Qui van Woerdekom

Opleiders van de nieuwe

generatie strijkersdocenten aan
het woord.
Vakmethodiek in
Nederland en Vlaanderen
Een serie artikelen, waarin Qui van Woerdekom Conservatoria in Nederland en
Vlaanderen bezoekt en de desbetreffende vakmethodiekdocenten interviewt.
In dit tweede artikel de spot op:
Hogeschool Gent, Departement Conservatorium
Dirk Lievens (alle strijkers)
ArtEZ Conservatorium, lokatie Enschede
Tina Nijman (viool / altviool)
Prins Claus Conservatorium - Groningen
Liesbeth Ackermans (viool / altviool) & Corine t Hoen (cello)

7 ARCO

 Qui van Woerdekom
Opleiders van de nieuwe
generatie strijkersdocenten aan
het woord.
Vakmethodiek in
Nederland en Vlaander
Een serie artikelen, waarin Qui van Woerdekom Conservatoria in Nederland en
Vlaanderen bezoekt en de desbetreffende vakmethodiekdocenten interviewt.
In dit tweede artikel de spot op:
Hogeschool Gent, Departement Conservatorium
Dirk Lievens (alle strijkers)
ArtEZ Conservatorium, lokatie Enschede
Tina Nijman (viool / altviool)
Prins Claus Conservatorium - Groningen
Liesbeth Ackermans (viool / altviool) & Corine t Hoen (cello)

Ook deze keer ben ik weer voor ARCO op stap geweest om met diverse methodiekcolle- Dirk Lievens
Je geeft methodiek in Gent?
gas te praten. Toen mij gevraagd werd te schrijven over de strijkersmethodiek op diverse Ik geef vakdidaktiek strijkers.
Dat is eigenlijk hoe het heet.
conservatoria leek me dat een heel spannende ervaring. Ik ontmoet allemaal zeer gedre- Dat slaat dus niet alleen op viool?
Nee, het gaat om alle strijkers.
ven docenten, die in soms heel moeilijke omstandigheden moeten werken. Wat me nu al Hoelang geef je al methodiek?
Ik heb het eerst acht jaar in Antwerpen gegeven
opvalt is het grote verschil tussen de opleidingen aan de bezochte instituten.
en nu ongeveer vijf jaar in Gent.
In dit artikel zien we bijvoorbeeld dat de vakdidaktiek voor viool, alt, cello n contrabas Heb je het van iemand geleerd, zelf
ontwikkeld of is het een weerslag van
in Gent gegeven wordt door n en dezelfde persoon, namelijk de violist Dirk Lievens. In je eigen opleiding?
Er is n guur voor mij persoonlijk eigenlijk,
Enschede zien we een gedreven docente vioolmethodiek in de persoon van Tina Nijman, die mij inzicht heeft gegeven in bewegingsme-
chanismen. Toen ik was afgestudeerd in Belgi
maar er studeren nauwelijks strijkers op dit conservatorium, dat door een fusie en reor- ik studeerde bij Rudolf Werthen, een veeleisen-
de leraar - ben ik verder gaan studeren in Keu-
ganisatie in een moeilijke periode zit. Cellomethodiek is er door gebrek aan studenten
len aan de Musik Hochschule bij Johannes Prel-
dit jaar helemaal niet. In Groningen tenslotte zien we jonge docenten die nog volop in le. Aan deze man kon ik gewoon vragen ik kan
dit of dat niet spelen, hoe komt dat? Hij legde
de race zijn om hun vak verantwoord in te vullen. dan uit waardoor het kwam. Dus de frustratie
om iets niet te kunnen kantelde hij altijd op de
Het artikel is weer een weerslag van de interviews. Voor algemene informatie over de ver- inhoud van het bewegingsmechaniek.
Je leerde van Prelle dus het analyseren?
schillen in structuur en gebruikte termen in Vlaanderen en Nederland verwijs ik naar de Ja, de frustraties verdwenen en op den duur
was het alleen nog zoeken naar het juiste puz-
inleiding van het artikel in de vorige ARCO. In de laatste aevering hoop ik met een kor-
zelstukje. Hij heeft mij een veel beter inzicht ge-
te samenvatting en wat eigen conclusies af te sluiten. geven. Daarna ben ik ook als een bezetene be-
gonnen met lezen, want ik had nooit gedacht,
dat je als violist zoveel uit boeken kon opdoen.
Als jonge violist wil je eigenlijk alleen maar spe-
len, maar dat is dus de aanzet geweest.
Hoe heb je zelf de vakmethodiek
gehad?
Dat was vooral gericht op het repertorium. Al-
les over het bewegingsapparaat werd niet ge-
structureerd aangeleverd. Tenminste zo heb ik
het niet getraceerd.
Hoe groot zijn je groepen studenten?
Dat zijn hele kleine groepjes. Drie soms vier stu-
denten. Dit jaar n voor de theorie en n voor
de stage. Voor cello dit jaar niemand. We heb-
ben voor viool en alt twee Russische hoofdvak-
docenten, die veel buitenlandse studenten trek-
ken. Die doen dan weer geen pedagogische op-
leiding. Dus dat is zo de situatie.
ARCO 8

 Is de methodiek voor alle
studenten verplicht?
Iedereen die leerkracht wil worden moet
vakdidaktiek volgen.
Kun je er ook voor kiezen geen
didaktiek te volgen?
Ja inderdaad, want een lerarenopleiding
bij ons is een initile opleiding van aca-
ren
demisch niveau en eigenlijk een supple-
ment op de basisopleiding. Je kunt het
vergelijken met b.v. een opleiding voor
ingenieur en nadien een opleiding om
les te mogen geven.
De opleiding is erop gebaseerd, dat je
die tijdens de laatste twee jaar van je
studie kunt realiseren. Toch komt het
voor, dat studenten het verschuiven.
Ze doen het dan direct na het afstude-
ren. Ze moeten zich dan wel opnieuw in-
schrijven.
Het is dus facultatief, de
student kiest ervoor.
In Antwerpen begreep ik, dat
de opleiding twee jaar duurt;
klopt dat?
Toen ik er les gaf was de opleiding er
modulair (in blokken) georganiseerd. Je
kon de modules afwerken en je had voor
elke module vier zittijden. Per blok wa-
ren er toen wel verschillende vakken, die je niet kon opsplitsen. De pure vak-
didaktiek en de stages duurden twee jaar. De opleiding is natuurlijk veel bre-
der dan de vakdidaktiek.
En hoe is dat in Gent?
De opleiding vakdidaktiek duurt n jaar en er is ook n jaar stageoefenin-
gen. Sommige studenten doen beide tegelijk in hetzelfde jaar, maar de mees-
ten doen het na elkaar.
Helemaal duidelijk, maar nu een vraag over iets wat mij niet duidelijk
is. Je geeft dus methodiek aan alle strijkers. Zelf ben je violist, dus
voor viool en alt zal dat geen probleem zijn, maar hoe zit dat met de
cello en contrabas?
Ik kan me je vraag goed voorstellen. Toen ik hiervoor gevraagd werd, had ik
dezelfde reex. Ik ben me toen eigenlijk gaan orinteren op het Angel-Saksi-
sche systeem. Denk aan Paul Rolland, een project al uit de jaren 50 - 60. Men
heeft daar een hele methodiek omheen gebouwd en daar heb ik me voor een
stuk op gebaseerd. Niet alleen over bewegingsmechanica, maar je kunt daar-
over ook veel halen uit boeken. Je zegt, dat er grote verschillen zijn, maar er
zijn toch ook grote overeenkomsten. Anderzijds mag je ook de eigen baga-
ge van de student niet onderschatten, die als hij bij ons begint al meester is op
het instrument. Dus die gasten kunnen zelf ook al analyseren. Je moet ze dik-
wijls nog wel prikkelen om na te denken, zo van wat moet je doen om recht
te strijken? en dan is het ja, gewoon recht strijken. Het antwoord op die
vraag kun je heus in de boeken vinden. Hetzelfde vraag je toch ook aan de
hoge strijkers? Het grootste probleem voor mijzelf is het repertorium, hoewel
er uiteraard minder repertoire is voor de bas, maar ook voor cello.
Ik denk wel, dat jouw inzet cruciaal is om ook de lage strijkers een
goede vakdidaktiek opleiding te geven.
t Is een uitdaging. Het belangrijkste vind ik de nooit te stillen honger, het
nieuwsgierig maken. Dat moet je op de een of andere manier genereren. Daar
komt dan het analytisch inzicht bij. Dat zijn mijn twee parameters.
9 ARCO

Wat betreft het basisrepertori-
um heb ik een slechte reputatie,
want ze moeten er heel hard
voor werken. Ik vraag wel eens
als je volgend jaar full time zou
kunnen beginnen, ben je dan
blij of niet? Fantastisch!,
zeggen de meeste studenten
dan. Mijn antwoord is dan vaak:
Dan heb je 65 leerlingen; geef
ze allemaal drie stukjes per jaar;
hoeveel heb je er dan en daar
vraag ik je de helft van. Dat is
dus wat je minimaal moet ken-
nen en dat wordt vaak als ver-
schrikkelijk veel ervaren. Heel
vaak krijg ik dan na twee jaar,
als ze echt begonnen zijn, de op-
merking dat het eigenlijk echt
wel nodig was deze repertoire-
basis te hebben.
Gebruik je ook de
boeken van Mantel
voor de cellisten?
Ik gebruik geen boeken van
hem, maar wel een artikel over
Gruppenunterricht, omdat de
studenten zelf meestal opgeleid
zijn via individueel onderwijs en
daardoor een natuurlijke weer-
stand hebben tegen groepson-
derwijs.
Je collega in Antwerpen
heeft de boeken
van Mantel over
techniek vertaald in
het Nederlands. Zijn
studenten kunnen
hiervan via een USB-
stick gebruik maken.
Goed om te weten.
Welke andere
onderwijskundige
vakken zijn er?
Het is een heel breed spectrum
van vakken dat aangeboden
wordt, o.a. kunstagogiek. Het
is een beetje moeilijk om uit te
leggen, omdat ze in de basis-
opleiding al allerlei vakken als
keuzevak kunnen nemen. Daar-
om is het niet eenduidig, maar
het is heel breed, te breed vin-
den sommigen.
Horen de
onderwijskundige
vakken in Gent bij de
lerarenopleiding net als
in Antwerpen?
Nee, in Gent heeft men er be-
wust voor gekozen om onder
het Departement Conservatori-
um te blijven.
ARCO 10
In Antwerpen gaat het
veranderen, begreep ik, maar
het conservatorium heeft daar
geen geld voor.
Ik weet het en wie moeten dan de op-
leiding gaan verzorgen? Dat zijn dan de
academies en die hebben ook geen mid-
delen. De warme aardappel wordt ei-
genlijk doorgegeven.
De bouw en ontwikkeling van
het instrument is dat ook een
issue bij jullie?
Niet in de vakmethodiek, maar ik geef
ook onderzoeksmethodiek. Dat heette
vroeger literatuur van het instrument.
Deze cursus duurt twee jaar. De muziek-
geschiedenis wordt bekeken geheel
vanuit de hoek van de strijkers. Ik geef
diverse opdrachten zoals: bestudeer de
ontwikkeling van de strijkers binnen het
orkest, de methodes per land vanaf de
barokperiode, de ontwikkeling van het
strijkkwartet, maar ook schrijf een kri-
tiek over vijf CD opnames van hetzelf-
de stuk. Ze moeten dan ook rond een
bepaalde bouwer onderzoek doen. We
hebben binnen het conservatorium een
departement Vioolbouw en we gaan
dan op bezoek in het vioolbouwatelier.
Er ontwikkelt zich een interessante
discussie over boeken en papers en
we beloven bepaalde boeken uit te
wisselen over uitvoeringspraktijk,
oude methodes en strijkkwartet.
Valt bij jullie de
uitvoeringspraktijk ook onder
de vakdidaktiek?
Nee. Er zijn wel regelmatig externen, die
rond een bepaald thema komen wer-
ken. Daar zit dan een stukje specialisme
wat betreft uitvoeringspraktijk bij. Men
heeft in Gent bij de begeleiders van ka-
mermuziek iemand, die vanuit de oude
muziek-traditie komt. Daar kunnen de
studenten ook terecht.
Ik vind ook, dat dit onderwerp niet spe-
ciek aan de vakmethodiek gekoppeld
moet worden, omdat het een essentieel
onderdeel hoort te zijn van de opleiding
van iedere musicus.
Vakmethodiek in Nederland en
Hoe zijn de stages
geregeld?
Bij ons doet de student drie soor-
ten stage. Een luisterstage (observe-
ren), een doe-stage (zelf lesgeven)
en het observeren van een medestu-
dent, waarbij ze onderling feedback
geven. Het stagedossier, dat de stu-
denten bijhouden wordt per perio-
de door de docenten vakdidaktiek
en pedagogiek onderling bespro-
ken en daarna door beiden n op
n met de student. Het doen is in
Gent een absolute prioriteit, omdat
daar het sleutelmoment ligt om ook
de competentie van de aankomende
leraar te beoordelen, terwijl de vak-
didaktiek eigenlijk de theoretische
ondersteuning van dat moment is.
We doen ook stageoefeningen in
de klas. Als ik weinig studenten heb,
neem ik ze ook wel een hele week
mee in de academie, ook naar ver-
gaderingen, echt alles.
Hoe is die doe-stage precies
georganiseerd?
Er zijn twee periodes. En in het eer-
ste semester en n in het tweede
semester. In die periodes moeten er
afspraken gemaakt worden met de
vakdidakticus. Hij stelt een aantal
mentoren voor, want we zien dat de
studenten zelf meestal terug naar
huis willen; dat is veilig; daar had-
den ze zelf les. We raden toch lie-
ver mentoren aan in heel Vlaande-
ren, waarvan bekend is dat ze goed
lesgeven. Die mentoren moeten wel
willen meewerken, want het is toch
ook een belasting op de eigen klas
om anderen toe te laten om les te
geven.
Als de mentor overleg
heeft met de student over
de leerlingen, dan kost dat
toch lestijd. Hoeveel lestijd
hebben dan die leerlingen?
De sleutel is n uur met een maxi-
mum van vier leerlingen in dat uur.
Zo is dat op de academies geregeld.
Nou nou, dat is ook niet
riant.
De directeuren van de academies
proberen hier wel creatief mee om
te gaan. Dat houdt in, dat de begin-
ners vooral in groepjes van vier les
krijgen, maar naarmate men in de
hogere graden komt, probeert men
met minder leerlingen in een uur
te werken. Dus dikwijls drie, maar
soms ook twee in een uur.
Moet er dan binnen
die tijd ook nog met de
stagestudent gevalueerd
worden?
Nee. Het gaat zo, dat de stagestu-
dent de hele les overneemt en dat
daarna overleg met de mentor
plaatsvindt. Maar dat berust dan
wel op goodwill van de mentor.
Waarvan acte !
Het is wel in beweging, want in Brussel is er een heel kleine
vergoeding voor de mentoren. Ook is er vanuit de academies
een heel klein bedragje. Als voorbeeld op de academie, waar
ik directeur ben, hebben we op 2700 leerlingen 1,3 mentor-
uur per week.
Hoeveel uur geven je studenten nu precies les in een
jaar?
Dat komt toch neer op een uur of twintig tot vijfentwintig per
jaar, dit buiten de oefenlessen van de vakdidaktiek gerekend.
Dat is toch aanmerkelijk meer, dan de vier uren
observeren en vier uren lesgeven in Antwerpen.
Dat klopt. Daar komt nog bij, dat we hier gedurende twee jaar
nog een ander praktijkproject hebben. Dat speelt zich niet af
op de academies, maar is meer een algemeen cultureel traject.
Daar zijn dagscholen bij betrokken, instellingen voor gehandi-
capten enzovoort. Daarom geloof ik ook echt in de basisoplei-
ding, die gegeven wordt uit de noodzaak van het toekomstige
werkveld. Je moet die competenties dus ook breder zien.
Kun je iets over je lesplan vertellen?
De cursus is zo opgebouwd, dat ik eerst de overheidsmodellen
behandel. Dus: wat wil de overheid dat wij doen met kinderen.
Dan komt er vanzelf een discussie over wat haalbaar is en wat
niet. Dan koppel ik dat terug naar de behandeling van de tech-
niek in de lagere graad. Basistechniek bestaat uit twee linken:
een korte terugblik in de literatuur tot Leopold Mozart, maar
ook kijken hoe je zelf dingen doet b.v. hoe sta je, op welk been
steun je meer enz. enz. Vooral om het eigen denken in gang te
zetten. Dan zijn ook de eerste stages al begonnen. Daar haak
ik natuurlijk ook op in. Ondertussen krijgen ze ook repertoi-
re-opdrachten. Die worden om de zoveel tijd getoetst. De re-
pertoriumlijst bestaat uit een algemeen deel en een persoon-
lijk gedeelte. Het algemene deel kun je als naslag gebruiken.
Je kopieert alles wat je tegenkomt en stopt dat in je map. Voor
het persoonlijke deel is de opdracht om tien werken te kiezen
per jaar van elk van de graden, zoals we die op de academie
kennen. Het basis-repertorium moeten ze door en door ken-
nen en ze worden daarover ook ondervraagd. Afgelopen twee
jaar heb ik ook didaktiek in houtskool voor onderwijs aan be-
ginners behandeld, omdat daar baanbrekende dingen in staan
vergeleken met ons systeem van onderwijs aan de academies
met minder theoretische voorkennis, net als bij de privprak-
tijken, die ook steeds meer opkomen.
Gebruik je nog meer boeken?
Voor de techniek in een later stadium heb ik voor de viool, alt-
viool en cello belangrijke literatuur vertaald en samengevat.
Dat was voor mijzelf ook verrijkend en geweldig inspirerend.
Ik zie mezelf met mijn echtgenote (ook een violiste) nog op
huwelijksreis naar Turkije met laptop en een koffer vol tech-
niekboeken.
Er ontspint zich weer een discussie over wat er allemaal
geschreven is over b.v. vioolspelen. Niet alles is weten-
schappelijk getoetst. Veel mensen schrijven uit hun ei-
gen ervaring en intuitie. Ook wordt regelmatig op-
nieuw het wiel uitgevonden. Maar je moet wel blijven
lezen en zoeken, want soms komen er ook verrassende
nieuwe ideen naar voren.
Heb je favoriete literatuur?
Natuurlijk Galamian en verder bijvoorbeeld Flesch, Menuhin
en Rolland.
Zeer goed is ook de publicatie van Marianne Murray Perkins
die Kato Havas, Paul Rolland en Shinichi Suzuki als benadering
van de viooltechniek met elkaar vergelijkt.
Geef je aandacht aan het geven van groepsles?
Onze overheid noemt dat groepsgericht lesgeven en dat
geeft een mengvorm aan van soms hoofdelijk en soms in
groepsverband. Ik besteed in de cursus veel aandacht aan het
omgaan met groepjes leerlingen. Wanneer je er vier in een
uur hebt, dat je dan niet vier keer een kwartier moet lesgeven,
maar een lesvorm moet ontwikkelen, waarbij je voortdurend
Vlaanderen

iedereen betrekt. Natuurlijk is deze vorm ontstaan om

nancile redenen, maar goedkoper hoeft niet per de-
nitie slechter te zijn. Het kan ook meerwaarde heb-
ben, zoals de groepsdynamiek. Ik kan uit eigen erva-
ring veel voordelen opnoemen. Na enkele jaren moet
er wel een differentiatie plaatsvinden natuurlijk.
Hoeveel aandacht is er in de opleiding voor
onderwijs aan vier- en vijfjarigen?
Het wordt wel behandeld, maar niet uitgebreid. Wel
de methodologie. Ik lees elk jaar de onderzoeken van
de Universiteit Nijmegen, eerlijk gezegd vooral de con-
clusies. Daar gaat het om onderzoek naar beginleef-
tijden enz. In de stages komt het ook niet voor, omdat
de beginleeftijd op de academies ofcieel negen jaar
is, maar natuurlijk gebeurt er toch wel veel met jonge-
re kinderen.
Hoeveel aandacht is er in de opleiding voor
meer gevorderd en jong talent?
Het meer gevorderde zien ze door met mij mee te lo-
pen. Op de meeste academies zie je het pyramideprin-
cipe, zodat het topje ook daar bediend kan worden. De
academies zien we qua instroom steeds breder worden
aan de basis. Dat geeft ook een bredere top. Ik vind dat
een goede zaak.
Hoe wordt er gexamineerd? Wat voor Is er nog werk voor de
commissie? afgestudeerden?
Dat is meestal mondeling na afsluiting van de vakdi- Zeker; het groeit nog altijd. De markt is nog Verder wil ik nog benadrukken, dat Tel je zegeningen, zou ik
daktiek. Daar is de cordinator van de afdeling bij en niet verzadigd. Daar ben ik blij mee. Er is al- het niveau van docenten en leer- zeggen, want daar kunnen
ook altijd een extern jurylid. De vraag kan zijn over hoe tijd nood aan goede krachten. De situatie is lingen ondanks alles steeds hoger we in Nederland jaloers
je spiccato aanleert, maar net zo goed over een artikel zo, dat een directeur kan selecteren bij het in- wordt. Er is meer uitwisseling en op zijn.
over de voors en tegens van groepsles en de eigen opi- vullen van een vacature. Het criterium zou dan overleg. De mensen zijn erg gemoti- Dat zie ik ook zo en het pessimis-
nie van de student. Het repertorium wordt getoetst op moeten zijn zou ik mijn eigen kind aan deze veerd. Je moet ze vooral op hun ster- me, waar we ons soms aan bezondi-
grondige kennis en tenslotte een stukje analyseren om docent toevertrouwen, want niet iedereen ke punten aanspreken. Met ons py- gen, vind ik niet nodig. Ik denk dat
het in een voorgeschreven casus aan te bieden. De stu- met een diploma is even goed. ramide systeem proberen we wel het we trots mogen zijn op de plaats
denten worden ook gevolgd en beoordeeld bij een be- Wat zou je als er geld genoeg was topje binnen te houden, terwijl aan die het muziekleven in Vlaanderen
paald pedagogisch project. Dus bij het afstuderen zijn aan de methodiekopleiding willen de basis heel veel mogelijk moet zijn. krijgt. Fijn, dat ik dat ook nog even
toch zes of zeven docenten betrokken. veranderen? Ook als je volwassen bent of gehan- kwijt kan.
Zijn er ook nascholingscursussen? Ik ben er voor, dat er meer tijd en ruimte bin- dicapt of weinig talent hebt, moet
Nascholing wordt georganiseerd door OVSG. Dat is het nen de opleiding komt om te doen, doen, een brede culturele opleiding veel
overkoepelend orgaan van stedelijke instellingen. Ho- doen, omdat de theorie toch vaak niet in- mensen de kans geven. Dat zie je
pelijk gaat ook ESTA Vlaanderen daar een steeds grote- speelt op de grote verschillen in elke lessitu- over de hele linie. Zo hebben we op
re rol in spelen. Vanuit het werkveld zijn er ook studie- atie. Ideaal zou ook zijn om niet alleen de ei- de basisscholen standaard muzische
dagen voor docenten, soms per school georganiseerd, gen traditie van de academies mee te nemen, vorming.
soms provinciaal. maar het zou ook interessant en leerzaam zijn Op alle scholen? En is dat
Heb je contacten met methodiekcollegas om mensen met een priv praktijk te laten ver- gestructureerd?
intern, landelijk of internationaal? tellen hoe het daar toe gaat. Dat staat los van ons muziekonder-
Landelijk heb ik contact met Filip Verpoest, docent in Wil je nog iets kwijt wat niet wijs. De basisschooldocenten krijgen
Brussel, die zich erg in Suzuki heeft verdiept en Ber- gevraagd is? dat mee in hun opleiding. Waar de
nadette Bracke uit Leuven. Ik heb je nog niet verteld Aangezien ik nog veel speel, merk ik dat mijn docenten niet voldoen aan de eisen
over mijn bezoekjes aan Amerika. De ASTA (de Ameri- eigen spel nog steeds groeit en verbetert, om- vangen onze AMV docenten dat op
kaanse ESTA) is onvoorstelbaar goed georganiseerd en dat ik analytisch heb leren denken. Mijn ide- en coachen de docenten.
het waren interessante ervaringen. Er heeft ook een aal is dan ook, dat hoofdvakdocenten al in een
uitwisseling plaatsgevonden en niet alleen van klassie- vroeg stadium meewerken om inzicht en ana-
ke muziek, maar ook van alternatieve genres. Zo heb- lytisch denken te bevorderen. Dat is belangrijk
ben we een specialist in volksmuziek van blue grass tot voor het eigen spel, maar ook voor een toe-
jazz gehad. Ik vind het leuk om zulke dingen binnen te komstig docentschap.
brengen. Vooral voor ons onbekende dingen ontplof-
fen dan gelijk. Naar mijn gevoel is het ook de aard van
het instrument, dat we als strijkers nog vrij traditioneel
zijn. Zo zie je wat we nog allemaal kunnen doen.
vroeger gaf ik altijd als examenopdracht een etude
voor het motorisch gevoel, maar pas kwam ik met een
reel of een hornpipe. Dan kom je streektechnisch ook
alles tegen, maar het is minstens zo leuk. Die mannen
stonden te swingen, dat waren nog eens etudes.

11 ARCO

 Stagebegeleiding door Wilfried Wouters

Vakmethodiek in Nederland en
Tina Tijnman
Hoelang geef je al
methodiek?
Sinds twee jaar.
Hoe zijn ze bij jou terecht
gekomen?
Het conservatorium heeft mij bena-
derd om de vioolmethodiek te ge-
ven. Collegae hebben mij aanbevo-
len. Ik geef les in Hengelo en Win-
terswijk en was daardoor aardig in
de regio bekend, denk ik.
Heb je het van iemand
geleerd, zelf ontwikkeld of
is het een weerslag van je
eigen opleiding?
Van het eerste en derde. Ik ben van
oorsprong Oost Duitse en heb mijn
opleiding in Weimar gehad. Die was
heel intensief, wel met een socia-
listische inslag. Twee jaar pedago-
giek, twee jaar psychologie en dan
nog de vakmethodiek heel gedegen,
wel wat droog, maar vakinhoudelijk
ok. Daarna ben ik de orkestwereld
in gegaan. Ook met de gedachte:
lesgeven is het niet helemaal voor
mij. Dat denken veel jonge mensen
nu ook nog.
Had je ook een beetje angst
voor het vak?
Ja dat ook, maar vooral andere am-
bities. Later ben ik toch bij het les-
geven terecht gekomen. Dat beviel
me zo goed, dat het nu een deel van
mijn leven is. Nu ook komen mijn ei- De methodiek is dus niet verplicht.
gen methodiek en wat ik bij mijn vi- Nee, tenzij je docerend musicus wil worden,
oolprofessor leerde echt samen. maar zelfs dan heb je nog de keuze om maar
Hoe groot zijn je groepen een gedeelte te doen. Ik had bijv. een stu-
studenten? dent, die heeft in het derde jaar methodiek
Dat is een triest verhaal. In Ensche- gevolgd en in het vierde studiejaar een ande-
de hebben we op dit moment drie re minor gekozen. Ik vind dat erg, want de stu-
hoofdvakdocenten en zes vioolstu- dent krijgt geen diploma en is dan ook niet be-
denten in de eerste fase, waarvan voegd om les te geven, bijvoorbeeld aan een
drie voor methodiek. Ze krijgen alle muziekschool.
drie individueel les, omdat ze in ver- Die student gaat dus iets minder
schillende studiejaren zitten. Op dit beunen dan iemand die nooit
moment weinig klassikaal en daar- methodiek gedaan heeft.
om ook weinig feedback. Zo zou je het kunnen zeggen. Ik vind trou-
We zitten op dit moment in een re- wens, dat de methodiek een hoofdvak moet
organisatiefase en zijn inmiddels ge- zijn, dus een major, want ik vind het minstens
fuseerd met Arnhem en Zwolle en even belangrijk als goed viool kunnen spelen.
heten nu ArtEZ. Sinds de fusie heb- We hebben hier ook een opleiding muziekthe-
ben we een andere lokatiedirecteur rapie. Sommige van deze studenten nemen in
en en ik heb het gevoel, dat alles nu de loop van hun studie viool als tweede hoofd-
weer een beetje in balans komt. vak. Dit zijn wel vaak de betere methodiekstu-
Wat is dan de Messiaen denten vanwege hun pedagogische / psycho-
Academie? logische achtergrond, maar hun spelniveau is Hoelang duurt de
Dat is de tweede fase voor deze drie meestal minder voor solospel geschikt en een methodiekopleiding?
instituten. proefspel bij een orkest zal waarschijnlijk niet De methodiek begint aan het einde van
Is de methodiek voor alle lukken. het tweede studiejaar en loopt door tot
studenten verplicht? Ken je de niveaus landelijk gezien? en met de stages in het vierde jaar.
Wij werken met majors en minors. Volg je de concoursen in Nederland? Wat is de plaats van de
Dat schijnt een beetje anders te zijn De provinciale concoursen, altviolen?
dan bij andere conservatoria. Na de Jordens Viooldagen, Davina van Als die er zijn volgen zij hetzelfde tra-
fusie willen ze daarmee verder, dus Wely Concours en het Nationaal ject als de violen. Maar dan zou ik be-
het blijven majors en minors en het Vioolconcours Oscar Back? paalde technische punten ook met de
is zo: je moet een major kiezen, dat Ik ken wel de niveaus, maar ik moet eerlijk zeg- hoofdvakdocent kortsluiten.
is eigenlijk je hoofdvak, en metho- gen dat ik door tijdgebrek de concoursen niet Welke anderonderwijskundige
diek is al een minor. zoveel afreis. Ik ben hier in de regio wel regel- vakken zijn er?
matig bij het Haydn festival, het Prinses Chris- In de eerste twee jaar krijgen de stu-
tina Concours en een concours in Deventer. denten algemene pedagogiek en psy-
chologie, daarnaast ook muziekpeda-
gogiek. In deze lessen staat het lesge-
ven in het algemeen centraal, ook het
lesgeven aan groepen wordt hier be-

ARCO 12

Vlaanderen
handeld, maar dan in algemene zin. Nog-
maals: Ik beschouw de fusie wel als een kans
om ook de methodiek in positieve zin te ver-
anderen.
Ze volgen deze vakken dus, voordat
ze kiezen voor de pedagogische
minor?
Ja en dat blijft ook zo. Bepaalde vakken in
de eerste twee jaar blijven verplicht.
Hoeveel aandacht krijgt de
historische ontwikkeling van het
instrument?
Dat doet Mechteld Lindeboom (celliste)
voor alle strijkers.
Weet je wat daar inhoudelijk
gebeurt?
Het gaat over de historie van de bouw van
de instrumenten, de vioolbouwscholen enz.
Gezien de tijd die je daarvoor krijgt als do-
cent, kun je er niet te diep op in gaan.
Is de uitvoeringspraktijk ook een
issue?
Ik heb de tijd niet om daar diep op in te
gaan, moet ik eerlijk zeggen. We hebben
wel barok-specialisten gehad, maar niet op
strijkersgebied. Ik hoop dat er nieuwe kan-
sen komen nu we gefuseerd zijn tot Artez.
Hoe zijn het hospiteren en de stages
georganiseerd?
Voor alle eerste jaar studenten, dus dan zijn
ze nog maar net binnen op het conservato-
rium, is hospiteren verplicht en bedoeld als
een algemene orintatie. Gedurende vier
lessen moeten ze zo breed mogelijk geke-
ken hebben binnen een muziekschool.
Eerste jaars? dus dat staat nog
buiten jouw vak en jij hebt dat niet
ingeleid?
Nee. Ze moeten echt alleen maar kijken, het
maakt niet uit bij wie.
Hoe zit het met de stages?
We hebben een stage-cordinator, daar
werk ik vrij nauw mee samen. De studenten
mogen zelf op zoek gaan naar een stage-
plaats. Dat is meestal in Enschede of in Hen-
gelo. Beide muziekscholen werken heel po-
sitief mee. Ze moeten eerst twee lessen hos-
piteren om het kind te leren kennen en dan
komt het lesgeven. We kennen twee stage-
vormen: een kleine stage van zes weken aan
het eind van het derde jaar, nadat ze de hele
methodiek gehad hebben, waarin ze twee
uur per week les moeten geven en een gro-
te stage van twaalf weken aan het begin van
het vierde jaar met drie uur per week om al-
les nog een keer uit te diepen. Er wordt op
gelet, dat de studenten leerlingen van ver-
schillende niveaus lesgeven. De lessen zijn
meestal combinaties van twee tot vier leer-
lingen en ook individuele.
Is de muziekschooldocent er als
mentor bij?
Ja. Hij houdt toezicht op het gehele proces
en moet ook bepaalde verslagen invullen.
En daar ben jij niet bij?
Bij de lange stage kom ik na enkele weken
kijken en tevoren heb ik met de mentor con-
tact.
We hebben nu in totaal twaalf weken, maar
dat is natuurlijk nog te weinig. Ik adviseer de
studenten ook altijd: zoek iemand die je pri-
v les kunt geven om ervaring op te doen. En
ga veel hospiteren, dus kijken, kijken, kijken.
Niet alleen doen wat verplicht is.
Kun je iets over je lesplan vertellen?
Ik begin de methodiek met wat algemene informatie over
het werkveld, ontwikkelen van visie naar model van je
DVD en ik behandel uitgebreid de beginsituatie. En dan
gewoon eerst maar snuffelen aan het doen. Bij gebrek
aan oefenkinderen gaan studenten van diverse instrumen-
ten de beginsituatie met elkaar oefenen. Wij hebben er
erg voor gepleit om dat te doen voordat ze de stage in-
gaan.
In het derde jaar hebben de studenten de hele vakmetho-
diek. Ik vind dat een jaar eigenlijk te kort is. Ik merk, dat
ik altijd tijd te kort kom. Ik laat ze daarom verplicht eerst
DVD 1 kijken en ik moet zeggen je neemt mij het werk
echt uit handen, want als ik dat ook nog allemaal moest
vertellen, dan zou ik met de uren helemaal niet uitkomen.
De hele beginsituatie, daar ben ik heel alert op en als ik
merk, dat ik daar meer tijd voor nodig heb, dan moet dat
maar. Misschien wel ten koste van andere dingen, maar
dat zie ik dan aan het eind van het jaar wel. De beginsi-
tuatie vind ik gewoon ontzettend belangrijk en dat moet
staan als een huis.
Ik heb alle onderwerpen die in de eerste anderhalf jaar
aan bod moeten komen door elkaar op papier gezet. De
student moet die met argumenten in de juiste volgorde
zetten. Daarmee wil ik het ontwikkelen van visie en analy-
tisch inzicht kweken.
Dan komen DVD 2 en DVD 3 en hoofdzakelijk Galamian,
dus de hele uitbouw van de linker- en rechterhand. Daarna
maak ik de koppeling naar de literatuur en etudes. Om de
studenten zelfstandiger te maken qua analyse, visie ont-
wikkelen en ook om de hiaten bij de stage op te vangen
krijgen ze van mij cases op mentaal, technisch en muzikaal
gebied. Dat kunnen ze allemaal schriftelijk uitwerken, kan
ook via de email, dat maakt helemaal niet uit, maar zo kan
ik zien waar nog hiaten zijn.
Moeten ze zelf ook een leergang maken?
In het vierde jaar moeten ze een leerplan /-gang schrijven.
Gebruik je boeken?
Voor mij moeten ze verplicht Galamian lezen. Daarnaast
vind ik het ook belangrijk om soms terug te koppelen naar
de oude methodes zoals Geminiani en Leopold Mozart.
Heb je favoriete literatuur?
Allereerst de boeken van Carl Flesch en Paul Rolland. Ook
naar aanleiding van wat er in de ARCO over geschreven
werd heb ik beide boeken van Simon Fisher besteld, maar
ik moet er nog echt mee aan de gang. Ik heb al begrepen
dat je daar echt tijd voor moet hebben.
Gebruik je op hoger niveau demo-leerlingen in de
lessen?
Omdat ik zo weinig studenten heb, komen die gewoon bij
mij op de muziekschool langs en dan koppel ik een en an-
der. Mijn visie is sowieso dat je alles op een zeer basaal ni-
veau kunt aanleren. Echt alles wat moeilijk is, dubbelgre-
pen, spiccato, noem maar op. Vibrato natuurlijk iets later,
maar ook niet t laat. Vanuit dt basale niveau bouw ik al-
les verder uit.
Geef je ook aandacht aan het lesgeven aan vier-
en vijfjarigen?
Wat ik de studenten in ieder geval altijd meegeef is, dat er
bepaalde onderwijsverschillen zijn. Vaak werk ik ook met
de artikelen uit ARCO, omdat daar heel veel over geschre-
ven is. Zo heel jong is natuurlijk wel een verhaal apart, al-
leen al omdat ze nog niet kunnen lezen.
De discussie gaat vaak ook over het rendement
van de lessen als ze zo jong beginnen.
Ik vind het grote voordeel, dat je als docent meer tijd hebt.
Dat merk ik echt. Je nmt gewoon meer tijd. Oudere kin-
deren, dat is de cultuur ook tegenwoordig, willen allemaal
snel resultaat, snel scoren, maar dat gaat natuurlijk niet.
In Hengelo bijvoorbeeld mogen kinderen met vijf jaar be-
ginnen, in tegenstelling tot Winterswijk, daar moeten ze
eerst twee jaar AMV doen.
Geef je aandacht aan het geven van groepsles?
Nou ja, dat zien de studenten op de DVD, en vinden het
meestal erg interessant, maar met wat gangbaar is rond
Enschede, komen ze daar niet echt mee in aanraking.
Op veel muziekscholen moeten ze wel vier in een uur
lesgeven. En dat is toch ook een vorm van groepsles?
Ja. Ik leg uit dat ze kijk moeten hebben op alle leerlingen, bijvoor-
beeld ook hoe ze de leerlingen moeten opstellen, hoe ze de les or-
ganisatorisch moeten opbouwen. Het is aan te raden iedere les zo
veel mogelijk een bepaalde volgorde aan te houden. Dat doe je bij
een individuele les natuurlijk ook, maar bij een groep is dit nog be-
langrijker.
Je moet wel als docent een behoorlijke ervaring en routine hebben
om dat goed te doen.
Voor een student is dat heel moeilijk, maar ze kunnen de eerste erva-
ringen via de stage opbouwen.
Hoe wordt er gexamineerd?
Wat is er voor een commissie?
Het is een theoretische afronding, het onderwerp is hun leerplan en
leergang. De commissie is altijd samengesteld uit verschillende strij-
kers, de methodiekdocent, het afdelingshoofd en meestal ook de
hoofdvakdocent van de desbetreffende student. De stages worden
ook beoordeeld en de studenten krijgen hiervoor studiepunten.
En de pedagoog is daar niet bij?
Nee, tot nu toe niet, want tijdens de methodiek hebben de studenten
helemaal geen pedagogiek meer! Dat hebben ze in de eerste jaren
verplicht gehad en dat houdt na het vierde semester op.
Is er tweede fase methodiek mogelijk?
Ik denk dat het wel mogelijk is, want tweede fase studenten mogen
heel duidelijk kiezen welke kant ze op willen, maar ik heb ze nog
niet gehad.
Bestaat daarvoor een curriculum?
Ik denk voor de tweede fase methodiek niet. We zijn nu bezig met
een nieuw curriculum, omdat dat natuurlijk voor ArtEZ op alle loka-
ties gelijk moet zijn. Dat zie ik ook wel als een grote kans om daar din-
gen aan te dragen. Dus ik ga ervan uit, dat het, wat dat betreft, ook
vooruitgaat.
Zijn er ook nascholingscursussen bijvoorbeeld speciaal voor
docenten uit de regio?
Of wij dat als conservatorium aanbieden? Nee op dit moment niet.
Dat is ook een goede klantenbinding, want als je daar
iets positiefs te bieden hebt, dan krijg je daar ook precies
diegenen die je later naar je instituut wilt hebben
Dat zijn wel de plannen, maar daar zijn we op dit moment nog niet
mee bezig.
Heb je contacten met methodiekcollegas?
Intern b.v. met cello en uit, iets dat ik heel prettig vind. Twee jaar
geleden zijn we bezig geweest om het curriculum te moderniseren
en daarbij hebben we als methodiekdocenten regelmatig en inten-
sief contact gehad.
Is er volgens jou nog een toekomst voor docenten?
Ik zie nog steeds een markt. Ik vind wel, dat je als docent veel in huis
moet hebben, want mensen maken steeds duidelijker een keuze, ook
voor een bepaalde docent en als je niet voldoende kunt bieden wordt
het wel moeilijk.
Hoe zie je de toekomst van het muziekschoolbedrijf?
De tendens van de laatste tien jaar was: Het moet vooral leuk zijn.
Dat vind ik in sommige opzichten verontrustend en als je dan zegt ik
wil toch graag het niveau vasthouden ontstaat er helaas vaak een
discussie. Positief is wel, dat muziekscholen zich proberen te moderni-
seren, maar ik vind dat je de kwaliteit moet vasthouden. Absoluut!
Wat zou je als er geld genoeg was aan de
methodiekopleiding willen veranderen?
Ik deel heel sterk jouw visie dat het lesgeven ontzettend belangrijk
is. Dus de degelijke opleiding in het lesgeven. Dat moet je geleide-
lijk opbouwen, echt vier jaar lang - een persoonlijkheid moet ook rij-
pen - zodat je als methodiekdocent weet: jij kunt het vak in, daar heb
ik geen zorgen over. Verder zou ik meer ontwikkelingspsychologie,
vakspecieke pedagogiek en het meer uit diepen van de historie in
het pakket wensen.
13 ARCO
 Vakmethodiek in Nederland en Vlaanderen
Liesbeth Ackermans
Hoelang geef je al methodiek?
Ik geef nu ongeveer vier jaar methodiek.
Heb je het van iemand geleerd, zelf ontwikkeld
of is het een weerslag van je eigen opleiding?
In eerste instantie was het echt een weerslag van de me-
thodiek zoals ik die bij jou gehad heb. Toen ik begon,
was het enorm veel werk. Voor ieder lesuur ben je een
hele dag met de voorbereiding bezig. Ik heb alle aante-
keningen van vroeger opgezocht en ik heb die structuur
overgenomen. Natuurlijk heb ik daar mijn eigen ervarin-
gen aan toegevoegd. Zo heb ik in Londen de cursus Co-
lour Strings van Szilvay gevolgd en daar is ook veel van in
mijn lessen terug te vinden.
Is de methodiek voor alle vioolstudenten
verplicht?
Het is op dit moment alleen verplicht voor de Neder-
landstalige studenten. Gelukkig wordt hier aan gesleu-
teld, ik heb zelf moeite met deze beperking, want ik vind
het een heel belangrijk vak, dus ook voor buitenlanders.
Zo heb ik nu twee Spaanse studenten, die in de toekomst
terug willen naar Spanje en daar een muziekschool wil-
len beginnen. Je kunt die mensen toch geen diploma ge-
ven zonder dat ze methodiek gevolgd hebben? Ik ben
dan ook blij, dat ze nu toch mee kunnen draaien op vrij-
willige basis. Het gevolg is, dat ik de lessen in het En-
gels geef. Studenten die in het buitenland tijdens hun
studie al vakmethodiek gevolgd hebben kunnen vrijstel-
ling krijgen.
Hoeveel studenten heb je?
Dat is wisselend per jaar. Het varieert van drie tot acht
studenten.
Wat is de plaats van de altviolen?
De alten draaien mee in mijn groep. Er wordt aan de leer-
gang een addendum gekoppeld, dat onder leiding van
de altviooldocente Gisella Bergman gemaakt wordt.
Hoe lang duurt de opleiding?
In het tweede studiejaar is er een wekelijkse les van vijf-
tig minuten. In November begint de eerste stageleerling
- een beginner - en in Januari komt er een tweede stage-
leerling bij, een gevorderde. Dit duurt tot de zomerva-
kantie en dan wordt de vakmethodiek afgesloten. Het
jaar daarna zijn er nog twee stages buiten het instituut.
Betekent dat dus, dat je de hele lesstof in n
jaar moet behandelen?
Ja, in zesendertig lessen om precies te zijn.
Dat is een probleem lijkt me.
Ja, dat is zeker een probleem, ook omdat de lessen maar
vijftig minuten duren.
Je kunt ook niet meer tijd bevechten?
Nou ja, we zijn er mee bezig. Er is nu een stuurgroep
waar we alles op tafel leggen. Ik heb me in eerste instan-
tie hard gemaakt om die zesendertig lessen te behou-
den en de suggestie gedaan om de vakmethodiek een
uitbreiding te geven in de vorm van een aantal introduc-
tielessen in het eerste jaar en een aantal lessen op maat
in het derde jaar.
Hoe zijn de stages georganiseerd?
Wat betreft de interne stage geven de studenten, als het
lukt, allemaal tegelijkertijd les, zoals bij jou vroeger in
Utrecht en kom ik bij iedereen binnen voor de begelei-
ARCO 14
ding. De externe stages van het tweede jaar zijn als volgt
georganiseerd: er is een aantal mentoren op muziekscho-
len beschikbaar. Gedurende drie maanden geven de stu-
denten enkele leerlingen les in het bijzijn van de men-
tor. Aan het einde van die periode geven ze een week les
aan de hele klas van de betreffende mentor. Zo voelen
ze, hoe het is om de verantwoording te hebben voor een
groep eigen leerlingen.
Dat is een prachtige praktijkervaring, maar die
externe stage is dan geen verlengstuk van jouw
methodieklessen meer?
Nee. We proberen wel de mentoren een beetje te scree-
nen en we nodigen ze ook uit om in de tentamencommis-
sie zitting te nemen aan het einde van het derde jaar.
Hoe kom je aan stageleerlingen?
Het conservatorium adverteert in regionale kranten en
hangt briefjes op bij vioolbouwers en op basisscholen. Dit
jaar hebben we dat ook op de Internationale School ge-
daan in verband met mijn Engelstalige studenten.
Wat voor andere onderwijskundige vakken zijn
er?
Het vak algemene methodiek.
Is er ook intensief contact over het curriculum
van die algemene methodiek?
Nog niet, maar ik moet zeggen dat is wel n van de be-
langrijkste speerpunten van de brainstormgroep. Men
wil graag meer overleg en gemeenschappelijke themas,
natuurlijk binnen alle redelijkheid en met behoud van de
sterke kanten van de vakken zoals we die nu kennen.
Hoeveel aandacht krijgt de historische
ontwikkeling van het instrument en de
uitvoeringspraktijk?
Ik kom er wel aan toe, maar heel summier. Ik heb een in-
deling gemaakt van alles wat aan bod moet komen en ik
heb een les of drie om aan historische ontwikkeling te
besteden. Ik ben speciaal daarvoor natuurlijk ook weer
in de boeken gedoken. The Amadeus Book of the Violin
heeft me van heel veel waardevolle informatie voorzien.
Ik behandel de ontwikkeling van het instrument en ver-
tel over belanghebbende violisten en componisten door
de eeuwen heen.
Dan heb je zeker papers gemaakt?
Inderdaad. Met mijn Engelstalige Spaanse en Poolse stu-
denten dit jaar krijg ik straks wel weer een klus, want de
papers heb ik in eerste instantie in het Nederlands ge-
maakt.
Ik heb wel een tip voor je. In Amsterdam en Den
Haag zijn Engelstalige papers ontwikkeld. Zo zie
je hoe belangrijk onderlinge contacten kunnen
zijn.
Gebruik je nog speciaal materiaal voor de
uitvoeringspraktijk?
Ik maak voornamelijk gebruik van mijn eigen ervaring in
het Combattimento Consort met Jan Willem de Vriend.
Kun je iets over je lesplan vertellen?
Ik behandel alle items van het beginonderwijs, de op-
bouw rechts, de opbouw links, en alle andere zaken die
bij de eerste tien lessen van belang zijn. Wat ik behan-
del over de eerste lessen is gericht op de leeftijd van cir-
ca acht jaar. We bekijken, vergelijken en analyseren een
aantal methodeboeken en etudes. Het begeleiden van
kinderliedjes aan de piano komt aan bod en de Colour
Strings Methode van Szilvay en het Solfa systeem van Ko-
daly krijgen aandacht. Hierna komt de verdere ontwikke-
ling van rechts en links uitgebreid aan de orde. We bekij-
ken de lms van Paul Rolland en verder de wat wij noe-
men Qui DVDs. Door de lessen heen maken de studen-
ten kennis met een selectie van het beschikbare repertoi-
re, soms zelfs doordat we in de les wat beginnersstukken
voor elkaar voorspelen.
Heb je favoriete literatuur?
Ja, Playing the String Game van Phyllis Young, en natuur-
lijk het boek van Galamian en Basics van Simon Fischer.
Sketching at the piano raad ik ook graag aan, omdat ik
daar zelf heel veel aan gehad heb. Onze studenten krij-
gen erg goed bijvak piano, pianopracticum genaamd,
maar mensen die het moeilijk vinden
hebben echt wat aan dit boek, want
het is toch fantastisch als je je leerlin-
gen een klein beetje kunt begeleiden
aan de piano.
Besteed je ook aandacht aan
het lesgeven aan vier- en
vijfjarigen?
Ik heb n les gewijd aan het lesge-
ven aan kinderen jonger dan zes jaar.
Ik vind dat een echt specialisme. Daar-
om denk ik bij het behandelen van de
hele lesstof meer aan iets oudere kin-
deren.
Heb je nog ideen over het
lesgeven aan jong talent?
Ik vind dat rechtstreeks met de kwa-
liteiten van de docent samenhangen.
Het gaat ook om eigenschappen, die
niet overdraagbaar zijn. Dus je kunt
daar niet speciaal voor opleiden, je
moet gewoon proberen ontzettend
goede docenten te kweken.
Geef je aandacht aan het
geven van groepsles?
Weinig. Ik geef zelf ook weinig
groepsles. Er zijn natuurlijk wel wat
algemene items, die je aan een groep
kunt leren, maar de vakmethodiek
gaat in de eerste plaats over het ge-
ven van een individuele les. Ik vind
een groepsles als aanvulling op de in-
dividuele les heel waardevol, voorna-
melijk in de vorm van een samenspeel-
klas. Met groepsles in de plaats van de
individuele les kan ik zelf moeilijk uit
de voeten.
Ik vind het heel normaal
hoor, dat het geven van
groepsles niet in jouw
programma zit. Je moet
uiteindelijk toch eerst
een goede geroutineerde
individuele les kunnen geven
voor je in het stadium komt,
dat je een goede groepsles
kunt geven. En dan is de
opleiding allang voorbij.
Hoe wordt er gexamineerd
en wat is er voor een
examencommissie?
Aan het einde van mijn eerste jaar is
er een afrondend tentamen over de
vakmethodiek. Dat neem ik zelf mon-
deling af in tegenwoordigheid van
mijn cellomethodiek collega Corine t
Hoen. De historische ontwikkeling en
vioolbouw toetsen we schriftelijk.
Dat is geen zware
commissie, terwijl het toch
om veel examenstof gaat.
Dat vind ik ook. Het is mijn eigen ini-
tiatief om de tentamens met Corine
samen af te nemen. Het jaar daarna,
na de externe stages, vindt het grote
methodiekexamen plaats. Daar vor-
men de docent algemene methodiek,
de mentor, ikzelf en als voorzitter
het hoofd van de methodische vak-
ken de commissie. Dat examen gaat
meer over algemene onderwerpen
zoals bijvoorbeeld het verschil tussen
muziekschool en priv-praktijk en de
visie van de student op het docent-
schap. De leergang en stageverslagen
komen hier ook op tafel.
 Is er ook nascholing voor docenten vanuit het
conservatorium?
We hebben een jaarlijkse strijkersdag voor docenten uit de
regio. Het is begonnen als initiatief van onze eigen docenten
en kreeg een erg enthousiaste respons van de regiodocenten
die daarbij aanwezig waren. De afgelopen keren hebben we
als hoofdvakdocenten allemaal een bepaald onderwerp be-
licht in een presentatie van twintig minuten per persoon. Al-
lerlei onderwerpen kwamen langs zoals de connectie tussen
streekgebruik en frasering, bewegingsvrijheid in verschillen-
de delen van je lichaam tijdens je spel, of hoe je d.m.v. ba-
rokke uitvoeringsregels ook wat saaiere etudes heel levendig
kunt spelen. s Middags gaven de hoofdvakdocenten openba-
re lessen voor leerlingen van docenten uit de regio.
Heb je contacten met methodiekcollegas intern,
landelijk of internationaal?
Intern met mijn cellocollega Corine t Hoen, landelijk of inter-
nationaal niet zozeer. Dat is wel een wens voor de toekomst.
Is er volgens jou nog een toekomst voor docenten?
Absoluut! Lesgeven is zo mooi en waardevol. Je ziet wel een
verschuiving. Mensen met een echt grote ambitie voor het
lesgeven proberen steeds vaker via een priv-praktijk aan de
bak te komen, omdat de mogelijkheden op mu-
ziekscholen zo beperkt zijn wat betreft de wei-
nige minuten lestijd per leerling.
Wat zou je als er geld genoeg was
aan de methodiekopleiding willen
veranderen?
In de eerste plaats meer lestijd voor de metho-
diekopleiding. Ook de mogelijkheid om te proe-
ven aan de praktijk van het lesgeven aan vier- tot
zesjarigen. Een andere wens is, dat echt voor ie-
dere student de vakmethodiek verplicht wordt.
Er zijn mensen, die nooit methodiek volgden,
maar ineens aan een conservatorium les gaan
geven, terwijl heel veel noodzakelijke kennis
niet aanwezig is. Daarbij is de vakmethodiek een
belangrijke steun voor iedereen tijdens de eigen
studie. Het analytisch leren denken werkt op die
manier dubbel: in de eerste plaats voor je toe-
komstige leerlingen maar ook voor je eigen vio-
listische ontwikkeling.
15 ARCO

Corine t Hoen
Hoelang geef je al methodiek?
Ik geef sinds 2003 methodiek, dus een jaar of drie nu.
Hoe zijn ze bij jou terechtgekomen?
Ik denk, dat de resultaten van mijn priv-praktijk op-
vielen en ik leverde al een aantal goede leerlingen
aan het conservatorium.
Heb je het van iemand geleerd, zelf ontwikkeld
of is het een weerslag van je eigen opleiding?
Het is een combinatie. Ook de contacten met mijn
voorganger Marianne Vrijland waren belangrijk. Ver-
der heb ik veel met collegas gesproken. Ook lees ik
ontzettend veel over het vak.
Is de methodiek voor alle cellisten verplicht?
De methodiek is nu niet verplicht. Ik heb meestal maar
n of twee studenten. Het zouden er meer kunnen
zijn, maar het is een voorwaarde, dat de studenten
goed Nederlands kunnen spreken. Veel buitenland-
ARCO 16
Vakmethodiek in Nederland en
se studenten kunnen dat niet. We
zijn wel bezig dat te veranderen.
Dit jaar wordt er een aantal pilots
gedaan om te kijken hoe een en
ander in de praktijk werkt.
Hoelang duurt de
opleiding?
Net als de bij de violen duurt de
cursus n jaar. Daarin moet ik de
hele stof behandelen.
Wat is de plaats van de
contrabassen?
De bassen hebben hun eigen do-
cent, Sorin Orcinschy.
Hoeveel aandacht krijgt de historische ontwikkeling van
het instrument en de uitvoeringspraktijk?
Ik geef de meeste aandacht aan de methodiek en door tijdge-
brek maar weinig historische ontwikkeling, maar dat moeten de
studenten zich dan buiten mij om eigen maken.
Hoe zijn de stages georganiseerd?
Bij de interne stage krijgen de studenten in november een begin-
ner toegewezen en vanaf februari een gevorderde leerling. Deze
stage begeleid ik zelf. Dat loopt in juni af. In het tweede jaar is
er een externe stage met een mentor op een muziekschool. Daar
heb ik geen directe bemoeienis mee, maar ik heb regelmatig
contact met de mentor over hoe het gaat enz.
Vlaanderen
Hoe kom je aan stageleerlingen?
Via een advertentie, die ook op basisscholen
in de regio wordt opgehangen om ook jon-
gere leerlingen (vanaf ongeveer zes jaar) te
werven.
Heb je een lesplan?
Ik heb naar mijn eigen inzicht een duidelij-
ke structuur in mijn lesstof aangebracht. Dat
had ik in mijn eigen methodiekopleiding ge-
mist. Ik werk met werkbladen per onderwerp
met daaraan gekoppelde vragen. Ik probeer
ook een overlap te maken met de algemene
didactiek omdat in de praktijk ook alles in el-
kaar grijpt (b.v. de integratie van solfge bin-
nen de celloles).
Gebruik je nog speciale boeken?
Ik gebruik het boek Basisprincipes van het
cellospel van Elias Arizcuren en Playing the
String Game van Phyllis Young. Verder ben ik
altijd op zoek naar interessante artikelen b.v.
in de ARCO, die ik dan voor mijn leerlingen
kopieer.
Gebruik je ook demoleerlingen in de
lessen?
Soms pikken we wel eens iemand uit de kanti-
ne en andere keren speel ikzelf voor leerling.
Hoeveel aandacht is er in de opleiding
voor onderwijs aan beginners?
Dat doe ik in verhouding heel uitgebreid, om-
dat je bij gevorderde technieken toch altijd
weer de basis als uitgangspunt hebt.
Besteed je ook aandacht aan het
lesgeven aan vier- en vijfjarigen?
Ik bespreek dat aan de hand van de Szilvay
methode Colourstrings en Suzuki, maar ik zie
het als een specialisme. Eerst goed leren cel-
loles geven aan leerlingen van ongeveer acht
jaar.
Zie je het lesgeven aan
jong talent ook als een
specialisme?
Naar mijn idee is het enige verschil
bij het lesgeven aan jong talent het
verschil in ontwikkelingstempo. Je
moet daarop kunnen anticiperen.
Bij een andere leerling werk je in
verhouding meer in de breedte.
Hoe beter ik de studenten dus de
basismethodiek bijbreng des te be-
ter zullen ze daartoe in staat zijn.
Zelf geef ik sinds kort ook jong ta-
lent les aan het conservatorium en
kan mijn ervaringen doorgeven.
Geef je aandacht aan het
geven van groepsles?
Ja, dat doe ik uitgebreid. Ik besteed
daar twee lessen aan, waarin we de
voor- en nadelen tegen elkaar af-
wegen.
Hoe wordt er gexamineerd?
Er worden door de commissie vra- tern is erg goed; ook spreek ik regelmatig
gen gesteld n.a.v. de leergang, die met Wieke Karsten van de fluitmethodiek.
de student geschreven heeft en Samen met mijn man Jan-Ype Nota (hoofd-
over de verslagen van de interne- vakdocent cello) was ik op het Conservatoi-
en externe stages. Verder worden re Superieur in Parijs en kwam daar in con-
de studenten nog gevraagd naar tact met de fantastische cellist en zeer bevlo-
hun ideen en visie met betrekking gen pedagoog Michel Strauss. Michel Strauss
tot lesgeven. In het mooiste ge- is voorzitter van ESTA France. Dat mondde
val ontstaat er een interessant ge- uit in masterclasses van hem in Groningen
sprek. en uitwisseling van methodiekervaringen. Ik
Wie maken deel uit van de ga ook nog bij hem in Parijs methodiekles-
examencommissie? sen bijwonen.
Voorzitter is de kerndocent Teacher Is er volgens jou nog een toekomst
Training Programme, verder de do- voor docenten?
cent vakmethodiek, docent alge- Als je echt wilt en creatief bent is er altijd een
mene methodiek en de mentor die toekomst, denk ik. Maar natuurlijk wordt het
de externe stage begeleid heeft. steeds moeilijker.
Heb je contacten met Wat zou je als er geld genoeg was
methodiekcollegas intern, aan de methodiekopleiding willen
landelijk of internationaal? veranderen?
Het contact met Liesbeth Acker- Veel meer tijd voor de vakmethodiek en veel
mans van de vioolmethodiek in- meer begeleidingstijd voor de stages.
17 ARCO