##9,DENDROMETRIJA,UDBENIK

f / i P

#NNDENDROMETRIJA
#NPILI NAUKA O IZMJERI DRVLJA
ZA P O E T N I K E I S T R U N J A K E

NAPISAO

d r# A A A n t u nLEVAKOVI
JAVNI R E D O V I T I P R O F E S O R
G O S P O D A R S K O - U M A R S K O G F A K U L T E T A NA S V E U l L I T U U ZAGREBU

SA 75 S L I K A I 4 TABELARNA PRILOGA

# M M Z A G R E B #GG1922.
NAKLADA #PPHRVATSKO U M A R S K O DRUTVO
 PREDGOVOR,
Ovome, pomou njemake strune literature samostalno sastavljenom
i u mnogom pogledu s a s v i m s v o j e v r s n o m djelu namijenjeno je,
da poslui u prvom redu kao udbenik sluaocima umarstva u gospo-
darsko-umarskom fakultetu zagrebakom, a u drugom redu kao pri-
runik ve gotovim umarskim strunjacima. U veoma znatnoj mjeri
moe ono od koristi biti i naim umskim industrijalcima i drvotrcima.
Za ove su naroito od vanosti poglavlja o kubisanju izraenog i polu-
izraenog (tupobridnog) tehnikog drva, tono se nalaze u dodatku.
No i u ostalim dijelovima knjige mogu oni nai dosta toga, to im za
njihovo zvanje moe dobro doi.
Svrha je ovom djelu u prvom redu teoretska, jer sam osvjedoen,
da e se onaj, koji dobro pozna t e o r i j u kubisanja i ostalih s njime
skopanih zadataka, ne samo u raznim sluajevima prakse vrlo lako
snai, ve da e i eventualne neispravnosti, koje su u praksi uobiajene,
moi onda lako uoiti i uspjeno odstraniti. Pri tom je ipak u obilnoj
mjeri u obzir uzeta i p r a k t i n a strana kubisanja i ostalih s time
skopanih zadataka, u koliko je dakako to sa modernim naelima raci-
onalnog kubisanja spojivo.
Poput nekih njemakih autora posluio sam se i ja (samo u pri-
lino drugaijoj formi) na nekim mjestima diferencijalnim i integralnim
raunom i to iz dva razloga: izvodi pomou vie matematike veinom
su naime znatno jednostavniji i bri, a k tome se ona danas ui u
svim umarskim visokim kolama, pa stoga veinom ne pravi itaocu
nikakovih potekoa. Unato toga mogu se ovim djelom vrlo dobro
posluiti i oni drugovi iz prakse, kojima je diferencijalni i integralni
raun eventualno nepoznat, jer je uporaba ovoga rauna ograniena
samo na i z v a d j a n j e nekih formula, koje je za veinu drugova
u praksi nepotrebno.
PISAC.
 SADRAJ.

,
UVOD. Strana
1. Pojam i razdioba dendrometrije , 9
2. Literatura na polju dendrometrije 9

PRVI DIO.
U s t a n o v l j i v a n j e d r v n e mase, s t a r o s t i i p r i r a s t a za p o j e d i n o stablo.

PRVI ODSJEK.
Ustanovljivanje stabalne drvne mase.

Prvi pododsjek.
Kubisanje stabala u oborenom stanju.

Prvo poglavlje.
K u b i s a n j e oblih debala i njihovih dijelova (trupaca, kusova). . . . 11
A. O b l i k d e b l a i o p a f o r m u l a za k u b i s a n j e r o t a c i j o n i h t j e l e s a . . . 11
B. I z v a a n j e f o r m u l a za k u b i s a n j e p a r a b o l o i d a , u n j a i n e i l o i d a .
I. Formule za kubisanje p o t p u n o g paraboloida, unja i neiloida . . . . 14
1. Formule za kubisanje paraboloida 15
a) Formula za kubisanje paraboloida pomou osnovke i visine . . . . 15
b) Formula za kubisanje paraboloida pomou visine i poprene plohe
u pol visine 16
c) Formula za kubisanje paraboloida pomou visine i krune plohe u
donjoj treini visine 17
2. Formule za kubisanje jednostavnog unja 17
3. Formule a kubisanje neiloida . 18
II. Formule za kubisanje k u a t o g paraboloida, unja i neiloida.
1. Formule za kubisanje kusatog paraboloida 19
a) Izvod kubikacijone formule pomou koordinata obiju skrajnjih toaka 20
b) Izvod kubikacijone formule pomou koordinata poetne i srelnje
krivuljske toke 21
2. Formule za kubisanje kusatog unja i neiloida 22
a) Izvod kubikacijone formule pomou koordinata d r u g o spomenutih
triju toaka na izvodnici kusatog unja 23
b) Izvod kubikacijone formule pomou koordinata p r v o spomenutih
triju toaka na izvodinci kusatog unja 24
G. R a z m a t r a n j a o p o j e d i n i m k u b i k a c i j o n i m f o r m u l a m a o b z i r o m
na u p o r a b i v o s t n j i h o v u za k u b i s a n j e c i j e l i h ebala i trupaca.
I. Razmatranje o prvoj i drugoj Smalianovoj formuli 27
n . Razmatranje o Huberovoj formuli . 32
m . Razmatranje o prvoj i drugoj Hofeldovoj formuli 39
IV. Razmatranje o Rieckeovim formulama . 42
V. Zakljuak 44
D. F o r m u l e z a k u b i s a n j e d e b l a p o s e k c i j a m a 46
E. D o m e t a k . 48
Drugo poglavlje.
K u b i s a n j e s i t n i j e g d r v a (granja, kia, i l j a i o g r i j e v n o g d r v a . . . 49
A. K u b i s a n j e n e s l o e n o g d r v a 49
I. ista ksilometru'a 49
n . Kubisanje pomou specifine teine 50
III. Komb i no van o fizikalno kubisanje 50
B. K u b i s a n j e s l o e n o g d r v a 51

Tree poglavlje.
Mjerenje pojedinih drvnih dimenzija 54
A. Mjerenje duinL i sprave za to mjerenje . 54
B. Upliv duiinskih pogreaka na kubini sadraj 55
C. Mjerenje promjer i obodnic, te ustanovljivanje pripadnih krunih ploha . . 56
. Upliv pogreaka, uinjenih kod izmjere promjera odn. obodnice na kubini
sadraj 60
E. Instrumenti za injerenje promjera 63

Drugi pododjek.
Kubisanje stabala u osovnom stanju.
Uvod 69

Prvo poglavlje.
Instrumenti za indirektno m j e r e n j e visin i promjer 71
A. I n s t r u m e n t i z a m j e r e n j e v i s i n ( h i p s o m e t r i ) 71
I. Instrumenti za geodetiko mjerenje visin 71
1. Hipsometri prve kategorije 72
Saniaville-ov dendrometar 73
Hni-ev hipsometar 77
Klaussnerov hipsometar 78
Kleinov hipsometar 82
2. Hipsometri druge kategorije 85
Winklerov dendrometar 87
Faustmannov zrcalni hipsometar 89
Weise-ov hipsometar 90
U. Instrumenti za trigonometriko mjerenje visina 91
Matth esov hipsometar 93
Lautenbachov polimetar 94
 Strana
B. I n s t r u m e n t i z a m j e r e n j e n e d o h v a t i v i h p r o m j e r i ( d e n d r o m e t r i ) . 96
I. Dendrometri bez dalekozora , 96
Sanlavilleov dendrometar 96
II. Dendrometri sa dalekozorom 98
Wimmenauerov dendrometar 98
Starkeov dendrometar 100
III. Glavna naela za mjerenje gornjih promjera 102

Drugo poglavlje.
I z v e d b a p o j e d i n i h m e t o d a za k u b i s a n j e o s o v n i h s t a b a l a 103
A. K u b i s a n j e o s o v n i h s t a b a l a p o m o u o b l i n i h b r o j e v a . . . . 103
I. Direktno kubisanje pomou oblinih brojeva 104
1. Pojam i vrsti oblinih brojeva. 104
2. Kubisanje osovnih stabala pomou oblinih brojeva 110
a) Vaenje oblinog broja iz oblino-brojevnih skrialjaka. Vrsti oblino-
brojevnih skrialjaka i njihov sastav 110
b) Izraunavanje oblinog broja po formulama 116
II. Indirektno kubisanje pomou oblinih brojeva . . . . . . . . . . . . . 118
B. K u b i s a n j e d e b a l a p o m o u s m j e r i n e v i s i n e 121

DRUGI ODSJEK.
Ustanovljivanje stabalne starosti.
Prvo poglavlje.
Ustanovljivanje starosti u oborenom stanju 124

Drugo poglavlje.
U s t a n o v l j i v a n j e starosti u osovnom stanju 128

T R E I ODSJEK.
Ustanovljivanje stabalnog prirasta.
Prvi pododsjek.
Openito 0 prirastu.
Prvo poglavlje.
Pojam i razne vrsti prirasta 130

Drugo poglavlje.
OdnoSaj izmeu teajnog i poprenog prirasta

Drugi pododsjek.
Ustanovljivanje prirasta.

Prvo poglavlje.
137
Ustanovljivanje apsolutnog prirasta
A. V i s i n s k i p r i r a s t ' \ * * .' ' 137
I Ustanovljivanje priraste za zadnju godinu i zadnju -god^nju peryodu . 187
 II. Visinska analiza stabla . . 137
Primjer visinske analize 139
HL Ustanovljivanje predvidnog budueg prirasta 141
B. D e b l j i n s k i p r i r a s t 142
I Direktno ustanovljivanje debljinskog prirasta . . j 143
1. Mjerenje prolog debljinskog p r i r a s t a . 143
2. Ustanovljivanje narednog debljinskog prirasta 145
H. Indirektno ustanovljivanje debljinskog prirasta odn. debljinska analiza . . 146
Primjer debljinske analize .150
C. P l o n i ( t e m e l j n i k i ) p r i r a s t 151
Primjer plone analize 153
. G r o m a d n i ( k u b i n i , v o l u m n i ) p r i r a s t . . . . . . . . . . . . . . 155
L Ustanovljivanje volumnog prirasta za prolu odn. narednu perijodu . . . 157
1. Ustanovljivanje volumnog prirasta sekcijonisanjem debla . . . . . . . 157
2. Ustanovljivanje volumnog prirasta uz izmjeru promjera u sredini debla 159
II. Gromadna (kubina) analiza stabla 160
Primjer kubine analize 161
E. O b l i n i p r i r a s t 162
Primjer obline analize 163

Drugo poglavlje.
U s t a n o v l j i v a n j e relativnog (postotnog) p r i r a s t a 163
A. Openito 0 postotku prirasta 163
B. Ustanovljivanje prirasnog postotka . . . . . . . " . . . . 166
I. Postotak debljinskog prirasta . . . . . . . . . . . . 166
II. Postotak plonog prirasta . . ; . . . 166
HI. Postotak gromadnog prirasta . . . . . . . . . 168
1. Ustanovljivanje volumno-prirasnog postotka za prolu ili narednu perijodu 169
2. Postotna analiza stabla 171

DRUGI DIO.
U s t a n o v l j i v a n j e d r v n e m a s e , s t a r o s t i i p r i r a s t a za c i j e l e s a s t o j i n e .

PRVI ODJEL.
Ustanovljivanje sastojinske drvne mase.
PRVI ODSJEK.
Opa naela za kubisanje sastojina.

Prvo poglavlje.
Pregled metoda Ifl
Metode mjerenja
Metode ocjenjivanja . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . . , . .

Drugo poglavlje.
178
P r e d r a d n j e k u b i s a n j a kod m e t o d m j e r e n j a . . . . . 1 | - | 1/8
A. Brojenje i klupovanje stabala, te zbrajanje prsnih temeljnica .
 Strana
I. Ureenje mjerbenog manuala (biljenice) 178
II. Zaokruivanje promjer i zaokrubene promjerke 179
III. Izvedba klupovanja 187
IV. Registratorne promjerke . . . 190
B. Izmjera stabalnih visina odn. visinskih primjernih stabala . 194

Tree poglavlje.
Posebna razmatranja o oblinim primjernim stablima 197
A. Izraunavanje ukupne drvne mase iz podataka, ustanovljenih na ovim pri-
mjernim stablima 197
B. Unapredno ustanovljivanje prsnog promjera i visine za oblina primjerna
stabla . 200
I. Izraunavanje p r s n o g p r o m j e r a za aritmetski srednje stablo . . . . 200
U. Izraunavanje v i s i n e za aritmetski srednje stablo . . . . . . . . . . 204
C. Mnoina oblinih primjernih stabala , . 207
D. Kubisanje oblinih primjernih stabala . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209

DRUGI ODSJEK.
Izvedba raznih metoda za kubisanje sastojina.

Prvi pododsjek.
Metode mjerenja.

Prvo poglavlje.
Dodjeljivanje oblinih primjernih stabala svakom pojedinom debljinskom stepenu 209
A. P o v o l j n o d o d j e l j i v a n j e o b l i n i h p r i m j e r n i h s t a b a l a projedinim
stepenima 209
I; Uporaba k o n k r e t n i h oblinih primjernih stabala 200
1. V e z a n izbor oblinih primjernih stabala 210
2. N e v e z a n (slobodan) izbor oblinih primjernih stabala 214
II. Uporaba a p s t r a k t n i h oblinih primjernih stabala 217
1. Kubisanje debljinskih stepena pomou oblino-brojevnih skrialjaka . . 219
2. Kubisanje debljinskih stepena pomou drvno-gromadnih skrialjaka . . 220
a) Uporaba o p i h drvno-gromadnih skrialjaka 220
b) Uporaba l o k a l n i h drVno-gromadnih skrialjaka 222
a) Sastavak dvoulaznih lokalnih skrialjaka 223
) Sastavak jednoulaznih lokalnih skrialjaka 223
B. P r o p o r c i o n a l n o d o d j e l j i v a n j e oblinih primjernih stabala
poj edinim debljinskim stepenima "jjj
1. Proporcionalnost gledom na b r o j s t a b a l a u svakom stepenu 225
II. Proporcijonalnost gledom na z b r o j t e m e l j n i c a u svakom stepenu . . . 234

Drago poglavlje.
Dodjeljivanje oblinih primjernih stabala svakom pojedinom debljinskom razredu 238
A. O b r a z o v a n j e d e b l j i n s k i h r a z r e d a o b z i r o m n a u k u p n i broj stabala ^
u svakom razredu . , . . . *
 I. Obrazovanje ebljinskih razreda sa n e j e d n a k i m brojem stabala i n e -
j e d n a k i m i l i j e d n a k i m brojem oblinih primjernih stabala u svakom
razredu . 238
1. P o v o l j n o razdjeljivanje oblinih primjernih stabala meu pojedine,
s a m o c i j e l i m debljinskim stepenima nadijeljene razrede . . . . . . 239
2. P r o p o r c i j o n a l n o razdjeljivanje oblinih primjernih stabala meu po-
jedine, i l i s a m o c i j e l i m i l i p a k c i j e l i m i n e c i j e l i m debljinskim
stepenima nadijeljene razrede . 242
a) Proporcijonalno razdjeljivanje oblinih primjernih stabala meu deb-
ljinske razrede, nadijeljene s a m o c i j e l i m debljinskim stepenima . 242
b) Proporcijonalno razdjeljivanje oblinih primjernih stabala meu deb-
ljinske razrede, nadijeljene c i j e l i m i n e c i j e l i m debljinskim
stepenima. . . . . . . . 244
IL Obrazovanje ebljinskih razreda a j e d n a k i m brojem stabala i j e d n a k i m
brojem oblinih primjernih stabala u svakom razredu . . . . . . . . . 245
B. O b r a z o v a n j e e b l j i n s k i h r a z r e d a o b z i r o m n a zbroj temeljnica
u s v a k om r a z r e d u . . . 250
L Obrazovanje ebljinskih razreda sa n e j e d n a k i m zbrojevima temeljnica
i p r o p o r c i j o n a l n o m razdiobom oblinih primjernih stabala meu po-
jedine razrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
II. Obrazovanje ebljinskih razreda sa j e d n a k i m zbrojem temeljnica
i j e d n a k i m brojem oblinih primjernih stabala u svakom razredu . . . 251

Tree poglavlje.
Dodatak k dosad navedenim metodama sastojinskog kubisanja 253
etvrto poglavlje.
Nadjeljivanje sastojine kao j e d i n s t v e n e stabalne skupine oblinim primjernim
stablima kao s a s t o j i n s k i m s r e d n j i m stablima 262

Peto poglavlje.
Konana razmatranja o kubisanju sastojina mjerenjem . . . . . . . . . . . . . 269

Drugi pododsjek.
Metode ocjenjivanja.
Prvo poglavlje.
D j e l o m i n o o c j e n j i v a n j e (pomou p r i m j e r n i h ploha) . . . . . . . . 272
L Openito o primjernim plohama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
II. Izbor, veliina i oblik primjernih ploha . . . . . . . . . . . . . . . . 275
III. Iskolivanje primjernih ploha . . . . . . . . 277
1. Iskolivanje kvaratinih, pravokutnih i poligoninih primjernih ploha 277
2. Postavljanje prugastih primjernih ploha . . . . . . . . . . . . . . 279
3. Postavljanje okruglih primjernih ploha . 281

Drugo poglavlje.
Potpuno ocjenjivanje . . . . . . . . . ... . . . . . . . . . . . . . . 282
L Okularno ocjenjivanje . ' 282
IL Ocjenjivanje sastojinske drvne mase pomou prirasno-prihodnih skrialjaka 282
 DRUGI ODJEL.
Ustanovljivanje sastojiuske starosti.

Prvo poglavlje.
Opa razmatranja i ustanovljivanje starosti za jednodobne sastojine . . . . . . 284

Drugo poglavlje.
Ustanovljivanje srednje starosti a nejednodobne sastojine 286
Tree poglavlje.
Ustanovljivanje srednje starosti za komplekse jednodobnih sastojina razne starosti 289

etvrto poglavlje.
R e l a t i v n o starenje nejednodobnih sastojina 291

TREI ODJEL.
Ustanovljivanje sastojinskog prirasta.
Uvod . , ... . 292
Prvo poglavlje.
Ustanovljivanje teajnog perijodinog sastojinskog prirasta 293
A. Ustanovljivanje teajnog perijodinog sastojinskog prirasta m j e r e n j e m . . 293
B. Ustanovljivanje teajnog perijodinog sastojinskog prirasta o c j e n j i v a n j e m 296
I. Pomou poprenog dobnog prirasta 296
II. Pomou prirasno-prihodnih skrialjaka 297
Drugo poglavlje-
Ustanovljivanje prirasnog toka za cijeli ivot sastojine (Sastav prirasno-prihodnih
skrialjaka) 297
Tree poglavlje.
Uporaba prirasno-prihodnih skrialjaka zu ustanovljivanje perijodinog sastojin-
skog prirasta . . . .

DODATAK PRVOM DIJELU.

Kubisanje merkantilno obraenog drva.
310
Uvod

PRVI ODSJEAK.
Jednostavni razvoj teorije.
Prvo poglavlje.
Izraunavanje p l o S t i n e za razne poprene prereze . . . , 312
A. Popreni prerezi potpunjaka ^
a) Jednostrano obraeni potpunjaci 312
b) Dvostrano (nasuprotno) obdjelani potpunjaci
c) etverostrano obdjelani potpunjaci 316
as*
B. Popreni prerezi polovnjaka . . 321
G. Popreni prerezi nezarubljenih plathiea (Bohlen) . . 323
D. Popreni prerezi okraj aka (Schwarten) . . . . . . . . . . . 324-

Drugo poglavlje.
Postavljanje k u b i k a c i j o n i h formula za razne vrsti merkantilno obra-
enog drva . . * 324

DRUGI ODSJEAK.
Izvod formula za plotinu poprenog prereza kod potpunjak . . 326

PRILOZI.
Prilog 1 #KK347 ... 329