Ang Pilipinas sa loob ng Sandaang Taon (ThePhilippines a Century Hence)--- kuya eto lng ha

Ang unang bahagi ng sanaysay na ito ay tungkol sa pagsulyap sa nakaraanng Pilipinas. Dito,
ipinakita ni Rizal ang mga pagbabago na naidulot ng pagkasakopng Pilipinas sa Espanya. Kung
saan, ang dating pinuno sa Pilipinas ay napasailalimsa mga dayuhan dahil na rin sa pag-asang pag-
unlad mula sa mga mananakop.Unti-unting naisantabi at nalimutan ng mga Pilipino ang kanilang
mga katutubongtradisyon, mga awitin, tula at mga paniniwala nang sa gayon ay mayakap ang
mgabago at dayuhang doktrina, na sa totoo'y hindi naman nila naiintindihan. Ikinahiyaat tinanggihan
ng mga Pilipino ang sarili nilang kultura. Hinangaan at pinuri ng mgaPilipino ang anumang bagay na
banyaga hanggang sa nagapi ng dayuhan angkanilang puso at diwa. Lumipas ang mga taon, ang
relihiyon ay nagpakitang gilasdin kung saan ginamit ang pagsamba sa Diyos upang akitin at sa huli'y
pasunurin atmapasailalim ang mga Pilipino sa kagustuhan ng mga dayuhan. Nang makuha angloob
ng mga Pilipino ay itinuring na parang hayop, inalisan ng kaisipan atdamdamin at ginawang mga
alipin upang pagsilbihan ang mga dayuhan saikauunlad ng Espanya. Muling nabuhay ang natutulog
na damdamin ng mgaPilipino dahil sa mga pasakit at panghihiya na kanilang naranasan. May
ilangdamdaming nagising sa katotohanan sa mga kahayupan at paniniil ng mgadayuhan dahil na rin
sa patuloy na pag-alipusta at pagsasamantala na unti-unti aygigising sa lahat.Sa bahaging ito
makikita ang obserbasyon ni Rizal sa pananakop ng mgaKastila sa Pilipinas. Ipinakita niya ang
naging epekto nito sa mamamayan at samga pinunong Pilipino. Ipinakita ang hindi pantay na
pagtrato sa mga Pilipinosimula ng mamuno ang mga Kastila. At umaasa si Rizal na magigising
atmamumulat ang mga Pilipino sa katotohanan at kasamaan ng mga dayuhan.Ang ikalawang bahagi
ay tungkol sa kabiguan ng mga kolonyal na patakaranng Espanya sa pagpapaunlad sa Pilipinas.
Sinabi dito ang kalagayan ng Pilipinas satatlong-daang taon na nakalipas simula ng panahong iyon
(1889). Para sa mganagnanais ng kalayaan ng kanyang bansa, ang bayan ay may tiyak na
kalayaannoon. Para sa mga nakasaksi naman ng kaguluhan at di pagkakaunawaan,nararapat
lamang na tanggapin ng buong pagsang-ayon ang anumang magaganapsa hinaharap. Ayon sa mga
liberal na Kastila, ang kalagayan ng Pilipinas sakasalukuyan (1889) ay katulad pa rin ng dati, walang
pinagbago subalit para samga prayle ay nagkaroon ng pag-unlad. Ang pamamahala ng mga kastila
saPilipinas noong una ay hindi madali ngunit nagpatuloy pa rin sila upangmapamahalaan ito.
Mayroong pwersang-militar, mabagal na komunikasyon sapagitan ng Mexico at Espanya at ang
paglalakbay ay delikado dahil ang dagat aypinamumugaran ng mga pirata at mga kaaway ng
Espanya

Ang Pilipinas sa loob ng Sandaang Taon (ThePhilippines a Century Hence)--- kuya eto lng ha
Ang unang bahagi ng sanaysay na ito ay tungkol sa pagsulyap sa nakaraanng Pilipinas. Dito,
ipinakita ni Rizal ang mga pagbabago na naidulot ng pagkasakopng Pilipinas sa Espanya. Kung
saan, ang dating pinuno sa Pilipinas ay napasailalimsa mga dayuhan dahil na rin sa pag-asang pag-
unlad mula sa mga mananakop.Unti-unting naisantabi at nalimutan ng mga Pilipino ang kanilang
mga katutubongtradisyon, mga awitin, tula at mga paniniwala nang sa gayon ay mayakap ang
mgabago at dayuhang doktrina, na sa totoo'y hindi naman nila naiintindihan. Ikinahiyaat tinanggihan
ng mga Pilipino ang sarili nilang kultura. Hinangaan at pinuri ng mgaPilipino ang anumang bagay na
banyaga hanggang sa nagapi ng dayuhan angkanilang puso at diwa. Lumipas ang mga taon, ang
relihiyon ay nagpakitang gilasdin kung saan ginamit ang pagsamba sa Diyos upang akitin at sa huli'y
pasunurin atmapasailalim ang mga Pilipino sa kagustuhan ng mga dayuhan. Nang makuha angloob
ng mga Pilipino ay itinuring na parang hayop, inalisan ng kaisipan atdamdamin at ginawang mga
alipin upang pagsilbihan ang mga dayuhan saikauunlad ng Espanya. Muling nabuhay ang natutulog
na damdamin ng mgaPilipino dahil sa mga pasakit at panghihiya na kanilang naranasan. May
ilangdamdaming nagising sa katotohanan sa mga kahayupan at paniniil ng mgadayuhan dahil na rin
sa patuloy na pag-alipusta at pagsasamantala na unti-unti aygigising sa lahat.Sa bahaging ito
makikita ang obserbasyon ni Rizal sa pananakop ng mgaKastila sa Pilipinas. Ipinakita niya ang
naging epekto nito sa mamamayan at samga pinunong Pilipino. Ipinakita ang hindi pantay na
pagtrato sa mga Pilipinosimula ng mamuno ang mga Kastila. At umaasa si Rizal na magigising
atmamumulat ang mga Pilipino sa katotohanan at kasamaan ng mga dayuhan.Ang ikalawang bahagi
ay tungkol sa kabiguan ng mga kolonyal na patakaranng Espanya sa pagpapaunlad sa Pilipinas.
Sinabi dito ang kalagayan ng Pilipinas satatlong-daang taon na nakalipas simula ng panahong iyon
(1889). Para sa mganagnanais ng kalayaan ng kanyang bansa, ang bayan ay may tiyak na
kalayaannoon. Para sa mga nakasaksi naman ng kaguluhan at di pagkakaunawaan,nararapat
lamang na tanggapin ng buong pagsang-ayon ang anumang magaganapsa hinaharap. Ayon sa mga
liberal na Kastila, ang kalagayan ng Pilipinas sakasalukuyan (1889) ay katulad pa rin ng dati, walang
pinagbago subalit para samga prayle ay nagkaroon ng pag-unlad. Ang pamamahala ng mga kastila
saPilipinas noong una ay hindi madali ngunit nagpatuloy pa rin sila upangmapamahalaan ito.
Mayroong pwersang-militar, mabagal na komunikasyon sapagitan ng Mexico at Espanya at ang
paglalakbay ay delikado dahil ang dagat aypinamumugaran ng mga pirata at mga kaaway ng
Espanya

Ang Pilipinas sa loob ng Sandaang Taon (ThePhilippines a Century Hence)--- kuya eto lng ha
Ang unang bahagi ng sanaysay na ito ay tungkol sa pagsulyap sa nakaraanng Pilipinas. Dito,
ipinakita ni Rizal ang mga pagbabago na naidulot ng pagkasakopng Pilipinas sa Espanya. Kung
saan, ang dating pinuno sa Pilipinas ay napasailalimsa mga dayuhan dahil na rin sa pag-asang pag-
unlad mula sa mga mananakop.Unti-unting naisantabi at nalimutan ng mga Pilipino ang kanilang
mga katutubongtradisyon, mga awitin, tula at mga paniniwala nang sa gayon ay mayakap ang
mgabago at dayuhang doktrina, na sa totoo'y hindi naman nila naiintindihan. Ikinahiyaat tinanggihan
ng mga Pilipino ang sarili nilang kultura. Hinangaan at pinuri ng mgaPilipino ang anumang bagay na
banyaga hanggang sa nagapi ng dayuhan angkanilang puso at diwa. Lumipas ang mga taon, ang
relihiyon ay nagpakitang gilasdin kung saan ginamit ang pagsamba sa Diyos upang akitin at sa huli'y
pasunurin atmapasailalim ang mga Pilipino sa kagustuhan ng mga dayuhan. Nang makuha angloob
ng mga Pilipino ay itinuring na parang hayop, inalisan ng kaisipan atdamdamin at ginawang mga
alipin upang pagsilbihan ang mga dayuhan saikauunlad ng Espanya. Muling nabuhay ang natutulog
na damdamin ng mgaPilipino dahil sa mga pasakit at panghihiya na kanilang naranasan. May
ilangdamdaming nagising sa katotohanan sa mga kahayupan at paniniil ng mgadayuhan dahil na rin
sa patuloy na pag-alipusta at pagsasamantala na unti-unti aygigising sa lahat.Sa bahaging ito
makikita ang obserbasyon ni Rizal sa pananakop ng mgaKastila sa Pilipinas. Ipinakita niya ang
naging epekto nito sa mamamayan at samga pinunong Pilipino. Ipinakita ang hindi pantay na
pagtrato sa mga Pilipinosimula ng mamuno ang mga Kastila. At umaasa si Rizal na magigising
atmamumulat ang mga Pilipino sa katotohanan at kasamaan ng mga dayuhan.Ang ikalawang bahagi
ay tungkol sa kabiguan ng mga kolonyal na patakaranng Espanya sa pagpapaunlad sa Pilipinas.
Sinabi dito ang kalagayan ng Pilipinas satatlong-daang taon na nakalipas simula ng panahong iyon
(1889). Para sa mganagnanais ng kalayaan ng kanyang bansa, ang bayan ay may tiyak na
kalayaannoon. Para sa mga nakasaksi naman ng kaguluhan at di pagkakaunawaan,nararapat
lamang na tanggapin ng buong pagsang-ayon ang anumang magaganapsa hinaharap. Ayon sa mga
liberal na Kastila, ang kalagayan ng Pilipinas sakasalukuyan (1889) ay katulad pa rin ng dati, walang
pinagbago subalit para samga prayle ay nagkaroon ng pag-unlad. Ang pamamahala ng mga kastila
saPilipinas noong una ay hindi madali ngunit nagpatuloy pa rin sila upangmapamahalaan ito.
Mayroong pwersang-militar, mabagal na komunikasyon sapagitan ng Mexico at Espanya at ang
paglalakbay ay delikado dahil ang dagat aypinamumugaran ng mga pirata at mga kaaway ng
Espanya
Kasaysayan ng Tula
Hindi matiyak kung kailan isinulat ni Jose Rizal ang kahuli-hulihan ang tulang ito.
Ayon sa tradisyunal na paniniwala, sinasabing isinulat ito ni Rizal ng gabi ng bisperas ng
pagbaril sa kanya, Disyembre 29, 1896. Ngunit ayon sa mga tala, si Rizal ay maraming
ginawa noong mga huling araw ng kanyang buhay. Marami siyang tinanggap na bisita: ang
kanyang mga kapatid, ang asawang si Josephine Bracken at ang mga prayleng humihimok
sa kanya na isagawa ang pagbawi o retraksyon. Sinasabi pang ibinigay niya ito sa kapatid
niyang si Trinidad na dumalaw sa kanya noong hapon ng Disyembre 29. Samakatuwid ay
hindi niya isinulat ang tula kinagabihan ng bisperas at mismo noong araw ng kanyang
pagbaril.
Hindi pinangalanan ni Rizal ang tula. Bunga ito ng kaliitan ng papel na kanyang
pinagsulatan na may sukat lamang na 15-1/2 sentimetro at 9-1/2 sentimetro ayon kay
Mauro Garcia. Nawalan ng sapat na espasyo ang papel kaya't ito'y hindi na nalapatan pa ng
pamagat bukod sa kailangan talagang liitan ni Rizal ang pagsusulat niya sa tulang may 14 na
saknong na nasusulat sa wikang Kastila.
Si Mariano Ponce ang kauna-unahang naglagay ng pamagat sa tula na tinawag na
"Mi Ultimo Pensamiento" nang iyo'y kanyang ilathala sa Hong Kong noong Enero 1897. Sa
tulong ni Jose Maria Basa ay ipinakalat ni Ponce ang tula at ipinamigay sa mga kababayan
at kakilala ang mga sipi nito.
Si Padre Mariano Dacanay ang naglapat ng Mi ltimo adis bilang pamagat ng
nasabing tula noong ito'y kanyang matanggap at mabasa habang siya'y nakakulong sa
Bilibid, Maynila. Ang kanyang ginawang paglalapat ay inilathala sa pahayagang "La
Independencia" noong Setyembre 1898.
Ang orihinal na sipi ng tula na ibinigay ni Rizal sa kapatid niyang si Trinidad ay
napapunta naman kay Josephine Bracken. Dinala ni Josephine ang tula ng magpunta siya
sa Hong Kong. Nang mamatay si Josephine ay nawala ang orihinal na kopya. Ito'y hinanap
ng Pamahalaan ng Pilipinas at natagpuan sa isang taong tagaroon na humingi ng kaukulang
bayad (1000 piso) upang ibigay niya ito sa pamahalaan. Nagbayad nga ang pamahalaan at
ito ay naibalik sa Pilipinas.
Naisalin ang tula sa kauna-unahang pagkakataon sa Kapampangan ni Monico
Mercado noong Enero 1897 at ang sa Tagalog naman ay si Andres Bonifacio. Ilan naman sa
mga tanyag na salin ng tulang ito sa wikang Tagalog ay isinagawa nina Pascual H. Poblete at
Julian Balmaceda. Sa mga dayuhang wika naman, una itong nasalin sa Aleman samantalang
may mahigit na 25 salin ang tulang ito sa Ingles.
Noong taong 1899, habang nagaganap ang Digmaang Pilipino-Amerikano ay pinag-
uusapan sa Kongreso ng Amerika kung makatwiran bang sakupin ang Pilipinas. May
nagpanukalang dapat upang mabigyan ng edukasyon ang mga "barbarong" Pilipino. May
isang kinatawan ang tumutol at binasa ang Huling Paalam ni Jose Rizal (salin sa wikang
Ingles ni Charles Derbyshire na pinamagatang "My Last Farewell") upang patunayang hindi
barbaro ang mga Pilipino (dahil sa galing ng pagkakasulat ng tula) at lalong hindi dapat
sakupin ang Pilipinas.
MI ULTIMO ADIOS
Inilarawan ni Rizal sa tulang "Mi Ultimo Adios" ang kanyang
pagpapahalaga sa
Inang Bayan, sa mga mamamayan, sa mga ingat yaman, at sa mga kultura
nito.
Ipinakita nya ang kanyang pagmamahal dito sa kaniyang mga huling
sandali.
Marahil ay binalikan nya ang mga ala ala ng kanyang pagkabata hanggang
sa
pagkamulat tungo sa paghangad ng isang perpektong konsepto ng isang
bayan. Sa
kanyang pagbabalik tanaw nakita nya kung ano ang naging silbi nya
bilang taong
pinagkalooban ng Diyos ng buhay, at ng isang magaling na utak. At
nainilarawan
nya kung paano nya minithiing balang araw ay makikita nya ang bayan
nyang
malaya at payapa. Buong dignidad nyang tinanggap ang kamatayan sa
kaloobang
nakita nya na natupad nya ang kanyang layunin, bihira ang mga taong
namamatay
na natupad ito kahit man lang nakita ito.

Sa kanyang mga huling sandali, ipinaubaya ni Rizal ang kanyang buhay

sa
pag-aalala ng kanyang mga nagawa. Nais nyang kilalanin sya higit sa
lahat
bilang isang taong ibinigay ang sarili sa bayan. Bayani man o hindi ang
mahalaga ay bigyang saysay ang kanyang mga nagawa at kung posible ay
tularan
ito ng kanyang mga kababayan. Kapayapaan laban sa karahasan, pag-ibig
tungo sa
kalayaan.

Sinasalamin ng tula ang kanyang wagas na pag-aalay sa kanyang buhay

para sa
kalayaan ng Inang Bayan. Isa itong kulminasyon sa kadakilaan nya at sa
mga
minithi nya mula noong sya ay namulat sa mundo at sa lipunan. Ito ang
kanyang
panghuling mensahe sa kapwa Pilipino ukol sa paghahangad ng kasarinlan,
pakikipaglaban para sa kapayapaan at kung ito ma'y makamit ay
pangangalagaan ng
kahit pa pagbubuwis ng sariling buhay.