202 TANITMA VE DEERLENDRMELER

2 - Otobiyografik-Siyas R o m a n : H k m Gecesi,

3- Romantik-Kritik Roman: Ankara" 2

biiminde snflandrarak tezinin kapsamna be roman al nedenini

bylelikle aklamtr.
Yazar, tezinin "Balang" (s. 3-9) nda Tanzimat dneminden
balayarak edebiyatmzn, zellikle romanmzn deerlendirmesini,
realizme yaknlama lt nda yapyor.
"Yakup Kadri'de Fransz Realizm ve Natralizmi" (s. 10-15)
balm, tayan blmde Dr. Bingl, Yakup Kadri'nin yazarlk izgi-
sinde bu iki edeb akmn yerini belirleme yoluna gitmitir.
"Realizm ve Natralizm Ne Demektir" (s. 16-24) bab ile verilen
ikinci blmde bu iki akmn douu, geliimi, zellikleri ile bunlara
mensup olan yazarlarn deerlendirilmesi yaplmtr.
almann daha sonrraki ksmnda romanlarn tahliline geiliyor.
lk olarak ele alnan Kiralk Konak, iki akmn ltleri nda deer-
lendirildikten sonra Gustave Flaubert'in Madam Bovary'si ile zel-
likle Seniha ve Emma'nn kiilikleri asndan mukayese edilmitir.
Nur Baha'nn realizm ile ilgisi ise realistlerin, eserlerinin kurgusunu
birbirini izleyen tablolar (anekdot) dan oluturmalar ile aklanyor.
Ayrca realizmin ilkelerinden olan sosyal eletiri, yergi gibi zelliklerin
Nur Ba6o'da kullanlm olmas da bu akmn etkisine balanyor.

Sodom ve Gomore'Ae, zellikle kiilerin kader karsndaki ezik,

mtevekkil durumlarnn n plna karlmas realizmin etkisi olarak
gsterilmitir.
Yafcare'da, insan ve toplumu ktmser bir bakla ele al ve vakay
bitiri noktalarnda realizmle ilgi kuruluyor.
Bir Srgn, kiilerinin gerekle salam bir balant kuramamamn
sonucunda d krklna uramalar bakmndan realizm etkisinde
kabul edilmitir.

Sonuta, incelenen be romann konusunun "bozulan toplumlarda,

bozulan fertlerin tedkiki" olduu gr verilmitir. Kiilerde ise
hayal ve gerein atmas sonucunda d krklnn olumas "nasl
olmak istersek yle olduumuza inanmz" yani "Bovaryisme" bi-
iminde realizm etkisine balanmtr. Dr. Bingl, almasnn ana

2 A.g.t., DTCF Ktp. Yasmalar no: 251, s. 1.

YAKUP KADR KARAOSMANOLU HAKKINDA DL VE TARH
-CORAFYA FAKLTESNDE YAPILMI TEZLER ZERNE

Yakup Kadri Karaosmanolu (1889-1974), Trk milletinin Tan-

zimat dnemiyle balayan kltrel ve toplumsal deiimini, geliimini
eserlerine konu edinmi bir yazarmzdr. Onun romanlarnda toplumu-
muzun son yzyldaki grnm ve bu grnmn deiik cepheleri ok
belirgin biimde ortaya konmutur. Bir baka yaklamla, her ne kadar
bilinli bir tutumun sonucu olmasa da, konusal kronoloji bakmndan
Karaosmanolu'nun romanlarnn, Trkiye'nin 1850-1950 arasndaki
yz y;lhk dnemini kapsayan nemli birer belge konumunda olduk-
larn belirtmek mmkndr.
Yakup Kadri'nin romanlar, sz konusu zelliklerinden dolay
edebiyat aratrmaclarnn dikkatini eken bir niteliktedir. zellikle
niversitelerimizin edebiyat fakltelerinde yazarmz hakknda birok
lisans, yksek lisans ve doktora almas yaplmtr. Biz, doumu-
nun yznc yl dnmnde Yakup Kadri Karaosmanolu'nu anmak
amacyla kaleme aldmz bu yazda Ankara niversitesi Dil ve
Tarih-Corafya Fakltesinde yazarn edeb eserleri zerine yaplm
tez almalar hakknda tantc bilgi vermeye alacaz.

I. Doktora Tezleri:

1- "Yakup Kadri'nin Be Romannda Fransz Realist ve Nat-

ralistlerinin Tesirleri", 1944, 118 s.l
DTCF Fransz Dili ve Edebiyat Blm retim yesi Prof. Jean
Camborde'un ynetiminde Necdet Bingl tarafndan hazrlanm olan
bu doktora tezi bir mukayeseli edebiyat almasdr.
Dr. Bingl, bu almasnda Karaosmanolu'nun romanlarn,
" 1 - Realist-Natralist Romanlar: Kiralk Konak, Nur Baba,
Sodom ve Gomore, Yaban, Bir Srgn,
1 Bu almann zeti iin bak.: Dr. Necdet Bingl, "Yakup Kadri'nin Be Romannda
Fransz Realist ve Natralistlerinin Tesirleri", DTCF Dergisi, Yl: I I , C. I I I , S. 1, kinci terin
-Birinci knun 1944, s. 920. Bu zetin Franszca metni iin bak.: a.g.d. 9. 2132.
 TANITMA VE DEERLENDRMELER 203

h k m olarak unlar belirtmi: "Fransz realistlerinin tesirleri hayrl

neticeler vermi ve Yakup Kadri'nin eserleri, olgun birer meyve halinde
karmza kabilmek iin y a b a n c iklimlerden gelen fikirlerle alanp,
bu t o p r a k t a n olan heyecanl bir r u h u n scak muhitinde erimi ve m-
kemmellemitir. Romanlarnn deerini de bizden olular iinde
bizden olmaylarnda, bizden olmaylar iinde bizden olularnda
3
aramal."

2- " T r k Romannda Mill Mcadele", 1963, 166 s. 4

D T C F Trk Dili ve Edebiyat Blm retim yesi Prof. Kenan
Akyz'n ynetiminde Aytekin Yakar tarafndan hazrlanan bu tez,
Yakup Kadri'yle dolayl ilgisi bulunan bir alma niteliindedir.
almada Sodom ve Gomore ile Yaban'n Mill Mcadele ile olan ilikisi
sz konusu edilmitir.
Dr. Yakar, Kurtulu Savan farkl ynleriyle ele abp ileyen bu
iki romandan Sodom ve Gomore'yi "Cephe Gerisindeki Mcadeleler"
(s. 39-66)n "ehirlerin Olumsuz T u t u m u " (s. 64-65), Yaban\ da "Ky-
lerin Olumsuz T u t u m u " (40-44) alt balklar kapsamnda deerlendir-
mitir. Yaban ayrca "Yunanllarn ve Yerli Rumlarn Mezalimi" (s.
67-75) blmnde de bu baln nda incelenmitir (s. 68-71).
Sodom ve Gomore, Baty yzeysel alglamann sonucunda dejene-
relemi Trklerin, Mtareke dnemi stanbul'unda ngiliz subaylarna
sefilce yaltaklanmalar bakmndan tezde yer almtr. Yaban, Ahmet
Cell'in b t n abalarna karn kylnn Kurtulu Savama hi bir
katlmda bulunmayacak kadar benliini yitirmi olmasn gsteren
ksmlaryla inceleme konusu edilmitir.

I I . Yksek Lisans Tezi:

" R e a t Nuri-Halide Edip ve Yakup Kadri'de Anadolu", 1978,
149 s.
T r k Dili ve Edebiyat Blm retim yesi Do. Dr. Olcay
nertoy ynetiminde Nilay Iksalan tarafndan hazrlanm olan bu
tez, " G i r i " ten sonra on bir blmden meydana gelmektedir.
almann " G i r i " (s. 1-6) inde, edebiyatmzda krsal kesime,
Anadolu'ya ynelme giriimlerinin genel deerlendirmesi yaplmtr.

3 A.g.t., s. 112.
4 DTCF Yaynlar, Ankara 1973, Bu kitab tantc bir yaz iin bak.: smail Parlatr,
"Kitaplar: Trk Romannda Mill Mcadele", Trk Dili, C. XXIX, S. 267, Aralk 1973, 8. 296-
299. (Tezden verdiimiz sayfa numaran kitaba aittir).
204 TANITMA VE DEERLENDRMELER

"Reat Nuri, Halide Edip ve Yakup Kadri'de Anadolu" balkl

ilk blm (s. 7-33) de ilkin yazarmzn Anadolu ile ilikileri, stanbul
dndaki yurt topraklarna ilikin izlenimleri sz konusu edilmitir.
Bu deerlendime, "Anadolu'yla Ilgilenilmeyi", "Anadolu'ya Gitme
bilinci", "Yazarlarn Anadolu'ya Ynelileri", "Aydm-Halk Kartl"
ve "Aydn-Halk likisi" alt balklar kapsamnda yaplmtr.
Tezin daha sonraki blmleri "Yazarlarda Ky Tasavvuru" (s.
33-41), "Genel izgileriyle Ky Yaants" (s. 41-43)), "Kentlilerin
Anadolu'daki Yaaylar" (s. 43-49), "Anadolu'nun Eitim ve retim
Sorunlar" (s. 49-67), "Anadolu'da Din" (s. 67-85), "Anadolu'da Salk
Sorunlar" (s. 85-97), "Aalk Dzeni" (s. 97-109), "Anadolu Kadn"
(s. 109-115), "Ky ocuklar" (s. 115-126), "Memleket Sevgisi" (s.
127-129) babklann tayor. Nilay Iksalan, bu blmlerde yazarlar-
mzn romanlarn bir terkip halinde ele alarak ve yer yer mukayeseler
yaparak yukardaki balklar, eserlerin nda, deerlendirme yoluna
gitmitir.
Yakup Kadri Karaosmanolu, bu tezde zmir'den Bursa'ya,
Hkm Gecesi, Ergenekon, Yaban, Ankara ve Panorama adb eserleriyle
yer alm ve deerlendirilmitir.
"Sonu" (s. 130-138) ta yazarn Anadolu'ya bakndaki, onu
ele alndaki farkl ve benzer ynler zerinde durulmutur. Iksalan,
b mukayese ile Yakup Kadri'nin romanlarnda Anadolu'nun top-
lumsal, kltrel ve siyas durumunu ve deiimini derinlemesine ile-
dii, olaylara ve kiilere eletirel bir tutumla yaklat, aydn-kyl
ilikisini yanstmada abartl ve sert davrand ve ortaya koyduu
sorunlara bir zm nermedii hkmlerine ulamtr.

III. Lisans Tezleri:

Bu blmde tantacamz almalar ilkin "Yakup Kadri ile doru-
dan ilgili tezler" ve "Yakup Kadri ile dolayl ilgisi bulunan tezler"
olarak gruplandrdk. Tezleri de kendi ilerinde kronolojik olarak
sraladk.

A. Yakup Kari Karaosmanolu le Dorudan lgili Tezler:

1- "Yakup Kadri'nin Drt Roman zerine Bir nceleme", Haz.:
Mukaddes Akay, 1948. 134 s.
Bu almada yazarn Nur Baba, Hkm Gecesi, Yaban ve Bir
Srgn romanlarnn genel incelemesi -yaplmtr. Tezde her roman
 TANITMA VE DEERLENDRMELER' - 205

ayn ayr deerlendirilmi ve "Sonu" (s. 127-133) blmnde Yakup

Kadri'nin zellikle slbunun incelenmesi yoluna gidilmitir. Bu b-
lmde ayrca, incelenen drt romann vaka kuruluu, kii kadrosu ve
yazarn bak as ynlerinden genel bir deerlendirmesi yaplmtr.
2- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Hikyeleri", Haz.: Ayhan
Hnalp, 1952, 65 s.

Bu alma, DTCF'nde Yakup Kadri'nin hikyecilii zerine

hazrlanm tek lisans tezidir. Tezde ilkin hikye trnn genel bir
deerlendirmesi yaplm, trn tarihi ve Trk edebiyatndaki yeri
belirlenmeye allmtr.
Tezin esas konusunu oluturan "Hikyelerinin ncelenmesi" (s.
21-62) blmnde, yazarn Bir Serencam Hikyeleri, Rahmet ve Mill
Sava Hikyeleri kitaplarnda yer alan otuz be hikyesi incelenmitir.
3- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Romanlarnda Kadn Tip-
leri", Haz.: Atiye Aar, 1955, 77s.

Tezde Yakup Kadri'nin Panorama ve Hap O ark dndaki btn

romanlar inceleme konusu edilmitir. Eserdeki kadn kiiler, "beden
durum" "sosyal durum" ve "psikolojik durum" alarndan alt balk-
lar ile tasnif edilerek incelenmitir.
"Netice" (s. 68-76) blmnde Yakup Kadri'nin romanlarmdaki
kadn kiilerin genel bir deerlendirmesi, yine yukardaki ana balk
altnda tasnif edilerek yaplmtr. Tezi hazrlayana gre yazarn roman-
larmdaki kadn kiiler "yazarn hayatta karlat eitli tiplerin,
bazan hem dikkate deerleri olduu gibi, bazan da ayr tiplerden intihap
edilmi muhtelif unsurlardan meydana gelmi bir terkip" (s. 68) olma
zellii gstermektedir.
4- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Romanlarnda Tasvir",
Haz.: Mebrare Ergn, 55 s.
Bu tezde Yakup Kadri'nin romanlarmdaki tasvirler, sadece yazarn
tasvirleri yap tarz, yani tasvir ettii nesne karsndaki tutumu
asndan deerlendirilmitir.
alma, "Objektif, .Sbjektif, Objektif-Subjektif Tasvirler" ek-
linde ana gruptan olumaktadr. Bunlar da kendi ilerinde "ahs,
mekn, tabiat, itima muhit ve hadise tasvirleri" biiminde alt alt
grupta tasnif edilerek incelenmitir.
206 TANITMA VE DEERLENDRMELER

" N e t i c e " (s. 50-53) b l m n d e , yazarn yedi r o m a n n d a tasvir-

lerin gereki bir yntemle yapld, tasvirlerde dilin olduka sade olduu
hkmleri verilmitir.
5- "Yakup Kadri'nin Romanlarnda Erkek Karakterleri", Haz.:
K e m a l K. Asya, 62s.
Tezde, Y a k u p K a d r i ' n i n yedi r o m a n n d a k i yirmi bir erkein ki-
ilikleri t r l ynlerden ele alnmtr. Bu erkeklerin psikolojik, sosyal,
fikr ve ahlk durumlar, inanlar tezin inceleni y n t e m i n e lt
olmutur.
H e r r o m a n n ayr ayr incelendii tezde sonu b l m n n bulun-
may, bir terkibe ve mukayeseye i m k n brakmamtr.
6- " Y a k u b K a d r i ' n i n R o m a n l a r n d a A k " , H a z . : engnl Sekin,
1963, 92 s.
Yazarn r o m a n l a r n d a akn bir t e m a olarak yerinin boyutlarn
inceleyen bu tez iki b l m d e n m e y d a n a gelmitir, i l k blmde (s. 1-36),
ak zerine genel dnceler, akn t o p l u m zerindeki etkisi, edebiya-
tmzda akn yeri zerinde deerlendirmeler yaplmtr.
Tezin esas noktasn oluturan ikinci blmde (s. 37-91) Y a k u p
K a d r i ' n i n r o m a n l a r n d a akn t e m a olarak tad nem ile r o m a n l a r d a
ileni tarz incelenmitir. H e r r o m a n n ayr a y n deerlendirildii al-
m a d a sonu b l m n e yer verilmemitir.
7 - " Y a k u p K a d r i K a r a o s m a n o l u ' n u n Romanlarnda Devirler
ve Nesiller", H a z . : R e n a n zbilge, 1964, 66s.
Bilindii gibi Y a k u p K a d r i , eserlerinde T r k t o p l u m u n u n , T a n z i m a t
dneminden 1950'li yllara k a d a r olan sre iindeki deiimini, geliimini
ve bu sre iinde y a a y a n kuaklarn birbirleriyle ilikilerini, at-
malarn k o n u edinmitir. Bir baka deyile, b t n bunlar yazarn mo-
notemleri olma zelliini kazanmlardr.
Bu tez, edebiyat " b i r devrin ifadesi" olarak kabul eden Y a k u p
K a d r i ' y e romanclmzda ayr bir k o n u m kazandrm olan kuaklar
ve dnemler meselesini incelemitir. On bir blmden oluan almada
T a n z i m a t , I I . Abdlhamit, Mtareke, Mill Mcadele ve Cumhuriyet
dnemlerinin ekonomik, siyas, kltrel ve toplumsal durumlar ve
bu dnemlerde yer alan kuaklarn zellikleri, yazarn romanlar esas
alnarak deerlendirilmitir.
almann sonunda, tezi hazrlayann Y a k u p K a d r i ile yapt
bir m l a k a t yer alyor. Yazarn edeb grlerini ieren nemli bir belge
nitelii tamasndan t r b u m l a k a t b u r a d a s u n m a k istiyoruz:
 TANITMA VE DEERLENDRMELER 207

Yakup Kadri le Bir Mlakat

Yazarn kendisi ile yaptm mlakatta romanlarnn incelenmesi

sonunda bende mphem kalan u sorulan kendisine sordum:
S. 1- Romanlarnz son devirlerin panoramasn verir mahiyette.
Bunun byle olmasnda bir kast- mahsusanz var myd, yoksa
haliyle mi byle oldu?
C.l- Romanlarm kronolojik bir sra takip etmitir. Bunu iste-
yerek yapm deilim, ilk romanm Nur Baba, Bir Srgn Abdl-
hamid devrini Kiralk Konak ve Hkm Gecesi Merutiyet, Sodom
ve Gomore Mtareke, Yaban Mill Mcadele, Panoramalar Cum-
huriyet devrini anlatr. Sra kendiliinden hasl olmutur. Bunda
yaadm devirlerin de tesiri byktr.
S. 2- Eserlerinizde bilhassa Kiralk Konak't& bir mazi zlemi
var. Bu ne dereceye kadar dorudur?
C. 2 Eski devirlere bir zlem diyemem; fakat bir fikrim var.
Bir hayat tarz yapmlar. Bu ne Asya ne Avrupai. Fevkalde
zellii olan bir hayat. Ben Tanzimat ailesini geleneklere bal
ngiliz ailesine benzetiyorum. Onlar bana nezaketin, asaletin bir
timsali olarak grnyor. unu da sylemek isterim ki, bu devri
ancak halamn anlatt kadar ile tandm.
S. 3- Bir nesli verirken o neslin iyi taraflar yannda daima kt
ynlerini de veriyorsunuz. Bu plnl midjr?
C.3- Nesilleri verirken bir plnm yok. Haliyle oluyor. Yalnz
unu sylemek isterim ki, her nesile kendimden bir eyler kalm-
mdr.
5.4- Eserlerinizde Avrupa medeniyetini zemmediyorsunuz. Bunun,
bizdeki uursuz batllama ile bir alkas var mdr?
C.4- Avrupa medeniyeti deyince hatra iyi bir ey gelmelidir. Ben
zemmetmiyor, sadece gerei gstermee alyorum. Mesel: Ede-
biyat orada endstrilemitir. Oscar Wilde, Bernard Shaw gibi b-
yk entellekteller, iinde bulunduklar cemiyete isyan etmilerdir.
5.5- Bence Cumhuriyet nesli romanlarnzda sath kalm. Bu do-
ru mudur?
C.5- Cumhuriyet nesli, bana da mphem ve mulk grnyor.
Karakteristik ve idealist bir genlik yetimemitir. Halen onlarn
halet-i ruhiyesini anlam deilim." (s. 66)
208 TANITMA VE DEERLENDRMELER

8- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Romanlarnda Psikolojik

Tahlil", Haz.: Ali Kaytanc, 1968, 110 s.
Tezde, Yakup Kadri'nin btn romanlanndaki psikolojik tahlil-
ler incelenmitir.
almann "Giri" (s. 5-10) inde psikolojik tahlillerin, kiilerin
ruh yaplarnn veriliinde bavurulan yntemler hakknda genel bir
deerlendirme yaplm ve Trk romannda psikolojik tahlilin geliimi
verilmitir.
Yakup Kadri'de psikolojik tahlil, Genel Psikoloji ve Sosyal Psi-
koloji eklinde iki grupta incelenmitir. Birinci balk altnda "hisler
ve heyecanlar, ak ve kskanlk, kadn psikolojisi, mill duygu ve
psikolojik bozukluklar" bakmlarndan romanlar deerlendirilmitir.
Dolaysyla, bu blmde bireye ynelik tahliller inceleme konusu edil-
mitir. kinci babk "ky psikolojisi, devrim psikolojisi, aahk psiko-
lojisi, knt psikolojisi" alt gruplarndan olumaktadr. Bu grupta,
Yakup Kadri'nin zellikle topluma ve dnemlere ynelik deerlendir-
meleri incelenmitir. Bir baka deyile bu blmde yazarn sosyal
tahlillerine yer verilmitir.

"Sonu" (s. 98-108) ta zellikle tahlillerin yapl yntemi zerinde

durulmu ve yazarn, tahlillerde objektif davrand ve tahlil-vaka
ilikisinde giriik yntemi benimsedii grleri ne srlmtr.
9- "Yakup Kadri ' Karaosmanolu'nun Romanlarnda Dil ve
slp", Haz.: mran Hasan, 1970, 78 s.
Yazarn romanlanndaki dil ve slbu incelemeye ynelik bu al-
mada konuya deiik alardan yaklalm olduu dikkati ekmektedir.
Tez, "Yakup Kadri'nin Romanlarnda Geen Kelime ve Deyimlerin
Kaynaklan" (yabanc kelimeler; argo; dou ve bat kltrlerine mensup
ahs isimleri; halk edebiyatndan gelenler), "Cmle" (cmle kuruluu;
fiiller; sfatlar, hz, esrar ve tansiyon kalplan), "Hayal Unsurlar"
(tebihler; hayvan imajlar; kltr imajlar; kompleksleri ifade eden
imajlar), "Fikir Unsurlan", "His Unsurlan" ve "Sonu" olmak zere
alt blmden oluturulmutur.
"Sonu" (s. 65-72) blmnde, yazarn romanlar zerinde yaplan
incelemeye dayanlarak, onun dil ve slp bakmndan edebiyatmzdaki
yeri belirtilmeye allmtr.
10- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Romanlarnda Vaka Ku-
ruluu", Haz.: Tlay elebi, 1975, 105 s.
 TANITMA VE DEERLENDRMELER 209

Tezde, Panorama dnda kalan romanlarn vaka kuruluu ince-

lenmeye allmtr.
Her romann ayr ayr incelendii almada nce romanlarn zeti
verilmi, ardndan olaylarn sralan ile dmler zerinde durulmutur.
"Sonu" (s. 101-103) ta romanlarda vaka kuruluunu oluturan
eler, istatistik bir yntemle deerlendirilmitir.
11- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nun Romanlarnda stanbul
Yaants" Haz.: Rstem Kurtolu, 1976, 82 s.
Bu tezde, yazarn romanlarnda stanbul'un ileni tarz incelen-
mitir.
almann "Sonu" (s. 78-80) unda yazarn stanbul'a eletirel
bir gzle bakt, onun daha ok kozmopolit evrelerini iledii hkm-
leri verilmitir.
12- "Yakup Kadri Karaosmanolu'nda Sosyal Eletiri", Haz.:
Glsm ahin, 1981, 110 s.
almada nce Yakup Kadri'nin hayat ve eserleri hakknda bilgi
verilmektedir.
Tezin konusuyla ilgili ilk blm "Sosyal Yaay" (s. 3-33) bal-
n tamaktadr. Yakup Kadri'nin eserlerinde, toplumsal hayattaki
trl aksaklklarn ortaya konu biiminin deerlendirildii bu blm
"Sava ncesi Yaay", "Sava Yllan Trkiye'si", "Cumhuriyet
Trkiye'sinde Yaay", "Anadolu Kylsnn Yaam Dzeyi",
"Elence Yaam", "Trk Toplumunda Kadn", "Aile", "Gayr Meru
liki" ve "Genlik" gibi dokuz alt balktan olumaktadr. Bylece
yazarn, eserlerinde eletirel bakn hayatn ve toplumun ok deiik
kesimlerine yneltmi olduu gerei gz nne serilmi olmaktadr.
"Dou-Bat, Eski-Yeni ekimesi", "Halk-Aydn Arasndaki
Kopukluk", "Cahillik", "Basn-Edebiyat" i blmleinden oluan
"Kltr" (s. 33-60) blmnde toplumumuzun Tanzimat sonrasnda
iine girdii kltrel bunalmn, Yakup Kadri'nin eserlerinde ele abn
boyutlar deerlendirilmitir.
"Politika" (s. 61-98) ve "Ekonomi" (s. 99-102) blmlerinden sonra
gelen "Tekkeler" (s. 102-106) balkl blmde din kurumunun deer-
lendirilii ve bu kurumun yozlam ynlerinin eletirilisi ele alnmtr.
"Sonsz" (s. 102-103) te yazarn eletirel yazarh topluca deer-
lendirilmi ve onun, toplumun deiik kesimlerine yaklamnda genel-
likle ktmser bir tutumun hakim olduu hkm verilmitir.
210 TANITMA VE DEERLENDRMELER

13- "Yakup Kadri'nin Romanlarnda Karakter atmas", Haz.:

Emine Aray, 1985, 190 s.
Tezin' "Giri"inde Tanzimat dneminden Cumhuriyet'e kadar
Trkiye'de Batl dnceyi yerletirme mcadelelerine deinildikten
sonra geleneksel dnce ile modern, dnce yapsnn atmalar sz
konusu edilmitir. Edebiyatmzn milllemesi yolunda yaplan al-
malar zerinde durulup Yakup Kadri'nin sanat izgisindeki geliim
ve deiim verilmitir..
"Sosyal ve Psikolojik atma" (s. 8-182) baln tayan blm-
de Yakup Kadri'nin romanlar, konusal kronoloji gzetilerek bu nok-
talardan incelenmitir.
Her roman ilkin genel zellikleriyle tantlm, vakalar verilmi,
sosyal ve psikolojik atma zellikleri asndan deerlendirilmeleri
de bunlarn ardndan yaplmtr.
"Sonu" blmnde ise incelenen romanlar, zellikle kuaklar aras
atma asndan bir kez daha topluca deerlendirilmitir. Tezin ana
hkm de Yakup Kadri'nin, son yzyl kuaklarnn ilikileri zerinde
srarla durmu olmas bakmndan edebiyatmzda ayrcalkl bir ko-
numa sahip olduu biiminde verilmitir.

B. Yakup Kadri Karaosmanolu le Dolayl ilgisi Bulunan Tezler :

1- "Drt Romanda Yanl Batllama", Haz.: Yaar Bayram,
1983, 105 s.
Bu tezde Feltun Bey ile Rakm Efendi, Araba Sevdas, k ve
Kiralk Konak adl romanlarda bu konunun ileni biimi deerlendiril-
mitir. Kiralk Konakhn yanl Batllamay ele al asndan deer-
lendirilmesi tezin 74-100. sayfalar arasnda yer alyor.
2- "Yaban, Vurun Kahpeye ve Kk Aa Adli Romanlarda
Aydn-Kyl likisi", Haz.: Emel Akta, 1987, 59 s.
Yakup Kadi, bu tezde Yaban araclyla deerlendirilmitir. a-
lmada her roman ayr birer blm biiminde ele abnmtr. Yaban'va.
incelendii blm (s. 17-37) "Romandaki Aydn", "Aydnn Kyl-
lere Kar Tutumu", "Romandaki Kyller", "Kyllerin Aydna
Kar Tutumu" i blmlerinden olumaktadr.
Tezde, romandaki temel sorunun "aydn-kyl arasndaki kopuk-
luk" olduu gr savunulmutur. Tezi hazrlayana gre yazarn amac
aydn ve kyl arasndaki derin uurumun rknln yanstmaktr.
 TANITMA VE DEERLENDRMELER 211

Tezin "Sonu" (s. 53-57) blmnde roman, aydm-kyl ilikisini

.deerlendiri bakmndan mukayese edilmitir.
3- "Aydm-Kyl likileri", Haz.: Aynur Bapnar, 1987, 49 s.
Ferit Edg'nn O ve Kimse ile Yakup Kadri'nin Yaban adl roman-
larnda aydm-kyl ilikisinin ileni boyutlarn incelemeyi amalayan
bu' tez, bir nceki tez ile ayn pln dorultusunda hazrlanmtr. Ro-
manlarda aydn ve kyl ilkin kendi ilerinde deerlendirilmi, ardn-
dan birbirlerine baklar ve ilikileri asndan incelenmitir. Yaban,
tezin 7-24. sayfalarnda ele alnmtr. "Sonu" blmnde roman,
sz konusu meselenin nda mukayese edilmitir.
Yukarda tantlan tezlerin inceleme konularna bakldnda Dil ve
Tarih-Corafya Fakltesinde Yakup Kadri Karaosmanolu zerine yapl-
m olan tez almalarnn, zellikle onun romancl zerinde younla-
t grlmektedir .Bu almalarda yazarmzn romancl deiik cep-
helerden deerlendirilmitir. DTCF'nde imdiye kadar yaplm olan bu
tezlerin inceleme konusu bakmndan ok ynll sz konusu olmakla
birlikte Yakup Kadri Karaosmanolu, daha pek ok tez almasna
konu olabilecek zelliklere ve edeb zenginlie sahip bir yazar konu-
mundadr. 20.2.1989

Hakan SAZYEK