Otpornost materijala 1 9.

Zadatak

ZADATAK:

Za nosa prikazan na slici treba odrediti:

a) maksimalna normalna naprezanja, te skicirati dijagram normalnih naprezanja u

pripadajuem presjeku
b) maksimalna posmina naprezanja, te skicirati dijagram posminih naprezanja u
pripadajuem presjeku
c) smjer i veliinu glavnih naprezanja u toki P presjeka I-I (presjek desno uz leaj B)
d) trajektorije glavnih naprezanja u okolici toke P presjeka I-I
250 mm

F=25 kN

30 40
q=22 kN/m' I

A B
x 75 35 30 35 75
C

300 mm
160 mm
I
4,5 m 2,2 m 1,6 m
z P

110 mm

50 20
100
RJEENJE:
Da bi odredili naprezanja, potrebne su nam geometrijske karakteristike poprenog presjeka
nosaa obzirom na teinu os kao i unutranje sile u nosau.
Odredimo najprije teite poprenog presjeka. Popreni presjek je sloene geometrije pa ga
rastavljamo na jednostavnije likove (trokute i pravokutnike). Budui da je popreni presjek
simetrian oko vertikalne osi, jedna teina os je upravo ta os simetrije (os z). Poloaj osi y
emo odrediti iz uvjeta:

z1T =
A z
i 1i

A T
y
gdje je z1i udaljenost teita jednostavnog lika
povrine Ai od proizvoljne osi y1 (u naem sluaju
z1T

od donjeg ruba nosaa)

y
1

Povrina poprenog presjeka A iznosi:

z
1 1
A = Ai = 50 100 + 2 20 35 + 30 210 + 2 30 35 + 40 250 = 23050 mm 2
2 2
Poloaj teita od osi y1:
1 1 210
100 50 25 + 2 35 20 (50 + 20) + 210 30 (50 + )
z1T = 2 3 2 +
23050
1 1
30 35 2(300 40 30) + 40 250 (300 20)
+2 3 = 182,37 mm
23050

1/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak

Optereenje djeluje u smjeru osi z to uzrokuje savijanje oko osi y pa nam je potreban samo
aksijalni moment tromosti oko osi y:

I y = ( I yi + Ai z i2 )

gdje su: Iyi aksijalni momenti tromosti jednostavnih

likova oko vlastite teine osi yi ; Ai povrine;
zi udaljenosti teita jednostavnih likova od teine
osi y. 250 mm

250 40 3
Iy = + 250 40 (117,63 20) 2 +

30 40
117,63
12
35 30 3 1 1 75 35 30 35 75
+ 2 + 35 30 (117,63 40 30) 2 + y

300 mm
160 mm
36 2 3

z1T=182,37 mm
30 210 3 210
+ + 30 210 (40 + 117,63) 2 +
12 2

50 20
35 20 3
1 20
+ 2 + 35 20 (182,37 50 ) 2 +
36 2 3
100
100 50 3
+ + 100 50 (182,37 25) 2 = 2,6532 10 8 mm 4
12 z

Da bi odredili unutranje sile u nosau, odreujemo prvo reakcije u leajevima A i B:

F=25 kN
q=22 kN/m'

A B
C

RA RB
4,5 m 2,2 m 1,6 m

4,5
M A = 0 25 8,3 + RB 6,7 22 4,5
2
= 0 RB = 64,22 kN

4,5
M B = 0 RA 6,7 + 22 4,5 2,2 + 2 25 1,6 = 0 RA = 59,78 kN
Kontrola: Fz = 0 25 + 22 4,5 = 64,22 + 59,78 124 = 124

Dijagram poprenih sila izgleda ovako:

59,78
25 25 kN
39,22
39,22 kN

2/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak

Momenti savijanja poprimaju maksimalne vrijednosti u presjecima u kojima je poprena sila

jednaka nuli. U naem sluaju, to je nad leajem B i u polju nosaa na udaljenosti x0 od leaja
A. Vrijednost x0 traimo iz uvjeta da je poprena sila jednaka nuli:

q=22 kN/m'
F z
= 0 RA q x0 Tx = 0 ; Tx = 0 RA q x0 = 0
RA 59,78 A M(x)
x0 = = = 2,717 m
q 22
x0 T(x)=0
Vrijednost momenta za x0=2,717 m iznosi: RA

x0
M ( x0 = 2,717) = R A x0 q x0 = 81,22 kNm
2

Vrijednost momenta nad leajem B iznosi:

M B = F 1,6 = 25 1,6 = 40 kNm

Tako dobivamo i dijagram momenata savijanja, pa imamo oba potrebna dijagrama:

F=25 kN
q=22 kN/m' I

A B
x
C
I
4,5 m 2,2 m 1,6 m
z

59,78
25 25 T
39,22
x0=2,717 m
39,22 kN

40 kNm

81,22 kNm

Na dijelu AC djeluje kontinuirano optereenje tako da se vrijednost poprene sile mijenja po

linearnom zakonu, a vrijednost momenta po parabolinom. Na dijelu CB i od leaja B do sile
F vrijednost poprene sile je konstantna, a vrijednost momenta savijanja se mijenja po
linearnom zakonu.

3/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak

Ad a) Maksimalna normalna napreznja nastaju u presjeku u kojem je moment savijanja

maksimalan. Kako se vidi iz dijagrama momenata savijanja, maksimalni moment iznosi
Mmax=+81,22 kNm.
Openito, normalna naprezanja odreujemo po izrazu:

My
x = z
Iy
gdje su: My moment savijanja oko osi y u dotinom presjeku; Iy aksijalni moment tromosti
poprenog presjeka oko osi y; z udaljenost toke u kojoj traimo naprezanje od neutralne osi

Maksimalna naprezanja iznose:

- za gornji rub presjeka:

M max + 81,22 106

x ,1 = z1 = (117,63) = 36,01 N / mm 2 (tlak)
Iy 2,6532 108
- za donji rub presjeka:

M max + 81,22 106

x,2 = z2 = (+182,37) = 55,83 N / mm 2 (vlak)
Iy 2,6532 10 8

1 36,01 MPa
Sad moemo nacrtati dijagram normalnih
naprezanja. Maksimalna naprezanja se
117,63

javljaju na rubovima presjeka,

T
a izmeu njih se mijenjaju po linearnom y
z1T=182,37 mm

zakonu. Naprezanja u neutralnoj osi

(teina os y) jednaka su nuli.

2 55,83 MPa

Ad b) Maksimalna posmina naprezanja nastaju u presjeku u kojem je poprena sila

najvea. U naem sluaju maksimalna poprena sila iznosi Tmax=+59,78 kN. Posmina
naprezanja se izraunavaju po izrazu:

gdje su: Tz poprena sila; t irina presjeka u kojoj se trai

Tz S y posmino naprezanje; Sy - statiki moment povrine dijela
xz =
Iy t poprenog presjeka iznad ili ispod toke u kojoj se trai
posmino naprezanje, obzirom na neutralnu os; Iy - aksijalni
moment tromosti poprenog presjeka oko osi y.
(*Statiki moment povrine oko neke osi jednak je umnoku te
povrine i udaljenosti teita te povrine do dotine osi)

Vidimo da se u jednom poprenom presjeku mijenjaju dvije vrijednosti: Sy i t.

4/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak
250 mm
75 35 30 35 75

30 40
3

117,63
Da bismo odredili dijagram posminih
naprezanja oznaimo karakteristine 4
toke u poprenom presjeku (rubne toke, y

300 mm
160 mm
T

z1T=182,37 mm
mjesta promjene irine poprenog presjeka,
neutralna os). 5

50 20
6
2
100

z
U tokama 1 i 2 posmina naprezanja su jednaka nuli jer je statiki moment povrine jednak
nuli:
S y ,1 = S y , 2 = 0 xz ,1 = xz , 2 = 0

Statiki moment povrine poprenog presjeka

iznad toke 3 iznosi: 250 mm
75 35 30 35 75

S y ,3 = 250 40 (117,63 20) = 976300 mm 3

30 40
117,63-20
117,63
3
U toki 3 nastaje promjena irine: neposredno
T
iznad toke 3 irina nosaa iznosi 250 mm, y

300 mm
160 mm
a ispod 100 mm.
z1T=182,37 mm

Iz tog razloga, u toki 3 s gornje i donje strane imamo

dvije vrijednosti posminih naprezanja:

50 20
Tz S y , 3 59,78 10 3 976300 z
xz ,3 g = = = 0,88 MPa
I y t3 g 2,6532 10 8 250
Tz S y , 3 59,78 10 3 976300
xz , 3 d = = = 2,20 MPa
I y t3d 2,6532 10 8 100

Statiki moment povrine poprenog presjeka 250 mm

iznad toke 4 iznosi: 75 35 30 35 75

30
30 40

S y , 4 = S y ,3 + 30 30 (117,63 40 )+
117,63

2
4
1 30 T
+ 35 30 2 (117,63 40 ) = 1103678,5 mm 3 y
300 mm
160 mm

2 3
z1T=182,37 mm

pa je posmino naprezanje u toki 4:

50 20

Tz S y , 4 59,78 10 3 1103678 ,5
xz , 4 = = = 8,29 MPa
I y t4 2,6532 10 8 30 z

5/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak
250 mm
Statiki moment povrine poprenog presjeka 75 35 30 35 75

iznad neutralne osi (toke T) iznosi:

30 40
(117,63 70)

117,63
S y ,T = S y , 4 + 30 (117,63 70) =
2 T 117,63-70
y

300 mm
160 mm
= 1137707,8 mm 3

z1T=182,37 mm
pa je posmino naprezanje u toki T:

50 20
Tz S y ,T 59,78 10 3 1137707 ,8
xz ,T = = = 8,54 MPa
I y tT 2,6532 10 8 30 z

250 mm

Statiki moment povrine poprenog presjeka

30 40
117,63
ispod toke 6 iznosi:
S y , 6 = 100 50 (182,37 25) = 786850 mm 3 T
y

300 mm
160 mm
z1T=182,37 mm
pa je posmino naprezanje u toki 6:

182,37-25
6

50 20
Tz S y , 6 59,78 10 3 786850
xz , 6 = = = 1,77 MPa
I y t6 2,6532 10 8 100 100

Statiki moment povrine poprenog presjeka 250 mm

ispod toke 5 iznosi:

30 40
1 20
117,63

S y ,5 = S y ,6 + 20 35 2 (182,37 50 ) +
2 3 T
+ 20 30 (182,37 50 10) = 948264,3 mm 3 y

300 mm
160 mm
z1T=182,37 mm

pa je posmino naprezanje u toki 6: 35 30 35

Tz S y ,5 5 50 20
59,78 10 3 948264 ,3
xz ,5 = = = 7,12 MPa
I y t5 2,6532 10 8 30 100

Dijagram posminih naprezanja izgleda dakle ovako:

1
2, 8
20
8

Na dijelu izmeu toaka 1 i 3; 4 i 5;

0,

3
117,63

6 i 2 posmina naprezanja se 8,29

4
mijenjaju po paraboli 2. stupnja.
U toki 3 nastaje skok u dijagramu. y T
8,54 MPa
z1T=182,37 mm

Izmeu toaka 3 i 4; 5 i 6
posmina napreznja se mijenjaju 5
po paraboli 3. stupnja. U tokama 7,12
6 1, 7
3, 4, 5 i 6 dolazi do loma u diajgramu. 2 7

6/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak

Ad c) Da bi odredili smjer i veliinu glavnih naprezanja u toki P presjeka I-I, odredimo

prvo normalna i posmina naprezanja u toki P. Iz dijagrama unutranjih sila vidimo da su
njihove vrijednosti: MB= - 40 kNm; TB,desno=+25 kN.
250 mm
Normalna naprezanja odreujemo po izrazu:

30 40
40 10 6

117,63
MB
x,P = zP = 72,37 = 10,91 MPa
Iy 2,6532 108
T
y

300 mm
160 mm
72,37
35 30 35

z1T=182,37 mm
Statiki moment povrine poprenog presjeka
ispod toke P iznosi: P
110 70
S y , P = S y ,5 + (110 70) 30 ( + 72,37) =

50 20
110
2
= 1059108,3 mm 3
pa je posmino naprezanje u toki P: 100

TB ,desno S y , P 25 10 3 1059108 ,3
z
xz , P = = = 3,33 MPa
I y tP 2,6532 10 8 30

zx
Veliinu glavnih naprezanja dobivamo po izrazu:

x + z 1
xz xz

1, 2 = ( x z ) 2 + 4 xz2 =
2 2 x P x
x
10,91 + 0 1
= (10,91 0) 2 + 4 3,332
2 2 zx

1, 2 = 5,46 6,39
z
1 = 0,93 MPa 2 = 11,85 MPa

Smjerovi glavnih naprezanja moemo odrediti prema izrazima:

1
2
2

xz 3,33 P
tg 01 = = = 3,581 01 = 74,30 x
1 z 0,93 + 0
2
xz 3,33
tg 02 = = = 0,281 02 = 15,70 1

2 z 11,85 + 0
z
1

7/8
Otpornost materijala 1 9. Zadatak

Ad d) Trajektorija je krivulja na koju tangente u svakoj toki imaju smjer glavnih

naprezanja. Izraunali smo smjerove i veliine glavnih napreznja u toki P.
Glavno tlano naprezanje 2 zatvara s osi x kut od -15.7 to znai da tlana trajektorija u
toki P ima tangentu pod kutem od -15.7 . U vlanom rubu postoji samo vlano naprezanje
usmjerno u smjeru ruba nosaa pa je to ujedno glavno vlano naprezanje. To znai da je smjer
glavnog tlanog naprezanja okomito na rub nosaa (jer su smjerovi glavnih napreznja
meusobno okomiti). Stoga je tlana trajektorija okomita na vlani rub.
U neutralnoj osi djeluju samo posmina naprezanja (stanje istog posmika). Stoga glavna
naprezanja djeluju pod kutem od 45 obzirom na neutralnu os tj. trajektorije sijeku neutralnu
os pod kutem od 45 .
Analogno vrijedi i za vlanu trajektoriju.

vl a vlani rub
na tr
ajek x

to rija
neutralna os

jek torija
tlana tra P
x

tlani rub
LEAJ B

8/8