ZA GA D NIE N I A P ROJ EK T O W O -BA DAW CZ E I EKS PLOATACY JN E

[5] DIN 10451 Tragwerke aus Beton,

spenieniu warunkw nonoci
na podune cinanie, element
moemy traktowa jak jednorodny.
Dotyczy to zarwno zasad obli-
cze przekrojw normalnych, jak
i ukonych. Konstrukcje zoone
z elementw o rnej wytrzyma-
oci naley sprowadza do prze-
kroju jednorodnego odpowied-
nio do stosunku obliczeniowych
wytrzymaoci betonu elementw
skadowych. Podobnie sprawdza-
jc zarysowanie i ugicia naley
uwzgldni rn odksztacal-
puje przemieszczenie w styku Stahlbeton und Spannbeton - Teil 1:
zgodne z kierunkiem napre Bemessung und Konstruktion.
cinajcych, powodujce rwnie [6] ACI 318M-08 Building Code Requirements
rozwarcie styku bdce wynikiem for Structural Concrete (ACI 318M-08) and
Commentary. Reported by ACI Committee
nierwnoci powierzchni [11]. 318, 2008
Skutkuje to rozciganiem prtw [7] PN-84/B-03264 Konstrukcje betonowe,
zszywajcych oraz pojawieniem elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne
si napre ciskajcych w beto- i projektowanie
nie dodatkowo aktywizujcych tar- [8] Model Code 2010 (First complete draft).
International Federation for Structural
cie. Concrete (fib), Vol. 1 Bulletin 55, Vol. 2
Bulletin 56. Lausanne, 2010
BIBLIOGRAFIA [9] Kmiecik P., Kamiski M., Analysis of the
[1] PN-B-03264:2002 Konstrukcje betonowe, Horizontal Shear Load Capacity of Concrete
elbetowe i sprone. Obliczenia statyczne Composite Structures. Modern building

no betonu elementw skado-
wych, wprowadzajc do oblicze
przekrj zastpczy o wymiarach
zalenych od stosunku moduw
sprystoci nadbetonu i betonu
prefabrykatu.
Wikszo modeli obliczeniowych
oparta jest na zjawisku shear fric-
tion. Polega ono na tym, e w sta-
nie granicznym nonoci nast-
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
i projektowanie materials, structures and techniques, Vol. 2,
[2] PN-EN 19921-1: 2008 Eurokod 2 s. 691696, Vilnius, 2010
Projektowanie konstrukcji z betonu Cz [10] Tan K. H., Guan L. W., Lu X., Lim T. Y.;
11: Reguy oglne i reguy dla budynkw. Horizontal Shear Strength of Indirectly Loaded
[3] Godycki-wirko T., cinanie Rozdzia Composite Concrete Beams. ACI Structural
9. w Konstrukcje betonowe, elbetowe Journal, s. 533538, July-August 1999
i sprone. Komentarz naukowy do PN-B- [11] Halicka A., Betonowe elementy
03264:2002 pod redakcj B. Lewickiego. Tom zespolone praca styku i mechanizmy
1. Instytut Techniki Budowlanej, Warszawa zniszczenia. Konstrukcje betonowe Badania,
2005 projektowanie, naprawa i eksploatacja. Vol. 1.
[4] CEB-FIP Model Code 1990, Design Code. Katedra Konstrukcji Betonowych Politechniki
Comit Euro-International Du Bton, Thomas Wrocawskiej, Wrocaw 2011
Telford Services Ltd. 1998

Wybrane zagadnienia konstrukcyjne

prefabrykowanych stropw typu Filigran
Dr in. Maciej Minch, dr in. Aleksander Trochanowski, dr in. Jacek Boro,
Politechnika Wrocawska

1. Wprowadzenie tutaj zaznaczy, e w polskim rodowisku budowlanym

Strop typu Filigran jest uniwersalnym systemem stro-
pw elbetowych stosowanym w caej Europie. Jest
to doskonae rozwizanie konstrukcyjne stropu prefa-
brykowanego, stosowane coraz szerzej w budownic-
twie przemysowym, mieszkaniowym, wiejskim i ogl-
nym, nie ograniczajce przy tym inwencji twrczej
architektw. O ile w Europie stropy typu Filigran zostay
wprowadzone na rynek w latach 19641965 (co opisa-
no obszernie w artykule [1]), to w Polsce pierwsze infor-
macje o tych stropach ukazay si dopiero w 1996 roku
w Muratorze nr 10/96 w przegldzie stropw. Kilka
miesicy pniej na targach Budma97 pojawia si sto-
isko firmy FILIGRAN POLSKA Sp. z o.o., bdcej fili
niemieckiej firmy Filigran Tragersysteme.
W 1997 roku w Muratorze nr 8/97 [2] pojawi si
obszerny artyku na temat stropw Filigran. Trzeba
przyja si nazwa filigran jako typ stropu i nie naley
tego utosamia ze znakiem handlowym FILIGRAN,
ktry jest prawnie chroniony (dlatego np. w Niemczech
uywa si nazwy stropy prefabrykowane z kratow-
niczkami stalowymi). Pomimo wszystko ten typ stro-
pw nadal by mao znany i prawie niestosowany
w Polsce. Autorzy artykuu po raz pierwszy spotkali
si z tym rozwizaniem realizujc projekt konstrukcji
Galerii Dominikaskiej we Wrocawiu (ok. 1998 roku)
dla inwestora niemieckiego, ktry wymusi zastosowa-
nie stropw typu filigran.
Obecnie stropy tego typu stay si rozwizaniem
powszechnym. Powstao w kraju wiele zakadw
produkcji pyt prefabrykowanych z kratowniczkami
stalowymi. Projektant ogranicza si do oblicze stro-
pu w wersji monolitycznej, natomiast projekt wyko-
nawczy prefabrykatw opracowuje producent pyt

P R Z E G L D B U D O W LA NY 6/2011 73
 ZA GA DNI E NI A P R OJ EK TO W O -BA DAWC Z E I EKS PLOATA C YJ N E
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
Rys. 1. Prefabrykowana pyta stropowa typu Filigran
w oparciu o wasne lub wsppracujce z nim jed-
nostki projektowe. Biorc to pod uwag, jak rwnie
brak tych zagadnie w programie ksztacenia iny-
nierw budownictwa, wiedza projektantw dotyczca
stropw typu Filigran jest niepena. Std te prba
usystematyzowania informacji na temat projektowania
i konstruowania stropw typu Filigran.
2. Historia powstania stropw typu Filigran
Twrc systemu budowlanego FILIGRAN by Stefan
Keller, autor ponad 40 patentw dotyczcych elementw
konstrukcji budowlanych, technologii ich wytwarzania
oraz maszyn do ich produkcji. Urodzony w 1905 roku
na Wgrzech, gdzie koczy studia inynierskie. W 1933
roku razem ze wsplnikiem zakada przedsibiorstwo
produkujce sklejki i okleiny. Pod koniec II wojny wiato-
wej ucieka wraz z on i dziemi przed Armi Czerwon,
pozostawiajc na Wgrzech cay swj majtek. Po kilku
miesicach tuaczki dociera do Monachium. Po zako-
czeniu wojny przez trzy lata pracuje w zakadzie obrbki
metali. Jednoczenie, majc przed oczami zniszczony
wojn kraj, w ktrym dominujcym widokiem s domy
ze spalonymi dachami, wymyla swoje pierwsze dwi-
gary kratownicowe, mogce zastpi drewniane wiby
Rys. 2. Wkadki styropianowe zmniejszajce ciar stropu
74
dachowe. W roku 1948 patentuje lekkie, duej nonoci
dachowe dwigary stalowe, ktre od woskiego sowa
filigraneri oznaczajcego co bardzo delikatnego i fine-
zyjnego zaczyna nazywa dwigarami FILIGRAN.
W tym samym roku zakada wasn firm FILIGRANBAU
KELLER K.G.
W roku 1949 rozpoczyna prac nad gstoebrowymi
stropami FILIGRAN i pierwsze prby z kratownicowymi
dwigarami z doln stopk betonow, by w 1950 roku
stworzy strop gstoebrowy z pustakami ceramicz-
nymi (odpowiednik stropu Fert, Teriwa, DZ). Kolejne
lata to prace nad pytowym prefabrykatem stropowym
FILIGRAN, ktry ostatecznie wprowadzono na rynek
w latach 19641965. Jak wida, nazwa Filigran dotyczya
caej gamy stropw, jednak w Polsce nazwa ta przyja
si dla pytowych prefabrykatw stropowych, ktre swoj
popularno zdobyy dopiero w kocu lat 90. XX w.
3. Charakterystyka stropu
Strop typu Filigran skada si z prefabrykowanej pyty
elbetowej o gruboci od 4,5 do 7 cm z umieszczonym
w niej zbrojeniem dolnym (rys. 1) oraz warstwy betonu
uzupeniajcego wylewanego na budowie o grubo-
ci zalenej od rozpitoci i obcienia stropu. Obie
warstwy stropu s zespolone ze sob poprzez szorst-
k powierzchni grn prefabrykatu oraz dodatkowo
za pomoc przestrzennych dwigarw kratownicowych,
ktre usytuowane s rwnolegle do duszego boku
pyty w rozstawie nie wikszym ni 75 cm. Kratowniczki
zapewniaj przeniesienie si rozwarstwiajcych w pasz-
czynie zespolenia i su do przeniesienia si cinaj-
cych w strefach przypodporowych, a take zapewniaj
waciw sztywno prefabrykatu podczas transportu
i w fazie ukadania nadbetonu na budowie.
Pyty prefabrykowane stanowi szalunek dla warstwy
betonu wylewanego na budowie, w ktrej mona umie-
ci zalenie od potrzeb zbrojenie gwne albo tylko
zbrojenie konstrukcyjne. Styki pyt prefabrykowanych
zbroi si na budowie prtami lub siatkami (minimalne
zbrojenie to prty o rednicy 6 mm i dugoci 48 cm
w rozstawie co 30 cm), aby unikn zjawiska klawiszo-
wania pyt w stropie, czyli nierwnomiernego ugicia
styku dwch ssiednich pyt.
Pyty produkowane s o szerokoci do 2,70 m i dugoci
nawet do 12 m. Mog one posiada dowolny ksztat,
np. prostoktny, trjktny, pkoowy, ukowy, nieregu-
larny. W pytach wykonuje si rwnie otwory i wycicia
na krawdziach zwizane z prowadzeniem instalacji,
trzonw kominowych itp. Otwory i wycicia w pytach
musz by uwzgldnione na etapie przygotowania
dokumentacji stropu. Ciar jednego metra kwadra-
towego pyty wynosi od 125 do 145 kg. Pyty mona
ukada na cianach, podcigach, supach oraz pod-
wiesza na ssiednich pytach. Cakowita grubo stro-
pu w zalenoci od projektu wynosi od 12 do 25 cm,
a nawet 30 cm (grubo stropu regulowana jest warstw
P R Z E G L D B U D O W LA NY 6/2011
ZA GA D NIE N I A P ROJ EK T O W O -BA DAW CZ E I EKS PLOATACY JN E

Tablica 1. Detale przypadkw konstrukcyjnych stropw typu filigran

A R T Y K U Y P R O B L E M O W E

P R Z E G L D B U D O W LA NY 6/2011 75
 ZA GA DNI E NI A P R OJ EK TO W O -BA DAWC Z E I EKS PLOATA C YJ N E
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
nadbetonu). W literaturze technicznej i normatywach
brak jest szczegowych wytycznych dotyczcych stro-
pw typu Filigran. Pewne informacje znale mona
np. w [3, 4, 5].
Pyty typu Filigran o grubociach wikszych od 25 cm
(np. w stropach o duych obcieniach lub rozpito-
ciach) odcia si stosujc w stropie wkadki styropiano-
we (rys. 2). Pozwala to zmniejszy w istotny sposb ciar
stropu i speni tym samym warunki SGU. Redukcja ugi
odbywa si moe ponadto przez zastosowanie niewiel-
kich strzaek odwrotnych podczas montau pyt. Naley
jeszcze doda, e w pytach mona montowa elementy
dyblowe na przebicie, jak rwnie dyble dylatacyjne.
Zbrojenie gwne, rozdzielcze oraz dwigarki kratow-
nicowe pyt wykonywane jest zwykle ze stali St500B,
RB500W lub RB500. Beton w prefabrykacie wykonywa-
ny jest zwykle w klasie B25 lub wyszej na bazie cemen-
76
tu portlandzkiego. Warstw nadbetonu wylewanego
na budowie zaleca si stosowa tej samej klasy jak
beton prefabrykatu.
4. Projektowanie i wymagania konstrukcyjne
Projekt prefabrykowanych pyt stropowych typu Fili-
gran wykonuje si indywidualnie dla danego zamwie-
nia. Projektowanie stropu mona przeprowadza jak dla
klasycznego stropu monolitycznego z uwzgldnieniem
wymaganych schematw statycznych [5]. Mog to by
pyty jedno- i wieloprzsowe jednokierunkowo zbrojone
lub pyty krzyowo zbrojone o dowolnych ksztatach
i warunkach podparcia.
Istnieje rwnie moliwo zamiany innego systemu pre-
fabrykowanego na ten typ stropu. Naley jednak zwrci
uwag, e jeli zbrojenie gwne w jednym kierunku jest
P R Z E G L D B U D O W LA NY 6/2011
ZA GA D NIE N I A P ROJ EK T O W O -BA DAW CZ E I EKS PLOATACY JN E
umieszczone w prefabrykacie, to zbrojenie drugiego
kierunku w pytach krzyowo zbrojonych ukadane jest
na prefabrykacie i razem z pozostaym wymaganym
zbrojeniem zalewane w nadbetonie. W takim przypadku
rami si wewntrznych jest mniejsze, co musi mie swoje
odzwierciedlenie w obliczeniach zbrojenia. Typowe, pro-
ste programy do wymiarowania pyt elbetowych nie
pozwalaj na rnicowanie otulenia zbrojenia w rnych
kierunkach.
W zwizku ze wzrostem popularnoci stropw typu
Filigran pojawia si oprogramowanie do wymiarowania
majce opcj stropu typu Filigran, gdzie te warunki s
spenione. Z reguy przekonstruowanie stropu wykonuje
producent prefabrykatw we wasnym zakresie w oparciu
o dostarczon przez projektanta obiektu dokumentacj
dla wariantu monolitycznego. Podana jest jednak pena
wiedza projektanta o specyfice stropu typu Filigran.
Dokumentacja techniczna stropu typu Filigran powinna
zawiera rysunki zestawcze rozkadu pyt prefabry-
kowanych na stropie wraz z numerami pyt, rysunki
dozbrojenia pyt gr, metryki poszczeglnych pyt
prefabrykowanych z wykazem wbudowanego zbrojenia
oraz wytyczne rozmieszczenia podpr montaowych
(zalenie od obcienia rozstawy wynosz od 1,7 m
do 2,4 m oraz w kierunku podparcia 1 m).
W tablicy 1 przedstawiono detale konstrukcyjne stropw
dla rnych warunkw podpr i pocze. Jak wida rwnie doszalowanie pyt i dozbrojenie w strefie opar-
moliwoci konstruowania i wykorzystania tych stropw
s bardzo szerokie. Praktycznie mog by one stosowa-
ne niemal we wszystkich rodzajach obiektw i warun-
kach konstrukcyjnych.
5. Transport, warunki wykonania i montau
Prefabrykaty stropw typu filgran mona transportowa
po osigniciu przez beton co najmniej 70% wytrzyma-
oci projektowanej klasy betonu. Podnoszenie prefabry-
katw wykonywane jest przy uyciu zawiesia belkowo-
linowego z czterema hakami. Haki s zaczepiane w gr-
nych wzach kratownic przestrzennych w odlegoci
okoo 1/6 do 1/5 dugoci pyty liczc od jej kocw. cyjne producenta, co czsto nie ma miejsca.
Zastosowanie indywidualnej numeracji pyt i odpowied-
nie uoenie w stosie pozwala na ich bezporedni mon-
ta z pojazdu transportowego na miejscu wbudowania
bez koniecznoci skadowania poredniego na placu
budowy. Przecitnie jednym samochodem mona
dostarczy okoo 150 m2 pyt, a czas montau nie prze-
kracza 2 godzin. Przed przystpieniem do montau
stropu naley waciwie wypoziomowa podpory stae
i ustawi porednie podpory montaowe. Ukadanie pyt
przebiega zgodnie z danymi zawartymi w dokumenta-
cji technicznej. Przed wykonaniem nadbetonu naley
dozbroi styki pyt prefabrykowanych, uoy ewentual-
ne dodatkowe zbrojenie dolne oraz wymagane zbrojenie
grne. Ponadto naley wykona deskowanie wiecw
i otworw. Naley uoy rwnie instalacje zatopione [5] Starosolski W., Konstrukcje elbetowe wedug PN-B-03264:2002
w nadbetonie. Bezporednio po zalaniu stropu naley
P R Z E G L D B U D O W LA NY 6/2011
od dou oczyci styki z pozostaoci zaprawy cemento-
wej. Podpory montaowe mona usun po osigniciu
przez nadbeton minimum 80% wytrzymaoci normowej.
Naley zwrci uwag na atwo prac wykoczenio-
wych stropu, ktry nie wymaga tynkowania. Poniewa
powierzchnia dolna pyt prefabrykowanych jest gadka,
szpachluje si tylko styki pyt i maluje na gotowo sufit.
6. Podsumowanie
Strop typu Filigran jest uniwersalnym systemem stropw
elbetowych o moliwociach stosowania we wszystkich
rodzajach budownictwa, czcym w sobie zalety stro-
pw prefabrykowanych i moliwoci konstrukcyjne stro-
A R T Y K U Y P R O B L E M O W E
pw monolitycznych. Wytrzymao pyt dostosowana jest
do indywidualnego obcienia, zgodnego z warunkami
uytkowania danego stropu. Dua dokadno, ogranicze-
nie deskowania, dowolno geometryczna, may ciar,
krtki okres montau, moliwo nadania strzaki ujemnej
to zalety tego systemu stropw, ktry staje si wiodcym
rozwizaniem w wielu rodzajach budownictwa.
Istotn zalet stropw typu Filigran jest ich elastyczno
montaowa. W przypadku stwierdzenia niedokadnoci
wykonania konstrukcji podporowych stropu np. cian,
ze wzgldu na niewielk grubo pyt moliwe jest
w miar proste ich obcinanie dla zbyt dugich pyt, jak
cia wtedy, kiedy rozpito w wietle midzy podporami
jest wiksza ni wynika to z projektu.
Naley jeszcze podnie aspekt weryfikacji projektu
stropu prefabrykowanego opracowanego przez inn
jednostk projektow. Konkurencja na rynku prefabry-
katw zmusza producentw do nadmiernej optymaliza-
cji prefabrykatw w celu obnienia kosztw produkcji.
Prowadzi to czsto do obserwowanych nadmiernych
ugi pyt stropowych w trakcie uytkowania budynku
skutkujce np. zarysowaniami stropu lub pkniciami
cianek dziaowych. Konieczna jest zatem weryfikacja
przez projektanta konstrukcji budynku dokumentacji
technicznej stropu opracowanej przez zespoy konstruk-
W oglnym kontekcie omawianych zagadnie wydaje
si, e istnieje rwnie konieczno szerszego wprowa-
dzenia do programu studiw inynierskich na wydziaach
budowlanych uczelni technicznych zagadnie zwiza-
nych z projektowaniem i realizacj stropw typu filigran.
BIBLIOGRAFIA
[1] Von Weiler W., 40 Jahre Filigran 25 Jahre Filigran-Elemente, Die
Entwicklung der Halbfertigteilbauweise, Kongress-Dokumentation,
Filigran Eigenverlag, 1989
[2] Kerntopf-lusarczyk B., Rudolf W., Stropy Filigran, Murator nr
8/1997, s. 95101
[3] Wytyczne wykonywania stropw FILIGRAN opracowanie Biuro
Informacji i Projektowania, B. Kledzik, Gdask, lipiec 1977
[4] PN-EN 13747:2007: Prefabrykaty z betonu, Pyty stropowe
do zespolonych systemw stropowych
i Eurokodu 2, Tom II. PWN, Warszawa 2007
77