UST.HJ.

MOHD SALEH BIN RAMLI

PENSYARAH MAAHAD TAHFIZ NEGERI PAHANG

Tertukar huruf/ baris

Tertinggal dengung/ mad/ sifat
 Rongga
Mulut

Lidah Kerongkong

Hidung Bibir
 Makhrajnya : dari rongga
kerongkong hingga rongga mulut
Terdapat 3 huruf yang keluar iaitu
huruf mad ;

Digelar huruf atau .

 Terdapat3 bahagian makhraj
pada rongga kerongkong :-
Pangkal kerongkong hurufnya :
Tengah kerongkong :
Hujung kerongkong :
 Terdapat2 bahagian makhraj
pada bibir :-
Bibir mulut dalam :
Bibir mulut luar : ,
 Terdapat2 bahagian makhraj
pada hidung :-
Dengung huruf mim
Dengung huruf nun
 Terdapat 4 bahagian makhraj pada lidah :-
1. Pangkal lidah :

2. Pertengahan lidah :

3. Tepi lidah :
4. Hujung lidah :
 SIFAT-SIFAT HURUF

SIFAT HURUF ADA 17 (10 BERPASANGAN/ 7 TUNGGAL)

SIFAT BERLAWAN TUNGGAL

JAHAR HAMAS TAFASSYI

SYIDDAH RAKHAWAH TAWASSUT

ISTILA ISTIFAL TAKRIR

SOFIR,
ITBAQ INFITAH
QALQALAH
ISTITOLAH,
ISHMAT IZLAQ
INHIRAF
 JAHAR ialah nafas tertahan ketika menyebut
hurufnya. Terdapat 19 huruf iaitu :-


HAMAS ialah nafas terlepas ketika menyebut
hurufnya. Terdapat 10 huruf iaitu :-

PERHATIAN : Hati-hati ketika menyebut huruf ta dan
kaf yang berbaris kerana sifat syiddahnya
 SYIDDAH ialah suara tertahan ketika
menyebut hurufnya. Terdapat 8 huruf iaitu :-


RAKHAWAH ialah suara terlepas ketika
menyebut hurufnya. Terdapat 16 huruf iaitu
:-

PERHATIAN : Terdapat 5 huruf ditengah-tengah
antara dua sifat ini yang dipanggil TAWASSUT iaitu
:-

 ISTILA ialah terangkat pangkal lidah ke
langit-langit ketika menyebut hurufnya.
Terdapat 7 huruf iaitu :-


ISTIFAL ialah tidak terangkat pangkal lidah
ketika menyebut hurufnya. Terdapat 22 huruf
iaitu :-

 ITBAQ ialah terangkat lidah menutupi langit-
langit ketika menyebut hurufnya. Terdapat 4
huruf iaitu :-
,,,
INFITAH ialah terbuka ruang antara lidah dan
langit-langit ketika menyebut hurufnya.
Terdapat 22 huruf iaitu :-

 ISHMAT ialah tertahan dari segera keluar
ketika menyebut hurufnya. Terdapat 23 huruf
iaitu :-


IZLAQ ialah lancar dan mudah menyebut
kerana hurufnya keluar dari hujung lidah dan
dua bibir. Terdapat 6 huruf iaitu :-

 SOFIR ialah menyebut hurufnya dengan bunyi
desiran yang kuat menyerupai suara
binatang. Terdapat 3 huruf iaitu :-
,,
QALQALAH ialah lantunan suara yang kuat
pada makhraj kerana tekanan yang kuat
ketika menyebutnya. Terdapat 5 huruf iaitu :-

PERHATIAN : Hati-hati dengan bentuk lantunan
bagi 3 jenis qalqalah
 INHIRAF ialah melencong huruf dari
makhrajnya ke makhraj lain ketika
menyebutnya. Terdapat 2 huruf iaitu :-
,
ISTITOLAH ialah memanjang iaitu makhraj
hurufnya memanjang dibahagian tepi lidah
sehingga ke makhraj lam. Terdapat 1 huruf
iaitu :-

 Maksud dari segi bahasa : Menyatakan
sesuatu

Maksud dari segi istilah ilmu tajwid :

Menjelaskan bunyi nun mati atau tanwin dari
makhrajnya tanpa dengung pada
pertemuannya dengan huruf izhar
 Menyatakan/menzahirkan bacaaan tanda
sukunnya dengan hujung lidah diangkat
menekan pada gusi gigi depan sebelah atas
makhraj nun.

Bacaan tanpa dengung iaitu sifat dengung

pada nun mati dan tanwin tidak
disempurnakan dan tidak dipanjangkan
sampai dua harkat.
 Dari segi bahasa : Tersembunyi

Dari segi Istilah ilmu Tajwid : membaca huruf

bertanda sukun dengan sifat bacaan antara
izhar dan idgham serta mengekalkan sifat
dengung huruf pertama
 IZHAR : mengekalkan zat huruf dengan
menyatakan mahkraj dan sifatnya

IDGHAM KAMIL : menghilangkan mahkraj dan

sifat huruf

IDGHAM NAQIS : menghilangkan mahkraj tapi

mengekalkan sifat huruf

IKHFA : menyembunyikan makhraj dan sifat

huruf serta mengekalkan sifat dengung. Hujung
lidah diangkat tapi tidak menekan pada gusi gigi
depan sebelah atas makhraj nun.
 Dengung ikhfa;
dibaca dengan
tebal apabila
bertemu
dengan huruf
yang tebal
 Dari segi bahasa : memasukkkan sesuatu ke
dalam sesuatu

Dari segi istilah ilmu tajwid : memasukkan

huruf pertama yang bertanda sukun ke dalam
huruf kedua yang berbaris menjadi
kedua2nya huruf yang bersabdu
IDGHAM MAAL GHUNNAH
Dibaca dengan dengung

IDGHAM BILA GHUNNAH

Dibaca tanpa dengung
 Idgham mesti berlaku di dalam dua
perkataan. Sekiranya nun mati atau tanwin
bertemu dengan huruf idgham dalam satu
perkataan, maka dibaca dengan izhar (izhar
mutlaq).

Contoh :
 Dari segi bahasa : menukarkan sesuatu
kepada sesuatu

Dari segi istilah ilmu tajwid : menukarkan

lafaz nun sukun dan tanwin kepada lafaz mim
lalu diikhfakan di sisi huruf ba serta
mengekalkan sifat dengungnya.
 Ada ulamak tajwid berpandangan bahawa
Iqlab ialah menukarkan lafaz nun mati atau
tanwin kepada huruf mim lalu tidak
diikhfakan.
Maka bacaannya bibir mulut dirapatkan
 CARA BACAAN
IQLAB

RENGGANG
RAPAT BIBIR
BIBIR
 Hukum nun dan mim musyaddah dinamakan
sebagai wajibal ghunnah
 Wajib menyatakan sifat dengungnya dengan
sempurna sebanyak dua harakat samada
ketika wasal atau waqaf.
Mengeluarkan
bunyi melalui
hidung atau
suara lembut
yang keluar
dari rongga
hidung
berikutan
menurunkan
anak lidah dan
terbukanya
langit-langit
lembut
1
Wajibal ghunnah

2
Idgham

3
Ikhfa

4
Izhar

5
Huruf berbaris
 Dengungnya dibaca 2 harkat dan makhrajnya
tidak berpindah dan tidak berubah
 Izhar Ikhfa
Syafawi Syafawi

Idgham
Mislain
 Huruf Ikhfa ada satu iaitu huruf ba.

Ia berlaku apabila mim mati bertemu dengan

huruf ba dalam dua kalimah sahaja
 Menyembunyikan bunyi mim mati ke dalam
huruf ba serta dengung

Cara bacaan ikhfa syafawi adalah sama

seperti hukum iqlab iaitu tidak boleh
merapatkan dua bibir tetapi hendaklah
direnggangkan sedikit.

Jika dirapatkan maka ia akan menjadi Idgham

Misliani Soghir.
 Dinamakan ikhfa syafawi kerana ia berlaku
pada makhraj bibir di mana huruf mim keluar
dari dua bibir.
 Huruf Idgham mislian ada satu iaitu huruf
mim.

Ia berlaku apabila mim mati bertemu dengan

huruf mim.
 Memasukkan bunyi nun mati ke dalam huruf
selepasnya serta dengung 2 harakat
 Ia juga digelar sebagai idgham mislaini soghir
kerana hurufnya yang serupa dari segi
makhraj dan sifat serta huruf pertamanya
yang mati
SOGHIR KABIR

Huruf pertama Huruf pertama

mati berbaris

Huruf kedua Huruf kedua

berbaris berbaris
 Izhar ialah jelas dan syafawi ialah kebibiran.

Iaitu apabila mim yang mati bertemu dengan

huruf selain mim dan ba yang terdiri
daripada 28 huruf.
 Menjelaskan bunyi mim mati daripada
makhrajnya tanpa dengung.

Sifat dengungnya tidak diperpanjangkan

sehingga 2 harkat. Hanya mengekalkan kadar
dengung sedia ada padanya
 Idgham Idgham
Mutamasilain Mutaqaribain

Idgham
Mutajanisain
 Idgham mutamasilain ialah dua huruf yang
bersamaan dari segi makhraj dan sifat
 Idgham mutamasilain wajib dibaca dengan
idgham
 Jika huruf pertamanya terdiri dari
huruf mad, maka ia dibaca dengan
izhar. Contohnya :-
 Idgham mutajanisain ialah dua huruf yang
bersamaan dari segi makhraj tetapi berlainan
dari segi sifat

Dinamakan Idgham Mutajanisain Soghir iaitu

memasukkan dua yang berhampiran sejenis
kecil.
 Idgham mutajanisain dibaca dengan izhar
mengikut riwayat Hafs

Namun dikecualikan pada 3 tempat di mana ia

dibaca dengan idgham iaitu :-
i.
ii.
iii.
 Idgham mutaqaribain ialah dua huruf yang
berhampiran dari segi makhraj dan sifat
 Idgham mutaqaribain dibaca dengan izhar
mengikut riwayat Hafs

Namun dikecualikan pada 2 tempat di mana

ia dibaca dengan idgham iaitu :-

i.
ii.
 IDGHAM MAKHRAJ SIFAT

MUTAMASILAIN

MUTAJANISAIN

MUTAQARIBAIN
 CARA
AYAT HUKUM
BACAAN
Mutamasilain Idgham

mutaqaribain izhar

Mutamasilain idgham

mutaqaribain idgham

Mutajanisain idgham
 CARA
AYAT HUKUM
BACAAN
mutaqaribain izhar

Mutamasilain Idgham

Mutamasilain izhar

mutaqaribain idgham

Mutajanisain idgham
 CARA
AYAT HUKUM
BACAAN
Mutajanisain idgham

mutaqaribain izhar

Mutajanisain idgham

Mutamasilain Izhar

Mutajanisain idgham
 Huruf lam yang didahului oleh hamzah wasal.
Biasanya disandang pada permulaan kata lalu
menjadikannya kata nama khas.
Izhar

Idgham
 Lam takrif dibaca dengan izhar apabila
bertemu dengan 14 huruf qamariah iaitu :-
 Dalam resam uthmani, lam takrif yang dibaca
dengan izhar akan diletakkan tanda sukun di
atasnya.

Cara bacaaannya wajib dibaca dengan

menjelaskan bunyinya dengan mengangkat
hujung lidah lalu menekan pada gusi gigi
depan bersebelahan makhraj nun.
Izhar

Idgham
 Lam takrif dibaca dengan idgham apabila
bertemu dengan 14 huruf syamsiah iaitu :-
 Dalam resam uthmani, lam takrif yang dibaca
dengan idgham akan diletakkan tanda sabdu
di atasnya.

Cara bacaaannya wajib dibaca dengan

menjelaskan bunyinya dengan
menghilangkan seluruh zatnya ke dalam
huruf selepasnya.
 Alif lam yang terdapat pada kata kerja
tidaklah termasuk dalam tajuk ini.

Alif lam tersebut bukanlah huruf tambahan

tetapi asal kepada perkataannya. Contoh :-
Wajib Wajib
Khilaf
Tebal Nipis

Tebal lebih Nipis lebih

utama utama
Ra yang berbaris atas

Ra yang berbaris dommah

Ra yang mati sebelumnya berbaris atas

Ra yang mati sebelumnya berbaris dommah

Ra yang mati sebelumnya berbaris bawah dan

selepasnya ada huruf istila yang berbaris atas

Ra yang mati sebelumnya berbaris bawah yang

mendatang

Ra yang mati sebelumnya terdapat huruf yang mati dan

sebelumnya terdapat huruf yang berbaris atas

Ra yang mati sebelumnya terdapat huruf yang mati dan

sebelumnya terdapat huruf yang berbaris dommah
 Ra yang
berbaris atas
Ra yang
berbaris
dommah
Ra yang mati
sebelumnya
berbaris atas
 Ra yang mati
sebelumnya
berbaris dommah
Ra yang mati sebelumnya
berbaris bawah dan
selepasnya ada huruf
istila yang berbaris atas
 Ra yang mati
sebelumnya berbaris
bawah yang mendatang
Ra yang mati sebelumnya
terdapat huruf yang mati
dan sebelumnya terdapat
huruf yang berbaris atas
 Ra yang mati sebelumnya
terdapat huruf yang mati dan
sebelumnya terdapat huruf
yang berbaris dommah
Ra yang berbaris bawah

Ra yang berbaris bawah mendatang

Ra yang mati sebelumnya berbaris bawah

Ra yang mati sebelumnya bawah dan selepasnya huruf

istila yang berbaris atas tapi perkataan berasingan

Ra yang mati sebelumnya terdapat huruf yang mati dan

sebelumnya terdapat huruf yang berbaris bawah

Ra yang mati kerana waqaf sebelumnya terdapat ya mad

Ra yang mati kerana waqaf sebelumnya terdapat ya lin

Ra yang di imalahkan
Ra yang berbaris
bawah
Ra yang berbaris
bawah mendatang
 Ra yang mati
sebelumnya
berbaris bawah
Ra yang mati sebelumnya
bawah dan selepasnya
huruf istila yang berbaris
atas tapi perkataan
berasingan
Ra yang mati sebelumnya
terdapat huruf yang mati
dan sebelumnya terdapat
huruf yang berbaris bawah
Ra yang mati kerana
waqaf sebelumnya
terdapat ya mad
Ra yang mati kerana
waqaf sebelumnya
terdapat ya lin
Ra yang di
imalahkan
Ra yang mati kerana waqaf (di mana
baris asalnya fathah) sebelumnya
terdapat huruf Istila yang mati dan
sebelumnya terdapat huruf yang
berbaris bawah. Ada 4 tempat di
dalam al-Quran iaitu :-
HURUF ISTIFAL HURUF ISTILA
Ra yang mati sebelumnya berbaris bawah dan
selepasnya ada huruf istila yang berbaris bawah

Ra yang mati kerana waqaf (di mana baris

asalnya kasrah) sebelumnya terdapat huruf
Istila yang mati dan sebelumnya terdapat
huruf yang berbaris bawah.

Ra yang mati kerana waqaf (di mana baris asalnya

kasrah) dan selepasnya ya yang dibuang/ dihazaf.
Ada 12 tempat di dalam al-Quran
Ra yang mati sebelumnya
berbaris bawah dan
selepasnya ada huruf
istila yang berbaris
bawah
 Ra yang mati kerana waqaf (di
mana baris asalnya kasrah)
sebelumnya terdapat huruf Istila
yang mati dan sebelumnya
terdapat huruf yang berbaris
bawah.
NIPIS UTAMA TEBAL UTAMA
 Ra yang mati kerana waqaf (di
mana baris asalnya kasrah) dan
selepasnya ya yang dibuang/
dihazaf. Ada 12 tempat di dalam
al-Quran
 Asalnya huruf lam bersifat tarqiq.

Namun pada lafaz Allah, lam dibaca dengan

tebal kerana terkeluar dari kaedah asal.

Ketika waqaf, perkataan Allah dibaca seperti

mad aridh lissukun iaitu 2, 4 atau 6 harkat.
Dibaca Tebal
Jika sebelumnya berbaris atas

Dibaca Nipis
Jika sebelumnya berbaris bawah