Sadraj

Uvod .....................................................................................................................2
1.0.Genetiki Ininjering U Biotehnologiji..............................3
1.1.Proces Genetikog Ininjeringa Ininjeringa........6
2.0.Genetiki Ininjering Kod Mikroorganizama...................7
3.0.Genetiki Ininjering Kod Biljaka...........................................8
4.0.Genetiki Ininjering Kod ivotinja.....................................10
Zakljuak....................................................................................................12
Literatura....................................................................................................13

Www.Maturski.Org

1
Uvod

Razvojem Saznanja I Dostignua Iz Molekularne Biologije I Naroito Molekularne

Genetike, Poetkom 70-Ih Godina Prolog Veka, Omogueno Je Rekombiniranje Molekula
Dnk. Neke Biohemijske Metode Pruile Su Mogunost Deljenja Molekula Dnk I Njihovo
Prouavanje. Fenomen Restrikcije I Modifikacije Omoguilo Je Dobivanje Manjih
Fragmenata Dnk, A Njihovo Spajanje, Uz Odreene Enzime, Nastanak Novih Kombinacija
Naslednih Osnova Koji U Prirodi Ne Postoje. Takve Rekombinantne Molekule Dnk Mogue
Je Uneti U ive elije Odreenog Domaina (Mikrobnu, Biljnu, ivotinjsku) U Kojima Ti
Rekombinovani Molekuli Dnk Izraavaju Svoja Svojstva. Da Bi to Bilo Mogue, Bilo Je
Potrebno Konstruisati Nosioce (Vektore) Koji Se U Unesenom Domainu Stabilno Odravaju
I Nasleuju. Te Tehnike Nazvane Tehnologijom Rekombinantne Dnk, Ili Popularnije,
Genetikim Ininjeringom, Znaajno Su Unapredile I Ubrzale Neka Temeljna Istraivanja Na
Podruju Prirodnih Nauka, Te Su Veoma Brzo Pronali Put U Praktinoj Primeni.

2
 1.0. Genetiki Ininjering U Biotehnologiji

Genetiko Inenjerstvo Je Skup Biohemijskih Postupaka Kojima Se Izrezuju Cijeli

Geni, Njihovi Dijelovi Ili Skupine Gena Iz dnk jednog Organizma I Njihovo Umetanje U
Unaprijed Odreeno Mjesto U Dnk Drugog Organizma (Najee Takvog Koji Ima
Jednostavno Genetiko Ustrojstvo I Koji Se Moe Uzgojiti U Neogranienim Koliinama).
Razvoj Tih Postupaka Omoguio Je Upoznavanje Grae I Organizacije Velikoga Broja
Gena Razliitih Organizama, Ukljuujui I ovjeka, Te Mogunost Industrijske Proizvodnje
Bjelanevina Pomou Mikroorganizama U Koje Su Ugraeni Sintetiki Ili Prirodni Geni
Virusa, Bakterija, Gljiva I Viih Organizama, Ukljuujui I ovjeka. Danas Je Mogue
Sintetizirati Bjelanevine Eukariota U Prokariotskim Stanicama. Te Stanice Proizvode
Inzulin, Interferon, Interlukine I Hormon Rasta Te Rekombinantna Cjepiva. Postupci Koji Se
Primjenjuju U Genetikom Inenjerstvu Uglavnom Su Enzimski I Molekularno-Bioloki Te
Klasini Postupci Mikrobne Genetike.
Jedan Od Vanijih Problema Koji Pokuava Reiti Genetiko Ininjerstvo Je U Tome
to Se Mnogi Tipovi elija Ne Mogu Gajiti Van Njihove Prirodne Okoline. Postoje Brojne
Uspene Metode Jeftinog I Brzog Gajenja Mikroorganizama.
Npr. elije Ljudske Guterae, Prirodnog Izvora Inzulina, Ne Mogu Se Gajiti Odvojeno
Od Tog Organa, Ali Ge Moe Stvoriti Mikroorganizme Koji e Proizvoditi Tu Materiju.
Genetikim Inenjerstvom Se Proizvodi Humani Rekombinantni Inzulin (Slika 1.) Koji Je
Jednoj Brojnoj Kategoriji Ljudi Dijabetiarima Omoguio Kvalitetan ivot.
Na Isti Nain Se Proizvodi Vakcina Protiv Hepatitisa B, Opasne Virusne Zarazne
Bolesti Koja Se Prenosi Krvlju I Krvnim Derivatima I Polnim Putem, Zahvaljujui Vakcini
Imamo Efikasnu Zatitu.
Primena Genetikog Inenjeringa:
1. Omoguava Dijagnostikovanje Naslednih Bolesti ( Procenjuje Se Da Je Oko 4000 Oboljenja
Uslovljeno Promenama U Jednom Genu)
2. Proizvodnja Proteinskih Hormona Za Leenje Ljudi (Pr. Insulin, Somatotropni Hormon)
3. Proizvodnja Proteina Za Ishranu Stoke (Tzv. Jednoelijski Proteini)
4. Proizvodnja Novih Antibiotika, Vakcina, Lekova
5. Izrada Mape Ljudskog Genoma Tano Posle 50 Godina Od Kada Su Votson I Krik Otkrili
Strukturu Dnk, Zavrena Je Mapa Humanog Genoma Tj. 2003.G.
6. Upoznavanje Sloene Strukture Gena
7. Istraivanja Tumorskih Virusa Koji Inficiraju elije Sisara
8. Proizvodnja Biljnih Kultura Koje Daju Vee Prinose, Otpornije Su Na Biljne Bolesti,
Nepovoljne Klimatske Uslove Itd.
9. Ugraivanje Stranog Gena U Neki Embrion Ili Zamena Nekog Gena U Embrion

3
 Slika 1. Proces Proizvodnje Humanog Inzulina.

Primena Ge U Biotehnologiji Prolazi etiri Glavne Faze:

1. Dobijanje Gena S Kodom Za Proizvodnju Odreene Materije U Mikrobu Fabrici;
2. Ugradnja Gena U Mikroorganizme;
3. Iniciranje Mikroorganizama Na Sintezu Strane Materije;
4. Izdvajanje Konanog Proizvoda.

Bioloka Istraivanja Bazirana Na Ovoj Tehnici Genetikog Ininjerstva Se Odnose

Uglavnom Na Upoznavanje Strukture I Funkcije Gena Da Bi Se Zatim Ta Znanja Prakticno
Primenila U Korist oveka. Tako Genetski Modifikovani Organizmi (Npr. Bakterija
Eerihija), Kojima Su Ugraeni Ljudski Geni, Proizvode Humane Proteine Neophodne Za
Leenje Tekih Bolesti Inzulin (Za Lecenje Dijabetesa), Interferon (Protiv Virusnih
Oboljenja), Faktori Koagulacije (Za Lecenje Hemofilije) Ili Razlicite Vakcine.
Prelomni Trenutak U Razvoju Ove Metode Bilo Je Saznanje Da Postoji Prirodni
Geneticki Inenjering. Otkrivena Je Da Jedna Vrsta Zemljine Bakterije (Agrobacterium
Tumefaciens) Moe Deo Svog Genetickog Materijala, Tzv. Plazmid, Da Ugradi U Dnk
Biljke. (Plazmid Je Mali Prsten Dnk.) ta Je Uradila Bakterija?! Pozabavila Se Genetikom
Kombinatorikom, A Zato I Da Ne Obe Vrste Organizama Imaju Dnk Izgraenu Od Ona 4
Slova: A,G,C I T.
Druga Generacija Transgenih Biljaka Su One Kojima Je Poboljan Kvalitet, Npr.
Obogacene Su Vitaminima Ili Se Pomocu Njih Sintetiu Vakcine I Druge Materije.

4
 Sutinske Dobre Strane Upotrebe Ovakvih Biljaka Kao Ljudske Hrane Mogu Se Svesti
Na Sledece:
- Daju Bolje Prinose,
- Ranije Sazrevaju,
- Imaju Vecu Hranljivu Vrednost,
- Due Traju Pa ak I to Da Lepe Izgledaju.

Znaci, Reava Se Problem Gladi U Svetu Jer Se Proizvodi Dovoljna Kolicina Hrane
Koja Je, Uz to Jo I Jeftinija.

Slika 2. Genetiki Ininjering.

Poseban Interes Naucnika Privukle Su Biljke I Mikroorganizmi Koji Imaju Sposobnost

Da Upijaju I Prerauju Otrovne Materije Iz Zemljita. Takve Biljke Se Zatim Jo Malo
Genetiki Obrade Tako Da Rastu Bre I Upijaju Vee Koliine Otrovnih Materija.
Najpoznatija Takva Biljka Je Suncokret Koja Moe Da Upija I Preraduje Olovo Iz
Zemljita, Dok Se Medu Bakterijama Izdvajaju Vrste Koje Razgrauju Radioaktivne
Supstance.
Znacaj Ovakvih Gm Bakterija I Biljaka Je Ogroman Pogotovo Ako Se Zna injenica
Da Je Radioaktivni Otpad Jedan Od Glavnih Problema Savremene Tehnologije.
Na Samom Smo Pocetku Tzv. Genske Terapije Koja Ce, Verovatno, Uskoro Biti
Uobicajeni Nacin Lecenja Oboljenja Koja Su Rezultat Otecenja Gena. Ovom Terapijom Ce
Takvi Oteceni Geni Biti Zamenjeni I Na Taj Nacin Ce Se Moci Leciti Oko 4000 Oboljenja.
Ova Brojka Deluje Impozantno, Medutim Treba Napomenuti Da Se Svaka Od Ovih Bolesti
Javlja Jako Retko U Proseku Jedna Na Oko 10 000 Porodaja.
Posebno Interesantne Su I ivotinje Sa Ugradenim Stranim Genima: Ovce Koje U
Mleku Proizvode Faktore Koagulacije, Koze Sa Genom Za Proizvodnju Svile, Kokoi Cija
Jaja Mogu Da Sadre Od Lekova Do Dodataka Za Hranu (Aditiva)...
Ljudska Mata Moe Svata, Spisak Gmo Je Svakim Danom Sve Dui I Dui ...

5
 1.1. Proces Genetikog Ininjeringa

Jedna Od Dviju dnk mora Biti Plazmidskog Ili Virusnog Poorijekla I Mora Posjedovati
Gene Koji e Joj Dati Sposobnost Da Se Autonomno Replicira U Odgovarajuim Stanicama.
Ova Dnk, Koju Nazivamo Vektorom, Slui Za Repliciranje One Druge Dnk. Druga Dnk,
Koja Je Zapravo Predmet Prouavanja I Koju elimo Razmnoiti, Naziva Se Stranom, Jer U
Pravilu Nije Srodna Niti S Vektorskom Dnk Niti Sa Stanicom U Koju e Ui Nakon Spajanja
Sa Vektorom.
Za Reakciju Spajanja Vektorske I Strane Dnk Upotrebljava Se Naziv Rekombinacija in
Vitro, Dok Se Produkt Reakcije Naziva Rekombinantnom Dnk. Da Bi Se Molekule
Rekombinantne Dnk Autonomno Replicirale, Treba Ih Unijeti U Bakterijske Ili Kakve Druge
Za to Prikladne Stanice.
Unoenje Rekombinantne Dnk U Stanice Naziva Se Transformacijom Ili
Transfekcijom, Ovisno O Tome Slui Li Kao Vektor Plazmidska Ili Viralna Dnk.
Autonomna Replikacija Jedne Molekule Rekombinantne Dnk Poinje U Jednoj Stanici,
A Nastavlja Se U Potomcima Te Stanice Ili U Susjednim Stanicama. Pri Tome Od Svake
Pojedine Molekule Nastaje Mnotvo Njoj Identinih Molekula. Takav Nain Razmnaanja
Rekombinantne Dnk I Stranih Gena, Koje Rekombinantna Dnk U Sebi Nosi, Naziva Se
Kloniranje Dnk Ili Kloniranjem Gena.

Slika 3. ematski Prikaz Procesa Genetikog Ininjeringa.

Strana Dnk Prelomi Se Na Tono Odreenim Mjestima S Pomou Restriktivnog

Enzima. S Pomou Istog Enzima Napravi Se Jedan Lom Na Odreenom Mjestu U
Cirkularnoj Molekuli Plazmidskog Vektora. Krajevi Jednog Od Fragmenata Strane Dnk
Spoje Se S Pomou Enzima

6
Dnk Ligaze S Krajevima Vektorske Dnk I Na Taj Nain Dobije Se Cirkularna
Rekombinantna Dnk.
Rekombintna Dnk Unosi Se U Bakterijske Stanice, Koje Su Prethodno Obraene Tako
Da Postanu Propusne Za Dnk. Nakon Unoenja, Rekombinantna Dnk Se Replicira U
Bakterijskoj Citoplazmi, Dok Se Bakterije Istodobno Mnoe. Tako Nastaje Klon
Rekombinantne Dnk I Unutar Njega, Klon Stranih Gena.

2.0. Genetiki Ininjering Kod Mikroorganizama

Mikroorganizmi Se Veoma Dugo Koriste U Razliitim Proizvodnim Procesima I

Manipulacija S Njima Je Relativno Dobro Poznata.Zato Nije Ni udno to Su Upravo
Mikroorganizmi Bili Prvi Organizmi Koji Su Korieni Za Genetike Manipulacije.
Mikroorganizmi Su Najbrojniji ivi Sistemi Na Planeti Zemlji Sa Jo Uvek
Nesagledivim Potencijalima.
Neki Od Mikroorganizama Su Ve Iskorieni Za Konstrukciju Genetiki
Modifikovanih Mikroorganizama (Gmm), Koji Imaju Praktinu Primenu.
Jedan Od Vanijih Uloga Gm Mikroorganizama Je Biosinteza Ljudskih Proteina Za
Medicinsku Upoterbu. Gm Bakterija Sa Ugraenim Ljudskim Genom Moe Proizvesti
Insulina. Sutina Ove Tehnike Je Da Se Humani Gen Za Insulin Ugradi U Plazmidbakterijske
elije. Plazmidi Su Mali Prstenasti Molekuli Dnk Koji Nisu Deo Hromozoma Bakterije I
Umnoavaju Se Nezavisno Od Njega; Poto Se Bakterije Ubrzano Dele Za Kratko Vreme
Nastane Ogroman Broj Kopija Humanog Gena Za Insulin. Bakterije e Zatim Po Uputstvu
Tog Gena Proizvoditi Humani Insulin.
Postupak Je Slijedei:
1. Isjecanje eljenog Gena iz Humane Dnk Uz Pomo Enzima Koji e Presei Dnk Na
Tano Odreenim Mjestima; Enzimi Koji Ovo Omoguuju Su Restrikcione Endonukleaze
(Makaze)

(Enzimi Koji Djeluju Na Samo Odreeni Niz Nukleotida Tzv. Palindromski Niz (To Su
Dvostruko Simetrini Nizovi Nukleotida Koji Su Isti Kada Se U Oba Lanca itaju U Istom
Smjeru Na Pr. 5-3);
2. presjecanje Plazmida (Osim Plazmida Mogu Se Koristiti I Virusne Dnk; Molekuli Dnk
Koji Se Koriste U Te Svrhe Nazivaju Se Vektori Za Kloniranje) Istom Restrikcionom
Endonukleazom Kojom Je Isjeena Humana Dnk;
3. poslije Dejstva R. Endonukleaza Krajevi Iseaka Postaju Ljepljivi Poto Su Jednolanani
Tee Da Hibridizuju Sa Sebi Komplementarnim Lancima;
4. Humani Gen Odnosno Njegovi Jednolanani Ljepljivi Krajevi hibridizuju Sa Krajevima
Iseenog Plazmida;
5. Ligaza (Ljepak) spaja Hibridizovane Molekule pri emu
Postaje rekombinovana (Hibridna) Dnk;
6. Umnoavanjem Bakterija I Plazmid Se U Nijma Replikuje , Tako Da Se U Svakoj Bakteriji
Dobije Nekoliko Stotina Plazmida.

7
 Bakterija Sada Moe Da Sintetie Humani Insulin. U Kontrolisanim Uslovima
Bakterije Se Mogu Odgajati Do Postizanja Mase Koja Omoguava Sintezu Odgovarajue
Koliine Insulina Koji Se Izoluje, Proisti I Kristalie.
Gm Bakterije Proizvode Izmeu Ostalog I Faktore Koagulacije, Za Lijeenje
Hemofilije, I Hormon Rasta, Za Lijeenje Poremeaja Rasta. Ljudski Proteini Koji Su
Proizvedeni Pomou Gm Bakterija Su Znaajno Sigurniji, Nego Pripravci, Koji Dobiveni Iz
Leeva I Nosili Rizik Od Oboljenja Kao to Su Aids, Hepatits C, Creutzfeld Jakob Bolest.
Mikroorganizmi Se Ve Due Vreme Koriste Za Ekstrakciju Razliitih Metala (Bakar,
Zlato, Uran) Iz Jalovina Rudnika.ini Proces Eksploatacije Rudnih Bogatstava Mnogo
Efikasnijim, S Jedne, A Ujedno Evitalizaciju Zemljita S Druge Strane.
Mikroorganizmi Su Iskorieni Kao Domaini Prvog Izbora Za Dobijanje, Npr.
Humanih Proteina. Pre Uvoenja Genetikog Inenjerstva, Najvei Problem Je Bio Doi Do
Dovoljnih Koliina Humanih Proteina Koji Se Koriste U Terapeutske Svrhe.

Slika 4. Mikroorganizmi.

3.0. Genetiki Ininjering Kod Biljaka

Primena Genetikog Ininjeringa U Manipulaciji Biljkama Otvorilo Je Nesagledive

Perspektive Korienja Biljaka U Budunosti.
Glavni Cilj Genetikog Ininjeringa Biljaka Je Konstrukcija Novih Varijateta
Kultivisanih Biljaka (Transgenih Biljaka), Odnosno Poljoprivrednih Kultura.
Izuavanja Su Usmerena Na Razvoj Varijateta Koji e Dati Vei Prinos Sa Istim Ili
Poveanim Hranljivim Kvalitetom Biljke.
Konstruisane Su Genetiki Modifikovane Biljke Koje Poseduju: Rezistenciju Na
Insekte, Patogene Herbicide, Odreene Stresne Uslove Sredine, Biljke iji Plodovi Sporije
Trule Ili Biljke Sa Izmenjenim Kvalitetom Ulja Ili Proteina .
Najbolji Nain Za Unoenje Stranih Gena U Biljnu Stanicu Je Prirodni Sistem
Transformacije Indukcija crown-Gall Tumora. Bakterija Tla Agrobacterium
Tumefaciens uzrokuje Tumore Vrata Korijena (crown-Gall) Mnogih Dvosupnica (Slika 5.).
crown-Gall Tumor ine Biljne Stanice Transformirane Plazmidom ti (Tumor Inducing) Iz

8
Bakterije a. Tumefaciens (Slika 6.). Biljne Stanice Su Transformirane Plazmidnom T-Dna
(Transferred Dna) Koja Se Ugrauje U Kromosom Stanice Domaina. Stanice Tumora
Proizvode

Derivate Aminokiselina, Opine, Koje Koriste Bakterije. Ovaj Sistem Je Vrlo Pogodan Za
Manipulaciju Stranim Genima U Biljnoj Stanici.

Slika 5. "Crown-Gall" Tumor Na Stabljici (Lijevo); crown-Gall Bolest Na Lukovicama

Vrste gladiolus Sp. Desno.

Slika 6. Kloniranje Gena Od Interesa U Ti Plazmid.

9
 Najpoznatije Biljke Prve Generacije Gmo Su Kukuruz, Pamuk, Soja, Kojima Je
Ugraen Ugraen Bakterijski Bakterijski Gen. Zahvaljujui Tom Stranom Genu Ovakve
Biljke Mogu Da Stvaraju Otrov Koji Ih Brani Od tetnih Insekata. Takve Biljke Se Ne
Moraju Prskati Insekticidima Koji Su Izuzetno tetni Po Zdravlje Ljudi. Na Biljke Kojima Se
Ubacuje Gen Da Bi Se Njihov Rast U Loim Uslovima Poveao Deluje Se Mnogo Manjim
Koliinama Pesticida I Time Se titi Od Zagaenja I Hrana I Spoljanja Sredina.
Druga Generacija Transgenih Biljaka Su One Kojima Je Poboljan Kvalitet, Npr.
Obogaene Su Vitaminima Ili Se Pomou Njih Sintetiu Vakcine I Druge Materije (Slika 6.).
Sutinske Dobre Strane Upotrebe Ovakvih Biljaka Kao Ljudske Hrane Mogu Se Svesti Na
Sledee: Daju Bolje Prinose, Ranije Sazrevaju, Imaju Veu Hranljivu Vrednost, Due Traju
Pa ak I to Da Lepe Izgledaju. Znai, Reava Se Problem Gladi U Svetu Jer Se Proizvodi
Dovoljna Koliina Hrane Koja Je, Uz to Jo I Jeftinija.
Poseban Interes Naunika Privukle Su Biljke I Mikroorganizmi Koji Imaju Sposobnost
Da Upijaju I Prerauju Otrovne Materije Iz Zemljita. Takve Biljke Se Zatim Jo Malo
Genetiki Obrade Tako Da Rastu Bre I Upijaju Vee Koliine Otrovnih Materija.
Najpoznatija Takva Biljka Je Suncokret Koja Moe Da Upija I Prerauje Olovo Iz Zemljita,
Dok Se Meu Bakterijama Izdvajaju Vrste Koja Razgrauju Radioaktivne Supstance.
Znaaj Ovakvih Gm Bakterija I Biljaka Je Ogroman Pogotovo Ako Se Zna injenica
Da Je Radioaktivni Otpad Jedan Od Glavnih Problema Savremene Tehnologije.

4.0. Genetiki Ininjering Kod ivotinja

Uzgajanje ivotinja Za Humane Medicinske I Ostale Komercijalne/industrijske Svrhe

Poveava Se Putem Dvije Nove Biotehnologije. Jedna Je Genetski Inenjering, to Obuhvaa
Razdvajanje Tuih Gena U Embrije Ciljane ivotinje Radi Stvaranja "Transgenih" ivotinja
Ili Brisanje Odreenih Gena Radi Stvaranja "Izuzetnih" Genetski Modificiranih ivotinja.
Druga Je Kloniranje, to Ukljuuje Uzimanje Stanica Iz eljenog Tipa ivotinje, Koje Mogu
Biti Transgenske Ili "Izuzetne", Ili Iz Konvencionalno Uzgojenog Genotipa Koji Posjeduje
Takva Svojstva Kao to Su Brzi Rast, Visoki Prinos Mlijeka Ili Vune, Te Umetanje Jezgara
Ovih Stanica U Ispranjena Jajaca ivotinja Donora Iste Vrste. Kad Se Elektrinom Fuzijom
Aktiviraju Jezgre Za Stjenku Jajeta, Ova Jajaca U Kojima Se Razvija Embrij, Umeu Se U
Zamjenske Majke Radi Oplodnje. Uspjene Tehnike Razdvajanja I Linije Transgenih I
Izuzetnih ivotinja Kao I Mnoge Vrste Transgenih Usjeva, Osobito itarica, Pamuka, Rie I
Soje Patentirali Su Vlada Sad-A, Sveuilita I Biotehnoloka Industrija, Poduzetnici I
Investitori, A Naroito Multinacionalne Farmaceutske Industrije I Industrije Kao Monsanto.
Za I Protiv, Trokovi I Posljedice Ovih Oblika Ekstremnih Biolokih Manipulacija Za
Dobrobit Ljudi, Istrait e Se U Smislu Ko Su Prvenstveni Dobitnici I Gubitnici Iz
Objektivne Veterinarske Bioetike Perspektive.
Posebno Interesantne Su ivotinje Sa Ugradenim Stranim Genima: Ovce Koje U Mleku
Proizvode Faktore Koagulacije Koze Genima: Ovce Koje Umleku Proizvode Faktore
Koagulacije, Koze Sa Genom Za Proizvodnju Svile, Kokoi Cija Jaja Mogu Da Sadre Od
Lekova Do Dodataka Za Hranu (Aditiva) Od Lekova Do Dodataka Za Hranu (Aditiva)...

10
Slika 7. postupak Kloniranja Ovce Dolly.

Zakljuak

Neka Nauna Podruja Su Tradicionalno opasna Zbog Svoje Bliskosti tetnim

Primjenama Ve Iskuanim U Prolosti . Osim Biotehnologije, Mikrobiologije I Fizike, Koje

11
Su Povezane S Biolokim I Atomskim Ratovanjem, Genetiki Ininjering Je Povezan S
Potencijalnom Zloupotrebom I Raznim Polemikama. Meutim, budunost Genetikog
Ininjeringa I Naina Na Koji e Se On Upotrijebiti Ili Zloupotrijebiti Ovisi U Velikom
Opsegu O Nama. Bez Obzira Da Li Smo Biotehnolozi, Doktori, Naunici Ili Sl. Trebamo
Aktivno Raditi Kako Bi Se ulo Nae Miljenje I Kako Bi Se Genetiki Ininjering
Upotrijebio Za Dobrobit , A Ne Na tetu ovjeanstva.

Literatura

- Doc. Dr Obrenija Kalamanda, kolska Skripta (Slajdovi Genetiki Ininjering

IV Predavanje), Univerzitet Za Poslovne Studije Banja Luka, Banja Luka, 2013;
- Prof. Dr. Sc. Mirjana Pavlica, Mreni Udzbenik Iz Genetike, Prirodnoslovni
Matematiki Fakultet Sveuilita I Zagrebu, Zagreb, 2012;
- Internet Stranice:
- Http://www.Tehnickaue.Edu.Rs/repository/4507 4biotehnologija%20i
%20geneticki%20in%c5%beenjering%20prezentacija.Pdf
- Http://www.Genetika.Biol.Pmf.Unizg.Hr/index.Html

12
- Http://www.Bionetskola.Com/w/geneti%c4%8dki Modifikovani
Organizmi
- Http://www.Ef.Uns.Ac.Rs/download/menadzment-Organske-
Proizvodnje-Hrane/2011-05-11-Geneticki-Modifikovani-Organizmi.Pdf
- Http://www.Vef.Unizg.Hr/org/stocarstvo/prezentacije/za Web Tpiuz/iii
Sem/seminari/geneticko Inzenjerstvo.Pdf

Www.Maturski.Org

13