TREGJE FINANCIARE MASTER

ROBERT J. SHILLER, Creativity, Corporatism, and Crowds, NOV 18,

2014
Rritja ekonomike, si kemi msuar koh m par nga veprat e ekonomistve sic sht
RobertM. Solow nga MIT-i, sht nxitur kryesisht nga t msuarit dhe inovacionet, e jo
vetm ngakursimi dhe akumulimi i kapitalit. N fund t fundit, progresi ekonomik varet
ngakreativiteti. Kjo sht arsyeja pse frika nga "stagnimi laik (secular stagnation)" n
ekonomite zhvilluara t sotme ka shum pikpyetje se si kreativiteti mund t jet i
nxitur. Njargument i spikatur koht e fundit ka qen se far sht e nevojshme m
shum e ajo shtstimulimi ekonomik Keynesian - pr shembull, shpenzimet deficitare
(deficit spending). N fund t fundit, njerzit jan m krijues kur ata jan aktiv, jo kur
ata jan t papun.

Te tjeret nuk shohin asnje nderlidhje midis stimulimit dhe dinamizmit te ripeterire
ekonomik. Sic ka thene kohet e fundit kancelarja gjermane Angela Merkel, Europa ka
nevoje me shume per guxim politik dhe kreativitet se sa per miliarda euro.
Ne fakt, ne kemi nevoje per te dyja. Nese duam te inkurajojme dinamizmin ne kemi
nevoje per stimulin Keynesian dhe per politika te tjera qe e nxisin kreativitetin
vecanerisht per politika qe promovjne institucione te forta financiare dhe inovacionin
social.

Jeffrey D. Sachs, Investment for Sustainable Growth, OCT 31, 2016

Zhgnjim i madh n ekonomin botrore sot sht shkalla e ult e investimeve. N vitet
q e solln krizn financiare t vitit 2008, n vendet me t ardhura t larta, rritja
ekonomike ishte si rezultat i shpenzimeve n strehim dhe n konsumin privat. Kur kriza
goditi me forc, t dyja llojet e shpenzimeve kan rn, ndrsa investimet q duhet t
ishin br, nuk u materializuan kurr. Kjo duhet t ndryshoj.

Pas krizs, bankat qendrore m t mdha n bot u prpoqn pr t ringjallur

shpenzimet dhe punsimin, duke i ulur normat e interesit. N njfar mase, strategjia ka
pas efekt.

Nga prmbytja e tregjeve t kapitalit me likuiditet dhe mbajta e normave t ulta t

interesit n treg, politikbrsit i inkurajuan investitort pr t ofetuar me mime m t
larta t aksioneve dhe t obligacioneve. Kjo ka krijuar pasuri financiare prmes fitimeve
kapitale, duke nxitur konsumin dhe - prmes ofertave fillestare publike - duke nxitur
disa investime.

Por kjo politik i ka arritur kufijt e saj duke imponuar kosto t pamohueshme. Me
normat e interesit n apo edhe nn zero, investitort marrin hua pr qllime shum
spekulative. Si rezultat i ksaj, cilsia e prgjithshme e investimeve ka rn, ndrkoh q
kapitali i kompanis i siguruar me borxh, ne raport me kapitalin e kompanis t
siguruar me aksione, sht rritur. Prfundimisht, kur bankat qendrore e shtrnguan
kreditin, ekzistonte nj rrezik i vrtet i rnies s konsiderueshme t mimeve t
aseteve.

Meqense politika monetare sht shtyr n kufijt e saj, ajo q u humb ishte rritja e
investime afatgjata n hekurudh me shpejtsi t lart, rrug, porte, energji me karbon
t ult, uj dhe kanalizime t sigurta, si dhe n shndetsi dhe arsim. Me masa
shtrnguese buxhetore kufizohen investimet publike, ndrsa pasigurit e mdha n
lidhje me politikat publike dhe tatimet ndrkombtare e vshtirsojn biznesin privat.

Ekzistojn tri sfida me t cilat prballet nj strategji e till: Identifikimi i projekteve t

duhura; Zhvillimi i planeve komplekse q prfshijn t dy sektort, publik dhe privat
(dhe, shpeshher m shum se nj vend t caktuar); dhe Strukturimi i financimit.

Pr t patur sukses, qeverit duhet t jen n gjendje t bjn planifikimin efektiv

afatgjat, buxhetimin dhe zbatimin e projektit. Kina ka demonstruar kto aftsi n 20
vitet e fundit (edhe pse me dshtime t mdha mjedisore), ndrsa SHBA-ja dhe Evropa
kan qen t penguara n kt. Vendeve m t varfra, ndrkoh, shpesh u sht thn,
nga Fondi Monetar Ndrkombtar dhe t tjert, as mos t provojn.

Zhvillimi i qndrueshm nuk sht vetm nj dshir dhe nj slogan; ajo ofron t
vetmen rrug realiste pr rritjen globale dhe punsim t lart. sht koha pr ti dhn
vmendje - dhe investime ai e meriton.

ANDREW SHENG, XIAO GENG American-Made Financial Repression

Nj gjenerat e ekonomistve t zhvillimit i kan borxh Ronald McKinnon, i cili vdiq n
fillim t ktij muaji, nj borxh t madh intelektual pr mprehtsin e tij t paraqitur
n librin e tij, Paraja dhe Kapitali n Zhvillimin Ekonomik, 1973, - se qeverit q
angazhohen n represionin financiar (kanalizimin e fondeve drejt tyre pr t reduktuar
borxhin e vet) e pengojn zhvillimin financiar. N t vrtet, McKinnon sjell elsin pr
t kuptuar se pse sektori financiar i ekonomive n zhvillim ishte i pazhvilluar.

N fund t jets s tij, McKinnon ishte duke punuar n nj koncept t ngjashm -

potencialisht inovator: standardi dollar - renminbi. Sipas mendimit t tij, nj sistem i
till do t lehtsonte represionin financiar dhe fragmentimin q po dmton stabilitetin
financiar global dhe rritjen ekonomike. Pyetja sht nse fuqit ekzistuese - veanrisht
n Shtetet e Bashkuara, t cilat kan prfituar gjat nga dominimi global i dollarit a do
t bien dakord ndonjher pr nj sistem t till t bashkpunimit?

Nocioni se dominimi global i dollarit sht duke kontribuar n represionin financiar

prfaqson nj ndryshim t rndsishm historik. Si vuri n dukje McKinnon, dollari u
b monedh dominuese ndrkombtare pas Lufts s Dyt Botrore, pr shkak se ajo ka
ndihmuar pr t reduktuar represionin financiar ((kanalizimin e fondeve drejt tyre pr
t reduktuar borxhin e vet) dhe fragmentimin n Evrop dhe Azi, ku inflacioni ishte i
lart, normat reale negative t interesit dhe mbizotrimi i rregullimit te tepruar. Duke
prdorur dollarin pr t ankoruar (prcaktuar) mimet dhe normn e interesit t
Rezervs Federale si pik referimi pr koston e kapitalit, faturimin, pagesat, sheshimin
(kliringun), likuiditetin dhe rezervat e bankes qendrore, q t gjitha, u bn m t
qndrueshme dhe t besueshme.
Dani Rodrik, The Mirage*of Structural Reform, OCT 8, 2015.
do vlersim serioz i rezultateve aktuale t prodhuara nga reformat strukturore n
mbar botn - veanrisht n Evropn Lindore dhe Amerikn Latine, q nga viti 1990 -
do t kishte derdhur uj t ftoht mbi pritjet e tilla. Privatizimi, derregullimi, dhe
liberalizimi, n variantin m t mir, n mnyr tipike prodhojn rritje n afat m t
gjat, me efekte afatshkurtra, q jan shpesh negative.

Teoria pas reformave strukturore sht e thjesht: Hapja e ekonomis ndaj

konkurrencs do t rris efikasitetin me t ciln jan alokuar burimet. Hapja e qasjes n
profesionet e rregulluara - pr shembul, farmacit, notert dhe taxi-t, kshtu,
furnizuesit joefikas do t hidhen jasht lojs nga firmat m produktive. Privatizimi i
ndrmarrjeve shtetrore dhe menaxhmenti i ri do t racionalizojn prodhimin (dhe do
t pastroj t gjith puntort e teprt q vendet e tyre t puns i kan dhurat nga
patronazhi politik).

Kto ndryshime nuk do t shkaktojn drejtprdrejt rritjen ekonomike, por ato rrisin
potencialin e ekonomis - apo n afatgjat - t ardhurat. Vet rritja ndodh kur ekonomia
fillon t konvergoj me kt nivel t lart t t ardhurave n afat m t gjat.

Reforma strukturore konvencionale ka tendenc t jet e njanshme drejt "praktikave

m t mira" politikat ila q, me gjas, jan prgjithsisht t vlefshme. Por, ashtu si
kan zbuluar vendet e suksesshme, n mbar botn, nj mendim - praktik m e mir
nuk ndihmon shum n nxitjen e eksporteve t reja.

N munges t monedhs s vet, qeveria greke do t duhet t jet veanrisht kreative

dhe imagjinative.

Howard Davies, Central Bank Confidential, AUG 25, 2015

N vitin 1993, ekonomistt Alberto Alesina dhe Larry Summers, botuan nj letr
seminal (fuqimisht ka ndikuar n zhvillimet e mvonshme) q argumentoi se pavarsia
e banks qendrore e mban nn kontroll inflacionin, pa pasoja t dmshme pr
performance ekonomike. Q ather, (shum) vende t bots, bankat e tyre qendrore i
kan br t pavarura. Asnj vend nuk e ka ndryshuar kursin, ndrsa do aluzion se
qeverit mund ta rikthejn kontrollin e tyre politik mbi normat e interesit, si ndodhi
koht e fundit n Indi, kan hasur n alarm n tregjet financiare dhe zemrim n mesin
e ekonomistve.

Kenneth Rogoff , The French Exception?, OCT 7, 2015.

M shum se kurr, ekonomia franceze sht n qendr t nj debati global rreth asaj se
sa larg ajo mund ti shtyj kufijt e madhsis shtetrore dhe kontrollit n nj demokraci
kapitaliste. Pr ata n t majt, prfitimet bujare t Francs dhe sindikatat e forta
tregtare e sigurojn formuln pr nj shtet m gjithprfshirs t mirqenies. Pr ata n
t djatht, qeveria e teprt dhe e bezdisshme e Francs ofron vetm nj plan pr rnie
sekulare (paraqitje t turpshme t qndrimeve t saj). Pr momentin, e drejta duket n
t djatht. Dikur gati e barabart ekonomikisht me Gjermanin, Franca ka rn posht
gjat decades s fundit, tani me PBB pr frym rreth 10% m t ult. Franca mund t
shnoj rritjen e fuqis s saj politike, por ajo shnon nj rnie t madhe n peshn e saj
ekonomike.1

Kurdo q dikush propozon kthyerjen e eurozons n nj bashkim transferesh, sic e beri

koht e fundit ministri i ekonomis i Francs, Emmanuel Macron, supozimi sht se
Gjermania do ti marr t gjitha prgjegjsit e t tjerve mbi supet e saj. Por pse duhet
vetm Gjermania t ket at prgjegjsi? Ekonomia e Francs sht afrsisht tre t
katrtat e madhsis s Gjermanis. Bindja e gjermanve se francezt jan t gatshm
dhe n gjendje t paguajn pjesn e tyre q u takon, mund t bj vend pr nj mori
kompromisesh t nevojshme, q deri m tani jan dukur t pamundura.

Elite Menaxhert franceze jan konsideruar gjersisht ndr m t mirat n bot, dhe
jan zgjedhur shpesh pr t kryesuar korporatat e mdha ndrkombtare.

[Sigurisht, korrupsioni sht nj problem por, n mnyr t konsiderueshme, m pak se

n shumicn e jugut t eurozons]

[(S fundi, Franca ndoshta ka nj nga mjediset natyrale m t favorshme, me tok

pjellore dhe me nj klim jashtzakonisht t but].

[Nj ekonomi franceze e shndetshme do t bj mrekulli pr t ndihmuar eurozonn

pr ta hequr nga gjendja e saj e keqe. Ajo, gjithashtu, mund t ofroj nj shembull pr
vendet e tjera se si kapitalizmi gjithprfshirs mund t funksionoj].

Robert Skidelsky, The Moral Economy of Debt, OCT 21, 2014.

do kolaps ekonomik sjell krkesn pr falje t borxhit. T ardhurat e nevojshme pr t

shlyer kredit jan avulluar, ndrsa asetet e drguara si kolateral kan humbur vlern.
Kreditort krkojn kilet e tyre t mishit; debitort bjn zhurm pr lehtsim.

E marrim parasysh Strike Debt, nj deg e lvizjes Occupy, e cila e quan veten "lvizje
mbarkombtare e oponentve t borxhit q luftojn pr drejtsi ekonomike dhe liri
demokratike." Web faqja e saj argumenton se me paga t pandryshuara, papunsi
sistemike dhe shkurtime t shrbimit publik," njerzit jan t detyruar n marrin borxh,
n mnyr q t plotsojn nevojat m elementare t jets, duke i uar ata q " t
ardhmen e [e tyre] t dorzojn n banka."

Jeffrey D. Sachs, The Lost Generations, Oct. 24, 2012

Suksesi ekonomik i nj vendi varet nga arsimimi, shkathtsit dhe shndeti i popullsis
s saj). Kur t rinjt e nj vendi jan t arsimuar mir, ata mund t gjejn: punsimin
fitimprurs (gainful employment), dinjitetin (dignity), dhe aftsin pr tju prshtatur
tregut t puns (the ability to adjust to the labor market), ndrsa bizneset mund t
investoj m shum, duke e ditur se puntort e tyre do t jen m produktiv. Shum
shoqri ende nuk prballen me sfidn pr t siguruar nj arsimim t mir (t
prshtatshm) pr do brez t fmijve.

Jeffrey D. Sachs Finding the Keys to National Prosperity; 26

September 2012

Institucionet e suksesshme ekonomike dhe teknologjit e avansuara, t prhapura npr

bot, prmes procesit t huamarrjes institucionale dhe prshtatjes kreative,
rrjedhimisht, e nxisin rritjen globale. Sot, gjithashtu, ekzistojn mundsi t mdha pr
kt lloj t "arbitrazhit t politikave", sepse shum vende do t harxhonin pak koh pr
t msuar nga sukseset e vendeve t tjera.

Vendet me shkalln m t lart t knaqsis n jet, pr vitin 2012, jan: Danimarka,

Finlanda dhe Norvegjia... Kosta Rika tropikale gjithashtu renditet pran Ligs s Par t
Lumturis. Ajo q ne mund t themi sht se t gjitha vendet e lumtura theksojn kto
cilsi:

1. Equality (barazia),
2. Solidarity (solidariteti),
3. democratic accountability (llogaridhnia demokratike),
4. environmental sustainability (qndrueshmria e mjedisit),
5. strong public institutions (institucione t fuqishme publike).

Kshtu, ktu kemi nj ekonomi model: politikat gjermane t tregut t puns, pensionet
suedeze, energjia franceze me shkall t ult t karbonit, kujdesi shndetsor kanadez,
efikasiteti zviceran i energjis, kuriozitetit shkencor amerikan, programet braziliane
kundr varfris, dhe lumturia tropikale e Kostariks.

Natyrisht, nse e shiqojm botn reale, shumica e vendeve nuk do t arrijn nj lumturi
t till n nj koh t shpejt. Por, duke shikuar me syt tan politikat e suksesshme
jasht vendit, ne me siguri do t prshpejtojm rrugtimin e prmirsimit kombtar n
vende t ndyshme t bots.

Jeffrey Sachs: What if the Ideal Economy Existed? September 27,

2012

shtja: far ndodh nse ju mund t krijoni nj ekonomi 'ideale' ose 'model, thjesht
duke kopjuar dhe prshtatur politikat m t mira ekonomike nga e gjith bota?

Edhe pse nuk ka vend n bot q ka gjasa ndonjher q s paku ti afrohet ktij modeli
(n t ardhmen e afrt, t paktn), politikat e valorizuara (t matshme), q kan qen t
suksesshme n vende t tjera dhe, pastaj rikonfigurimi i tyre n kushtet lokale, mund t
sjell nj rritje t qndrueshme m t madhe - dhe t prshpejtoj rrugn e prmirsimit
(ekonomik) n nivel kombtar.

Kshtu, ktu kemi nj ekonomi model:

Politikat gjermane t tregut t puns
Pensionet suedeze
Energjia franceze me shkall t ult t karbonit
Kujdesi shndetsor kanadez
Efikasiteti zviceran i energjis
Kuriozitetit shkencor amerikan
Programet braziliane kundr varfris
Lumturia tropikale e Kostariks.

WORLD HAPPINESS REPORT 2015 Edited by John Helliwell, Richard

Layard and Jeffrey Sachs

Gjasht faktort kryesor q prcaktojn shkalln e knaqsis n jet, sipas World

Happiness Report 2015, jan: BPB pr kok banori, vitet e shndetshme gjat jets,
mbshtetja sociale (si matet duke pasur dik q llogarisim n nj koh me telashe),
besimi (i matur nga mungesa e perceptuar e korrupsionit n qeveri dhe biznes), liria e
perceptuar n marrjen e vendimeve gjat jets, dhe bujaria (si matet nga donacionet e
fundit, e prshtatur me dallimet n t ardhura).

Zoe Williams, The futures at stake: the left must show it could
create an iPad,
23 November 2015

Pr qllime t debatit, gjithmon na bjen n mendje iPad. Steve Jobs, nj ndrmarrs

privat, q punoj n sektorin privat, peshkoi nj ide me mendjen e tij gjeniale private,
ndrsa kt (ide) e prktheu n miliarda dollar,

E thn fjal pr fjal dhe filozofikisht, n nj nivel m t imtsuar dhe m t gjer, kjo
sht e gabuar. Pr t br iPad e dshirueshm, n radh t par, sht dashur t
ekzistoj interneti, i cili nuk do t ishte (zhvillohej) pa universitetet britanike dhe
ushtrin amerikane, q t dyja, t mbshtetura fort nga buxheti publik. Jobs e mori
iden pr prdorimin grafik interaktiv (nj pajisje apo program q mundson nj
prdoruesi pr t komunikuar me nj kompjuter) nga Xerox, i cili e la Jobsin ta vizitoj
n vitin 1979, me mirkuptimin e heshtur se rrjetet bashkpunuese ishin nj mbshtetje
m e mir pr inovatort se sa proteksionizmi i ngurt dhe hierarkik; individt ishin t
humbur nga vetja e tyre.

Vet Jobsi - pr ironi, duke e ditur se sa shpesh ai sht prdorur si mishrim i

individualizmit n drejtimin e progresit - magjepsej nga kjo. "Ne flasim nj gjuh t
cilm njerz t tjer e kan zhvilluar; ne prdorim matematikn t ciln njerz t tjer e
zhvilluan si dhe shpenzojm ndrtimet e tyre jetsore. Un them q ne vazhdimisht jemi
duke i marr kto gjra", tha Jobs, n nj intervist t vitit 1983. "sht nj ndjenj e
mrekullueshme, e mahnitshme pr t krijuar dika dhe pr ta vn at n pellgun e
prvojs dhe t njohurive njerzore."

Bob Hawke (Prime Minister Bob Hawke, Australia) realisht kishte t drejt. Nj studim i
fundit i ekonomistve amerikan, cituar n Wall Street Journal, (e ngriti) pyetjen se si
m me efektivitet mund t stimulohet ekonomia.

Prgjigja e tyre ishte arsimimi dhe hulumtimi". Sic thot raporti n internet, "asgj
tjetr nuk sht m afr". Zdhnsi i Applied Lipid Polymorphism science (ALP),
Martyn Evans, duke cituar nj studim nga Kshilli Amerikan i Kshilltarve Ekonomik,
konkludon se gjysma e gjith rritjes s ekonomis amerikane, n dyzet vitet e fundit," ka
qen pr shkak t investimeve n hulumtim dhe zhvillim."...

Inovacioni nuk sht vetm themeli i gjith industrive t reja; ai sht gjithashtu gjithnj
e m shum elsi pr konkurrencn n fushat tradicionale.

Pra, far duhet ne t bjm? Para s gjithash, ne duhet ti vm burimet adekuate n

zhvillimin e kapaciteteve tona krkimore. Problemet nuk jan zgjidhur medoemos duke
hedhur para n to, por ata jan edhe me m pak gjasa t zgjidhen duke mos investuar
parat.

S dyti, ktu duhet t mirren n konsiderat politikat pr t nxitur inovacionet

industriale.

S treti, duhet t ket nj strategji t vecant pr t investuar n studiuesit tan t rinj.

Shumica e stafit t lart universitar jan gjysm t prhershm, por shumica e
ligjruesve n dy nivelet m t ulta jan me kontrata. Akademikt e rinj kan nevoj pr
siguri q t planifikojn programe krkimore afatgjata, nse duan t jen t lir pr t
sfiduar ortodoksin e pranuar. Prdorimi i kontratave afatshkurtra pr lektort e rinj
sht ekonomi false, pasi q ajo sistematikisht minon kapacitetin krkimor t
universiteteve.
Akademikt e rinj kan nevoj pr financim m t mir n mnyr q ata mund t
sfidojn pikpamjet e pranuara t sotme dhe pr t krijuar kariern e tyre krkimore.

Ne duhet t mos harrojm se e ardhmja nuk sht e paraprcaktuar n fardo kuptimi t

rndsishm. Kjo nuk sht nj tok e panjohur n t ciln ne lkundemi t pasigurt,
nj dit n nj koh, por sht nj zgjatim i t tashmes q ne e formsojm nga vendimet
dhe veprimet tona. ...

Alternativa sht nj opsion shum m trheqs. Ne mund t prpiqemi seriozisht pr

t'u br "shtet i zgjuar" duke investuar n t ardhmen ton. Si nj ekonomi relativisht t
vogl, ne do t duhet t prqndrohemi n prpjekjet tona n fushat q jan t bazuara
n avantazhet tona natyrore: burimet tona, aftsit tona, ekspertizn ton shkencore. Ne
mund t trheqim disa prej talenteve m t mir nga e gjith bota me cilsin ton t
jets dhe vizionin ton pr t ardhmen

Ne mund t prdorim avantazhin q kemi fituar nga migrimi i kohve t fundit, i cili na
lidh me do vend tjetr t madh me t cilin ne duam t bjm tregti. Ne mund t
bhemi nj nga storiet e sukseset t shekullit njzet e nj, vecmas n energjin ton
hibride dhe n dinamizmin ton. Zgjedhja sht e jona.
Kenneth Rogoff, Where Is the Inequality Problem? 08/05/2014

Ku qndron problemi i pabarazis?

Dule lexuar librin me ndikim t Thomas Piketty, Kapitali n Shekullin 21 (Capital in
the Twenty-First Century), mund t arrijm n prfundim se bota nuk ka qen kaq e
pabarabart q nga ditt e baronve grabits dhe t mbretrve. Nga leximi i nj libri
tjetr t ri, t shklqyer, t Angus Deaton, Arratisja e Madhe (The Great Escape),
dikush mund t konkludoj se kjo sht e rastsishme, sepse bota sht m shum se
kurr e barabart. Cila pikpamje sht e drejt? Prgjigja varet nse i shikon vendet
vetm individualisht, ose si nj bot t tr.

Steven J. Klees, Pro-Growth is Not Pro-Poor, OCT 9, 2015.

[Laureati i cmimit Nobel, ekonomisti Robert Lucas foli pr shum veta, kur ai
hodhi posht rndsin e pabarazis: "Nga tendencat q jan t dmshme pr
ekonomiksin e shndetshm, m joshse dhe, sipas mendimit tim, m helmuese sht
q t prqndrohet n shtjet e shprndarjes (t t ardhurave)]

Nje focus i vecane ne pabarazi , nga Thomas Piketty ka stimuluar nje rigjallerim te
mendimit ekonomik te mbrojtur nga Joseph Stigiltz , Anthony Atkinson, Paul Krugman,
Robert Solow. Shume economist kane argumentuar se rritja ekonomike ne vetevete jo
vetem se e redukton pabarizne dhe varferine por edhe qe politikat dhe kushtet pro
kapitalit cojne ne rritjen me te shpejte dhe me te mire ekonomike.

Jill Treanor, Tuesday 13 October 2015, theguardian

Pabarazia globalisht sht n rritje, sic sht edhe n Mbretrin e Bashkuar, e cila sht
e treta me individ ultra t pasur, thot studimi pr ekonomit familjare (Credit
Suisse).

Pabarazia globale po rritet, ndrsa gjysma e pasuris s bots tani sht n duart e
vetm 1% t popullsis, sipas nj raporti t ri. Klasat e mesme jan tkurrur n kurriz t
shum t pasurve, sipas nj studimi nga Credit Suisse, e cila gjithashtu konstaton se
pr her t par, ka m shum individ n klasat e mesme n Kin 109 milion se sa
n SHBA, rreth 92 milion.

Mbretria e Bashkuar sht e katrta n bot pr pasuri mesatare - e cila zhveshet nga
ndikimi i atyre me fund m t lart dhe m t ult t pasuris - n $ 126,500 ( 83,000)
pr person, m posht pr 13% nga nj vit m par. Sondazhi i Credit Suisse llogarit se
n Britani t Madhe, tani ka 2.4 milion milioner (ndollar), 68.000 m shum se nj
vit m par; n SHBA, numri i milionerve tani sht m shum se 15 milion - 903,000
m shum se nj vit m par.
JEFFREY D. SACHS, Sustainable Development Economics, NOV 25,
2014

Dy shkolla t mendimit tentojn t dominojn debatet e sotme ekonomike: Sipas

ekonomistve t tregut t lir, qeverit duhet ti ulin taksat, t reduktojn rregullacionin
(ligjor), t reformojn ligjet e puns dhe, pastaj, t marrin rrugn pr t lejuar
konsumator t konsumojn, ndrsa prodhuesit t krijojn vende pune. Sipas
ekonomistve Keynesian, qeverit duhet t rrisin krkesn agregate nprmjet
lehtsimit kuantitativ (injektimit t paras s lir) dhe stimujve fiskal. Megjithat
asnjra qasje nuk sht duke dhn rezultate t mira. Ne kemi nevoj pr nj ekonomiks
t ri t qndrueshm t zhvillimit, me qeveri q promovojn lloje t reja t investimeve.

Ekonomia e tregut t lir t on n rezultate t mdha pr t pasurit, por goxha t

mjerueshme pr t gjith t tjert. Qeverit, n Shtetet e Bashkuara dhe n disa vende t
Evrops, prsri jan duke shkurtuar shpenzimet sociale, shpenzimet n krijimin e
vendeve t puns, investimet n infrastruktur, si dhe trajnimet n pun, sepse bost e
pasur q paguajn pr fushatat zgjedhore t politikanve jan duke br shum mir pr
veten e tyre, edhe pse shoqrit prreth tyre jan duke u shkatrruar. Deri tani, zgjidhjet
Keynesiane - parat e lehta dhe deficitet e mdha buxhetore - kan rn edhe m shum
n rezultatet e tyre t premtuara. Shum qeveri u prpoqn t rrisin shpenzimet pas
krizs financiare t vitit 2008. Pas t gjithave, shumica e politikanve duan t
shpenzojn para t cilat ata nuk i kan.

Megjithat, rritja afatshkurtr ka dshtuar n dy mnyra t mdha: S pari, borxhi i

qeverive u rrit, ndrsa vlersimet e tyre t kreditit kan rn. Madje SHBA ka humbur
pozitn e saj me tri AAA (S&P rating). S dyti, sektori privat nuk prgjigjet duke rritur
investimet e biznesit dhe punsimin e mjaftueshm t puntorve t rinj. N vend t
ksaj, kompanit i spostojn mnjan rezerva t mdha t parave, kryesisht n vende
me taksa t ulta.

Problemi me t dy ekonomiksve, ekonomiksit t tregut t lir dhe ekonomiksit

Keynesian, sht se ata keqkuptojn natyrn e investimeve moderne. T dyja shkollat
besojn se investimi sht i udhhequr nga sektori privat, ose pr shkak se taksat dhe
rregulloret jan t pakta (n modelin e tregut t lir), ose pr shkak se krkesa agregate
sht e lart (n modelin Keynesian).

Megjithat, investimi n sektorin privat sot varet nga investimet nga sektori publik.
Epoka jon sht e prcaktuar nga ky komplementaritet. Ve nse investon sektori
publik, dhe at nse investon me menuri, sektori privat do t vazhdoj t krijoj
rezervat (fondet) e saj, ose tju kthej aksionarve n form t dividents ose riblerjes s
borxhit!

Kryesorja sht q t reflektojm pr gjasht lloje t t mirave kapitale. T gjitha kto

jan produktive, por secili lloj ka nj rol t veant. Kapitali i biznesit prfshin fabrika t
kompanive private, makineri, pajisje t transportit dhe sisteme t informacionit.
Infrastruktura prfshin rrugt, hekurudhat, energjin dhe sistemet e ujit, fibert optik,
tubacionet dhe portet e aeroportet. Kapital njerzor sht arsimi, shkathtsit dhe
shndeti i fuqis puntore. Kapitali intelektual prfshin bazn shkencore t shoqris
dhe know-how teknologjik. Kapitali natyror jan ekosistemet dhe burimet primare q
mbshtesin bujqsin, shndetsin dhe qytetet. Kapitali social sht besimi i ndrsjellt
q i bn efikase tregtin, financat dhe e bn t mundshme qeverisjen.

[Kto gjasht forma t kapitalit funksionojn n mnyr komplementare].

[Investime do t duhej t jen nj shtje shum m e thjesht. elsi i zhvillimit ishte

arsimi baz, nj rrjet i rrugve dhe energjis, nj port funksional dhe qasja n tregjet
botrore].

[Qeverit, me pak fjal, kan nevoj pr strategji afatgjata t investimeve dhe pr

mnyrat si ti paguajn ato]. Qeverit kan nevoj pr strategji afatgjata t investimeve
dhe pr mnyrat si ti paguajn ato. E thn shkurt, qeverit duhet t msojn t
mendojn pr t ardhmen. Kjo, gjithashtu, udhhiqet n kundrshtim me rrjedhen
kryesore ekonomike: Ideologt e tregut t lire nuk duan q qeverit fare t mendojn;
Keynsianistt duan q qeverit t mendojn vetm n afat t shkurtr, pr shkak se ata e
marrin nj epigram (nj vrejtje e mpreht) t famshme t John Maynard Keynesit:
"N afat t gjat ne t gjith jemi t vdekur."

Ekziston nj mendim q sht anatem n Uashington DC, por i denj pr reflektim.

Ekonomia me rritje m t shpejt n bot, Kina, mbshtetet n planet pesvjeare pr
investime publike, t cilat menaxhohen nga Komisioni Kombtar pr Zhvillim dhe
Reform. SHBA-t nuk kan institucion t till, apo vrtet ndonj agjenci q
sistematikisht kujdeset pr strategjit e investimeve publike. Por, t gjitha vendet tani
kan nevoj pr m shum se planet pesvjeare; ato kan nevoj pr strategji 20-
vjeare, strategji njgjeneratshe pr t ndrtuar shkathtsit, infrastrukturn dhe
ekonomin me sasi t ult t karbonit t shekullit njzet e nj.

[G-20, koht e fundit, mori nj hap t vogl n drejtimin e duhur, duke e vendosur
rishtazi theksin n rritjen e investimeve n infrastruktur, si nj prgjegjsi e prbashkt
e t dy sektorve, publik dhe privat]. Duhet me shume mendime te tilla ne vitet e
ardhshme , perderisa qeverite negociojne marrevshje te reja globale per financimin e nje
zhvillimi ekonomik te qendrueshe( Adis Abeda Korrik 2015 ) , Sustainable Development
Goals , ( ne United nations 2015 ), Ndryshimet klimatike ( Paris, 2015 )

Keto marreveshje i premtojne njerzimit nje te ardhme me te mire. Nese ato kane sukses,
epoka e re e zhvillimit te qendrueshem do te coje ne ngirtjen e nje ekonomie te zhvillimit
te qendrueshem.

Mark Roe, Short-Term Talk, Long-Term Cost, OCT 20, 2015.

Ideja se tregjet financiare jan shum t prqendruara n afat t shkurtr po fiton terren
n media dhe n mesin e akademikve. Dhe tani ajo sht duke trhequr vmendjen
politike ...
Obsesioni i investitorve pr prfitime afatshkurtra, sipas urtsis s re konvencionale,
i detyron bordet e drejtorve dhe menaxherve t korporatave q t krkojn fitime
mbreslnse tremujore n kurriz t investimeve t forta afatgjata. Krkimi dhe
zhvillimi vuan, ashtu si vuan investimi afatgjat n impiante dhe pajisje. T menduarit
afatshkurtr, n mnyr t ngjashme, kompanit e mdha i orienton pr t bler mallin
e tyre, duke llogoruar ato n kesh q u duhen pr investime n t ardhmen.
Asnj nga kto nuk sht nj lajm i mir pr ekonomin - t paktn, kjo nuk do t ishte,
nse do t ishte e vrtet. Pas nj shqyrtimi t kujdesshm, t ngusht, pasojat e
supozuara negative t investitorve afatshkurtr duket se nuk duhet t ndodhin tek t
gjitha (investimet).

Ndrsa, investitort institucional tregtojn rregullisht aksione dhe, nganjher, me

shpejtsi, firmat financiare, si Fidelity Investimet, Vanguard dhe fonde t tjera t
prbashkta, kan mirmbajtur periudha rezerv pr aksione, 12 deri 15 muajshe, me
dekada t tra.

N SHBA, R&D dhe as investimi i prgjithshm nuk jan n rnie. N t vrtet, shum
industri i ndjekin investimet afatgjata, pavarsisht pretendimeve afatshkurtra t
aksionarve.

Pr shembull, kompanit farmaceutike nuk mund t zhvillojn produkte t reja n baza

tremujore; ato duhet t veprojn me horizonte kohore shumvjeare. Industria e nafts
nuk mund t hap dhe mbyll fusha t nafts n baza tremujore; kompanit duhet t
kalojn nj dekad e m shum duke investuar n zhvillimin e fushave t reja. Dhe, duke
mbetur n hap me kohn e inovacionit, krkohet q gjigandt e teknologjis, si Apple,
Intel, Amazon dhe Google, t vazhdojn pr t luajtur lojn n afat t gjat. Nse kto
industri dhe kompani mund t marrin nj qndrim afatgjat, ka i ndalon firmat tjera
pr t vepruar n t njejtn mnyr?

Kjo ndoshta nuk sht nj rastsi q retorika e ngjashme ka qen prej kohsh e shquar
n biznes dhe n diskursin politik n Evropn Perndimore, ku punonjsit aktual dhe
firmat gzojn mbrojtje m t madhe sesa n SHBA. Por kjo tashm e ka br
rrugtimin e saj n fushatn zgjedhore presidenciale n SHBA, me demokraten pr
president - me shpres Hillari Klinton, duke sulmuar termizmin afatshkurtr n tregjet
financiare. Kjo - s bashku me shprehjen e interesit pr termizmin afatshkurtr nga
ekspertt konservator dhe rregullatort - sugjeron se SHBA-ja, s shpejti, mund t
bhet subjekt i presionit m t forte pr t ngadalsuar ritmin e ndryshimeve n botn e
korporatave. Dhe kjo nuk ka gjasa t jet e mir pr ekonomin n afat t gjat.

Martin Feldstein, A Weaker Euro for a Stronger Europe APR 30, 2014

Pavarsisht nga prirja rritse e kohve t fundit n disa nga vendet antare t saj,
ekonomia n eurozon mbetet n apati, me shkalln e prgjithshme t rritjes vjetore t
GDP-s, pr kt vit, q ka t ngjar t jet vetm pak m e lart se 1 %. Madje edhe n
Gjermani, norma e rritjes sht nn 2%, ndrsa q GDP sht ende n rnie n Franc,
Itali dhe Spanj. Dhe kjo shkall e ngadalt e rritjes ka mbajtur normn e prgjithshme
t papunsis n eurozon n nj shkall t dhimbshme t lart, 12%.
Rritja e ngadalt dhe papunsia e lart nuk jan probleme t vetme n eurozon. Norma
vjetore e inflacionit, n vetm 0.5%, tani sht kaq afr zeros se edhe nj shok i vogl
mund t shtyj at n negative dhe t shkaktoj nj spirale n rnie t mimeve.
Deflacioni do t dobsoj krkesn agregate, duke ngritur vlern reale (t prshtatur me
shkallen e inflacionit) t borxhit t ekonomive familjare dhe t borxhit t korporatave, si
dhe duke rritur normat reale t interesit. Krkesa m e ult, nga ana tjetr, mund t
shkaktoj rnie t prshpejtuar t mimeve, duke drguar mimet n nj vrtitje t
rrezikshme (t dal jasht kontrollit).

Ekzistojn pak, nse jo asnj kur universale n ekonomi. Por nj rnie e mpreht n
kursin e kmbimit t euros le t themi, nja 15% - do t korrigjoj (shroj) shum nga
problemetaktuale ekonomike n eurozon. Nj euro m e dobt do t rris koston e
importeve dhe do t rris mimet e mundshme t eksporteve, duke ngrit m lart
normn e prgjithshme t inflacionit n eurozon.

Zhvlersimi, gjithashtu, do t ngrit rritjen mesatare t GDP ne eurozon, duke

stimuluar eksportet dhe inkurajuar evropiant t zvendsojn mallrat dhe shrbimet e
prodhuara n vend pr ato t importuara. Kshtu, konkurrenca brenda euro zons do t
ishte e paprekur, ndrsa nj euro e dobt do t prmirsoj ndjeshm bilancin e jashtm
me pjesn tjetr t bots, e cila prbn rreth gjysmn e tregtis s eurozons).

Nouriel Roubini, a Financial Early-Warning System, AUG 27, 2015.

Paqndrueshmria e tregut e kohve t fundit njsoj, si n ekonomit n zhvillim,

poashtu edhe ato t zhvilluara - po tregon edhe njher sesa agjencit e vlersimit dhe
investitort mund t gabojn keq n vlersimin ekonomik dhe financiar t vendeve.
Agjencit e vlersimit (Ratings agencies) presin shum gjat t vlersojn (nj raund t
vogl) vendet me rreziqe dhe rregullime, ndrsa investitort sillen si kopet, shpesh
duke injoruar masat mbrojtese ndaj rrezikut pr nj koh t gjat, para se t zhvendosen
befasisht ingranazhet dhe shkaktojn lkundje t ekzagjeruara t tregut.

Duke pasur parasysh natyrn e turbulencave t tregut, nj sistem i paralajmrimit t

hershm pr tsunami financiar mund t jet i vshtir pr tu krijuar; por, bota sot ka
nevoj pr nj t till m shum se kurr. Pak njerz parashikuan krizn e hipotekave t
vitit 2008, rrezikun e dshtimit n eurozon pr t prmbushur detyrimet, veanrisht
pr t shlyer borxhet, apo turbullirat aktuale n tregjet financiare n mbar botn.
Gishtat jan drejtuar n politikan, banka dhe n institucionet multinacionale. Por
agjencit e vlersimit dhe analistt q llogarisin mir aftsin e shlyerjes s borxheve -
duke prfshir qeverit kan dal jasht (loje) shum leht.

Duke prdorur 200 variabla sasiore dhe faktor pr t trajtuar 174 vende n baz
tremujore, ne kemi identifikuar nj numr t vendeve ku investitort jan t humbur pr
shak t rreziqeve - dhe mundsive.

N eurozon, vlersimet nn hije tashm kishin sinjalizuar flamujt e kuq, n fund t

viteve 2000, n Greqi dhe n vende t tjera t periferis. Koht e fundit, Irlanda dhe
Spanja mund t dshirojn t prmirsohen, pas konsolidimit fiskal dhe reformave.
Greqia, megjithat, mbetet nj rast vrim. Edhe me reformn substanciale pr t
prmirsuar potencialin e saj t rritjes, Greqia nuk do t jet n gjendje t paguaj
borxhin e saj sovran dhe ka nevoj pr ndihm t konsiderueshme.

Daniel Gros, The False Promise of a Eurozone Budget, 06 December

2012.

Nj pyetje kye i ballafaqon katr presidentt e institucioneve kryesore t Evrops

(Komisioni Evropian, Kshilli Evropian, Banka Qendrore Evropiane dhe Eurogroupi)
kur ata prgatisin raportin e tyre mbi at se si duhet reformuar monedhn e prbashkt:
A duhet q Eurozona t ket buxhetin e vet? Ata jan prballur me argumentin se
unioni monetar i Shteteve t Bashkuara punon shum m mir, sepse ekziston nj
buxhet i madh federal pr t zbutur ndikimin e goditjeve asimetrike - q jan, goditje
ndaj shteteve individuale. sht pretenduar q Eurozona duhet t ket buxhetin e saj
pr t ofruar siguri t ngjashme - automatike pr antart e saj.

SPJEGOHET ANGLISHT JO SHQIP FQ 41

Kjo on n nj prfundim t thjesht: Stabiliteti afatgjat i euros varet shum m tepr

nga prfundimi i planeve pr nj union bankar evropian se sa q ajo bn n krijimin e
nj buxheti t ri pr eurozonn.

DANIEL GROS, Europes German Ball and Chain, NOV 24, 2014

PJESE VEQ ANGLISHT

Yanis Varoufakis, a New Approach to Eurozone Sovereign Debt, AUG

17, 2015

Borxhi publik i Greqis sht vn prsri n agjendn e Evrops. N t vrtet, kjo ishte
ndoshta arritja kryesore e qeveris greke gjat ngecjes s saj piklluese pes muajshe me
kreditort e saj. Pas viteve t "extend and pretend," sot, pothuajse t gjith jan dakord
se ristrukturimi i borxhit sht thelbsor. M e rndsishmja, kjo sht e vrtet jo
vetm pr Greqin. N shkurt, Eurogrupit i kam paraqitur (q mbledh Ministrat e
financave t vendeve antare t euro zons) nj menu me opsione, duke prfshir
obligacione t indeksuara me GDP*-n, t cilat Charles Goodhart e ka publikuar koht e
fundit n Financial Times, obligacione t prhershme pr t zgjidhur borxhin e
trashguar nga shnimet e Banks Qendrore Europiane, e kshtu me radh. Shpresoj se
tereni tashm sht i prgatitur mire pr propozime t tilla q t zn rrnj, prpara se
Greqia t zhytet m tej n rrn thithse t falimentimit.

Obligacionet e indeksuara me GDP-n sigurojn pagesat e parave q ndryshojn

pozitivisht me nivelin e BPB-s, duke ndihmuar pr t stabilizuar raportin e borxhit ndaj
BPB-s. Por shtja m interesante sht ajo se e gjith kjo cka do t thot pr
eurozonn si t tr? Thirrjet parashikuese, nga Joseph Stiglitz, Jeffrey Sachs dhe
shum t tjer, pr nj qasje t ndryshme ndaj borxhit sovran n prgjithsi, duhet t
ndryshohen pr t prshtatur karakteristikat e veanta t krizs s eurozons.

Eurozona sht unike n mesin e zonave monetare: banka e saj qendrore nuk ka nj
shtet pr t mbshtetur vendimet e saj, ndrsa shtetet e saj antare nuk kan nj bank
qendrore pr t mbshtetur ato n koh t vshtira. Lidert e Evrops jan prpjekur pr
t mbushur kt boshllk institucional me rregullat jo t besueshme, komplekse, q
shpesh dshtojn pr tu mpiksur (ngurtsuar) dhe se, pavarsisht ktij dshtimi,
prfundojn duke u zn frymn (mbytur) shtetet antare n nevoj.

KEMAL DERVI, Europes Franco-German Dream Team, NOV 14,

2014.

Kur Fondi Monetar Ndrkombtar uli parashikimin e saj t rritjes globale pr 2014 dhe
2015 nga 3,7% dhe 3,9%, prkatsisht n 3,3% dhe 3,8%, ai (FMN) i pmend
perspektivat gjithnj e m t zymta t eurozons, duke prfshir edhe rritjen n mnyr
t konsiderueshme m t ngadalshme n Gjermani, si nj shkak kryesor. N fund t
fundit, eurozona ende prbn rreth 13% t prodhimit botror n mimet e tregut -
pothuajse i njjt si Kina.

Luftat ekonomike t Evrops jan reflektuar n gjendjen e saj politike, me shum

electorate europiane tani t zhytur n kuptimin e mungess s shpress dhe n
rrshqitje drejt ekstremeve ideologjike. Por nj raport i ardhshm nga dy ekonomist
shum t respektuar - Jean Pisani-Ferry, Komisioner i Prgjithshm i qeveris franceze
pr Planifikim t Politikave dhe Henrik Enderlein, udhheqs ky i grupit reformist t
ekonomistve gjerman - do t propozoj nj rrug q ecn prpara.

Detyra me t ciln do t prballet Pisani-Ferry dhe Enderlein sht q t krijojn nj

strategji t re t reforms pr dy ekonomit m t mdha t Europs, duke u fokusuar n
reformat strukturore n Franc dhe n rritjen e investimeve n Gjermani. Shpresa sht
se Raporti, i cili do t bhet publik m 1 dhjetor, do t siguroj nj zbulim t madh q
mund t ringjall, n kohn e fundit, motorin e rritjes n eurozon.

Zbehja e besimit n eurozon sht nj problem i gjer, por marrdhniet Franko-

Gjermane qndrojn n thelbin e besimit n eurozon. Dhe, si ka treguar prvoja,
Gjermania dhe Franca mund t ken nj ndikim t madh kur ato punojn s bashku.
Fuqia e ksaj marrdhnie sht ajo q prfaqson iniciativa Pisani-Ferry/Enderlein e
cila, me mbshtetje t mjaftueshme politike, mund t rigjallroj Evropn.

Duke supozuar se ka mund t bhet, pesha e ngritjes vetm sapo ka filluar. Nj

diplomat evropian e parafrazoi themeluesin e BE-s, luksembourgo-francezin, Robert
Schuman, t ket thn: " Madhsia e zgjidhjes duhet t jet n proporcion me
problemin q ne jemi duke e zgjidhur." Dymbdhjet muaj pas krizs financiare
(bailouts), trazirave greke, qeverit e rrzuara dhe rnja e tregjeve, kan qen mjaft
alarmante, por nj kriz e borxhit sovran s shpejti do t mund t zvendsohet me nj
kriz t demokracis.
Jean-Claude Juncker, kryeministri i Luksemburgut dhe presidenti aktual i Euro- Grupit,
dikur me shaka ka thn: "Ne t gjith e dim se far duhet t bjm, por ne nuk e dim
se si t rizgjidhemi edhe nj her nse bjm at q bjm. Refreni i vazhdueshm nga
Berlini sht se t ngatht n periferi t eurozons duhet t fillojn t bjn detyrat e
shtpis. N Rom, Madrid dhe gjetk, shumat q lidhen me borxhin kombtar, deficitet
buxhetore dhe shpenzimet shtetrore kan nevoj pr t filluar pr tu shtuar. Ditt kur
qeverit do t mund t shkojn n rrugn e tyre t mbl, duke injoruar marrveshjet e
traktatit, ndrsa jan t prgjegjshme vetm para elektoratit t tyre, tashm kan
shkuar.

Next Steps for Italy Uncertain After Departure of Euro Zone Power
Broker
By STEPHEN CASTLE and JACK EWING

Kryeministri Mario Monti ka kthyer peshen e Italise ne diplomacine europiane

si dhe ndihmoi ta ktheje kredibilitetin e shkaterruar me tregjet financiare.

Ai e ndihmoi Italin t kthehet prsri n nj vend serioz, n syt e investitorve t huaj

dhe gjithashtu n syt e shum prej qytetarve t vet."

... me sjellje prej teknokrati dhe profesori, zoti Monti, i cili flet rrjedhshm anglisht dhe
frngjisht, sht i natyrshm n qarqet e Brukselit. Edhe ai ka qen i angazhuar pr
ashprsin buxhetore t stilit gjerman - duke e br at, me fjalt e zotit Klaus "nj lloj t
italianit shum prusian." Megjithat ... largimi i mundshm i zotit Monti sht nj
penges pr Evropn, e cila do t humbas nj udhheqs me pesh,sepse ai sht nj
bashkbisedues kompetent, me autoritet t vrtet intelektual dhe moral n grupin e
vogl jozyrtar drejtues, n klubin e liderve.

Bloomberg EU Bank Regulation Deal Marks Path to True Economic

Union
By the Editors - Dec 14, 2012

Udhheqsit e Bashkimit Evropian kan pr t punuar nj koh edhe pas mesnate pr t

prmbyllur marrveshjen pr nj Rregullator t vetm t banks.

Marrveshja sht br me kompromise pr t qetsuar shqetsimet e shumllojshme,

t mdha dhe t vogla. Ndrsa vizionet konfliktuale se far tjetr duhet t bj blloku i
euromonedhs pr t'i dhn fund krizs s borxheve ende mbesin

Udhheqsit ran dakord pr ta br Bankn Qendrore Evropiane buceln (nyjen) e

mbikqyrjes bankare deri n mars 2014 pr 17 vendet q prdorin euron. Deri n 200
banka t mdha - ata me t paktn 30 miliard euro asete, ose asetet e t cilave jan m
t mdha se 20 pr qind e produktit t brendshm bruto t vendit t tyre - do t vijn
nn mbikqyrjen e drejtprdrejt t BQE-s. Esht br nj lshim (pr hatr) t
Gjermanis: mijra banka t vogla do t mbeten nn kontrollin e rregullatorve
kombtar.
Por, pr t knaqur (edhe) Francn, Banka Qendrore Evropiane mund t ndrhyj n
do koh, me vendosjen e parimit t rndsishm q Banka Qendrore Evropiane mund
ti anuloj (vendimet e) rregullatort q bien nn ndikimin e interesave lokale.

Marrveshja, gjithashtu, ka potencial pr t eliminuar njrin nga shkaktart e mdhenj

t krizs s borxhit marrdhnien jo t shndosh midis qeverive q emitojn shum
borxh dhe bankave lokale q blejn shuma t mdha t ktij borxhi.
Nj kompromis prfshin edhe Mbretrin e Bashkuar dhe vendet e tjera q nuk jan
pjes
e eurozons dhe, pr kt arsye, nuk kan nj z n BQE. Ata do t jen n gjendje pr ti
kundrshtuar vendimet mbikqyrse t banks qendrore, sidomos kur bhet fjal pr
rregullat bankare ndrkufitare.

Pas formsimit prfundimtar t bashkimit bankar, fondi i shptimit prej 500 miliard
eurosh, Mekanizmi i Stabilitetit Evropian, do t jet n gjendje pr t mbshtetur
drejtprdrejt bankat e smura. Para s gjithash, Fondi Europian - q sht n
dispozicion pr prdorim kur sht e nevojshme shrben pr t pastruar gabimet e
bra n nivel kombtar. Ndihma e till do ti lejoj bankat pr tu rikapitalizuar, pa
shtuar akoma m shum borxhin n bilancet e qeverive q jan duke luftuar me krizn
finanicare, duke prfshir Irlandn, Italin dhe Spanjn. M gjersisht, eurozona ende
ka nevoj pr nj sistem t prhershm pr transfertat fiskale pr t ndihmuar
ekonomit me pika t dobta n t ardhmen. Megjithat, fakti q udhheqsit mund t
bien dakord pr nj autoritet t vetm bankar, tregon se ka nj dshir dhe vullnet
politik pr t arritur nj bashkim t vrtet ekonomik. Ajo mund t marr edhe pes vjet
pr t arritur atje, por rruga sht e shnuar.

One year of ECB Banking Supervision

Q n vitin 2012, kur u vendos pr t krijuar nj mekanizm t vetm mbikqyrs (a

single supervisory mechanism-SSM), shum kritik pohonin se ose ishte e pamundur,
ose kjo pun do t shkoj n pafundsi. E megjithat ja ku jemi, duke shnuar
prvjetorin e par t SSM me kt konferenc, duke reflektuar jo m aq shum n
strukturn e mbikqyrjes, por n prmbajtjen e saj.

M lejoni t vn rndsin SSM n nj perspektiv m t gjer:

N vitet e para t euros, kemi jetuar nn iluzionin se ne kishim krijuar nj bashkim

monetary me t drejta t plota. Kshtu, megjithat, mund t kemi vetm nj valut t
vetme nse kemi nj sistem t vetm bankar. Q valuta me t vrtet t jet e till, ajo
duhet t jet me t vrtet e pavarur nga forma e saj dhe e pavarur nga vendndodhja e
saj. N veanti, depozitat, t cilat jan forma m e prhapur e parave, duhet t
frymzojn t njjtin nivel t besimit kudo q ata ndodhen. Pr t siguruar q depozitat
jan me t vrtet t sigurta, kudo n t gjith eurozonn, mundesia q nj bank t
dvshtoj duhet t jet e pavarur nga juridiksioni ku banka sht e vendosur. Rezoluta
(zgjidhja, shperberja) ka pr t ndjekur t njjtin process n rast se nj bank dshton.
Dhe, kur vjen puna pr tu kryer, depozituesve duhet t'u jepet mbrojtje e ngjashme kudo
q ata ndodhen.
N thelb, kjo ishte dhe mbetet agjenda e Unionit Bankar. Dhe, kjo sht arsyeja pse
Bashkimi Bankar sht konceptuar me tri shtylla: nj mekanizm i vetm mbikqyrs,
nj mekanizm i vetm i zgjidhjes (rezolut), dhe nj skem uniforme e sigurimit t
depozitave, e cila mbetet pr t'u prcaktuar. Pr paraja t jet me t vrtet e unnjsuar
(si e till), ne kemi nevoj pr t tri shtyllat. Mbikqyrja duhej t vij e para, jo sepse
ishte m e leht pr tu krijuar, por sepse ishte kusht i domosdoshm pr t vazhduar me
shtyllat e tjera t Unionit Bankar

Nse SSM sht i nj rndsie t madhe pr thjeshtsin e paras, ai sht gjithashtu

shum i rndsishm pr thjeshtsin e tregut. Tregu i vetm sht, si euroja, nj krijim
qendror dhe i parevokueshm i Bashkimit Evropian. Por, si sht rasti me euron,
pakthyeshmria e saj, q t mbetet e padiskutueshme, ka nevoj q t mbshtetet nga
institucionet prkatse dhe t besueshme. SSM sht nj institucion i till. Dhe kjo sht
arsyeja pse ai ishte dhe mbetet - i hapur pr pjesmarrje nga vendet t cilat nuk jan
n eurozon.

Para krizs, lejekalimi (passporting) i lir i shrbimeve bankare prtej kufijve

mbshtetej n parimin e mbikqyrjes s vendit mikprits. Ky parim, megjithat, krkon
standarde t barabarta pr mbikqyrjen prtej kufijve dhe besimin e ndrsjell n
cilsin e mbikqyrjes.
Ky besim nuk ka kaluar gjithmon n testin e krizs. Rndsia e SSM q t mbshtes
tregun unik shrben si nj kujtes se objektivi i t paturit t nj mbikqyrjeje t
fuqishme nuk sht vetm pr ti br bankat t sigurta.

Objektivi sht pr ti br bankat t sigurta n mnyr q ato t sigurta mund t ken

qasje n burimet dhe prdorimin e tyre pr t financuar inovacionet, investimet dhe
rritjen ekonomike. N mnyr t ngjashme, duke krijuar nj mbikqyrs t vetm nuk
ishte nj objektiv n vetvete. Por kjo ishte e nevojshme n mnyr q integriteti i nj
tregu t vetm bankar mos t vihet n dyshim. Ekziston nj zgjidhje e thjesht pr kt:
specifikojeni se far ne duam t ndryshojm, sqarojeni kalendarin pr t br at dhe,
pastaj, vetm bj at. Kjo sht pikrisht se si sht themeluar SSM.

Speech by Danile Nouy, Chair of the Supervisory Board of the Single

Supervisory Mechanism, at the ECB Forum on Banking Supervision,
Frankfurt, 4 November 2015

Pikrisht nj vit m par, m 4 nntor 2014, aventur e madhe e SSM (Mekanizmi i

vetem mbikqyrs - the Single Supervisory Mechanism) ishte vetm fillimi: ne sapo
kishim prfunduar vlersimin gjithprfshirs; ne ishim duke luftuar pr t prfunduar
fushatat e rekrutimit; dhe ne e organizuam bartjen e prgjegjsive nga autoritetet
kombtare kompetente (the national competent authorities - NCAs) tek BQE.

Nj vit pas, ku jemi sot? Shuma e progresit t br, n nj periudh kaq t shkurtr
kohe, sht padyshim mbreslnse dhe un besoj se ne kemi marr nj hap gjigand
drejt sigurimit t mbikqyrjes s qndrueshme n eurozon. Por ne ende kemi shum
pr t br. Kjo sht ajo q un dshiroj pr t trajtuar n kto fjaln hyrse.]
S pari, ne kemi formuar mekanizmin si t vetm mbikqyrs (the Single Supervisory
Mechanism-SSM) si nj institucion i ri evropian i cili ishte pjes e Banks Qendrore
Evropiane. Banka Qendrore Evropiane ka qen shtpi e natyrshme pr prmbushjen e t
gjitha sfidave t prfshira n themelimin e SSM. Un do t argumentoj se asnj
institucion tjetr nuk mund t ket ofruar baza m t shndosha pr krijimin e SSM dhe
asnj institucion tjetr nuk mund t ket absorbuar kto funksione t reja dhe kaq
shum staf t ri sic me efikasitet e ka br BQE.
Pr nj autoritet t ri mbikqyrs evropian, duke filluar punn e saj, shrbimet afatgjata
t vendosura nga BQE-ja dhe besueshmria e saj si nj institucion ishin pasuri t
mueshme. Mbikqyrja jon gjithashtu prfiton nga nj lidhje me bankn qendrore: n
SSM ne kemi siguruar q mbikqyrja microprudentiale (e kujdesshme) sht plotsuar
me nj perspective makroprudenciale. Mandati yn prfshin kompetencat si mikro
ashtu edhe makroprudencen, ndersa kjo ishte nj msim i rndsishm nga kriza.

Duke qen "nn nj ati", siguron q asnj informat relevante t nivelit makro te mos
jete humbur n mes t autoritetit mbikqyrs dhe politikbrsve monetar. N t
njjtn koh, ndarja e kompetencave dhe prgjegjsin e veant e Mbikqyrjes Bankare
BQE jan ankoruar vendosmrisht n t drejtn europiane. Pr t theksuar kt,
Mbikqyrja Bankare e Banks Qendrore Evropiane sht prgjegjs n t drejtn e vet
dhe kjo sht ajo q ka ndodhur q nga dita e par: Bordi Mbikqyrs dorzon nj llogari
t mbledhjeve t Parlamentit Evropian, ne raportojm rregullisht n komisionin
prkats parlamentar evropian - vemas nga aktivitetet e politiks monetare - si dhe
Eurogrupit, dhe ne t publikoj nj raport t veant vjetor mbi aktivitetet mbikqyrse,
e cila sht paraqitur n Parlamentin Europian dhe Eurogrupit.

N periudhn dhjet-mujore prgatitore, ne gjithashtu bri "sonogram" - kontrolli i par

shndetsor nga bankat q ishin t ngjar t bjer nn mbikqyrjen ton t
drejtprdrejt - prmes vlersimit gjithprfshirs. Ne kemi br nj shqyrtim rigoroz t
bilancit t gjendjes n kombinim me nj test t stresit t nivelit makro, dhe kjo sht
br n nj shkall t papar me prfshirjen e ngusht t autoriteteve mbikqyrse
kombtare, Autoriteti Bankar Evropian dhe sektori privat.

Nj nga pasurit e mdha t SSM sht aftsia pr t krahasuar situatat e bankave n t

gjith shtetet prmes krahasimit, komenteve t kolegve dhe funksioneve horizontale.
Ne jemi t prkushtuar pr mbikqyrje t ashpr dhe ne prpiqemi q t jet i drejt dhe
i paanshm n veprimet tona, duke shmangur nj one-size-fits-all qasje mbikqyrs.

Kjo sht ajo q SSM bn, un besoj, rreth prparimit drejt: Qndrueshmris m t
shumt; Krahasueshmris m t shumt dhe, eventualisht, Besimit m t shumt n
sistemin bankar europian. N shum raste, q sot e tutje, ne mund t flasin pr opsione
dhe liri veprimi (maturi, menuri), dhe t largohemi nga fjala "kombtar"

BARRY EICHENGREEN, the Euroless Union?, DEC 13, 2012.

Pjese anglisht FQ -59

Ashoka Mody, Greeces Bogus Debt Deal, December 23, 2012.

[Procesi i faljes zyrtare t borxhit grek ka filluar. Referuar si "prfshirje e sektorit zyrtar"
(OSI), ajo prfshin disa nisma q synojn reduktimin e shkalles se borxhit t Greqis ne
124%/GDP n vitin 2020, nga afrsisht 200%/GDP sa sht sot. Ekonomisti Larry
Summers ka ngritur analogjin e lufts s Vietnamit pr t prshkruar vendimmarrjen
evropiane. "N do rrethan, ata kan br angazhime minimale, t nevojshme pr t
shmangur fatkeqsin e pashmangshme Ofronin retorik optimiste, por asnjher nuk
ndrmerrnin hapa q, edhe ata besonin, mund t ofrojn perspektivn e fitores
vendimtare."]

Katr bankat (kryesore) greke tregojn 14.4 miliard munges t kapitalit

Vlersim gjithprfshirs i katr bankave t rndsishme greke i BQE-s zbulon nj
munges totale t kapitalit prej 4.4 miliard , respektivisht 14,4 miliard nn vijn
baz dhe skenart negativ. Bankat duhet t paraqesin planet kapitale pr t mbuluar
deficitin brenda nj jave.

Gael O'Brien, I Swear I Will Be Ethical: Why an Oath is Just a Start,

September
11, 2015.
[Betohem se do t jem etik: Pse nj Betim sht vetm nj fillim?]

far duhet t presim nga nj betim etik?

N Holand, duke krkuar t gjith 90.000 bankiert pr t marr nj betim ku

zotoheshin n integritet nga 2016, pritet q duke br kshtu ndihmojn t rikthyerit e
besimit n nj profesion, sjellja etike e t cilit sht prekur nga humbjet (shkrirjet)
financiare. Dhe sipas kritikve, nuk sht prmirsuar shum. Arsyeja sht e
kuptueshme - konsumatort ka t ngjar t besojn m leht ata q veprojn me
integritet, q ofrojn shrbime q prfitojn ata. Megjithat, sipas nj raporti t kohve
t fundit, 27 pr qind t profesionistve t anketuar t shrbimeve financiare n SHBA
dhe Mbretrin e Bashkuar (UK) nuk besojn se industria e tyre interesat m t mira
klientve i v n t t par.

Christine Lagarde, The Role of Personal Accountability in Reforming

Culture
and Behavior in the Financial Services Industry, November 5, 2015.

Si Presidenti Dudley vetm vuri n dukje: "Bankat jan t veanta", - tregtojn me koh,
kujdestarojn kursimet, tregtar t besimit lidhur me detyrat n mirbesim dhe
prfitues t garancioneve t shtetit bn qe bankat me t vrtet t jen shum t veant.
N botn e sotme, industria financiare ka pushtet t madh mbi shoqrit, ekonomit
dhe njerzit. Me kt pushtet vjen prgjegjsia pr t prkrah standardet m t larta
etike.

Nj mnyr pr t inducing ndryshim t till kulturor sht duke apeluar n "busull

morale" e individve - duke prforcuar stimujt pr t matur marrjen prsipr t rrezikut
dhe nj ushtrim me prgjegjsi shoqrore detyrat e tyre fiduciare. Si?

Betimi Etik futur koht e fundit nga industria financiare holandeze sht nj shembull i
mir. Pjesa m e madhe si Betimit t Hipokratit pr mjekt apo betim pr avokatt,
industria holandez po e mban drejtuesit e saj prgjegjs pr nj betim dhe nj sr
zotimeve integritetit q prfshijn vn interesin e klientve t par.

Pra m lejoni t largohem nga ju me kt mendim, nga Warren Buffett: "N krkim t
njerzve pr ti punsuar, ju shikoni pr tri cilsi: Integritetin, inteligjencn, dhe
energjin. Dhe n qoft se ata nuk e kan t parn, dy t tjerat juve do tju vrasin".
Pa integritet individual, madje edhe me strukturat rregullatore dhe qeverisjes m t
mira mund t vihen n loj (t etur dhe t gatshm pr t br dika t re apo sfiduese)..

DANIEL GROS, The Cost of Overhyping Globalization, OCT 7, 2016

Kur elita financiare e bots takohet n Uashington, DC, pr mbledhjet vjetore t Fondit
Monetar Ndrkombtar dhe t Banks Botrore, ata nuk mund ti shmangen nj
thirrjeje t qart pr t ndryshuar pritjet e ekzagjeruara t globalizmit. Tregtia e
lkundur, supozohet, duhet t jet nj trend negativ q duhet t adresohet. Por supozimi
sht i thjesht, pr t mir.

Problemi qndron n mungesn e t kuptuarit t asaj se far ka ndikuar n

rritje t tregtis gjat disa dekadave t fundit. Pr t qen t sigurt, ka pasur
prpjekje pr t kuptuar ngadalsimin aktual. N Raportin e fundit t FMN-s i kushton
nj kapitull i tr ksaj problematike.

Por nuk jan identifikuar pengesa t reja t konsiderueshme pr t tregtuar. Si

alternativ, FMN-ja deklaron se rreth tri t katrtat e ngadalsimit t rritjes s tregtis
sht rezultat i "dobsimit t prgjithshm t aktivitetit ekonomik", vemas t
investimeve. Fondi pohon gjithashtu se "ritmi i zbehur i liberalizimit t tregtis dhe
rritja e fundit e proteksionizmit" kan luajtur rol (t rndsishm), edhe pse kjo nuk
sht e matshme.

Edhe pa krijimin e nj kuptimi t qart t asaj se ka i drejton trendet aktuale,

megjithat, raporti i FMN-s bn thirrje pr veprim pr t ringjallur "ciklin virtuoz (t
virtytshm) t tregtis dhe rritjes ekonomike. "sht e qart, besimi n tregti sht
shum i fort. Por besimi sht pjes e problemit. Besimi i verbr n globalizim ka br
q t pritet shum nga ai, duke krijuar pritshmri t pamundura pr liberalizimin e
tregtis. Kur kto shpresa nuk jan plotsuar, shum njerz ndjehen t mashtruar dhe e
refuzojn tregtin e lir.

Kur shprtheu kriza financiare globale, n vitin 2008, duke shkatrruar vlern e
shtpive q puntort (deri n at koh) i kishte mbajtur ndjenja e njerzve t pasur,
pesha e s vrtets ra mbi puntort amerikan. Kjo krijoi nj shteg pr demagogt, si
sht kandidati republikan pr president, Donald Trump, pr t fituar mbshtetje me
premtimet e prosperitetit prmes proteksionizmit.
Duke keqkuptuar shkaqet e rritjes s jashtzakonshme t tregtis n dekadat e fundit,
elitat politike, globalizmin e kan shitur me nj mim nn vlern e tij t vrtet. Kur e
konsideron hendekun mes premtimeve t tyre - t qarta dhe ndryshe - dhe prvojs
aktuale t shum puntorve, reagimi i tanishm kundr hapjes s tregtis nuk duhet t
jet befasi.

Por ka nj lajm t mir: n qoft se rnia n vllim e tregtis sht pr shkak t uljes s
mimeve t mallrave, q n mas t madhe do t prfitojn punonjsit e vendeve t
prparuara. Ndoshta kjo do t jet e mjaftueshme pr t lehtsuar krkesat pr barriera
t reja t panevojshme tregtare.
KENNETH ROGOFF, Is the Fed Playing Politics?, OCT 3,
2016

N debatin e tij t fundit me kundrshtarin e tij Hillary Clinton, kandidati

republikan pr president, Donald Trump ka ngritur pretendimin e tij se
kryesuesja e Rezervs Federale t SHBA-s, Janet Yellen sht e motivuar
politikisht. FED-i, pretendon Trump, sht duke aplikuar mbidoz t stimulit
monetar, duke i hipnotizuar votuesit pr t besuar se rimkmbja ekonomike
sht n zhvillim e sipr.

Kjo nuk sht nj ide krejtsisht e mendur, por un thjesht nuk e shoh at si t till.
Nse zonja Yellen sht aq e vendosur pr t mbajtur normat e interesit n nj ngrirje
t thell, pse ai (FED-i) ishte duke u prpjekur, gjat muajve t fundit, pr t biseduar
pr norma afatgjata, duke insistuar q FED ka gjasa pr rritje m t shpejt t normave
t interesit sesa tregu aktualisht beson?

Bankiert qendror jan sigurisht t njohur pr t ndihmuar funksionart para

zgjedhjeve, duke e lejuar inflacionin q t rritet, pr t mbajtur punsimin t lart. Gjat
fushats pr rizgjedhjen e presidentit amerikan, Nixon, 1972, ai e qortonte ashpr shefin
e FED-it, Arthur Burns, pr nevojn pr pompimin paraprak t ekonomis pr ta
ndihmuar at q ta mposht sfidantin e tij demokrat, George McGovern. Nixon fitoi me
pompoz, por politikat e z. Burns kan ndihmuar pr t shmangur inflacionin e jashtm
mbarbotror t viteve 1970, duke sjell prpara shprbrjen e sistemit t paslufts t
kurseve fikse t kmbimit. Efektet afatgjata ishin katastrofike.

Vrtet, disa njerz ende insistojn se nse FED urgjentisht nuk i rrit normat e interesit
q t frenoj ofertn e paras, ekonomia amerikane do t shkoj n rrugn e Zimbabves
(ku inflacioni ka tejkaluar 25.000%, n fund t 2008).

Por argumenti se zgjerimi i Bilancit t Pagesave t FED do t prkthehet n

inflacion t lart ka qen shum i gabuar pr gjasht vitet e fundit. Inflacioni n SHBA
ka qen vazhdimisht nn target dhe, edhe sot, t ardhurat nga obligacionet reflektojn
skepticizm t thell n lidhje me at nse FED ka vullnetin ose kapacitetet pr t
mbshtetur rritjen e mimeve n nivelin e targetit zyrtar prej 2% n baz t
qndrueshme.
N t vrtet, ato banka qendrore q kan provuar pr t rritur normat e
interesit n mnyr t parakohshme, duke prfshir Bankn Qendrore
Evropiane dhe Bankn Kombtare t Suedis, kan qen t detyruara q t
ndryshojn orientimin, ndrsa FED dshiron t shmang at fat. Ekonomia
amerikane sht duke performuar m mir kto dit, ndrsa momenti pr
ngritjen e normave t interest edhe m tej sht i mundshm jo shum larg.

Pr t qen t drejt, bankat qendrore nuk jan t imunizuara ndaj

manipulimit, ndrsa lufta kundr presioneve politike sht nj betej e pafund.

Gjat krizs financiare, autoriteteve monetare u sht br thirrje q t marrin prsipr

kompetenca t prkohshme emergjente, duke prfshir blerjen masive t obligacioneve
t qeveris dhe t sektorit privat. Pr shumicn, duke prfshir edhe FED, ende nuk
kan nj dalje t qart n siprfaqe, ndrsa kjo e ka br problemin e izolimit politik m
t vshtir, me ose pa zgjedhje.

Ironikisht, mnyra m e mir pr ti izoluar bankat qendrore nga presioni

politik do t jet zgjerimi i grupit t mjeteve t tyre pr t lejuar ushtrimin e
politiks efektive negative t norms s interesit (duke i ngarkuar me norm t interesit
bankat q kan likuiditetit t teprt, t mbajtur n bankn qendrore) edhe pse kjo
krkon m shum koh. N ndrkoh, FED dhe bankat e tjera qendrore do t duhej pr
t mbajtur n kmb nj litar t tendosur q si l ata veanrisht t pambrojtur ndaj
presionit t jashtm. Pr fat t mir, tash prtash, FED ka nj drejtues q sht n
gjendje dhe i gatshm t qndroj karshi presioneve.

Markets plunge worldwide as Trump surges to the White

House,
By Ylan Q. Mui and Simon Denyer November 8, 2016. 68 - FQ