Nr.

NAFTA SHQIPTARE VITI

PROBLEMET E DEPOZITIMEVE DHE KORROZIONIT SI EDHE RRUGVE PR MINIMIZIMIN E TYRE,

N SHFRYTZIMIN E FLUIDEVE GJEOTERMAL

NEVTON KODHELAJ

Qllimi
Artikulli ka pr qllim q t bj nj pasqyr t disa prej problemeve m t rndsishme q
shoqrojn shfrytzimin e energjis gjeotermale dhe konkretisht, krijimin e depozitimeve t silici
dhe kalcitit si edhe korrozionit. Rrugt dhe metodat praktike dhe ato m t sakta, laboratorike t
identifikimit t tipit t depozitimeve t krijuar prshkruhen n mnyr t detajuar n artikull. Jo
m pak rndsi i kushtohet modelimit matematikor dhe ndrtimit t modeleve llogarits t
depozitimeve t siprprmendura si edhe masave q duhen marr pr minimizimin e tyre. Pr
shkak t problematiks s madhe t shkaktuar prej tij, artikulli ndalet n teorin e korrozionit,
modelimit t tij matematikor, formave, monitorimit, materialeve antikorrodiv dhe masave q
duhen marr pr parandalimin e tij.
Hyrje
Energjia gjeotermale ende mund t konsiderohet se sht n etapat fillestare t shfrytzimit t
saj. Pr kt arsye por edhe prej faktit se ajo sht nj burim natyror i cili vjen nga rezervuar
ujmbajts t gjendur n thellsit e nntoks, problemet mund t jen nga m t ndryshmet, t
njohur (nga prvoja e shfrytzimit t vendburimeve t nafts dhe t gazit) dhe t panjohur
(probleme specifike q lidhen me rezervuart gjeotermal). Ndr to do t veonim rnien e
presionit t shtress, rnien e debitit nga burimet termal (manifestimet siprfaqsore t ujrave
termal), rritje t shkarkimeve t avullit nga fumarolat, rritje t sasis s ujit q hyn n rezervuar,
ftohje t rezervuarit, ndryshime n prbrjen kimike t fluidit gjeotermal, probleme t
subsidencs, ndryshime n aktivitetin mikrosizmik si edhe ato t korrozionit, i cili prbn nj
ndr problemet m t mdha n sektorin industrial n ditt tona, si dhe krijimi i depozitimeve t
Silicit dhe Kalcitit trajtohen n mnyr t hollsishme n vijim.
1 PROBLEME T KRIJIMIT T DEPOZITIMEVE T NDRYSHME GJAT
SHFRYTZIMIT T VENDBURIMEVE GJEOTERMAL
Ujrat termal kan prmbajtje t lart mineralesh dhe kriprash minerale t tretur n ta. Kjo
mund t oj n krijimin e depozitimeve t shumta n trajtn e gurzave apo smrit prgjat
trungut t pusit, n armaturn fontane, n linjat e transportit dhe t grumbullimit t fluidit, n
impiantet e prodhimit t energjis elektrike apo n konsumatort e tjer sipas fushave t
prdorimit t energjis gjeotermale. Dy prej depozitimeve m t shpeshta jan silici (SiO 2) dhe
kalciti (CaCO3). Depozitimit e silicit kan ngjyr gri ose t zez pr shkak t sasive t sulfatit t
hekurit. Nj rrug shum praktike pr ti dalluar kto lloj depozitimesh sht hedhja e nj pike
HCl mbi to. Nse do t krijohen bulza (pra do t hyj n reaksion kimik) tregon se kemi t
bjm me kalcite. Pr vzhgime m komplekse prdoren metoda t tjera m t sofistikuara si
rrezet X (difraksioni i tyre) prmes t cilave dallojm nga njra-tjetra substancat kristaline apo
mikroskopt elektronik pr analiza kualitative dhe kuantitative. Ve ktyre prdoren edhe
analizat komplekse kimike. Depozitimit e silicit jan t prhapura gjersisht n vendburimet
gjeotermal. Nj rrug shum efikase pr ti shmangur ato sht mbajtja e temperaturave n
nivele t larta (mbi at t tretjes s silicit jo-kristalor). Kjo sht nj form gjersisht e prdorur

Nevton KODHELAJ Fakulteti i Gjeologjis dhe i Minierave

 Nevton KODHELAJ

n impiantet pr prodhim t energjis elektrike. N shtres zakonisht silici kristalor sht n

ekuilibr me kuarcin. Me fillim e vlimit t ujit dhe rnien e temperaturs rritet edhe prqndrimi
i silicit. Uji kthehet n kuarc t mbingopur i cili nuk formon precipitat sepse ka shume pak kuarc
kristalor n t. Depozitimet e silicit krijohen kur kalohet prqndrimi i ngopjes s silicit
jokristalin (>25%). Kjo tregon se praktikisht vetm 25 % e ujit mund t kaloj n gjendje t
avullt pa pasur rrezik t depozitimeve silicore. Depozitimet e kalcitit (forma kristalore e kalcitit
apo aragonitit) ndeshen shpesh n puset me temperatur midis 140-240C. Ato fillojn n rastet
kur uji fillon t vloj prgjat trungut t pusit. Kto lloj depozitimesh shkaktohen prej largimit t
CO2 dhe pr pasoj rritjes s vlers s PH. Kalciti ka tretshmri retrograde, ai tretet me tepr n
temperatura t ulta. Kto lloj depozitimesh jan gjetur n zona me gjatsi rreth 200-300m
prgjat trungut t pusit, pasi ka filluar vlimi i ujit n t. Kjo lejon q kto lloj depozitimesh t
kontrollohen me leht. N rezervuart me temperatur m t lart se 260C sasia e kalcitit t
tretur n uj sht shum e vogl kshtu q pothuajse ky rrezik nuk ekziston. Por pr rezervuart
me temperatur mbi 300C, veanrisht n rezervuart me prmbajtje t lart kriprash, ekziston
rreziku i krijimit t tyre nga sulfitet, silikatet dhe oksidet minerale (Thorhallson, 2006). N fotot
e mposhtme mundemi t shohim shembuj t krijimit t depozitimeve n linjat t cilat prdoren
pr transportin e fluideve gjeotermal.

Figura 1: Depozitime t silicit n debitmats

2 IMPIANTET PILOT DHE MODELET LLOGARITSE T KALCITEVE
Mnyra m e mir e studimit t kalciteve sht studimi i tyre n minimodele t quajtura impiante
pilot. Kjo sht shum m e leverdishme se sa studimi n modelet real, pasi rezultatet jan me
nivel saktsie shum t lart dhe kostoja shum e ult. Ky lloj studimi ka edhe avantazhin se
bhet pr koh shum t shkurtr. Duke prdorur t dhna t nxjerra nga analizat kimike dhe
duke prdorur modele t ndryshme llogarits sht plotsisht e mundur q t prcaktohen masat
parandaluese si edhe rrugt alternative t shmangies s ktij problemi. Studimet mund t kryhen
edhe n autoklav t zakonshm, me kampion t marr nga vendburimi. Tretshmria e kalcitit
n varsi t temperaturs sht e njohur pr nj numr t madh mineralesh. Me qllim q t
prcaktohet niveli i ngopshmris n varsi t prqendrimit sht e nevojshme t njihet disa
koeficiente (koeficient t aktivitetit minerar). Vlera e tyre ndryshon n nivelet 0.4-1. Programe t
ndryshme si WATCH, SOLVEQ, EQ3/6, FEREQ etj prdoren pr kt qllim. Problemi me kto
programe qndron n faktin se ata krkojn njohjen e plot t prbrjes kimike t fluidit. Por
kto analiza kimike krkojn koh dhe kan kosto. sht ky shkaku q studime t till kryhen n
intervale kohe m shum se dy vjeare nga njri-tjetri.
 Nevton KODHELAJ

3 MASAT PR MINIMIZIMIN E DEPOZITIMEVE

Nuk mjafton t njohim prqndrimet e ekuilibrit t mineraleve t ndryshm me qllim
parandalimin e depozitimeve t kalcitit. Shum depozitime krijohen n mnyr t menjhershme
sapo fluidi kalon n gjendje t mbingopur, ndryshe nga silici q krkon nj far kohe dhe
reaksionet jan shum t varura nga pH, temperatura etj. Vlera t ulta t tyre ulin nivelin e
depozitimit t silicit dhe konsiderohen shpesh si mas e mir mbrojtse prej tyre. Ulja e shpejt e
temperaturs s ujit t kripur, p.sh. n shkalln e dyt t separimit prmes presioneve
vakumetrike ul ndjeshm nivelin e depozitimit t kalcitit. N kt mnyr edhe avulli i dal nga
kjo shkall separimi mund t prdoret pa krijuar probleme t depozitimit t tij. Tretsirat e
kripura krijojn m shpejt precipitate t silicit sesa ato me prmbajtje t ult t tyre. Prbrja
kimike e ujrave termal mund t modifikohet duke shtuar n ta kimikate t ndryshm
(inhibitor), por mbetet problemi i kostos. Inhibitort jan prdorur me shum sukses n puse t
ndryshm dhe madje n sasi shum t vogla (disa mg/l). Nj ndr inhibitort gjersisht t
prdorur sht poliakrilati, nj substanc me struktur molekulare zinxhirore. Ata drgohen n
pus prmes nj tubi kapilar t ulur aq thell sa t mundsoj przierjen e inhibitorit me ujin
prpara fillimit t vlimit. Turbulenca e lart favorizon krijimin e depozitimeve t kalcitit. Kjo bn
q kto depozitime t ndeshen m shpesh n debitmats apo n kalimet npr valvula. Nse
fluidi sht avull i ngopur problemi i ktyre depozitimeve thuajse nuk ekziston. Depozitimet e
kalcitit kan siprfaqe t ashpr. Efekti i tyre fillon t ndjehet edhe nse ato jan vetm 1-2 mm
n nj tubacion me diametr mbi 800 mm. Kjo ndodh sepse rritet shum niveli i humbjeve t
presionit krahasuar me nj tubacion t pastr. Prgjithsisht situata ndryshon nga pusi n linjat e
grumbullimit t fluidit gjeotermal.
4 KORROZIONI
Korrozioni sht pa dyshim problemi m i rndsishm q ndeshet gjat shfrytzimit t energjis
gjeotermale. Ai ndikon duke filluar q nga trungu i pusit (kolonat e rrethimit), n armaturn
fontan, linjat e grumbullimit dhe t shprndarjes s fluidit, impiantet pr prodhim t energjis
elektrike, radiator e n do vend ku prdoren pajisje metalike. Trajtimin e ktij problemi do ta
bjm n kto faza (Eliasson, 2007):Teoria e korrozionit, Format e korrozionit, Monitorimi i
korrozionit, Materialet q prdoren n sistemet gjeotermal, Masat parandaluese t korrozionit.
4.1 Teoria e korrozionit
Shumica e metaleve gjenden n natyr n formn e oksideve, klorideve, sulfateve, karbonateve
etj. Vet procesi i prodhimit t metaleve t pastra sht nj proces reduktimi, me qllim
prodhimin e tyre nga kta komponent. Kjo shoqrohet me rritje t energjis s lir t atomeve
prbrs t tyre. Vet korrozioni sht procesi i oksidimit natyral me qllim kalimin n formn
natyrale metalike (me nivel t ult energjetik). Nga pikpamja energjetike ky proces mund t
prshkruhet prmes ndryshimit t energjis s Gibbs-it (J/mol). N rezervuart gjeotermal sht
nj proces elektrokimik. Q t ndodh ai sht e nevojshme (Einnarsson, 2003):
Katoda;
Anoda;
Tretsira elektrolite;
Prcjellsit elektrik me qllim q elektronet t kalojn nga anoda n katod.
Reaksionet kimike t shkmbimit t elektroneve n katod dhe anod jan:
Anod: MMn++ne-
 Nevton KODHELAJ

Katod: 4e-+O2+2H2O4OH-+2H++2e-H2
Reaksionet katodike shpesh jan faktor limitues n sistemet gjeotermal. Le t shohim nj
shembull t reaksionit kimik se si formohen oksidet e hekurit n prani t ujit me oksigjen t
tretur n t:
2Fe+O2+2H2O2Fe(OH)2
2Fe(OH)2+1/2O2+H2O2Fe(OH)3 (ndryshku)
Prgjithsisht ndryshku formohet pran katodave. Q t ndodh korrozioni pra sht e
mjaftueshme q t kemi uj dhe metal, t cilt nuk mungojn n sistemet gjeotermal. Uji sht
shkaktari i korrozionit (m sakt prbrja kimike e tij). Uji gjeotermal prmban oksigjen t tretur
n t, ka vler t pH-it t till q favorizon korrozionin, prmban H2S, CO2, kloride, sht i fort
(Ca, Mg), karbonate, silic, fosfate, sulfate, fluoride, ka temperatur t till q e favorizon
fenomenin.
4.2 Format e korrozionit
Format e korrozionit n varsi t ambientit ku ai vrehet jan nga m t ndryshmet. M posht po
prmendim vetm si emra format m t hasura t tij n sistemet gjeotermal.
Korrozioni uniform;
Korrozioni me gropzime;
Korrozioni galvanik;
Korrozioni me arje;
Korrozioni selektiv:
Korrozioni ndrkokrrizor;
Korrozioni pr shkak t turbulencs;
Korrozioni pr shkak t thyerjeve nga lodhja;
Korrozioni prej sulfiteve;
Korrozioni kavitativ;
Korrozioni mikrobiologjik.
4.3 Monitorimi i korrozionit
Monitorimi i korrozionit sht nj nga mjetet m efikase pr tu mbrojtur prej tij. Format e
monitorimit jan t shumta dhe ndryshojn nga njri sistem n tjetrin, por m t prdorshmet
jan:
Kampiont pr kontroll sasior (masor);
Matja e rezistencs elektrike;
Matjet elektrokimike;
Metodat e matjes me ultratinguj.
E prbashkta e t gjith metodave monitoruese sht se prej tyre krkohet t jen t thjeshta, t
lira, t mos shkaktojn dme (nse sht e mundur), t japin rezultate t pranueshme. Le ti
trajtojm t gjitha kto teknika. Kampionet e kontrollit sasior (masor) konsistojn n prdorimin
e disa elementve t instaluar n sistemet gjeotermal. Kontrolli i peshs s tyre (pra evidentimi i
sasis s metalit t humbur prej korrozionit) sht thelbi i ksaj metode. sht nj metod e
thjesht, e aplikueshme n do lloj ambienti, mund t shihet edhe me sy t lir efekti i
korrozionit, mund t analizohet, mund t krijojm nj lloj arkivi me to, jep informacion mbi
korrozionin kumulativ dhe shpejtsin e tij. Koha minimale n t ciln kampioni duhet t rrij n
ambient llogaritet:
 Nevton KODHELAJ

(1)
ku: vkorr shpejtsia e korrodimit (mm/vit)
Metoda e matjes s rezistencs konsiston n prdorimin e disa elektrodave. Ato ndrrohen pasi
50 % e materialit t tyre sht korroduar. Edhe kjo metod sht e thjesht, aplikohet n do lloj
mjedisi por nuk mund t jap prgjigje pr korrozionin e ngadalt dhe pr pasoje mund t na oj
n vlersime t gabuara pr procesin. Metodat elektrokimike jan dy, ajo e rezistencs lineare
dhe e qelizave korrozive n arje. Parimi i tyre i puns mbshtetet n ligjin e Omit, ek. (2):
(2)
ku: 1/R shpejtsia e korrozionit.
sht nj metod e thjesht, nuk shkakton dme, ka procedura shume t thjeshta por
prcjellshmria e ult elektrike e fluidit gjeotermal, interferenca e reaksioneve t tjera
elektrokimike jan ant e saj negative. Analiza duhet t bhet pr do sistem n mnyr t
veant. Metodat e ultratingujve jan t thjeshta, jan informacion shum t sakte mbi
korrozionin uniform por nuk jan t suksesshme n identifikimin e gropzave. Pavarsisht nga
metoda monitoruese prher duhet t prpiqemi t mbajm dokumentacion sa m t plot mbi t
gjith aktivitetin korroziv. Nse sht e mundur t do t ishte mir t mbajm edhe informacion
mbi ambientin (prmbajtja e oksigjenit, prcjellshmria, temperatura, presioni etj). Po ashtu
duhet t prpiqemi t kombinojm metodat monitoruese pasi ato plotsojn njra-tjetrn duke
arritur kshtu lokalizimin e plot t tij.
4.4 Modelimi matematik i korrozionit n sistemet gjeotermal
Modelimi matematikor sht procesi i shprehjes s nj problemi t marr nga jeta reale prmes
zgjidhjes s ekuacioneve matematikore dhe pasqyrimit t rezultateve t marra n realitetin e
prditshm. N vijim trajtohen n mnyr m t detajuar modeli i transferimit t nxehtsis dhe
ai Zhimz Hoffman.
4.5 Modelimi i transferimit t sasis s nxehtsis
N vijim paraqitet shprndarja e temperaturs e cila vrehet gjat transferimit t nj sasie
nxehtsie, prmes nj pareti metalik, si n figurn 2. Humbjet e nxehtsis n kt model ndahen
n tre pjes: humbjet n filmin e holl t fluidit, humbjet n paretin metalik t cilat jan t
prpjesshme me prcjellshmrin termale t metalit si edhe trashsin e tij, humbjet n filmin e
holl t fluidit pasi nxehtsia del prej paretit metalik.
Fluid i nxeht T1 Fluid i ftoht

T2

T3

T4

Film i nxeht Film i ftoht

Figura 2: Shprndarja e temperaturs prreth nj pareti t holl metalik

 Nevton KODHELAJ

Nxehtsia e humbur gjat rrjedhjes s saj prmes nj materiali t ngurt, kur temperatura
ndryshon nga T0 n T1 llogaritet prmes relacionit (Berry, 1990):
( ) (3)
ku: k prcjellshmria termale e materialit (metalit);
a trashsia e paretit metalik;
Q humbjet e nxehtsis pr njsi siprfaqeje.
Humbjet e konveksionit, prmes modeleve linear, llogariten si vijon:
( ) (4)
( ) (5)
ku: h1, h2 koeficientt e transferimit konvektiv t nxehtsis.
Duke i kombinuar ekuacionet 3, 4 dhe 5 prftohet:
( ) ( ) (6)
Prgjithsisht, humbjet e nxehtsis, ndrsa prohet pareti metalik i paraqitur n figurn 2,
llogariten prmes relacionit:
( ) ( ) (7)
N form m t prgjithshme, humbjet e nxehtsis, Q, duke prfshir edhe viskozitetin e fluidit,
llogariten:
[ ( )] ( ) (8)
ku: () funksion i cili varet nga viskoziteti dinamik i fluidit.
Pyetja normale n kt rast sht: Cila sht lidhja midis ekuacionit t transferimit t nxehtsis
dhe korrozionit? Sipas (Beddling, 1994), gjenerimi i nxehtsis n siprfaqen ndarse t figurs
1, sht analog me procesin e shpimit me laser. Shpimi i nj metali me laser, shkakton avullimin
e materialit, duke u shoqruar me krijimin e vrims n t. Nga Beddling theksohet se sht e
mundur t bhen shum supozime dhe thjeshtime, prfshir edhe pasqyrimin nj prmasor t
vrims s hapur. Ekuacioni i transferimit t nxehtsis n rastin e shpimit me laser, ka formn:
(9)
ku: U(, T) funksion pa prmasa;
pozicioni pa prmasa;
T temperatura.
Kushtet kufitare jan:
( )
( ) (10)
( )
Nse Z sht pozicioni i astit, i till q funksioni =Z-T, zgjidhja sipas modelit t Beddling
sht:
( ) { ( ) ( ) ( )} (11)

 Nevton KODHELAJ

Shprndarja e nxehtsis Qa llogaritet:

[ ( )] [ ( ) ( )] (12)
Sasia e nxehtsis t shprndar mund t llogaritet prmes nj modeli matematikor, apo
kompjuteri me kusht q u(Z,T1) dhe u(Z,T2) t jen t njohura. Pr t llogaritur jetgjatsin e nj
sistemi, prpara se ai t shkatrrohet nga veprimi i korrozionit, ndihmon teoria e trazimit.
Trashsia fillestare e paretit sht h dhe trashsia e tij pas veprimit t korrozionit sht a1.
Materiali i humbur, pr shkak t veprimit t korrozionit, sht a. Relacioni midis tyre sht:
(13)
Le t jet:
( ) (14)
( ) ( ) (15)
Prej ktej mund t shkruhet:
( ) (16)
( ) (17)
( ) ( ) ( ) (18)
( )
( )
[ ( ) ( )] (19)
(20)
[ ( ) ( )] (21)
Nga analiza dimensionale, mund t konkludohet se jetgjatsia e sistemit varet nga vlera e h dhe
shpejtsia e korrozionit, me t cilat lidhet prmes relacionit:
(22)
Konstantja (C) mund t prcaktohet n rrug eksperimentale. Prfundimisht mund t thuhet se:
( ) (23)
Ku: w masa e metalit e humbur (kohe/kg);
t koha (vite);
d dendsia e materialit (kg/m3);
A siprfaqja (m2).
4.6 Modeli Zhimz-Hoffman
Ky model sht shum i vlefshm pr analizn e studimit t qndrueshmris s impianteve
energjetik (TEC-e) gjeotermal. Modeli konsiston n zgjidhjen e nj ekuacioni parabolik
(diferencial), zgjidhja e t cilit ekziston vetm n zonn (x, T). N munges t fazs kalimtare,
=0, ekuacioni reduktohet n ekuacionin normal t transferimit t nxehtsis. Zgjidhja analitike
e modelit Zhims-Hoffman, sht shum e komplikuar. Kjo zgjidhje arrihet shum m leht,
prmes shfrytzimit t programeve kompjuterike. Pr ta realizuar mund t shfrytzohen
elementt e fundm, metodat e renditjes apo diferencat e fundme. Avantazhi i ktij modeli
qndron te numri i madh i shkallve t liris, q ai ka. Modeli lidh disa konstante si k, T dhe L, t
cilat jan n fakt veti t siprfaqes s materialit i cili studiohet. Duhet mbajtur parasysh nj fakt
 Nevton KODHELAJ

shum i rndsishm: Kto veti ndryshojn nga njri material n tjetrin. Ekuacioni Zhimz-
Hoffman ka formn:
( ) (24)
( ) ( ) (25)
ku: ( ) ( ) ( ) ( ) (
( ) ( ) ( ) ( ) (26)
ku: u temperatura gjat fazs kalimtare;
L nxehtsia e fshehur e liruar ose thithur gjat fazs
kalimtare;
ashprsia e siprfaqes s metalit;
tensioni siprfaqsor.
Ky model bhet akoma m i vlefshm, nse mbahet parasysh fakti, q nxehtsia e liruar gjat
korrodimit t siprfaqes s metalit, shoqrohet me ndryshime t gjendjes fazore t fluidit. Prmes
modeli Zhimz-Hoffman mund t llogaritet koha q i duhet korrozionit pr t dmtuar sistemet
industrial. Llogaritja bhet duke shfrytzuar (ek. 23).
4.7 Dmtimi i parakohshm i sistemit pr shkak t korrozionit
Dmtimi i nj sistemi pr shkak t veprimit t korrozionit krkon koh. Kjo koh llogaritet si
varsi funksionale e saj nga disa parametra, prmes relacionit:
( ) ( ) [ ( ) ] (27)
Ku: parametr gjeometrik;
parametr i cili merr parasysh jetgjatsin e materialit;
t koha.
Vlerat e parametrave dhe prcaktohen n rrug eksperimentale.
4.8 Materialet q prdoren n sistemet gjeotermal
Nj mjet shum efektiv n mbrojtjen nga korrozioni sht przgjedhja e materialeve t cilt jan
rezistent ndaj tij. Prgjithsisht n sistemet gjeotermal prdoren eliqe t llojeve t ndryshme
por kan filluar t prdoren, kryesisht pr ndrtimin e tubacioneve edhe lidhje t aluminit.
Materialet q prdoren m tepr n sistemet gjeotermal jan (Eliasson, 1984):
eliqe t saldueshme;
eliqe t pasaldueshme;
Giza;
elik i pandryshkshm-1;
elik i pandryshkshm-2;
Nikeli dhe lidhje t tij;
Titani dhe lidhje t tij;
Bakri dhe lidhje t tij;
Alumini dhe lidhje t tij.
4.9 Masat parandaluese t korrozionit
sht mnyra m e mir pr t luftuar korrozionin por pr fat t keq jo prher mund t
aplikohet, pasi kostoja e materialeve rezistent ndaj korrozionit mund t jet aq e lart sa ato nuk
 Nevton KODHELAJ

mund t prdoren n sistemet gjeotermal (si titani p.sh). N kto kushte duhet t shohim pr
mundsi t tjera zgjidhjeje si:
Ndryshimi i ambientit korroziv;
Trajtimi i ujit me qllim largimin e oksigjenit t tretur n t;
ajrizimi prmes vlimit;
Shtimi i sulfurit;
Prdorimi i sods kaustike me qllim ndryshimin e pH-it;
Inhibitort e korrozionit etj.
Ve ktyre ka edhe metoda t tjera akoma m t thjeshta, t lira dhe praktike si lyerja, veshja me
polimer, prdorimi i elementve izolues me baz alumini, prdorimi i depozitave t ujit prej
betoni, injektimi i avullit me presion mbi at atmosferik n pjesn e siprme t depozitave me
qllim ndalimin e hyrjes s ajrit n to gjat boshatisjes s tyre e t tjera zgjidhje akoma m
praktike t diktuara edhe nga situata. Megjith prpjekjet e mdha deri tani duket se korrozioni
prher ka gjetur rrugn pr t dmtuar. Jo prher t gjitha gjetjet e reja jan efikase n
mbrojtjen prej tij apo m keq akoma ato mund t jen aq t kushtueshme saq t prkeqsojn
treguesit ekonomik t sistemit m tepr se vet korrozioni.
5 PRFUNDIME
1. Depozitimet e silicit krijohen kur kalohet prqndrimi i ngopjes s silicit jokristalin
(>25%);
2. Depozitimet e kalcitit fillojn n rastet kur uji fillon t vloj prgjat trungut t pusit
(temperatura midis 140-240C);
3. Edhe pse tashm jan ndrtuar modele llogarits t tyre rruga m efikase sht
monitorimi i tyre;
4. Prdorimi i inhibitorve ka rezultuar shum efektiv n minimizimin e depozitimeve;
5. Korrozioni sht pa dyshim problemi m madhor n shfrytzimin e fluideve gjeotermal;
6. Modelimi matematikor i korrozionit sht nj proces i cili ndihmon n prllogaritjen
paraprake t dmeve t shkaktuara prej tij;
7. Ndryshimi i ambientit korroziv, trajtimi i ujit me qllim largimin e oksigjenit t tretur n
t, ajrizimi prmes vlimit, shtimi i sulfurit, prdorimi i sods kaustike me qllim
ndryshimin e pH-it dhe inhibitort e korrozionit jan disa nga rrugt m efektive n luftn
ndaj korrozionit;
8. Lyerja, polimert apo mjete rrethanore kan dhn rezultate shum pozitive n luftn
ndaj korrozionit;
9. N gjetjen e rrugs m efektive pr minimizimin e korrozionit duhet mbajtur n
konsiderat edhe kostoja e tyre.
6 SCALE AND CORROSION ON GEOTHERMAL UTILIZATION AND THE
MITIGATION WAYS (SUMMARY)
Corrosion and scales are the main problems on the geothermal utilization. A brief introduction
on the problem, corrosion theory, some of the ways to decrease their effect are shown on the
article. Now a big number of models are in use to monitor these problems. Mathematical
modeling is richly endowed with computational techniques on analyzing real life situations. The
models are the heat mass transfer equation and the Zhimz-Hoffmans equation as everywhere
 Nevton KODHELAJ

else we should take note than some times the war at any cost is not the best way to solve the
problems.
7 LITERATURA
1. Arnrsson, S., 2000: Mineral saturation. In: Arnrsson,S.(ed.), Isotopic and chemical
techniques in geothermal exploration, development and use. Sampling methods, data
handling, and interpretation. International Atomic Energy Agency, Vienna, 241- 266.
2. Arnrsson, S., 2004: Reactive and conservative components. UNU-GTP, Iceland,
unpublished lectures.
3. Asbjrn, E., 2004: Corrosion and scaling in geothermal systems in Iceland. UNU-GTP,
Iceland, unpublished lectures.
4. Asbjrn, E., 2007: Corrosion and material selection in geothermal installs. UNU-GTP,
Iceland, unpublished lectures.
5. Axelsson, G., 2007 : Geothermal resource management and reservoir modeling. UNU-
GTP, Iceland, unpublished lectures.
6. Carslaw, H.W., and Jaeger, J.C., 1959: Conduction of heat in solids. 2nd Edition,
Claredon Press, Oxford, 510 pp.
7. Einnarsson A., et.al., 2003: Corrosion in district heating systems. UNU-GTP, Iceland,
unpublished lectures.
8. Elasson E, et.al., 1984: Behavior of materials used in Icelandic low temp. G.S. New
survey of corrosion and abatement measures. The international corrosion forum, New
Orleans.
9. Eliasson E, et.al., 2007: Corrosion in Icelandic high temperature geothermal
systems. UNU-GTP, Iceland, unpublished lectures.
10. Jonsson, M. Th., 2007: Mechanical design of geothermal power plants. UNU-GTP,
Iceland, unpublished lectures.
11. Thorhallsson, S., 2006: Common problems faced in geothermal generation and how to
deal with them. Workshop for decision makers on G.P, C.A, El-Salvador.
12. Beddling, S., 1994: Concerning an integral arising in the study of laser-Drilling
equation. International Journal of Science Technology, 25, NOS, 609-672.
13. Berry, J., 1990: Mathematical Modeling: A Source Book of Case Studies. Edited by
Huntley, I. D., Oxford University Press London, pp 81-96.