LINGGUHANG SURING BASA (HOME READING)
Yaring kasawiay pagpayuhan, ninyo,
Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan
(Balagtasan)
- Jose Corazon de Jesus
LAKAN-DIWA:
Yamang akoy siyang Haring inihalal
Binubuksan ko na itong Balagtasan,
Lahat ng makatay inaanyayahang
Sa gawang pagtula ay makipaglaban.
Ang makasasaliy batikang makata
At ang bibigkasiy magagandang tula,
Magandang kumilos, may gata sa dila
At kung hindi ay mapapahiya.
Itong Balagtasa'y galing kay Balagtas
Na Hari ng mga Manunulang lahat,
Itoy dating Duplong tinatawag-tawag
Balagtasan ngayon ang ipinamagat.
At sa gabing itoy sa harap ng bayan
Binubuksan ko na itong Balagtasan
Saka ang ibig kong ditoy pag-sapan:
BULAKLAK NG LAHING KALINISLINISAN.
Tinatawagan ko ang mga makata,
Ang lalong kilabot sa gawang pagtula,
Lumitaw na kayot ditoy pumagitna
At magbalagtasan sa Sariling Wika.
PARU-PARO:
Magandang gabi sa kanilang lahat
Mga nalilimping kawal ni Balagtas,
Akoy paru-parong may itim na pakpak
At nagbabalita ng masamang oras.
Nananawagan po, bunying Lakan-Diwa,
Ang uod na dating ngayoy nagmakata,
Naging paru-paro sa gitna ng tula
At isang bulaklak ang pinipithaya.
Sa ulilang harding pinanggalingan ko
Laon nang panahong nagtampo ang bango,
Ngunit aywan bagat sa sandaling ito
Ay may kabanguhang binubuhay ako.
May ilang taon nang nagtampo sa akin
Ang bango ng mga bulaklak sa hardin,
Luksang Paruparo kung akoy tawagin,
mata koy luhaan, ang pakpak koy itim.
Bunying Lakan-Diwa, dakilang Gat-Payo,
At si Laka-ILaw ang gagamitin ko
Upang matalunton ang naglahong bango.
LAKAN-DIWA
Sa kapangyarihan na taglay ko na rin
Ikinagagalak na kayoy tanggapin,
Magtuloy po kayo at ditto sa hardin,
Tingnan sa kanila kung sino at alin.
PARU-PARO:
Sa aking paglanghap ay laon nang patay
Ang bango ng mga bulaklak sa parang,
Ngunit ang puso koy may napanagimpang
Bulaklak ng lahing kalinis-linisan.
Ang bulaklak ko pong pinakaiirog
Ubod na ng gandat puti ang talulot,
Bulaklak poi to ng lupang Tagalog,
Kapatak na luhang pangalay kampupot.
Kung kaya po naman di ko masansala
Ang taghoy ng dibdib na kanyang dinaya,
Matapos na siyay diligan ng luha
Nang siyay umunlad, nagtagonawala!
Isang dapit-hapong palubog ang Araw
Sa loob ng hardin, kamiy nagtaguan,
- Paruparo, anya kitay tatalian,
Akoy hanapin mot kung makitay hagkan.
Isang panyong puting myay dagta ng lason
Ang sa aking matay itinakip noon,
At ang Bulaklak koy bumaba sa dahon,
Nagtago pa mandin at aking hinabol.
Hinabul-habol ko ang bango at samyo
Hanggang makarating ako sa malayo,
At nang alisin na ang takip na panyo
Wala si Kampupot, wala yaring puso.
Ang taguang biroy naging totohanan
Hanggang tunay na ngang mawala sa tanaw,
At ang hinagpis ko noong akoy iwan,
Baliw na mistula sa pagsisintahan.
Sa lahat ng sulok at lahat ng panig
Ay siya ang laging laman niring isip,
Matulog man akoy napapanaginip,
Mistulang nalimbag sa sugatang dibdib.
Sa apat na sulok ng mundong payapa
Ang aking aninoy tulang nabandila,
Paruparo akong sa matay may luha,
Ang mga pakpak koy may patak na luksa.

Ang sakdal kong ito, Lakan-Diwang mahal,
Ibalik sa akin, puso kong ninakaw,
At kung si Kampupot ay ayw po naman,
Ay ang puso niya sa akiy ibigay.
BUBUYOG:
Hindi mangyayari at ang puso niyay
Karugtong ng aking pusong nagdurusa,
Puso ni Bulaklak pag iyong kinuha
Ang lalagutin moy dalawang hininga.
Pusong pinagtali ng isang pag-ibig
Pag pinaghiwalay kapanga-panganib,
Dagat mat hatiin ang agos ng tubig,
Sa ngalan ng Diyos, ay maghihimagsik.
Ang dalawang ibon na magkasintahan,
Papaglayuin mot kapwa mamamatay,
Kambal na pag-ibig pag pinaghiwalay,
Bangkay ang umalis, patay ang nilisan,
Paruparong sawing may pakpak na itim
Waring ang mata moy nagtatakipsilim,
At sa dahil sa diwang baliw sa paggiliw
Di man Kampupot moy iyong inaangkin.
Dinaramdam ko rin ang dinaranas mo
At sa kasawiay magkauri tayo,
Ako may mayroong nawawalang bango
Ng isang bulaklak kaya naparito.
Buhat pa kanginang ikawy nangungusap
Bawat salita moy matulis na sibat,
Saka ang hanap mong mabangong bulaklak,
Luksang paruparo, siya ko ring hanap.
Ipahintulot mo, Paruparong luksa,
Dalitin ko yaring matinding dalita.
Itulot mo rin po, Hukom na dakila,
Bubuyog sa sawiy makapagsalita.
PARUPARO:
Di ko pinipigil ang pagsasalaysay
Lalot magniningning ang isang katwiran,
Ngunit tantuin mo na sa daigdigan
Ang bawat maganday pinag-aagawan.
LAKAN-DIWA:
Magsalita kayo at ipaliwanang
Ang ubod ng lungkot na inyong dinanas,
Paano at saan ninyo napagmalas
Na ito ang siya ninyong hinhanap?
BUBUYOG:
Sa isang malungkot at ulilang hardin
Ang binhi ng isang halamay sumupling,
Sa butas ng bakod na tahanan naming
Ay kasabay akong isinisilang din.
Nang iyang halamay lumaki, umunlad,
Lumaki akot tumibay ang pakpak,
At nang sa butas ko akoy makalipad
Ang unang hinagkay katabing bulaklak.
Sa kanyang talulot unang isinangla
Ang tamis ng aking halik na sariwa,
At sa aking bulong na matalinghaga
Napamukadkad ko ang kanyang sanghaya.
Nang mamukadkad na ang aking kampupot
Sa araw at gabi akoy nagtatanod,
Langgam at tutubing dumapo sa ubod
Sa panibugho koy aking tinatapos.
Ngayon, tanda ko ngang kayoy nagtaguan
Habang akoy kanlong sa isang halaman,
Luksang paruparo nang ikawy maligaw
Ang aking halakhak ay nakabulahaw.
Ang inyong taguan, akala koy biro,
Kaya ang tawa koy abot sa malayo,
Nganit nang ang sayay tumagos sa puso
Sa akin man pala ay nakapagtago.
Lumubog ang araw hanggang sa dumilim
Giliw kong bulaklak dir in dumarating,
Nang kinabukasat muling nangulimlim
Ay hinanap ko na ang nawalang giliw.
Nilipad ko halos ang taas ng langit
At tinalunton ko ang bakas ng ibig,
Ang kawikaan ko sa aking pag-alis
Kung dimakitay din a magbabalik.
Sa malaong araw na nilipad-lipad
Dito ko natunton ang aking bulaklak,
Bukong sa halik kokaya namukadkad
Di ko papayagang mapaibang palad.
Luksang Paruparo, kampupot na iyan,
Iyan ang langit ko, pag-asa at buhay,
Ang unang balik kong katamis-tamisan
Sa talulot niya ay nakalarawan.
PARUPARO:
Hindi mangyayaring sa isang bulaklak
Kapwa mapaloob ang dalawang palad.
Kung ikaw at akoy kanyang tinatanggap
Nagkasagi sana ang kanitang pakpak.
Ikaw ay Bubuyog, sa urang sumilang
Nang makalabas kay saka mo hinagkan:
Ako ay lumabas sa kanya ring tangkay,
Sino ang malapit sa pagliligawan?
Una muna akong nag-uod sa sanga
Na ballot ng sapot ng pagkaulila,
Nang buksan ng Diyos yaring mga mata
Bulot dahon naming ay magkasama na.
Sa ugoy ng hanginsa madaling-araw
Nagduruyan kaming dalawa sa tangkay,
At kung bumabagyot malakas ang ulan,
Ang kanya ring dahon ang aking balabal.
Sa kanyang talulot kung may dumadaloy
Na patak ng hamog, aking iniinom;
Sa dahon ding iyon ako nagkakanlong
Sa init ng Araw sa buong maghapon.
Paano ngang siya ay pagkakamalan
Sa kamiy lumaki sa iisang tangkay,
Kaya nga kung akoy sa kanya nabuhay
Ibig ko rin namang sa kanya mamatay.
BUBUYOG:
Huwag kang matuwa sapagkat kaniig
Niyaring bulaklak na inaaring langit,
Pagkat tantuin mo sa ngalang pag-ibig
Malayo mat ibig, daig ang malapit.
Saka ang sabi mong sa mutyang kampupot
Nakikiinom ka ng patak ng hamog,
Kaunting biyaya na bigay ng Diyos,
Tapang ng hiya mong ikaw ang lumagok.
Ikawy isang uod, may bulo kang taglay;
Sa isang bulaklak lasot kamatayan,
At akong bubuyog ang dala koy buhay
Bulong ng hiningang katamis-tamisan.
PARUPARO:
Akong malapit nay napipintasan mo,
Ikaw na malayo naman kayay pano?
Dalaw ka nang dalaw, di mo naiino,
Ay ubos na pala ang tamis sa bao.
Bubuyog na laging may ungol at bulong
Ay nakayayamot saanman pumaroon,
At ang katawan moy mayrong karayom
Pano kang lalapit, di naduro tuloy?
Di ka humahalik sa mga bulaklak,
Talbos ng kamote ang siya mong liyag,
Ang mga bintanay iyong binubutas,
Doon ang bahay mo, bubuyog na sukab.
Ikaw ay bubuyog, akoy paruparo,
Iyong mgabulong ay naririnig ko;
Kung dinig ng lahat ang panambitan mo
Hiya ni Kampupot, ayaw na sa iyo.
BUBUYOG:
Kundi iniibig ang nakikiusap
Lalo na ang tahimik na tatapat-tapat,
Kung ang magsalitay di-magtamong-palad
Lalo na ang dungong di makapangusap.
Lilipad-lipad ka na payaot ditto
Pasagilang-bingit, at patanaw-tao,
Pagligaw-matandang sa panahong ito
Pagtatawanan ka ng liligawan mo.
Ikawy paruparo, ako ay bubuyog
Nilang ka sa tangkay, ako ay sa bakod,
Ngunit saang panig nitong sansinukob
Nakakatuwaan ang paris mong uod?
Saka, Paruparo, dapat mong malamang
Sa mulat mula pay di ka minamahal,
Ang panyong panali nang ikaw ay takpan
Ikaw ang may sabing may lason pang taglay.
PARUPARO:
Ganyan ang hinalangnamugad sa dibdib,
Pagkat napaligaw ang aking pangmasid,
Hindi pala lasot dagta ng pag-ibig
Ang sa aking panyoy kanyang idinilig.
BUBUYOG:
Dadayain ka ngat taksil kang talaga
At sa mga dahoy nagtatago ka pa.
PARUPARO:
Kung akoy dinayat ikaw ang tatawa
Sa taglay kong bulo nilason na kita.
BUBUYOG:
Pagkat ikawy taksil, akin si Kampupot.
BUBUYOG:
Siyay bulaklak ko sa tabi ng bakod.
PARUPARO:
Bulaklak nga siyt akoy kanyang uod.
LAKAN-DIWA:
Tigil na Bubuyog, tigil Paruparo,
Inyo nang wakasan iyang pagtatalo;
Yamang di-malan ang may-ari nito,
Kampupot na iyay paghatian ninyo.
BUBUYOG:
Kapag hahatiin ang aking bulaklak
Sa kay Paruparoy ibigay nang lahat;
Ibig ko pang akoy magtiis ng hirap
Kaya ang talulot niya ang malagas.
PARUPARO:
Kung hahatiin poy ayoko rin naman
Pagkat pati akoy kusang mamamatay;
Kabyak na kampupot, aanhin ko iyan
O buo wala ngunit akin lamang.
LAKAN-DIWA:
Maging si Solomong kilabot sa dunong
Ditoy masisira sa gawang paghatol;
Kapwa nagnanasa, kapwa naghahabol,
Ngunit kung hatiiy kapwa tumututol.
Ipahintulot pong sa mutyang narito
Na siyang kampupot sabihin kung sino,
Kung sino ang kanyang binigyan ng oo,
O kung si Bubuyog, o kung si Paruparo.
KAMPUPOT:
Ang kasintahan koy ang luha ng langit,
Ang Araw, ang Buwan sa gabing tahimik,
At si Bubuyog pot paruparong bukid,
Ay kapwa hindi ko sila iniibig.
PARUPARO:
Matanong nga kita, sinta kong bulaklak,
Limot mo na baga ang aking pagliyag?
Limot mo na bagang sa buong magdamag
Pinapayungan ka ng dalawang pakpak?
KAMPUPOT:
Tila nga, tila nga sa akiy mayroong
Sa hamog ng gabi ay may nagkakanlong,
Ngunit akala koy dahon lang ng kahoy
At di inakala na sinuman yaon.
BUBUYOG:
At ako ba, Mutya, hindi mo na batid
Ang mga bulong kot daing ng pag-ibig,
Ang akin bang samo at mga paghibik
Na bulong sa iyoy di mo ba narinig?
KAMPUPOT:
Tila nga, tila nga akoy may napansing
Daing at panaghoy na kung saan galing,
Ngunit akala koy paspas lang ng hangin
At di inakala na sinumat alin.
BUBUYOG:
Sa minsang ligayay tali ang kasunod,
Makapitong lumbay o hanggang matapos.
PARUPARO:
Dito natunayan yaong kawikaan
Na ang paglililoy nasa kagandahan.
SABAY: BUBYOG AT PARUPARO:
Ang isang sanglang naiwan sa akin
Ay di mananakaw magpahanggang libing.
LAKAN-DIWA:
Ang hatol koy ito sa dalawang hibang
Nabaliw nang hindi kinababaliwan:
Yamang ang panahon ay inyong sinayang
Kayat nararapat na maparusahan.
Ikaw ay tumula ngayon, Paru-paro,
Ang iyong tulain ay Pagbabalik mo,
At ang Pasalubong sa babaing lilo,
Bubuyog, tulain, ito ang hatol ko.
(Pagkatapos makatula ni Paruparo)
LAKAN-DIWA:
Sang-ayon sa aking inilagdang hatol,
Ay ikaw Bubuyog ang tumula ngayon;
Ang iyong tulain ay ang Pasalubong
Ng kabuhayan mong tigib ng linggatong.
(Pagkatapos makatula ni Bubuyog)
Minamahal namit sinisintang bayan,
Sa ngayoy tapos na itong Balagtasan;
At kung ibig ninyong sila ay hatulan,
Hatulan na ninyo pagdating ng Baha
 DAPAT BA O HINDI DAPAT ISABAY ANG
PANLILIGAW SA PAG-AARAL?
Mula sa panulat ni:
RAFAEL A. PULMANO
LAKANDIWA
Isang mapagpalang araw ang malugod na handog
ko
Sa lahat ng Pilipinong nagkalat sa buong mundo
Mayrong isang email message na natanggap ang
lingkod nyo
Apurahang naghahanap ng sagot sa tanong na 'to:
DAPAT BA O HINDI DAPAT PAGSABAYIN ANG
DALAWA:
ANG MAG-ARAL AT MANLIGAW? Dapat o Hindi
Dapat ba?
Sa nais na makisali, ang tanghalan ay bukas na
Ipahayag ang katwiran nang marinig ng balana.
DAPAT
Ako'y isang mag-aaral na nasa hustong gulang na
May isip na tumutuklas at may pusong sumisinta
Pag-aaral, panliligaw, magsabay man di problema
Kaya dapat ang syang panig na handa kong
ibandera.
HINDI DAPAT
Bilang ama ng tahanan, kung ako ang tatanungin
Pag-aaral ang sya munang nararapat atupagin
Saka na ang panliligaw, hindi dapat pagsabayin
Ang panig na igigiit sakali at palahukin.
LAKANDIWA
Tuloy, kayo'y magsituloy upang ating umpisahan
Ang tagisan ng talino sa larangan ng katwiran
Ang panig ng DAPAT muna una nating pakikinggan
Salubungin nating lahat ng masiglang palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Nang ang tao sa daigdig ay nilikha ng Maykapal
Magkasamang nilangkapan ng damdamin at isipan
Kung di dapat pagsabayin ang mag-aral at
manligaw
Sana'y isip na lang muna ang sa tao'y ibinigay.
Sa tahanan una munang namumulat sa pag-ibig
Ang sanggol na laging kupkop ng ina sa kanyang
dibdib
Bago pa man makagapang, magsalita, magkaisip
Dama na ang pagmamahal ng magulang at
kapatid.
Sa eskwela hinuhubog, pinapanday ang isipan
May subject na Health at P.E. para naman sa
katawan
Mayroon ding Social Studies at iba pang
pagsasanay
Upang maging mamamayang responsable sa
lipunan.
Kumpleto ang kurikulum upang tayo'y makumpleto
Sa paglago ng isipan, katawan at pagkatao
Kapag ang crush, o puppy love, o ang pana ni
kupido
Ay dumating, bahagi yan ng dapat na ikatuto.
Kaya kung ang estudyante ay pumorma at
manligaw
Walang dapat ipagtaka pagkat ito ay normal lang
Ang binatang umiibig, ang dalagang minamahal
Ganado at inspirado sa kanilang pag-aaral.
LAKANDIWA
Napakinggan nating lahat ang katwirang
pumapanig
Na DAPAT daw pagsabayin, pag-aaral at pag-ibig
Sunod nating tatawagin upang dito'y humagupit
HINDI DAPAT, salubungin ng palakpak na mainit!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Sinasabing mas madali sa tao ang maging henyo
Matapos na magkamali at magbunga ng di gusto
Sa pangaral ng magulang na noon ay sinuway ko
Mapait na kapalaran ang inaning pagkabigo.
Pagtuntong sa kolehiyo, sa kaklase'y nahalina
Mas maraming oras kaming ginugol na
magkasama
Sa halip na makatapos ay maagang nag-asawa
Kaya high school diploma lang ang pwede kong
iparanya.
Ngayon hirap na maghanap ng trabahong
papasukan
Hirap akong matutustusan ang gastusin sa tahanan
Kung sana ay inuna ko sa halip na panliligaw
Ay nag-aral nang mabuti, mas malapit ang
tagumpay.
Kabataang mag-aaral, isipin ang kasabihan
Hindi pwedeng magkasabay na sambahi't
paglingkuran
Ang dalawang panginoon: ang puso at ang isipan
Mabuti pang pag-aaral na muna ang katutukan.
Ganito ang natutuhan sa minsang pagkakamali
Ngunit kayong di pa huli, wag sayangin ang sandali
Pag-aaral ay tapusin, panliligaw ay madali
Lalo't ikaw'y tagumpay na't limpak-limpak ang
salapi.
LAKANDIWA
Nakatapos ang unang round nitong ating
balagtasan
Na kapuwa nakatindig ang dalawang naglalaban
Hahayaan ko na silang magpambuno't magkagatan
Kababayan, isa pa ngang masigabong palakpakan!
DAPAT (Ikalawang Tindig)
Sa katalong nagkamali ng landas sa murang edad
Nanligaw at nag-asawa at maagang nagkaanak
At ngayon ay nangangaral upang kami'y di matulad
Ang tangi kong masasabi ay marami pong salamat.
Mag-aral at mag-asawa, mabigat ngang
pagsabayin
Ngunit tila lumilihis yata kami sa usapin
Kaya upang di malito, akin munang lilinawin
Panliligaw at di kasal ang paksa ng away namin.
Pag-aaral, panliligaw, kahit ito'y magkasabay
Di masama hangga't kaming kabataang
nagmamahal
Ay marunong na magdala, responsable, may
paggalang
May ambisyong makatapos, at may basbas ng
magulang.
Pag-aaral, panliligaw, kapag sabay na nagtagpo
Maski harangan ng tabak ay tiyak na mabibigo
Higpitan man ng magulang at bantaan ng paghinto
Tatakas at magtatanan, magkikita nang patago.
HINDI DAPAT (Ikalawang Tindig)
Salamat din sa katalong niliwanag itong paksa
Panliligaw nga't di kasal ang usapin mula't mula
Ako lang ay nag-apura, prusisyong kayhaba-haba
Sa simbahan din ang tuloy, inunahan ko nang kusa.
Alalaon baga, kapag sinabay sa pag-aaral
Iyang gawang panliligaw, ang tuloy din ay sa altar
Kaya upang makaiwas sa di-planong kalagayan,
Pag-aaral muna sana ang unahin, bago ligaw.
Totoo ngang inspirasyon ang katipang iniibig
Ngunit ito'y totoo rin: pag sya'y laging nasa isip
At sa kampus ng eskwela hanggang labas ay
kadikit
Mga leksyon at assignments ang tuluyang
nawawaglit.
Ang magulang na kawawa at subsob sa
hanapbuhay
Nangungutang ng pang-tuition, pambaon sa araw-
araw
Umaasang anak nila ay gagradweyt balang araw
Iyun pala'y winawaldas ang oras sa panliligaw.
DAPAT (Ikatlong Tindig)
Ang hirap sa gumagawa ng mali at nagsisisi
Ginagawang pamantayan ang nangyari sa sarili
Gayong noong kabataan siya mismo ay rebelde
At hindi nya alintana ang magulang na nagsabi.
Mangyari nga'y noon, ngayon, at hanggang sa
hinaharap,
Hindi pwedeng magkabula ang sinulat ni Balagtas
Pag pumasok daw sa puso ng sinuman ang
pagliyag
Masunod lang ay sukdulang hahamakin lahat-lahat.
Sa halip na kabataang mag-aaral ay pigilin
Sa pagligaw na lalo lang sasadlak sa panggigigil
Bakit hindi na lang sila pabayaang balansehin
Ang kaway ng karunungan at ang tibok ng
damdamin?
HINDI DAPAT (Ikatlong Tindig)
Ang sariling karanasan ay akin at akin lamang
At di layong ipanggiit na sukatan ng sinuman
Binabanggit ko lang rito sa pag-asang kapulutan
Ng aral at halimbawa ng musmos pang kabataan.
Pagmasdan mo ang paligid, talamak ang kahirapan
Karaniwang ugat nito'y kawalan ng hanapbuhay
Ang totoo ay marami ang trabahong naghihintay
Ngunit ito'y nakalaan sa may college diploma lang.
Di hadlang ang kahirapan kung hangad ay
edukasyon
Di sagabal ang itsura o ang utak na mapurol Ang lahat ay may panahong kanya-kanyang
Subalit ang panliligaw na kapatid ng bulakbol nakalaan
Maternity sa halip na college degree ang katugon! Panahon sa pag-aaral, panahon sa panliligaw!

DAPAT DAPAT
Panliligaw samantalang nag-aaral ay maganda Ang mahuli sa pantalan, ang daratna'y baling
Kapwa namin natitimbang ugali ng isa't isa sagwan!
Kung kami ay maka-gradweyt, magtrabaho, mag-
asawa HINDI DAPAT
Sa pagharap sa dambana, walang puwang ang Ang lumakad nang matulin, malalim kung
pangamba. masugatan!

Ang manligaw samantalang nag-aaral ay tama lang DAPAT

Pagkat minsan lamang kami dadaan sa kabataan Dapat silang magkasabay!
Aanhin ang kayamanan sa oras ng katandaan
Kung kulubot na ang mukha't walang gustong HINDI DAPAT
magpaligaw? Dapat silang ipagbawal!

HINDI DAPAT LAKANDIWA

Maganda nga kung gagradweyt muna bago mag-
asawa
Ngunit ating nababatid na di ganyan ang resulta
Maraming di makahintay sa pagmartsa nang may
toga
Dahil labis na nabuyo, sa damdamin nagpadala.
Ang ganito'y maaaring iwasan kung panliligaw
Ay di muna isasabay samantalang nag-aaral
Prayoridad ang syang susi sa pangarap na
tagumpay
Tagumpay na ihahandog sa katipang naghihintay.
Tumigil na kayong dal'wang umuusok na ang tuktok
Sumapit na ang sandali upang tayo'y magkatapos
Igagawad ko ang hatol, ngunit bayang nanonood,
Palakpakan muna natin ang makatang
nagpanuntok!
Sino'ng dapat na tanghaling kampeon nitong
balagtasan?
Walang dudang kapwa sila magagaling
mangatwiran
Kaya itong aking pasya: Sila'y patas, tabla lamang
Muli nating paulanan, malutong na palakpakan!

DAPAT
Katipan ay nakahandang maghintay sa pagtatapos
Ngunit iyang panliligaw ay di dapat ginagapos
Walang taong nag-aaral na ang puso'y di tumibok
Hindi pwedeng paghintayin ang pag-ibig pag
kumatok.

HINDI DAPAT
Ang mag-aral at manligaw kung parehong
pagsabayin
Mahahati ang atensyon dahil kapwa agaw-pansin
Kung mabigo sa pag-ibig, baka ikaw pa'y
maglasing
Mauuwi lang sa wala ang pangarap at mithiin.

DAPAT
Mas mabuti ang umibig at mabigo kahit minsan
Kaysa hindi nakaranas na umibig kahit kaylan!
SINO ang mas sikat at higit na dapat hangaan:
MATALINO o MAYAMAN?
HINDI DAPAT Mula sa panulat nina:
 JULIET ASENITA nagtanggol sa panig ng MATALINO;
kasamang
sumulat ng iskrip si GONIE T. MEJIA
RAFAEL A. PULMANO nagtanggol sa panig ng MAYAMAN
DOMINGO TOLENTINO namagitan bilang LAKANDIWA
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Muli ang Balagtasan ay sumasahimpapawid
Kababayang minamahal, ilakas ang radyo't makinig
Dalawang magaling na makata, Balagtasa'y
ihahatid
Magandang gabi po muna sa lahat ang bati naming
matamis.
Kami po'y muling maghahandog sa inyo ng
kasiyahan
Upang ang pagod ninyo sa trabaho ay maibsan
Ginaganap natin ito bawat unang Lunes ng buwan
Ang tagisan ng katuwiran na kung tawagi'y
balagtasan.
Para kay Ginoong Robert Generao ng FT
Construction
Tugon sa katanungan niya'y igagawad namin
ngayon
Marami pong salamat sa panawagang kanyang
tinugon
Ang paksang iminungkahi niya'y idadako sa
kuwestyon.
Si Ka Domeng po ito, ang inatasang maging
Lakandiwa
Na siyang papagitna at hahatol sa dalawang
maghihidwa
Para naman inspirado, ang kaba ko ay mawala
Maaari bang makahiling ng palakpakang
masagana!
Sa matunog nyong palakpak, ang sukli ko ay
salamat
Dalawang angkan ni Balagtas ang siya ngayong
maghaharap
Ang tagisan ng talino ngayong gabi'y magaganap
Pakinggan nating mabuti nang maunawaan nyong
tiyak.
Akin na pong ihahayag ang paksa ng balagtasan
Na ang tema'y sino nga ba ang mas sikat at higit
na hahangaan?
Ang may angking likas na talino o ang isang
mayaman?
Ating sasagutin ngayon nang malutas ang
katanungan.
Matapos na maihayag ang katanungang tutugunin
Ang dalawang maghihidwaan ay atin nang
palitawin
Si Juliet Asenita ang siyang unang tatawagin
Sa matunog na palakpak siya'y ating suubin!
MATALINO (Pagpupugay)
Ang likas na kakayahang taglay ay walang
katumbas
Kaya sa matalino ang mariin kong sagot na
ihahayag
Pero bago muna, hayaan nyo bati ko'y maigawad
Maligayang pakikinig, magandang gabi po sa lahat.
LAKANDIWA
Taga-Dupax, Nueva Vizcaya po ang black byuting
paraluman
Likas sa dugo't lahi niya ang walang takot kung
lumaban
Pakinggan naman natin ang makatang
makakapingkian
Iniwan niya ang mag-iina upang tayo'y matugunan.
Taga-Binan, Laguna po ang haharap na makata
Nakilalang magaling din sa larangan ng pagtula
Si Ralph Pulmano po, guwapo na may itsura pa
Salubungin natin siya ng palakpakang masagana!
MAYAMAN (Pagpupugay)
Salamat po, Lakandiwa at sa bayang nakikinig
Ako po ay bumabating buong galak, kinikilig!
Sa kalaban ko po namang madilim din yaong kutis
Kung sya po'y sa matalino, sa mayaman ako'y bilib.
LAKANDIWA
Sa pagpapakilala pa lang sa dalawang
magpipingkian
Ay tila ba mainit na ang kanilang labanan
Para naman ang pananabik nyo ay hindi mabitin
Sila pong dalawa ay atin nang pagitnain.
MATALINO (Unang tindig)
Musmos pa man tayong bata'y pangaral na ng
magulang
Ang talino'y kabahagi sa magandang pamumuhay
Ito'y isang katangiang tataglayin habang buhay
Karunungan ay hagdanan sa pag-abot ng
tagumpay.
Ang bansa ay umuunlad kung dito'y
nanunungkulan
Malawak ang nababatid, di kapos ang kaalaman
Ngunit kung ang namumuno'y masalapi ngunit
mangmang
Magagapi ang pag-asa ng kanyang sinasakupan.
Sa karandamang mapanganib, lalapitan ba ay
sino?
Di ba dalubhasang duktor sa lunas ay sigurado?
At sa mga paaralan, nagsisilbi'y mga guro
Dunong nila ang sandata nang tayo ay mapanuto.
Sariwain naman natin sa gunita ang lumipas
Sa dayuhang mananakop lumaya ang Pilipinas
Ito'y dahil sa utak ng isang henyo at pantas
Kay Gatpuno Jose Rizal na dunong ang itinumbas.
Maliwanag ang sagot ko sa tanong na tinutugon
Ang marapat na hangaan ay yung mga
marurunong
Kahit ikaw ay mayaman, kung ulo mo ay mapurol
Kasikatan ay mailap, salapi man ay igugol.
LAKANDIWA
Ang panig po ni Juliet ay narinig ninyo
Higit na sisikat at hahangaan ay itong matalino
Pakinggan naman po natin ang makatang si Ralph
Pulmano
Ihatid po natin siya ng palakpakang masigabo!
MAYAMAN (Unang tindig)
Kalaban kong paraluman ay masyado pong
seryoso
Baka labis pong magdamdam kapag dito ay natalo
Yamang paksa nami'y tungkol sa mayama't
matalino
Hayaan nyong sa inyo po ako muna ay
magkwento.
Ang pulubing matalino at mayamang di marunong
Isang araw ay nagtagpo sa labas ng Mandaluyong
Mayaman ay walang kaya sa diskurso at diskusyon
Pagsapit ng tanghalian, matalino ang syang gutom.
Sa byahe ng Continental Airlines, minsan,
nagkatabi
Matalinong contract worker at mayamang
negosyante
Ang bitbit ng matalino'y diploma at pasaporte,
Ang mayaman, pasalubong na pinakyaw sa Duty
Free.
Matalino'y nag-aabroad, tinitiis yaong hirap
Mayaman din, nag-aabroad, para naman
magpasarap
Sino nga ba sa dalawa ang mas lamang at mas
sikat?
Kahit sa tulad kong mangmang, ang sagot po'y
maliwanag.
May oras pa, katalo ko, upang ikaw'y makaatras
Balutin na ang dila mo habang di pa nagkakalat
Balagtasa'y hindi laging labanan ng mauutak
Kung minsan din, nagwawagi'y ang makatang may
pambayad!
LAKANDIWA
Iyan po ang katuwiran ng makatang taga-Binan
Lalo daw sikat at dapat hangaan ay yung mga
mayayaman
At para naman lalo nating ito'y maunawaan
Magpapatuloy po sila at atin namang palakpakan!
MATALINO (Ikalawang tindig)
Malabo po ang pananaw sa tunay na nagaganap
Nitong aking katunggaling panalo ang siyang
hangad
Magagawa bang gutumin ang may utak at ng
lakas?
O baka po nagbibiro dahil siya ang babagsak!
Marunong ang naglilingkod sa negosyo ng
mayaman
Upang lalo pang lumago sa panahon mang daratal
Ano kayang mangyayari kung wala yaong may
aral?
Baka itong masalapi'y hahantong sa basurahan.
Ang dalawa'y naisipang mag-aplay patungong
langit
Ang marunong ay pumasa sa ginawang pagsusulit
Nang mayaman ay lumagpak, kay San Pedro iginiit
Limpak-limpak niyang salapi, sa impyerno siya'y
napiit.
Yaman ba ang magdadala sa tugagog ng
pangarap?
Ang kinang ba ng salapi sa paghanga ay
pambihag?
Dahil yata puro pera sa katalo'y nasa utak
Pati yaong baluktot na'y tuwid pa ring sinusulyap.
MAYAMAN (Ikalawang tindig)
Katalo ko'y kay-aga pong kasalana'y 'kinumpisal
Inamin pong ang may aral, lingkod lamang ng may
yaman
Pag nagsara ng negosyo ang mapera't may
puhunan
Ang kawawa'y ang marunong na kawaning
swelduhan lang!
Bilib ka sa matalino, ganyan din si Eba't Adan
Paraiso'y nakamtan na, wala pa ring kasiyahan
Sa hangad na magmarunong, nilabag ang
kautusan
Pati dunong ng Maylikha ay nais na mapantayan!
Kahit ubod ka ng galing at nuno ng karunungan
Yagit ka ring ituturing hangga't di ka yumayaman
Ang taginting ng salapi ay musika sa lipunan
Pag tama mo sa swipistik, daig mo pa ang
superstar!
Kayamanan, pag labis na, marami ang natutuwa,
Matatag ang ekonomiya, masagana itong bansa
Ang dunong ng isang tao, pag sumobra ay
masama,
Sa mental po humahantong, nagbibilang na ng tala!
LAKANDIWA
Sandali muna akong sa labanan ay papagitna
Ang sagutan ng dalawa'y nagiging pabigla-bigla
Para bang mga teksas, sa kulunga'y nagwawala
Sa pagnanais na makasipa at makatuka!
Ang nais ko't hiling sa dalawang naghihidwa
Sana ang hinahon sa inyo'y hindi mawala
Muli ay tumindig at sa labanan ay pumagitna
Ihatid naman natin sila ng palakpakang
pampasigla!
MATALINO (Ikatlong tindig)
Mahirap pong umunawa ang makatang mukhang
pera
Ang sabi ko, ang may aral, sa mayaman ang
nagdadala
Kung sa mental humahantong ang may dunong na
sumobra
Sa walang alam pagkat tanga, may ospital nga ba
kaya?
Sobrang silaw sa salapi ay malaking kapintasan
Pagkat walang itatangi kundi yaong kumikinang
Dahil dito'y nalilimot sa puso ang kabutihan
Nang dahil din po sa pera, nandyan ang
kapalaluan.
Ang buhay natin sa mundo, kung inabot ng finished
contract
Kaluluwa ng may dunong sa langit ay natitiyak
Dahil sinamba ng mayaman, ginto, salapi at pilak,
Na-cancel ang entry permit, inabot ay hanggang
ulap.
MAYAMAN (Ikatlong tindig)
Wala nga pong pagamutan sa mapurol ang isipan
Dahil hindi pa po sira, pwede pa ring pagtyagaan
Ang malungkot ay sila pang ignoranteng
kababayan
Ang madaling naloloko ng rekruter na maalam!
Hindi lahat ng may pera'y sumasamba sa salapi,
Tulad ni Job, mas maraming sa D'yos Ama'y
nagpupuri
Kalulwa ng may talinong sa kapwa ay nanduhangi
Made-deport sa impyerno pagkat passport pala'y
peke!
Tigilan na ang pagsabing matalino'y syang may
dala
Sa mayaman, pagkat baka makulitan ang balana
Pasalamat ka na lamang, kaydami ng may diploma
Kinakalawang ang utak, walang trabahong makita!
MATALINO
Katunggali ang nagsabing ang tanga ay naloloko
Matuwid ang kahulugang dapat magpakatalino
Si Abraham at Isaac maging si Job ay may ulo
Kaya sila nagsiyaman, dahil hindi mga bobo.
Hindi ka ba nagtataka? Sikat ka't hinahangaan,
Kahit ikaw ay mahirap, talino mo'y sa bigkasan
Talo mo pa si Ayala, Sarmiento at Lardizabal,
Marami sa 'yong nakikinig dahil sa iyong kaalaman!
MAYAMAN
Bakit ko ba hahangaring ako'y maging marunong
pa
Gayong halos lahat naman, nabibili na ng pera
Talino ng abugado, duktor, hilot, kumadrona
Ay may presyong kagaya rin ng kakaning tinitinda!
Sa labanang pasikatan, sino'ng unang papansinin?
Sino nga ba'ng hahangaan kung dalawa'y
pagtabihin?
Matalinong mukhang engot dahil pobre at
gusgusin?
O mayamang mukhang "genius", pagkat porma'y
mamahalin?
MATALINO
Di katumbas ng halaga ang magandang kalooban
Iyan namang salapi mo'y palamuti lang ng katawan
Di sa panlabas na anyo nakikita ang katinuan
Kundi sa gawa ng taong may inaangking kaalaman.
MAYAMAN
Ako yata ay naligaw sa labanang napasukan
Akala ko, paksa dito'y sino'ng sikat, hahangaan?
Kayamana'y panlabas nga, sapagkat ang kalooban
Ay di tayo ang hahatol, yan ay D'yos lang ang may
alam!
MATALINO
Sa landas mang pagkalinis, ang mangmang ay
naliligaw
Ang paghanga sa marunong, maingat sa daraanan!
MAYAMAN
Ngayo'y di na mayaman ang binubugbog ng
kalaban
Sa marunong versus mangmang napalihis ang
usapan!
MATALINO
Kamangmangan ng mayaman ang siya kong
tinutukoy
Mahirap makaintindi, kalaban ko'y nagmamaktol!
MAYAMAN
Ako pa raw ngayon itong pang-unawa'y kinukulang
Magkano ka? Sabihin mo, matahimik ka na
lamang!
MATALINO
Katalo ko'y di lang bobo, abusado pa rin pala!
MAYAMAN
Sagot ko na ang ticket mo, may pam-pocket money
ka pa!
MATALINO
Marunong ang hahangaan, di mayamang walang
alam!
MAYAMAN
Sa gobyerno ay kaydaming matalinong
magnanakaw!
LAKANDIWA
Akin na pong pipigilin ang talaktakan ng dalawa
Ako namang Lakandiwa ang papasok sa eksena
Ang hiling ko sa dalawang makata ay magkamay
na
At sa inyo, mga kababayan, palakpakan muli sila!
Mahirap man ang humatol ay akin nang gagawin
Sa katwiran ng dalawa na mahirap arukin
At sapagkat ang dalawang ito'y kapuwa
magagaling
Marahil ay mahihirapan akong matuwid nila'y limiin.
Sa panig ng matalino na si Juliet Asenita
Dahil daw sa talino, nakilala ang ating bansa
Talino raw ang puhunan sa buhay ay pakikibaka
Matalino raw ang siyang sikat at hahangaang
talaga.
At si Ralph Pulmano po sa panig ng mayaman
Dahil daw sa yaman, sisikat ka at hahangaan
At kung mayaman ka, magpakahirap ay di na
kaylangan
Tila may katwiran din ang makata ng Binan.
Kung ang talino'y ginamit sa mabuting paraan
Walang pagsalang ito'y dapat nating hangaan
Ngunit kung ginamit ito sa kapwa ay panlalamang
Bagkus ay dapat pang ito ay pintasan.
Hahangaan mo rin ba ang isang mayaman
Kung wala namang malasakit sa kapwang
nahihirapan?
Datapwa't kung ang yaman ay ginamit sa katuwiran
Walang pag-aatubili, sisikat siya at hahangaan.
Kung sa tugatog ng tagumpay ay marunong ang
kailangan
Datapuwat kakailanganin din ang puhunan ng
mayaman
Yaman ang magpapakilos sa matalinong tauhan
Ngunit matalinong tauhan din, magpapatakbo ng
negosyo ng mayaman.
Ang paksa ay sino nga ba ang higit na hahangaan
Ang may angking talino ba o ang isang mayaman?
Narito ang hatol ko sa dalawang naghidwaan:
Patas po ang naging laban, sila'y ating palakpakan!
Saan higit na natututo ng disiplina ang bata:
 sa TAHANAN o sa PAARALAN?
Mula sa panulat nina:
ELVIE V. ESPIRITU nagtanggol sa panig ng
TAHANAN
GONIE T. MEJIA nagtanggol sa panig ng
PAARALAN
RAFAEL A. PULMANO namagitan bilang
LAKANDIWA
Pakinggan ang balagtasan
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Unang Lunes na tipanan kami'y di man
nakarating
Ngayon nama'y handa kaming magbayad ng
tuwa't aliw
Kayo na po ang bahalang sa ami'y
magpaumanhin
Huli man daw at magaling ay maihahabol pa rin.
Sa di pa nakababatid, si Ralph Pulmano po ini
Sa balanang nakikinig, malugod na bumabati
Maganda po itong paksang tatadtarin ngayong
gabi
Sa sangkalan ng katwiran ng makatang pogi't
seksi
Kay Ginoong Max Santiago, salamat po nang
marami
Sa padala ninyong paksang ganito ang sinasabi:
Sa tahanan o eskwela, saan nga ba mag-aani
Ng higit na disiplina iyang batang lumalaki?
Alam ko pong kayo'y merong inyo-inyong
kurukuro
Ngunit upang itong paksa'y lalo nating
mapaghulo
Salubungin na po natin ng palakpak na magulo
Ang dalawang magsasabong sa gitna ng
entablado!
TAHANAN (Pagpapakilala)
Sa bayan po ng Santa Fe, probinsiyang Nueva
Viscaya
Lahat ng makahidwa ko, sa rima ay puro tumba
Hindi ako nagyayabang sa katuos kong makata
Umatras na kung kaylangan hangga't mayrong
panahon pa.
Sa tahanan nag-uugat ang dakilang pagmamahal
Disiplina'y nahihigit na dito'y natututunan
Maliwanag ang panig kong sa paksa'y
ipaglalaban
Elvie Espiritu po sa lahat ay nagpupugay.
PAARALAN
Kung ang laban po ay wrestling, ako'y dapat
nang umatras
Ngunit ito'y paligsahan ng may talino at utak
Tinatanggap ko ang hamon sa panig na ilalahad
Ang higit na disiplina sa paaralan nagbubuhat.
Tubong Concepcion, Tarlac po akong hamak na
lingkod nyo
Nagpupugay sa balana nang taos sa aking puso
Sa banta ng paraluman ako anya'y igugupo
Sagot ko'y subukan pamu ban kanita din mabalu.
LAKANDIWA
Subukan pamu ewan ko, ya'y di ko naintindihan
Kahit wala si Babalu, tuloy pa rin itong laban
Para kayo'y di mainip, atin na pong umpisahan
Si Elvie ang unang tindig, muli'y ating
palakpakan.
TAHANAN (Unang Tindig)
Sinasabing ang tahanan ay ang pugad ng
pamilya
At sa pugad nagmumula ang sagradong
pagsasama
Pagsasamang naaangkop sa gampaning itinakda
Itinakda ng Maykapal sa dalawang mag-asawa.
Gantimpala sa matimyas na pag-ibig ay ang
anak
Anak na siyang tungkuling imulat sa tamang
landas
Landas ay ang tamang asal, sandata sa isang
bukas
Bukas na tanging magulang sa anak ay
hinahangad.
Unang gurong kagigisnan ng anak ay ang
magulang
Magulang na walang sawang sa kanya ay
aantabay
Aantabay sa lahat ng ikabubuti sa buhay
Nitong anak na nagmula sa dugo nila at laman.
Sa matuwid na salita sa tahana'y nahihigit
Disiplina'y nakukuha ng anak ay nakakamit
Pagkat nandiyan sa tahanan ang higit na
malasakit
Malasakit ng magulang sa anak ay magtutuwid.
Tsaka ngayon ay may tutol gaya nitong
kahidwaan
Para bagang hindi siya sa kamusmusan nagdaan
Hindi ba ang disiplina sa anak ay halos alam
Bago pa ito pumasok sa alin mang paaralan?
LAKANDIWA
Yan si Elvie Espiritu, ang Reyna ng Balagtasan
Ngayon naman ay ang Hari ang sya nating
pakikinggan
Di lang Hari sa pagbikas, Hari din ng kapogihan
Kaya lang po, Haring sunog si Gonie po'y
palakpakan!
PAARALAN (Unang Tindig)
Ang karunungan ay lunas sa sakit na
kamangmangan
Ang talino ay hagdanan sa tugatog ng tagumpay
Disiplina ay sandata sa tatahakin mong buhay
Paarala'y institusyon sa ganiyang kaalaman.
Sa tahanan ay di sapat ang dapat na matutunan
Ng anak na hinuhutok sa disiplinang kailangan
Lalo't magulang ng bata kapwa mayrong
hanapbuhay
Ang panahon ng pag-ugit sa anak ay sadyang
kulang.
Sa tahana'y mawiwikang una yaong kaalaman
Pagkat dito'y ama't ina sa anak ang nangangaral
Halaga ng pagtuturo ng guro sa paaralan
Ay ginto rin pagkat ito ay propesyong sinumpaan.
Kung ang ina nitong bata'y tsismosa at
bungangera
At halimbawang ang ama ay batugan at pabaya
Sa tahanan bang nabanggit, anong uring
disiplina
Ng anak ay mapupulot, ng anak ay nakukuha.
Nagtatanong lang po ako, hindi ako nang-aasar
Iyan nama'y nagaganap sa iba pong pamamahay
Di gaya sa paaralan, guro'y mahirap magkulang
Pagka't iya'y katungkulan na kanilang
gagampanan.
LAKANDIWA
Kung baga po sa sinaing ay malapit nang kumulo
Sa apoy ng pagtatalo itong paksang niluluto
Ako muna ay tatabi upang ako'y di mapaso
At mamaya magbabalik kapag handa nang
maghango.
TAHANAN (Ikalawang Tindig)
Tila ko ba napapansing kahidwa ko'y isang bulag
Bulag pagkat nalilihis sa tunay na nagaganap
Mali na isang bahagdan ng magulang ay
nasulyap
Siyam na pu't siyam na mabuti, itatangging agad-
agad.
Mas maluwag ang panahon ng anak ay ilalagi
Sa tahanan na kapiling ang sa kanya'y
nagtatangi
Matuwid na bunga nito'y doon higit nangyayari
Ang aktwal na halimbawa sa disiplinang nasabi.
Ang silid ng paaralan ay silid ng karunungan
At sa compound ng eskwela, pag-aaral, lipaw-
lipaw
Ang impluwensiya sa ibang kamag-aral ay di
alam
Di lahat ay nakikita ng guro ay matugaygay.
Hindi na dapat pagtakhan pagkat ito'y
nagaganap
Anak ay nababarkada sa kaeskwelang di tapat
Hindi tapat sa dahilang sa kanya ay
magsasadlak
Sa ugaling di mainam, sa kabutiha'y baligtad.
PAARALAN (Ikalawang Tindig)
Sarili ko'y pinipilit sa dilag ay maniwala
Ngunit loob ko ay tutol, tinuran nya'y hindi tama
Pag sinabing mag-aaral, may takot nang
bumabadha
Na labagin ang tuntuning umiiral sa eskwela.
Sabihin na nating higit ang panahon sa tahanan
Na ilalagi ng anak kaysa doon sa paaralan
Diyan ka magtataka at sadya pang hahangaan
Ang disiplina ay higit sa eskwela nalalaman.
Banggitin din na malimit sa kapintasan ng bata
Na siya'y mana sa ama, dili kaya ay sa ina
Ibig ko ditong tukuyin, ang anak ay mapanggaya
Magulang kung matapobre, anak nila ay kaisa.
Unawain lang po ako, ito'y hindi pandudusta
Kapag galit ang magulang, sa anak ay nawiwika
Na kesyo ikaw ay ganyan, di nag-aral palibhasa
Sa ibig ko pong tukuyin ay kayo na ang
magkusa.
TAHANAN (Ikatlong Tindig)
Ang diwa ng pagtatalo wari ko ba'y nilalabo
Ng kahidwang kutis-sanggol, yaong sanggol na
ewan ko
Sa sarili niyang tahanan, hindi ba niya napipiho
Kung anong uring paghutok sa anak ang inaako.
Mas maigi pa sa anak kung aktwal na makikita
Yaong mga halimbawa sa magandang disiplina
Sa tahanan ang magulang, sila'y mga halimbawa
Doon naman sa paaralan, iyan ba ay
magagawa?
Katulad ng pagsisilbi, paggalang, pagpipitagan
Sa magulang at kapatid at sa kapwa mo nilalang
Pagkilos at pangungusap, kaayusan ng katawan
Kalinisan ng ugali, pagpupuri sa Maykapal.
PAARALAN (Ikatlong Tindig)
Pakiusap sa kahidwang Amasona ng Viscaya
Wala sanang personalan, magbitiw man ng
kataga
Bakit yaong kutis-sanggol wari ba niyang
dinudusta?
Ako nama'y di sinabing mistula siyang
boksingera.
Nalimot na din po yata ng makatang kasalungat
Na sa eskwela'y may subject na good manners
and right conduct
Paaralan ay tahanan ang siyang nakakatulad
Guro ang mga magulang, estudyante'y mga
anak.
Kaibahang nahihigit na doon sa paaralan
Mga guro'y walang pagod ilingkod ang
kakayahan
Hindi paris sa tahanan, ang magulang
magkaminsan
Nawawalan ng panahong ang anak ay
paglingkuran.
TAHANAN
Pati pala ang matuwid ng kalaban ay ulikba
Dahil kaya siya'y bagabag ng maling paniniwala
Magulang ang hinahangad, ang anak ay
mapagpala
Dugo'y higit na matimbang, iyan ba'y
maitatatwa?
Halaga ng disiplinang nababatid sa tahanan
Ay hindi lamang magkano, hindi kayang
matawaran
Pagkat dito'y obligasyon ang sabi mong
katungkulan
At iyan namang katungkulan laan doon sa
suwelduhan.
PAARALAN
Ang dilag ba'y nagtataka o siya ay nagtatanong?
Akin na ring lilinawin nang hindi siya
nagmamaktol
Mga guro ay suwelduhan sa serbisyo ang
katugon
Pagkat sila'y gumagaganap sa tinapos na
propesyon.
Ako, ikaw, kahit sila, na may anak na iniwan,
Ang obligasyong mangaral sa anak di maibigay
Dahil tayo'y nasa dayo, di kapiling sa tahanan
Sa 'ting mga pagkukulang, nagpupuno'y
paaralan.
TAHANAN
Kahit isa ang dumayo sa dalawang mag-asawa
Mayron pa ring magsisilbi sa tahana'y
magpapala
Kakayahan ng iniwang kapilas ba'y bale wala
Upang anak ay hutukin sa nasabing disiplina?
PAARALAN
Di ko naman sinasabing sila'y walang kakayahan
Tinuran ko'y halimbawa na tayo ay kakulangan
May layunin kaya itong kahidwa kong paraluman
Na kami ay pag-awayin ng reyna ko sa tahanan?
TAHANAN
Takusa man ang kalaban, wala akong pakialam
Mahalaga'y ang panig ko sa kanya'y
nakakalamang.
PAARALAN
Sa boksing pag nang-aasar, kalaban ay mahina
na
Gayon din sa balagtasan, wala din pong pinag-
iba.
TAHANAN
Di masama ang mangarap kahit walang
pagkatupad.
PAARALAN
Di na dapat pangarapin ang bagay na natitiyak.
TAHANAN
Bulastog na paniwala!
PAARALAN
Ayon lang yan sa akala!
LAKANDIWA
Akala ko'y biru-biro ang labanan ng dalawa
Kung nahuli pala ako'y baka merong nadisgrasya
Magkamayan muna kayo't ang hinaho'y ibalik na
Kababayang minamahal, palakpakan natin sila!
Si Elvie po ang may sabing sa bahay mas
nakakamit
Ng bata ang disiplina, pagkat dahil sa pag-ibig,
Ang magulang sa anak nya ay lubos ang
malasakit,
Laging handang umantabay at masuyong
nagtutuwid.
Ani Gonie, disiplina'y bahagi ng kaalaman
Na higit na nakukuha ng bata sa eskwelahan
Lalo anya kapag ama't ina'y kapwa nagkukulang
Guro ang syang gumaganap sa tungkulin ng
magulang.
Sang-ayon sa isang kwento, sa langit ay nakapila
Duktor, narses, inhinyero, arkitekto, at iba pa
Sila noong nasa lupa ay mayroong disiplina
Kaya sa kabilang buhay, nakamtan ang
gantimpala.
Bawa't isa sa kanila ay mayroong sumalubong
Buong tuwang nagsasabi kay San Pedro, Anak
ko 'yon!
Ngunit isa ang lumapit at sa kanya ay nagbulong,
Lahat sila nu'ng musmos pa, ako'ng guro nila
noon!
Disiplina'y sa tahanan unang dapat matutuhan
Disiplina'y sa eskwela dapat bigyang-katatagan
Paaralan at tahanan ay pandayan nitong asal
Nagtutulong na ihanda ang bata sa wastong
buhay.
Iyang murang kaisipan ng bata ay nahuhutok
Nang ayon sa nakikita't naririnig sa palibot
Sa tahanan at eskwela'y may mabuting
napupulot,
Masasamang impluwensya ay doon din
sumusulpot.
Sa magulang po at guro, ito'y isang paalala
Upang bata ay matuto ng tunay na disiplina:
Tayo mismong nangangaral ang dapat na
magpakita
Ng kanilang gagayahing mabubuting halimbawa.
Sa panig na pinagtanggol ng dalawang makata
po
Patas sila ng katwiran, parehas po na may punto
Kaya naman ang hatol ko, sila'y tabla, kaya kayo,
Palakpakan sanang muli si Elvira at Gorgonio!