Raunarske mree 1

1. deo UVOD
Predava:
dr Slavko Gajin, slavko.gajin@rcub.bg.ac.rs
Autori:
mr Pavle Vuleti, dr Zoran Jovanovi, dr Slavko Gajin

http://rti.etf.bg.ac.rs
2009. god
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 1

Stapanje raunara i
komunikacija
Stari koncept raunarskih centara:
veliki centralni raunar Main-Frame
veliki broj terminal (tekstualnih)
komunikacija terminala sa centralnim raunarom
modemske veze po obinim telefonskim kablovima
(parica dva provodnika)
male brzine (9.6 kbps kilo-bita u sekundi)
prenos samo tekstualnog ulaza i izlaza asinhroni i sinhroni
to nisu raunarske mree !
Potreba za razmenom podataka izmeu
raunara - raunarske komunikacije

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 2

1
 ta su raunarske mree ?
Skup komunikacionih veza (linkova) za povezivanje
ureaja koji mogu da meusobno komuniciraju (Keiser)
Entitet koji povezuje odreen broj ureaja i obezbeuje
nain prenosa podataka izmeu njih (Stallings)

Osnovne komponente:
Komunikacioni ureaji:
ruteri, svievi, habovi, modemi, ripitere, mrene barijere (firewall)
Komunikacione veze:
razliite vrste fizikog medijuma, razliite brzine i osobine
Funkcionalna logika:
protokoli, servisi, konfiguracije

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 3

Komunikacione veze
Bakarni provodnici
UTP Unshielded Twisted Pairs neoklopljene upredene parice
telefonske parice u lokalnoj petlji xDSL, ISDN, Modemi,
digitalni prenosni sistemi E1
Optika vlakna
monomodna i multimodna jedna ili vie tasnih duina (DWDM,
CWDM)
Mikrotalasi
usmerene i neusmerene veze GPS, GPRS, Tetra, WLAN,
Bluetooth, ...
Infracrvena komunikacija
infracrveni portovi, free space optika
Komunikacioni sateliti
GEOS i LEOS
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 4

2
 Parametri
Brzina prenosa bandwidth, speed, capacity, throughput
bps bits per second, biti u sekundi
kbps Kilo-bits per second
Mbps Mega-bits per second
Gbps Giga-bits per second
Tbps Tera-bits per second
Kanjenje - delay
vreme propagacije u jednom smeru
ms milisekunde
RTT round trip time
vreme propagacije u oba smera
(od trenutka slanja paketa do prijema odgovora)
BER - Bit Error Rate
Gubitak paketa - packet loss (%)
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 5

Klasina podela
LAN Local Area Network
mali prostor, velike brzine (Mbps - Gbps)
privatne instalacije
kancelarija, spratovi, zgrada, kampus
Layer 2 ureaji (L2) - svievi, habovi
WAN Wide Area Network
veliki prostor, manje brzine (kbps Mbps)
regioni, drave
iznajmljeni telekomunikacioni servisi (2, 34, 155 Mbps)
Layer 3 ureaji (L3) ruteri
MAN Metropolitan Area Network gradske mree

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 6

3
 Nova podela
LAN Local Area Network
velike brzine (100 Mbps, 1Gbps, 10Gbps)
L2 i L3 svievi
fiziki i logiki segmenti unutar poslovnih mrea
poveana rastojanja primenom optikih kablova preko 100km
WAN Wide Area Network
L3 ureaji ruteri, L3 svievi
velike brzine (Mbps, Gbps, 10Gbps)
gradovi, regioni, drave
iznajmljeni telekomunikacioni servisi (npr. 2, 34, 155 Mbps)
Tehnoloka podela mrea:
L2 svievi, FrameRelay, MPLS, ATM, SDH
L3 IP, IPX
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 7

Internetworking
Tehnologija koja omoguava povezivanje razliitih LAN i WAN mrea
u jedinstvenu mreu

Internetwork
(Layer 3)
mrea

Stanica Ruter
(End System, ES) (Intermediate
System, IS)

Fizika
(Layer 2)
mrea

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 8

4
 Internetwork adresiranje
Adresa
podatak koji jedinstveno identifikuje objekat na mrei
pridruene portovima (interfejsima) ureaja
Vrste mrenih adresa
Adrese na L2 nivou
(npr. MAC adrese - Ethernet, X25 adrese)
Adrese na L3 sloju
(npr. IP adrese)

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 9

Osnovne oblasti korienja

Poslovne primene (deljenje informacija, resursa, kolaboracija)
Pristup bazama podataka klijent/server model
Kolaboracija email, videokonferencije, kancelarija u kui ...
B2B i B2C
Kune primene
Pristup udaljenim informacijama
Komunikacija izmeu osoba (email, skype, peer to peer... )
Interaktivna zabava (veliki broj osoba u interakciji...)
Elektronsko poslovanje (eBanking, eGovernment,
eCommerce...)
Mobilni korisnici (lap-top raunari u wireless okruenju, servisi preko
GPS operatore, GPRS terminali za PDV, parking servis...)
Nove generacije mobilne telefonije
WLAN ili WLAN/GSM

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 10

5
 Socioloki fenomeni
Raunarski kriminal
Autorska prava
Virusi, crvi, trojanci
SPAM poruke
Sloboda postavljanja razliitih informacija
Zavisnici od mree

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 11

Arhitektura raunarskih mrea

Ideja - na nekom nivou apstrakcije
odvojiti logiku rada od tehnologije prenosa
obezbediti da protokoli ili aplikacije direktno komuniciraju sa
kraja na kraj
Nivoi apstrakciji slojevi
slojevita arhitektura mrea
Analogija sa apstrakcijama kod objektnog programiranja
skrivanje implementacije
Protokol - usaglaen nain komunikacije putem poruka
izmeu uesnika
definisana pravila slanja i primanja poruka, formati poruka,
stanja uesnika u protokolu itd.
Protokolom komuniciraju upareni slojevi krajnjih
uesnika

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 12

6
 Komunikacija slojeva

preko svia L2 preko rutera L3

7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3 3
2 2 2 2 2 2
1 1 1 1 1 1

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 13

OSI referentni model

ISO OSI - International Standardization Organization
Open Systems Interconnection

7 Aplikacioni sloj (Application Layer)

5
Prezentacioni sloj (Presentation Layer)

Sloj sesije (Session Layer)

} Gornji
slojevi

4 Transportni sloj (Transport Layer)

}
3 Mreni sloj (Network Layer)
Donji
2 Sloj veze podataka (Data Link Layer) slojevi

1 Fiziki sloj (Physical Layer)

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 14

7
 Razliiti modeli i protokoli
Preovladala TCP/IP familija protokola
TCP Transmission Control Protocol
IP Internet Protocol

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 15

Aplikacioni sloj
L7 - Aplikacioni sloj (Application Layer)
Interfejs izmeu mree i aplikativnog softvera (npr. HTTP, telnet,
email...)

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 16

8
 Sloj prezentacije i sesije

L6 - Prezentacioni sloj (Presentation Layer)

sloj za predstavljane i konverziju podataka
formatiranje, enkripcija, kompresija
JPEG, ASCII, EBCDIC, MPEG, ASN.1

L5 - Sloj sesije (Session Layer)

uspostavlja, kontrola i raskidanje sesije izmeu aplikacija
sa-kraja-na-kraj
definie redoslede akcija i sinhronizaciju
SQL, RPC (Remote Procedure Call), NetBIOS

U TCP/IP modelu integrisani u Aplikacioni sloj

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 17

L4 - Transportni sloj
Prihvata podatke sa vieg sloja i prosleuje
niim
Komunikacioni servis sa-kraja-na-kraj
Garantuje redosled paketa

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 18

9
 Mreni sloj L3
Adresiranje - jedinstveno na celoj mrei
Rutiranje - prosleivanje poruka od izvorita do odredita
Povezivanje razliitih vrsta slojeva veze i fizikih
medijuma
Fragmentacija paketa

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 19

Sloj veze - L2
Pristup fizikom medijumu u okviru jednog segmenta
Adresiranje ako je medijum deljen (vie od dva
uesnika)
Detekcija greaka u prenosu
Moe da postoji mehanizam potvrde
Ethernet, PPP, Frame Relay

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 20

10
 Fiziki sloj L1
Nain prenosa bita
Nivoi napona, talasne duine
Konektori, utinice, kablovi
Uspostava i raskid konekcije
Osobine implusa, modulacija

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 21

Primeri protokola i standarda po

slojevima

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 22

11
 Komunikacije izmeu slojeva
Sloj vieg nivoa koristi usluge sloja nieg nivoa preko
definisanih primitiva i servisa
Slojevi meusobno komuniciraju preko servisnih taaka
SAP - Service Access Point
Koristi se i naziv Layer x/x+1 interface
Mehanizam identifikacije poiljaoca i primaoca
na niim nivoima - adrese
na viim nivoima - tipino preko indirektnog imenovanja porta
definie tip procesa ili sam proces poiljalac ili primalac
Dogovor o postojanju logikih kanala izmeu dva
uparena sloja udaljenih ureaja
Dogovor o ouvanju sekvence

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 23

Prenos poruka po vertikali

Prenos poruka izmeu slojeva jednog
ureaja (po vertikali)
Sa vieg na nii sloj
Enkapsulacija
Multipleksiranje
Sa nieg na vii sloj
Dekapsulacija
Demultipleksiranje
Oznaavanjem protokola vieg sloja u
protokolu nieg
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 24

12
 Prenos poruka po vertikali
OSI model:
PDU Protocol Data Unit
Header zaglavlje poruke
Trailer trag (potpis) poruke

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 25

Prenos poruka po vertikali

TCP/IP model:
L4 poruka (message)
L3 paket (datagram)
L2 okvir (frame)

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 26

13
 Predmet kursa
Protokoli i tehnologije pojedinanih slojeva
TCP/IP modela
L1,L2
UTP, FO
LAN Ethernet, svievi, VLAN, STP
WAN PPP, Frame Relay
L3 IP - Internet protokol (IPv4, IPv6)
adresiranje, podmree
principi i protokoli rutiranje
L4 TCP, UDP
protokoli i mehanizmi transporta
L7 Aplikativni sloj
primeri pojedinih aplikacija (DNS)
ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 27

Literatura
CCENT/CCNA ICND1,
official exam certification guide,
Wendell Odom, Cisco Press, 2008

CCNA curriculum, Cisco

www.wikipedia.org

ETF, Katedra za raunarsku tehniku i informatiku 28

14