T.C.

ANKARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

DOU DLLER VE EDEBYATLARI (ARAP DL VE EDEBYATI)

ANABLM DALI

EL-MTENEBB'NN RLERNDE YAAM FELSEFES

Yksek Lisans Tezi

irin GKKAYA

Ankara 2011
 T.C.

ANKARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

DOU DLLER VE EDEBYATLARI (ARAP DL VE EDEBYATI)

ANABLM DALI

EL-MTENEBB'NN RLERNDE YAAM FELSEFES

Yksek Lisans Tezi

irin GKKAYA

Tez Danman

Prof. Dr. M. Faruk TOPRAK

Ankara 2011
 T.C.

ANKARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

DOU DLLER VE EDEBYATLARI

(ARAP DL VE EDEBYATI)

ANABLM DALI

EL-MTENEBB'NN RLERNDE YAAM FELSEFES

Yksek Lisans Tezi

Tez Danman: Prof. Dr. M. Faruk TOPRAK

Tez Jrisi yeleri

Ad ve Soyad mzas

.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... ........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................
.................................................................... .........................................
Tez Snav Tarihi ..................................
 TRKYE CUMHURYET

ANKARA NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS MDRLNE

Bu belge ile bu tezdeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik davran ilkelerine

uygun olarak toplanp sunulduunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gerei

olarak, almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve

kaynan gsterdiimi ayrca beyan ederim (22/04/2011).

Tezi Hazrlayan rencinin

Ad ve Soyad

irin GKKAYA

mzas
 NDEKLER

NSZ .........ii

KISALTMALAR ............iii

TRANSKRPSYON SSTEM..iv

GR.1

el-Mutenebbnin Hayat ...3

I. BLM: EL-MUTENEBBNN RLERNDE YAAMA AT TEMEL

DEERLER..10
1.1 Onurlu Bir Yaam.. 11
1.2. Sabr ve Baar14
1.3. Dnya Hayat ve lm...16
1.4. Akl...19
1.5. Ak, arap, Kadn...22
1.6. vgye Deer Vasflar...24

II. BLM: EL-MUTENEBBNN RLERNDE KENDN VME VE

BUNU GEREKTREN ETKENLER......29

2.1. Nesebiyle vnmesi...31

2.2. Cesaretiyle vnmesi33

2.3. Cmertliiyle vnmesi....36

2.4. airliiyle vnmesi..36

SONU...39

KAYNAKA.....41

TEZ ZET...43

i
 NSZ

Bu almamz, Hicri IV./M. X. yzylda yaayan en nemli Arap

airlerinden biri olan Ebu-ayyib el-Mutenebbnin gnlk yaam tarzn,

dncesini ve fikirlerini yanstan iirleri incelemektedir. Giri blmnde, airin

hayat ve yetitii ortam anlatlmtr. I. Blmde el-Mutenebbnin iirlerinde

yaama ait temel deerler balklar halinde incelenmitir. Bu balklardan yola

karak el-Mutenebbnin hayata bakn ve i dnyasn anlamak mmkn olacaktr.

II. Blmde ise airin kendisini vd iirler ve evirileri yer almaktadr ki

bu iirler sayesinde de hayata bakn ve yaam felsefesini anlamak kolay olacaktr.

almamz iinde yer alan Arapa beyitlerin Trkeye mmkn olduunca en yakn

ve doru ekilde evrilmesine gayret edilmitir.

almam srasnda yerel kaynak olmas asndan benden

yardmlarn esirgemeyerek tm sorularm byk bir sabrla cevaplandran sevgili

babam Musa Hamdana ve canm aileme gsterdikleri anlay iin teekkrlerimi

bor bilir, deerli hocam ve rehberim Prof. Dr. M. Faruk Topraka katklarndan

dolay sayglarm ve teekkrlerimi bildirmekten onur duyarm.

irin GKKAYA

ii
 KISALTMALAR

a.g.e. : ad geen eser.

a.g.m. : ad geen madde.

b.t.y. : basm tarihi yok.

b.y.y. : basm yeri yok.

c. : cilt.

der. : derleyen.

h. : hicr.

m. : mlad.

. : lm tarihi.

s. : sayfa.

sad. : sadeletiren.

yay. : yaymlayan.

iii
 TRANSKRPSYON

Bu almada, aada gsterilen transkripsiyon sistemi kullanlmtr.

Sesliler:

,:

Sessizler:

: : s : l

: b : : m

: t : : n

: s : : h

: c : : v

: : : y

: :

: d :

: z : f

: r :

: z : k

iv
Ayrca,

1- Belirlilik taksyla birlikte ems ve kamer harflerin okunuu belirtilmitir.

2- Arapa isim tamlamasnda tamlayan ile tamlanann ulanmas gereken yerlerin

transkripsiyonu gsterilmitir.

3- Arapa sfat tamlamalarnda tenvinler (belirsizlikler) okunmamtr.

v
 GR

Ebu-ayyib el-Mutenebb H. IV. / M. X. yzylda yaam en nemli Arap

airlerden biri olup yaad Abbasi Dnemi, kendisinden nceki Emevi

Dneminden her bakmdan farkldr. Emevi Devleti, safkan bir Arap devleti iken,

Abbasi Devleti - Arap kkenli olmasna ramen - kozmopolit bir yapya sahipti.

slam Dinine giren ya da Mslmanlarla bir arada yaayan ok sayda milletler, farkl

din ve mezhepler toplum yapsn da etkilemi ve baz deerleri deitirmitir. lk

halifeler dneminden itibaren kurulan Beytul-Hikme ve ardndan balayan eviri ve

telif hareketleri, bilimin gelimesine byk katkda bulunmutur. Tp, kimya, felsefe,

mantk gibi pozitif bilimlerin yan sra tarih, corafya, edebi eletiri, iir sanat, dil ve

gramer almalar, szlklk gibi konularda da deerli limler yetimi ve ok

sayda eserler vcuda getirilmitir.

iirin de Abbasi Dneminde nemli bir yeri vardr. Klasik Arap iir

slubundan tam kopmamakla birlikte - zellikle yabanc milletlerin de etkisiyle iir

ve edebi zevkler de deimi, eski iirleri zaman zaman hafife alan airler yetimi

ve bunlarn ounun divan gnmze kadar ulamtr. Abbasilerin ilk yzylnda ve

zellikle devletin gcnn zirvesinde olduu gnlerde, byk airlerin genellikle

saray evresinde yer ald, halife ve vezirlere methiyeler dzdkleri grlr. Ebu

Nuvs (. 810), Ebu Temmm (. 843), el-Buhturi (. 897) bunlar arasnda yer alr.

Zevk ve elenceye dknln yaylmasna ve sefahatin artmasna tepki olarak

zhd tr iirlerde de art grlr. Bu trn en nemli temsilcisi Ebul-Athiyedir

(. 826). Toplumdaki yozlamaya ve insanlarn samimiyetsizliine, ikiyzllne

1
cesurca kar kan Ebul-Al el-Maarri ise (. 1057) iiri, geim arac olarak

kullanmayan kiiler arasndadr.

Badattaki merkezi otoritenin zayflad, halifelerin eski glerini

kaybettikleri ve X. Yzyln ortalarndan itibaren Fars kkenli Bveyhilerin devlet

zerinde etkili olduklar bir dnemde, nl air Ebu-ayyib el-Mutenebb

yetimitir. Arap edebiyat tarihinde, gerek dili kullanmasndaki ustal gerekse

iledii konular asndan nemli bir yer edinen el-Mutenebb, yaamn idame

ettirebilmek adna cret karlnda methiyeler yazsa da neredeyse btn iirlerinde

hayata dair pek ok deeri de konu edinmitir.

Bu almada el-Mutenebbnin hayatna ksaca deindikten sonra iki blm

halinde airin almalarna ve evirilerine yer verilmekte olup birinci blmde

iirlerinde onurlu bir yaam nasl olmaldr, sabr ve baarnn kazandrdklar

nelerdir, dnya hayat ve lm gibi olgulara yaklamnn yan sra akl, ak, arap,

kadn ve vgye deer dier vasflarn ieren beyitlerinden rnekler verilmitir.

kinci blmde ise airin en belirgin karakteristik zellii narsizminin gstergesi olan

kendini vd beyitlerinden rnekler verilmitir.

2
 El-Mutenebbnin Hayat

Tam ad Ebu-ayyib Amed bin el-useyn b. el-asan bin Ebu-amed el-

1
Cuf el-Kind el-Kf olan el-Mutenebb, 303/905 ylnda Kfenin Kinde

Mahallesinde domutur.2 Babasnn Kfede sakalk yapt sylenen3 air,

renimine Kfede balamasna ramen 312/925 ylnda patlak veren Karmat

istilasndan dolay Semve lne g etmitir.4 Babasyla birlikte Bildu-amn

deiik yrelerini gezen Ebu-ayyib, bu sayede bedevilerden saf Arapay

renmi ve ez-Zeccac (. 311/924), bnus-Serrc (. 316/928), Eb-lasan el-

Afe (. 315/927), Eb Bekr Muammed b. Dureyd (. 321/933) ve Eb Al el-

Fris (. 377/987) gibi nemli limlerle5 karlama frsat bulmutur.

Edebiyata olan dknl, ocukluundan itibaren ortaya kan el-Mutenebb,

babasyla pek ok yreyi gezdiinden dolay yukarda ad geen limlerin yan sra

Eb Umar ez-Zhid, Nifaveyh ve bn Durusteveyh gibi dnemin nde gelen

dilcilerinden dil, nahiv, edebiyat ve iir dersleri almtr6.

318/930 ylnda Suriyeye giden Ebu-ayyib, kk cretler karlnda

yazd methiyelerin takdir edilmemesine fkelenerek cret karlnda methiye

1
bn allikn, Ebl-Abbs emsuddn, Vefayat-ul-Ayn, Beyrut, Dr Sdr, 1978, c. I, s. 120.
2
Abdurraman el-Ber, er Divan-ul-Mutenebb, Beyrut, Dr-ul-Kitb-ul-Arab, 1986, c. I, s. 4.
3
Sud Mamd Abduccabbar, e-ir F Rib Seyfid-Devlet-il-amdn, Beyrut, Muesseset-ur-

Risle, 1994, s. 63.

4
smail Durmu, el-Mtenebb,Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, XXXII,s. 195,stanbul, 2006.
5
Nf el-Yzc, el-Arf-u-ayyb Fi er Dvn Eb-ayyb, Beyrut: Dr-ul-Kalem, [t.y.],s. 2.
6
Durmu smail, a.g.m., Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, XXXII, s. 195,stanbul:2006.

3
yazmaktan vazgemitir.7 Bu olaydan sonra Ebu-ayyibin hayat farkl bir yola

girmi ve el-Mutenebb lakabn almtr.

Peygamberlik taslayan, gelecei haber veren anlamlarna gelen el-Mutenebb

lakabnn menei hakknda farkl rivayetler bulunmaktadr. Bunlar arasnda, bir

iirinde geen Ben, iirle gelecei haber veren ilk kiiyim ( ) msras

ile;

Ben cmertliin kardei (cmertlik benimle dodu), kafiyelerin ilah,

dmanlarn zehri ve kskanlar kzdranm.

yle bir milletin iindeyim ki -Allah slah etsin onlar - Salihin Semud kavmi

arasnda garip kal gibi ben de aralarnda garip kaldm

beyitleri mnasebetiyle el-Mutenebb lakabn ald eklinde bir gr vardr.8

Bir dier rivayete gre, Lazkiyede ar vergilere kar isyan hareketine girien

Ebu-ayyib, Semve lnde yaayan Ben Kelb ve umus yresi bedevileri

arasnda byk nfuz kazanm; ancak hdlerin umus Emiri Ll tarafndan

dnemin deti zerine isyan karanlara isnat edilen yalanc peygamberlik iddiasyla

hapsedilmitir.9

7
smail Durmu, a.g.m., s. 195.
8
Eb Manr Abdulmelik es-Selib, Yay. Mfid Muhammed Kamia, Yetmetud-Dehr f Mesin-i ehl-

il-ar,Beyrut, Dr-ul-Kutubil-lmiyye, 1983,c. I, s. 142.

9
smail Durmu, a.g.m. s. 195.

4
 Dier bir rivayete gre de, Semve lnde peygamberlik iddiasnda bulunan

Ebu-ayyib, Ben Kelb kabilesi tarafndan desteklenmi; ancak hdlerin umus

Emiri Ll tarafndan hapse atlmtr.10 Bu olaydan sonra bir sre hapiste kalan el-

Mutenebb, Emir Ll tarafndan affedilerek serbest braklmtr.

Bildu-mn deiik yrelerinde yneticileri ve ileri gelenleri medh ederek

bir sre gezen Ebu-ayyib, H. 337 ylnda Halep Emiri Seyfuddevle Al bin

amdnn yanna giderek ona balln bildirmi; onun yannda sayg grm,

manevi hazzn yannda maddi adan da oka bahi ve yllk bin dinar cret ile

mkfatlanmtr.11

Seyfuddevlenin huzurunda bir mnazara meclisinde nahivci bn leveyh ile

giritii bir tartmada, bn leveyhin kendisine cevap vermede ciz kalarak

sinirlenip cebinden kard bir anahtarla el-Mutenebbnin yzn izerek

kanatmas ve Seyfuddevlenin, kendi huzurunda gerekleen bu olaya tepkisiz

kalmas airi sinirlendirmi ve bu olay zerine Halepi terk etmitir.12

El-Mutenebb, bu tr olaylar karsnda pes edecek birisi deildi. Kendine gre

belirledii amalar vard. Bu uurda zahmetli yolculuklardan kanmad. Nitekim

bir beyitinde, yaamdan byk beklentileri olduunu yle ifade eder:

Ne mitlerle yetinmek gayem ne de yoksulluu kanaat etmek huyumdur.

Bir baka iirinde de yle der:

10
Abdurraman el-Ber, a.g.e.,s. 4.
11
Nf el-Yzc, a.g.e.,s. 2.
12
Nf el-Yzc, a.g.e.,s. 471.

nsan beklenti iindedir, hayat lezzetlidir;

yallk daha vakur, genlik de daha korkusuzdur ve havidir.

air, beklentileriyle oturup kalkm, srekli onlar hedeflemi ve her frsatta da

dile getirmitir:

Allahm! Olmasn istediim, ama gereklemeyen yle bir halim var ki,

Onun kaderim olmasn istiyorum; ama o beni oyalyor.

iirlerden anlald kadaryla, airin ya olaanst beklentileri ve muazzam

hayalleri var, ya da bunu ifade etmede gerekten arya kamaktadr. u beyitinde

olduu gibi:

Ben kim, dnyadaki isteklerime ulamak kim! steklerim dnyann yldzlardr ve

(erkek) ylann azndakine ulamak kadar zordur onlara ulamak (onlara uzaklm

ylann azndakine uzaklm gibidir)

H. 346 ylnda Msra giden el-Mutenebb, hd Emiri Kfru medh etmi;

ancak Kfrun kendisine verdii valilik szn tutmamas ve Hz. Muhammedden

sonra peygamberlik iddiasnda bulunan, krallk iddiasnda da bulunur demesi

zerine el-Mutenebb kzm13 ve onu hicvederek Kurban Bayram gecesi H. 350

13
Corci Zeydan, Tar dbil-Luatil-Arabiyye, b.y.y., Dr-ul-Hilal, t.y.,c. II, s. 250.

6
ylnda oray terk etmitir. Her ne kadar Kfr ardndan pek ok adamn gnderdiyse

de onu yakalayamamlardr.14

H. 351 ylnda Kfeye giden el-Mutenebb, oradan Muizz-ud-Devle el-

Buveyh ynetiminde olan Badata gemi; ancak ne onu ne de veziri el-

Muhellebyi vmeye gnl raz olmam ve oradan da Errecna gitmek zere

ayrlmtr. Errecna giderek bn-ul-Amdi ven el-Mutenebb, bu srada Bveyhi

Hkmdar Adududdevlenin davetine icabet ederek iraza gitmitir. Orada

bulunduu aylk sre zarfnda cmerte mkfatlandrlarak byk bir servet

sahibi olmutur.15

Badata oradan da Kfeye gitmek zere irazdan ayrlan el-Mutenebb,

yolda, daha nce hicvettii Ftik b. Ebl-Cehl el-Esed ve bir grup adamyla

karlam ve savam; ancak yenilgiyi tahmin ederek kamaya teebbs etmitir.

Kamaya kalnca, klesi el-Mutenebbye u mehur beytini hatrlatmtr.16

Atlar, geceler, ller beni iyi bilir; kl, mzrak, kt ve kalem de

Bunun zerine savaa dnen el-Mutenebb, olu Muaad ve klesi Mufli ile

birlikte H. 354 ylnda17 Badatn batsnda kalan Deyrul-l yaknnda

ldrlmtr.18

14
bn allikn, a.g.e., s. 122.
15
Ebl-l el-Maarr, Abdulmecd Diyb, er Dvn Eb-ayyb el-Mutenebb, Msr: Drul-Marif,

1992, c. I, s. 81.
16
bn allikn, a.g.e.,s. 123.
17
Ebl-l el-Maarr , a.g.e.,s. 81.

7
 Nazmettii ilk beyiti,

Babamn adna and olsun ki, kimi sevdiysem ayrldk, Allah bizi tekrar bir araya

getirsin.19

olan el-Mutenebb iirlerini mnserih, tavil, basit, hafif, kmil, muterib ve vfir

gibi deiik bahirlerde yazmtr. Yazld dnem ve ieriine gre el-Iraiyyt-ul-

l, e-miyyt, el-Kfuriyyt ve el-Iraiyyt el-Ara olarak tasnif edilen

iirlerinin konusu, genelde vglerden olumaktadr. Zaman zaman yergilere de

rastlanmakta olup neredeyse her iirinde az ya da ok dnya gr, yaam felsefesi

ve kendini ven beyitler bulunmaktadr. cret karlnda methiyeler yazan el-

Mutenebb, en rahat ve doygun dnemini, kendileri iin methiyeler syledii

Seyfuddevle, bnul-Amd ve Adududdevlenin yannda olduu gnlerde

geirmitir.

Krktan fazla erhinin bulunduu sylenen20 el-Mutenebbnin iirleri ilk kez

bn Cinnnin el-Fesr adl kitabyla erh edilmitir.21 Dier nemli erhleri Ebul-l

el-Maarr, el-Vid, Abdurraman el-Ber ve Nf el-Yzcya aittir.

El-Mutenebbnin vd kiiler, saylmayacak kadar oktur desek, abartm

olmayz. Al b. Manr el-cib, useyn b. sk et-Ten, Muammed b. sk,

Ben Kilb Emiri Menbicli Sad b. Abdullah el-useyn, Ben cl reislerinden Mus

b. Al b. Bir, Abdulvid b. el-Abbs b. Ebl-sba el-Ktib, Taberiyye Valisi

18
Nf el-Yzc, a.g.e.,s. 2.
19
Nf el-Yzc, a.g.e.,s. 3.
20
bn allikn, a.g.e.,s. 121.
21
Ebl-l el-Maarr , a.g.e., I, 82.

8
Bedr b. Ammr, Kad Ebl-Fal Ahmed b. Abdillah, Eb Abdillah Muammed b.

Abdillah b. Muammed el-usayb, Eb Sehl Sad ile Al b. Amed b. mir,

Horasanl Ebl-asen Al b. Amed el-Murr, Eb Eyyb Amed b. mrn, Ramle

Valisi Eb Muammed el-asen b. Ubeydullah b. Tuc, Vali Ebl-Air gibi pek

ok emr, vali, kad ve kabile reisi vd kiiler arasndadr.

Divan sahibi byk bir air olan el-Mutenebbi, iirlerinde hemen her konuya

deinmitir. iirlerinin nemli bir blmn methiyeler oluturur. Hicviyeler de

nemli bir yer tutar. Marur bir kiilie sahip olmas ve kendini beenmi olmas

nedeniyle fahriyelerinde de baarldr. Kasidelerine, eski bir slubu devam ettirerek,

genellikle nesiple balad dikkati eker. iirlerinin konusu ne olursa olsun, beyit

aralarna, hayattan grp rendiklerini ve ibret aldklarn dile getiren ifadeler

serpitirilmitir. airin hayata bakn ve felsefesini yanstan bu beyitler, mstakil

ktalar yahut kasideler halinde olmayp - yukarda da belirttiimiz gibi birok

iirinde dank haldedir. almamzn konusunu oluturan bu konuyu, ayr

blmler halinde ele alacaz.

9
 I. BLM

EL-MUTENEBBNN RLERNDE YAAMA AT

TEMEL DEERLER

10
 El-Mutenebbnin hayat, beklentilerle, bitmek bilmeyen arzu ve emellerle,

uzun ve yorucu yolculuklarla dolu bir hayatt. Bu youn, tempolu hayatta deiik

kiilerle karlam, birok olayla yz yze kalmtr. Bu da airi, olaylarn yourup

eittii ve olgunlatrd bir kii haline getirmitir. Yaadklar tecrbeler nedeniyle,

hayat her ynyle tanm ve gzlemlerini de beyitlerinde ok gzel bir dille

anlatmtr.

Bu blmde el-Mutenebbnin hayat, onur ve eref gibi kavramlarn yan sra

korkak ve aklsz kiileri hakir gren; akla, cmertlie ve cesarete son derece deer

veren airin iirlerinde bu olgular nasl iledii konu edilmekte olup ayn zamanda

yaam felsefesine de deinilmektedir. I. blmde el-Mutenebbnin iirlerinde

yaama ait temel deerler balyla srasyla onurlu bir yaam, sabr ve baar,

dnya hayat ve lm, akl, arap, kadn ve vgye deer dier vasflar balklar

altnda rnekler sunulacaktr.

1.1. Onurlu Bir Yaam

El-Mutenebb iin yaam demek, onurlu, ba dik, haysiyetli bir yaam

demektir. Bunu sk sk dile getiren air, lm pahasna, erefli yaamay tercih

eder:

Ya saygn yaa ya da mzrak saplamalar ve bayrak dalgalanmalar arasnda

erefli bir ekilde l !

Mzraklarn ucu, fkeyi daha abuk yok eder ve sinedeki kinleri daha iyi iyiletirir.

11
 an ve eref, elbette kolay elde edilecek deerler deildir. Dolaysyla, rahat

ve keyifli bir yaamdan feragat edip her trl zorlua gs germek gerekir:

Saygnl, cehennemde bile olsa iste;

alakl ise ebedi cennette de olsa brak.

Onurlu bir insan olmak, insann elindedir. air, bunu kadere brakmayp kiinin

onurunu kendisinin belirlediine inanmaktadr:

Kim alalrsa, alaklk ona basit gelir.

ldeki yarann iyileme ihtimali yoktur.

Bu balamda, korkaklk, acizlik ve kendine gvensizlik de erefli bir yaamn

nndeki en byk engellerden biridir. air, her frsatta bunu vurgular:

Korkaklk cizi ldrr ve (korkak) yeni doann brgsn kesmeye de gc

yetmez.

Byk ileri gze alamayan, zorluklara katlanamayp sade ama aire gre

zelil bir hayat arzu edenler de sonuta deersiz insanlardr:

12
 Aalk kiinin yaamna imrenen de aalktr.

Nice hayat var ki, lm bile ondan hafiftir.

Hayalleri ve emelleri urunda birok yer dolaan ve mcadeleden ylmayan el-

Mutenebbye gre insan, baarszln getirdii umutsuzlua ve karamsarla boyun

ememelidir:

nsann kusurlu olup baaramamas, azminin krlmas iin mazeret deildir.

Karanln, yapaca ilere engel olmas da mazeret saylmaz.

Bir baka iirinde de buna yakn ifadeler kullanr:

Zulme uramam, (dilediini) elde etmi ve uyumadan savam kiinin

dndakiler iin vn yoktur.

Aadaki beyti, yaama bal ama yaam iin lmesini bilen airin dnyaya

bakn zetlemektedir:

Savata lmem, yaamamdr; nk yaam, canlarn bir amacnn olmasnda

gryorum.

aire gre onurlu bir yaam iin her eyden fedakrlk etmek doru deildir:

an ve eref yolunda tm maln harcama, malla ulalan eref yok olur gider.

13
 Dolaysyla, emelleri iin her eyi elden karmak ok eyler kaybettirir:

Dnyada maln yitirmi kiinin baars yoktur, baarl olmayann mal da olmaz.

1.2. Sabr ve Baar

Onurlu, an-eref dolu bir yaam iin gayret eden air, bunun kolay olmadn,

srekli mcadele edilmesi gerektiini; ancak bunun iin insann sabrl olmas

gerektiini vurgular. Bu, vazgeemeyecei hedefleri ve baarlar iin en byk

destekidir:

Binicisi felek olan atllarla savayorum tek bama, aslnda yalnz deilim (bu

sylediimde de) sabr benimledir.

Tabii ki hedeflere ulamak iin sabrn yan sra -yukardaki beyitlerde de

getii gibi- keyifli bir yaam srmek deil; btn gcyle almadadr:

an ve erefi iki kadehinde ve cariyelerde arama, baar klta ve emsalsiz krp

dkmededir.

Bu uurda, her ey yolunda gitmez ve insanlar nice engellerle karlarlar.

Ama bunlar da hesaba katp yle mcadele etmek lazm gelir:

14


Her canl iin kt bir gn vardr, kurtulua ulamak iin byk bir istek duysa bile.

Sylemek istedii sz, deinmek istedii konu ne olursa olsun, sabrn hayattaki

nemini ve roln vurgulamaktan kanmaz:

Benim nazarmda lm daha makul, sabr daha gzel,

iyilik yapmak daha iyidir; dnya ise stn gelenindir.

air bu meyanda, sabrl olmann yan sra dayankl ve her trl meakkate

katlanan biri olduunu da vurgulamaktan geri kalmaz:

Bir damla su ile yetinirim, susuzlua da devekuu kadar sabrlym.

***

Gideceim yere ok (mzran ucu) gibi giderim, ala da tilki kadar dayanklym.

Yaad tecrbeler onu piirmi ve hibir eyin kayp saylmayacana,

kaybedilenlerin hayflanmay gerektirmediine inanmtr:

Ne tamahkrlk yaparak her zaman elde edebileceklerime saldrrm ne de

kardklarm iin hasret eker dururum.

15
 Bylece, kaybedilenler ne olursa olsun, elde edilenlerle mutlu olmay da

bilmek gerekir:

Byk ilerimde olduu gibi en kk iimde bile baary ararm, baarya

ulasam da ulamasam da.

1.3. Dnya Hayat ve lm

Mcadele ve kavgayla geen bir yaam; sknt ve zorluklarla dolu bir mrn

sonunda elde edilenler ne olursa olsun, kiiyi lmsz klmayaca gibi tatmin

etmeyecektir. te btn bunlar, airin gznde dnyay deersiz klmaktadr:

Biz dnya iin alyoruz, hlbuki dnyann bir araya getirip de ayrmad hibir

topluluk yoktur.

Bir baka iirinde, dnya mlknn hi kimseye kalmayacan yle vurgular:

Hazineleri yp saklayan zorba Acem Krallar nerede?

Geriye ne onlar kald, ne de hazineleri!

Bu meyanda, baka airlerde gremediimiz, ak szl ve cesurca yaplm

benzetmelere de rastlarz:

16
Dnya hayat kadnndan da daha haindir ve avcnn tuzandan da daha aldatcdr.

Dolaysyla, mukadder olan bir kibet karsnda, dnyada elde ettikleriyle

vnmek ve buna snmak, akl sahibi insann yapaca ey deildir:

Canlar deerli olsa da, lm muhakkak gelir,

elinde olanla vnen ise ahmaktr.

El-Mutenebb iin lm gerei, sadece kanlmaz bir kibete boyun emek

deil, onu cesurca karlayabilmektir:

lmden kamaktan daha ac olan, lmn kap gitmesidir.

(sava meydannda) ldrlmeden lmek de (bir baka acdr).

Bylece air, -aslnda dnya mal ve saltanat peinde koan birisi iken- gcn

ve servetin insana getirecei yk de idrak ve ardndan itiraf etmi olur:

Deersiz kiiler, farknda olsalar eer, fakirliin kendilerine yapmad ktl

zenginliin yapacan (anlarlar).

Bir baka iirinde de lm ve yaam arasndaki fark yle deerlendirir:

lm, insanlarn benimle ayn kaderi paylaacaklar bir hayattan daha ekilmez

deildir.

17
 El-Mutenebb, lm hakkndaki fikirlerini ifade ederken gzel tebihler de

yapar:

lm, sileti incelip grlmeyen bir hrszdan baka bir ey deildir. Eli olmad

halde saldrr, aya olmad halde koar yrr.

***

Dnyaya gelen, ona hrsz gibi el koyar; giden de ondan madur olarak ayrlr.

Ancak insanolu, yaad son ana kadar hayata baldr ve beklentileri vardr.

Dolaysyla bir taraftan dnyay fani kabul edip dier taraftan da hayattan zevk

almay amalamak, tezat grnmemelidir:

Brak nefsin dnya malndan ve zevklerinden yararlansn, komusu mrden

ayrlmadan (can bedenden ayrlmadan)

Aadaki beyitiyle de hayatn faniliine ramen insanolunun ona smsk

sarlmasn baka trl ifade eder:

Ezelden beri dnyaya k olmayan var mdr, ancak ona ulamann yolu yoktur.

18
 Bu samimi itiraflar, birok beyitte kendisini gsterir:

Erkekler (insanlar) dnya sevgisi iin yarrlar ancak hibiri onu elde edemez.

***

nsanlarn zamandan beklediinin en iyisinin bile vlecek bir taraf yoktur.

***

Hayatn kusurlarn rendikten sonra bu hayat istemenin ne anlam var?

***

Dnya en fazla vefa gsterdii dostuna dahi yalanma frsatn verdikten sonra

ihanet eder.

***

Dnyayla uzun uzun dostluk yapann gznde dorular yalana dner.

1.4. Akl

El-Mutenebbye gre akl, insann sahip olabilecei en deerli eydir ve

yitirilmemesi gerekir:

19
 nsan iin en deerli ey akldr, akl olan da onu kaybetmekten kanr.

Akl sahibi olmayann bu dnyada deeri yok gibidir. Nitekim, kskanlan ve

herkesin hedefi olan insanlar, erdemli ve ayn zamanda akll kiilerdir. Akldan yoksun

kiiler, bu dnyada dikkat ekmedikleri gibi, kaybedecekleri bir ey de yoktur:

nsanlarn en erdemlileri, felein hedefleridir.

Akldan yoksun olann da kaygs yoktur.

aire gre akll olmak, sadece bir yetenee sahip olmak deil; gereki

olabilmek ve hayata bu gzle bakabilmektir. Akll olup birtakm hedeflerin

belirlenmesi yetmiyor. Bunu destekleyecek gcn olmas gerektiini de yle

vurguluyor:

G olmadan beklenen tm hayaller, alaklarn bavurduu bahanelerdir.

Ayrca, akl, zek, idrak, - insan ssleyen en gzel meziyetler olmasna ramen

baa gelen her ey, akll olmann ya da olmamann bir sonucu deildir:

Yaanlan olaylar, vlecek ya da yerilecek bir ey olarak grmyorum,

zira (musibetlerin) zarar cehaletten kaynaklanmad gibi zarar vermemesi de akl

sayesinde deildir.

20
 Akl sahibi olmak, beraberinde erdemi ve kendisine saygy da getirir. Akldan

mahrum olanlar ise sfli eylere deer verirler:

Akll, namuslu ve iyi huylular ruhlarn severler, btn gnahkrlar da bedenlerini

severler.

Zira insann, akll olduu kadar ansnn yaver gitmesi de hayatnda nemli bir

rol oynar. El-Mutenebb gibi birok kapy alm ve her yerde ansn denemi birisi

iin talih faktr gz ard edilemez:

Elimde su ile atei bir arada tutmaktan daha zor deildir talih ile zeky bir araya

getirmek.

El-Mutenebb iin akln yan sra, onu ynlendirecek duygu, dnce; ksaca

kalp de nemlidir. Bunu, irane bir ekilde dile getirir:

Kalpsiz cahil edebe, kafasz eek de yulara muhtatr.

nsan ne kaybederse kaybetsin, yeter ki akln ve dier manevi/insani

deerlerini kaybetmesin, nemli olan budur ve gerisi asla bir kayp saylmamaldr:

21
 Bedenlerimizin zarar grmesi bize ar gelmez. (yeter ki) akllarmza ve namusumuza

halel gelmesin!

nsan dier canllardan ayran en byk zellik olan akln nemi, aadaki

beyitte ok gzel vurgulanmtr:

Akllar olmasayd en aalk aslan insandan daha erefli olurdu.

1.5. Ak, arap, Kadn

Hayat, yolculuklar, skntlar ve maddi-siyasi beklentilerle geen airin

yaamnda, evlendiine ya da sevgililerinin olduuna dair bilgilere sahip deiliz. Bu

nedenle iirlerin giri ksmnda, Cahiliye Dneminden beri yaygn bir adet olan nesib ve

tebible balama geleneini bir tarafa brakacak olursak, ak ve sevda gibi konulara

ynelmediini grmekteyiz. Bununla birlikte bu konulara ait duygularn dile getirdii;

arap hakkndaki konularn iledii baz beyitleri de mevcuttur. Bu konulardaki

beyitlerinin, darb- mesel tarznda olduu da dikkati eker:

Aktr dilleri konumaktan alkoyan,

an en tatl ikyeti, aa vurduklardr.

***

22
 nsanlar eit eittir, herkes kendine gre sevgili bulur; klar arasnda en mazur,

olan sevdii en stn olan kiidir.

***

Akl (ve mantkla hareket edip) sevgiye az yer veren kii doru yoldadr.

Bilmeden ok seven ise hataldr.

***

te byledir kadnlarn huylar, yolunu bilene yolunu da akln da kaybettirir.

***

ayet kadn kendine denk bir kii bulamazsa haremine girecek, lm kendine e

ister.

arap konusu (hamriyat) ise el-Mutenebbnin iirlerinde fazla yer kaplamaz.

Kasideler arasnda yer yer araba ve tasvirine ait beyitlere rastlamaktayz:

Aldm ey (itiim iki) beni benden ald, Allahm iki nelere kdir !

***

kinin insan yendiini, kalbin arzularn da coturduunu fark ettim.

***

23
 (arap) nsann terbiyesini bozar ancak tavrlarn gzelletirir.

1.6. vgye Deer Vasflar

Methiyeler, el-Mutenebbnin divannda nemli bir yer tutar. Gerek maddi

beklentiler nedeniyle ve gerekse iten gelen dostluun bir gerei olarak ok sayda

kiiyi ven airin, en ok cmertlik ve cesaret gibi meziyetleri vdn mahede

etmekteyiz. Mesela bir beyitinde memduhu hakknda yle der:

Kim an, eref istiyorsa, glmseyip binlerce ba yapan Ali gibi olsun.

Cmertlii, sadece bakasndan beklenen bir ltuf ve ihsan olarak deil,

kendisinin de sahip olduu bir deer olarak grr ve yle der:

Gzel bir ey sahip olup da bundan dolay kskanlacak olsaydm,

onu, insanlarn en ansszna balardm.

Para kazanma hrsna brnp zamann sadece zenginlie ulamaya sarf

edenleri de yle knar:

Zamann, fakirlikten korkarak mal toplamaya harcayann fakirlerden fark kalmaz

(fakirlie neden olur).

24
 airin cimrilie tamamen kar, eli akl ven biri olduu birok beyitinden

anlalmaktadr. rnek olarak,

Nasl ki zenginlik cimrinin elinde irkindir, cmert kii de fakirlikle irkinleir.

El-Mutenebbnin, yaam boyunca gvenecei ve karlksz olarak kendisini

sevecei bir dost aradn u beyiti gstermektedir:

En kt memleket dostun olmad yerdir, insann en kt kazanc ise yzn

kara karacak olandr.

vecei haslet ve meziyetler arasnda, insann kskanlktan arnm olmas

vardr. Bunu da birok beyitinde grmekteyiz:

Kskanlk dndaki hastalklar tedavi et, zira kskanlk bir kalbe girdi mi bir

daha kmaz.

***

Kskantan dostluk bekleme, ona bu dostluu gstersen de balasan da.

25
 Ayrca, yz gzelliinin deil, kalp gzelliinin ve gzel ahlkn nemini de

vurgular:

Gencin yz gzellii eref deildir, ayet davrannda ve ahlaknda da gzellik

yoksa.

Cesaret, sava ruhu tama, cengverlik gibi meziyetler, air nezdinde,

cmertlik kadar nemlidir. Hemen her iirinde, bu zelliklere temas eden beyitlere

rastlamak mmkndr. Baz rnekleri aada sunuyoruz:

Kllar, saygn insanlar iin ya onlara ila gibi gelen ya da ac veren (cesurca

lme srkleyen) onur verici eylerdir.

****

Herkes silah tar, ancak penesi olan her hayvan aslan deildir.

****

Soy-sop da airin ne kard ve vd zellikler arasnda yer alr:

Yaptklar sylenmese bile asaletini gstermeye yeter.

Soyu bereketlidir; kk dalndan tanrz.

26
 aire gre toplum, vgye deer meziyetlerini kaybetmitir. Bu nedenle, anssz

bir dnemde yaamaktadr:

Bizse saygnlktan ziyade, ktlkte eit ve hastalkl bedenlere sahip olduumuz

bir adayz.

Ancak burada, el-Mutenebbnin insanlar zor beenen biri olduunu,

dolaysyla mkemmeli arayp hemen herkesi knadn da hatrlatmak gerekir. Bir

iirinde de yle der:

Etrafm insan suretinde olanlarla dolu,

onlar kim diye sorgulamaya kalkarsan yanlrsn.

Aadaki beyitlerde de fazla duygusal ve znel bir dille sylenmi, makul ve

insaf snrlar dnda sylenmi bir ifade vardr:

Bu dnemde yaayan insanlar yeriyorum, en aklllar geri zekldr, en glleri

de ahmaktr.

En saygnlar kpektir, en iyi grenleri bile krdr, en uyanklar panter kadar

uykucu en cesurlar da maymun kadar korkaktr.

27
 Elbette bu beyitleri sylemeye sebep olan ey, airin dostlarndan bekledii ilgi,

sadakat, samimiyet ve yardm grememesidir. Bu da onu, zamanla btn insanlar

hakknda karamsarlk duygusu beslemesine yol amtr. air, bu ruh halini u

beyitinde aka dile getirmitir;

Dostluklarnn kandrmacadan, dinlerinin de ikiyzllkten baka bir ey olmadn

grdm.

28
 II. BLM

EL-MUTENEBBNN RLERNDE KENDN VME

VE BUNU GEREKTREN ETKENLER

29
 El-Mutenebb, kendisiyle vnen, sahip olduu meziyetleri aka dile getirip

hi de tevazu gstermeyen bir kiilie sahiptir. Divan, bunu gsteren nice beyitlerle

doludur, dolaysyla airin yaam felsefesini irdelerken bu narsizminin iirlerine

yansma biimi ve skln es gemek airin -bir bakma- hayata bak felsefesini

eksik brakmak anlamna gelecektir. Bu anlamda airin kiiliinin en gl ynn

ortaya koymak gerektiinden II. blmde el-Mutenebbnin iirlerinde kendini vme

ve bunu gerektiren etkenler bal altnda srasyla nesebiyle, cesaretiyle,

cmertliiyle ve airliiyle nasl vnd, beyitlerine nasl yansd

incelenmektedir. Alt balklara gemeden birka rnek verecek olursak:

Sahip olduum en deerli eyin erefim olduunu sylemek, beni knamaktan,

ktlenmekten kurtarr.

***

Ne beni ereflendirmeyen bir saatim oldu ne zulm kabul edecek bir yreim.

***

Beni tanmayan ve cehaletinin de farknda olmayan nice kii, benim onun cahil

olduunu bildiimin de farknda deil.

***

yle bir elim var ki, bana gelen kiiyle tartmaz,

erefim ve iyiliim dnda bir konuda ancak benimle tartr.

30
 Baz beyitlerinde, sahip olduu btn zellikleri bir araya getirdii de grlr:

Ben cmertliin kardei, kafiyelerin ilah, dmanlarn zehri ve kskanlar

kzdranm.

2.1. Nesebiyle vnmesi

El-Mutenebbnin sk sk kendi nesebi, kabilesi ve kkenleri ile vnd ve

bunu yksek sesle haykrd dikkati eker. Mesel, Yemen kkenli bir soydan

geldiini yle dile getirir:

Saygnlm (erefim) Ben indife, saygn kiilerin Yemenli olduu gsterir.

Sahip olunan meziyetler iyi ya da kt, ne olursa olsun, atalardan tevars

etmitir. air de bununla vnr:

Atalar yrtc aslanlar olan kiinin geceleri gndzler gibi olur, yiyeceini de gasp

ederek alr.

Ancak bazen elikiye der ve olaylara sadece faydac bir gzle yaklar. Bu

da airin sk sk iine dt hatalardandr:

31
Ykseklere geldikten sonra, oraya mirasla m yoksa hak ederek mi geldim umurumda

deildir.

Kabile asabiyeti, sadece kendi kabilesiyle vnme deil, bazen kardakini

yerme ya da onlara nisbet yapma, onlar aalama eklinde de kendini gsterir.

ua Kabilesine kar kendisinden sz ederken yle dedii gibi:

ua zaman geri evirecek (gc) olan gencin ben olduunu biliyor.

Ancak, soylu olmak yeterli deildir. O soyu ve erefi devam ettirip gemiine

layk birisi olmak nemlidir:

ayet kii nesebine benzemiyorsa asil gibi grnmenin yarar ne!

Baz zellikler ve meziyetler de soydan gelir ve sonradan kazanlamaz.

Aadaki beyitinde de bunu vurgular:

Herkes cesaretin ve cmertliin yollarn bilir ancak nefis asln takip eder.

nsann soyunda ve ftratnda iyilik varsa eer, ktlk yapmak istese bile

sonunda iyilie meyleder:

32
 Saygn kiinin bana musibet gelir de onu ktlkle karlarsa, dner ve onu

iyilikle telafi eder.

Baarl olmak ve elindeki imknlar iyi kullanmak iin de soydan gelen

tecrbeler byk etkendir. Bunu da yle ifade eder:

Asil atlar ve mzraklar tek bana ie yaramaz, ayet asil atlarn zerinde asil

bir kii olmazsa.

vnme, bazen kabilenin snrlarn ap Araplar dier milletlere stn tutacak

dereceye varmaktadr:

Araplar bu dnyada asalette tektirler. Dier milletler iyilikte Araplara ortak

oldular.

2.2. Cesaretiyle vnmesi

El-Mutenebbnin her frsatta vurgulad ve vnd cesareti, her beyitinde

farkl bir slup ve ifadeyle kendini gstermektedir:

Yatam atn eeridir, buna karn gmleim demirle zrhlanmtr.

***

33
 Ben savalarn, cmertliin, kavgalarn, mzrakla drtenlerin (mzrak

saplayanlarn) oluyum.

***

Klcm bir adeta bir yartaymasna insanlar ldrmek iin yaryor.

***

Keskin bakm, demir gibi koruyuculuum, demir gibi keskin klcm ve demir

gibi kalbim vardr.

***

inde tehlike olmayan bir yere gitmedim,

Bana kin beslemeyen bir toplulua da uramadm.

Aadaki beyiti, savamayp korkaka yaayarak zillet iinde kalmay dile

getiren en arpc szlerindendir:

Ben yle bir kavme mensubum ki canlarn et ve kemiin iinde kalmasn hakir

grrler.

Bir baka beyitinde de cesurlarla korkaklar yle tasvir eder:

Nice samimi (fedakr) ve yce lme dalp gittiler,

34
 korkaklkta ise lmle ktlk birbirine eitlendi.

air iin kaamak dvmek, marur insanla anlap sulh yapmak erefli bir i

deildir. O, her zaman kendisine yakan yapar:

Duvara srtn dayayp (snm) kiiyle savamam,

Marur insanla da fesat zerine sulh yapmam.

Yaad onca skntya ve geirdii nice meakkatli gnlere katlanp ayakta

durmasnn nedenini de yle aklar:

Her gn sa salim kalm cesaretimden de tedir, bunda benim de bilmediim

bir durum sakldr.

Yiitlik, sava ruhu tama, benliinde ylesine yer etmitir ki, dn

savatyla bugn uzlamak ona adeta zl getirir:

Yiit bir kii iin dnyann ilelerinden birisidir dmanyla dost olmak zorunda

kalmas

Hayatta baarl olmak iin sadece ve sadece savamak, mcadele etmek ve

ylmamak gerekir:

Yce fetihlerin peine denler bilsinler ki onun anahtar hafif keskin kllardr.

35
 2.3. Cmertliiyle vnmesi

El-Mutenebbnin iirlerinde cmertliiyle vnmesi ayr bir yer tutar. Bunu

konu alan beyitler, sadece cmertliin vgs deil, ayn zamanda cimriliin de

yergisi niteliindedir. Ancak air, herkese ayn miktarda iyilik yaplmasna kardr.

Ona gre ltuf ve ihsan, lyk olana yaplmaldr:

Eer saygn kiiye ikramda bulunursan onu kazanrsn, eer kt insana

ikramda bulunursan itaatsiz olur.

Sarf edilecek mal mlk yoksa da gzel bir sz ve nasihat, iyi bir ihsann yerine

geer:

Ne atn var hediye edecek ne de maln, o halde konuman sevindirsin eer madden

sevindiremiyorsan.

2.4. airliiyle vnmesi

airin vnd bir baka zellii de airlikteki stnldr. Byk bir air

olduunu her frsatta dile getiren el-Mutenebb, iir ve edebiyatta stn yetenekli

olduunu hi ekinmeden dile getirir:

36
 Kkreyerek sylediim beyitikleri bytyorlar, aslan kkremesinden dolay

kskanmayn.

***

ayet sylediim beyitikleri anlayabilecekleri yrekleri olsayd kskanlklar

korkularnn glgesinde kalrd.

***

O baarnn bense szn airiyim, her ikimiz de en ince manalar seeriz.

El-Mutenebb, dier airlerin iirlerinden sz ederken onlar da kendi zevkine

gre deerlendirip yermekten geri kalmaz:

iirlerin bazlar, iinde hibir ey olmayan sama sapan szlerdir,

bazlar ise hikmet doludur.

lerinde, yetenek ve erdemi kendisine eken de var, zatlcenp hastaln da.

El-Mutenebb, isim verip herhangi bir airi hedef almaz ve rencide etmez. Ancak

szlerinden, birok iiri beenmedii aka grlmektedir:

Kafiyeler var tozlarn altnda gizlenmi, sylendiklerinde kulaa girmezler

37
 Zaten bir ksm insanlar da iir zevkinden yoksundurlar ve evresindeki airler

de onlara kendi seviyelerince hitap etmelidir:

yle insanlar var ki, onlara sinek vzlts gibi iir syleyen airler gerek.

38
 SONU

Ebu-ayyib el-Mutenebb, H. 4. asrda yaayan ve Arap edebiyat tarihine

damgasn vuran en nemli airlerdendir. erefli ve saygn yaamay kendisine ilke

edinen, gce sahip olmay hedefleyen ve lmszln yiite savamakla elde

edilebileceini savunan air, korkakl hakir, ktleri ldrmeyi ise kahramanlk

olarak grmtr.

Dnyann gelip geicilii karsnda bakalarna boyun emeden zgr

yaamay savunan el-Mutenebb cret karlnda iir yazan bir air olarak

bakalarna boyun eii hakir grmesi bir bakma kendi iinde bir tezat

oluturmaktadr. El-Mutenebb, iirlerinde iki imeyi ve kadnlara ar dknl

aklszlk olarak nitelemekte, yalan gibi olumsuz davranlar ise kmsemektedir.

Kendini son derece beenen el-Mutenebb, kendisinden daha byk bir air

tanmadn, en iyi iirleri kendisinin nazm ettiini her frsatta beyitlerinde

vurgulamakta, ska ne kadar kskanldn, ne byk bir kahraman olduunu

belirtmektedir, bylece karakterinin en baskn yn olan kibrini aka ortaya

koymaktadr.

Bu almada Ebu-ayyib el-Mutenebbnin divan incelenerek, yaama hangi

pencereden bakt irdelenmektedir. Arap edebiyat tarihinde deerli bir yeri olan

airin yaam felsefesi, beyitleri erevesinde deerlendirilmeye allmtr. Dier

yandan airin iir nazm etme gayesi olan medh konusu ele alnmam olup geni

kapsaml bir konu olduundan mstakil bir alma gerektirdii dnlmektedir.

39
 El-Mutenebb sadece birka beyitle deil neredeyse tm iirleriyle zihinlerde

yer eden, dile hkimiyetini maharetli bir ekilde iirlerine yanstan, dnya gr ve

yaam felsefesini yaamnda nasl yayorsa o ekilde beyitlerine aksettiren en byk

Arap airlerdendir.

40
 KAYNAKA

Abduccabbr, Sad Mamd, e-ir f Rib Seyfid-Devlet-il-amdn,

Muesseset-ur-Risle, Beyrut 1994.

Dvn el-Mutenebb, Dr Beyrut, Beyrut, 1983.

Durmu, smail, , el-Mtenebb, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi,

XXXII, stanbul 2006.

el-Ber, Abdurraman, er Divan-ul-Mutenebb, Dr-ul-Kitb-ul-

Arab, Beyrut 1986.

el-Far, ann, el-Cemi f Tar el-db el-Arab, Drul-Cl, Beyrut,1986.

nim, Rola ald Muammed, el-ir F ir l-Mutenebb, Camiatun-

Neca el-Vataniyye,2010.

afc, Muammed Abdelmunin, el-ayatul-Edebiyye Bade uhurul-

slm, Drul-Cl, Beyrut,1990.

seyn, h, Maa el-Mutenebb, Dr el-Maarif, XIII. Bask.

bn allikn, Vefayat-ul-Ayn, Der. Ebl-Abbs emsuddn Amed bin

Muammed, Dr Sdr, Beyrut 1978.

el-behn, Ebl-Km, el-Vih fi Mukilt iril-Mutenebb, b.y.y., b.t.y.

el-Maarr, Ebul-l Abdulmecd Diyb, er Dvn Eb-ayyb el-

Mutenebb, Drul-Marif, Msr 1992.

zdemir, Abdurrahman, el-Mtenebbnin iirinde Mara, Sakarya

niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, XIV (2006), 159-185.

41
zdemir, Sevim, iirle Kazan Yoluna Zuheyr b. Eb Sulm le el-

Mtenebbnin Yaklam, Sleyman Demirel niversitesi Sosyal

Bilimler Enstits Dergisi, IX/I (2009), 193-206.

es-Sealib, Eb Mansr Abdulmelik, Yetmet-ud-Dehr F Masin-i Ehl-il-

Asr, Der. Dr. Mfid Muhammed Kamia, Dar-ul-Kutub-ul-lmiyye,

Beyrut 1983.

es-Sa, Mustafa - atta, Muammed- Abduh, Abduh Ziyade, es-ub el-

Mubn an aysiyyetul-Mutenebb, Darul-Maarif, Kahire, III. Bask

Yaltkaya, erafeddin, Mutenebbden nce iir, sad. Musa Yldz-Nurettin

Ceviz, NSHA, XVIII, (2005), sayfalar.

el-Yzc, Nf, el-Arf-u-ayyb Fi er Dvn Eb-ayyb, Dr-ul-

Kalem, Beyrut, b.t.y.

Zeydn, Corc, Tar db el-Luatul-Arabiyye, evki ayf, Drul-Hill, c.

II.

42
TEZ ZET

Gkkaya, irin, el-Mtenebbnin iirlerinde Yaam Felsefesi, Yksek

Lisans Tezi, Danman: Prof. Dr. M. Faruk Toprak, 52 s.

Tez, Ebu-ayyib el-Mutenebbnin hayat hakknda genel bir bak ile

gnlk yaam tarzn, dncelerini ve fikirlerini yanstan iirleri

incelemektedir.

Tez, giri ve iki blmden olumaktadr.

Giri blmnde, airin hayat ve yetitii ortam anlatlmtr.

I. Blmde yaama ait temel deerler incelenmi olup srasyla onurlu bir

yaam, sabr ve baar, dnya hayat ve lm, akl, ak, arap, kadn ve

vgye deer vasflar alt balklar halinde incelenerek ilgili beyitlerden

rnekler ve evirilerine yer verilmektedir.

II. Blmde ise el-Mutenebbnin kendisini vd ve bunu gerektiren

etkenler bal altnda nesebi, cesareti, cmertlii ve airliiyle vnd

beyitlerinden rnekler ve evirilerine yer verilmektedir.

ABSTRACT

Gkkaya, irin, Al-Mutanabbis Philosophies of Life in His Poems,

Masters Thesis, Advisor: Prof. Dr. M. Faruk Toprak, 52 s.

The thesis analyses Abou-t-Tayyib Al-Mutanabbis style of daily life, his

ideas and his poems that echoes his views within a general overview.

The thesis consists of an introduction and two chapters.

43
In the introduction chapter, the poets life and his living environment are

stated.

In the first chapter, the basic values of life are analyzed respectively as a

life of dignity, patience, success, secular life, death, wisdom, love, wine,

woman and laudable qualities in subheadings and the examples from the

related couplets and translations are dealt.

In the second chapter, the examples from the couplets and translations

including his self-praises about lineage, courage, generosity, and poets are

stated.

44