B GIO DC V O TO

TI LIU GING DY V
PHNG, CHNG THAM NHNG
Dng cho cc trng i hc, cao ng
khng chuyn v lut

H Ni 2011
 CH BIN

PGS.TS. Hong Th Lin

TP TH TC GI

TS. Nguyn Vn Hng Phn I

TS. Trn Hu Trng Phn II

TS. Bi Kin in Phn III

TS. Hong Vn Hng Phn IV

Th k nhm bin son: TS. Nguyn Vn Hng

2
DANH MC CC T VIT TT

BLHS B lut hnh s

ODA H tr pht trin chnh thc (Official

development assistance)

UNODC Vn phng Lin hp quc v ma ty

v ti phm (The United Nations
Office on Drugs and Crime)

WTO T chc thng mi th gii (The

World Trade Organization)
TAND To n nhn dn

VKSND Vin kim st nhn dn

3
 MC LC

PHN I
Trang
KHI NIM THAM NHNG

1.1 Khi nim tham nhng 6

1.2 c im ca hnh vi tham nhng 14

1.3 Cc hnh vi tham nhng v ti phm v tham nhng 19

PHN II

NGUYN NHN V TC HI CA THAM NHNG

2.1 Nguyn nhn ca tham nhng 31

2.2 Tc hi ca Tham nhng 45

PHN III

NGHA, TM QUAN TRNG

CA CNG TC PHNG, CHNG THAM NHNG

3.1 Phng, chng tham nhng gp phn bo v ch , xy dng Nh nc php 51

quyn

3.2 Phng, chng tham nhng gp phn tng trng kinh t t nc, nng cao 53
i sng nhn dn

3.3 Phng, chng tham nhng gp phn duy tr cc gi tr o c truyn thng, 55

lm lnh mnh cc quan h x hi

3.4 Phng, chng tham nhng gp phn cng c nim tin ca nhn
56
dn vo ch v php lut

4
 PHN IV

TRCH NHIM CA CNG DN

TRONG PHNG, CHNG THAM NHNG

4.1 Trch nhim ca cng dn (bnh thng) trong phng, chng 63

tham nhng

4.2 Trch nhim ca cng dn l cn b, cng chc, vin chc trong 70

phng, chng tham nhng

5
 PHN I

KHI NIM THAM NHNG

1.1. Khi nim tham nhng

Tham nhng l thut ng c s dng trong cc vn bn php lut
ca Nh nc Vit Nam trong khong hai chc nm tr li y. Vn bn
php lut sm nht ca Nh nc s dng thut ng tham nhng, quy nh
vic x l hnh vi tham nhng l Quyt nh S 240-HBT, ngy 26 thng 6
nm 1990 v u tranh chng tham nhng ca Hi ng B trng (nay l
Chnh Ph) v Ngh quyt ca Quc Hi ngy 30 thng 12 nm 1993 v
Thc hnh tit kim, chng lng ph, chng tham nhng, chng bun lu.
Tip cc vn bn php lut c hiu lc php l cao ca Nh nc quy
nh trc tip v vn u tranh chng tham nhng ln lt c ban hnh
nh: Php lnh chng tham nhng nm 1998; Php lnh sa i, b sung
mt s iu ca Php lnh chng tham nhng nm 2000; Lut phng, chng
tham nhng nm 2005; Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut phng,
chng tham nhng nm 2007.

Trong hot ng phng, chng tham nhng, cc vn bn php lut

hnh s c vai tr c bit quan trng. Trong B lut hnh s (sau y vit l
BLHS) nm 1985 v cc vn bn php lut hnh s trc , cha c vn
bn no s dng thut ng tham nhng. Thut ng tham nhng ln u
tin c s dng vn bn php lut hnh s l trong Lut s 57/L-CTN sa
i, b sung mt s iu ca BLHS ngy 10 thng 5 nm 1997. Theo Lut
1
ny, c 11 ti danh trong BLHS c xc nh l ti phm tham nhng.

1
Theo iu 1 Lut sa i, b sung mt s iu ca BLHS ngy 10 thng 5 nm 1997, c 11 ti danh c
xc nh l ti phm tham nhng, trong c 9 ti danh c sa i t quy nh ca BLHS nm 1985 bao
gm: Ti tham ti sn x hi ch ngha - iu 133; Ti li dng chc v, quyn hn la o chim ot
ti sn x hi ch ngha - iu 134a; Ti li dng chc v, quyn hn s dng tri php ti sn x hi ch
ngha - iu 137a; Ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn ca cng dn - iu 156; Ti lp
qu tri php - iu 175; Ti li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh cng v - iu 221; Ti gi
mo trong cng tc - iu 224; Ti nhn hi l - iu 226; Ti a hi l, ti lm mi gii hi l - iu
227; v 2 ti mi v tham nhng c b sung l: Ti lm quyn trong khi thi hnh cng v - iu 221a v
Ti li dng chc v, quyn hn gy nh hng vi ngi khc trc li - iu 228a

6
Trong BLHS nm 1999, cc ti phm v tham nhng c quy nh thnh
mc ring - Mc A, Chng XXI ca BLHS vi 7 ti danh khc nhau.

Trong qu trnh hng dn p dng cc quy nh ca php lut v u

tranh chng tham nhng (Quyt nh ca Chnh ph, Ngh quyt ca Quc
Hi, BLHS), cc c quan c thm quyn nh To n nhn dn ti cao,
Vin kim st nhn dn ti cao cng c nhiu vn bn hng dn vic x
l cc hnh vi tham nhng, cc ti phm v tham nhng.

Tham nhng ngy nay khng cn l vn ring ca mi quc gia m

tr thnh vn ton cu. Tham nhng v ang ph hoi s pht trin
n nh v bn vng ca mi quc gia. Cc quc gia trn th gii ang cng
nhau thc hin cc bin php mnh m phng nga v u tranh chng
tham nhng. cng l l do khin nhiu quc gia trn th gii tham gia
k kt v p dng cc bin php thc thi Cng c ca Lin Hip Quc v
chng tham nhng (United Nations Convention Against Corruption - vit
tt l: UNCAC).1

Trc khi Cng c ca Lin Hip Quc v chng tham nhng c

thng qua, cc quc gia chu M, chu u, chu Phi c sng kin cng
nhau tho lun thng qua cng c v tham nhng, chng tham nhng hoc
cc ti phm lin quan n tham nhng nh: Cng c lin chu M v
chng tham nhng do T chc cc Quc gia chu M thng qua ngy
29/3/1996, Cng c chng tham nhng lin quan n cng chc ca cc
nc chu u v cng chc ca cc Quc gia thnh vin trong Lin hip
chu u do Hi ng Lin hip chu u thng qua ngy 26/5/1997, Cng
c chng hi l cng chc nc ngoi trong giao dch kinh doanh do T
chc hp tc pht trin kinh t thng qua ngy 21/11/1977, Cng c lut
hnh s v tham nhng do U ban B trng ca Hi ng chu u thng
qua ngy 27/1/1999, Cng c lut dn s v tham nhng do U ban B
trng ca Hi ng chu u thng qua ngy 4/11/1999, Cng c ca Lin
minh cc nc chu Phi v phng, chng tham nhng do cc nguyn th
1
Cng c Lin Hp Quc phng chng tham nhng c thng qua ngy 31 thng 10 nm 2003, n
ngy 1 thng 7 nm 2009, c 136 quc gia trn th gii ph chun, tham gia. Vit Nam, ngy
30/6/2009, Ch tch nc Nguyn Minh Trit ph chun Cng c ca Lin Hp Quc v chng tham
nhng.

7
quc gia Lin minh chu Phi thng qua ngy 12/7/2003.

u tranh chng tham nhng l mt vic rt kh v phc tp. cuc

u tranh chng tham nhng t hiu qu, i hi trc ht phi nhn din
c hnh vi tham nhng, nhn thc ng hnh vi tham nhng. Ni mt
cch khc l cn phi c khi nim tham nhng thng nht da vo
mi quc gia c nhng quy nh c th v cc hnh vi tham nhng, ti phm
v tham nhng v thc hin cc bin php phng, chng tham nhng. S
tng ng trong nhn thc v hnh vi tham nhng cn cho php cc quc
gia hp tc c hiu qu trong vic u tranh chng tham nhng m khng
lm nh hng n li ch quc gia.

Vy, Tham nhng l g?

Trc khi cc cng c v chng tham nhng c thng qua, trn th

gii c nhiu hi ngh, hi ho quc t ln bn v u tranh chng tham
nhng nh Hi ngh quc t ln th nht v chng tham nhng din ra ti
Washington (M) nm 1983; Hi ngh quc t bn v cc bin php u
tranh chng tham nhng ti Bc Kinh (Trung Quc) nm 1995. Trong cc
hi ngh ny khi nim tham nhng l vn c a ra bn tho nhiu
nht. Cc khi nim tham nhng c a ra vi nhiu quan im khc nhau
nh: tham nhng l s li dng quyn lc nh nc trc li ring; hoc
Tham nhng bao hm trong ni dung ca n c t nn hi l (np di
hnh thc th lao quyn r ngi ang b mc n), t bnh gia nh
ch ngha s ban n, bao che trn c s nhng quan h c nhn) v s
chim ot bt hp php ti sn cng cng v bin ti sn thnh ca
ring c nhn.1

Theo Ngn hng Th Gii (World Bank), tham nhng l s "lm dng
quyn lc cng cng nhm li ch c nhn". T chc Minh bch Quc t
(Transparency International - TI) cho rng, tham nhng l hnh vi "ca
ngi lm dng chc v, quyn hn, hoc c lm tri php lut phc v
cho li ch c nhn".2
1
GS.TS.Nguyn Xun Ym, PGS.TS. Nguyn Ho Bnh, TS. Bi Minh Thanh (ch bin), Phng chng
tham nhng Vit Nam v th gii, Nxb CAND, H Ni 2007, Tr.20
2
Bch khoa ton th m Wikipedia: Ti a ch http://vi.wikipedia.org/wiki/Tham_nh%C5%A9ng

8
 Cng c ca Lin Hp Quc v chng tham nhng l kt qu ca
nhiu n lc m phn nhng cng khng a ra nh ngha v tham nhng,
m ch c mt s iu khon m t cc loi hnh vi tham nhng, ng thi
yu cu cc quc gia trong iu kin thc t ca mnh c trch nhim ni
lut ho x l nghim nhng hnh vi tham nhng nh: hi l, tham ,
bin th cng qu hoc hnh vi ca cng chc li dng chc v quyn hn
chim ot ti sn, li dng nh hng trc li

Vit Nam, khi nim tham nhng c nhiu ngi: nh khoa hc,
nh lm lut v ngi p dng lut quan tm nghin cu. Cho n trc khi
Lut phng, chng tham nhng c ban hnh c nhiu khi nim khc
nhau v tham nhng c a ra nh: Tham nhng l hin tng nhng
ngi c chc v quyn hn c tnh lm tri vi nhng quy nh chung
nhm v vt ti sn ca cng cho bn thn mnh hoc ngi khc; hoc
Tham nhng l hnh vi li dng quyn lc nhng nhiu, ly tin ca ca
nh nc v nhn dn phc v cho li ch c nhn; hoc Tham nhng l
vic nhng ngi trong b my ng, Nh nc, trong n v kinh t v t
chc x hi li dng a v cng tc ca mnh v li cho c nhn, gy
thit hi n li ch ca nh nc v ca nhn dn 1

Tham nhng l mt hin tng x hi c tnh lch s, xut hin trong

x hi c phn chia giai cp v hnh thnh nh nc. Tham nhng l mt biu
hin ca s li dng hay lm dng quyn lc nh nc, v vy, n gn lin vi
quyn lc nh nc v c thc hin bi ch th c nh nc trao quyn.
Gia cc quc gia khc nhau, biu hin ca hnh vi tham nhng v quan nim
v tham nhng cng khc nhau. Trong mt quc gia th cc giai on lch s
khc nhau, iu kin x hi v cc ch th mang quyn lc khc nhau th hnh
vi tham nhng cng c nhng biu hin khc nhau. V vy, vic a ra c
mt khi nim hay nh ngha hon chnh phn nh ng bn cht ca hnh
vi tham nhng v c chp nhn rng ri l iu khng n gin.

Cng c ca Lin Hp Quc v chng tham nhng c tn ting Anh

l United Nations Convention Against Corruption.

1
Xem: GS.TS.Nguyn Xun Ym, PGS.TS. Nguyn Ho Bnh, TS. Bi Minh Thanh, Sd, tr.21, 22

9
 Theo ting Anh, Corruption c ngha l: S h, thi, mc nt, s i
bi, ti li, h hn, s mua chuc, hi l... 1

Theo ting Php, la corruption c ngha l : S lm hng, s mua

chuc, s h hng, s i tru. 2

Theo gii thch ca cc T in ting Anh v ting Php (nu trn),

chng ta kh c s hnh dung v nhn thc y v tham nhng cng nh
bn cht v c im ca hnh vi tham nhng.

Theo T in ting Vit, tham nhng c hiu l hnh vi li dng

quyn hnh nhng nhiu nhn dn v ly ca.3

Theo T in gii thch thut ng lut hc, tham nhng c hiu l

(hnh vi) li dng chc v, quyn hn hng li ch vt cht tri php lut,
gy thit hi cho ti sn ca Nh nc, tp th, c nhn, xm phm hot
ng ng n ca cc c quan, t chc. 4

Theo quy nh ca Php lnh chng tham nhng ca Vit Nam nm

1998 th tham nhng l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn li
dng chc v, quyn hn tham , hi l hoc c lm tri php lut v
ng c v li, gy thit hi cho ti sn ca Nh nc, tp th v c nhn,
xm phm hot ng ng n ca cc c quan, t chc.5

Theo quy nh ti khon 2 iu 1 Lut phng, chng tham nhng nm

2005, khi nim tham nhng c hiu: l hnh vi ca ngi c chc v,
quyn hn li dng chc v, quyn hn v v li 6.

Trong Php lnh chng tham nhng nm 1998 v Lut phng, chng
tham nhng nm 2005, khi nim tham nhng cng c quy nh khc
nhau. S khc nhau trong hai khi nim ny khng phi di ca cu ch
m l nhn thc v quan nim ca nh lp php v tham nhng. Cng
ging nh cc nc khc trn th gii, tham nhng Vit Nam c biu hin
1
V Thit Long, Trn Ngc Hong, T in Anh Vit, NxB Thanh Nin, 2002, Tr. 337
2
L Thanh Phng v nhm cng tc, T in Php-Vit Vit-Php, NxB Vn ha thng tin, 2007, Tr.197
3
. Xem: Vin Ngn ng (2000), T in ting Vit, Hong Ph (ch bin), Nxb. Nng, tr. 910.
4
. Xem: Trng i hc Lut H ni (1999), T in gii thch thut ng lut hc (Nguyn Ngc Ho - Ch
bin), Phn: Lut hnh s, Lut t tng hnh s, Nxb. CAND, H Ni, tr. 109.
5
Xem: iu 1 Php lnh chng tham nhng nm 1998
6
Xem thm: Lut phng, chng tham nhng nm 2005

10
rt a dng di nhiu hnh thc khc nhau, trong nhiu lnh vc khc nhau.
V vy vic m t, lit k nhng hnh vi tham nhng cng vi nhng c
im c th ca n l iu khng th v khng cn thit. Mt khc vic m t
tham nhng bao gm nhng hnh vi A, hnh vi B s dn n tnh trng
b lt, v hnh vi tham nhng c biu hin rt a dng v trong nhiu lnh
vc. Hn na, cc khi nim php l i hi phi c tnh khi qut cao, phn
nh c y , chnh xc v hin tng php l cn quy nh vi ngn
ng trong sng, d hiu, d nh v d p dng. T nhng tiu ch nh vy,
chng ta c th thy khi nim tham nhng c quy nh trong Lut phng,
chng tham nhng nm 2005 c tnh khi qut cao hn, phn nh c y
hn v tham nhng - mt t nn x hi ang c din bin rt phc tp
Vit Nam hin nay.

Trong ngn ng thng thng v ngn ng lut php, khi nim tham
nhng c th c hiu theo nhng cch khc nhau. Tuy nhin, trn c s
quy nh ca php lut v tham nhng, chng ta c th nh ngha khi qut
v tham nhng nh sau: Tham nhng hnh vi ca ngi c chc v, quyn
hn s dng chc v quyn hn ca mnh lm tri php lut mu cu li
ch ring.

Tham nhng v phng, chng tham nhng c quy nh trong cc

vn bn php lut ca Vit Nam hin nay c hiu l tham nhng trong
khu vc cng. Hnh vi tham nhng lun gn vi vic ngi c chc v,
quyn hn (trong cc c quan, t chc), li dng hoc lm dng chc v
quyn hn lm tri cng v mu cu li ch ring. Theo quy nh ti khon
3 iu 1 Lut phng, chng tham nhng: Ngi c chc v, quyn hn
bao gm: a) Cn b, cng chc, vin chc; b) S quan, qun nhn chuyn
nghip, cng nhn quc phng trong c quan, n v thuc Qun i nhn
dn; s quan, h s quan nghip v, s quan, h s quan chuyn mn - k
thut trong c quan, n v thuc Cng an nhn dn; c) Cn b lnh o,
qun l trong doanh nghip ca Nh nc; cn b lnh o, qun l l
ngi i din phn vn gp ca Nh nc ti doanh nghip; d) Ngi
c giao thc hin nhim v, cng v c quyn hn trong khi thc hin

11
nhim v, cng v . Theo quy nh ti khon 6 iu 2 Lut phng, chng
tham nhng: C quan, t chc, n v bao gm c quan nh nc, t chc
chnh tr, t chc chnh tr - x hi, n v v trang nhn dn, n v s
nghip, doanh nghip ca Nh nc v c quan, t chc, n v khc c s
dng ngn sch, ti sn ca Nh nc.

Nh vy, hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn trong cc doanh

nghip, t chc kinh t t nhn (khu vc t), li dng chc v, quyn
mu cu li ch c nhn khng b coi l tham nhng. y l im khc bit
trong quy nh ca php lut Vit Nam vi Cng c ca Lin Hp quc v
chng tham nhng v php lut ca mt s nc. Cng c ca Lin Hp
quc v chng tham nhng ti iu 21 quy nh hnh vi Hi l trong khu
vc t;1 iu 22 quy nh hnh vi Bin th ti sn trong khu vc t.2

Php lut Vit Nam cha quy nh nhng hnh vi ny l tham nhng
v: Theo ting Vit, hi l l hnh vi a tin ca cho ngi c quyn hnh
nh lm vic c li cho mnh, bng hnh vi lm dng chc v hoc lm
sai php lut.3 Hnh vi hi l (a hi l, nhn hi l) phi gn vi du
hiu chc v, quyn hn. Theo quy nh ca php lut Vit Nam t trc
n nay, khi ni n chc v, quyn hn thng gn vi quyn lc nh
nc. Quyn lc nh nc Vit Nam thuc v nhn dn, Nh nc trao
quyn ny cho c quan, t chc, cn b cng chc thc thi m bo hot
ng ca Nh nc v li ch ca nhn dn. 4 Nh vy, theo truyn thng,

1
Mi Quc gia thnh vin ca Cng c xem xt p dng cc bin php lp php v cc bin php cn thit
khc nhm quy nh nhng hnh vi sau l ti phm, nu c thc hin mt cch c trong hot ng kinh
t, ti chnh hoc thng mi:
(a) Hnh vi ha hn, tng hay cho mt li ch bt chnh cho ngi iu hnh hay lm vic, bt k
cng v no, cho t chc thuc khu vc t v li ch ca chnh ngi hay ca ngi hoc t chc khc,
ngi lm hoc khng lm vic g vi phm nhim v ca mnh;
(b) Hnh vi i hoc nhn trc tip hay gin tip li ch bt chnh bi ngi iu hnh hay lm
vic, bt k cng v no, cho t chc thuc khu vc t v li ch ca bn thn ngi hay ca ngi
khc lm hay khng lm vic g vi phm nhim v ca mnh
2
Mi quc gia thnh vin xem xt p dng cc bin php lp php v cc bin php cn thit khc quy
nh l ti phm i vi hnh vi ngi iu hnh hay lm vic, bt k cng v no, cho t chc thuc
khu vc t bin th ti sn, qu t hoc chng khon hoc bt k th g khc c gi tr m ngi ny c
giao qun l do v tr ca mnh, nu hnh vi bin th c thc hin mt cch c trong qu trnh hot
ng kinh t, ti chnh hoc thng mi.
3
Vin Ngn ng, T in ting Vit, Hong Ph (ch bin), Nxb. Nng, nm 2000, tr.459
4
- iu th 1 Hin php Vit Nam 1946 quy nh: Nc Vit Nam l mt nc dn ch cng ho.Tt c
quyn binh trong nc l ca ton th nhn dn Vit Nam, khng phn bit ni ging, gi trai, giu ngho,
giai cp, tn gio;

12
hi l ch c th l hi l trong lnh vc cng m khng c hi l trong
lnh vc t.

Mt khc, xut pht iu kin kinh t, x hi ca Vit Nam nhng nm

trc y, vn hi l trong lnh vc t rt kh xy ra. Hnh vi hi l,
c bit l nhn hi l c lin quan n du hiu chc v, quyn hn. Chc
l danh v th hin cp bc, quyn hn v trch nhim ca mt ngi trong
h thng t chc ca nh nc hay on th.1 Quyn l iu do a v hay
chc v m c lm;2 quyn hn l quyn nh ot v iu hnh cng
vic.3 Nh vy, ngi c chc v, quyn hn, c th dng chc v,
quyn hnh ca mnh lm li cho ngi khc thng ch l ngi trong b
my nh nc. Li ch m mt ngi c th c hng (tri php lut) t
hnh vi sai tri, lm quyn ca ngi c chc v, quyn hn thng ch c
th xut pht t sc mnh ca quyn lc nh nc. Bi v, ngun lc khu
vc t ca x hi Vit Nam nhng nm trc y rt nh b. y l im
khc bit c bn ca Vit nam vi nhiu nc trn th gii nht l cc nc
t bn pht trin. cc nc t bn, tim lc kinh t trong x hi ch yu
nm trong tay c nhn, cc tp on, t chc kinh t phi nh nc. Cc
cng ty, tp on - doanh nghip thuc khu vc t c vai tr to ln i vi
i sng x hi t bn. Khu vc t trong nn kinh t t bn khng ch l i
tng c cung cp cc dch v ca nh nc m cn l i tng cung cp
cc dch v cho nh nc. Cc cng ty t nhn, cc tp on kinh t c th
tr thnh cc i tc ln ca nh nc trong vic cung cp cc dch v
hnh chnh cng, giao thng, xy dng, gio dc, y t cho n vic cung cp
vt t, hng ho, phng tin k thut cho an ninh, quc phng, cng nh
hot ng ca b my nh nc ni chung.

c c nhng hp ng bo b t nh nc, nh t bn c th
phi thc hin hnh vi hi l cc quan chc nh nc c quyn cung
cp dch v (hi l trong lnh vc cng); v ngc li, trong vic mua sm
- iu 2 Hin php Vit Nam 1992 quy nh: Nh nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l Nh
nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c quyn lc Nh nc thuc v nhn dn m nn tng
l lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc.
1
Vin Ngn ng, Sd tr.191
2
Vin Ngn ng, Sd tr.815
3
Vin Ngn ng, Sd tr.815

13
ti sn cng nhng ngi c chc v hoc c nh nc giao quyn c
th phi thc hin hnh vi hi l cc ng ch hoc ngi c chc v trong
cc cng ty gim gi hoc hp thc cc hp ng, chng t c
th c khot, bn rt ti sn nh nc (hi l trong lnh vc t).1

S thay i ln ca cc chnh sch kinh t, x hi ca nh nc Vit

Nam trong nhng nm gn y lm cho s tng trng, pht trin v ng
gp ca khu vc kinh t t nhn ngy cng nhiu cho vic pht trin kinh t,
x hi ca t nc cng nh hot ng ca b my nh nc. Bn cnh
cc n v, php nhn, c nhn cn tham gia ngy cng nhiu vo vic thc
hin cc dch v cng nh cng chng (t), gim st, gim nh, phin dch,
cung ng cho vic mua sm ti sn cng Khng t trng hp c nhn,
doanh nghip trong khu vc t nhn tin, ti sn lm nhng vic sai tri
theo yu cu ca ngi a tin, ti sn. xc nh ng bn cht php l
cho cc hnh vi ny th vic ni lut ho quy nh ti iu 21 Cng c, tc
l b sung thm hnh vi tham nhng trong lnh vc t l rt cn thit. Tuy
nhin cn lu : Vic ni lut ho i vi hnh vi hi l, bin th trong khu
vc t phi c gii hn i vi trng hp m hu qu php l ca cc
hnh vi ny c lin quan n vic cng hoc ti sn cng.

1.2. c im ca hnh vi tham nhng

Theo cch hiu thng thng trong ting Vit, cng vi quy nh ti
iu 1 Lut phng chng tham nhng v khi nim tham nhng ( trnh by
trn, chng ta c th nhn thy hnh vi tham nhng c cc c im sau:

Th nht: Tham nhng phi l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn.

Theo gii thch ca T in ting Vit, T in gii thch thut ng

lut hc v theo quy nh ti iu 1 Lut phng, chng tham nhng: Tham
nhng l hnh vi li dng chc v, quyn hn. iu ny cho thy: ch
th ca hnh vi tham nhng phi l nhng ngi c chc v, quyn hn. Bi
v, ch khi c chc v, quyn hn ngi ta mi c th li dng chc v
quyn hn. Chc v quyn hn m ch th ca hnh vi tham nhng c
c c th do c bu c, do c b nhim, do hp ng Chc v
1
Vn ny xy ra trong x hi Vit Nam nhng n cha c tha nhn l hi l trong lnh vc t.

14
quyn hn phi gn vi quyn lc nh nc trong cc lnh vc v cc c
quan khc nhau: c quan lp php, c quan hnh php, c quan t php,
trong cc t chc chnh tr, t chc chnh tr, x hi, t chc x hi ngh
nghip, cc t chc kinh t Nh nc hoc lc lng v trang t trung ng
n a phng.

y l du hiu u tin phn bit hnh vi tham nhng vi nhng hnh

vi vi phm php lut khc tuy cng c yu t v li nhng khng phi l
tham nhng v n c thc hin bi nhng ngi khng c chc v, quyn
hn nh hnh vi trm cp, la o, bun lu

Th hai: Khi thc hin hnh vi tham nhng, ngi c chc v, quyn
hn li dng chc v, quyn hn ca mnh lm tri php lut mu li c
nhn. Ngi c hnh vi tham nhng s dng chc v, quyn hn ca mnh
nh mt phng tin thc hin hnh vi tri php lut. Nu khng c chc
v, quyn hn h s khng th thc hin c hoc kh c th thc hin
hnh vi vi phm php lut p ng nhu cu hng li (tri php lut) ca
bn thn. V d: nu khng phi l th kho th A khng th hoc kh c th
ly c ti sn trong kho lm ti sn ring ca mnh. Vic li dng (s
dng) chc v, quyn hn l th kho trong trng hp ny gip A t
c mc ch hng li ch vt cht tri php lut. chnh l tham nhng.
Vic li dng chc v, quyn hn lm tri php lut cng l du hiu c
trng ca hnh vi tham nhng. Mt khc, khng phi khi no ngi c chc
v, quyn hn lm tri php lut cng c yu t li dng chc v, quyn hn.
Ngi c chc v, quyn hn thc hin hnh vi vi phm php lut nhng
khng li dng chc v, quyn hn ca mnh th hnh vi vi phm khng
phi l tham nhng. V d, trng hp mt cng chc c hnh vi trm cp
ti sn ca ngi khc hoc ca c quan, t chc khc. Hnh vi trm cp ti
sn v chc v ca ngi khng c quan h g vi nhau trong cc trng
hp ny. Hnh vi trm cp ti sn c th c thc hin bi bt k ngi no
khng c chc v quyn hn hoc c chc v, quyn hn nhng chc v
quyn hn khng lin quan n vic qun l, bo v ti sn. Nh vy, du

15
hiu li dng chc v, quyn hn lm tri php lut l mt du hiu khng
th thiu ca hnh vi tham nhng.

Th ba: ng c ca ngi c hnh vi tham nhng l v v li. Ngi

c chc v, quyn hn li dng chc v, quyn hn - s dng tri php
lut quyn hnh m nh nc trao cho mu cu nhng li ch c nhn.1
Hnh vi ca h khng xut pht t nhu cu cng vic hay trch nhim ca
ngi cn b, cng chc m v li ch c nhn. Thiu yu t v li th hnh
vi li dng chc v quyn hn, lm tri cng v ca cn b cng chc cng
khng b coi l tham nhng ni chung, ti phm v tham nhng ni ring.

Hnh vi li dng hoc lm dng chc v quyn hn lm tri php lut

mu li c nhn xut hin v tn ti trong x hi t rt sm. S tha ho,
bin cht ca cn b cng chc b my nh nc; s lm quyn lm tri
php lut phc v li ch c nhn khng ch l t nn x hi m cn l
quc nn e do s tn vong, pht trin n nh ca mi quc gia. thc
c tnh nguy him ca hnh vi tham nhng, tc hi ca tham nhng i
vi s pht trin ca nh nc v x hi, mi quc gia u s dng nhiu
loi cng c vi cc bin php khc nhau phng nga v u tranh chng
tham nhng. Trong s cc bin php c p dng th bin php u tranh
mnh m, nghim khc bng php lut c s dng ph bin cc quc
gia. Vic ban hnh v p dng cc vn bn php lut c bit l cc vn bn
php lut chuyn ngnh trng tr, x l nghim minh cc hnh vi tham nhng
c coi l cng c hu hiu trong vic phng nga v u tranh chng
tham nhng mi quc gia.

Vit Nam, nh nc Vit Nam t thi phong kin rt quan tm

n vic u tranh chng nhng hnh vi li dng, lm dng chc v quyn
hn mu li c nhn gy thit hi cho nh nc v cng dn. Trong s cc
vn bn php lut ca nh nc phong kin Vit Nam cn lu li n ngy
nay th Quc Triu Hnh Lut (Lut Hnh Thi L) 2 v Hong Vit Lut L
1
- Theo T in ting Vit: v li c hiu l v mu cu li ch cho ring mnh (T in ting Vit,
Nxb nng, nm 2000, tr.1130);
- Theo quy nh ti iu 2 Lut phng, chng tham nhng: V li l li ch vt cht, tinh thn m ngi
c chc v, quyn hn t c hoc c th t c thng qua hnh vi tham nhng.
2
Quc Triu Hnh Lut (Lut Hnh Thi L), trong dn gian cn gi l Lut Hng c (v c cho rng
B lut c ban hnh di thi vua L Thnh Tng, nin hiu Hng c (1470-1497), l b lut s,

16
(Lut Hnh Thi Nguyn) 1 l hai b lut s trong mi b lut u c
nhiu iu lut quy nh hnh vi phm ti ca quan li s dng quyn lc
mu li c nhn.

Trong B Quc Triu Hnh Lut, nh lm lut khng t tn ti danh,

khng quy nh ti tham nhng hay ti phm v tham nhng nhng
nhng hnh vi tham nhng (theo cch gi hin nay) c quy nh trong
nhiu iu lut. V d, khi quy nh vic x pht, quan ch ty n tin
lm vic tri php lut th phi ghp vo ti n tin m xo ti hay gn ti
cho ngi ta tri s thc (iu 137); hoc Quan ty lm tri php lut m
n hi l t mt quan n 9 quan th x ti bim hay bi chc, t 10 n 19
quan th x ti hay lu, t 20 quan tr ln th x chm (iu 138);
cc hnh vi li dng, lm dng chc v, quyn hn lm tri php lut nh
sch nhiu tin ca, nhng nhiu, yu sch ly ca dn cn c quy
nh ti cc iu 184, 304, 326 B Quc Triu Hnh Lut... 2 Vic quy nh
x l nhng hnh vi nu trn cho thy Nh nc phong kin Vit Nam c
s quan tm rt ln n vic u tranh chng hnh vi ca quan li li dng
chc v, quyn hn lm tri php lut xm phm li ch ca nh nc v li
ch ca cng dn - ti phm v tham nhng (theo cch gi ca BLHS Vit
Nam hin nay).

Tng t B Quc Triu Hnh Lut, trong Hong Vit Lut L, thut
ng tham nhng cng cha c s dng, nhng trong b lut ny cng c
nhiu iu lut quy nh v hnh vi ca quan li li dng chc v, quyn hn
lm tri php lut xm phm li ch ca nh nc hoc ca cng dn (ti
phm v tham nhng) nh ti: nhn hi l (nhn t lt); li dng chc,
quyn chim ot ca cng; quan li li dng vic cng t gom ti
vt cho mnh, quan li, qun qun rt bt tin lng lnh v vua ban
thng (iu 1, iu 2, iu 9 Quyn 17) 3.

Ngay sau khi nc Vit Nam dn ch cng ho ra i, ng v Nh

chnh thng v quan trng nht ca triu i nh L nc ta (1428-1788) bao gm 6 quyn, 13 chng vi
722 iu lut.
1
Hong Vit Lut L do Vua Gia Long ban hnh nm 1812 bao gm 398 iu lut
2
.Xem thm: Vin s hc, Quc Triu Hnh Lut (Lut hnh triu L), Nxb Php l 1991
3
Xem: Nguyn Q. Thng - Nguyn Vn Ti (dch), Hong Vit Lut L, tp V (bn dch) Nxb. Vn ho
-Thng tin, H Ni, 1994, tr. 856 v cc trang tip theo.

17
nc ta rt quan tm u tranh chng tham nhng hnh vi li dng chc,
quyn, chim ot ti sn, gy thit hi cho nh nc hoc cng dn. Bc H
tng ni: Tham , n cp ca cng lm ca t, c khot ca nhn dn, n
bt ca b i, tiu t m khai nhiu, li dng ca chung, ca Chnh ph lm
qu ring cho a phng mnh, n v mnh cng l tham ... 1. .Hn mt
nm sau khi Nh nc Vit Nam dn ch cng ho c thnh lp, ngy
27/11/1946, Ch tch H Ch Minh k ban hnh Sc lnh s 223 quy nh
trng tr cc ti a, nhn hi l, ph lm v bin th cng qu. y l vn
bn php lut hnh s u tin quy nh trng tr mt s ti phm v tham
nhng (theo cch gi hin nay). Cc ti c quy nh trong Sc lnh ny
bao gm: Ti a hi l cho cng chc, ti cng chc nhn hi l, ti cng
chc ph lm v ti cng chc bin th cng qu hay ca cng dn. Cc ti
tham ti sn, nhn hi l v cc ti khc (c tnh cht tham nhng) tip
tc c quy nh trong cc vn bn php lut hnh s c hiu lc php l
cao nh: Php lnh trng tr cc ti xm phm s hu x hi ch ngha
ngy 21/10/1970; Php lnh trng tr ti hi l ngy 20/5/1981, B lut hnh
s nm 1985

S ra i ca Quyt nh S 240-HBT ngy 26 thng 6 nm 1990

ca Hi ng B trng, Php lnh chng tham nhng nm 1998, Lut
phng, chng tham nhng nm 2005 v B lut hnh s nm 1999, khi nim
tham nhng chnh thc c s dng. Cc hnh vi tham nhng v ang
pht sinh, pht trin mnh to thnh t nn x hi nguy him. Cc hnh vi
tham nhng c mc nguy him cao, xm phm nghim trng hot ng
ng n ca c quan, t chc, xm phm li ch nh nc, li ch ca cng
dn - ti phm v tham nhng. Ti phm v tham nhng chnh thc c quy
nh trong cc vn bn php lut ca Nh nc. iu ny th hin s quan
tm c bit ca nh nc Vit Nam i vi cuc u tranh chng tham
nhng, rn e mnh m i vi nhng hnh vi tham nhng, pht huy tinh
thn tch cc, ch ng v trch nhim ca mi cng dn trong cuc u
tranh chng t nn x hi tiu cc v loi ti phm nguy him ny.

1
. Xem: Vn Vin, Bc H ni v chng tham , lng ph quan liu, website: Bo in t ng cng sn Vit Nam:
http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30503&cn_id=240702.

18
 1.3. Cc hnh vi tham nhng v ti phm v tham nhng

Mc d khi nim tham nhng c phn tch mc 1.1 v cc c

im ca hnh vi tham nhng c lm r ti mc 1.2 nhng vic xc nh
hnh vi c th no c coi l hnh vi tham nhng khng n gin v c nhiu
quan im khc nhau. Tham nhng l hin tng x hi tiu cc, c tnh lch
s, xut hin v tn ti trong x hi c nh nc. V vy, hnh vi tham nhng
khng ch c xc nh di gc ti phm (ngha l hnh vi tham nhng
phi b truy cu trch nhim hnh s), bi v nu ch di gc hp nh vy,
th vic xc nh hnh vi tham nhng cha phn nh ht bn cht ca t nn
tham nhng. Hnh vi tham nhng cn c xc nh di cc gc l hnh
vi vi phm o c x hi (b x hi ln n mnh m), vi phm php lut nh
nc ni chung v l ti phm (nu du hiu cu thnh ti phm).

Vi quan nim nh vy, trn th gii cng nh mi quc gia cng c

s khc nhau trong vic xc nh cc hnh vi tham nhng. Trn c s cc
quan im khc nhau v tham nhng, cng vi vic nghin cu kinh nghim
ca cc nc trong vic u tranh chng tham nhng, Ban Tng th k Lin
Hp Quc cho rng tham nhng bao hm:

1. Hnh vi n cp, tham v chim ot ti sn ca Nh nc m ch

th ca nhng hnh vi l nhng ngi c chc c quyn.

2. Lm dng chc quyn trc li bt hp php thng qua vic s dng

cc quy ch chnh thc mt cch khng chnh thc.

3. S mu thun, khng cn i gia cc li ch chnh ng do thc hin

ngha v x hi vi nhng mn t li ring.1

Vit Nam, cho n trc khi Thng t lin ngnh s 02/TTLN ngy
20-3-1993 ca TAND Ti cao - VKSND Ti cao - B ni v - B T php
hng dn p dng mt s iu quy nh ca Lut sa i, b sung mt s
iu ca B lut hnh s c ban hnh, th cha c vn bn php lut no
quy nh c th hnh vi no l tham nhng. Trong Thng t s 02/TTLN
ngy 20-3-1993, c nu 11 loi hnh vi phm ti c tnh cht tham nhng

1
GS.TS.Nguyn Xun Ym, PGS.TS. Nguyn Ho Bnh, TS. Bi Minh Thanh (ch bin), Sd Tr.20

19
cn c x pht nghim khc.1 Tip , Lut s 57/L-CTN sa i, b sung
mt s iu ca BLHS c Quc hi kho IX thng qua ti k hp ngy 10
thng 5 nm 1997 th cc ti phm tham nhng cng bao gm 11 ti danh
trong c 9 ti danh c sa i t cc quy nh v ti c th trong BLHS
nm 1985 v c 2 ti danh mi c b sung (quy nh mi). 2

Da trn cc quy nh ca BLHS, Lut sa i, b sung BLHS, cng

cc vn bn hng dn p dng BLHS v yu cu phng nga, u tranh
chng tham nhng, ngy 26 thng 02 nm 1998, U ban Thng v Quc
Hi ban hnh Php lnh s 03/1998/PL-UBTVQH10 Php lnh chng
tham nhng. Theo Php lnh ny, cc hnh vi tham nhng bao gm 11 loi
hnh vi.3

Sau gn 8 nm thc hin Php lnh chng tham nhng, ngy 29 thng
11 nm 2005, Quc hi kho XI, k hp th 8 thng qua Lut phng,
chng tham nhng. iu 3 Lut ny trn c s k tha v pht trin Php
lnh chng tham nhng nm 1998, quy nh 12 hnh vi tham nhng bao
gm: 1) Tham ti sn; 2) Nhn hi l; 3) Lm dng chc v, quyn hn
chim ot ti sn; 4) Li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh nhim
1
Theo Thng t s 02/TTLN ngy 20-3-1993, c 11 loi hnh vi phm ti c tnh cht tham nhng bao
gm: Ti tham ti sn x hi ch ngha (iu 133); Ti la o chim ot ti sn x hi ch ngha trong
trng hp ngi phm ti c li dng chc v, quyn hn (im d khon 2 iu 134); Ti li dng tn
nhim chim ot ti sn x hi ch ngha trong trng hp ngi phm ti c li dng chc v, quyn hn
(im d khon 2 iu 135); Ti s dng tri php ti sn x hi ch ngha trong trng hp ngi phm ti
c li dng chc v quyn hn (khon 2 iu 137); Ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn
ca cng dn (iu 156); Ti c lm tri quy nh ca Nh nc v qun l kinh t gy hu qu nghim
trng trong trng hp ngi phm ti c v li hoc ng c c nhn (im a khon 2 iu 174); Ti lp
qu tri php (iu 175); Ti li dng chc v quyn hn hoc lm quyn trong khi thi hnh cng v (iu
221); Ti gi mo trong cng tc (iu 224); Ti nhn hi l (iu 226); Ti a hi l trong trng hp
ngi phm ti s dng cng qu a hi l (im e khon 2 iu 227).
2
Cc ti phm tham nhng c sa i, b sung theo Lut s 57/L-CTN sa i, b sung mt s iu ca
BLHS ngy 10 thng 5 nm 1997 bao gm: Ti tham ti sn x hi ch ngha - iu 133; Ti li dng
chc v, quyn hn la o chim ot ti sn x hi ch ngha - iu 134a; Ti li dng chc v, quyn
hn s dng tri php ti sn x hi ch ngha - iu 137a; Ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti
sn ca cng dn - iu 156; Ti lp qu tri php - iu 175; Ti li dng chc v, quyn hn trong khi
thi hnh cng v - iu 221; Ti gi mo trong cng tc - iu 224; Ti nhn hi l - iu 226; Ti a
hi l, ti lm mi gii hi l - iu 227; Ti lm quyn trong khi thi hnh cng v - iu 221a; Ti li
dng chc v, quyn hn gy nh hng vi ngi khc trc li - iu 228a)
3
iu 3: Cc hnh vi tham nhng quy nh trong Php lnh ny bao gm: 1) Tham ti sn x hi ch
ngha; 2). Nhn hi l; 3). Dng ti sn x hi ch ngha lm ca hi l; li dng chc v, quyn hn
a hi l, mi gii hi l; 4). Li dng chc v, quyn hn la o chim ot ti sn x hi ch ngha,
lm dng tn nhim chim ot ti sn x hi ch ngha; 5). Li dng chc v, quyn hn s dng tri php
ti sn x hi ch ngha; 6). Lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn ca c nhn; 7). Li dng
chc v, quyn hn trong khi thi hnh nhim v, cng v v li; 8). Lm quyn trong khi thi hnh nhim
v, cng v v li; 9). Li dng chc v, quyn hn gy nh hng i vi ngi khc v li;
10). Lp qu tri php v li; 11). Gi mo trong cng tc v li.

20
v, cng v v v li; 5) Lm quyn trong khi thi hnh nhim v, cng v v
v li; 6) Li dng chc v, quyn hn gy nh hng vi ngi khc
trc li; 7) Gi mo trong cng tc v v li; 8) a hi l, mi gii hi l
c thc hin bi ngi c chc v, quyn hn gii quyt cng vic ca
c quan, t chc, n v hoc a phng v v li; 9) Li dng chc v,
quyn hn s dng tri php ti sn ca Nh nc v v li; 10) Nhng
nhiu v v li; 11) Khng thc hin nhim v, cng v v v li; 12) Li
dng chc v, quyn hn bao che cho ngi c hnh vi vi phm php lut
v v li; cn tr, can thip tri php lut vo vic kim tra, thanh tra, kim
ton, iu tra, truy t, xt x, thi hnh n v v li.

So vi Php lnh chng tham nhng nm 1998, Lut phng, chng

tham nhng nm 2005 c mt s im mi sau y:

- Trong s 12 hnh vi tham nhng c quy nh trong Lut phng,

chng tham nhng nm 2005, c 8 loi hnh vi c k tha t quy nh
trong Php lnh chng tham nhng nm 1998. iu ny th hin tnh ph
bin, bn cht nguy him, kh thay i ca mt s loi hnh vi tham nhng.
ng u trong s cc loi hnh vi ny l cc hnh vi tham ti sn, nhn
hi l, lm dng chc v quyn hn chim ot ti sn iu ny cn cho
thy vic u tranh bi tr cc hnh vi tham nhng, t nn tham nhng l
vn kh khn, phc tp khng th mt sm mt chiu m loi b c.
Cuc u tranh chng tham nhng l cuc chin lu di, dai dng v khng
phi ch l cng vic ca nh nc, ca c quan nh nc m i hi phi c
s tham gia tch cc ca mi ngi dn trong x hi.

- C 3 loi hnh vi tham nhng trong Php lnh chng tham nhng
c loi b,1 ng thi c 4 loi hnh vi tham nhng c quy nh mi
trong Lut phng chng tham nhng nm 2005.2 iu ny mt mt th hin

1
Cc hnh vi l: 1) Dng ti sn x hi ch ngha lm ca hi l; li dng chc v, quyn hn a
hi l, mi gii hi l; 2) Li dng chc v, quyn hn la o chim ot ti sn x hi ch ngha, lm
dng tn nhim chim ot ti sn x hi ch ngha; 3) Lp qu tri php v li;
2
Cc hnh vi l: 1) a hi l, mi gii hi l c thc hin bi ngi c chc v, quyn hn gii
quyt cng vic ca c quan, t chc, n v hoc a phng v v li; 2) Nhng nhiu v v li; 3) Khng
thc hin nhim v, cng v v v li; 4) Li dng chc v, quyn hn bao che cho ngi c hnh vi vi
phm php lut v v li; cn tr, can thip tri php lut vo vic kim tra, thanh tra, kim ton, iu tra,
truy t, xt x, thi hnh n v v li.

21
s thay i ca cc iu kin kinh t x hi dn n c hnh vi khng c tnh
nguy him cao hoc tnh ph bin khng ln nn b loi b (khng b coi l
tham nhng na), ng thi do s chuyn bin ca cc iu kin kinh t x
hi m c ngy cng nhiu hnh vi tham nhng mi cn c quy nh p
dng cc bin php phng nga v u tranh mnh m. Vic loi b hnh vi
ny, b sung hnh vi kia cn th hin s thay i v nhn thc ca nh lm
lut v hnh vi tham nhng - cc hnh vi tham nhng ngy cng c nhn
thc y v ng n hn. iu ny l yu t gp phn lm cho cuc u
tranh chng tham nhng c ng ngi, ng i tng v ngy cng t
hiu qu cao hn.

i vi cc ti phm v tham nhng:

Theo quy nh ti Mc A Chng XXI, B lut hnh s nm 1999, cc

ti phm v tham nhng bao gm 7 ti danh: 1) Ti tham ti sn (iu
278); 2) Ti nhn hi l (iu 279); 3) Ti lm dng chc v, quyn hn
chim ot ti sn (iu 280); 4) Ti li dng chc v, quyn hn trong khi
thi hnh cng v (iu 281); 5) Ti lm quyn trong khi thi hnh cng v
(iu 282); 6) Ti li dng chc v, quyn hn gy nh hng i vi ngi
khc trc li (iu 283); 7) Ti gi mo trong cng tc (iu 284).

So vi quy nh v hnh vi tham nhng trong Lut phng, chng tham

nhng (12 hnh vi), cc ti phm v tham nhng trong BLHS c quy nh
vi t ti danh hn (7 ti danh cho 7 loi hnh vi). iu ny lm cho cc quy
nh v ti phm tham nhng trong BLHS hnh nh cn thiu hoc cha
tng thch vi cc quy nh ca Lut phng chng tham nhng m cn
sm c sa i b sung cho ph hp lm cn c cho vic x l nhng
hnh vi tham nhng c tnh nguy him cao, vic x pht hnh chnh i vi
cc hnh vi ny t ra khng hiu qu na m i hi ngi c hnh vi tham
nhng phi b truy cu trch nhim hnh s. V d: hnh vi nhng nhiu v
v li m ngi c hnh vi ny thu li bt chnh ti sn c gi tr t 2
triu ng tr ln Tuy nhin, vic sa i, b sung BLHS cho ph
hp hay tng thch vi quy nh ca Lut phng, chng tham nhng l
khng cn thit. Ngoi tr hnh vi a hi l, mi gii hi l c thc

22
hin bi ngi c chc v, quyn hn gii quyt cng vic ca c quan,
t chc, n v hoc a phng v v li, cc hnh vi tham nhng khc c
tnh nguy him cao n mc cn thit phi truy cu trch nhim hnh s, th
ngi thc hin cc hnh vi ny u c th b truy cu trch nhim hnh s
v mt trong cc ti phm v tham nhng c quy nh trong BLHS. V
d: hnh vi nhng nhiu v v li m ngi c hnh vi ny thu li bt
chnh ti sn c gi tr t 2 triu ng tr ln, th ngi thc hin hnh vi ny
c th b truy cu trch nhim hnh s v ti nhn hi l vi tnh tit nh
khung hnh pht tng nng sch nhiu theo khon 2 iu 279 BLHS.
Tng t nh vy, hnh vi li dng chc v, quyn hn s dng tri php ti
sn ca Nh nc v v li c th b truy cu trch nhim hnh s v Ti li
dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh cng v (iu 281 BLHS)

Theo quy nh ca php lut Vit Nam, c bit l theo m t ca cc

iu lut (v cc ti c th) trong BLHS, cc hnh vi tham nhng v ti
phm v tham nhng c hiu nh sau:

1.3.1. Tham ti sn

Tham ti sn l hnh vi li dng chc v quyn hn chim ot ti

sn m mnh c trch nhim qun l.

Ngi c hnh vi tham ti sn phi l ngi c chc v, quyn hn

hoc c trch nhim trong vic qun l ti sn. Ngi c hnh vi tham ti
sn li dng (s dng) chc v, quyn hn hay trch nhim qun l ti
sn nh l phng tin chim ot ti sn c giao. Chc v, quyn hn
hay trch nhim qun l ti sn lm cho ngi phm ti c iu kin tip cn
v d dng chim ot ti sn. Chc v, quyn hn m ngi tham ti sn
c c c th do bu c, do b nhim, do hp ng hoc do mt hnh thc
khc, c hng lng hoc khng hng lng. Chc v, quyn hn phi
gn vi vic qun l (ti sn b chim ot). V d, th kho c giao qun
l kho hng li dng chc trch cng tc chim ot ti sn trong kho (do
mnh qun l); hoc th trng c quan li dng chc v (ch ti khon)
chim ot ti sn ca c quan; hoc ngi li xe c c quan giao nhim

23
v vn chuyn (kim p ti hng) chim ot ti sn mnh c trch nhim
qun l

Cc vn bn php lut hin nay u khng quy nh r, nhng trn

thc t ch nhng ngi li dng chc v, quyn hn chim ot ti sn ca
nh nc (hoc ti sn ca cng dn nhng c quan nh nc ang tm thi
qun l) mi b coi l tham ti sn.

Theo quy nh ti iu 278 B lut hnh s, ngi c hnh vi tham

ti sn b coi l phm ti tham ti sn nu ti sn b chim ot c gi tr t
hai triu ng tr ln hoc di hai triu ng nhng phi thuc mt trong
cc trng hp nh:

- Gy hu qu nghim trng, hoc

- b x l k lut v hnh vi ny, hoc

- b kt n v mt trong cc ti quy nh t iu 278 n iu

284 B lut hnh s, cha c xo n tch m cn vi phm.

Trng hp ngi c chc v quyn hn chim ot ti sn c gi tr

di hai triu ng v khng thuc mt trong ba trng hp nu trn th
ch l hnh vi tham ti sn v ngi c hnh vi ny ch b x l k lut.

1.3.2. Nhn hi l

Nhn hi l l hnh vi li dng chc v, quyn hn, trc tip hoc

qua trung gian nhn hoc s nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht khc
di bt k hnh thc no lm hoc khng lm mt vic v li ch hoc
theo yu cu ca ngi a tin ca.

Hnh vi nhn hi l c c im l:

- Ch th c s li dng chc v, quyn hn (lm hoc gii quyt

cng vic no );

- Hnh vi nhn hi l c th l nhn hoc s nhn (nhn trc

hoc sau khi lm mt vic cho ngi a tin ca;

- Vic nhn hi l c th l nhn trc tip hoc qua trung gian (ngi
mi gii);
24
 - Ca hi l (phng tin ca hnh vi a, nhn hi l) phi l tin,
ti sn hoc li ch c tnh vt cht (nh xy nh, sa nh khng
phi tr cng hoc nhn cc dch v khng phi tr tin);

- Gia ngi nhn v ngi a hi l phi c s tho thun ( lm

hay khng lm mt vic theo yu cu ca ngi a tin ca). Vic
m ngi a hi l v nhn hi l tho thun lm c th ng
php lut hoc tri php lut.

Theo quy nh ti iu 279 B lut hnh s, ngi c hnh vi nhn hi

l b coi l ti phm khi ca hi l c gi tr t hai triu ng tr ln hoc
di hai triu ng nhng phi thuc mt trong cc trng hp nh:

- Gy hu qu nghim trng; hoc

- b x l k lut v hnh vi ny m cn vi phm; hoc

- b kt n v mt trong cc ti quy nh t iu 278 n iu

284 B lut hnh s, cha c xo n tch m cn vi phm.

Trng hp gi tr tin, ti sn (ca hi l) di hai triu ng v

khng thuc cc trng hp nu trn, th hnh vi nhn hi l khng cu
thnh ti phm. Hnh vi nhn hi l trong trng hp ny ch l vi phm v
ngi nhn hi l ch b x l k lut.

1.3.3. Lm dng chc v quyn hn chim ot ti sn

Lm dng chc v quyn hn chim ot ti sn l trng hp ngi

c chc v, quyn hn (lm dng) vt qu chc v, quyn hn ca mnh
chim ot ti sn ca ngi khc.

V d: ngi bc s lm dng chc trch khm, k n thuc cho bnh

nhn k n khng chim ot tin thuc thuc cha bnh ca c quan
bo him.

Theo quy nh ti iu 280 B lut hnh s, hnh vi lm dng chc

v, quyn hn chim ot ti sn c gi tr t hai triu ng tr ln mi b
coi l ti phm. Trng hp lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn

25
ca ngi khc c gi tr di hai triu ng ch b coi l ti phm nu thuc
mt trong cc trng hp:

- Gy hu qu nghim trng; hoc

- b x l k lut v hnh vi ny; hoc

- b b kt n v mt trong cc ti quy nh t iu 278 n iu

284 B lut hnh s, cha c xo n tch m cn vi phm.

Nh vy, trng hp lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn

c gi tr di 2 triu ng nhng khng thuc mt trong ba trng hp nu
trn th ngi c hnh vi khng b coi l ti phm. Hnh vi tham nhng
trong trng hp ny ch b x l k lut.

1.3.4. Li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh

nhim v, cng v v v li

Li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh nhim v, cng v v

v li l trng hp ngi c chc v, quyn hn li dng chc v,
quyn hn hay trch ca mnh lm tri cng v mu cu li ch ring.

Ngi c hnh vi vi phm s dng chc v, quyn hn ca mnh

nh mt cng c thc hin nhng vic lm nht nh mu cu li ch cho
bn thn h hoc cho ngi, c quan, t chc m h quan tm.

Trng hp li dng chc v, quyn hn lm tri cng v (trong khi

thi hnh cng v) gy thit hi cho li ch ca nh nc, ca x hi, quyn,
li ch hp php ca cng dn (hnh vi c du hiu cu thnh ti phm)
th ngi thc hin hnh vi ny c th b truy cu trch nhim hnh s v Ti
li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh cng v (iu 281 BLHS).

1.3.5. Lm quyn trong khi thi hnh nhim v, cng v v

v li

Lm quyn trong khi thi hnh nhim v, cng v v v li l trng

hp ngi c chc v, quyn hn v mu cu li ch cho mnh hoc cho
ngi khc vt qa chc v, quyn hn lm tri cng v.

26
 Trng hp hnh vi lm quyn trong khi thi hnh nhim v, cng v
gy thit hi cho li ch ca nh nc, ca x hi, quyn, li ch hp php
ca cng dn (hnh vi c du hiu cu thnh ti phm) th ngi thc
hin hnh vi ny c th b truy cu trch nhim hnh s v ti lm quyn
trong khi thi hnh cng v (iu 282 BLHS).

1.3.6. Li dng chc v, quyn hn gy nh hng vi

ngi khc trc li

Li dng chc v, quyn hn gy nh hng vi ngi khc trc

li l hnh vi li dng chc v, quyn hn, trc tip hoc qua trung gian
nhn hoc s nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht khc di bt k hnh
thc no dng nh hng ca mnh thc y ngi c chc v, quyn
hn lm hoc khng lm mt vic thuc trch nhim hoc lin quan trc tip
n cng vic ca h hoc lm mt vic khng c php lm.

Trng hp hnh vi ca ngi li dng chc v, quyn hn gy nh

hng vi ngi khc trc li nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht c
gi tr t 2 triu ng tr ln hoc di 2 triu ng nhng gy hu qu
nghim trng hoc b x l k lut v hnh vi ny m cn vi phm, th
ngi thc hin hnh vi c th b truy cu trch nhim hnh s v ti li
dng chc v, quyn hn gy nh hng vi ngi khc trc li (iu
283 BLHS).

1.3.7. Gi mo trong cng tc v v li

Gi mo trong cng tc v v li l trng hp ngi c chc v,

quyn hn v v li m li dng chc v, quyn hn sa cha, lm sai lch
ni dung giy t, ti liu hoc lm, cp giy t gi hoc gi mo ch k ca
ngi c chc v, quyn hn.

Tu theo mc ca s vi phm m ngi c hnh vi gi mo trong

cng tc c th b truy cu trch nhim hnh s v ti gi mo trong cng tc
(iu 284 BLHS).

27
 1.3.8. a hi l, mi gii hi l c thc hin bi ngi
c chc v, quyn hn gii quyt cng vic ca c quan, t
chc, n v hoc a phng v v li

L hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn trong c quan, t chc,

n v hoc a phng v v li m trc tip hoc qua trung gian hoc s
a tin, ti sn hoc li ch vt cht khc di bt k hnh thc no c gi tr
di 2 triu ng cho ngi c chc v quyn hn ngi lm hoc khng
lm mt vic cho mnh (c nhn, c quan, n v hoc a phng mnh).

Trng hp a hi l m ca hi l c gi tr t 2 triu ng tr ln
hoc di 2 triu ng nhng thuc mt trong cc trng hp: gy hu qu
nghim trng hoc vi phm nhiu ln, th ngi c hnh vi a hi l c th
b truy cu trch nhim hnh s v Ti a hi l (iu 289 BLHS).

Mi gii hi l l hnh vi ca ngi (trung gian) theo yu cu ca ngi

a hi l hoc ngi nhn hi l to iu kin cho vic tho thun hi l gia
hai bn hoc gip sc thc hin s tho thun hi l gia hai bn. V d: t
chc cho ngi a v ngi nhn hi l gp nhau h tho thun hoc
nhn tin, ti sn t ngi a ri chuyn giao cho ngi nhn hi l

Hnh vi mi gii hi l m ca hi l c gi tr t 2 triu ng tr ln

hoc di 2 triu ng nhng thuc mt trong cc trng hp: gy hu qu
nghim trng hoc vi phm nhiu ln, th ngi c hnh vi mi gii hi l
c th b truy cu trch nhim hnh s v Ti lm mi gii hi l (iu 290
BLHS).

1.3.9. Li dng chc v, quyn hn s dng tri php ti

sn ca Nh nc v v li

Li dng chc v, quyn hn s dng tri php ti sn ca Nh nc

v v li l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn v v li m khai thc
gi tr s dng ca ti sn ca Nh nc mt cch tri php (khng c
php hoc tri quy nh).

Hnh vi s dng tri php ti sn ca nh nc c gi tr t 50 triu

ng tr ln gy hu qu nghim trng hoc b x pht hnh chnh v

28
hnh vi ny hoc b kt n v ti ny, cha c xo n tch m cn vi
phm, th ngi thc hin hnh vi ny (c chc v quyn hn) c th b truy
cu trch nhim hnh s v Ti li dng chc v, quyn hn trong khi thi
hnh cng v (iu 281 BLHS).

1.3.10. Nhng nhiu v v li

Nhng nhiu v v li l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn gy

kh khn, quy ry, i hi, yu sch tin bc, ca ci i vi ngi khc
trong quan h cng tc ca mnh nhm hng li bt chnh.

Hnh vi nhng nhiu nhn tin, ti sn, li ch vt cht c gi tr t

2 triu ng tr ln hoc di 2 triu ng c th b truy cu trch nhim
hnh s v ti nhn hi l theo iu 279 BLHS nu thuc mt trong cc
trng hp: a) gy hu qu nghim trng; b) b x l k lut v hnh vi
ny m cn vi phm; c) b kt n v mt trong cc ti quy nh t iu
278 n iu 284 BLHS, cha c xo n tch m cn vi phm.

1.3.11. Khng thc hin nhim v, cng v v v li

Khng thc hin nhim v, cng v v v li l hnh vi ca ngi c

chc v, quyn hn v v li m khng thc hin nhim v, cng v c
giao.

Trng hp ngi c hnh vi khng thc hin nhim v, cng v m

nhn tin, ti sn hoc li ch vt cht c gi tr t 2 triu ng tr ln hoc
di 2 triu ng nhng gy hu qu nghim trng hoc b x l k lut
v hnh vi ny m cn vi phm hoc b kt n v mt trong cc ti quy
nh t iu 278 n iu 284 BLHS, cha c xo n tch m cn vi
phm, th h c th b truy cu trch nhim hnh s v Ti nhn hi l (iu
279 BLHS).

Trng hp khng thc hin nhim v, cng v v li ch c nhn

khc (khng phi l tin, ti sn, li ch vt cht) nh li ch tinh thn, ly
lng cp trn hoc ngi khc nu tho mn du hiu gy thit hi (ng
k) cho li ch ca nh nc, t chc, cng dn th ngi c hnh vi c th b

29
truy cu trch nhim hnh s v Ti li dng chc v, quyn hn trong khi
thi hnh cng v (iu 281 BLHS).

1.3.12. Li dng chc v, quyn hn bao che cho ngi

c hnh vi vi phm php lut v v li; cn tr, can thip tri
php lut vo vic kim tra, thanh tra, kim ton, iu tra, truy
t, xt x, thi hnh n v v li

Li dng chc v, quyn hn bao che cho ngi c hnh vi vi phm

php lut v v li l hnh vi ca ngi c chc v, quyn hn trong c
quan nh nc, t chc x hi v v li che giu, b qua hnh vi vi phm
php lut ca ngi khc.

Cn tr, can thip tri php lut vo vic kim tra, thanh tra, kim
ton, iu tra, truy t, xt x, thi hnh n v v li l hnh vi ca ngi c
chc v quyn hn trong c quan nh nc, t chc x hi v v li m ngn
cn, gy kh khn, lm tr hon hot ng iu tra, truy t, xt x, thi hnh
n ca cc c quan t php.

Trng hp ch th thc hin hnh vi ni trn gy thit hi cho li ch

ca Nh nc, ca x hi, quyn, li ch hp php ca cng dn, th ty theo
mc hnh vi vi phm cng nh mc ca hu qu thit hi gy ra m
c th b truy cu trch nhim hnh s v Ti li dng chc v, quyn hn
trong khi thi hnh cng v (iu 281 BLHS).

30
 PHN II

NGUYN NHN V TC HI CA THAM NHNG

2.1. Nguyn nhn ca tham nhng

Tham nhng pht sinh trong x hi l do s tc ng ca nhiu nguyn

nhn khc nhau. Nguyn nhn ca tham nhng c hiu l nhng hn ch
ca cc yu t, cc qu trnh trong x hi thc y lm pht sinh tham
nhng. Phn tch nhng hn ch ny s cho thy cc nguyn nhn pht sinh
tham nhng.

2.1.1. Nhng hn ch trong chnh sch, php lut

T khi thc hin cng cuc i mi t nc do ng khi xng n

nay, nn kinh t nc ta t c nhiu thnh tu quan trng. Nn kinh t
th trng c s lnh o ca ng nc ta ang dn hnh thnh v pht
trin. Bn cnh nhng thnh tu to ln t c th nc ta vn cn ang
phi i mt vi nhiu kh khn th thch trong c s hn ch trong cc
chnh sch php lut. y chnh l nhng iu kin thun li lm pht sinh
tham nhng.

- Hn ch v php lut

Thi gian qua, c quan lp php nc ta c gng hon thin khung

php l. Tuy nhin h thng php lut nc ta vn cha p ng c nhu
cu pht trin ca nn kinh t-x hi. H thng php lut nc ta vn cn
cha y , thiu ng b dn n nhiu s h, to thun li cho tham
nhng gia tng. Ngh quyt s 04-NQ/TW ngy 21 thng 8 nm 2006 ca
Ban Chp hnh Trung ng ng nh gi C ch, chnh sch, php
lut cha hon thin, thiu ng b, cn nhiu s h, nhng chm c sa
i, b sung. Chin lc Quc gia phng, chng tham nhng n nm 2020
ban hnh km theo Ngh quyt s 21/NQ-CP ngy 12 thng 5 nm 2009 ca
Chnh ph cng ch r Nguyn nhn ch yu ca tnh hnh tham nhng l
h thng chnh sch, php lut cha ng b. Nhng hn ch v php lut
th hin cc im sau:

31
 + S thiu hon thin ca h thng php lut

Trong h thng php lut nc ta, vn cn rt nhiu lnh vc i sng

x hi cha c lut ha to s h cho cc hnh vi vi phm php lut trong
c hnh vi tham nhng gia tng. Nhng khong trng trong h thng
php lut trc ht phi k n l vn tham nhng trong lnh vc t nhn.
Khon 1 iu 12 ca Cng c ca Lin hp quc v chng tham nhng
(United Nations Convention against Corruption) quy nh Trn c s
ph hp vi cc nguyn tc c bn ca php lut nc mnh, mi quc gia
thnh vin s thc hin cc bin php phng nga tham nhng lin quan
n khu vc t, tng cng cc tiu chun k ton v kim ton trong khu
vc t v, khi thch hp, ban hnh nhng ch ti dn s, hnh chnh hoc
hnh s hiu qu tng xng v c tnh rn e i vi nhng hnh vi khng
tun th cc bin php ny1. Bn cnh , iu 21 v iu 22 ca Cng
c cng quy nh r cc trng hp a hi l v tham trong khu vc t
nhn. Trn c s ny, php lut ca nhiu quc gia thnh vin iu chnh
vn tham nhng trong khu vc t. V d iu 299 B lut hnh s ca
Cng ha lin bang c quy nh ti nhn v a hi l trong giao dch
kinh doanh iu chnh cc hnh vi a v nhn hi l trong khu vc t.
Tuy nhin hin nay, vn ny vn cha c h thng php lut nc ta
iu chnh nn to ra nhiu bt cp trong hot ng sn xut kinh doanh
trong khu vc kinh t t nhn. Mt khc, chng ta vn cha xy dng c
Lut bo v v tr gip nn nhn ca ti phm. Trn th gii, cc b lut v
bo v v tr gip cho nn nhn ca ti phm rt c ch trng. Nm 1982,
M ban hnh Lut bo v nn nhn v nhn chng (The Victim and
Witness Protection Act of 1982). Tip , hng lot quc gia khc cng ban
hnh b lut bo v v tr gip cho nn nhn ca ti phm. C th ni, cc
b lut ny to c s php l vng chc khng ch bo v tt quyn li ca
nn nhn v nhn chng m cn khuyn khch h tham gia t gic ti phm,
hp tc cht ch vi cc c quan t php hnh s trong u tranh chng v

1
Nguyn vn Each State Party shall take measures, in accordance with the fundamental principles of its
domestic law, to prevent corruption involving the private sector, enhance accounting and auditing standards
in the private sector and, where appropriate, provide effective, proportionate and dissuasive civil,
administrative or criminal penalties for failure to comply with such measures.

32
phng nga ti phm, nht l ti phm v tham nhng. Ngoi nhng lnh vc
k trn, vn cn mt s lnh vc khc cha c h thng php lut nc ta
iu chnh nh lnh vc chng c quyn, lnh vc qun l ti sn cng
Nhng s thiu ht ny to ra nhng k h cho tham nhng gia tng.

+ S chng cho, mu thun trong cc quy nh ca php lut

S mu thun trong cc quy nh ca php lut cn th hin ch, trong

khi ti nhn hi l (iu 279 BLHS) c quy nh l ti phm v tham nhng
th ti a hi l (iu 289 BLHS) v ti lm mi gii hi l (iu 290 BLHS)
li khng c quy nh l cc ti phm v tham nhng. Khon 8 iu 3 Lut
phng, chng tham nhng quy nh nhm hnh vi a hi l, mi gii hi l
c thc hin bi ngi c chc v, quyn hn gii quyt cng vic ca
c quan, t chc, n v hoc a phng v v li l hnh vi tham nhng.
Nh vy r rng gia B lut hnh s v Lut phng, chng tham nhng c s
khng thng nht. C th thy, a v nhn hi l l hai mt gn b mt thit
vi nhau. C hnh vi a ( xut, ha hn) th mi c hnh vi nhn v
ngc li, c hnh vi nhn (i, c ha) th mi c hnh vi a. Hn na,
c hnh vi a v nhn hi l u xm hi nghim trng hot ng khch
quan, v t, trung thc, khng thin v, khng v li ca cc cn b, cng
chc v t xm hi hot ng ng n ca c quan, t chc. Hnh vi
lm mi gii hi l cng khng nm ngoi phm vi ny. Hnh vi mi gii
hi l thc y vic a v nhn hi l. Php lut ca nhiu quc gia trn
th gii u quy nh a hi l l hnh vi tham nhng v ti phm v tham
nhng. Vic chng ta khng quy nh a hi l v mi gii hi l l cc ti
phm v tham nhng l cha p ng c yu cu ca cuc u tranh
chng v phng nga tham nhng.

+ S bt cp, thiu minh bch v km kh thi trong nhiu quy nh ca

php lut

Nhiu quy nh ca php lut, nht l cc quy nh trong qun l ti

chnh, t ai, nh ca, xy dng, u thu, cnh tranh, cp pht vn u t, c
phn ha cn nhiu bt cp, cha r rng, cha cng khai, minh bch. y l
k h nhiu ngi p dng php lut tm cch sch nhiu, gy kh khn

33
i hi l. Thm vo , nhiu vn bn lut ban hnh t lu nhng thiu cc
vn bn hng dn khin cho vic p dng trn thc t khng thng nht, to ra
s ty tin. iu d lm pht sinh cc hnh vi tiu cc, li dng cc k h
trong cc quy nh ca php lut lm li cho mt s t ngi trong x hi.

- Hn ch trong cc chnh sch ca ng v Nh nc

Cc chnh sch n b, tr gi, vay u i, chnh sch li sut, chnh sch

h tr cho ngi ngho, chnh sch ti nh c, vn cn nhiu hn ch, cha
r rng, cng khai, minh bch khin cho nhng ngi thuc i tng chnh
sch kh tip xc vi cc ngun h tr ca nh nc, ca x hi, nu khng c
s mi gii ca ngi khc. y chnh l cc ro cn m mun vt qua, cc
i tng cn phi c nhng tha thun, chi ph nht nh. Hn na, nhiu
cn b, cng chc, vin chc li dng cc chnh sch ny phc v cho
cc li ch ca bn thn v gia nh. Mt s trng hp cn b lm gi h
s, khai khng thuc din chnh sch tham ti sn ca Nh nc. c
bit l, nc ta hi nhp vi nn kinh t th gii, ng thi ang trong
qu trnh thc hin nhng cam kt ca t chc thng mi th gii (WTO)
v t do ha v m ca th trng nhng mt s lnh vc kinh doanh vn
thc hin chnh sch c quyn. Chnh sch bao cp, bo h, c quyn
khng ch lm gim kh nng cnh tranh ca nn kinh t, m cn to ra mi
trng thun li cho tham nhng gia tng. y cng l yu t to thnh
nguyn nhn ca tham nhng. c hng s bao cp, bo h, nht
l trng hp khng thuc din c bao cp, bo h, doanh nghip thng
phi tn nhng khon ph nht nh. Bn cnh , chnh sch tin lng
khng m bo i sng ca cn b, cng chc cng l mt nguyn nhn
quan trng lm gia tng t tham nhng. Lng thp, khng chi ph cho
cc nhu cu thit yu lm pht sinh cc hin tng sch nhiu trong i
ng cn b, cng chc i hi l.

2.1.2. Nhng hn ch trong qun l, iu hnh nn kinh t v trong

hot ng ca cc c quan Nh nc, t chc x hi

34
 Nhng hn ch trong qun l, iu hnh nn kinh t cng nh trong
hot ng ca cc c quan Nh nc, t chc x hi cng l nhng nguyn
nhn quan trng thc y s gia tng ca tham nhng.

- Hn ch trong qun l v iu hnh nn kinh t

Thc hin ng li ca ng chuyn t nn kinh t tp trung bao cp

sang nn kinh t th trng, nn kinh t nc ta v ang t c nhng
thnh cng vt bc. Tuy nhin, do c ch qun l mi c xy dng theo
nh hng kinh t th trng cn cha theo kp vi trnh pht trin ca
nn kinh t nn to ra nhng s h, bt cp. Ngh quyt s 04-NQ/TW
ngy 21 thng 8 nm 2006 ca Ban Chp hnh Trung ng ng phn tch
T chc v hot ng ca h thng chnh tr ni chung, ca b my nh
nc ni ring, cn nhiu khuyt im, cht lng v hiu qu cha cao;
chc nng, nhim v, quyn hn ca mt s c quan, t chc cha c xc
nh r rng, c th, cn trng lp hoc b phn tn. Nhng hn ch, bt
cp c th hin nhng im sau:

+ Hn ch trong vic phn cng trch nhim, quyn hn gia cc ch

th qun l

S phn cng quyn hn, trch nhim gia cc ch th qun l trong x

hi cn nhiu mu thun, chng cho, c bit l vn qun l ti sn cng,
dn n tnh chu trch nhim ca cc c nhn, t chc khng cao. Ti sn
ca Nh nc c giao cho mt s ngi c quyn hnh rt ln, nhng ch
trch nhim li khng r rng. Bn cnh , nhng cng c phc v cho
qu trnh qun l, iu hnh nn kinh t, qun l ti sn cng nh kim k,
kim ton, kim sot, gim st, thanh tra li cha c thc hin thng
xuyn, nghim tc. y chnh l nhng yu t thun li nhiu cn b,
cng chc, vin chc li dng tham , bin ti sn cng thnh ti sn
ring, s dng ti sn cng tri mc ch, thm ch tri php lut. Mt s v
tham , c lm tri thi gian qua gy ra nhng thit hi nghim trng
n ti sn ca Nh nc.

+ Hn ch trong vic cng khai, minh bch ha cc c ch qun l

kinh t
35
 Nhng c ch qun l kinh t nh c ch cp pht vn u t xy dng
c bn; c ch cp hn ngch xut nhp khu, nht l i vi vic xut nhp
khu cc mt hng thit yu, cc mt hng quan trng; c ch u thu; c ch
cp giy php; c ch duyt d n vn cn cha c cng khai, minh bch
dn n nhng hnh vi li dng sch nhiu, gy kh khn, i hi l cng
nh a hi l c cp kinh ph, c cp cc giy php xut nhp
khu, ginh c cc hp ng xy dng hay cung cp trang thit b

+ Chnh sch qun l, iu hnh kinh t ca Nh nc cn cha thc

s hp l

S can thip qu su ca c quan Nh nc vo nn kinh t cng to

iu kin cho tham nhng gia tng. S can thip ca cc c quan Nh nc
th hin thng qua cc chnh sch iu tit th trng tc l cm on, hn
ch cc ch th kinh t khng c hot ng, kinh doanh trong mt s lnh
vc (tr mt s ch th nht nh c php). V d, trong vic cp php
xut, nhp khu, ch nhng cng ty c cp php mi c xut, nhp khu
mt s loi hng ha no v ch vi s lng c th theo giy php. iu
to ra s khan him trn th trng. Lng cung, cu khng c tnh
ton theo chi ph cn bin ca cc nh sn xut, nhp khu m c p t
bng mnh lnh hnh chnh. Vi s lng b khng ch nh vy, gi c do
cu quyt nh (tc l s tin ngi tiu dng phi tr mua mt n v
hng ha) s cao hn chi ph sn xut, nhp khu. Li ch kinh t t s
chnh lch ny s c phn chia khi giao dch c tin hnh. Thng qua
vic hi l c cp php nhp khu, mt phn li ch (di hnh thc
hi l) s ri vo ti ngi nhn hi l, phn khc s thuc v ngi a
hi l. R rng, nu khng c cc quy nh cp php xut, nhp khu th s
khng pht sinh cc hnh vi a, nhn hi l v do vy s gp phn lm
gim tham nhng.

- Hn ch trong ci cch hnh chnh

Ngy 17-9-2001 Th tng Chnh ph ra Quyt nh s

136/2001/Q-TTg ban hnh Chng trnh tng th ci cch hnh chnh nh
nc giai on 2001 - 2010. Chng trnh ny c xc nh l nhm "Loi

36
b nhng th tc rm r, chng cho d b li dng tham nhng, gy
kh khn cho dn". Tip , Ngh quyt Trung ng 5 kha X v tip tc y
mnh ci cch hnh chnh, nng cao hiu lc, hiu qu qun l ca b my
nh nc ra ch trng gn ci cch hnh chnh vi vic thc hin c
ch "mt ca" trong cc th tc hnh chnh i vi nhng lnh vc bc xc,
lin quan trc tip ti ngi dn v doanh nghip, nh t ai, xy dng, h
tch, h khu, u t, ng k doanh nghip, hi quan, thu, kho bc, xut
nhp khu v.v.. Quyt nh s 181/2003/Q-TTg ngy 4-9-2003 ca Th
tng Chnh ph v vic ban hnh Quy ch thc hin c ch "mt ca" ti
c quan hnh chnh nh nc a phng to ra mt cch thc gii
quyt cng vic hiu qu cho cng dn, t chc, th ch ha mi quan h
gia chnh quyn v ngi dn thng qua vic thc hin c ch "mt ca".
Quyt nh s 93/2007/Q-TTg ngy 22-6-2007 ca Th tng Chnh ph
ban hnh Quy ch thc hin c ch "mt ca lin thng" quy nh nhiu
ni dung mi c tnh hon thin hn nhm thay i phng thc lm vic
ca c quan hnh chnh nh nc cc cp a phng, gim phin h, nng
cao hiu lc, hiu qu qun l nh nc, em li li ch cho ngi dn v
doanh nghip. Cc quy nh ny lm gim ng k vic li dng c ch,
chnh sch sch nhiu, gy phin h i hi l.

Mc d ng v Nh nc ta quyt lit thc hin ci cch hnh

chnh v bc u t c nhng thnh cng nht nh. Tuy nhin, ci
cch hnh chnh vn cha p ng c yu cu ca nn kinh t - x hi. Do
nh hng nng n ca c ch kinh t c nn cc th tc hnh chnh tuy
c r sot v loi b mt phn nhng vn cn rt phc tp, rm r, gy
nhiu kh khn, bt li cho ngi dn v doanh nghip. Chnh s rm r,
phc tp trong cc th tc hnh chnh to iu kin cho tham nhng gia
tng. Vic iu hnh, qun l nn kinh t cn nhiu bt cp, lng lo, yu
km, nht l c ch xt cp pht vn u t, vn vay ODA to ra nhiu
k h. Bn cnh , nhng th tc cn ko di, lm cho nhng ngi khng
c thi gian, hoc nhng ngi mun c kt qu nhanh chng buc phi a
hi l. Cc th tc nh th tc vay vn, th tc cp s , s h khu, chng
minh th nhn dn, ng k xe my, ng k kinh doanhvn cn rm r
37
v phc tp. y chnh l cc nguyn nhn lm cho t tham nhng ngy cng
trm trng.

Chin lc Quc gia phng, chng tham nhng n nm 2020 nh

gi nguyn nhn ch yu ca tnh trng tham nhng trong thi gian va qua
l vic kin ton cc c quan, t chc trong h thng chnh tr cha theo
kp s pht trin ca i sng kinh t - x hi. Chnh nhng bt cp ny l
nhng iu kin tt lm gia tng t tham nhng trong x hi. V vy, ci cch
hnh chnh khng ch l mt gii php quan trng gp phn t c cc
mc tiu pht trin kinh t - x hi m cn gp phn quan trng vo vic
phng, chng tham nhng, c bit l nhng hnh vi tham nhng c ngun
gc t c ch tp trung bao cp.

2.1.3. Nhng hn ch trong vic pht hin v x l tham nhng

- Hn ch trong vic khuyn khch t gic hnh vi tham nhng

Khon 1 iu 4 Lut phng chng tham nhng quy nh Mi hnh

vi tham nhng u phi c pht hin, ngn chn v x l kp thi, nghim
minh. Vic pht hin hnh vi tham nhng nc ta hin nay cn rt hn ch.
Hnh vi tham nhng ch yu c pht hin thng qua vic t gic ca cn
b, cng chc, vin chc v thng qua cc cng c pht hin tham nhng. Tuy
nhin, c hai hnh thc ny hin nay u cn nhiu hn ch.

Tham nhng l hnh vi do cc cn b, cng chc thc hin. Do ,

vic pht hin cc hnh vi tham nhng rt kh khn. Chng ta cha c mt
c ch khuyn khch c hiu qu vic t co, t gic hnh vi tham nhng,
c bit l c ch bo v quyn li cho nhng ngi t co hnh vi tham
nhng. Thng thng, nhng ngi t co hnh vi tham nhng l nhng
nhn vin hoc cp di ca ngi c hnh vi tham nhng. V vy rt nhiu
trng hp cn b, cng chc, vin chc bit r hnh vi tham nhng ca cp
trn nhng khng dm t co v s b tr dp, s b tr th. iu 38 Lut
phng, chng tham nhng quy nh v ngha v ca cn b, cng chc,
vin chc khi pht hin du hiu tham nhng phi bo co cho ngi ng
u c quan, t chc, n v hoc ngi ng u c quan, t chc, n v
cp trn trc tip. Tuy vy, lut cha quy nh c th trch nhim ca nhng
38
ngi ng u c quan, t chc, n v hoc ngi ng u c quan, t
chc, n v cp trn trc tip trong vic bo v cng nh gi b mt danh
tnh ngi t co hnh vi tham nhng. Ti khon 2 iu 10 Lut phng,
chng tham nhng quy nh nghim cm cc hnh vi e do, tr th, tr
dp ngi pht hin, bo co, t gic, t co, cung cp thng tin v hnh vi
tham nhng. Tuy nhin, lut li khng quy nh c th c ch x l i vi
cc hnh vi vi phm thuc loi ny. Mt khc, lut cng khng quy nh c
th trch nhim ca ngi ng u c quan, t chc, n v cp trn trc
tip khi c hnh vi bao che cho hnh vi tham nhng ca ngi ng u c
quan, t chc, n v ca cn b, cng chc, vin chc t co hnh vi
tham nhng ca th trng mnh. Trong nhng trng hp ny, nhiu kh
nng ngi t co hnh vi tham nhng s b th trng c quan, t chc
hay n v tr dp. iu lm cho nhiu cn b, cng chc, vin chc
khng dm t co cc hnh vi tham nhng.

Nh vy r rng thiu c ch bo v hu hiu cng nh khuyn khch

cn b, cng chc, vin chc t co, t gic hnh vi tham nhng. iu ny
lm hn ch ng k vic pht hin tham nhng ng thi to iu kin cho
tham nhng c iu kin gia tng.

- Hn ch trong hot ng ca cc c quan pht hin tham nhng

Hin nay hot ng ca cc c quan pht hin tham nhng vn cha

p ng c yu cu ca thc tin. Tham nhng ch yu c pht hin
thng vic s dng cc cng c thanh tra, kim tra, gim st, kim ton. Tuy
nhin, hot ng ca cc c quan ny vn cn nhiu hn ch th hin cc
im sau:

+ Cc c quan, t chc c chc nng thanh tra, kim tra, gim st,
kim ton cha pht huy ht vai tr, trch nhim, quyn hn ca mnh trong
vic pht hin tham nhng. H thng t chc, phng thc thanh tra, kim
tra, gim st cn chm i mi, cha theo kp yu cu v s pht trin a
dng, phc tp ca i sng x hi cng nh cc hnh vi tham nhng. i
ng cn b lm cng tc thanh tra, kim tra, gim st, kim ton vn cha
p ng c yu cu c v s lng cng nh trnh , nng lc, bn lnh

39
chnh tr. c bit c mt b phn cn b, ng vin thoi ha v phm cht,
nhn cch, o c li dng chc v, nhim v c giao i hoc
nhn hi l, b qua cc sai st ca cc doanh nghip, n v.

+ Hot ng thanh tra, kim tra, gim st da trn c s bo m tnh

thng nht ca quyn lc Nh nc t trung ng n a phng, c s. Tuy
nhin do c ch t chc ca nn hnh chnh hin nay nn cc t chc Thanh tra
Nh nc cc cp, cc ngnh gn nh l thuc hon ton vo c quan qun l
Nh nc cng cp. V vy, Thanh tra Nh nc cha thc s c lp trong
hot ng. iu ny hn ch ng k nhim v ca thanh tra l pht hin
tham nhng trong cc c quan, n v, doanh nghip.

+ Hot ng thanh tra, kim tra, gim st, kim ton i vi cc c

quan Nh nc pht hin tham nhng cn cha c tin hnh thng
xuyn v ton din dn n hiu qu ca vic pht hin tham nhng cn hn
ch. Hot ng ca cc c quan kim ton vn cn nhiu hn ch trong vic
pht hin kp thi hnh vi tham nhng. iu 3 Lut Kim ton Nh nc nm
2005 quy nh Hot ng kim ton nh nc phc v vic kim tra, gim
st ca Nh nc trong qun l, s dng ngn sch, tin v ti sn nh nc;
gp phn thc hnh tit kim, chng tham nhng, tht thot, lng ph, pht
hin v ngn chn hnh vi vi phm php lut; nng cao hiu qu s dng
ngn sch, tin v ti sn nh nc. Thc hin nhim v theo cc mc ch
ny, hot ng ca Kim ton Nh nc ang dn dn t c nhng tin b
nht nh, phc v cho s pht trin ca nn kinh t ca t nc. Tuy nhin,
hot ng ca Kim ton Nh nc vn cn mt s hn ch:

* Mt s k hoch kim ton tng qut c cht lng cha cao v cn

mang tnh hnh thc, cha p ng c i hi trong qun l cht ch ti
sn cng trong cc c quan, t chc, n v. iu ny to k h cho tham
nhng c iu kin pht sinh.

* Mt s bo co kim ton cha nh gi r rng v ton din v tnh

trung thc, hp l ca cc s liu quyt ton ca n v c kim ton nn
cha thc s pht huy c vi tr l cng c kim sot ca Nh nc trong

40
kim tra, gim st cc ngun lc ti chnh nh nc v trong cuc u tranh
chng tham nhng, lng ph

* Quy m hot ng kim ton ca Kim ton Nh nc cn rt hn

ch so vi yu cu phi c kim ton hng nm i vi cc c quan, t
chc, n v qun l, s dng ngn sch Nh nc. iu ny lm cho vic
qun l ti sn cng thiu cht ch, to iu kin cho tham nhng gia tng.

* Hot ng kim ton chuyn mi thc hin quy m nh nn

cha i su, lm r nhng vn bc xc trong d lun x hi v nhng
hin tng tiu cc xy ra trong vic qun l, s dng ngn sch, tin, v ti
sn Nh nc, nht vn tht thot, lng ph trong u t xy dng c bn,
trong s dng ngun vn ODA

- Hn ch trong hot ng ca cc c quan t php hnh s

Cng tc iu tra khm ph cc v n tham nhng vn cn hn ch. T

l pht hin cc v n tham nhng theo nh gi ca cc chuyn gia l cha
cao. Vn cn hin tng b lt ti phm, chuyn t x l hnh s sang x l
hnh chnh hay x l k lut. Vic x l cc v n tham nhng cn c nhng
biu hin thiu quyt tm, ngi x l. Qu trnh gii quyt v n cn chm,
gy nhiu bc xc trong nhn dn. Mt s v n tham nhng nghim trng
nhng hot ng iu tra, truy t v xt x ko di, hiu qu x l cn thp;
mt s trng hp b lt cc hnh vi tham nhng. Mc n dnh cho nhng
ngi c hnh vi tham nhng cn qu nh cha m bo tnh rn e, phng
nga ring v phng nga chung trong x hi.

Hot ng ca cc c quan bo v php lut cng cn nhng hn ch

lm pht sinh tham nhng. Nhng quy nh trong hot ng ca cc c quan
ny cn cha r rng, minh bch dn n s gia tng cc hin tng tham
nhng hi l cho cc cn b cng chc lm vic trong cc c quan ny. Vn
cn tn ti cc hin tng hi l cn b, cng chc trong cc c quan bo v
php lut c x l hnh chnh, c kt lun iu tra c li, c truy
t vi ti danh v khung hnh pht nh hn, c xt x vi hnh pht nh
hn, mc n nh hn hoc c hng n treo. Vn cn tn ti hin tng

41
a hi l thu hi ti sn l i tng ca ti phm tr cho ngi b hi,
a hi l cng ch thi hnh n

- Hn ch trong hot ng ca cc c quan truyn thng

Trong cuc chin chng tham nhng, truyn thng gi mt vai tr rt

quan trng. Khon 4 iu 6 Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut bo
ch nm 1999 quy nh bo ch c nhim v Pht hin, nu gng ngi
tt, vic tt, nhn t mi; u tranh phng, chng cc hnh vi vi phm php
lut v cc hin tng tiu cc x hi khc. Thi gian quan bo ch pht
hin v cung cp thng tin gip cc c quan bo v php lut pht hin c
nhiu v n tham nhng. Tuy nhin hiu qu ca hot ng ny cn rt
khim tn. Truyn thng, bo ch nc ta hin mi ch tp trung thc hin
nhim v gim st v a tin v hot ng phng, chng tham nhng ch
cha thc hin vic iu tra v cc v vic, cc hnh vi v cc c nhn tham
nhng. Hn na thi lng v cc chuyn mc ca truyn thng dnh cho
vic chng tham nhng cn qu t, cha to ra mt d lun rng ri tng
cng hiu qu ti a hot ng phng, chng tham nhng. y l mt hn
ch ca bo ch v truyn thng nc ta hin nay. Cn phi tng cng hn
na vai tr ca bo ch v truyn thng trong vic theo di phn tch hot
ng ca Nh nc, pht hin v phn nh chnh xc, kp thi cc v vic
v tham nhng v to ra din n cho ng o cng chng tham gia pht
hin v t gic cc v vic tham nhng, to ra nhng d lun x hi ln
n mnh m cc hnh vi tham nhng nht l cc hnh vi tham nhng ca
cc cn b c chc v cao, tham nhng gy ra thit hi ln. Bo ch phi
thc s l ngi bn ng hnh ca ngi dn trong cuc chin chng tham
nhng th mi pht huy c vai tr thc s quan trng trong cuc chin
chng tham nhng.

- Hn ch trong vic phi hp hot ng gia cc c quan, t chc

trong phng, chng tham nhng

Trong hot ng chng tham nhng, nhiu c quan, t chc cha nhn
thc ng tnh cht v tm quan trng ca hot ng phng, chng tham
nhng. y cng l mt nguyn nhn quan trng lm gia tng t nn tham

42
nhng. Ngh quyt s 04-NQ/TW ngy 21 thng 8 nm 2006 ca Ban Chp
hnh Trung ng ng nu c th Nhiu t chc ng, chnh quyn,
ngi ng u c quan, t chc, n v cha nhn thc y , su sc v
tnh nghim trng, s nguy hi ca t tham nhng, lng ph, nn lnh o
khng cht ch, thiu kim tra, n c, thm ch cn n nang, n trnh,
dung tng, bao che cho tham nhng, lng ph; cha thc s da vo dn v
cha pht huy c sc mnh tng hp ca c h thng chnh tr. Chin
lc Quc gia phng, chng tham nhng n nm 2020 cng nh gi, mt
trong cc nguyn nhn ch yu dn n tnh trng tham nhng hin nay
nc ta l do vic t chc thc hin cc ch trng, gii php v phng,
chng tham nhng c ra trong nhng nm qua vn cha p ng yu
cu, hiu qu cha cao, c bit l thiu mt chng trnh, k hoch phng,
chng tham nhng tng th, di hn. Chnh s n nang, n trnh, bao che,
dung tng cho tham nhng ca nhng ngi ng u cc c quan, t chc,
n v lm cho tnh hnh tham nhng thm trm trng. Hnh vi tham
nhng khng nhng khng b trng tr m cn c bao che dung tng. iu
kch thch lm gia tng nhanh chng t nn ny. Vic t chc thc hin
cc ch trng gii php v phng, chng tham nhng nhiu c quan, t
chc, n v vn cn tin hnh mt cch hnh thc, cha ch trng ni dung,
c bit l nhng vn nh k khai ti sn v minh bch ha cc hot ng
ca c quan, t chc, n v. Hu ht cc c quan, t chc, n v cha xy
dng c cc k hoch phng chng tham nhng lm c s trin khai cc
hot ng phng, chng tham nhng. Chng ta cha huy ng c sc
mnh ca tt c cc c nhn, t chc, c quan, n v vo hot ng phng,
chng tham nhng. Hin nay vn cn thiu mt c ch phi hp c hiu qu
gia cc c quan Nh nc vi cc t chc chnh tr, cc t chc chnh tr -
x hi, cc t chc x hi ngh nghip trong hot ng phng, chng tham
nhng. iu ny lm gim hiu qu hot ng phng, chng tham nhng
ng thi lm cho hnh vi tham nhng pht sinh m khng b ngn chn.

43
 2.1.4. Nhng hn ch trong nhn thc, t tng ca cn b, cng
chc cng nh trong hot ng b nhim, lun chuyn cn b

- S xung cp v o c, phm cht ca mt b phn cn b, cng

chc, vin chc

Do nn kinh t k hoch tn ti rt lu nc ta, nn nhiu cn b,

cng chc, vin chc nc ta vn chu nh hng nng n ca cc t tng,
tm l tiu cc ca thi k quan liu, bao cp. Nhiu ngi vn duy tr nhng
thi tiu cc nh hch dch, ca quyn, sch nhiu gy kh khn cho nhn
dn, lm vic theo kiu b th, ban n, ko di thi hn iu ny lm
cho mt b phn ngi dn ngi tip xc, ngi lm vic trc tip m thng
s dng nhng hnh thc tiu cc nh a hi l, thng qua mi gii hi l
gii quyt cng vic. Vn ha phong b, vn n chia, trch t l phn
trm cng ang nh hng ng k n hot ng ca cn b, cng chc,
vin chc lm gia tng tnh trng tham nhng. Nhng lnh vc lin quan n
ti chnh, tin t, vn u t nh cp pht vn, duyt d n u t, cp
giy php, duyt hn ngchu xut hin cc tnh trng nhng nhiu i
hi l. Nu khng a hi l th cng vic s b gy kh khn, mt thi gian,
doanh nghip s mt i c hi tt lm n.

Bn cnh , s xung cp v o c, nhn cch ca mt b phn

cn b, ng vin v cng chc, vin chc cng lm gia tng t tham nhng.
Ngh quyt s 04-NQ/TW ngy 21 thng 8 nm 2006 ca Ban Chp hnh
Trung ng ng nh gi Cng tc cn b ni chung v vic qun l,
gio dc cn b, ng vin, cng chc ni ring cn nhiu yu km. Mt b
phn khng nh ng vin, cn b, cng chc suy thoi v t tng chnh
tr, phm cht o c, li sng. Khng t cn b lnh o ch cht cc cp,
cc ngnh, k c cn b lnh o cao cp, cn thiu gng mu trong vic
gi gn phm cht o c; cha i u trong cuc u tranh chng tham
nhng, lng ph v thc hnh tit kim. Chin lc Quc gia phng, chng
tham nhng n nm 2020 cng nhn nh, mt trong cc nguyn nhn ch
yu dn n tnh trng tham nhng hin nay nc ta l do mt b phn
cn b, cng chc thiu tnh chuyn nghip, thc t tu dng, rn luyn v

44
t tng chnh tr, o c, li sng cn thp. S suy thoi v t tng
chnh tr, phm cht, o c, li sng th hin trc ht t tng hng
th, qu coi trng ng tin, t tng v li, lm giu bt chnh Nhng t
tng ny ang lm suy thoi mt b phn cn b c chc, c quyn. Xut
pht t nhng tm l ny m mt s cn b, ng vin li dng cng vic,
nhim v, quyn hn c giao i hi l, tham ti sn. c bit l
nhng cn b cng tc trong cc lnh vc ti chnh, tin t, cp pht vn,
thanh tra, kim ton cng nh cc lnh vc c lin quan n ngun vn ngn
sch hay vn ti tr, vn vay u i

- Hn ch trong cng tc quy hoch v b nhim cn b

Cng tc quy hoch v b nhim cn b thi gian qua c nhiu i

mi nhng nhiu c quan, t chc, n v vn cha thc hin tt. T tng
cc b, a phng, b phi trong cng tc b nhim cn b vn cn tn ti
cng lm gia tng t tham nhng. Vn cn tnh trng ch la chn, b nhim
nhng cn b cng qu, cng b phi t hnh thnh cc ng dy cu
kt vi nhau to thnh nhng vng tham nhng khp kn, v hiu ha c ch
kim sot, thanh tra ni b. Nhng v n tham nhng ln thi gian qua
cho thy r iu . Vic lun chuyn cn b cng cha c thc hin tt,
nhiu khi cn phn tc dng. Nhiu trng hp cc cn b, cng chc, vin
chc tch cc t co tham nhng th b lun chuyn cng tc, cn nhng
ngi tham nhng cng b phi, b t co th khng nhng khng b lun
chuyn cng tc m cn c b nhim chc v cao hn.

Nhng nguyn nhn tham nhng xut pht t hn ch trong nhn thc,
t tng ca cn b, cng chc, vin chc v cng tc cn b c xc nh
l nhng nguyn nhn c bn. V vy, mun hot ng phng chng tham
nhng t hiu qu cao th vn quan trng l phi to bc chuyn bin
c bn trong t tng, nhn thc ca cn b, cng chc, xy dng v thc
hin tt vn ha cng s cng nh ch qun l, lun chuyn cn b.

2.2. Tc hi ca Tham nhng

Tham nhng gy ra nhiu tc ng xu i vi cc lnh vc chnh tr,

kinh t v x hi.
45
 2.2.1. Tc hi v chnh tr

Tham nhng trc ht gy ra nhng thit hi to ln v lnh vc chnh

tr ca t nc. Chin lc quc gia phng, chng tham nhng n nm
2020 Ban hnh km theo Ngh quyt s 21/NQ-CP ngy 12 thng 5 nm
2009 ca Chnh ph nhn nh: tnh hnh tham nhng vn din bin
phc tp trn nhiu lnh vc, nht l trong qun l, s dng t ai, u t
xy dng, c phn ha doanh nghip nh nc, qun l, s dng vn, ti
sn nh nc, gy hu qu xu v nhiu mt, lm gim st lng tin ca nhn
dn vo s lnh o ca ng v s qun l Nh nc, tim n cc xung
t li ch, phn khng v x hi, lm tng thm khong cch giu ngho.
Tham nhng tr thnh vt cn ln cho thnh cng ca cng cuc i mi,
cho sc chin u ca ng, e da s tn vong ca ch . Tham nhng
to ra nhng ro cn, cn tr vic thc hin cc ch trng, chnh sch ca
ng v Nh nc. Nhiu chnh sch ca ng v Nh nc b cc cn b,
cng chc, vin chc li dng phc v cho cc mc ch c nhn gy nh
hng nghim trng n s pht trin chung ca t nc. Cc chnh sch
i vi ngi ngho, i vi vng ng bo dn tc t ngi, chnh sch i
vi thng binh, lit s, ngi c cng vi cch mngth hin s quan tm
ca ng v Nh nc. Tuy nhin nhng chnh sch ny thi gian qua b
mt s cn b, ng vin li dng tham , chim ot ti sn. Cc chnh
sch v tr gi, n b gii phng mt bng, h tr hot ng xut, nhp
khucng b mt s cn b, cng chc li dng phc v cho li ch ca c
nhn. iu ny khng ch nh hng n vic thc hin nhng chnh sch
ca ng v Nh nc trong cc chin lc pht trin kinh t - x hi ca
t nc, m cn gy thit hi khng nh n ti sn ca Nh nc, gy bt
bnh trong nhn dn. Tham nhng v vy lm gim st lng tin ca nhn dn
vo b my Nh nc, lm xi mn lng tin ca nhn dn vo i ng cn
b, ng vin, gy bc xc trong nhn dn, gy ra nhng d lun rt xu
trong x hi.

Khng nhng th, tham nhng cn lm nh hng n uy tn ca quc

gia trn trng quc t. Tham nhng lm gim lng tin ca cc nh ti tr

46
khi m ngun vin tr cho cc d n, ngun h tr cng nh ng h ca cc
quc gia cho nc ta b tht thot nhiu do t tham nhng lm cho hiu qu
t c ca cc ngun ti chnh, tn dng ny l rt thp. Trong lnh vc
u t nc ngoi, tham nhng lm mt lng tin ca cc nh u t nc
ngoi, lm nn ch ca h khi h gp phi nhiu kh khn, nhng nhiu, t
vic xin giy php thnh lp doanh nghip n qu trnh hot ng cng nh
tiu th sn phm. Tham nhng nh hng xu n nhng chnh sch tt
p ca ng v Nh nc v mi mt kinh t, chnh tr, x hi. Mt b
phn cn b, cng chc, vin chc li dng cc chnh sch ca ng v Nh
nc to ra nhng c quyn, c li ca mnh v gia nh. V d, mt s
cn b, cng chc lm gi h s c hng cc chnh sch dnh cho
cc h ngho, cc h vng su vng xa, hng tr cp cho nn nhn ca
thin tai, hng cc chnh sch c tuyn i hc, xt tuyn cng chc, vin
chc iu ny gy ra nhng nh hng xu trong i sng chnh tr
ca x hi, gy ra s bt bnh trong nhn dn, gy nh hng n vic thc
thi cc chnh sch pht trin kinh t - x hi ca ng v Nh nc. Khi cc
chnh sch nh chnh sch cho ngi ngho, chnh sch cho u t pht trin
kinh t, chnh sch xa i, gim ngho, chnh sch thu ht vn u t nc
ngoib cc hnh vi tham nhng tc ng lm cho mo m th nhng chnh
sch ny khng nhng khng pht huy tc dng m nhiu khi cn phn tc
dng, gy tr ngi cho s nghip pht trin kinh t - x hi ca t nc.

2.2.2. Tc hi v kinh t

Bn cnh cc thit hi v chnh tr, tham nhng cn gy ra nhng thit

hi to ln v mt kinh t cho Nh nc v x hi. Theo nh gi ca Vn
phng Lin hp quc v ma ty v ti phm (UNODC) v Ngn hng Th
gii (WB), nn tham nhng gy thit hi cho cc nc ang pht trin ti
1,6 nghn t USD mi nm.1 Nhng thit hi v kinh t m tham nhng gy
ra cho nc ta c th k n l:

- Tham nhng lm tht thot nhng khon tin ln trong xy dng c

bn do phi chi ph cho vic u thu, vic cp vn, vic thanh tra, kim ton
1
Ngun: http://www.vietnamplus.vn/Home/The-gioi-thiet-hai-hon-2600-ty-USD-do-tham-
nhung/201012/71167.vnplus.

47
v hng lot cc chi ph khc. Mt khc do tham nhng m mt s lng ln
ti sn ca Nh nc b tht thot do cc hnh vi tham , lm dng chc v
quyn hn chim ot... Trong , nhng sai phm trong lnh vc t ai
chim mt s lng ng k. Trong nm 2010, qua thanh tra, cc c quan
chc nng pht hin nhiu sai phm trong lnh vc t ai, n b gii
phng mt bng, u t xy dng, qun l s dng ti sn cng, kin ngh
thu hi 8.152,6 t ng v 2.108,5 ha t. 1 Mt s c nhn, t chc thc hin
cc hot ng u t bng vn ngn sch khng da trn yu cu mang li
li ch cho Nh nc, cho x hi m ch nhm mu cu li ch cho c nhn.
V li ch c nhn ca mnh hay ca mt nhm ngi, mt s doanh nghip
u t mua, nhp khu nhng dy chuyn sn xut, my mc, thit b, phng
tin, tu thy rt lc hu, c nt mang v khng th s dng c do cng
ngh qu c hoc tiu tn qu nhiu nhin liu hoc thi ra qu nhiu cc
cht c hi, gy tht thot cho ngn sch nh nc hng ngn t ng.

- Tham nhng gy tn tht ln cho ngun thu ca ngn sch nh nc

thng qua thu. Thu l ngun thu ch yu ca ngn sch nh nc. Tuy
nhin do t tham nhng, hi l m mt s doanh nghip ch phi np khon
thu t hn nhiu so vi khon thu thc t phi np. iu ny lm tht
thot mt lng tin rt ln hng nm. Hi l cng dn n nhng tht thot
ln trong vic hon thu, xt min gim thu

- Tham nhng, nht l hnh vi tham ti sn lm cho mt s lng ln

ti sn cng tr thnh ti sn t ca mt s cn b, cng chc, vin chc. Trong
mt s c quan, t chc hnh thnh cc ng dy tham hng t, thm ch
hng ngn t ng ca Nh nc. Theo bo co ca Vn phng Ban ch o
Trung ng v phng, chng tham nhng, ch tnh ring 2 thng u nm 2011,
Thanh tra Chnh ph pht hin sai phm 426.128 triu ng v 1.427ha t.
Nu nhng hot ng ca Thanh tra v Kim ton c tng cng th chc chn
s tin tht thot do tham nhng b pht hin s ln hn nhiu.

Tham nhng gy ra nhng thit hi nghim trng cho cc cng trnh

xy dng. Do tham nhng m mt s cng trnh xy dng nh cc cng trnh
1
Ngun: http://www.vietnamplus.vn/Home/Phien-hop-thu-35-cua-UBTVQH-ve-chong-tham-
nhung/20109/62161.vnplus.

48
cu ng, nh ca km cht lng. iu ny khng ch gy nguy him ng
k cho cuc sng ca ngi dn khi s dng cc cng trnh ny m cn nh
hng nghim trng n s pht trin ca nn kinh t - x hi.

Tham nhng gy nh hng ln n mi trng kinh doanh, lm gim

ng k nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip, lm chm tc tng
trng ca nn kinh t. Ngn hng Th gii (WB) c tnh tham nhng khin
chi ph ca cc doanh nghip ton cu tng 10%, trong khi chi ph giao dch
ti cc nc ang pht trin tng thm ti 25%. S tin tham nhng ca quan
chc trn ton th gii mi nm ln ti hn 1.000 t USD. 1 Do t nn tham
nhng m nhiu doanh nghip tuy khng c thc lc v uy tn nhng nh
hi l m vn ginh c nhng hp ng kinh t ln. iu khng ch
lm mt lng tin ca cc doanh nghip lm n chnh ng trong cnh tranh
lnh mnh m cn dn n nhiu hu qu xu khc nh cht lng cng trnh
km, lm suy thoi phm cht ca mt s cn b, cng chc, vin chc, lm
mt lng tin ca cc nh u t

Hnh vi sch nhiu, gy kh khn, i hi l ca mt b phn cn b,

cng chc, vin chc cn gy thit hi n ti sn ca ngi dn do h phi
a hi l khi lin quan n cc th tc hnh chnh. Mt khc th tc hnh
chnh b ko di gy mt thi gian, tin ca ca ngi dn, lm nh tr
cc hot ng sn xut, kinh doanh.

2.2.3. Tc hi v x hi

Tham nhng lm nh hng n cc gi tr, cc chun mc o c v

php lut, lm xung cp o c ca mt b phn cn b, ng vin.

Tham nhng lm cho mt b phn cn b, ng vin coi thng cc

gi tr o c, coi thng cc chun mc ca php lut, sch nhiu, gy kh
khn i hi l. Mt s ngi sn sng lm tri lng tm, tri o c,
xm phm ngha v ngh nghip cng nh vi phm php lut v nhng
khon tin hi l. Bo co ca Ban Chp hnh Trung ng ng kha X do
Tng B th Nng c Mnh trnh by ti phin khai mc i hi i

1
Ngun: http://www.vietnamplus.vn/Home/The-gioi-thiet-hai-hon-2600-ty-USD-do-tham-
nhung/201012/71167.vnplus.

49
biu ton quc ln th XI ca ng sng 12/1/2011 khng nh, mt s
ch tiu, nhim v do i hi X ra cha t c, trong c t quan
liu, tham nhng, lng ph, ti phm, t nn x hi, suy thoi o c, li
sng... cha c ngn chn, y li.

Tham nhng lm xo trn trt t x hi. Khi nhng cn b, ng vin

thay mt ng, Nh nc thc thi cng v m tham nhng, nhn hi l th
lc , hot ng ca h khng cn phc v cho li ch ca Nh nc, ca
x hi, ca cng dn m hot ng ch phc v cho li ch ca mt s t
ngi l nhng ngi a hi l. iu ny gy ra nhng nh hng xu n
nhiu mt ca i sng x hi, gy bt bnh trong nhn dn. Ngy nay tham
nhng khng ch xy ra i vi mt s lnh vc lin quan n ti chnh,
tin t, u t xy dng c bn, t ai, nh ca m tham nhng xy ra
nhiu lnh vc ca i sng x hi, gy ra nhng hu qu xu, lm cn tr s
pht trin lnh mnh ca t nc. c bit, khi tham nhng xy ra trong cc
lnh vc, ngnh ngh c x hi tn knh nh gio dc, y t, vn ha th
hnh vi tham nhng cn xm hi n cc gi tr o c, x hi truyn thng,
gy ra nhng hu qu xu, tc ng khng nh n h t tng trong x hi.

Tm li, tham nhng gy ra nhng hu qu nghim trng v

chnh tr, kinh t v x hi; gy nh hng xu n s pht trin mi
mt ca nn kinh t - x hi. Tham nhng lm xung cp o c
mt b phn cn b, cng chc, vin chc, gy bt bnh trong d
lun x hi, gy nh hng nghim trng n uy tn ca ng v
Nh nc.

50
 PHN III

NGHA, TM QUAN TRNG

CA CNG TC PHNG, CHNG THAM NHNG

L mt hin tng x hi tiu cc, tham nhng v ang gy ra

nhng hu qu nghim trng nhiu mt i vi s pht trin ca x hi. Do
, vic phng nga v u tranh chng tham nhng l i hi cp thit i
vi nh nc v x hi. Cuc u tranh ny khng ch c ngha to ln trong
vic ngn chn, y li, tin ti loi b cc hnh vi vi phm php lut v ti
phm ra khi i sng x hi m cn l yu t quyt nh s tn vong ca ch
v s pht trin ca x hi.

i vi Vit Nam trong giai on hin nay, vic u tranh chng tham
nhng cng c ngha quan trng, tr thnh nhim v cp bch hng u
c thc hin mt cch quyt lit, vi s tham gia tch cc ca c h thng
chnh tr v ca mi ngi dn di s lnh o ca ng cng sn. Hot
ng u tranh chng tham nhng c thc hin mnh m, quyt lit l
nhm nhanh chng loi tr t nn ny khi i sng x hi, bi l iu
kin cn thit chng ta c th xy dng x hi dn giu, nc mnh,
cng bng, dn ch, vn minh. chnh l ngha quan trng v cng l
mc ch cui cng ca cuc u tranh chng tham nhng Vit Nam hin
nay. Tuy nhin, khi phn tch c th, chng ta c th nhn thy ngha, tm
quan trng ca cng tc phng, chng tham nhng Vit Nam c th
hin trn cc ni dung sau:

3.1. Phng, chng tham nhng gp phn bo v ch ,

xy dng Nh nc php quyn

Lch s cc triu i phong kin Vit Nam v th gii cho thy,

nguyn nhn ch yu ca s thay i triu i phong kin ny bng triu i
phong kin khc, ch phong kin bng ch t bn l bi s mc nt
ca triu i phong kin trc hoc ca ch phong kin giai on
51
suy tn. S mc nt, suy tn ca ch x hi c th hin s yu
km trong iu hnh, qun l x hi ca nh nc, s tha ho, bin cht ca
quan chc v b my nh nc. iu c biu hin trc ht bng s
tha ho o c, li sng hng lc, v trch nhim, thiu k cng, nhng
nhiu dn chng ca tng lp quan chc t trung ng n a phng. Ni
cch khc, s yu km, tr tr khng theo kp s pht trin ca x hi trong
hot ng qun l, iu hnh x hi ca nh nc phong kin to c hi
thun li cho quan liu, tham nhng pht sinh, pht trin v n lt n,
quan liu, tham nhng li lm suy yu, mc rung nh nc phong kin, to
tin cho s ra i ca mt triu i khc hoc mt ch x hi tin b,
c lng dn hn. Tham nhng l hin tng x hi c tnh lch s xut
hin trong x hi c nh nc, l thuc tnh vn c, tim n trong x hi c
nh nc nn n khng th b th tiu hon ton m chng ta ch c th hn
ch, y li hoc loi b n trong nhng thi im nht nh.

Nh nc Vit Nam dn ch cng ho (nay l Cng ho x hi ch

ngha Vit Nam) ra i l thnh qu ca cuc cch mng nhn dn v i do
ng cng sn Vit Nam lnh o. Cng vi vic xy dng nh nc kiu
mi, ng thi c th xy dng c nh nc kiu mi - Nh nc x
hi ch ngha ca dn, do dn, v dn, ton ng v ton dn ta phi tin
hnh u tranh vi cc t nn, tiu cc x hi trong c cc hnh vi tham
nhng v ti phm v tham nhng - tn d ca ch c nhng tim n,
pht sinh trong ch mi. Bc H tng ni: Tham , lng ph, quan liu l
nhng xu xa ca ch c.1 u tranh chng tham nhng l cuc u tranh
gian kh, lu di nhng cn thit v phi thc hin cho c bi mt ch
dn ch, vng mnh, mt x hi tt p trong cc gi tr cng bng, dn
ch v o c x hi c cao th cc t nn x hi v ti phm trong
c tham nhng phi b y li v loi b. S thiu kin quyt hoc n trnh
trong u tranh chng tham nhng s l c hi tt tham nhng pht sinh,
pht trin v iu s e do s tn vong ca ch , ph hoi thnh qu
cch mng ca nhn dn. Nhn nhn t kha cnh no c th thy tham
nhng chnh l quc nn ca t nc, l k th ca nhn dn ta. Bc H
1
Xem: H Ch Minh ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, tp 6. Tr 494.

52
tng ni: Tham l trm cp... Tham , lng ph v bnh quan liu l k th
ca nhn dn, ca b i, ca Chnh ph. K th kh nguy him, v n khng
mang gm mang sng m n nm trong t chc ca ta lm hng cng
vic ca ta. Tham , lng ph, quan liu l mt th gic trong lng.1

Hot ng phng, chng tham nhng lun c ng v Nh nc ta

quan tm c bit. Trong nhng nm gn y, hot ng phng, chng tham
nhng Vit Nam t c nhiu kt qu ng khch l, tuy nhin kt qu
ca hot ng ny cn cha c nh mong mun. Tham nhng vn c
coi l quc nn ca t nc, l mt trong nhng nguy c e do s tn
vong ca ch x hi ch ngha Vit Nam. Ngh quyt s 14 ngy
15/5/1996 ca B chnh tr v lnh o cuc u tranh chng tham nhng
nhn nh: Tnh trng tham nhng v ang gy ra hu qu ht sc nghim
trng, lm xi mn bn cht ca ng v Nh nc, lm tha ho i ng cn
b, ng vin, tip tay cho cc th lc th ch li dng chng ph ta, uy hip
s tn vong ca ch .2 Trong chin lc quc gia phng, chng tham
nhng n nm 2020, Chnh ph nhn nh: Tham nhng tr thnh vt cn
ln cho thnh cng ca cng cuc i mi, cho sc chin u ca ng, e
da s tn vong ca ch .3 Nh vy, phng, chng tham nhng khng ch
c mc ch n thun l lm gim tnh hnh vi vi phm php lut ni chung,
ti phm ni ring m n cn c ngha quan trng bo v s vng mnh ca
ch x hi ch ngha Vit Nam. Do , phng, chng tham nhng cn
c xem nh l mt nhim v quan trng, cp thit ca ton ng, ton dn
trong giai on hin nay.

3.2. Phng, chng tham nhng gp phn tng trng kinh

t t nc, nng cao i sng nhn dn

Thit hi vt cht do tham nhng gy ra khng ch l s lng ti sn

rt ln ca Nh nc, tp th v cng dn b cc i tng tham nhng

1
Xem: H Ch Minh. o c cch mng. Thng 12/1958. Ton tp. tp 9. NXB CTQG. H. 1995. Tr. 291.
2
Xem: Ban ni chnh trung ng, Mt s vn bn ca ng v phng chng tham nhng. Nxb. Chnh tr
quc gia, 2005. Tr.04-205.
3
Xem: Chin lc quc gia phng, chng tham nhng n nm 2020 Ban hnh km theo Ngh quyt s
21/NQ-CP ngy 12 thng 5 nm 2009 ca Chnh ph

53
chim ot m cn bao gm c nhng thit hi vt cht do cc i tng ny
lm tht thot hoc gy lng ph.

Trong thc t, tham nhng thc s tr thnh vn nn c tnh ton cu.

Theo c tnh ca Ngn hng Th gii (WB), tham nhng mi nm gy thit
hi cho nn kinh t th gii ln ti hng t USD. 1 Vit Nam, tham nhng
v ang gy ra s lo lng, bc xc ln ca ton x hi. Thi gian qua,
nhiu v tham nhng nghim trng b pht hin v x l nh v Nh my
dt Nam nh, v Tamexco, v EPCO Tng Minh Phng, v D n Mng
T, v L Th Kim Oanh, v PU18, Nhng thit hi vt cht do cc v
tham nhng trn gy ra l rt ln, c v ln n hng ngn t ng. Nu so
snh vi mc thu ngn sch hng nm ca t nc, mc chi hng nm cho
y t, gio dc hoc cho an sinh x hi, xo i, gim ngho th cng thy
r mc nghim trng ca nhng thit hi vt cht do tham nhng gy ra.
Tham nhng lm hao tn ln ngun lc kinh t ca quc gia, lm chm nhp
tng trng ca nn kinh t, lm cho nn kinh t t nc ri vo tnh trng
tt hu ngy cng xa so vi cc nc trong khu vc v th gii. Mt khc,
tham nhng cn lm cho ngi dn b thit hi v kinh t thng qua vic
buc phi a hi l, phi tr thm tin khi mua hng ho, thanh ton dch
v v gi c hng ho, dch v c cng thm cc khon chi ph, tiu
cc ph ca cc nh sn xut, cung ng dch v. Tham nhng lm tng
thm gnh nng v kinh t i vi ngi dn trong iu kin kinh t vn rt
kh khn. Tham nhng cn lm cho s chnh lch v ti sn, s phn ho giu
ngho trong x hi ngy cng tng. Cc li ch kinh t trong x hi khng
c phn chia hp l; ngun lc kinh t ca x hi khng c s dng hp
l cho vic tho mn nhu cu hng th cng nh ti sn xut ca ci vt cht
ca x hi. iu ny khng ch gy kh khn cho hot ng sn xut, pht
trin kinh t m cn lm tim n nguy c mu thun, bt n trong x hi.

V vy, pht trin kinh t nhanh v vng chc, ng thi khng

ngng nng cao i sng, vt cht, tinh thn cho nhn dn cn thc hin cc
bin php cn thit phng nga v u tranh mnh m vi tham nhng.
1
Xem: http://www.vietnamplus.vn/Home/The-gioi-thiet-hai-hon-2600-ty-USD-do-tham-
nhung/201012/71167.vnplus.
54
Vic tch cc phng, chng tham nhng c nha quan trng khng ch i
vi vic pht trin, tng trng nn kinh t m cn c ngha to ln, gp
phn quan trng trong vic ci thin, nng cao i sng vt cht, tinh thn
cho nhn dn.
3.3. Phng, chng tham nhng gp phn duy tr cc gi tr
o c truyn thng, lm lnh mnh cc quan h x hi

Vi c im c trng l c thc hin bi nhng ngi c chc

v, quyn hn v vi mc ch v li, cc hnh vi tham nhng khng ch gy
ra nhng thit hi ln v kinh t, ti sn cho nh nc v x hi m n cn
lm tn hi nghim trng n cc gi tr o c truyn thng, lm vn
c cc quan h x hi. S thiu gng mu trong vic tun th php lut
ca ngi c chc v, quyn hn; s tham lam, v li, thu vn cho li ch
c nhn ca ngi c chc v quyn hn; s tha ho nhn cch, li dng,
lm dng quyn hnh lm tri php lut, chim ot ti sn ca ngi c
chc v quyn hn - s tham nhng lm cho cc gi tr o c truyn
thng b tr p nghim trng. Cc gi tr o c truyn thng ca x hi,
ca dn tc nh lng nhn i, c hy sinh, tinh thn tng thn tng i
khng nhng khng c cao m ngy cng mai mt. T tng coi trng
quyn lc v ng tin (qu mc) lm cho nhiu ngi (c chc v,
quyn hn) thiu trch nhim i vi nh nc v x hi, th v cm vi
ng loi, thm ch hng hch, tn bo, coi thng k cng, vi phm php
lut. iu ny tc c tc ng xu rt ln i vi x hi, lm mo m cc
quan h x hi, lm bng hoi cc gi tr o c truyn thng ca dn tc
ng thi c v cho s tham lam, ch k, li sng sa hoa tru lc v nhng
thi h tt xu khc trong x hi pht sinh, pht trin.

Trong nhng nm gn y, x hi, li sng, o c truyn thng ca

ngi Vit Nam b tn cng mnh m v b bin thi mc ng bo
ng. Mt trong cc yu t lm cho cc gi tr o c v truyn thng b tn
cng, xm hi chnh l t nn tham nhng. Nhng hnh vi trc y vn b
c cng ng ln n, b coi l xu, ng ln n mnh m nh n cp ca

55
cng, t lt, hi l, nay tr thnh hin tng kh ph bin trong
x hi. Cc cm t nh vn ho phong b, chy d n, chy chc,
chy ti, khng cn xa l m xy ra nhiu, c ni n nhiu trong
x hi. Tham nhng v ang tn cng mnh m sang c nhng lnh vc
vn c c x hi tn vinh, knh trng l y t v gio dc. Nhiu cn b c
chc, c quyn khng ch rt rut cc cng trnh nh nc phc v dn
sinh hay sn xut m c nhng cng trnh dnh tn vinh cc anh hng lit
s hay n chn tin, lng thc, thc phm m ngi dn c nc vi o l
l lnh m l rch quyn gp ng h ng bo cc vng b thin tai,
bo l, ng h ngi ngho

Tham nhng gp phn lm suy gim, thay i, thm ch lm bng hoi

cc gi tr o c truyn thng ca x hi, ca dn tc. S tha ha trong li
sng, o c v vi phm php lut ca mt s ngi c chc, c quyn
trong b my nh nc nu khng c ngn chn, loi b s nhanh chng
lan ra ton x hi, to thnh xu hng, tro lu x hi, lm cho x hi b suy
i v dn n dit vong. bo v x hi, bo tn v pht trin cc gi tr
o c, vn ho truyn thng th nh nc, mi ngi dn v ton x hi
cn ng lng, chung sc u tranh khng khoan nhng vi cc hnh vi
tham nhng v ti phm v tham nhng. Vic phng nga v u tranh
chng tham nhng chnh l hot ng gp phn duy tr cc gi tr o c
truyn thng v lm lnh mnh cc quan h x hi.

3.4. Phng, chng tham nhng gp phn cng c nim tin

ca nhn dn vo ch v php lut

Nh nc l c quan quyn lc c nhn dn trao quyn, thay mt

nhn dn qun l v iu hnh x hi, bo v li ch ca nhn dn, duy tr k
cng v trt t x hi. thc hin tt chc nng, nhim v ca mnh l
qun l x hi duy tr trt t, k cng, bo v li ch ca nh nc, quyn
v li ch chnh ng ca cng dn, u tranh c hiu qu vi cc hnh vi vi
phm php lut v ti phm ni chung, hnh vi tham nhng v ti phm v
tham nhng ni ring, Nh nc cn phi thc hin nhng bin php mnh

56
m, kin quyt v kp thi. u tranh chng tham nhng trc ht l u
tranh chng nhng hnh vi tiu cc, u tranh vi nhng cn b, cng chc
mang quyn lc nh nc nhng li vi phm php lut nh nc gy thit
hi cho li ch ca nh nc, quyn v li ch ca nhn dn. y l cuc u
tranh kh khn, phc tp, lu di nhng rt cn thit. Vic u tranh kp thi,
kin quyt, khng khoan nhng vi cc hnh vi tham nhng, ti phm v
tham nhng gip cho cc c quan nh nc c th loi b nhng cn b thoi
ho, bin cht lm trong sch b my, cng c lng tin ca nhn dn i vi
nh nc, i vi ch v php lut qua tng cng sc mnh ca nh
nc nh nc c th thc hin tt hn chc nng, nhim v ca mnh.

Nn tham nhng Vit Nam thi gian qua din ra rt nghim trng v
iu gy ra nhng thit hi ln v c kinh t v x hi cng nh lm
gim st lng tin ca nhn dn vo ng, Nh nc v php lut. Ban chp
hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam nhn nh: Tham nhng, lng
ph vn din ra nghim trng nhiu ngnh, nhiu cp, nhiu lnh vc vi
phm vi rng, tnh cht phc tp, gy hu qu xu v nhiu mt, lm gim
st lng tin ca nhn dn, l mt trong nhng nguy c ln e da s tn
vong ca ng v ch ta.1 Bo co chnh tr ca Ban chp hnh Trung
ng ng kho X ti i hi i biu ton quc ln th XI ca ng cng
nh gi: Cng tc phng, chng tham nhng, lng ph cha t c yu
cu ra. Quan liu, tham nhng, lng ph vn cn nghim trng, vi nhng
biu hin tinh vi, phc tp cha c ngn chn, y li, gy bc xc x hi.

Mc d tham nhng din ra rt nghim trng, thm ch c trng hp

cn khai, trng trn nhng nhiu ngi dn cm thy bt lc, khng dm v
khng mun u tranh. iu khin cho cuc u tranh chng tham nhng
vn kh khn cng thm kh khn. Nguyn nhn ca thc t nu trn c
nhiu nhng ch yu l bi s yu km trong qun l, iu hnh x hi ni
chung, ch o, trin khai cuc u tranh chng tham nhng ni ring ca cc
c quan nh nc c thm quyn. V vy, nhim v lm trong sch b my,
1
Ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam, Ngh quyt s 04/NQ-TW ngy 21 thng 8 nm
2006: V tng cng s lnh o ca ng i vi cng tc phng, chng tham nhng, lng ph.

57
tng cng sc mnh cho b my nh nc m ch yu thng qua con ng
u tranh khng khoan nhng vi nn tham nhng cn c thc hin mt
cch quyt lit. Ch c nh vy mi loi b c hnh vi tham nhng, mi
khi phc c nim tin ca nhn dn i vi ng, Nh nc v php lut.

Nh vy, u tranh phng, chng tham nhng l mt trong nhng vn

c ngha quyt nh i vi s sng cn ca ch , hnh phc v tng
lai ca dn tc. y l cuc chin y gian kh v phc tp nhm chng li
nhng thi h, tt xu ang tim n trong mi cn b, cng chc, vin chc -
nhng ngi c nh nc v nhn dn trao quyn cc c quan t trung
ng n a phng. Cuc u tranh chng tham nhng ch c th ginh
c thng li nh mong mun khi c s kin quyt trong ch o ca cp
u ng, ca chnh quyn cng nh s hng ng, tham gia tch cc ca
mi cng dn. Ngoi ra, cn lu rng, hai thnh t hp thnh ni dung ca
cuc u tranh ny l phng, chng tham nhng. Vic phng v chng
tham nhng l hai hot ng khc nhau nhng c quan h tc ng qua li
ln nhau. Phng chm ch o ca ng v Nh nc ta l ly phng nga
l chnh nhng u tranh kin quyt, khng khoan nhng. phng nga
tham nhng, cc c quan, t chc cn thc hin vic tuyn truyn, ph bin
php lut, gio dc cn b, cng chc, vin chc khng vi phm php lut v
phng, chng tham nhng, c v ng vin mi tng lp nhn dn pht hin,
t gic hnh vi tham nhng. Trong phm vi quyn hn ca mnh, cc c
quan, t chc, c bit l ngi ng u c quan t chc phi thng xuyn
nhc nh, gio dc cn b ng thi x l nghim minh cc hnh vi tham
nhng, thu hi ti sn tham nhng, bo v ngi t gic iu gp phn
phng, chng tham nhng nhng ng thi cng c lng tin ca cn b,
cng chc i vi c quan, t chc v php lut. Khi trin khai hot ng
phng nga tham nhng, Nh nc v cc c quan, t chc cn ch trng
thc hin tt phng chm Ba khng l:

- Th nht, cn lm g, lm th no cn b, cng chc, vin chc

Nh nc ta khng mun tham nhng. iu ny ch c th t c khi

58
ngi c chc v, quyn hn c lp trng vng vng, c o c ngh
nghip cao, coi trng danh d bn thn v gia nh, c hng ch i
ng tho ng v c x hi tn vinh. Nh vy, bn cnh vic cc c quan,
t chc phi thng xuyn thc hin tt vic gio dc t tng, o c
cng v, trch nhim cng dn ca ngi cn b, cng chc cn b cng
chc c lp trng vng vng, nng cao tinh thn trch nhim hon thnh
cng v, phc v nhn dn, th Nh nc cn c chnh sch i ng, tr cng
xng ng, m bo i sng ca cn b, cng chc h yn tm cng tc
v khng vi phm php lut, k lut. Hin nay, khng t cn b lnh o
ch cht cc cp, cc ngnh, k c cn b lnh o cao cp, cn thiu
gng mu trong vic gi gn phm cht o c; cha i u trong cuc
u tranh chng tham nhng, lng ph v thc hnh tit kim1. Bo co ca
Ban Chp hnh Trung ng ng ti i hi ng ton quc ln th XI
cng nhn nh: Tnh trng suy thoi v chnh tr, t tng, o c, li
sng ca mt b phn khng nh cn b, ng vin gn vi t quan liu,
tham nhng, lng ph l nghim trng 2. Do , trong thi gian ti cn thc
hin tt gii php m i hi XI ca ng ra l: : Nng cao phm
cht o c ca i ng cng chc... Ci cch c bn ch tin lng
ca cn b, cng chc, vin chc3.

- Th hai, lm th no ngi mun tham nhng cng khng th

tham nhng c. y chnh l trch nhim ca Nh nc v cc c quan t
chc. ngi c nh tham nhng khng th thc hin c hnh vi
tham nhng l vic rt kh. iu ny i hi Nh nc phi c h thng
chnh sch, php lut ng b, cc cng c qun l khoa hc, cht ch, cc
hot ng kim tra, thanh tra, gim st phi c thc hin thng xuyn v
c hiu qu. Yu cu t ra l bn cnh vic Nh nc phi khng ngng
hon thin h thng chnh sch, php lut, nht l chnh sch, php lut lin
quan n cc lnh vc qun l kinh t, ti chnh, t ai, ti sn cng, cn

1
Xem: Ngh quyt s 04-NQ/TW ngy 21 thng 8 nm 2006 ca Ban Chp hnh Trung ng ng.
2
Xem: Bo co ca Ban Chp hnh Trung ng ng kha X ti i hi i biu ton quc ln th XI ca
ng.
3
Xem: Chin lc pht trin kinh t - x hi 2011 2020.

59
phi xy dng c ch phi hp khoa hc, kh thi trong hot ng gia cc c
quan, t chc, kin ton v khng ngng nng cao nng lc b my gim st,
thanh tra, kim tra pht hin v x l tham nhng. Theo nh gi ca
Chnh ph th h thng chnh sch, php lut Vit Nam hin nay cn cha
ng b v chnh l nguyn nhn ch yu ca tnh hnh tham nhng.1 V
vy, y li cc hnh vi vi phm php lut ni chung, tham nhng ni
ring, ng v Nh nc cn y mnh vic thc hin Chin lc ci cch
t php n nm 2020, xy dng h thng t php trong sch, vng mnh,
bo v cng l, tn trng v bo v quyn con ngi. Hon thin chnh sch,
php lut v hnh s, dn s, th tc t tng t php.2

- Th ba, lm cho cn b, cng chc khng dm tham nhng. Ngi

c chc v, quyn hn s khng dm tham nhng khi Nh nc c h thng
php lut cht ch, r rng, mnh x l nghim minh hnh vi tham
nhng; c c ch gim st, pht hin tham nhng v c bit c b my
phng, chng tham nhng hot ng hiu qu. Khi mi hnh vi tham nhng
u b pht hin kp thi v b x l nghim minh, cc i tng tham nhng
u b trng tr thch ng th iu c tc dng rn e rt ln i vi cc
hnh vi tham nhng. Mt trong nhng nguyn tc c bn trong x l tham
nhng c nh nc ta xc nh l: Mi hnh vi tham nhng u phi c
pht hin, ngn chn v x l kp thi, nghim minh.3 Ngh quyt i hi
ng ton quc ln th XI cng ch r hot ng phng chng ti phm
ni chung, tham nhng ni ring t hiu qu cn phi x l ng php
lut, kp thi, cng khai cn b tham nhng, tch thu sung cng ti sn tham
nhng v c ngun gc t tham nhng; c c ch khuyn khch v bo v
ngi u tranh chng tham nhng, lng ph, tiu cc.4 Vic pht hin kp
thi v x l nghim minh mi hnh vi tham nhng s c tc dng rt ln
trong vic rn e, lm cho ngi c iu kin tham nhng khng dm tham
nhng, qua gp phn hn ch v y li tham nhng. Tuy nhin, hot
1
Xem: Chin lc Quc gia phng, chng tham nhng n nm 2020 Ban hnh km theo Ngh quyt s
21/NQ-CP ngy 12 thng 5 nm 2009 ca Chnh ph.
2
Xem: Bo co ca Ban Chp hnh Trung ng ng kha X v cc vn kin i hi XI ca ng.
3
Xem: Khon 1 iu 4 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.
4
Xem: Bo co ca Ban Chp hnh Trung ng ng kha X ti i hi i biu ton quc ln th XI ca
ng.

60
ng phng nga tham nhng t hiu qu v n nh, th bn cnh vic xy
dng php lut, hon thin c ch qun l kinh t, pht hin, x l tham
nhng, kin ton i ng cn b, nht l b my pht hin, x l tham nhng,
th Nh nc cn phi m bo iu kin lm vic, c chnh sch i ng tho
ng, m bo v khng ngng nng cao i sng vt cht, tinh thn cho i
ng cn b, cng chc, vin chc trong b my nh nc. y chnh l gii
php lu di, n nh v bn vng i vi vic phng, chng tham nhng
Vit Nam hin nay.

PHN IV

TRCH NHIM CA CNG DN

TRONG PHNG, CHNG THAM NHNG

61
 Cng vi c quan nh nc, t chc x hi, cng dn c vai tr quan
trng trong u tranh, phng chng tham nhng. Trch nhim ca cng dn
trong phng chng tham nhng l ni dung c ghi nhn trong nhiu vn
bn php lut khc nhau. Tuy nhin, trong hot ng phng, chng tham
nhng, trch nhim ca cng dn khng ch c quy nh trong Lut
phng, chng tham nhng m cn c hng dn, gii thch c th trong
cc vn bn nh: Ngh nh s 120/2006/N-CP ngy 20 thng 10 nm
2006 hng dn thi hnh mt s iu ca Lut phng chng tham nhng,
Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27 thng 3 nm 2007, quy nh chi tit
v hng dn v vai tr, trch nhim ca x hi trong phng, chng tham
nhng. Trch nhim ca cng dn trong phng, chng tham nhng c c
th ho trong cc iu lut quy nh v quyn v ngha v ca cng dn
trong phng chng tham nhng.

Cng dn c mi trng lm vic, cng tc v a v x hi khc nhau

cng c trch nhim khc nhau trong phng, chng tham nhng. Theo quy
nh ca Lut phng, chng tham nhng, trch nhim ca cng dn trong
phng, chng tham nhng c th c xc nh vi tiu ch l:

- Trch nhim ca cng dn (bnh thng) trong phng, chng tham nhng;

- Trch nhim ca cng dn l cn b, cng chc, vin chc trong phng,

chng tham nhng;
4.1 Trch nhim ca cng dn (bnh thng)
trong phng, chng tham nhng

Vic phng, chng tham nhng khng ch l trch nhim ca cc c

quan Nh nc, t chc x hi m cn l trch nhim ca mi cng dn.

Theo quy nh ti iu 6 Lut phng chng tham nhng v iu 24

Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-2007 ca Chnh ph, trch ca cng
dn trong phng, chng tham nhng bao gm cc ni dung sau:

- Chp hnh nghim chnh php lut v phng, chng tham nhng;

- Ln n, u tranh vi nhng ngi c hnh vi tham nhng;

- Pht hin, t co hnh vi tham nhng;

62
 - Hp tc vi cc c quan c thm quyn trong vic xc minh, x l
hnh vi tham nhng;

- Kin ngh vi c quan nh nc c thm quyn hon thin c ch,

chnh sch php lut v phng, chng tham nhng;

- Gp kin xy dng php lut v phng, chng tham nhng.

4.1.1. Chp hnh nghim chnh php lut v phng, chng tham
nhng

Trch nhim phng, chng tham nhng ca cng dn c th hin

trc ht bng vic chp hnh nghim chnh php lut v phng, chng tham
nhng. Tham nhng l hin tng x hi, l hnh vi ca con ngi lun tim
n trong mi con ngi nht l ngi c chc v, quyn hn c quyn
lc, v khi c quyn lc, con ngi thng c xu hng lm dng quyn
lc mu cu li ch ring. V vy, vic phng, chng tham nhng i hi
mi ngi, nht l ngi c chc v quyn hn phi lun gi mnh bn
thn khng lm dng quyn lc, vi phm php lut hay c hnh vi tham
nhng, ng thi mi ngi (c chc v, quyn hn cng nh khng c chc
v, quyn hn) cn phi c trch nhim vn ng, gio dc ngi thn trong
gia nh chp hnh nghim chnh php lut ni chung, php lut v phng,
chng tham nhng ni ring khng cho hnh vi tham nhng xy ra. y l
yu cu quan trng i vi hot ng phng, chng tham nhng ca cng
dn. Mi cng dn cng nh ngi thn ca h khng c hnh vi tham
nhng, th iu s c ngha quan trng trong vic hn ch, gim bt cc
hnh vi tham nhng. c bit, khi c thc tun th php lut v phng,
chng tham nhng, cng dn s c tm l, tnh cm ng n trong vic ln
n, u tranh vi cc hnh vi tham nhng.

4.1.2. Ln n, u tranh vi nhng ngi c hnh vi tham nhng

i vi mi cng dn, ngoi vic chp hnh nghim chnh php lut v
phng, chng tham nhng, th cn phi c thi ph phn, ln n mnh m
hnh vi tham nhng. Bng hnh ng c th ca mnh, trong cng vic cng
nh trong cuc sng khi pht hin hnh vi tham nhng, cng dn cn ch

63
ng nhc nh, ph bnh ln n, t co ngi c hnh vi tham nhng, kin
quyt u tranh khng khoan nhng vi cc hnh vi tham nhng. Vic nhc
nh, ph bnh gip un nn nhng hnh vi sai tri, v li ca ngi khc t
ngn nga hnh vi tham nhng. Vic ph phn, ln n c tc dng cnh bo
ng thi to d lun phn ng mnh m ca cng ng i vi hnh vi tham
nhng t rn e ngi c hnh vi tham nhng. Vic ph phn ln n hnh
vi tham nhng cn nhm t r thi u tranh khng dung th, khng khoan
nhng vi hnh vi tham nhng. Tt c nhng vic lm ny ca cng dn c
ngha quan trng i vi vic phng nga tham nhng ngay ti a phng,
n v mnh v iu c ngha quan trng i vi vic phng nga v u
tranh chng tham nhng ni chung.

4.1.3. Pht hin, t co hnh vi tham nhng

Cng dn c nh nc v php lut trao quyn ng thi quy nh

trch nhim trong vic gp phn bo v trt t an ton x hi, phng nga v
u tranh chng ti phm, trong c cc hnh vi tham nhng v ti phm v
tham nhng.1 Trch nhim phng, chng tham nhng ca cng dn cn c
th hin bng vic pht hin, t co hnh vi tham nhng.

Thng qua vic gim st hot ng ca c quan, t chc v bng thng

tin thu thp t nhiu ngun khc nhau, khi bit c hnh vi tham nhng, c
bit l hnh vi tham nhng c tnh nguy him cao, cng dn c quyn t co
hnh vi ny trc c quan c thm quyn x l theo php lut. Pht hin v
t co hnh vi tham nhng l quyn, ng thi cng l ngha v ca cng dn.
iu 64 Lut phng, chng tham nhng quy nh: Cng dn c quyn t
co hnh vi tham nhng vi c quan, t chc, c nhn c thm quyn.

Vic pht hin, t co hnh vi tham nhng ca cng dn c thc hin

di hai hnh thc:

+ Phn nh vi Ban thanh tra nhn dn, t chc m mnh l thnh vin
v hnh vi tham nhng: iu 26 Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-
2007 ca Chnh ph quy nh: Nhn dn x, phng, th trn, cn b,
cng chc, vin chc, ngi lao ng trong c quan nh nc, n v s
1
Xem: iu 4 ca B lut hnh s nm 1999

64
nghip, doanh nghip nh nc khi pht hin hnh vi c du hiu tham
nhng, v vic tham nhng trong c quan, t chc, n v mnh c quyn: a)
Phn nh vi Ban thanh tra nhn dn x, phng, th trn hoc c quan
nh nc, n v s nghip, doanh nghip nh nc ni mnh c tr hoc
lm vic;b) Phn nh vi t chc m mnh l thnh vin. Vic pht hin, t
co hnh vi tham nhng trong trng hp ny c thc hin khi cng dn
pht hin hnh vi c du hiu tham nhng xy ra trong c quan, t chc m
mnh l thnh vin. Vic phng, chng tham nhng c t ra i vi i vi
mi cp, ngnh, t chc v cc c quan n v c s. i vi cc n v c
s, cc t chc, doanh nghip, ngi ng u n v v Ban thanh tra nhn
dn c trch nhim ng thi c vai tr quan trng trong vic phng, chng
tham nhng. Ban thanh tra nhn dn hoc t chc, c nhn c trch nhim tip
nhn phn nh ca cng dn v hnh vi c du hiu tham nhng hoc v vic
tham nhng, xem xt, xc minh, gii quyt theo thm quyn hoc kin ngh c
quan c thm quyn xem xt, gii quyt theo quy nh ca php lut v gim
st vic gii quyt , ng thi thng bo kt qu gii quyt cho cng dn
c kin phn nh bit.1

+ T co hnh vi tham nhng vi c quan, t chc, c nhn c thm

quyn. Khi pht hin hnh vi tham nhng, v vic tham nhng, cng dn c
quyn t co hnh vi, v vic v ngi tham nhng vi c quan, t chc, c
nhn c thm quyn. Hnh thc ny thng c thc hin trong trng hp
ngi t co khng phi l thnh vin c quan t chc (c hnh vi, v vic
tham nhng). Trong cng vic lin quan hoc do thu thp tin tc, ti liu t
nhiu ngun tin khc nhau m bit c hnh vi tham nhng, v vic tham
nhng, th cng dn c quyn ng thi cng l ngha v t co hnh vi, v
vic tham nhng vi c quan, t chc, c nhn c thm quyn x l
theo php lut.

Tuy nhin, khi pht hin tham nhng v thc hin hnh vi phn nh,
t co hnh vi tham nhng, cng dn phi nu r h, tn, a ch, ni
dung t co v cung cp cc thng tin, ti liu lin quan n ni dung t co

1
Xem: iu 26 Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-2007 ca Chnh ph

65
m mnh c c cho c quan, t chc, c nhn c thm quyn;1 cng dn
phi chu trch nhim v tnh khch quan, trung thc ca thng tin
phn nh, t co v hon ton chu trch nhim v li t co ca mnh.2 Cng
dn khng c li dng quyn t do dn ch t co sai s tht. Trng
hp cng dn ba t v t co ngi khc l tham nhng nhm xc phm
danh d hoc gy thit hi cho quyn li ca ngi b t co th tu theo
tnh cht, mc nguy him ca hnh vi m c th b x pht hnh chnh,
bi thng thit hi hoc truy cu trch nhim hnh s v ti vu khng theo
iu 122 BLHS.

Khi pht hin, t co hnh vi, v vic tham nhng, cng dn c quyn
c gi b mt (danh tnh, thng tin t co) m bo an ton tnh mng,
sc khe, Trng hp, ngi c hnh vi t co tham nhng b e do, tr
th, tr dp th h c quyn yu cu c quan nh nc c thm quyn bo
v. Vic thc hin cc bin php bo v cn thit i vi ngi c hnh vi t
co tham nhng l trch nhim ca c quan tip nhn thng tin t co v c
quan c thm quyn. Vic bo v b mt, an ton cho ngi c hnh vi t co
tham nhng c thc hin theo quy nh ca php lut Lut Phng, chng
tham nhng, Lut Khiu ni, t co,3

c th pht hin v t co hnh vi tham nhng, gp phn c hiu qu

vo vic u tranh chng tham nhng, cng dn phi t nng cao nhn thc
php lut ni chung, php lut v tham nhng ni ring. Vic nhn thc ng
v cc hnh vi tham nhng, bn cht, c im v tc hi ca cc hnh vi tham
nhng s cho php cng dn phn nh, t co ng ngi, ng hnh vi vi
phm qua gp phn c hiu qu vo vic phng nga v u tranh chng
tham nhng.

4.1.4. Hp tc vi cc c quan c thm quyn trong vic xc minh,

x l hnh vi tham nhng

Hp tc vi cc c quan c thm quyn trong vic xc minh, x l

hnh vi tham nhng l trch nhim ca cng dn trong hot ng phng,
1
Xem: iu 25 Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-2007 ca Chnh ph
2
Xem: iu 64 Lut phng, chng tham nhng nm 2005
3
Xem: - iu 65 Lut phng, chng tham nhng nm 2005;
- Khon 2 iu 25 Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-2007 ca Chnh ph

66
chng tham nhng. iu 6 Lut phng chng tham nhng quy nh: Cng
dn c ngha v hp tc, gip c quan, t chc, c nhn c thm
quyn trong vic pht hin, x l ngi c hnh vi tham nhng. iu 24
Ngh nh s 47/2007/N-CP ngy 27-3-2007 ca Chnh ph quy nh v
trch nhim ca cng dn tham gia phng, chng tham nhng cng quy nh,
cng dn c trch nhim cng tc vi c quan, t chc, c nhn c thm
quyn trong vic xc minh v vic tham nhng khi c yu cu.
Vic hp tc, h tr, cung cp thng tin cn thit, nht l trng hp
cng dn c hnh vi t co tham nhng c ngha quan trng gip c quan
t chc xc minh, iu tra nhanh chng lm r hnh vi hnh vi tham nhng
x l theo php lut. Vic khng hp tc ca cng dn c th gy kh
khn, lm cn tr vic xc minh, iu tra x l hnh vi tham nhng. Vic
khng hp tc ca cng dn m khng c l do chnh ng qua gy cn
tr vic xc minh, iu tra hnh vi, v vic phm ti v tham nhng th ty
theo tnh cht, mc m c th b x l v Ti t chi khai bo hoc t
chi cung cp ti liu (iu 308 BLHS) hoc Ti khng t gic ti phm
(iu 314 BLHS).

4.1.5. Kin ngh vi c quan nh nc c thm quyn hon thin c

ch, chnh sch php lut v phng, chng tham nhng

Trong vic thc hin chc nng, ngh nghip ca mnh hoc thng qua
vic gim st hot ng ca cc c quan, t chc hoc bng hiu bit ca bn
thn, khi pht hin nhng khim khuyt, sai st, hn ch ca c ch, chnh
sch v php lut qua ngi c chc v, quyn hn c th li dng
thc hin hnh vi tham nhng, th cng dn c quyn kin ngh vi c quan
nh nc c thm quyn hon thin c ch, chnh sch php lut phng,
chng tham nhng c hiu qu. Nhng kin ngh ca cng dn gip cho c
c thm quyn pht hin sai st, l hng sa i, b sung, hon thin c
ch, chnh sch, php lut lm cho ngi c nh tham nhng khng th li
dng thc hin hnh vi tham nhng, qua gp phn phng nga tham
nhng. Mt khc, nhng kin ngh ca cng dn c th gip c quan c thm
quyn sa i, b sung, hon thin c ch, chnh sch v php lut trong vic

67
pht hin, iu tra, x l hnh vi tham nhng qua gp phn u tranh
chng tham nhng c hiu qu.

to iu kin cho cng dn c th thc hin tt trch nhim phng,

chng tham nhng trong lnh vc ny, php lut quy nh cho cng dn c
quyn yu cu c quan, t chc, n v cung cp thng tin. Cng dn c
quyn c bit v hot ng ca c quan, t chc, n v ni mnh lm
vic, a phng ni mnh c tr t kp thi pht hin cc hnh vi c
du hiu tham nhng cng nh c cn c cn thit a ra cc kin ngh
vi c quan, t chc c thm quyn trong vic hon thin c ch, chnh sch
php lut v phng, chng tham nhng iu 32 Lut phng, chng tham
nhng quy nh: 1). Cn b, cng chc, vin chc v ngi lao ng khc
c quyn yu cu ngi ng u c quan, t chc, n v ni mnh lm
vic cung cp thng tin v hot ng ca c quan, t chc, n v ; 2).
Cng dn c quyn yu cu Ch tch U ban nhn dn x, phng, th trn
ni mnh c tr cung cp thng tin v hot ng ca U ban nhn dn x,
phng, th trn . iu 6 Ngh nh s 120/2006/N-CP ca Chnh ph
cn quy nh c th quyn v ngha v ca cng trong vic yu cu cung cp
thng tin v s dng thng tin c c c quan, t chc cung cp.

Thng qua cc thng tin c cung cp, cng dn c th kim tra, gim
st hot ng ca c quan, t chc; kim tra, gim st vic tun th php lut
cng nh vic thc hin cc bin php phng, chng tham nhng ca c quan
t chc qua pht hin cc hnh vi tham nhng cng nh kin ngh c quan,
t chc thc hin cc bin php cn thit phng, chng tham nhng, hon
thin c ch, chnh sch, php lut v phng, chng tham nhng.

4.1.6. Gp kin xy dng php lut v phng, chng tham nhng

T vic theo di tnh hnh tham nhng, phn tch cc s liu v tham
nhng, d on tnh hnh tham nhng v yu cu phng, chng tham nhng
trong thi gian tip theo trn c s phn tch, nh gi s ph hp, tnh kh thi
ca cc quy nh ca php lut v phng, chng tham nhng, cng dn c
th thng qua cc hi ngh, din n hoc thng qua cc c quan, t chc
ca mnh kin ngh, gp kin vi c quan c thm quyn xy dng php

68
lut v phng, chng tham nhng. Cc gp , kin ngh ca cng dn s
gip cho c quan c thm quyn, nht l c quan lp php trong vic ban
hnh vn bn php lut ph hp, kh thi qua gp phn phng, chng
tham nhng c hiu qu.

Phng nga v u tranh chng tham nhng l cng vic rt kh khn,

phc tp v lu di, v vy, vic phng nga v u tranh chng tham nhng
i hi c s lnh o, ch o kin quyt, kp thi ca ng, s t chc thc
hin mnh m, quyt lit ca Nh nc, cc t chc x hi v s tham gia
hng hi, nhit tnh ca mi ngi dn. Trong vic phng, chng tham nhng,
s tham gia tch cc ca ngi dn c vai tr ht sc quan trng. Mi cng
dn bng hnh vi ca mnh c th tham gia phng, chng tham nhng bng
nhiu hnh vi c th khc nhau nh vn ng ngi thn chp hnh nghim
chnh chnh sch, php lut; ph phn, ln n nhng hnh vi tham nhng; pht
hin, t co hnh vi tham nhng; hp tc vi cc c quan c thm quyn
trong vic xc minh, x l hnh vi tham nhng Vic tham gia ca ngi
dn khng ch c ngha trong vic phng nga tham nhng m cn c
ngha quan trng trong hot ng chng tham nhng qua gp phn ngn
chn, y li v tin ti loi b hnh vi tham nhng.

4.2. Trch nhim ca cng dn l cn b, cng chc, vin chc

trong phng, chng tham nhng

Cn cn b, cng chc, vin chc cng l cng dn v vy h c trch

nhim phng, chng tham nhng. Vic phng, chng tham nhng ca cn b,
cng chc, vin chc khc vi cng dn bnh thng ch l h c vai tr
trch nhim phng, chng tham nhng trong c quan, t chc, n v ca
mnh. Hot ng phng, chng tham nhng ca cn b, cng chc, vin chc
c th c xem xt di hai trng hp l: i vi cn b, cng chc, vin
chc bnh thng v i vi cn b, cng chc, vin chc qun l, lnh o
trong c quan, t chc n v.

4.2.1. i vi cn b, cng chc, vin chc bnh thng

69
 Theo quy nh ti cc iu 36, 37, 38, 39, 42 Lut phng, chng tham
nhng, trch nhim phng, chng tham nhng ca cn b, cng chc, vin
chc c th hin cc ni dung sau:

+ Th nht, Cn b, cng chc, vin chc c trch nhim thc hin

Quy tc ng x ca cn b, cng chc, vin chc. y l cc chun mc x
s ca cn b, cng chc, vin chc trong thi hnh nhim v, cng v v
trong quan h x hi, bao gm nhng vic phi lm hoc khng c lm,1
ph hp vi c th cng vic ca tng nhm cn b, cng chc, vin chc
v tng lnh vc hot ng cng v, nhm bo m s lim chnh v trch
nhim ca cn b, cng chc, vin chc.2

i vi cc t chc x hi, cn b, cng chc, vin chc c trch

nhim thc hin Quy tc o c ngh nghip. y l nhng chun mc x
s ph hp vi c th ca tng ngh bo m s lim chnh, trung thc v
trch nhim trong vic hnh ngh.3

Cc quy tc ng x, quy tc o c ngh nghip gip cho cc b,

cng chc, vin chc nhn thc r bn phn, trch nhim ca mnh trong
cng vic, ngh nghip c tinh thn thi ng n khi thc hin cng
vic c giao t tn ty phc v nhn dn. Cc quy tc ny cn c tc
dng quan trng trong vic kim sot hnh vi, ng x ca cn b cng chc,
ngn nga nhng hnh vi sch nhiu, li dng cng v i hi l hoc cc
hnh vi khc c tnh trc li

+ Th hai, cn b, cng chc, vin chc c ngha v bo co v cc

hnh vi c du hiu tham nhng. Theo quy nh ti iu 38 Lut phng,

1
Theo quy nh ti iu 37 Lut phng, chng tham nhng nm 2005, cc vic cn b, cng chc khng
c lm bao gm: a) Ca quyn, hch dch, gy kh khn, phin h i vi c quan, t chc, n v, c
nhn trong khi gii quyt cng vic; b) Thnh lp, tham gia thnh lp hoc tham gia qun l, iu hnh
doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, cng ty hp danh, hp tc x, bnh
vin t, trng hc t v t chc nghin cu khoa hc t, tr trng hp php lut c quy nh khc; c)
Lm t vn cho doanh nghip, t chc, c nhn khc trong nc v nc ngoi v cc cng vic c lin
quan n b mt nh nc, b mt cng tc, nhng cng vic thuc thm quyn gii quyt ca mnh hoc
mnh tham gia gii quyt; d) Kinh doanh trong lnh vc m trc y mnh c trch nhim qun l sau khi
thi gi chc v trong mt thi hn nht nh theo quy nh ca Chnh ph; ) S dng tri php thng tin,
ti liu ca c quan, t chc, n v v v li.
2
Xem: iu 36 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.
3
Xem: iu 42 Lut phng, chng tham nhng nm 2005

70
chng tham nhng: Khi pht hin c du hiu tham nhng trong c quan, t
chc, n v ni mnh lm vic th cn b, cng chc, vin chc phi bo
co ngay vi ngi ng u c quan, t chc, n v ; trng hp ngi
ng u c quan, t chc, n v c lin quan n du hiu tham nhng
th bo co vi ngi ng u c quan, t chc, n v cp trn trc tip.

i vi trng hp, cn b, cng chc, vin chc bit c hnh vi

tham nhng m khng bo co. th (h) phi chu trch nhim theo quy
nh ca php lut.1 Vic quy nh trch nhim bo co v hnh vi, v vic
c du hiu tham nhng c ngha quan trng trong vic khuyn khch cn
b cng chc tch cc, ch ng trong vic pht hin, phn nh, t gic hnh
vi tham nhng trong c quan, t chc, n v qua gp phn phng, chng
tham nhng xy ra trong c quan, t chc, n v ca mnh. ng thi, iu
39 Lut phng, chng tham nhng cn cnh bo cn b, cng chc khi bit
c hnh vi tham nhng m khng bo co. th (h) phi chu trch
nhim theo quy nh ca php lut.

+ Th ba, cn b, cng chc, vin chc c ngha v chp hnh quyt

nh v chuyn i v tr cng tc ca c quan, t chc, n v. Theo quy
nh ti iu 43 Lut phng, chng tham nhng: vic chuyn i v tr
cng tc ca cn b, cng chc, vin chc c thc hin nh k i vi
mt s v tr cng tc lin quan n vic qun l ngn sch, ti sn ca
Nh nc, trc tip tip xc v gii quyt cng vic ca c quan, t chc,
n v, c nhn nhm ch ng phng nga tham nhng. iu ny c tc
dng quan trng trong vic trnh cn b, cng chc, vin chc li dng
nghip v, kinh nghim cng tc mu cu li ch ring v thc hin hnh
vi tham nhng.

4.2.2. i vi cn b, cng chc, vin chc lnh o trong c quan,

t chc, n v

Cn b, cng chc, vin chc l qun l, lnh o c vai tr rt quan

trng trong hot ng phng, chng tham nhng ti c s, doanh nghip, c

1
Xem: iu 39 Lut phng, chng tham nhng nm 2005

71
quan, t chc, n v ca mnh. Hot ng phng, chng tham nhng ca
nhng ngi ny c th hin trn cc ni dung sau:

+ Th nht, Tip nhn, gii quyt nhng phn nh, bo co v hnh vi

c du hiu tham nhng xy ra trong c quan, n v, t chc ca mnh. Sau
khi tip nhn, gii quyt cc ni dung phn nh, bo co v hnh vi, v vic
c du hiu tham nhng, ngi c bo co phi x l v vic theo thm
quyn hoc chuyn cho c quan, t chc, c nhn c thm quyn xem xt x
l v thng bo cho ngi bo co;1 ngi nhn c bo co v du hiu
tham nhng m khng x l th phi chu trch nhim theo quy nh ca
php lut.2

Cc quy nh ny c ngha quan trng trong vic khuyn khch cn b,

cng chc tham gia phng, chng tham nhng. iu ny lm cho hnh vi
tham nhng c pht hin sm, x l cng minh, ng php lut qua
gp phn phng nga tham nhng.

+ Th hai, cn b, cng chc, vin chc (qun l, lnh o) c trch

nhim tun th quyt nh v vic lun chuyn cn b, 3 k khai ti sn.4 Vic
lun chuyn cn b nhm hn ch vic cn b, cng chc, vin chc li dng
chc v quyn hn trc li; vic k khai ti sn ca cn b, cng chc,
vin chc nhm kim sot bin ng v ti sn ca cn b, cng chc, vin
chc nhm sm pht hin hnh vi tham nhng.

+ Th ba, t chc kim tra vic chp hnh php lut ca c quan, t
chc, n v, c nhn thuc phm vi qun l.

Vic thng xuyn t chc kim tra vic chp hnh php lut ca c
quan, t chc, n v, c nhn thuc phm vi qun l ca mnh nhm kp
thi pht hin hnh vi tham nhng. Khi pht hin c hnh vi tham nhng, th

1
Xem: iu 38 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.
2
Xem: iu 39 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.
3
Xem: - Ngh nh s 24/2010/N-CP ngy 15 thng 3 nm 2010 ca Chnh ph quy nh v tuyn dng,
s dng v qun l cng chc;
-Ngh nh s 93/2010/N-CP ngy 31 thng 8 nm 2010 Sa i mt s iu ca Ngh nh s
24/2010/N-CP ngy 15 thng 3 nm 2010 ca Chnh ph quy nh v tuyn dng, s dng v qun l
cng chc
4
Xem: iu 44 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.

72
trng c quan qun l nh nc phi kp thi x l theo thm quyn hoc
thng bo cho c quan thanh tra, iu tra, Vin kim st c thm quyn.

i vi ngi ng u c quan, t chc, n v phi ch ng t

chc thc hin vic t kim tra ca c quan, t chc, n v mnh. Vic ch
ng t chc kim tra vic thc hin nhim v, cng v ca cn b, cng
chc, vin chc thng xuyn, trc tip gii quyt cng vic ca c quan, t
chc, n v, c nhn v cn b, cng chc, vin chc khc do mnh qun l
nhm kp thi pht hin, ngn chn, x l hnh vi tham nhng.1

+ Th t, Ngi ng u v cp ph ca ngi ng u c quan, t

chc, n v phi chu trch nhim v vic xy ra hnh vi tham nhng
trong c quan, t chc, n v do mnh qun l, ph trch.

Trng hp xy ra tham nhng ti c quan, t chc, n v mnh

qun l, ph trch, th ty theo tnh cht mc nghim trng ca v vic
m ngi ng u v cp ph ca ngi ng u c quan, t chc, n v
b x l k lut hoc b truy cu trch nhim hnh s.2

1
Xem: iu 59, 60 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.
2
Xem: iu 54, 55 Lut phng, chng tham nhng nm 2005.

73