Uvod u sociologiju definicija predmeta

Socio, societus (lat.) drutvo, logos (gr.) nauka -> nauka o drutvu
Osniva je francuski naunik Auguste Conte (Ogist Kant) 1798-1857. Ogist Kant u
svome djelu Kurs pozitivne filozofije vri klasifikaciju nauka i izdvaja sociologiju
iz filozofije. On obrauje:
- Predmet izuavanja sociologije
- Metod izuavanja
- Cilj
Predmet izuavanja sociologije je drutvo sa svojom strukturom (graa) i
dinamikom (kretanja). Metod (put ili nain) pomou kojeg dolazimo do naunih
istina (metoda posmatranja, eksperiment, sociometrijske tehnike, anketa,
intervju). Cilj oktrivanje zakonitosti razvoja i kretanja drutva. Sociologija je
nauka o drutvu, koja izuava drutvo u cjelini i u svom izuavanju kree od
cjeline ka dijelovima i zanimanju je prvenstveno zakonitosti razvoja i kretanja
drutva.

Odnos privrednih i drutvenih pojava i drutvenih nauka

Sve ono to se deava oko nas je pojava. Razlikujemo prirodne i drutvene
pojave. Prirodne pojave se nalaze u izvornom prirodnom obliku. Razlikujemo na
osnovu svega prirodne i drutvene i drutvene nauke. Sociologija kao ope
drutvena nauka nalazi se u vezi sa svim drutvenim naukama, a povezana je i sa
odreenim proizvodnim naukama. Zbog svog irokog spektra analiziranja drutva
sociologija je razvila odreene podiscipline.

Sociologija i drutvene nauke

Sociologija je u najblioj vezi sa: historijom, filozofijom, psihologijom,
etimologijom, etnografijom, antropologijom, pravom, ekonomijom i politikom.
1. Sociologija i historija
Ove dvije nauke imaju isti predmet izuavanja (drutvo), a razliit im je cilj.
Historiju zanima prolost, a sociologiju zakonitosti razvoja drutva. Da bismo
shvatili odreene drutvene pravce mi moramo poznavati prolost tog drutva.
2. Sociologija i filozofija
Filozofija je ljubav prema mudrosti (kritiko miljenje). Ona sociologiji prua
kritiko miljenje prilikom analiziranja drutva i pojedinih drutvenih grupa.
3. Sociologija i psihologija
Ove druge nauke su povezane preko socijalne psihologije, a to je podisciplina i
sociologije i psihologije. Ova prouava odnos pojedinaca prema grupi, njegov
uticaj na grupu i obrnuto.
4. Sociologija i etnografija, etnologija
Etnologija je nauka o narodnim obiajima, a etnografija prouava razliite obiaje
za konkretno podruje. Odreeni obiaju bitno djeluju na drutvo, a sociologiju
zanima kako obiaji djeluju na drutvo i u kom pravcu usmjerava dato drutvo.
5. Sociologija i antropologija
Ova nauka govori o nainu ivota ovjeka i njegovom okruenju. Taj nain ivota
je djelovao na nain ivota u cjelini.
6. Sociologija i pravo, ekonomija i politika
Ova su tri elementa koja su neodvojiva od drutva i bitno djeluju na neko drutvo
i ako jesu razdvojeni onda ne moemo govoriti o zdravom drutvu.

Sociologija i prirodne nauke (statistika, geografija)

Sociologija i statistika
One su dvije komplementarne nauke jer se ni jedna socioloka analiza ne moe
uraditi bez statistike. Statistika nam daje brojanu sliku neke drutvene pojave.
Sociologija i geografija (demografija)
Demografija je podisciplina i geografije i sociologije, a ona prati kretanje
stanovnitva.

Podiscipline sociologije
Sociologija izuava segmente drutvenih pojava pa u odnosu na to koji dio
drutva prouava razvile su se naune discipline. Tako moemo izdvojiti
sljedee: ...

Razvoj posebnih sociologija

Sociologija kao opedrutvena nauka izuava razliite segmente drutvenog
ivota. U odnosu na to koji dio drutvenog ivota sve izuava razvile su se
posebne posdiscipline meu kojima su najrasprostranjenije: sociologija kulture,
sociologija naselja (urbana, ruralna), sociologija morala i saznanja i sociologija
rada.

Historijski razvoj ope teorije o drutvu

Pojavom pisma zapoinje historija. Antika filozofska misao Grka (stari vijek)
period robovlasnitva. Postoje robovi i robovlasnici. Od pojave pisma 4000g pne
do pada Zapadnog Rimskog Carstva, antika Grka se smatra kolijevkom ove
civilizacije jer tu nalazimo korijene dananjih naunih disciplina nalazimo u staroj
Grkoj. Razvoj naune misli je omoguila podjela rada.

Srednjovjekovna misao o drutvu

Od pada Zapadnog do pada Istonog Rimskog carstva
Ovo je za nauku period tame jer je crkva dominirala i nije dozvoljavala da se
nauka razvija
Novovjekovna misao o drutvu
Zapoinje otkriem Amerike, a traje do otkria struje
Antika filozofska misao Grka (stari vijek)
Filozofska misao zapoinje sa jednim filozofom Talesom. Poslije se izdvajaju
Sofisti, Sokrat, Platon, Aristotel (zaduni za demokratiju), kao i kole: stojika i
epikurejska. Sofisti su bili Pitagora, Protagora, Kalikle, Trazima. Na osnovu
njihovog uenja razvila se teorija drutvenog ugovora (prenijeti prava sa
graanina na vladara). Po njihovom uenju, prirodno stanje prouzrokuje
konstantne sukobe, te su ti sukobi ugroavali sklad zajednikog ivota. Da bi se to
prevazilo mora se stvoriti drava ili zajednica. Platon (427-347) je bio Sokratov
uenik, a njegov uenik je bio Aristotel. Platon je tragao za idealnim drutvenim
ureenjem i svoje ideje iznosi u svom djelu Drava. Da bismo uspostavili
idealno ureenje drutvo treba podijeliti na tri klase:
- filozofi (politiari),
- vojnici (uvaju granice polisa) i
- proizvoai (proizvode odjeu, obuu i hranu).
Robove ne spominje zato to su robovi smatrani orujem koje govori.
Aristotel (384-322) njegov uitelj je bio Aleksandar Veliiki. Spoznavao je
individualne crte linosti i ovjeka kao drutveno bie. Zoon politikon njegova
izjava da je ovjek to. Znai da je ovjek drutveno bie i ne moe ivjeti
izolirano.
Stoika kola Zenon (350-260) gradili su individualne crte kod ovjeka, jaali
su fizike i psihike osobine linosti. Poznati su i po svom kozmopolitizmu
(svjetski ovjek).
Epikurejska kola Epikur (342-270). Gradili su grki egoizam. Predstavnici ove
kole njegovali su grki individualizam pa su poznati u nauci po svom egoizmu.
Srednjovjekovna misao o drutvu
U ovome razdoblju nauka se razvijala u okviru religije i nije se smjela
suprotstavljati religiji i zato kaemo da je ovo period mraka, tame za nauku. U
ovom periodu bile su dominantne dvije religije pa tako govorimo o dvije naune
misli koje su se razvijale unutar tih religija, a to su: kranska i islamska.
Kranska nauna misao je bila jedinstvena do 1056. tada se u kranstvu
deava raskol i kranstvo se dijeli na katolicizam (zapadno) i pravoslavlje
(istono). Tako se i nauna misao dijeli isto kao i nauka.
Islamska nauna misao u ovom periodu se razvijala u okviru arapskog carstva.
Islam na ove prostore dolazi s Osmanlijama. Ove dvije naune misli imale su
razliit odnos prema nauci. Kranstvo je dozvoljavalo samo da se nauka razvija u
okviru religijskih miljenja. Poznati kranski naunici koji su govorili o drutvu su:
Sveti Augustin i Toma Akvinski. Najpoznatiji islamski naunik je arabljanin, Ibn
Haldum. Na prostoru BiH prvi znajaan naunik iz oblasti drutvene teorije je
Hasan Kjafija-Pruak.
Augustin (354-430). Znaajno je njegovo djelo O Boijoj dravi. U ovom djelu on
govori o dva tipa drave. Prvi je svjetovna drava (graanska), u kojoj vladaju
zakoni od strane ovjeka i po njegovom shvatanju ona je izvor zla. Drugi tip
drave je duhovna (religijska) u kojoj vladaju zakoni od strane Boga i po
njegovom shvatanju jedino je ova drava izvor dobra.
Toma Akvinski (1225-1274). O kraljevnoj vladavini objanjava da kraljevi trebaju
da vladaju po duhovnim vjerskim principima. Mnogo je prouavao Aristotela i
njegovu tezu da je ovjek zoon politikon. Cijenio je patrijarhalnu porodicu.
Ibn Haldum (1332-1406). Ovo je najznaajniji arapski naunik i znaajne su
njegove dvije teorije: teorija evolucije i teorija asabie.
Teorija evolucije
U ovoj teoriji se govori o ciklinom razvoju drutva. Svako drutvo ima faze svog
razvoja, a to su:
1. period nastanka
2. uspona u razvoju
3. vrhunca u razvoju
4. opadanja
5. nestanka
Teorija asabie
Asabia spoj kulturnih, ekonomskih (krvnosrodnikih, moralnih) i drugih veza koje
se stvaraju meu pojedincima u odreenom drutvu. Ove veze su jae meu
ekonomski slabije situiranim pojedincima. Ukoliko su pojedinci ekonomski bogati
situirani, tada se predaju luksuzu i materijalnom uitku, a druge veze
zapostavljaju i s tim je asabia slabija.
Hasan Kafija-Pruak (1564-1615) Temelj mudrosti o ureenju svjetova. U ovom
djelu on izlae temeljne principe po kojima vladar treba da vlada, a ti principi su
sljedei:
1. pravednost u vladanju
2. mudrost
3. esto konsultovanje sa pametnim ljudima
4. moralna i politika podrka vojske
5. da je poboan

Novovjekovno shvatanje drutva

U periodu novog vijeka nauka se oslobaa religije i zapoinje njen slobodan
razvoj. Javljaju se mnogobrojni naunici koji su slobodno iskazivali svoje miljenje.
Naunici koji su govorili o drutvu dijele se u dvije grupe:
- pretee su oni naunici koji su govorili o drutvu prije zvaninog
utemeljenja sociologije kao nauke
 - osnivai svi oni naunici koji su zasluni za formiranje sociologije kao
samostalne naune discipline
Pretee:
1. Nikola Makijaveli (1469-1527)
2. Tomas Hobs (1588-1679)
3. an ak Ruso (1712-1778)
4. Imanuel Kant (1724-1804)
5. Johan Gotlib Fihte (1762-1814)
6. Hegel (1770-1830)
7. Don Lok (1632-1704)
Novovjekovna nauna misao poinje sa italijanskim naunikom Nikolom
Makijavelijem. Analizirajui drutvo, konstatovao je da je osnovna ovjekova
snaga/motiv sticanje materijalnog bogatstva. U takvoj situaciji ovjek ne bira
sredstva da bi doao do cilja, pa je poznat po svojoj izreci cilj opravdava
sredstvo. Pristalice ovakvog miljenja se nazivaju Makijavelisti, a pravac
Makijavelizam.
Hobs, Lok, Ruso zasluni za razvoj demokratije. Hobs konstatuje da ovjeku
pripadaju prirodna prava, ali ona moraju biti regulisana kroz teoriju drutvenog
ugovora. U drutvu gdje nisu ta prava regulisana vlada rat svi protiv svih.
ovjek je ovjeku vuk (homo, homini lupus est).
Lok Govori da je jedino privatno vlasnitvo dobro za ovjek jer se ono jedino
uva i uveava.
Ruso zasluan za podjelu vlasti na tri nivoa:
- Izvrna
- Zakonodavna
- Sudska
Kant, Fihte i Hegel predstavnici njemake sociologije.
Prvi znaajniji njemaki filozof je Imanuel Kant. On govori o pravima i slobodi
ovjeka.
Fihte velia Njemaku naciju, pa e njegovo uenje biti izvor za Hitlerove ideje.
Hegel razvoj drutva i kretanje drutvenih procesa. Jedan od najznaajnijih
filozofa ovog vremena. Bavio se kompletnom drutvenom problematikom i
analizirao progres ovjeanstva, a najvie posvetio panju dijalektici (kretanje,
razvoj). Njegovu dijalektiku e preuzeti Marks i to e postati osnova Marksistikog
uenja na kojem e poivati socijalistiko ureenje.

Osnivai sociologije
Za formiranje sociologije kao samostalne naune discipline najznaajniji su Sen
Simon (1760-1825) i Ogist Kant. Kod Sen Simona je radio Ogist Kant. U periodu
francuske buroaske revolucije Sen Simon uvia da treba formirati naunu
disciplinu koja e se baviti drutvom. Tu nauku naziva socijalna fiziologija.
Njegove ideje e nastaviti Ogist Kant, s tim to on svoju nauku naziva socijalna
fizika, a tek kasnije sociologija. On je takoe osniva novog naunog pravca
pozitivizam. Pored ova dva naunika znaajnu ulogu u razvoju sociologije imali
su:
Herbert Spenser osniva biologizma (nastojao je poistovijetiti drutvo sa ivim
biima). Teorija evolucije organistika teorija.
Karl Marks radio sa Fridrih Engelsom. Nastao novi pravac Marksizam na tom
uenju je poivalo socioloko drutveno ureenje, precizirao je dijalektiku od
Hegela.
Emil Dirken govori o tipovima solidarnosti: mehanika i organska.
Marks Veber tipovi vlasti: zakonodavna, tradicionalna, harizmatska.

Teorije o drutvu
Savremene teorijske perspektive
Poslije Ogista Kanta i mnogobrojnih novovjekovnih naunika zapoinje bri razvoj
sociologije kao i drugih drutvenih nauka. Prouavajui drutvom drutveni razvoj
i drutven procese naunici su doli do zakljuka da na razvoj drutva djeluju
mnogobrojni faktori. U odnosu na to koji su se faktori smatrali presudnim u
razvoju drutva razvila su se odreena uenja koja su u sociologiji poznata kao
teorije u drutvu ili kole sociologije. Tako se izdvajaju sljedee teorije o drutvu:
1. Naturalistike: - priroda, geografska, biologistika
2. Psihologistike psihiki
3. Sociologistike teorija kolektivne svijesti
4. Strukturalizam
5. Funkcionizam
6. Teorije konflikata savremene teorije konflikata i marksistike teorije
konflikata.

Naturalistika teorija
Ove teorije smatraju da prirodni faktor kao to su prirodno bogatstvo bitno djeluje
na razvoj drutva. Tako predstavnici geografskih teorija govore o geografskim
elementima kao to su klima, da su doveli do razlika u drutvu, a kao i rasne
razlike. Te razlike e prouavati i predstavnici biologistikih teorija. Ove su teorije
i najvie zloupotrebljene kroz nacionalizam i rasizam.
Psiholoka teorija
Predstavnici ovih teorija objanjavaju kako psiholoki elementi djeluju na drutvo
u cjelini. Najznaajniji predstavnik ovih teorija je Sigmund Frojd psihoanaliza.
Sociologistika teorija
Pokazuje kako zajednika svijest (kutlura, religija, filozofija, pravo i moral) djeluju
na razvoj drutva.

Strukturalizam
Prouavaju kako razvoj drutva zavisi od strukture (obrazovna, starosna, spolna).

Funkcionizam
Prouavaju kako drutvo funkcionie na osnovu funkcija koje pojedinci na sebe
preuzimaju. Ukoliko pojedinci ne obavljaju svoje funkcije drutvo zapada u krizu i
obrnuto.

Teorija konflikata
Ove teorije suse pojavile sa marksistkim koje govore o konfliktima klasa i klasnoj
borbi, a danas u drutvu ne postoje klasne borbe ali se javljaju savremeni konflikti
kao to su u ekonomiji i politici.

Osnovni pojmovi iz sociologije

Nepoznate rijei
- Tranvestit osoba koja se oblai u odjeu suprotnog spola
- Veto zabrana
- Apsurd besmisleno
- Kocenzus dogovor, saglasnost, volja
- Pesimist
- Optimist
- Harizma Boiji dar
- Tabularaza prazna ploa
- Ksenofobija strah od stranca
- Delikvent odmetnik u zakonu
- Etnologija nauka o narodnim obiajima
- Stigmatiziran obiljeje s neim sramnim
- Stereotip utvreno i nepromjenljivo miljenje
- Kohabitacija zajedniko stanovanje
- Oportunist osoba koja lahko mijenja svoje miljenje
- Lojalan odan
- Federacija savezna drava
- Konfederacija savezna drava
- Kosmopolitizam osoba koja prihvata sve narodne obiaje i religije
- Egoizam osoba koja stavlja sebe na prvo mjesto
- Influzija objedinjavanje (ujedinjavanje, ukljuivanje) pojedinaca u drutvo,
zajednicu
- Dogma injenica iz dokaza
- Devijantnost iskrivljeno ponaanje.