TEHNIKA KOLA

ZENICA

MATURSKI RAD
PREDMET: Elektrina kola
TEMA: Elektrini filteri

UENICA: Trako Adina MENTOR: prof.Nermin Hadi

Zenica, Maj 2013.

Sadraj

Sadraj....................................................................................... 1
Uvod.......................................................................................... 2
Elementarna teorija simetrinih filtera...................................... 5
Reaktivni simetrini filteri........................................................ 7
K-filteri niskih uestanosti........................................................ 10
K-filteri visokih uestanosti...................................................... 12
Zakljucak................................................................................... 16
Literatura................................................................................... 17

1
 UVOD

Elektrini filteri su elektroniki sklopovi ija je funkcija da na

odreeni nain nain promjene karakteristiku frekvencijskog spektra ulaznog
signala.
Postoje pasivni filteri koji su sastavljeni samo od pasivnih komponenti
(zavojnice,kondenzatori,otpornici) ili vise aktivnih komponenti sa svojstvom
pojaanja signala(tranzistora,operacijska i druga pojaala).

Aktivni filteri mogu biti :

-analogni
-digitalni

Analogni filter obrauje analogni signal i moe se predstaviti linearnim

etveropolom.

Digitalni filter obrauje digitalizirani signal i realizira se pomou posebnih

integrisanih krugova ili kao algoritam kojeg izvodi procesor digitalnog
signala.

1. PODJELA PO TEHNOLOGIJI

1.1 Pasivni filteri

Najstarija forma elektronskih filtara su linearni pasivni analogni filtri,

sastavljeni iskljuivo od otpornika i kondenzatora ili otpornika i kalema.
Poznati su kao RC i RL jednopolni filtri, respektivno. Sloeniji viepolni LC
filtri postoje ve puno godina i njihova svojstva su dobro poznata. Pasivna
primjena linearnih filtara se zasniva na kombinovanju otpornik (R), kalema
(L) i kondenzator (C). Ovi tipovi filtara su poznati kao pasivni zato to ne
zavise od izvora napajanja i ne sadre aktivne komponente kao to su
tranzistori. Kalemi blokiraju signale visokih a provode signale niskih
frekvencija dok kondenzatori rade obratno. Filtar kod kojeg signal prolazi
kroz kalem ili kod kojeg je kondenzator vezan na masu, manje slabi nisko
frekventne signale a vie slabi visoko frekventne, tako da je to filtar
propusnik niskih uestanosti. Ako signal prolazi kroz kondenzator ili je

2
vezan za masu preko kalema, tada on manje slabi visokofrekventne signale a
manje niskofrekventne i to je filtar propusnik visokih uestanosti.
Otpornici nemaju frekvencijsku zavisnost ali se dodaju kalemima i
kondenzatorima da bi odredili vremenske konstante kola a samim tim i
uestanosti na koje se vri odziv kola.
Kalemi i kondenzatori su reaktivni elementi filtra. Broj ovih elemenata
odreuje kojeg je reda filtar. To znai da se LC kolo, koriteno kao
propusnik ili nepropusnik opsega uestanosti, smatra jednim elementom bez
obzira to je sastavljeno od dvije komponente.
Na visokim uestanostima (iznad 100 MHz), nekad se kalemi sastoje od
samo jednog navojka ili limene trake, a kondenzatori od blisko postavljenih
limenih traka.

- Jednoelementni tip

Najjednostavniji pasivni filtri sadre jedan reaktivni element. Izrauju se od

RC, RL, LC ili RLC elemenata.

- L filteri

L filtar se sastoji od dva reaktivna elementa, jednog serijski a drugog

paraleno vezanog

- T i filteri

Troelementni filtri mogu imati T ili topologiju u bilo kojem obliku,

niskopropusnom, visokopropusnom, propusniku ili nepropusniku
uestanosti. Komponente mogu biti simetrino odabrane ili ne, u zavisnosti
od potrebnih karakteristika frekvencije. Visoko propusni filtar T ima veoma
malu impedansu na visokim uestanostima a veoma veliku na niskim
uestanostima. To znai da se moe ubaciti u prenosnu liniju, gdje bi
proputao visoke a blokirao niske frekvencije

-Prenosna funkcija filtera-

Prenosna funkcija filtera H(s)se definira kao odnos izlaznog signala Y(s) I
ulaznog signala X(s) u domenu kompleksne frekvencije S:

y(s)
H(s)= x( s )

3
Amplitudno-frekvencijska karakteristika

Amplitudno-frekvencijska karakteristika pokazuje koliko filtar pojaava (ili

gui) signal na odreenoj frekvenciji. Definirana je kao logaritam apsolutne
vrijednosti prijenosne funkcije kada se s zamijeni sa j:

A() = log |H(j)|

Logaritmiranjem s prirodnim logaritmom amplitudna se karakteristika dobije

izraena u neperima (N), a logaritmiranjem dekadskim logaritmom rezulatat
treba pomnoiti s 20 kako bi amplitudna karakteristika bila izraena u
decibelima (dB). Izmeu decibela i nepera vrijedi relacija:

1 dB = 8,686 Np

Fazno-frekvencijska karakteristika

Fazno-frekvencijska karakteristika pokazuje kako izlazni signal filtra

predhodi ili zaostaje u fazi za ulaznim na odreenoj frekvenciji. Definirana
je kao arctg omjera imaginarnog i realnog dijela prijenosne funkcije kada se
s zamijeni sa j.

4
 1.0. ELEKTRICNI FILTERI
1.1 Elementarna teorija simetrinih filtera

U mnogim elektrotehnikim ureajima se vrlo esto postavlja zadatak: iz

signala (napona ili struje) sa irokim spektrom uestanosti izdvojiti bez
slabljenja ili sa to manjim slabljenjem samo signale odreenih uestanosti
(odreenog opsega uestanosti). U ovu svrhu koriste se specijalni
etveropoli poznati pod imenom elektrini filteri (filtri).

Filteri se obino grade u obliku filterskog lanca od niza identinih kaskadno

vezanih simetrinih T ili Pi etvero pola, koji se u tom sluaju zovu elije
filtra. Impedanse elija su tako odabrane da je ulazna impedansa mjerena sa
jedne i druge strane na mjestu gdje se sastaju dve elije jednaka ka-
rakteristinoj impedansi elije. Pri tome je ulaz i izlaz filtera takoe zatvoren
karakteristinom impedansom. Ovakav reim rada filtra naziva se
usaglaeni reim.

Na slici 1.0 prikazan je filterski lanac Pi elija .

Slika 1.1

Za filterski lanac sastavljen od n elija u usaglaenom reimu rada vrijedi:

I1 I 2 I 3 I U1 U 2 U 3 Un
= = = ... = n = = = ... =
I2 I3 I4 In +1 U2 U3 U4 Un +1

te ce se za konstantu prenosa cijelog filtera imati:

5
 I1 I
f = ln = n * ln 1 = n
In + 1 I2

Odnosno konstante prenosa filterskog lanca je n puta vea od konstante

prenosa jedne elije.Za analizu filterskog lanca dovoljno je analizirati samo
jednu njegovu eliju.Da bismo odredili propusni opseg filtera,potrebno je
odrediti njegovu konstantu prenosa.U optem sluaju,kada se radi o bilo
kome simetrinom filteru propusni opseg mozemo izraunati polazei od
relacije:

Ch = ch(+j) = A
Dobijamo dvije realne jednaine za odreivanje konstante slabljenja i
konstante faznog zaostajanja:

ch cos = Re(A)

sh sin = Im(A)

Propusni opseg filtera je opseg uestanosti za koje je slabljenje filtera

jednako nuli:

=0

Filter sa ovakvom karakteristikom slabljenja naziva se idealan filter.Kod

realnih filtera, zbog gubitaka u kalemovima,te nemogucnosti usaglaenih
reima rada,uslov =0 se ne moe postii.
Upotrebom kvalitetnih kondenzatora i kalema (Q-faktor kondenzatora vei
od 1000 I Q-faktor kalema vei od 50) moe se postii da slabljenje u
jednom od opsega uestanosti bude zanemarljivo malo,praktino jednako
nuli,pa taj opseg uestanosti nazivamo propusni opseg.

1.2 REAKTIVNI SIMETRINI FILTERI

Reaktivni filtri su sastavljeni od idealnih kalemova i kondenzatora, znai

zanemareni su gubici koji uvek postoje. Kod ovih filtera parametar A je
uvijek realan broj, jer se svaki sloeni etveropol moe svesti na T ili Pi
ekvivalentni etveropol ije su impedanse Z 1 i Z 2 isto reaktivne, pa je
njihov kolinik realan broj.U sluaju reaktivnih filtera,jednaine

6
ch cos = Re(A)

sh sin = Im(A)

se svode na prostije jednaine:

ch cos = A

sh sin = 0

Druga jednaina moe biti zadovoljena za dva sluaja,pa imamo dva

mogua skupa rjeenja.Prvo rjeenje je:

=0 = arc cos A

Funkcija arc cosx je definisana samo za vrijednosti argumenta iz

zatvorenog intervala (-1,1),pa zakljuujemo da je rjeenje
=0 = arc cosA mogue,tada i samo tada,kada je:

-1 A 1

Rjeenje = 0 = arc cosA odgovara propusnom opsegu filtera,te

zakljuujemo da je propusni opseg simetrinog reaktivnog filtera opseg
uestanosti. Za reaktivne filtere u propusnom podruju je karakteristina
impendansa po svojoj prirodi uvijek omska vrijednost, to emo dokazati
na primjeru T filtera, jer se bilo koji sloeni filter moe svesti na T filter.
Moemo zakljuiti da se u propusnom podruju impendanse Z 1 i Z 2 uvijek
suprotne po svojoj prirodi,pa moemo pisati:

= j =

Odakle je :

=( j )( j )= >0

Na osnovu lijeve strane nejednaine

7
 Z1
-1 1+ 2Z 1
2

Z1
-1 4Z 2
0 mozemo pisati :

Z1
1 + 4Z > 0
2

te prema tome dobijamo:

Z1
Z 1 Z 2 (1 + )>0
4Z 2

U propusnom podruju potkorjena veliina u prvoj relaciji

Z1
Z CT = Z 1 Z 2 (1 + )
4Z 2

za karakteristinu impedansu T filtera je pozitivna,te je karakteristina

impendansa realan broj.Ova osobina karakteristine impendanse moe se
takoe koristiti za odreivanje propusnog opsega filtera.
Prema vrsti propusnog opsega razlikujemo slijedee filtere:
-filteri niskih uestanosti koji proputaju bez slabljenja signale ispod jedne
odreene uestanosti,koja se naziva kritna uestanost filtera C :

0 0

-filteri visokih uestanosti:

WC

-filteri propusnici opsega uestanosti za koje je:

cl c2

-filteri nepropusnici opsega uestanosti za koje je propusni opseg u

intervalima :

8
0 cl c2

Prouit emo najprije sve etiri navedene vrste filtera izvedenih u obliku T
I Pi elije,koji imaju osobinu da im je proizvod izmeu redne I paralelne
impendanse konstantan u odnosu na uestanost, te su zbog te osobine dobili
ime K-filteri.

1.3 K-FILTERI NISKIH UESTANOSTI

T i PI elije K filtera niskih uestanosti prikazane su na slikama 1.1 i 1.2.

Za rednu i paralelnu impendansu imamo:

1
Z1 = j L1 Z2 =
jC2

9
Pa je :

L1
Z1 Z 2 = = R2
C2

Parametar A iznosi:

jwL1
LC
A = 1+ 2 = 12 1 2
jwC 2 2

Z
Nejednaina 1 4Z 0 ima oblik:
1

2 L1C 2
1 0
4
Desna strana nejednaine je zadovoljena za svako >0 ,a lijeva strana za
krune uestanosti :

2
= C
L1C 2
Propusni opseg fitera je :

2
0
L1C 2

a nepropusni opseg:
2
< <
L1C 2

10
Slika 1.1 Slika 1.2

Dijagram slabljenja i faznog zaostajanja prikazan je na slici 1.1, na slici 1.2

prikazan je fazorski dijagram struja i napona na T eliju u propusnom
podruju,sa koga se vidi da je u propusnom podruju >0.

1.4 K-FILTERI VISOKIH UESTANOSTI

T i Pi elije K-filtera visokih uestanosti prikazane su na slikama.

1
Z1 = Z 2 = jL2
jC1

Pa je:

11
 L2
Z1Z 2 = = R2
C1

Parameter A iznosi:

1
jC1 1
A =1+ =1
j 2L2 2 C1 L2
2

Nejednaina ima oblik :

1
1 0
4 C1 L2
2

Desna strana nejednaine je zadovoljena za svako 0 < < , a lijeva strana

1
za krune uestanosti: 2 L2 C1
= C

Propusni opseg filtera je:

1
< 0
2 L2 C1

A nepropusni opseg:

1
0 <
2 L2 C1

Dijagram slabljenja i faznog zaostajanja prikazan je na slici 1.1

12
- karakteristina impedansa nije konstantna u propusnom
podruju, ve zavisi od uestanosti, to onemoguava
usaglaen reim rada

- propusni opseg nije otro odvojen od nepropusnog opsega,

tako da je slabljenje nedovoljno za uestanosti bliske
kritinoj.

Ovi nedostaci se mogu donekle otkloniti upotrebom filtra sa

izvedenim elijama (m-filtra) koji se izvode iz K-filtra
(elija prototip m-filtra), a od kojih emo prouiti dva
osnovna tipa:

- redno izvedena elija

- paralelno izvedena elija

Kod redno izvedene elije uzimamo za rednu impedansu

Z lm = mZ 1

a paralelnu impedansu Z2m biramo tako da je karakteristina

impedansa izvedene T elije ista kao i kod T elije K-tipa :

Z CTm = Z cT

13
 Z lm Z
Z lm Z 2 m (1 + ) = Z 1 Z 2 (1 + 1 )
4Z 2m 4Z 2
mZ 1 Z
mZ 1 Z 2 m (1 + ) = Z 1 Z 2 (1 + 1 )
4Z 2 m 4Z 2
m 2 Z1 Z
mZ 2 m + = Z2 + 1
4 4
Z2 l m2
Z 2m = + Z1
m 4m

Da bi impendansa bila fiziki ostvarljiva broj m moemo birati samo

tako da je :

0<m 1

Takoe moemo koristiti poluelije T odnosno poluelije Pi ( i obrnuti

etveropol,poglavlje). etveropol ima osobinu da kada se zatvori
karakteristinom impendansom T elije,na ulazu se dobija
karakteristina impendansa odgovarajue Pi elije.Obrnuti etveropol
ima osobinu da kada se zatvori karakteristinom impendansom Pi elije,
na ulazu se dobija karakteristina impendansa odgovarajue T
elije.Pored toga, i obrnuti etveropol imaju istu funkciju za
konstantu prenosa, te je njihov propusni opseg isti kao za T i Pi elije.
Ako lanac T elija zatvorimo poluelijom dobijenom dijeljenjem redno
izvedene Pi elije, karakteristina impedansa cijelog filtera bie
karakteristina impedansa redno izvedene Pi elije, slika 1.0. Pri tome
smo ulaz zatvorili poluelijom dobijenom dijeljenjem redno izvedene T
elije.

Uzimajui m=0,6 ova impedansa ostaje priblino konstantna u 90%

propusnog podruja, ime smo donekle izbjegli prvi nedostatak K-filtra.
Drugi nedostatak K-filtra moemo otkloniti koristei injenicu da je kod
redno izvedenih m-filtra paralelna grana sastavljena od redne veze dve

14
impedanse uvijek razliite prirode, odnosno da ova grana moe doi u
rezonanciju.

Za uestanost rezonancije ova grana je u kratkom spoju, odnosno slab-

ljenje za tu uestanost je beskonano veliko.
Izabirajui m dovoljno malo 0,2 do 0,3 moemo uiniti da bude dovoljno

blisko Q tako da kriva slabljenja ima u okolini c potrebnu strminu.
Nedostatak redno izvedene m elije je da slabljenje opada kada se
udaljavamo od granica propusnog opsega, to znai da ne smijemo m eliju
koristiti samostalno .

Zakljuak

U usporedbi s idealnim filterom, RC nisko propusni filter ima sljedee

karakteristike :

- pojaanje propusnog dijela filtera opada puno prije granine frekvencije.

- rezanje filtera nije otro,nego postoji pad karakteristike.
- fazna prijenosna karakteristika nije linearna,zbog ega se pojavljuju
fazna izoblienja.

Na pojaanje sklopa i faznu karakteristiku se moze utjecati tako da su

zadovoljeni sljedei kriteriji:

- Najvee mogue ravno pojaanje u podruju proputanja

- Brzi prijelaz iz podruja proputanja u podruje neproputanja
- Linearna fazna karakteristika

15
 LITERATURA

1. Slobodan Milojkovi Linearna elektrina kola

2. Plohl Miroslav, Teorija etveroplonih sistema, Zagreb:
Elektrotehniki fakultet, 1970
3. Internet

16