J. A.

COMENII
JANUA LINGUARUM RESERATA
Cum Graeca versione
THEODORI SIMONII HOLSATI,
Innumeris in locis emendata a
STEPHANO CURCELLAEO,
MDCLXV.
Quod opus electronice transcriptum a
PHILIPPO VOLUCRE,
Innumeris in locis emendatum a
ROBERTO LIONELLO,
Variis in modis auctum ope
RANDY GIBBONS,
MMXIV.

S.D.G.

This work is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/.

Si aliquid erratum invenias, scribe quaeso in hoc foro aut mitte mihi epistulam
electronicam (felipe.vogel@uky.edu).
If you find an error, please post it in this thread or e-mail me at felipe.vogel@uky.edu.

INDEX TITULORUM.
I. Introitus. I. .
II. De Ortu Mundi. II.
().
III. De Elementis. III. .
IV. De Firmamento. IV. .
V. De Igne. V. .
VI. De Meteoris. VI. .
VII. De Aquis. VII. .
VIII. De Terra. VIII. .
IX. De Lapidibus. IX. .
X. De Metallis. X. .
XI. De Arboribus et Fructibus. XI.
 .
XII. De Herbis tam hortensibus, XII.
quam silvestribus (erraticis). .
XIII. De Fruticibus. XIII. .
XIV. De Animalibus: et primo de XIV.
Avibus. .
XV. De Aquatilibus. XV. .
XVI. De Iumentis. XVI. .
XVII. De Feris. XVII. .
XVIII. De Amphibiis et Reptilibus. XVIII.
.
XIX. De Insectis. XIX. .
XX. De Homine. XX. .
XXI. De Corpore et primum de XXI.
Membris externis. .
XXII. De Membris internis. XXII. .
XXIII. De Accidentibus Corporis. XXIII. .
XXIV. De Morbis. XXIV. .
XXV. De Ulceribus et Vulneribus. XXV.
.
XXVI. De Sensibus externis. XXVI. .
XXVII. De Sensibus internis. XXVII. .
XXVIII. De Mente. XXVIII. .
XXIX. De Voluntate et Affectibus. XXIX.
.
XXX. De Mechanicis in Genere. XXX. .
XXXI. De Hortorum Cultura. XXXI. .
XXXII. De Agricultura. XXXII. .
XXXIII. De Molitura et Molilibus. XXXIII.
.
XXXIV. De Panificio. XXXIV. .
XXXV. De Pecuaria. XXXV. .
XXXVI. De Laniena (Lanionia). XXXVI. .
XXXVII. De Venatura. XXXVII. .
XXXVIII. De Piscatione. XXXVIII. .
XXXIX. De Aucupio seu Avium XXXIX. .
Captura.
XL. De Coquinaria. XL. .
XLI. De Potulentorum Paratu XLI.
 (Paratura). .
XLII. De Aurigatione. XLII. .
XLIII. De Navicularia. XLIII. .
XLIV. De Itineribus. XLIV. .
XLV. De Mercatura. XLV. .
XLVI. De Vestiariis Opificiis. XLVI. .
XLVII. De Variis Vestituum XLVII.
(Vestium) Generibus. .
XLVIII. De Architectura et Fabrilibus XLVIII. .
Artificiis.
XLIX. De Domo ejusque Partibus. XLIX. .
L. De Hypocausto. L. .
LI. De Coenaculo. LI. .
LII. De Cubiculo cum LII. .
Pertinentibus.
LIII. De Balneo et Munditia LIII.
(Munditie). .
LIV. De Coniugio et Affinitate. LIV.
.
LV. De Puerperio. LV. .
LVI. De Cognatione. LVI. .
LVII. De Oeconomia. LVII. .
LVIII. De Urbe. LVIII. .
LIX. De Templo. LIX. .
LX. De Ecclesia. LX. .
LXI. De Ethnicorum LXI.
Iudaeorumque .
Superstitionibus.
LXII. De Curia. LXII. .
LXIII. De Iudiciis. LXIII. .
LXIV. De Maleficis et Suppliciis. LXIV.
.
LXV. De Statu Regio. LXV. .
LXVI. De Regno et Regione. LXVI.
.
LXVII. De Pace et Bello. LXVII.
.
LXVIII. De Schola et Institutione. LXVIII.
.
 LXIX. De Museo. LXIX. .
LXX. De Grammatica. LXX. .
LXXI. De Dialectica (Logica). LXXI.
().
LXXII. De Rhetorica et Posi. LXXII.
.
LXXIII. De Mathesi et primum de LXXIII.
Arithmetica. .
LXXIV. De Geometria. LXXIV. .
LXXV. De Mensuris et Ponderibus. LXXV.
.
LXXVI. De Optica et Pictura. LXXVI.
.
LXXVII. De Musica. LXXVII. .
LXXVIII. De Astronomia. LXXVIII. .
LXXIX. De Geographia. LXXIX. .
LXXX. De Historia. LXXX. .
LXXXI. De Medicina. LXXXI. .
LXXXII. De Ethica in Genere. LXXXII. .
LXXXIII. De Prudentia. LXXXIII. .
LXXXIV. De Temperantia. LXXXIV. .
LXXXV. De Castitate. LXXXV. .
LXXXVI. De Modestia. LXXXVI.
().
LXXXVII. De Autarkeia. LXXXVII. .
LXXXVIII. De Iustitia: et primo LXXXVIII.
Commutativa. .
LXXXIX. De Iustitia Distributiva. LXXXIX.
.
XC. De Fortitudine. XC. .
XCI. De Patientia. XCI. .
XCII. De Constantia. XCII. .
XCIII. De Amicitia et Humanitate. XCIII.
.
XCIV. De Candore. XCIV. .
XCV. De Conversatione erudita. XCV.
.
XCVI. De Ludicris. XCVI. .
XCVII. De Morte et Sepultura. XCVII.
 .
XCVIII. De Providentia Dei. XCVIII. .
XCIX. De Angelis. XCIX. .
C. Clausula. C. .

JANUA LINGUARUM , - lingua, sermo unicuique

genti peculiaris.
RESERATA. . , - janua, ostium, porta, fores.

I. INTROITUS. I. . , - , introitus,
aditus.
1. Salve, lector amice. 1. , , - lector.
- - - amicus, carus; -
. - (et - -).
2. Si rogas quid sit 2. - , ,
, ,
eruditum esse, responsum () , enuntio, eloquor.
habe: , -
Nosse rerum differentias et , doctum esse.
- possum.
posse unumquodque suo - suo nomine.
insignire nomine. , - ,
, , interrogo, quaero.
(. , , .
. .)
3. Nihilne praeterea? 3. - , , , ,
, , utique, certe,
Nihil certe quidquam. ( ); prorsus.
. - adhuc, insuper.
- praeterea.
4. Totius enim eruditionis 4. - , bene pulchre, probe.
, - , ,
ac literaturae fundamenta fundamentum; alibi crepida,
posuit qui nomenclaturam , soccus, calcei genus.
naturae et artis perdidicit. , - ,
nuncupatio, nomenclatura.
. , - , doctrina,
eruditio.
- particula enclitica vim
adhibens.
- , pono.
5. Sed id difficile forsan? 5. - difficilis.
- difficilis.
(); , - fovea, fossa.
6. Est, si invitus feceris 6. , - praeter voluntatem, non
libenter.
aut praeveniente , - terreo, perterrefacio.
imaginatione (praeconcepta - aggredior.
opinatione) teipsum - et.
- sane, utique.
terrueris. .
 , - suspicio.
, - studium.
- vanus, inanis,
speciem meram habens.
7. Tandem si quid 7. , , - principium, initium.
- tractatu
asperitatis erit, initio erit. . difficilis.
- albus, candidus.
- tandem.
8. Annon et literarum 8. () - annon.
- mirus, admirabilis.
characteres (ductus) pueris - specto.
primo intuitu mira monstra - annon, nonne.
videntur? , - puerulus, puellus.
- primum.
, - portentum, prodigium.
; - videor.
, - figura, forma.
9. Ast ubi paululum 9. - videor.
, - paullulum.
impenderint operae, ludum , - lusus.
et jocum esse . - operam do
animadvertunt. alicui rei.

10. Idem in omni re 10. - operosus, difficilis.

- externus.
evenit, ut aspectu exteriore - secundum
operosa appareat. . externam faciem.
- saepe, crebro, frequenter.
- considero.
- evenio, contingo, usu
venio.
- appareo.
11. At si aggredi pergas, 11. - cogitatione haud
assequendus, ejusmodi sc. ita
nihil est quod non cedat, se * comparatus ut perspici non possit.
subdat ingenio. , , - fundus rei, imum.
. - res altius
penetro.
, - sollertia.
- tego, operio.
- conor, nitor.
- enixe, studiose, naviter.
12. Qui cupit, capit 12. , - aliquid affecto,
assequi conor.
omnia. - compos.
. - fio.
- raro.
13. Agedum itaque 13. , - agedum, eia.
- interdico, prohibeo.
quisquis es, sperare te , - despero.
jubeo, desperare veto. , - particula redundans.
. - oportet.
 - particula redundans.
- jubeo.
- quicunque.
- vos.
14. En, vide exiguum hoc 14. , (), - video.
, - libellus.
opusculum. , - specto, video.
. - parvus, exiguus.
, - puer.
- promitto, polliceor.
15. Heic tamen tibi (absit 15. - ostendo.
- alicui ob
verbo gloria) universum , aliquam rem.
mundum Latinamque - invideo.
linguam velut in enchiridio (sc. ), - Graecus.
- viva voce.
(breviario) ostendam. , , - mundus, orbis terrarum.

*, ,
.
16. Tenta quaeso; evolve 16. , - edisco.
- evolvo.
et edisce aliquot has - paucus.
pagellas. . - experior, tento, facio
periculum.
, - petroselinum, herba.
17. Facto hoc (cum hoc 17. , - sagacitas.
- facio.
feceris), oculatum ac , - dexteritas, sollertia.
perspicacem te ad omnia - inhaereo.
humanitatis studia re ipsa - invenio, animadverto.
- studia humanitatis.
comperies. . , - disciplina, studium.
- tuam
sollertiam.

II. DE ORTU MUNDI ET II.

CREATIONE PRIMAEVA.
().
18. Deus ineffabili sua 18. , - Deus.
(), - mundi
omnipotentia creavit omnia fabricatio sive creatio.
ex nihilo. - creo, condo.
. , - creatio, fabrica, productio
rerum.
19. Principio enim 19. - abyssus, vorago.
- vastus, immensus.
expandit (extendit) , - extendo.
vastissimam abyssum, hoc , , - coelum.
est spatium, ubi coelum et - ubi, quo loco.
terra existunt. . - locus, spatium.

20. Et replevit eam 20. - informis.

tenebricosa quadam et
informi caligine.
21. Ex qua tanquam
materia formavit creaturas
corporeas, distinctas
formis, et vestitas
accidentibus variis, prout
cujusque ideam intra se
conceperat.
22. Implantavitque cuique
naturam suam, id est vim
observandi assignatum
locum, modum, genusque
suum.
- humanus.
, - caligo.
. - tenebricosus, obscurus.
- impleo, repleo.
, - tenebrae.
21. - describo, distinguo.
, - species, forma.
- species intus (mente)
concepta.
, - proprietas.
- sicut, veluti, quasi.
, - res creata.
, - similitudo.
. - varius.
- corporeus.
, - materia.
22. , - genus.
- inflo.
- suus, proprius.
, - peculiaris natura
, , sive constituo.
, - res creata.
. - servo, observo.
, - locus.
, - modus.

III. DE ELEMENTIS. III.

.
23. Ante omnia vero 23. - confusus.
- segrego, separo.
confusum istud chaos , , - species.
secundum densitatis et , , - mors.
raritatis gradus in quatuor () , - substantia, natura.
- ante.
species separavit , - densitas.
(segregavit). . , - elementum.
- quatuor.
, - chaos, rudis et indigesta
moles.
, - raritas, levitas.
24. Tenuissimam et 24. , - dies.
- calidus.
subtilissimam partem fecit - efficio, reddo.
lucidam et calidam et , - tenuis.
appelavit ignem seu lucem. . - quidem (saepe non
exprimitur).
, - particula.
- nomino, appello.
, - ignis.
 , - lux.
- lucidus.
25. Aliam iterum tenuem, 25. , - ar, antiquitus .
- alius.
pellucidam, et tepidam - pellucidus, translucens.
dixit arem. . - surge ex aliqua re,
exsurgo.
- dico.
- tepidus.
26. Tertia portio fluida et 26. - sum.
- fluidus.
frigida fuit aqua. - tertius.
. , - aqua.
- frigidus.
27. Sub qua mansit 27. , - limus.
- glutinosus, tenax.
sedimentum crassum, o, , , - maneo.
limus seu terra. , . , - limus.
, - lacuna, locus coenosus.
, - sedimentum.
28. Atque haec sunt 28. - simplex, haud mixtus.
- ridiculus.
simplicia corpora, ex - mixtus.
quibus composita (mixta) , - qui.
exsurgunt. - simplex.
- compono.
.
29. Omnia enim reliqua ex 29. , - reliquus.
- nascor.
his constant. . - natus sum.
30. Quippe ex iis 30. , - resolvo.
- genero.
generantur, iis nutriuntur, , - alo, nutrio.
in eadem dum - corrumpo, vitio.
corrumpuntur resolvuntur. .

IV. DE FIRMAMENTO. IV.

31. Astra sunt veluti
lampades in aethere
suspensa, ut indefinenter
circumcircarotatae, lumine
suo tenebras illuminent,
cursu autem temporum
vices dimetiantur.
.
31. , - astrum, sidus,
congretatio stellarum.
- ordinem certum servans,
, descriptus.
, , - motus.
- pendeo.
, , - lampas, lucerna.
- metior, dimetior.
, - tenebrae.
, - firmamentum.
. , - reversio, vices.
- rotor.
- illumino, illustro.
 , - tempus.
, - hora.
- sicut, velut.
32. Planetae, quorum 32. , , - Mars.
, - Venus.
ordinem hi versiculi - permaneo, persevero.
complectuntur, sunt ()
septem: , , - centrum perpetuo circumeo.
, - Mercurius.
Luna, Mercurius, Venus, , , , , - Jupiter.
Sol, Mars, Jupiter, Saturnus. , . , - sol.
Quisque in peculiari suo , - centrum, punctum
medium.
orbe. , - Saturnus.
. - circumeo.
, - planeta, stella eratica.
, - luna.
33. Infima est Luna, 33. , - augmentum,
incrementum.
quae incrementa et , - accipio.
decrementa pati videtur, , - ultimus.
retardationeque menses , - imus, infimus.
, - decrementum,
efficit. imminutio.
. , - mensis.
- circumeo, obambulo.
, - mora.
34. Sol, jubare corusco 34. , , - ortus.
- per.
radians, ab riente per , - occidens.
meridiem in ccidentem , - duo.
festina celeritate revolutus, - duodecim.
, - hebdomas, spatium
revolutione sua dies viginti septem dierum.
quattuor (24) horis, et - viginti unus; cf.
annos duodecim (12) , () .
- viginti.
mensibus, quinquaginta ( - sexaginta.
duabus (52) hebdomadibus, ), - obliviscor.
trecentis sexaginta quinque () , , - annus.
- mirus, mirabilis.
et quadrate (quarta parte) ( ) , - occiput.
(365 ) diebus definit. , , - circulus.
( - volvo, voluto.
- fulgidus, splendidus.
) - meridianus.
. - una.
- quinque.
- quinquaginta.
- circumscribo, definio.
- ad.
- splendeo, fulgeo.
, - conversio.
 - cum.
- ut primum, quam primum,
ubi primum.
- quartus.
- trecenti.
, - jubar, lumen.
35. Ortum ejus praecedit 35. - plenus.
- illucesco, appareo.
aurora et diluculum, quum , - aurora.
diescit et lucescit. , - diluculum.
- antecedo, praecedo.
- subluceo, appareo.
.
36. Occasum (obitum) 36. , - occasus.
- sequor.
sequitur crepusculum (hoc , - vespera.
est crepera lucula) quum , - crepusculum; cf.
vesperascit et noctescit. (), . , .
- quum, quando.
- advesperascit.
37. Ascendens ad 37. , - capricornus, animal
et signum coeleste.
verticem nostrum , - pudor.
supernum (qui vulgo , - ascendo.
zenith, cui inferus vulgo - oppositus sum.
- supernus, summus,
nadir opponitur) seu , supremus.
declinans ab aequinoctiali - declino.
ad Tropicum Cancri sive o, - ver.
*, - zenith*, punctum coeli
solstitialem facit ver, vertici nostro imminens.
rursumque ad Tropicum , , - aequinoctium.
Capricorni sive hiemalem - aequinoctialis.
, - cancer.
descendens, autumnum: et - descendo.
utrobique aequinoctium. , - vertex.
. *, - nadir, coeli punctum illi
quod zenith dicitur oppositum.
, - auctumnus.
- tropicus, ad solarem
conversionem pertinens.
- hibernus, brumalis.
38. Imus dat brumam, 38. - aestivus.
, - aestas.
orditurque hiemem; , , - Sirius, Canicula, stella.
summus solstitium, , - solstitium.
inchoatque aestatem, ubi , - flammesco, inflammor,
incendor.
Sirius (canicula, seu , , - hiemo.
caniculae stella) excitat .
aestum.
39. Mercurius eum in 39. - pro ipsius, suus.
, - semestre spatium.
eccentrico epicyclum , - quam.
- dimidius.
vectante circuit citius quam - pulcher.
semi anno. Sic quoque . - perago, conficio.
venusta Venus, sed - celeriter.

sesqui anno.
40. Hanc mane Luciferum 40. , - hesperus, stella
Veneris solem sequens.
(Phosphorum), vesperi , - mane.
Hesperum sive . - voco, appello.
Vesperuginem vocant. - vesperi.
- fero.
, - phosphorus, lucifer,
stella Veneris solem antegrediens.
41. Mars ignitus 41. - indesinenter.
- aliter.
periodum suam biennio , - biennium.
ferme percurrit. Splendidus , - perago, perficio.
Iupiter suam pene (). - Jovis.
, - Jupiter.
(paene) duodecim (sc. ), - dies solis.
pervagatur. Gelidus () . - dominicus.
Saturnus tantum non , - ambitus, circuitus.
, - dies lunae.
triginta. Et ab his erronibus
- fere.
dies hebdomadis - triginta.
nomenclationes sortiti sunt: - ardens, incensus.

dies Solis ,
(Dominicus, -ca),
dies Lunae, ,
dies Martis, ,
dies Mercurii, ,
dies Iovis,
dies Veneris, ,
dies Saturni. ,
.
42. Eclipses 42. - densus, non
translucens.
(obscurationes) luminarium , - eclipsis, deliquium,
fiunt propter obscuratio.
interpositionem tertii non . , - obumbratio.
- corpus in medio
tralucentis, indeque orta positum.
obumbratione. , - medium.
, - luminare.
43. Stellae fixae cum 43. - haud aequaliter.
, - stella.
octava sphaera aequaliter - corusco, splendeo.
progrediuntur, sed , - octavus.
inaequaliter coruscant. . - aequaliter.
, - sphaera.
Harum in firmamento - numero. -
circumcurro, in orbem curro.
circumsecus praecise ( , - Berenice, nomen
numerantur mille viginti , proprium.
duo (1022), praeter tres in ) , - sextus.
, - coma.
Cincinno (Comae)
Berenices:
primae , - magnitudo.

magnitudinis sunt
quindecim (15), (,
),
secundae
quadraginta
quinque (45), (
),
tertiae ducentae
octo (208), (
),
quartae
quadringentae
septuaginta (
quattuor (474),
),
quintae ducentae
septendecim (217),
(
),
sextae quadraginta
novem (49),
(
),
nebulosae quinque - nubibus obductus.

(5), (),
obscuriores novem - lucis expers.

(9). ().
Sitae sunt vel in Zodiaci , , - Zodiacus, orbis
signifer sc. regio caeli ubi sunt
signis XII: signa duodecim.
- jaceo.
1. In Ariete 13 et 5 1. , - informis, nullam
 informes . certam formam habens.
, - aries.
2. In Tauro 32 et 11, 2. , , - caput.
, - cauda.
inter quas est prim. , - oculus.
mag. (prima , - Pleiades, Vergiliae,
magnitudinis) oculus . . ( signum caeleste.
, - taurus.
Tauri, ubi nota Pleiadas ) - observo, noto.
(Vergilias) (quae septem , - hyades.
dici, sex tamen esse
solent) et Hyadas ,
(Suculas), pluvium ,
sidus, aliter Palilitium.
.
3. In Geminis 18 et 3. , , - gemini.

7. .
4. In Cancro 9 et 4. 4. , - cancrus.

.
5. In Leone 27 et 8, 5. , - cor.
, - leo.
ubi p. m. sunt cor et , . . , - ubi.
cauda.
.
6. In Virgine 26 et 6, 6. , , - virgo.
, - spica.
ubi prim. mag. est spica , . .
Virginis.
.
7. In Libra 8 et 9. 7. . , (-, ) - libra.

8. In Scorpio 21 et 3. 8. , - scorpius.

.
9. In Sagittario 31. 9. . , - sagittarius.

10. In Capricorno 10. , - Capricornus, signum

caeleste.
28. .
11. In Aquario 42 et 11. , - Aquarius, signum
caeleste.
3. .
12. In Piscibus 34 et 12. , - piscis.
, - os.
4, ubi una prim. mag. in , . . - australis, austrinus.
ore piscis austrini. .
Vel extra Zodiacum: - borealis, septentrionalis.

I. Boreales. I. .
1. In Ursa Minore 1. - Ursa Minor, sidus.
(Cynosura) 7. . , - cynosura, canis
cauda, sidus boreale.
2. In Ursa Majore 2. - Ursa Maior, sidus.
, - Helice, Ursa Major inter
(Helice) 27 et 8. . astra.
3. Dracone 31. 3. . , - draco.

4. In Cepheo 11 et 42. 4. , - Cepheus, sidus.

.
5. In Boote 5. , - Arcturus, stella post
Ursae Maioris caudam.
(Arctophylace) 22 et 1, , - Arctophylax,
ubi prim. mag. , . . custos Ursae, sidus, quod et
Arcturus. . Bootes.
, - arator, (sidus) Boote.
6. In Corona Borea 8. 6. , - corona.

.
7. In Engonasi 7. , - Hercules; (sidus) i.q.
(Ingeniculus).
(Hercule) 28 et 1. .
8. In Lyra (Vulture 8. , . , - lyra.
, - chorda in instrumento
Cadente) 10, ubi prim. . . musico.
mag. est Lyrae Fidicula.
9. In Olore (Cygno, 9. . , - cygnus, olor.

Ave, Gallina) 17 et 2.
10. In Cassiopea 13. 10. . , - Cassiope, sidus.

11. In Perseo 26 et 3. 11. , - Perseus, sidus.

.
12. In Auriga 14, ubi 12. , , - auriga, Heniocho,
Erichthonio.
est prim. mag. Capella . . . , - capella, caprea.
(Hircus).
13. In Ophiucho 13. - Ophiunchus,
Anguitenens, sideris nomen.
(Serpentario) 24 et 5. .
14. In Serpente 14. , - serpens, anguis.

Ophiuchi 18. .
15. In Sagitta (telo) 5. 15. . , - sagitta, jaculum,
telum.
16. In Aquila (Vulture 16. , , - aquila.
, - Antinous, sidus.
Volante) 9 et 6, quae .
constituunt Antinoum.
17. In Delphino 10. 17. . , - delphin.

18. In Equuleo (Equi 18. , , - equuleus, sidus.

, - equus.
Sectione) 4. . , - effigies; i.q. .
19. In Pegaso (Equo 19. . , - Pegasus, equus alatus.
Alato) 20.
20. In Andromeda 23. 20. , - Andromeda, sidus.

.
21. In Triangulo 21. . , - triangulum, sidus, a
in formam triangularem
(Deltoto) 4. litterae effictus.
II. Australes. II. .
1. In Ceto 22. 1. . , - Cetus, Pistrix, sidus.

2. In Orione 38, ubi 2. , - dexter.

, - pes.
sunt prim. mag. . . , - humerus, armus.
humerus dexter, et pes , - Orion, sidus.
sinister Orionis. .
3. In Eridano (fluvio 3. , , - Eridanus, sidus.

Nilo) 34, ubi est prim. . . .

mag. Eridanus.
4. In Lepore 12. 4. . , - lepus.

5. In Cane Majore 18 et 5. , - canis.

, - Sirius, sidus.
11, ubi prim. mag. Canis , . .
Cadens (Sirius). .
6. In Procyone 2, ubi 6. , - Procyon sc. Antecanis vel
Canis Minor, sidus ante Canem
est prim. mag. Canis. . . . Maiorem oriens
7. In Argo (Nave) 45, 7. , , - Argo navis.
, - Canopus, sidus.
ubi est prim. mag. . . .
Canopus.
8. In Hydra 25 et 2. 8. . , - hydra, sidus hydrae sc.
serpentis aquatilis speciem
habens.
9. In Cratere (Patera 9. . , - crater, sidus.

Urna) 7.
10. In Corve 7. 10. . , - corvus.

11. In centauro 11. , - centaurus

Chiron, sidus.
Chirone 37, ubi prim. , . .
mag. pes centauri. .
12. In Bestia Centauri 12. , - fera, bellua.

(Lupo) 19. .
13. In Ara (Thuribulo, 13. , - ara.

Lare) 14 et 7. .
14. In Corona Austrina 14. . , - Corona Australis,
sidus.
(Rota Ixionis) 13.
15. In Pisce Austrino 15.
 (Notio) 11 et 6.
Poli axes sunt duo:
arcticus (boreus) et
antarcticus. Horizon
(finitor) dividit
himsphaerium inferius a
superiore.
.
, - antarcticus,
septentrionali oppositus.
- arcticus, septentrionalis.
. - distinguo, distribuo,
, divido.
, - hemisphaerium,
, , . dimidium globi caelestis.
- horizon, circulus finitor sc.
coeli visum terminans.
, - polus coeli.

V. DE IGNE. V. .
44. Incendium ex quavis 44. , - incendium.
- prohibeo, impedio, inhibeo,
scintilla, si permittis, oritur. () reprimo.
, - nemo.
, - exstinguo, restinguo.
- parvus.
.
45. Nam quicquid ignem 45. - captivum abduco.
, - incendium.
concipit, id primum gliscit, , - deinde, tunc, postea.
dein ardet, tum flagrat et , - incendor, cremor.
flammat, postremo . - primum.
- ardeo.
crematum redigitur in - accendo, incendo.
favillas et cineres. - in cineres redigo.
- glisco.
- ardeo, ardesco, flagro.
46. Lignum ardens torris 46. , - pruna.
, - carbo.
appellatur; exstinctum, , - torris.
titio; particula ejus, carbo; , , - titio, carbo semiustus.
et quamdiu candet, pruna. , - ardeo.
- incendo, aduro.
, , - lignum.
. - ut servet.
- ne
accedantur.
cum inf. (om.* ) - ut,
( ) ne.
- qui.
47. Fumus ardens flamma 47. , - fuligo.
- abrado.
est; camino insidens, fuligo, , - fuligo; cf. .
saepissime abradenda ne - excandefactus, candens.
ignescat. , , - caminus.
, - fumus.
, - ignitus, candefactus.
. - saepissime.
, - flamma.
 VI. DE METEORIS. VI.
.
48. Vapores aquosi 48. - semper.
- sursum.
perpetuo sursum feruntur. . , - vapor; cf. (sed
nonnunquam umidior).
(pl. tantum?), -
meteorum, quod vel circa astra vel
sub astris vel in austris fit ut
apparet.
- aquosus.
- fero.
49. Ex his densatis fit 49. - deferor.
- deorsum.
nubes; aut si haec deorsum , , - nubes.
labitur, nebula. , , - nebula.
. - denso, spisso, stipo.

50. Inde pluit, ningit, 50. , - caussa.

- ob, propter.
grandinat. , , . - ningo.
- pluo.
- grandino.
51. Pluvia destilat lente, 51. , - dissipo, profundo.
- sensim, paullatim, lente.
imber dense, nimbus - vehemens, magna vi
impetuose. , irruens.
, - turbo, ventus
procellosus.
. , - imber.
- spissius; n.b. comp. a
- -.
- impetuosus.
- stillo.
, - procella.
, - pluvia.
52. Hic, si inter 52. - frigore concresco.
- attonitus.
decidendum (delabendum) - inter
gelascit, fit grando; si decidendum.
incalescit nimium, uredo () , - inter.
, - rubigo, vitium aeris.
seu rubigo. , - uredo, vitium aris.
() - congelatus.
. - congelasco.
- valde.
, - grando.
53. Pruina est congelatus 53. , , - ros.
, - ros.
ros; stiria, stilla rigens. () - glacie sive gelu
, adstrictus.
 ( , - pruina.
- congelatus.
). - congelatus, concretus.
, - gutta, stilla.
, - gutta.
54. Nives ex guttulis 54. - spumosus.
, - segetes.
spumescentibus concretae , - frigus, gelu.
segetem operiunt, ne gelu , * - vitio, corrumpo.
vel glacie algeat. , - glacies.
- gelu constringo, conglacio.
. , - gutta, stilla.
- operio.
- a.
, - nix.
55. Aura cum spirat, 55. - quocunque.
- cunque.
focillat nos, et gelata , - subverto, everto,
regelat. Ventus vehemens prosterno.
et impetuosus cum flat, , - aura.
- dissolvo, resolvo.
quatit, prosternit, et proterit , - solo aequo.
quoquo se vertit. , - nos.
, . - focillo.
- everto, prosterno.
, - procella.
- ubi.
- quocunque.
- spiro.
- converto me.
, - fistuca, malleus.
56. Cardinales venti sunt: 56. , - agger.
, - ventus.
subsolanus , - ventus subsolanus.
(orientalis), , , - Caurus, ventus qui flat
auster (notus , versus Aquilonem.
, - Boreas, Aquilo, ventus.
meridionalis), , , - Euronotus, ventus ab
favonius, sive . oriente hiberno flans.
xephyrus , - Eurus, ventus ab oriente
flans.
(occidentalis), , , - Zephyrus, Favonius,
et aquilo ventus.
(aparctias, boreas, - praecipuus, cardinalis.
, - Africanus ventus.
septentrionalis). , , - Notus, Auster, ventus ad
Collaterales sunt: meridiem flans.
vulturnus, ab - ventus a
latere flans.
oriente brumali; , - latere.
fricus (libonotus,
libs), ab occasu ,
 brumali;
corus (argestes), ab .
occasu aestivo.
caecias, ab ortu
aestivo;
57. Circius et turbo in 57. - mire, admirabiliter.
- circumago me,
gyrum se mirifice circumeo.
circumagunt. - cum.
. , - circius, turbo, vortex.
, - vehementia venti.
, - procella, turbo.
58. Exhalationes 58. - efficio.
, - exhalatio.
sulphureae incensae edunt , - fulgur.
fulgura (fulgetra) et - sulphureus.
chasmata. . - inflammo, incendo.
, - hiatus, labes terrae.
59. Et tum caloris cum 59. *, * - bezoar, lapis.
, - tonitru.
frigore pugna tonitrua ciet - angulosus, angularis.
cum fragore terribili. , , - sonitus.
- calor.
, - fulmen.
. - adversus, pugnans cum
aliquo.
- tunc.
- summe terribilis.
- terribilis.
- frigus.
60. Emicans inde flamma 60. - erumpo.
- emergo, exorior.
fulmen nuncupatur.

.
61. Quod sive sit urens 61. - momentum.
- collidens, contundens.
sive discutiens, momento se - urens.
dissipat, et quicquid eo , ,
icitur, corruit.
.
62. Quum fulgurat [et] 62. , - fulguro.
- tono.
fulminat, quis non attonitus , - obstupefactus.
pavescat? - attonitus fio,
() obstupesco.
- non.
; - quis.
- valde timeo,
pavesco.
 63. Cometa nullus 63. - fulgeo.
- defero, affero.
unquam fulsit, quin (sc. ), - cometa,
sterilitatem inureret terris stella comata.
aut infectionem. . , - fames; cf. (Dor.).
, - pestis, pestilentia.
- recte.
- nullus.
- unquam.
64. Iris matutina (ut et 64. - serenus, sudus, clarus.
, - halo, circulus lucidus circa
halo) nubilosam, vespertina , solem aut lunam, cf. .
serenam tempestatem () - vespertinus.
(sudum) nunciat. . - matutinus.
, - ris, arcus coelestis.
- nubilus.
- portendo.
- nubilus.

VII. DE AQUIS. VII. .

65. E laticibus scatentes 65. - mano, scaturio.
- scateo.
(scaturientes) saliunt fontes, , , - latex, fluentum.
unde rivi manant. (). - ubi, si.
, - fons.
, - rivus.
66. Ex his denique, 66. - sufficio, resistere valeo.
, - eruptio aquarum.
praecipue ubi plures , - intra.
concurrunt, colliguntur , , - incursus, irruptio.
fluvii (flumina), jugiter , , - fluctus.
, - ripa, ora; cf. .
intra ripas suas decurrentes - praeterquam.
nisi quum aggeres - fluo.
aquarum eruptionibus . , - confluxus, concursus
fluviorum.
corcendis non sufficiunt. - confluo.
67. Ast sicubi profluvio et 67. , - effusio.
, - profluvium.
decursu carent, tument et , - reses, stagnans.
in stagna atque aquam - orior.
residem se diffundunt. () , - vadum, aqua
restagnans.
. , - stagnum.
68. Paludes sunt 68. - scaturigo.
- fontibus abundans.
scaturigines sine fluxu. - fluxu carens.
.
69. Torrentes sunt aquae 69. , - orior.
, - diluvium, inundatio.
pluviales rapide defluentes, , - diluvium,
a quibus exundationes et , infundatio.
diluvia.
70. Aquam, ubi fluit,
fluentum; ubi gyratur,
gurgitem et vorticem; ubi
seipsam absorbet,
voraginem; ubi expers
fundi est, barathrum dicito.
71. Si illam natatu
plaudis, infuscas. Sed
claram et quietam turbari
quid refert?
72. Bulla fit a stillante
gutta.
73. Mare salsum est, ut
muria satura.
74. Ubi tellurem terminat,
sinus, promontoria, et
isthmi sunt.
75. Undae ejus ab
intraneo aestu sex horis
fluunt ad littora
refluuntque reciproce
(alternant) cum sonitu
horribili: maxime intra freta
atque ad charybdes.
76. In boreali plaga
ceanus est glacialis
(hyperboreus).
VIII. DE TERRA.
() - unde.
- pluvius, pluvialis.
. - et, atque.
- e torrentibus collectus.
- torrens.
70. , - vorago.
- absorbeo.
, - barathrum, vorago.
, , - vortex.
, - circumago virticis instar.
- dico, appello.
() . , - fluentum.
- verto, converto.
71. - clarus, limpidus.
- turbo.
, - natatio, natatus.
; ; - quid prodest?.
, - utilitas.
, - tapes, tapetium.
72. , - bulla.
- stillo.
.
73. , , - salsilago, muria.
- salsus.
. - fio ex aliqua re.
- fio.
- instar.
, - mare.
74. , - promontorium.
- distermino, distinguo.
, , , - isthmus, terra angusta
, inter duo maria.
. , - sinus.
75. , , - remissio.
, - intentio, incrementum.
- alibi, aliis in locis.
() , - euripus, fretum
, reciprocum.
- maxime, praesertim.
, , - refluxus.
, , - fretum.
. - syrtes, brevia, pulvini
maris.
(pro ) - hoc est.
76. - glacialis.
- hyperboreus, ultimus
versus septentrionem.
. , - regio, terra, plaga.
, - Oceanus, mare circa
orbem terrarum.
VIII. .
 77. Terrae superficies 77. - alibi.
- humore carens, siccus,
alicubi uda est et uliginosa, aridus.
alicubi arida et petrosa. , - humidus.
, , - petrosus, saxosus,
lapidosus.
() - alicubi.
. - aquae egens, aridus.
- fragilis ex siccitate.
78. Nonnullibi plana, seu 78. , - vallis.
- alibi, aliis in locis.
planities (aequor). Alibi , , , - tumulus.
montes, valles, convalles, , , , - locus abruptus.
tumuli, et depressa loca, , , - planus.
, - mons.
hiatus et antra . , - maris aestuatio,
conspiciuntur. accessus.
- alicubi.
- alicubi.
, - convallis; cf.
.
, - hiatus, terra fissa.
79. Colles et clivi cacumen 79. , - declivis.
, - collis.
versus euntibus acclives , - collis.
sunt, declives retro. ,

.
80. Terrae motus fit a 80. - violenter, vi.
- foras.
subterraneis flatibus qui, si , , - terrae motus.
prorumpunt foras, labes - subterraneus.
fiunt. ,
.
81. Glebam, si teris et 81. , , - limus, lutum.
- madefacio, irrigo.
frias, pulvis erit: si diluis et , - gleba, rarius .
maceras, lubricum lutum. , - glutinosus, viscidus.
. , - pulvis.
, - lutum.
- tero.
, - sabulum.

IX. DE LAPIDIBUS. IX. .

82. Lapis comminutus
arena est. Quae si crassior
sit, sabulum et glarea
vocatur; rudus sunt
assulae, seu secamenta
82. , , - segmentum,
fragmentum, frustum.
, - vacillo, labor.
(), , - lapis.
, - crassus.
, - scobs, fragmentum.
()
(fragmina) petrarum. . , - petra, saxum.
, - arena.
, - sabulum.
83. Saxa humi jacent (sive 83. - crepido, rupis pars
prominens, ab -*.
exstent sive delitescant). , - inaccessus.
Scopuli et cautes fragosae , - sive.
et inaccessae eminent, , , - emineo, exsto.
- in.
crepido prominet. - lateo.
- promineo.
. - emineo.
, - rupes in mare procurrens.
, - scopulus.
, - cautes, rupes, scoputlus
maris.
- fragosus.
84. Scrupulus calceo 84. - urgeo, molestia aficio.
- eximo.
illapsus, nisi eximatur, , / - lapillus.
urget moleste. - ambulo, eo.
. - neque.
, - calculus, scrupus lapillus.
85. Cote acuimus obtusa, 85. , - cos.
- obtusus.
silice elidimus ignem, . - probo, exploro.
Lydio lapide metalla () - elido.
probamus. - acuo.
- lapis Lydius, obryzo
. similis.
, - metallum.
, , - silex.
86. Tophus arenosus, et 86. , - inutilis.
- exedo.
scaber friabilis est; pumex , - fractu vel contusu
spongiosus, exesus, et () facilis, friabilis.
bibulus, lotioni sive , - tritu facilis.
, - pumex.
frictioni subserviens. , , - bibulus.
, , - tophus, lapis levis et
, pororsus.
- spongiosus.
. - scaber.
, - frictio.
87. Alabastrites 87. , , - alabastrites, lapis.
, - marmor.
candidissimum marmor.
.
88. Magnes, eique affricta 88. , , - oriens.
, - septentrio.
lingula pyxidis nauticae, , - lingula.
septentrioni directe se - alicubi.
(sc. *), - magnes,
obvertit, alicubi tamen a lapis; cf. ( ,
) sc. ,
meridiano deviat, ad , .
cardinem occiduum vel , - meridies.
ortivum deflectens. - nauticus.
- affrico.
. , - pyxidula; n.b. dim. a
.
89. Gemmarum 89. , - adamas, gemma.
, - (poet.) lacryma.
preciosissima est - postea, deinde.
carbunculus (pyropus), (), , / - cervus.
secunda ab illa adamas, , , - arceo, propello.
, - thyites, eranus, gemma.
tum eranus, post sapphirus, , , , - jaspis, lapis.
smaragdus, jaspis, , , - exitiosus, nocuus.
hyacinthus, onyx, , . - oxitiosus, pestifer.
, - onyx, gemma; cf.
sardonyx, etc. qui angulati .
micant et scintillant. Bezoar . - pretiosus, magni pretii.
et lachryma cervina , , - pyropus, carbunculus,
gemma.
pestiferum virus ac , - sapphirus, lapis.
venenosa dispellunt. . , , - sardonyx, gemma.
, - smaragdus, lapis.
- scintillans.
- pretiosus.
- exitialis.
, - chrysolithus, lapis.
90. Haematites, alectoria, 90. , (sc. ), - atites, lapis.
, - haematites, lapis.
atites, bufonius, sarda, , , (sc. ), -
lazulus sequiores sunt. , , alectorius, lapis.
, - modico pretio vendo.
* (sc. ), - bufonius,
lapis.
. , - lazulus, lapis.
*, - sardius, sarda, lapis.
91. Margaritae et uniones 91. - moribus his vel illis sum.
- adorno, exorno.
(qui grandiusculi sunt) in , - invenio.
conchis reperiuntur. - delicatus.
Horum lineis luxuriantes - delicate, molliter.
, - concha.
mulierculae sese incingunt, . , - margarita, lapis.
tum etiam perforatis , - auris.
auriculis eosdem illigant.
92. Corallia sunt 92. , , - arbuscula.
, - ramulus, ramusculus.
arbusculae marinae , - corallium.
ramusculi. .
93. Vitrum tralucens 93. , , - pelluciditas.
crystalli simlitudinem - similis.
, - crystallus.
habet, non duritiem: , - neutiquam.
scinditur smyrite. , - durities.
, - smyris, smyrites, lapis
quo gemmae poliuntur.
. , - sectilis.
, , - vitrum.

X. DE METALLIS.
94. Metalla e fodinis
eruuntur (effodiuntur): e
quibus quia liquescunt, et
rursus consistunt
(spissantur), varia . confectum.
conflantur.
95. Aurum est
perfectissimum: quia
purissimum, ac
ponderosissimum:
X.
94. - effodio.
, - fodina.
, - rursus.
, - multifarius.
- consisto, spissor.
, - artificium, opus arte
- liquefio, liquesco.
- fundo.
95. - haud mixtus aliqua re.
- quia, quoniam.
, - obryzus, purus.
- ponderosus.
, , - aurum.

praesertim obryzum.
.
96. Catino immissum, 96. , - amitto.
- puritas, sinceritas.
atque clibano vel centies - impollutus, intactus.
recoctum, ne hilum quidem , - centies.
substantiae (essentiae) , - clibanus, fornax; n.b.
Att. .
deperdit. . - puritas, sinceritas.
, - qualitas.
- coquo.
- liquefactus, liquatus.
, - catinus, vas fusorium.
97. Argentum huic 97. - sine intermissione.
, - pretium.
proxime accedit, quum , , - argentum.
purum putum est; sed , - proxime.
scorias habet, quae - proximus alicui
sum, proxime accedo.
amburuntur. Exusto autem . - exuro.
intertrimento emundatum - ductilis.
fit ductile. , - echinus, ventriculus
bestiarum.
- purus.
, - scoria, faex metalli.
 98. Ferrum, utut 98. - aliquoties.
, - robigo, ferrugo.
durissimum, ferrugine - purgo, depurgo.
arroditur: depurgatum et - exedo.
induratum aliquoties, - nihilominus, tamen.
, - ferrum.
chalybs dicitur. , - durus.
. - duro, induro.
, - chalybs, ferrum duratum.
99. Cupro adhaeret 99. , - flos.
, - tinctura.
aerugo, ob vividam , , - aerugo.
viriditatem ad tincturas - aliquoties.
expetita. , - quoties.
- desiderabilis,
. desideratus, expetitus.
, - aes, cuprum.
, - viriditas, viridis color.
- expediens, utilis.
100. Orichalcum 100. - sed.
, - cadmia, lapis aerosus; cf.
pervulgata usurpatione est , .
cadmia tinctum aes: fundi , , , - orichalcum, aes
solum potest, non tenuari . montanum.
- malleo ductilis.
in lamellas, ob friabilitatem. , - friabilis natura,
fragilitas.
101. Electro stannum, et 101. , - electrum, genus
metalli.
hoc plumbum mollius et , , - stannum.
vilius est. , - plumbeum.
,
.
102. Argento vivo 102. - mollis.
- liquidus, fluidus.
(hudrargyro) nihil - non.
mirabilius: liquidum est, , - humidus, madidus.
nec tamen madet. . , - argentum vivum.

103. Nam sive id super 103. - madefacio, humecto.

- effundo.
aliquid effundas, sive ei . - in, super.
aliquid immergas, sive
aspergas, nihil madescit.
104. Sal, alumen, 104. , , , - sal, ( mare).
- relinquo, dimitto,
vitriolum (chalcanthum), , , , missum facio.
nitrum, sulphur, bitumen , , , - arsenicum,
(asphaltites), naphtha, (***Hed.), auripigmentum.
, - bitumen.
cinnabaris, arsenicum, , , , * - bolus Armenius.
stibium (antimonium), , , , - sulphur.
ochra, chrysocolla, creta,
plumbago, rubrica, etc.
succi metallici dicuntur.
Cerussa et minium
adulterinum factitia sunt;
sic quoque chrysocolla,
aurificum glutinum.
, , , - creta, terra candida.
, - cinnabaris, coloris
, genus.
, , - gluten.
(), . , - terra sigillata*.
, - rubrica.
, - plumbago.
. , - naphtha, bituminis
genus.
, - nitrum.
- fossilis.
- factitius, arte factus.
, - sandyx, cerussa rufa,
minium adulterinum.
, - rubrica.
, - stibium, antimonium; cf.
.
(sc. ), - alumen.
- fabrilis.
, - chalcanthum,
atramentum sutorium.
, - chrysocolla, auri
glutinum.
, - aurifex, faber
aurarius, aurifaber.
, - aurifex.
, - succus.
, - cerussa, genus
coloris.
, - ochra, genus coloris.

XI. DE ARBORIBUS ET XI.

FRUCTIBUS. .
105. Planta fibris radicum 105. - vigeo, vegetus sum.
- floreo.
humorem imbibens, alescit, , - humor.
viget, frondescit, et floret. , , , - fibrae.
, , . , - fructus.
- attraho.
- folia emitto, frondesco.
, - planta.
106. Eo destituta, languet, 106. - illico.
- elangueo.
flaccescit, marcescit, arescit , , - mercesco.
illico. , - areo, aresco.
. - ambulo.
- marceo.
- privo.
, - fusilis.
107. Fastigium est vertex 107. , - cacumen.
-
seu cacumen: stirps dicitur, ramis et foliis abundat, se ostentat.
quatenus se in ramos et , - florens aliqua re.
, - quatenus, in
frondes pandit. , quantum.
, , - ramus.
. , - fastigium.
(sc. )
- lynx visu praestat, pollet.
- praestans, aliqua re
excellens.
, - folium.
- e radice pronatus.
, - stirps.
108. His desectis, trunci, 108. - avello.
- dejicio.
et caudicis, et stipitis - amputo, abscindo,
nomen habet: termes est () reseco.
ramusculus cum fructibus - abscindo, deseco,
reseco.
decerptus sive revulsus: , . , - truncus, caudex, stipes.
ramale autem ab arbore , - ramus.
rejectus. , - termes, ramus avulsus
cum fructu.
. , - truncus, stipes.
109. Exstrinsecus cortex: 109. , , - noctua.
- intus.
intrinsecus liber est: qui , - extrinsecus.
dum viret, glubi potest: - detraho, decortico,
medulla est intima. , deglubo.
, - liber, cortex arboris.
. , - medulla.
- possum.
- et, que.
, - cortex.
- vireo.
110. Arboribus folia 110. - rursus.
- gummosus.
delabuntur, et crescunt, , - veluti, ut.
praeterquam gummosis, , - praeter.
quae continuo (usque et , , - buxus, arbor.
, - taxus, arbor; cf. .
usque) vernant, ut buxus, , , . - continue.
taxus (smilax), etc. - folia amitto.
- folia spargo.
111. Pomus (malus), 111. , - silvestris.
, - pirus, arbor.
pirus, cerasus, prunus, (), , , - arbor.
oliva (olea), arbores sunt , , , - oliva, arbor.
sativae: fraxinus, fagus, , , - sativus.
, - cerasus, arbor.
alnus, ornus, silvestres. , , , - alnus, arbor.
. , - prunus, arbor.
- ornus.
, - fraxinus, arbor.

112. Illae fructiferae:
harum pleraeque steriles;
ut, betula, populus alba,
populus nigra.
113. Quaedam exuberante
foliosa et frondosa luxurie
umbriferae sunt, vireta
quibus innascuntur,
opacantes; nominatim, tilia,
platanus, ulmus, et caetera
latifolia.
114. Salix dat vimina,
quorum contextu corbes et
crates fiunt.
115. Abies procera est, ut
et picea, larix, cupressus,
cedrus.
116. Palma, si curvatur, eo
validius in sublimine
nititur.
. - flecto, curvo.
, - malus, arbor.
, - pirus, arbor.
, - ordo, series.
, - fagus, aesculus, arbor.
112. , , - populus, arbor.
- sterilis, infructuosus.
, , - ille.
, , - fructifer.
, . , - populus alba, arbor.
- ut plurimum,
plerumque.
- plurimus.
, - betula, arbor.
113. , - viretum, nemus.
- umbram do, facio.
, - qualis, cujusmodi.
, , , - platanus, arbor.
, , - latis foliis.
, - pteris, herba.
, , - filia, arbor.
. - foliis luxurio.
- nascor.
114. , , - salix, arbor.
, , - vitex, vimen.
- praebeo.
() - quorum textu.
(), , , - contextus.
, - gramen.
. , - sporta, corbis.
, - sportula, corbula,
calathus vimineus.
- plecto.
, - salsamentum, caro aut
piscis sale conditus.
115. , , , - abies, arbor.
, - epitome, compendium.
, , , - cedrus magna.
, , - cypressus, arbor.
. , - oporotheca, locus
ubi fructus auctumnales
reponuntur.
, - picea, larix, arbor.
, - picea, pinus arbor.
, - ficus, arbor.
116. - exsurgo.
- apua Phalarica.
, , - apua, cobitis, piscis.
- erigo.
- validus.
- in altum, in sublime.
, - altitudo.

117. Gemma hians
(dehiscens) florem, in quo
apex (stamen), sed in fico
grossulum protrudit. Flos
fructum; qui ubi postea
maturescit, carpitur aut
decutitur, aut per se decidit
fracescens.
118. Quidam sunt
praecoces, alii serotini
(cordi), quidam perennes,
ut juniperus: eduntur
autem vel recentes, vel
vieti, vel fracidi.
asservantur in oporotheca,
, / - palma, arbor.
117. - excutio, decutio.
- per se, sua sponte.
, , , - flos arboris; cf. .
, , - carpo, decerpo.
, - ficus silvestris,
caprificus, arbor; cf. .
, - profero fructum.
, , , - stamen, apex floris.
, - oculus, gemma
arboris.
. - maturus.
**, - millepeda, vermis.
- hio, dehisco.
118. , - juniperus, arbor.
- durabilis, perennis.
, , - recens.
, - serotinus, cordus.
- vietus.
- praematurus, praecox.
, - servo, asservo.
- edo, comedo.
. - flaccidus, fracidus.

et oporophylacio.
119. Cerasa oblongis 119. , - cerasum
apronianum.
petiolis (pediculis) pendent: , - pendeo.
aproniana breviusculis. , - appendo.
(). - brevis.
- a.
, - cerasum.
- longus.
, - pediculus, petiolus quo
fructus pendet.
- comprehendo.
120. Mespila sunt 120. , , - pirum, fructus.
, - malum
lanuginosa: pyra , Armeniacum.
succulenta: pruna , , , - prunum
damascena, armeniaca, , , Damasceum.
, - prunum, fructus.
persica, cerina, nana, , , , , - mespilum, fructus.
silvestria, ossiculata sunt. . - nanus, parvulus.
- osseus.
- succulentus, succo
abundans.
(sc. ), - malum
Persicum.
- lanuginosus.
121. Putamen amoveat, et 121. (vel ), -
amygdalus, arbor.
nucem, si cassa non est, , - demo, adimo.
nucifrangibulo frangat
oportet, qui nucleum esse
vult: sive sit juglans, sive
avellana (quam fert
corylus) sive tribulus, sive
amygdalum (amygdala).
122. Suber et ilex glanes,
quercus etiam gallas,
castanea castaneas echinatis
operculis convestitas, pinus
strobilos, cornus corna,
laurus, acer, et sorbus
baccas ferunt.
123. Sorba, siliquae, et
cydonia (cotonea), aurantia,
citrea, limonia, et punica
(granata) mala stipant
(adstringunt, oppilant),
ficus, fraga, mora (mora
mori), mora rubi, mora rubi
Idaei, mora myrti (myrta) et
myrtilli (vaccinia), laxant
lubricantque. Lotos
degustata oblivionem
inducit.
, , - vacuus, inanis.
- appeto aliquid.
, - frango.
, - nux juglans.
( , - nux.
, - nucis putamen.
) - cerinus.
, , - corylus, frutex.
. , - nux avellana.
, - nucleus.
, - tribulus, nux aquatica.
122. , , - baccae (occurrit
tantummodo pluralis).
, , , - glans, nux castanea.
, - laurus.
, - quercus.
, - castanea, arbor; cf.
, .
, , - galla, fructus quercus.
(***LSJ) , , , - cornus, arbor.
, - cornum, fructus corni.
, , , - cortex, putamen.
. - sorbus, arbor.
, - pinus, arbor.
, , - ilex, arbor.
, - barba.
, - nux pinea.
, - acer, arbor.
, - suber, arbor.
123. , , - stipo, oppilo, obturo.
, - morum rubi.
, , , - degusto.
- induco.
(), , , - citreum.
, - fraga.
, , , - Cydonium,
, Cotonium malum.
, - limonium malum.
, - oblivio.
, - lotus, arbor cujus fructus
. oblivionem inducit.
(sc. ), - malum
aurantium.
, - morum, fructus mori
arboris.
, - sorbum, fructus sobi
arboris.
, - malum granatum sc.
Punicum.
, - morum, fructus
mori arboris.
, - ficus, fructus.
- adstringo, stipo.
 - laxans, vim laxandi
habens.
124. Thus, myrha, 124. , , , - lacryma.
, - electrum, succinum.
mastiche, camphora, , , - etiam.
sarcocolla, terebinthina, , , *, - camphora.
resina, pix, gummi sunt , , , , - gummi.
, - tus.
arborum certarum: quin et , - mastiche, mastix,
succinum (electrum, , lentisci resina.
glessum), ut ferunt. , . , - pix.
(sc. ), - resina.
, - sarcocolla, resina
sc. lacryma arboris in Perside
nascentis.
, - myrrha.
, - terebinthina, resina
terebinthi arboris; i.q. .
- dico.

XII. DE HERBIS TAM XII.

HORTENSIBUS, QUAM
SILVESTRIBUS .
(ERRATICIS).
125. Herba excrescens 125. - cresco.
, - herba.
cauli vel scapo innititur. . - fulcio.
, - scapus, caulis.
, - caulis.
(), - herba.
126. Rapum, napus, siser 126. , , - protulaca, herba.
, - asparagus, herba.
(sisarum), raphanus major, , , , - atriplex, herba.
raphanus minor, pastinaca, , , , , - bulbus edulis.
brassica (crambe), lactuca, , , , - napus, herba.
, - rapum.
asparagus, scolymus , , - napus sativus.
(carduus altilis), apium , , , - lactuca.
(petroselinum), nasturtium, , , , - nasturtium
aquaticum, herba.
intybus sativus, , , , - pastinaca, carum, herba.
spinachium (spinachia), . , - crambe, brassica.
bulbus edulis, portulaca, , - olus.
, - pars.
atriplex, olera (oluscula) - raphanus, herba.
vocantur. , - apium, herba.
, - serapium, vulgo
syrupus.
, - siser, herba.
, - scolymus, herba.
*, - spinacea, herba.
 127. Fruges sunt quae in 127. , - aristatus.
, - arista, spicae pars
culmum (calamum) , praeacuta.
surgunt et spicas (sive , , - arista.
aristatas sive muticas) , - genus leguminis,
panicum.
ferunt: glumis autem , , - gluma, folliculus,
granum fovent, aristis , integumentum grani.
praemuniunt, ut oryza, zea , , , , - erysimum.
, - far, hordei genus.
(ador, far), milium, , . , - culmus.
panicum, frumentum , - granum.
Saracenicum, frumentum - mutilus.
, - oryza, genus frumenti.
Indicum. - circumsepio,
praemunio.
, - fruges.
- fulcio, firmo.
- contineo.
, - philosophus.
128. Legumina vero 128. , - vicia, herba.
- in.
siliquis et valvulis implexa , - cicer.
sunt, ut in faba, piso, ervo, , , , - (sc. ) vagina, siliqua
cicere, lupinis, vicia, lente, , , , quae obvolvit legumina.
, - faba.
phaseolis (smilacibus), , , , , - siliqua, leguminum
videre est. . integumentum.
, - ervum, genus leguminis.
, - legumen.
, - pisum, leguminis genus.
, - lens, genus leguminis.
, - phasiolus, leguminis
oblongi genus.
129. Sed qui fit, ut 129. , - aegilops, herba quae
hordeum enecat.
triticum (siligo) in secale, , , - avena.
imo in zizania (aeram) et , - fieri solet.
lolium; hordeum in - evado, fio.
- cur, quamobrem, quare.
aegilopem; avena in ; , - lolium.
avenam fatuam degeneret? , - hordeum.
, - secale, siligo.
, - triticum.
, - avena fatua; cf.
.
130. Farrago et alicastrum 130. () , - pecus.
- fero.
pecoris causa seritur. - gratia, causa, ergo.
. , - farrago.
131. Bulbosa (bulbis 131. - capitatus, bulbosus.
, - colchoicum, herba.
turgidula) sunt allium, , , , - cepa.
cepa, colchicum, porrum , , , - martagum, herba.
- hic.
(us), scilla (squilla), , , , - porrum, herba.
hyacinthus, martagum. , . , - scilla, squilla, herba.
, - allium.
, - hyacinthus, flos.
132. Aromata sunt piper, 132. , - anethum, herba.
- anisum.
zingiber, zedoaria (zadura), , , *, - zedoaria*, herba.
cinnamonum (cassia), nux ,, , - zingiber, herba.
myristica, macer (macir, , - acorus, herba.
, - arundo.
vulgo macis), caryophilla, , , - nux myristica.
acorum, coriandrum, ( , - caryophyllum
cubebae, anisum, anethum, ), , aromaticum.
, - cassia, genus aromatis.
cuminum (carum), sinapi. , , , - cinnamomum,
, , . genus aromatis.
, - coriandrum, herba;
cf. .
, - cuminum.
**, - macer, aromatis genus;
cf. Anglice mace.
- aromaticus.
- odorus.
, - piper.
, - sinapi.
133. Odoriferae et 133. - amarantus, flos.
, - sertum, dimin. ab
coronariae, e quibus () .
corollas, serta, et servias , - tortilis.
vient ac plectunt, sunt , - bene oleo, fragro.
- bene olens, odorifer,
amaranthus, caryophyllus, , fragrans.
digitalis, rosmarinus, , , - thryallis, herba.
tulipae, lilia, viola, primula , , - viola.
*, - caryophyllus,
veris (verbasculum). (), herba.
, , - lilium, flos.
, , (sc. ), - alba
viola.
, , , - rosmarinus, herba.
. , - lychnis, rosa Graeca, flos.
- plecto.
, - rosa, flos.
, - corolla, sertum.
, - sertum.
- coronarius,
coronis aptus.
(sc. ), - viola, flammei
coloris.
, - verbasculum, primula
veris, flos.

134. Gramini aggregantur,
muscus, carex, polygonum,
trifolium, cytisus, plantago,
millefolium, convolvulus
(smilax), consolida, erica,
ruscus (ruscum),
polygonatum, polygala,
prunella, caltha, sonchus; et
aquatiles, alga (ulva) ac
lens palustris.
135. Aconitum, cicuta,
napellus, venenatae sunt,
ideoque radicitus
eruncandae.
136. Sed papaveris
capitulum vulneratum
distillat opium, quod vim
habet soporandi et
stupefaciendi.
137. MEDICINALES
HERBAE: tam hortenses,
quam campestres.
Cephalicae.
Calidae et siccae:
betonica, paeonia,
amaracus (sampsuchum),
- auro similis, aurei
coloris, fulvus.
134. , - plantago, herba.
, - rudus.
, , *, - caltha.
, , , - convolvulus,
, , smilax, herba; cf. .
, - muscus, genus graminis.
, , - myrtus acuta
, silvestris.
, , , - polygonatum,
herba.
, , , - polygonum, herba.
, , - sonchus, herba.
, , - trifolium, herba.
- aquaticus, in aquis
, , nascens.
, , , - lens.
, - alga.
(sc. ), -
, millefolium, herba; cf.
. .
135. , , , - spina.
, - spinetum, dumetum.
, , , - aconitum, herba.
. - rapax.
, - napellus, herba
venenosa.
- eradico, extripo.
(), - cicuta, herba.
, - ansa.
- radicitus, penitus.
136. - effundo, destillo.
- letifer, morticifer,
lethalis.
. - stupefaciendi vim
habens.
, - opium, succus lacteus qui
e papaveris scapi inciso emanat.
- pertundo.
- soporans, somnum
afferens.
, - internodium.
137. - vim sanandi habens.
,
.
. - capiti utilis.
, (-, ) - amaracum,
herba.
, , *, - arthriticum,
, , paralysis, herba.
salvia, rosmarinus
(libanotis coronaria), spica
(spica nardi), origanum,
herba paralysis (primula),
splenium, stoechas Arabica,
flores tiliae, viscus
quercinus (quernus),
serpyllum.
Frigidae et humidae:
flores nymphae clavae
Herculis) sempervivum,
mandragora.
Ophthalmicae.
Foeniculum, euphrasia,
chelidonia (hirundinaria).
Thoracicae tam
anacatharticae, quam
bechicae.
Calidae: scabiosa,
pulmonaria, hyssopus,
capillus Veneris, tussilago,
calamintha, glycirhiza,
helenium, iris, laserpitium,
petasitis.
Frigidae: malva, papaver
album, psyllium (pulicaria), , ,
jujubae, sebesten, hordeum. [Hed.], , .
Cardiacae.
Calidae: flores tres
, , , - betonica, herba.
, - salvia, herba.
, , , (poet. ) - serpillum,
, , herba.
, , , - viscus.
, - rosmarinus, herba.
. , - nardus, herba.
, - xyris, gladiolus, herba.
, - origanum, herba.
, - paeonia, herba.
, - splenium, lavendula,
faliuncula herba.
, - stoechas, herba.
, - tilia, arbor.
, - sedum, sempervivum,
herba.
, , , - mandragoras,
. solanum, herba.
, - nymphaea, herba.
.
, , , - euphrasia, herba.
, - foeniculum, herba.
. , - chelidonia, herba.
, - purgandi vim
habens.
, . - contra tussim valens.
- thoracicus, pectori
serviens.
, - capillus Veneris,
adjantum, herba.
[LSJ] ( [LSJ]), , - tussilago, herba.
, , , - pulmonaria, herba; cf.
, , .
- calamintha, herba.
, , , , - glycyrrhiza, herba.
, (Hed., , - helenium, enula, herba.
IH). , - iris, herba; i.q. .
, - petasitis, herba.
, - hyssopus, herba.
, - laserpitium, herba.
, - scabiosa, herba.
, , -jujuba, zizyphum,
herba.
, - malva, herba.
, - papaver, herba.
, - sebesten, herba.
, - psyllium, herba
pulicaria.
. - cardiacus, cordi
salubris.
, - chamaemelum,
herba.
cordiales, 1. chamaemeli, 2.
meliloti, 3. anethi; ocimum,
cariophylli* hortenses,
flores calendulae, trissago,
veronica.
Frigidae: flores cordiales
frigidi: violarum, rosarum,
buglossae, boraginis,
plantago.
Stomachicae [et]
Pepticae.
Calidae: absinthium,
galanga, calamus
aromaticus, zinziber,
zadura, piperitis, semen 1.
carvi, 2. anisi, 3. cumini,
arum, nardus, geum
(benedicta).
Frigidae: acetosa (oxalis),
acetossela, ribes, berberis,
fraga, sonchus.
Hepaticae.
Calidae: apium,
agrimonia (eupatorium),
cuscuta, hepatica,
schoenanthum, spica (spica
nardi), ageratum.
Spleneticae.
Calidae: asplenum
(scolopendrium, ceterach),
fumaria, centaurium,
, , - melilotus, herba; cf.
.
, [LSJ] , - anethum, herba.
, (sc. ), - ocimum,
, , basilicum, herba; i.q. .
, - cariophyllum,
, . herba.
, - calendula, herba.
, - trissago, scordium,
herba.
, - veronica, herba.
, - plantago, herba.
, - buglossa sc. lingua
, , , bubula, herba.
, , - borago,
[Google]. euphrosynum, herba buglossae
similis.
- concoctioni serviens.
- stomachicus,
. ventriculo utilis.
, , - anisum, herba.
, - absinthium, herba.
, , - carvum, herba.
, , - cummin, herba.
, , *, - galanga,
herba.
, , , - zadura, herba.
[L&S anisum], , (vel , /) -
, [not in 1789, zinziber (zingiber), herba.
, - nardus, herba.
Index], . , - piperitis, herba; cf.
.
, , - berberis, herba.
, - fraga, arbutus, herba.
, , , , - oxalis, acetosa, herba.
[not in 1789, L&S - , - ribes, frutex.
, Hed. -], [LSJ]. , - sonchus, herba.
- hepaticus, hepati
conveniens.
, , - ageratum, herba.
*, - hepatica, herba; cf.
(), .
, , , - cuscuta, herba.
, [not
in 1789], .
. - spleni sc. lieni utilis.
, - aristolochia, herba.
, - asplenium, herba.
(), , *, - fumaria, herba; cf.
, , .
chamaedrys, chamaepitys,
aristolochia, tamariscus
(myrica).
Scorbuticae.
Nasturtium aquaticum,
cochlearia, anagallis
aquatica.
Nephriticae et Cysticae.
Calidae: adjantum, ruta,
ononis (arista bovis),
paronychia, ligusticum,
foeniculum, eryngium,
petroselinum, urtica,
daucus, lithospermum,
milium Solis, eruca, ruscus,
filipendula.
Frigida: parietaria
(helxine), etc.
Uterinae (Hysterica).
Calidae: artemisia,
pulegium, parthenium
(matricaria), satureia,
valeriana, smyrnium ,
angelica, melissa.
, , (), -
Centaurium, herba.
. , - myrica, tamariscus.
, - scolopendrium,
herba.
, - chamaedrys,
trissago, herba.
[Google]
( ).
, , , - nasturtium
aquaticum, herba.
. , - telephium, cochlearia,
herba.
- anagallis
aquatica.
- vesicans.
- contra morbum renum
. utilis.
, [1789], - adjantum, herba.
, - daucus, herba.
[not in 1789], , - eryngium, herba.
, , - eruca, herba.
() [not in , - milium, frugum genus.
, - urtica, herba.
1789], [1789], , - ligusticum, herba.
[1789], , - foeniculum, herba;
, , cf. .
, - ruscus; i.q.
, [not in ,
1789], [not in 1789, [Forc., Index].
LSJ], [not in , - filipendula, oenanthe,
herba.
1789, LSJ, Index *, - ononis, remora aratri,
Lithospermum], o herba.
[1789], , , - paronychia, herba.
, - ruta, herba.
[Hed.], , - petroselinum, herba.
(Index , - ligusticum, herba.
Filipendula).
. , - helxine, herba.
. - hystericus, ad vulvam
sc. uterum pertinens.
, - artemisia, herba.
, - satureia, herba.
( ), - tenuia folia habens.
[gloss above], , - angelica, herba; i.q.
[not 1789,
, - parthenium,
Index], , , matricaria, tenacetum, herba.

Frigidae: scariola. His
aliae addantur ex botanicis.
Attractivae.
Ranunculus, anemone
(pulsatilla), cyclaminus,
dracunculus, narcissus,
nasturtium, helleborus.
Repellentes.
Tribulus aquaticus, , - pilosella, auricula muris,
polygonum, auricula muris, , ,
pentaphyllum. . herba.
Astringentes.
Bursa pastoris, stratiotes,
anserina (agrimonia
silvestris), umbilicus
Veneris, sedum majus,
sanguinaria.
Laxantes.
Atriplex, violaria,
centaurium minus.
Obstructiones tollentes.
Tanacetum, betonica,
aquilegia.
Dolorem sedantes.
Verbascum, verbasculum.
, , , - smyrnium, herba.
, - phu, valeriana, herba.
.
[1789 (sc. ), -
herbarium, liber de herbis agens.
but glossary ] , - scariola, intybus, herba.
[Index].
.
. - attrahens, vim
attrahendi habens.
, , , - anemone, flos.
, - ranunculus, herba.
, , , - dracunculus, herba.
, , - helleborus, herba.
[!1789], [1789]. , - nasturtium, herba.
, - cyclaminus, herba.
, - narcissus, flos.
. - noxia e corpore
pellens, vim repellendi habens.
herba.
, - pentaphylum,
, - herniaria, herba.
, - tribulus, herba.
. - adstringendi vim
habens.
[LSJ], , (-, )- bursa pastoris,
herba.
[L&S , - sanguinaria,
stratiotes], herniaria, herba.
, , , - stratiotes, herba
aquatica.
, [L&S , - umbilicus Veneris,
sanguinaria, Index cotyledon, herba.
polygonum, Index
herniaria = polygonum].
. - laxandi vim habens.
[Index], , , - atriplex, herba.
(-), - centaurium,
. herba.
. - discutiendi vim
habens.
(gloss above), , - betonica, herba; i.q.
, .
, - aquilegia, herba.
,
[1789].
. - dolorem pellens.
, . , - verbasculum, herba.
, - verbascum, herba.
 Somnum conciliantes.
Hyosyamus, semen
papaveris, lactuca.
Vulnerariae.
Pilosella (auricula muris),
verbena, herniaria,
sanicula, symphytum.
Semen generantes.
Satyrium, strobilus,
cinara.
Corrodentes.
Vermicularis.
Indurantes.
Lenticula palustris,
echium, bistorta
(serpentina) dracontium.
Emollientes.
Senecio, anagallis.
Rarefacientes.
Foenum Graecum, silicia
(buceras), Mercurialis.
Incrassantes.
Amarantus, lagopus,
lapathum, cynoglossum,
dipsacus, lunaria.
Vesicantes
. - somnum adferens.
, , - lactuca.
, - papaver.
, . , - hyoscyamus, herba.
. - vulnerarius,
vulneribus sanandis aptus.
, , , - herniaria; i.q.
.
, - pilosella, auricula muris,
[Google], . herba.
, - verbena, herba.
, - sanicula, herba.
, - symphytum, herba.
. - semen producens.
[Index], , - strobilus, herba.
, - cinara, herba; i.q.
, . .
. - corrodens, mordax.
. , - vermicularis, sedum
minus, sedum acre; et sedum
maius, ut supra.
. - indurans.
, , - dracontium, herba.
, - echium, herba.
[!1789, Index - palustris.
echium], , - lenticula, herba.
[1789, Index
dracontium].
. - emolliens
, . , - senecio, herba.
, - anagallis, herba.
. - rarefaciendi vim
habens.
, , , - buceras, silicia, herba.
, - foenum Graecum, herba.
. , - linozostis,
Mercurialis herba.
. - crassificans, vim
habens crassum reddendi.
[LSJ; 1789 & , - amarantus, herba;
alibi i.q. ,
Index -], , .
, , - dipsacus, herba.
[Index], , , - cynoglossum,
herba.
. , - lagopus, herba.
, - lapathum, herba.
, - lunaria, herba.
. - vesicans.
 (vesicatoriae).
Hydropiper. . , - hydropiper, peper
aquaticum, persicaria, herba.
Urinam cientes. . - diureticus, urinam
ciens.
Pepones, halicabum, [!1789, Hed.], - acanthus, herba.
, - halicacabus, herba.
acanthus, carum. , , , (-, ) - carum, herba.
[Hed. ].
Menses moventes. . - menstrua foeminarum
educens.
Nepetha, teucrium, , , , - calamintha aut
nepeta, herba.
primula veris. (gloss above). , - teucrium, herba.
Secundinas et foetum . - secundinas et foetum
mortuum ex utero abigens.
mortuum pellentes.
Thlaspis, sabina. (gloss above), , - sabina, herba.

[Index -].
Calculum frangentes. . - calculum frangendi
vim habens.
Lappa, ononis (remora , (gloss , - lappa, herba.

aratri). above).
Sternutatoriae. . - sternutationem
concitans, sternutare cogens.
Nigella, ptarmica. , . , - melanthium, nigell,
herba.
- sternutationem
concitans, sternutare cogens.
Rheumatagogae et , - masticatorius, ad
masticationem pertinens.
asticatoriae. . - gravedinem
educens.
Staphisagria, pyrethrum, , , , - mastiche, resina lentisci
().
mastix (mastiche). [LSJ]. , - pyrethrum, herba.
, - staphysagria,
herba.
Errhina. . - caput purgans, sternutare
faciens.
Succus betae, pulvis , , - tabacum, nicotiana,
herba.
tabaci, etc. . , - succus.
, - beta.
Vermes necantes et - vermes
necandi vim habens.
depellentes. .
Corallium, menthastrum, [Hed.] [!1789], , - filix, herba.
, - menthastrum,
filix saxatilis et arborea, , herba.
chamaeleon albus et niger, (), [LSJ; , - thalictrum, herba.
persicaria, thalictrum.
Alexipharmacae.
Coronopus (serpentina),
anagallis mas, nerion,
vincetoxicum
(hirundinaria), eupatorium.
Anodinae.
Solanum, opium.
Magneticae.
Perforata (hypericum),
filix silvestris, personaria
(personata), succisa
(morsus diaboli).
Vomitoria (Emetica).
Asarum, semen raphani,
et genistae, vitriolum
album in aqua communi
solutum, percolatum,
beneficio evaporationis in
cella ad tertias in crystallos
redactum.
Bilem purgantia
(cholagoga).
Mitiora: cassia, tamarindi,
manna, myrobalani, alo,
psyllium, rhabarbarum,
terebinthina, androsaemon.
1789 ] , - corallium, herba
aquatica.
, , , - chamaeleon, herba.
[LSJ, !1789].
. - contra venenum
utilis.
, , - eupatorium, herba.
, - coronopus sc.
(gloss above), [LSJ], plantago.
[LSJ], - vincetoxicum,
. hirundinaria, chelidonium, herba.
. - dolorem pellens.
, , - mandragoras,
solanum, herba.
. , - opium, herba.
. - magneticus.
[LSJ], - succisa, morsus
diaboli, herba.
() (gloss above), , - personaria,
() [1789 personata, herba.
sep.], .
. - vomitorius, vomitum
provocans.
, , - asarum, herba.
*, - genista, herba.
, ,
,
,
[!1789].
. - bilem educens.
, - alo.
- androsaemon, herba.
[Index, Hed.] [!1789], - cassia, frutex aromaticus
[Google] cinnamomo similis.
( [Hed.]) , - tamarindus, fructus
palmae Aegypticae; i.q.
[!1789], , .
, , (sc. ), -
, [LSJ], terebinthina (sc. resina).
, - manna, herba.
[Hed.] [!1789], , - myrobalanus,
[LSJ]. glans unguentaria.
, - rhabarbarum, herba; cf.

Fortiora: scammonium,
asarum, peplium.
Pituitam
(Phlegmagoga).
Mitiora: agaricus,
mechoacana, ialappa.
Fortiora: turbith
(turbithum), carthamus,
colocynthis,
hermodactylus,
euphorbium, opopanax,
sagapenum, sarcocolla.
Melancholiam
(Melanagoga).
Mitiora: polypodium,
epithymum, senna.
Fortiora: lapis Armenius,
lazuli, helleborus niger.
Serum (Hydragoga).
Mitiora: ebulus,
sambucus.
Fortiora: soldanella,
tithymallus, elaterium,
mezereum, gratiola,
thymelaea.
Diaphoretica.
Carduus benedictus,
cornu cervi, terra sigillata,
bolus Armenius; et quatuor
.
, - psyllium, herba
pulicaria.
, - asarum, herba.
, - scammonia, herba.
, , , - peplium, herba.
.
. - pituitam educens.
, - agaricum, fungus
laricis, herba.
, , , - ialappa, (mod.)
. ipomoeia purga, herba.
, - hermodactylus,
herba.
[Arab.] [!1789], , , - euphorbium, herba.
, , - carthamus, herba.
, , , - colocynthis, herba.
, - sagapenum, herba.
, , - sarcocolla.
[!1789], . , - opopanax, herba.
. - atram bilem
educens.
, - epithymum, herba.
, - polypodium, herba.
, ,
[Arab.] [!1789].
, - lazuli (sc. lapis).
[!1789],
[!1789], .
. - aquam educens.
, - sambucus, arbor.
, - ebulus, herba.
, .
, - gratiola, genus de*
, herba.
[!1789], , - elaterium, herba.
[Index], [LSJ], , - thymelaea, herba.
( - soldanella,
herba.
), , , - mezereum, herba.
. - tithymallus, esula,
herba.
. (gloss
above)
, - atractylis
hirsutior, carduus benedictus.
[ , ( - horridus, sentosus.)
(gloss 104), , - sassaparilla,
exotica: china, sassaparilla, (gloss 104)] - herba.
, - sassafras, herba.
sassafras, guajacum. !1789 , - china, herba.
,
,
, .

XIII. DE FRUTICIBUS. XIII.

.
138. Sambucus, ribes, 138. , , , , - sambucus, frutex.
, - balsamum.
rubus, rubus idaeus, , , , - rubus Idaeus, herba.
hedera, ligustrum, , , , - frutex.
glycyrrhiza, balsamum, , , - fruticosus.
, - hedera.
paliurus, spina (sentis, , , , / - cynosbatus, rubus
vepres, veprecula), (), caninus.
cynosbatum, vepreta, et . , , - paliurus, frutex.
, - ligustrum, frutex.
dumeta, frutices cluent: et
ubi illi ubertim
progerminant, fruticeta
fiunt.
139. Cannae (arundines) 139. - bene provenio.
, - canna.
internodia habentes, et , , - juncus.
junci, palustria amant, , - amo.
iisque laetissime .
proveniunt.
140. Ex scirpo enodi 140. - enodis.
- enascor.
(unde typhae enascuntur) , - unde.
succiso, mattae (storeae, , - conficio ex
tegetes) conficiuntur. . aliqua re.
, - typha, planta aquatica.
, , - storea, matta.
141. Boleti et tubera, inter 141. , - optimus.
, - tuber, fungi genus.
fungos praestantissimi, ac , - boletus, genus fungi.
quorundam lauticiae sunt. . , - lautitiae, cupediae,
luxuriae; sing. = copia,
abundantia, luxus.
- aliquis, quidam.
, - fungus e terra nascens.

XIV. DE ANIMALIBUS: ET XIV.

PRIMO DE AVIBUS.
.
 142. Quicquid vita, sensu
et motu praeditum est,
animal est.
143. Nam alites volant:
quaedam praepete ac
concitato, quaedam
languidiori volatu arem
quasi sulcantes. Aquatilia
natant (nant), illae pennis et
alis, haec pinnis.
Quadrupedia currunt;
reptilia repunt.
144. Volucres sunt
bipedes (manucodiatam
enim esse apodem, falso
proditum est), et plumatae
et rostratae, excepto
vespertilione, qui pilosus et
dentatus.
145. Rostro legentes
grana, ingluviem referciunt:
nulla mingit.
146. Procreationis causa
nidos struunt (nidificant,
nidulantur): halcyon
(halcedo) in ipso pelago
inusitata eius tranquillitate, .
unde halcyonia.
142. , , - sensus.
, - vita.
, - animal.
, - particeps sum, participo,
. praeditus aliqua re sum.
, , - avis.
143. , - bootes, sidus.
- tardus.
- in aqua vivens,
, aquatilis.
(sc. ), - reptile
animal .
- repo, serpo.
- volo.
, - nato, no.
- quasi.
, . , - avis.
, - ala, pinna.
, - pinna, penna, ala.
, - volatus.
- findo, scindo.
(sc. ), -
quadrupes animal.
- curro.
- celer, velox, pernix.
144. - pedibus carens.
- bipes.
( - proditum est.
), - fabulose narro.
, , - vespertilio.
- dentatus.
- penatus, alatus.
. , - rostrum.
(), -
manucodiata, avis paradisiaca; cf.
().
- pilosus.
145. - mingo, mejo, urinam reddo.
, - ingluvies avium in
, quam cibus colligitur.
() , - ingluvies avium.
. - colligo.
146. , -
, dies sereni et tranquilli
quibus halcedo foetus enititur.
() , - halcyon, halcedo.
- nidum facio,
nidifico.
- ergo, causa, gratia.
- nidifico, nidulor.
, - pelagus, mare.
, - ovorum generatio.
 147. Tum pariunt ova 147. , - alis carens.
- ovis incubo.
(quae sub testa albumen, et - donec, usque dum.
vitellum, seu luteum , - subventaneus, inanis.
occultant): iisque donec , - animo, vivum facio.
- contineo.
animentur incubantes (si , , - vitellus ovi; cf.
subventanea (zephyria) aut () , .
urina non fuerint) pullos . , - albumen ovi.
, - testa.
implumes excludunt: qui , - pullus.
dum pipiunt, pipiones - pario.
vocantur. - ventosus,
subventaneus.
- edo, excludo.
, - ovum.
148. Rapaces sunt vultur, 148. - curvus, aduncus.
- capio.
milvus, accipiter, falco, , , , , - aesalo, accipitris
nisus, quae unguibus uncis , . species.
in turtures aliasque - rapio.
- innocuus.
innocuas alites saeviunt, , , - vultur.
captasque incunctanter ac , - distraho, discerpo.
crudeliter dilaniant. , - accipiter.
, - milvus, avis.
. - verbi causa, exempli gratia.
, - unguis.
, - fringillarius.
, - triorches, buteo, genus
accipitris.
, - turtur, avis.
- crudeliter.
149. Noctua noctu cernit, 149. , - caprimulgus, avis.
, - caprimulgus, avis.
interdiu caecutit: ut et aliae , - interdiu.
nocturnae, bubo, asio, - sicut, quemadmodum.
scops, ulula, strix, , , , - scops, noctuae
genus.
caprimulgus, nycticorax. , , - nocturnus.
*, , , - nycticorax, corvus
, . nocturnus.
- noctu.
, - nox.
- acutum cernens,
perspicax.
, - otus, avis.
150. Phasiani, otides 150 , , - opipare.
, - gallus.
(tardae), tetraones , , , - deliciae.
(urogalli)m meleagrides , , - attagen, avis.
(gallopavones), capones, , , - includo; cf. Ep. .
- inter.
atagenes, perdies,
coturnices in deliciis
habentur: et ornithotrophiis
inclusae opipare
optimantur.
151. Olor (cygnus), fulica,
mergus, querquedula,
onocrotalus, pelecanus, et
aliae aquaticae, palmipedes
sunt: nulla pennipes.
152. Sturni gregatim
(unde sturnatim) sed
absque ordine, grues valde
congrue, ardeae admodum
excelse volitant.
153. Canorae sunt:
acanthis (carduelis) alauda
(galerita), acredula
(luscinia, philomela),
fringilla, galbulus, merula,
linaria.
- capo.
- castratus.
, - meleagris, gallina
quae in plumis nigrantes rhombos
habet in iisque adspersas albas
guttulas.
, , - aviarium.
. , - coturnix, avis.
, , - perdix, avis.
- opimo, sagino.
- crepito ut ciconia.
, - tetrax, tetrao, gallorum
species.
- refero.
, - mensa.
, - phasianus.
, - otis, avis.
151. , , - aquaticus.
, - querquedula, avis.
(), , - loquor.
, , , - fulica, avis.
, - onocrotalus.
, - pelecanus, avis.
- pennipes, alipes.
. , - fulica, mergi genus.
- palmipes, planipes,
latipes.
152. - gregatim.
- sine ordine.
, , - cervix.
, / - grus, avis.
, - ardea, avis.
- composite, bono ordine.
() , - admodum, perquam,
. valde.
- admodum, valde.
- supra modum,
admodum.
(sc. ) - ardeae
alte volant.
- alte volans.
, - sturnus, avis.
153. - caecutio.
, - acanthis, avis.
(, , - alauda; cf.
), , (), .
, , , - merula, avis.
, - linaria, avis.
, , , - fringilla, avis.
. , - philomela, acredula,
luscinia, avis.
, - vireo, avis.
, - aurivittis, avis
 auream vitram habens.
- oscen.
- canorus.
154. Palumbes, et livia 154. , , - cicur.
, - livia, columba; cf.
sunt columbae ferae. Locus . *.
in quo columbae cicures , - columba.
educantur peristeron . , - columbarium,
locus ubi aluntur columbae; cf.
(peristerotrophium, .
columbarium) vocitatur. , - palumbes, avis.
155. Merops, upupa, 155. , , , - picus, avis.
, - disciplina, doctrina.
picus, ficedula, rubecula , , , - upupa, avis.
(erythacus), [et] curruca , , - rubeta, avicula.
vermibus vescuntur: ut et (), - forsitan, fortassis.
, - pisciculus.
gavia fortassis, sed magis , , , - gavia, avis.
est ut pisciculis. - magis.
. , - merops, avis.
- edo, comedo, vescor.
, - vermis.
, - sicedula, avis.
, - curruca, avis.
- gaudeo.
156. Trochilus et parvus 156. , , - parus, avis.
- apprehendo.
parus perredicule se - minor.
struthioni (struthiocamelo) , -
compararent. struthiocamelus, struthio, avis.
- comparo, confero.
. , - trochilus, regulus, avis.
- admodum
ridicule.
, - gutturnium, vas
angusti oris, unde guttatim aqua
manibus affunditur.
157. Turdus sibi ipsi cacat 157. , - turdus, avis.
, - fimus, stercus.
exitium: quia quod , - exitium.
conspucat, ex eo viscus - caco.
(viscum) pullulat: unde .
viscus (viscum), id est,
aviarium gluten.
158. Coturnix curtam 158. - sine remissione,
continuo.
habet caudam, motacilla - superbio.
suam indefesse motat: pavo - ob, propter.
suam ocellatam et - variegatus, varie
pictus.
variegatam (varie pictam) , - forma, pulchritudo.
dispandens superbit. , , - cauda avium.

159. Cassita (galerita)
cirrum, gallus cucuriens
cristam in suo sterquilinio
erigit.
160. Anser, quem
turundis saginant, strepit
(gingrit, gratitat), anas
tetrinnit, gallina gracillat et
glocitat (glocit), corvus
crocitat, aquila clangit,
ciconia crepitat, cuculus
cuculat, noctua cucubat,
pica garri, monedula
(graculus) fringultat,
cornices cornicantur,
hirundo trinsat, passer
fritinnit aut minurit.
161. Caeterum psittacus
articulatas voces formare
suescit.
162. Phoenicem,
gryphem, [et] harpyias
figmenta esse puto.
. - ocellatus, multos
oculos habens.
, - cauda avis.
, - motacilla, avis; cf.
.
, - agilitas.
, - pavo, avis.
159. , - gallus.
, - bubo, noctua.
, - cucurio ut gallus.
, - fimetum.
. , - crista.
160. , - gallina.
- glocio ut gallina.
, , - pica, avis.
, - garrio ut pica.
, , - clango ut aquila.
- fringultio, clamo ut
, graculus.
, - canto ut cuculus.
, , , - cuculus, avis.
, - monedula, avis.
, , - coracinus, piscis.
, , , - cornix, avis.
, - crocito ut corvus.
, - anas.
. - tetrinnio, clamo ut anas.
, - ciconia.
- fritinnio, minurio ut passer.
, - passer, avis.
- strido, strideo.
, - hirundo, avis.
, - anser, avis.
- susurro, trinso ut
hirundo.
, - turunda, buccella qua
anseres puscuntur.
161. - assuesco, assuefio.
- distincte, articulate.
. - sorbeo.
- conficta esse, figmenta
esse.
- effingo, confingo.
, - psittacus, avis
humanam vocem imitans; n.b.
.
162. , , , - Harpya, mostrum rapax.
, - gryps, avis.
- puto, existimo, arbitror.
. , / - phoenix, avis puniceas
pennas habens.
 XV. DE AQUATILIBUS.
163. Pisces lympham ore
immissam branchiis
emittunt.
164. Suntque squamosi
vel glabri, et horum alii
vivipari alii ovipari.
165. In illis mares habent
lactes, foeminae ova.
166. Fluviatiles sunt:
stureo (acipenser)
antacaeus exos (huso),
amia, anguilla lubrica
(quam si capessis, elabitur),
mugil (capito), mullus
(barbus), trutta, aurata,
thymallus, alburnus
(leuciscus), hobius
(fundulus), mustela, cobitis
barbatula (apua), cobitis
aculeata, rutilus (rubellio).
167. Piscinales, carpio
(cyprinus), lucius (lupus),
coranicus, perca, tinca,
oculata (melanurus).
168. Marini seu pelagici
aci, salmones (esoces),
muraenae, muraenulae
XV.
.
163. - emitto.
, - branchiae, quibus
, pisces spirant.
. , - carchesium,
foramen per quod in summo navis
malo funes trajiciuntur.
164. , - qui animalia parit vel
generat.
() - laevis.
- squamosus.
, . - laevis, mollis tactu.
- oviparus, ova pariens.
165. , - mas.
(sc. ), - lac piscis.
, - incido.
. , - femina, genus femineum,
ab - -; cf. .
, - hippopotamus,
caballus marinus.
166. - exos, sine ossibus.
- lubricus.
, - e manibus elabor.
, , - appropinquo, accedo.
() , - anguilla, piscis.
, - amia, piscis.
, , - thymallus, piscis.
, , - mugil, piscis.
, , , - gobius, gobio, piscis.
, - apuae species.
, , , - leuciscus, piscis.
, , , , - purpura, genus
(), conchae marinae.
- lubricus.
, . (-), - mullus, piscis.
, - trutta, piscis.
, - solea, passer marinus,
piscis.
167. , , , - raja, piscis.
, - fullo, tinca, piscis.
(), , - cyprinus, piscis
, , fluviatilis.
(***), , - labrax, lucius, piscis.
- paluster.
. , - melanurus, oculata,
piscis.
, - perca, piscis.
168. , , - salmo, piscis.
, - congrus, conger, piscis.
, , - solea, piscis.
(), , , - muraena, piscis; cf.
(flutae), alosae, congri, , , , .
*, - muraenula, piscis.
rajae, ostreae, rhombi , , , , - ostrea, piscis.
(passeres), soleae, mytuli , , - marinus.
(pectunculi), sardae , (sc. ), - fluta, piscis.
, - ulmus, arbor.
(sardinae), scombri, , , - acus, piscis.
spirinchi (saperdae), , . , - rhombus, piscis.
squillae, et varia monstra, , - saperda, piscis.
, - squilla, piscis.
ut hippopotamus, phoca, , - scomber, piscis.
etc. , - sarda, sardina, piscis.
, - phoca, vitulus marinus.
169. Haleces salitas in 169. - sole torreo.
- fumatus, fumo duratus.
tinis, quae ex tabulis , - halex (halec).
(assibus) dolatis fabricantur , , - tina, genus dolii; cf.
(fabrefiunt), nobis afferunt: .
- vendo.
passas vero, ut et sole , - asser.
tostos passeres in fasciculis. , - solicitudo, turbatio.
. - fabrico, construo.
- ex asseribus.
- fabrico, paro, conficio.
170. Asellus arefactus, nisi 170. - nisi.
- si.
probe contusus, esui non (***, Hed., LSJ) - vescus, vesculentus, esui
est. De passere majore , , aptus.
carnosas habere licet partes . - sicco.
, - asellus; cf. .
siccatas. - habere licet.
- adsum.
- carnosus.
- contundo.
.
171. Delphinus 171. , - praesto, antecello.
(), - balaena,
pernicitate, balaena (cetus) cetus, piscis.
magnitudine omnibus . , - celeritas, velocitas.
anteit.
172. Cancer et cammarus 172. , - cancer, piscis.
- cum.
(astarus), cum suis chelis () - retrorsum, rursum.
antrorsum et retrorsum - prorsum, antrorsum.
reptant. . , - forfex cancri.

173. De muricis 173. , - encaustu, liquor

(conchylii) ostro purpura
conficitur, ipsi animalculo
cognominis.
ardentis rubri.
, - purpura, color
. purpureus; cf. .
, - ostrum, sanguis
muricis.
 XVI. DE JUMENTIS. XVI.
.
174. Jumenta sunt 174. , , - jumentum.
- domesticus.
animalia domestica nos . - prosum, juvo.
juvantia.
175. Gibbosus enim 175. - alio.
, - onus, moles.
camelus vehiculi vicem - aliquando.
praebet, rebus ponderosis , , / - camelus.
alio deportandis. . - gibbosus.
- ad onera
vehenda.
- tanquam.
- veho, porto.
, - vehiculum.
176. Equus juba insignis, 176. , - nobilitas.
- ferocio, efferor.
indole atque ingenita , - domo.
nobilitate ferox. Domatur - implanto.
tamen et fraenatur injectio (, - interdum, aliquando.
- insignis.
etiam lupato, quanquam ) , - vipera.
interdum poppysmis - demulceo.
demulceatur ut sessori (), , - eques, sessor.
- ferocio.
obtemperet. ) - pareo, obtempero.
( ) , - palpus, sonus
, manibus excitatus.
- domo pulum.
. - lascivio, efferor.
, - juba.
- ut pareat.
- ita ut.
177. Sed nihilominus 177. - efferor, efferus fio.
- ferocio, efferor.
quandoque efferatur ( - effrenis.
(praesertim effraenis), ), - excutio, praecipitem
eumque dejicit (pessumdat) , do.
- marcidus, fracidus.
aut calcitrando ferit. - minus.
- nihilominus.
. - calcitro, calceferio.
- nihilominus.
- tantopere.
178. Cantherius factus, 178. - baubor sicut canis.
- cantherius.
hinnire ac ferocire desinit. () - hinnire desino.
, - desino.
. , - castratio.
- mansuefio.
- mansuefacio.

179. Dum pullus est,
ungulis eius soleae non
applicantur.
180. Pandus asinus
(asellus) vulgo calceatur.
Idem ab agasone ob
tarditatem fuste dedolatus
rudit.
181. Taurus cum paleari
pendulo boat et mugit,
ferocius tamen in
admissura. Agnus balat.
182. Vervex est aries cui
virilitas adempta est:
vexatus arietat.
183. Caper est castratus
hircus. Haedo, etsi
petulanti et petulco,
nondum est aruncus.
184. Porcus grunnit, et
non ruminat, utut bisulcus:
lotus ad volutabrum
recurrit: non castratus
dicitur verres: exsectus sus,
maialis.
- cantherius.
, - castratus.
- hinnire desino.
, - hinnitus.
179. , - ungula.
, - pullus.
. - ferro.
180. , - tarditas.
- pandus, flexus.
- rudo ut asinus.
, - agaso, asinarius.
. , / - asinus.
, - fustis.
181. , / - agnus.
, - palear, cutis a collis
boum dependens.
, - balo ut ovis.
. - validius, fortius.
- pendulus.
. - mugio ut bos.
, - admissarius,
libidinosus ad coitum proclivis.
182. , - exseco.
- arieto, cornu peto.
, - vervex, ab -
. mansuetus.
- illudo, vexo.
183. , - lasciviens cornibus,
petulcus.
, - caper, hoedus.
, - aruncus, villus pendens
. e mento hircorum.
- mediterraneus.
- castro.
, - hircus.
184. - rumino.
- exsectus, castratus.
, - abluo, lavo.
- non castratus.
- grunnio ut sus.
- bisulcus, habens ungulam
scissam.
, - revertor.
, - quanquam.
, - volutabrum; cf.
() , , .
. - Latine.
, - cibus.
, / - sus, animal.
- majalis, sus exsecta;
cf. ()
 (, ).
, / - porcus, animal.
185. Porcelli (a lacte 185. , / - capra.
- a lacte depello.
depulsi, nefrendes dicti), , - sumen, uber suis; cf.
sumen scrofae, capellae , .
rumas distentas caprae - lacto.
, - altrix, nutrix.
altricis sugunt. , - ruma, uber.
. **, - nefrens**, porcellus
non amplius lactens.
, / - sus, animal; cf. .
, - capra, capella, animal.
, - porcellus.
186. Canis sive villaticus 186. , - catenatus.
- mordeo.
sit, sive catenarius, sive , , - clam, occulte.
pecuarius cum catulis , - peregrinus, advena.
adlatrat advenam, , - pecuarius.
, / - catulus.
propinquantem mordet - allatro.
clanculum. .
187. Si irrites, diducto 187. , - alioqui.
- ringor.
rictu ringitur: si percutias, - irrito, lacesso.
quiritatur, alioqui baubatur. , - gannio, nicto ut canis.
. - vexo, ubi tamen potius pro
legendum , os
diduco.
- percutio, verbero.
188. Rabie correptus 188. - passim.
- irruo.
(rabiosus) discurrit passim, - occurro.
et in quod irruit, laniat: - a rabido cane
morsuque hydrophobum morsus.
- rabie correptus,
reddit. rabiosus.
. - vagor, oberro.
- lacero, lanio.
- aquae timens,
lymphatus.

XVII. DE FERIS. XVII. .

189. In amoenis
nemoribus, aut floridis
silvarum saltibus, aut
frondentibus virgultis
pastae fere ad sua lustra et
latebras (speleae) se
189. , - amoenus.
- floridus, florens.
, - pasco.
, - fera.
, , - spelunca.
, - virgulta, pr. loca
arboribus consita, virentia et
. frigore opaca.
, - silva.
recipiunt. - frondosus.

190. Elephas (elephantus), 190. - quesco.

- barrio, clamo ut elephas.
belluarum maxima , , - tinctus, infectus.
barriens, crura quidem , - elephas.
obscurius flectit, , - vilis.
, - bestia, fera.
procumbens tamen - flecto.
interquiescit, et pabulum , - procumbo.
proboscide (promuscide) - maximus.
- magnus.
convolutum attrahit. . , - proboscis, rostrum
elephanti.
, - crus.
- convolvo.
- aperte.
- humi.
191. Monoceros 191. - inhospitalis.
, - desertum, tesqua,
(unicornu, unicornis) , solitudo.
abditissima deserta, , - monoceros,
inhospitaque tesqua incolit. . unicornis, animal quadrupes.
- omnino desertus, plane
desertus.
, - caverna, latibulum.
192. Rhinocerus (os) 192. , - ictus, caesio.
, - squama.
osseis squamis indutus est, - indutus sum.
et cum barris validissimis - cum aliquo pugno.
preliatur. , - rhinoceros, animal.
- validus.
.
193. Alcis tergus si caesim 193. , - alce, animal ferum*.
- qui pertundi aut perforari
secare attentes, est , , non potest.
impenetrabile. - densus, durus.
( ), - caesim.
- vulnero, saucio.
, .
194. Villosus ursus 194. , - ursus.
- murmuro ut ursus.
murmurat et uncat, , - si.
quodque progenuit ( - hirsutus, hispidus, hirtus,
circumlambendo, si ) . villosus.
- effingo.
credimus, effingit. - circumlambo, circum
delingo.
- credo.
195. Pardus et pardalis 195. () , - saltus.
, - panther, fera.
(panther, panthera), quod
terno saltu non ()*
prehendunt, mittunt. ,
 .
196. Tigris velocitate et 196. , - ferocitas.
, - tigris, animal.
ferocitate omnes superat.
.
197. Lynx maculosa visu 197. - hinc, ex hoc.
- Lycneus.
pollet: unde lyncei , / - lynx, fera.
appellationem traxere. - lynx
visu pollet.
, - visus.
. - maculosus, variam
sc. variegatam cutem habens.
- appello.
198. Cervum (qui rancet) 198. - gravo.
, - cornu.
cornua non gravant, - longaevus.
quamvis grandia: agilis est, . - ranceo, rancidum oleo.
et longissimi aevi. - maximus,
praegrandis.
. - inferior sum.
, - pabulum.
199. Non absimilis huic 199. , - caprea, dama.
- similis.
dama, sed minor: item - ampla cornua habens.
caprea (dorcas), masculus .
hujus hinnulus est.
200. Capricornus et ibex 200. - subsilio.
- desilio.
praeruptas rupes scandunt, , - praecipitium
indeque desiliunt montis, praerupta rupes.
indemnes. .
201. Bubalus (bison) et 201. () - ferus.
, - bison, bos ferus.
urus feri boves sunt. , . , - bubalus, bos
silvestrix.
, / - bos.
- armis hirtis.
202. Leo armis hirtis, 202. , - rugio ut leo.
- formidolosissime.
formidolose rugit. .
203. Vulpes ineunte vere 203. , - depilis, glaber.
, - defluvium pilorum.
glabrescens fit depilis , / - vulpes.
(alopeciam patitur); gannit, , , - difficulter, aegre.
et difficile cicuratur. . - incipio.
, - conatus.
- cicuro.
- gannio ut vulpes.
, - somnus, sopor.
204. Lepore nihil timidius 204. - capio.
- arrigo.
(meticulosius): quicquid - confugio.
- timidus.
strepit, territatus aures , , - locus densus arbustis.
arrigit aut se proripit - celerrimus.
confugitque ad dumeta: , , - dumetum.
- ad quosvis strepitus
dum capitur, vagit. . expavescens.
- vagio ut lepus.
205. Cuniculus fodicando 205. (***Hed.) , - talpa.
, - cuniculus, animal.
cuniculos, talpa grumos , - excito, suscito.
facit. , - capra, ab -.
() . - fodio.
, - cuniculus, caverna terrae.
206. Herinacio (echino) et 206. , - aculeos habeo.
- pro, loco.
hispidae histrici aculei sunt , - pili.
pro pilis. . , - hystrix, porus
aculeos pro pilis habens; cf.
.
207. Simia (us) perquam 207. , - opus.
, - lupatum, pars freni.
proterva est, et operum (), , - cercopithecus,
nostrorum imitatrix, ut et simia caudata.
cercopithecus. , - imitatoris modo,
imitans.
. , - simia.
- protervus, petulans.
208. Glire et mele nihil 208. , , - glis, animal.
, - glis, animal.
somnolentius, et hinc (sc. ), - theriaca.
pinguescere etiam , , , - stramen, palea.
dicuntur. . , - melis (meles), animal.
- pinguesco.
- somniculosus,
somnolentus.
209. Viverra, mustela, 209. , , - Alpinus.
- surdus fio.
martes, martes (mustela) , - martes Scythica.
Scythica, mustela Alpina (, ), - mus Ponticus.
(mus Ponticus), mus , - mus Noricus.
- mustela Alpina.
Alpinus, mus Noricus, - viverra.
pelliceis conveniunt. . , - mustela.
- rheno, fagum pelliceum.
, - viverra, mustelae genus.
(sc. ), - vestis
pellicea.
- simia, humanarum actionum
imitatrix.
- Noricus.
- Ponticus.
- Scythicus.
 - utilis.
210. Sciuri, sorices, criceti, 210. , , , - sciurus, animal.
, - foramen, parva
etc. foramina sibi cavant, in spelunca.
quibus velut hybernaculis - suffodio.
quibusdam hybernant. . , - sorex, muris genus; cf.
.
- hiberno.
211. Sed murem (murem 211. , - cibus.
, - felis.
majorem, murem araneum) - domesticus.
penuaria perreptasse , , - muscerda, muris
argumento sunt muscerda , stercus; cf. .
, - mus, animal.
et arrosa cibaria: hi catis - adedo, circumrodo.
(felibus) aut muscipulis , - signum, indicium.
subinde praeda fiunt. , / - laniarius.
, - quaestor.
- subeo, irrepo.
.

XVIII. DE AMPHIBIIS ET XVIII.

REPTILIBUS.
.
212. Amphibia sunt castor 212. - amphibius, in terra et
aqua vivens.
(fiber), ex cujus folliculis ( , - superior.
non incelebre medicamen ), - coaxo, canto ut rana.
castoreum exscinditur, , , - rana.
, - mandibulum.
lutra, rana coaxans, , , - exscindo vel
testudo, bufo, rubeta, et exseco ex testiculis.
crocodilus, qui inter , - exscindo, exseco.
(), - lutra,
manducandum maxillam amphibium.
(mandibulam) superiorem . , - castoreum, quod ex
movet, etc. folliculis castoris sumitur.
, - castor, amphibii genus.
- moveo, commoveo, (apud
grammaticos) dictionem in aliud
genus tranfero.
, - crocodilus.
- inter edendum.
- interea.
- solus.
, - testis, testiculus.
, - rubeta, genus bufonis.
, - testudo, animal
amphibium.
213. Reptilia (serpentia) 213. , - amphisbaena,
genus serpentis quod in caput
sunt, quae serpunt (),
exuviasque deponunt, ut , geminum insurgit, quorum
alterum loco suo est, alterum quo
sibilans anguis (coluber), , , , cauda.
hydra (natrix), aspis, situla , , , , - aspis, serpentis genus.
(dipsas, praester), ptyas, , , , - dipsas, serpens, qui
morsos facit siti arescere.
vipera (excetra), caecilia, , . , - inimicus.
boa* (1642, no Gr. equiv.), , - cerastes, serpentis
cerastes jaculus, genus.
, - exuviae, pellis vetus.
amphisbaena, etc. , - ptyas, species aspidis, a
spuendo dicta.
- sibilo.
, - exuviae anguis.
214. Draco ipso halitu, 214. , - spiritus, halitus.
- interimo, neco, occido,
basiliscus obtutu necat. , interficio.
. , - obtutus, adspectus.
, - hydra, natrix, serpens
aquaticus.
215. Lacerta, seps, stellio, 215. (), , - festuca.
, - pedibus ambulans.
salamandra, scorpio , , , - salamandra,
(scorpius) pedibus , animal.
ambulant. . , - lacerta, animal.
- lacertus.
216. Limaces sunt 216. - conchis carens.
- nudus.
cochleae sine testis, quas , , - cochlea, amphibii
hae veluti domunculas , genus.
portatiles quoquo arrepunt , , , - domuncula.
- circumfero.
circumferunt. . - velut, tanquam.

XIX. DE INSECTIS. XIX.

.
217. Insecta sunt varii 217. , , - vitis.
- bombycinus, sericus.
vermes, ut asellus - videlicet, scilicet.
(millepeda), scolopendra, , , - insectum.
tipula, etc.: e quibus (), , - vestimentum, vestis.
, - asellus, bestiola multiples
lumbrici fimeta, erucae , , in parietibus repens.
(bruchi) plantas, teredines , , - volvox, vermiculus vites
[et] cossi (cosses) ligna, () , corrodens.
, - eruca, vermis plantas
tarmites (termites) carnes, , rodens.
tineae vestes (etiam , , - abedo, peredo.
bombycinas et holosericas), , , - caro.
- holosericus.
blattae libros, convolvuli , , - blatta, vermiculus libros
(volvoces) vites; , , rodens.
gurguliones (curculiones)
frumenta corrodunt.
218. Lendes, pediculi,
pulices, culices, cimices,
acari nos ipsos infestant:
quin et ricini et hirundines
(sanguisugae), praesertim
si quid denudemus.
219. Bombyces sericum,
apes bombilantes favos
mellis (quos fuci
depascunt) conficiunt, non
sibi sed nobis mellificantes;
et quotannis examen, ut
novam coloniam emittunt.
220. Crabrones et vespae
praeacuto sunt aculeo, quo
etiam membranea quaeque
integumenta perterebrant.
221. Oestro (tabano, asilo)
percitum pecus subsilit et
velut rabidum discursitat.
222. Scarabaeorum et
locustarum genera
complura sunt, quaedam
, - tarmes, vermiculus qui in
carnibus nascitur.
. , - tinea.
, - frumentum.
, - scolopendra,
insecti genus.
, - teredo, cos, vermis
ligna arrodens.
*, - tipula, insectum.
218. , , , - hirundo, sanguisuga.
- nudo, denudo.
, , - lens, ovum pediculorum.
. , - cimex.
, , - ricinus, musca canina.
- multo, longe.
, - pediculos, vermis genus
. quod in capillis nascitur.
, - pulex.
219. , , - bombyx, vermis sericum
conficiens.
( , - terra.
) , - conficio.
, - quotannis.
, - annus.
- depasco.
. - per.
, - fucus inter apes degens.
- mel.
, - apis; cf.
(Att.).
, - sericum.
, - examen apum.
220. , , - crabro, insecti genus.
- ostendo.
, , - aculeus, spiculum.
- acutus.
(). - membraneus, e
mambrana constans.
, - tegumentum.
, - vespa, insecti genus.
- terebro, perforo.
221. , - muscipula.
- merus, meracus, non
, dilutus.
- pugno, percieo.
. , - oestrum, tabanus,
stomachus, gula.
- subsilio.
222. , - locusta.
, - mus araneus.
, - plurimus.
.
edulia.
223. Canthari, 223. , , - bruchus, insecti genus.
- rubeus.
cantharidesque, , , - cantharis, viridis
cantharides rubeae, , scarabaei genus auri colore lucens.
scarabaei cornuti, , , , - cantharus, scarabaei
genus.
papiliones et cicindelae - cornutus.
(lampyrides, nitedulae) et () , , - cicindela, muscae
hepioli (pyraustae), (), genus vesperi lucens.
- volucris, volatilis.
muliones, etc. volatiles . , - cicindela, insecti
sunt. genus noctu lucens.
, - pyraustes,
animalculum pennatum
luminibus advolitans.
, - papilio, insectum alis
praelargis varios colores habens;
cf. .
224. Cicada foris, gryllus 224. , - canto.
, - gryllus, cicadae genus.
domi cantillant. . - foris.
- domi.
, - cicada, insecti genus.
225. Formica pusilla est, 225. , - porto.
, - formica.
sed actuosa: semper , - gnavus, industrius.
festucas et micas fert. , , , - mica, minutissimum
. panis friati frustulum.

226. Aranea (araneus) 226. , - araneus.

, - tela araneae.
araneum nexat, idque etiam , - appendo.
inauratis lacunaribus . - inauratus.
annectit. - neo.
, - laquear.

XX. DE HOMINE. XX.

.
227. Princeps animantium 227. , - homo.
, - princeps.
homo (microcosmus - ploro.
philosophis, quippe ( , - macrocosmus,
macrocosmi epitome) mundus major.
, - microcosmus,
vagiens nascitur. , mundus minor.
), , - primus.
, - nascor.
- sum.
. - sum.
228. Quem genetrix aut 228. , - impono.
- bene tectus, involutus.
obstetrix fasciis involutum , , - cunae.
, - obstetrix.
in cunas (quas rursum , - mater.
prorsum motat) reponit. , , - linteolum, panniculus
, linteus, fascia.
- circumcingo.
. - in utramque partem.
, - latus.
, - fascia, pannus quo
involvuntur infantes.
229. Nutrix vero alma 229. ( ) - abstergo.
- lacto, lacte alo.
amplectens (amplexans) - lacteo, lac sc.
alumnum suum in sinu ubera matris sugo.
reclinem uberibus lactat aut , , - pusio.
- amplecto, foveo.
pappis satiat, tum etiam - sordidatus.
sordidatum abstergit. Pusio . , - nutrix.
ipse lactet. , - mamilla.
, - alumnus.
, - nutrix.
230. A cunabulis venitur 230. - balbutire
incipio.
ad serperastra, ubi infans - (sc. ) infans bimus sc.
bimulus incessum sibi , duos annos natus.
format, et fari ac balbutire , - pono.
, - vestigium.
incipit: crepitaculis, pupis , , **, - serperastrum,
et crepundiis ludens. , in quo ambulare discunt infantes;
, n.b. a -.
, - puppa qua
. ludunt infantes.
, -
crepitaculum infantium.
- crepundia.
- ludo.
- cunabula.
- balbutio.
231. Impuberes cum 231. - impubes.
- immuto.
pubescunt, sonoram vocem - pubesco.
mutant, hirquitalliuntque. . - hirquitallio, vocem muto
pubes factus.
- torreo, frigo.
, - vox.
232. Ephebi dicuntur 232. , , - postea, deinde, tum.
, - ephebus, pubes,
adolescentes; mox puberes . adolescens.
et adulti, juvenes. , - adolescens; cf. ,
, .
- juvenis.
233. Ab infantili et puerili 233. - virilis aetas.
- viro convenio.
aetate, virilis vergit ad , - senectus.
, - aetas.
provectam: senilis rugas et , , - infantia.
canos affert. , - puerilis.
, . , - cani, canities.
, - ruga.
- festino, propero.
- affero.
234. Vetula annosa (annis 234. - edentulus.
- provectae aetatis, jam
vergens) edentula fit: (), senex.
Senecio capularis , - anus, vetula.
(depontanus, silicernius), . - incurvus incedo.
, - delirus senex.
incurvus ac decrepitus est. , - senex capularis,
silicernium.
- valde senex,
decrepitus.
235. Ita infantia seipsam 235. - ignoro.
- virilis.
ignorat. Pueritia ludicris - abeo, discedo.
transigitur, juventus vanis, - transigo.
virilitas laboriosis. Senectus - exspecto.
- effluo.
ad priora relabitur. - laboriose, inter labores.
- rebus inanibus
studeo, in rebus vanis operam
loco.
, , - juventus.
. , - ludicrum.
, - pueritia.
236. Senes enim bis pueri: 236. - repuerasco.
, - senex.
et iidem quo magis , - bis.
senescunt grandaevi, eo - quo, quanto.
plus repuerascunt ut , , - ut plurimum,
plerumque.
plurimum. , -
. longius aetate procedo,
progredior, magis aetate
provehor.
- longius.
- tanto.
- tantus.
237. Mediocri (media, 237. - agrimonia
silvestris, anserina.
medioxima) statura homo, , - agrimonia, herba.
optimae est proportionis. . - pulcherrimus, optimus.
, - cynoglossum,
herba.
- calculum in corpore
humano comminuens.
, - statura.
 238. Nam gigas terriculo
est, nanus (pumilus,
pumilio) deridiculo: ut
enim illum tanquam
insuetum terriculamentum
aversamur, ita hunc velut
abortivum pygmaeum
deridemus atque illudimus.
239. Hirsutos quosdam in
solitudinibus obvagari,
decantatum magis quam
compertum est, cum
hirsutia belluina videatur.
240. Fauni enim et satyri,
si commenta non sunt,
daemonia fuerunt.
238. , - aversor, fastidio.
, - abortus; cf.
.
- mediocris, medius,
, medioximus.
, -
terriculamentum.
. - (sc. ) nanus, pumilio,
homo exiguae staturae.
- illudo, cavillor.
239. , - feritas.
- verus.
- pervulgo.
, - pellis hirsuta.
.
.
240. , , , - daemonium.
, - speculum.
, , - fabula, commentum.
. , - Faunus, deus silvester.
, - Satyrus, deus silvester.

XXI. DE CORPORE ET XXI.

PRIMUM DE MEMBRIS.
.
241. Corporis nostri 241. - ex adverso positus sum.
, - creator.
compages ex ossibus, , - nobilis, luculentus.
cartilaginibus, tendinibus, , , - concinne.
nervis, carne, musculis, , , , , - membrum.
, - musculus, pars carnis.
cute triplici, et membranis , , - nervus in corpore
(involucris) variis animalium.
coagmentata et consolidata, , - os, ossis.
- sapientissimus.
expressissimum omniscii , , - caro.
exstructoris velut - manus
signaculum est. consero, dimico.
- connecto.
. , - compages.
- consto ex aliqua re.
, - tendo, nervus.
- triplex.
, - membrana, pellicula.
, - signaculum.
, - cartilago.
, - cutis.
242. Membra cohaerent 242. - congrue, decenter.
, - proportio externa, habitus.
nexibus perpetuis, in - decens.
proportione decentissima.
243. Nam quae bina sunt,
ex opposito sibi ad latera
locantur; quae singula, in
medio.
244. In vultuum
lineamentis stupenda est
varietas.
245. Frons angusta,
asinina est: lata, bonae
indolis; rugosta, animi
anxii; caperata (adducta,
friata) iracundi ac tristis;
erugata et exporrecta,
gestientis nota.
246. Pupilla oculi albugini
haerens, perspecilium
eminulum est, objectarum
rerum imagines
transmittens, non autem
speculum repercutiens:
quae translapsae, in
retiformi tunicula sese
depingunt.
247. Hanc palpebrae
nictando humectant; cilia
vero et supercilia
communiunt.
, - firmiter.
- connecto.
- colligo, connecto.
.
243. - ad.
- medius.
- singuli.
- solus.
. - loco, pono.
244. , - lineamentum.
- licet.
, - vultus.
, - varietas; n.b. mod.
. .
245. , , - animi dejectio, anxietas.
- frons
, , lata.
, , , - ubi coma
, versus verticem capitis versa est.
, - moeror animi, tristitia.
, - erugo, exporrigo.
, , - laetitia, animi
. tranquillitas.
, - bona indoles.
, - frons, pars faciei.
- asininus.
, - iracundia.
- rugosus.
- arctus, angustus.
246. , - recipio, excipio.
- repercutio.
, - describo, depingo.
, - retis formam habens,
ut rete formatus.
, - perspicillum.
, , - imago.
, , - erica, herba.
, , - pupilla oculi.
, - abulgo oculi.
(sc. ) - res
objectae.
, - propositus sum.
- similis, assimilis sum.
. - similis sum.
- globosus.
247. - protego.
, - pili palpebrarum, cilia.
, - palpebra, pellis
, oculos claudens.
. , - supercilium.
- nicto, oculis crebro
salientibus conniveo.
 - humecto, madefacio,
irrigo.
248. Sed hirqui lacrymas 248. , - discerno, interstringo.
, - hirquus, angulus oculi.
et lemas sudant. Cranium , , (), - cranium,
autem tribus commissuris calvaria.
(coronali, sagittali), - figuram litterae
habens.
interstringitur. Hoc , , - gramia, sordes oculorum,
pericranium, seu nervosa , , quum lacryma et pituita
membranula ex meninge concrescit.
, - meninx, membrana
exteriori (dura matre), , cerebrum foris tegens.
pronascens, succingit. - nervosus, nervis
, . consutus.
- in modum veru
porrectus.
, - hirquus, angulus
oculorum.
- cingo, circumdo.
, - hirquus, locus in oculis
ex quo lacrymae manant.
, - sutura.
- sudo.
, - sutura
coronaria, quae est eo capitis loco
ubi serta imponuntur.
249. Inter tempora, et 249. - resimus.
, - mala, maxilla.
nasum (quem alii simum, , , - aduncus.
alii resimum, alii aquilinum , - incurvus.
(aduncum) habent) sunt , , - tempus, pars capitis.
- inter.
genae, iisque subsunt , , , - gena.
malae. , , - nasus; cf. .
.
250. Per nares, ut cloacam, 250. , - emungo.
- praeterquam.
mucus demanat, quem , , , - mucor, mucus, humor e
vibrissae detinent, ne naribus fluens.
exsudet nisi mungantur. , , , - nares.
, - cloaca.

.
251. Ut adolescens 251. - imberbis.
- senesco.
investis est, ita juvenile , , , - mystax, barba in labro
mentum lanugine, virile , superiori.
barba, labrum autem , - adolescens.
- ita, sic.
superius mystace tegitur. , - lanugo, pili tenues; n.b.
Quidam tamen etiamsi . contr. a .
consenuerunt (ad extimum
usque senium) imberbes
sunt.
252. Anterior colli pars, 252. - posterior.
- anterior.
jugulum est (quod in , , - jugulus, jugulum.
jugulatione praeciditur), , . - collum.
posterior cervix.
253. Thorax (pectus) 253. - utrobique.
, - papilla, mamilla.
mammis et papillis , , - pectus.
turgidus, inferne ventrem , - subtus, infra.
habet, ad partes latera. , - mamma.
- tumeo, turgeo.
. , - latus.
254. Costae, ab axilla 254. - impudens.
- pertingo.
coeptae, in hypochondria , - ad.
desinunt. . - cui jugulum
haud cavum est.
- cavus.
, - axilla.
, - costa.
, - hypochondria,
pars corporis mollior sub costis
brevioribus.
255. In inguine verenda 255. , - pudenda, verenda.
- denudo.
(pudenda) sunt, - inverecundus,
circumspecte obvelanda. Ea . impudens.
enim qui nudat, - caute.
, - labrum, labium.
inverecundus atque effrons
est. () .
256. Infra coxas femora 256. , - sese
compararent.
(femina) sunt, sub genubus , - et alibi est conjunctio
tibiae, sub poplite inferius facultatem indicans.
surae. . , - sura, alias
.
, - genu.
, - poples, posterior genu
pars.
, - conxendix.
, - tibia sub genu.
, - femur.
257. A suffragine planta 257. - vacillo.
, - talus pedis.
pedis est, talos (calcem, , , - cavum pedis, vola.
calcaneum), convexum , , - suffrago, tali pedis
plantae, et solum, cumque , cum tibia compago.
digitis hallucem, continens. , , - planta pedis.
, - convexum.
. - multis ossibus
constans.
, - calx, calcaneus.
258. Tergum superne 258. , , - nates.
- inferior.
habet scapulas, inferne , , , - tergum.
lumbos, subsequenter , , , - lumbus; cf. (),
culum (podicem), sessionis . , .
, - podex, anus, culus.
gratia natibus (clunibus) , - scapula.
circumvolutum.
259. Spina dorsi totius 259. , - convenienter.
, - fundamentum.
structurae (fabricae) , - machina.
fultura, triginta quatuor - totus.
vertebris (verticulis) - ubique.
, - spina dorsi.
contiguis constituitur, ut , , - vertebra.
incurvari queamus.
, .
260. Manus in se 260. , , - cubitus.
- extendo, porrigo.
lacertosum (torosum) , , , - palma.
brachium continet, , , - pugnus, manus
lacertum, cubitum, volam: contracta.
, - cavum manus, vola.
quae diducta palma est, , . - comprehendo.
contracta pugnus. - contraho.
, - manus.
, - lacertus, cubiti pars
gibbosa.
261. Digiti sunt quinque, 261. , - articulus, ossium
compages.
singuli articulos tres, et , - quinque numero.
totidem artuum juncturas , - numerus.
condylosque habentes. . , - digitus manus.
**, - junctura artuum.
262. Pollice premimus, 262. , - pollex.
, - verpus digitus
indice monstramus, verpus , medius.
(medius) prominet: inter , - digitus
quem et minimum , annularis.
- juxta medium.
(auricularem) annularis est. * - premo.
, . - inter caeteros.
, - auricularis.
263. Unguibus scabimus 263. , - venter.
- scalpo.
(scalpimus), laceramus (), - scabo.
(lancinamus). .
 264. Sinistra (laeva) tenet, 264. - natura ineptus.
- natura sum.
dextra operatur: omnia . - nascor.
apte, nisi quis ipse ineptus - activus.
aut iners. - prehendo.
, - vis, facultas.
, - nisi.
- operor, efficio.
. - habeo.
- disco.
- laboro, facio.
- decenter.
265. Sed ambidexter prae 265. - ambidexter.
- mancus.
scaevoa seu scaevola , , -
multum habet: et hic prae intestinum rectum, ab
manco. . dirigo.
- multum.
- praesto, antecello alicui.
(sc. ), - scaevus, qui
manu sinistra dextrae loco utitur.

XXII. DE MEMBRIS XII. .

INTERNIS.
266. Eia, jam viscera (exta) 266. , - viscera, intestina.

inspiciamus. .
267. Alimentum dentibus 267. - ventriculus.
, - dentes anteriores.
primoribus incisum, , , - dens molaris.
molaribusque commolitum ( - recipio.
(concisum) manditur ) , , - echinus, erinaceus, bestia
aculeos habens.
(bucca enim molendinum , - pantices, unus e
est), mansumque per gulam () ventriculis animalium
(oesophagum) ruminantium.
, - rumen, ventriculus
(quadrupedibus primo ad , , animalium ruminantium; cf.
rumen, tum ad omasum, , .
post ad pantices, , . - demitto.
- contero.
demumque ventriculum , - reticulum, alvus
sive echinum) ad animalium ruminantium.
stomachum demittitur , - ventriculus.
, - molendinum.
(devolvitur): ubi fit , - oesophagus,
concoctio prima, confectio stomachus, gula.
chyli, seu conversio , - chyli confectio.

esculentorum in liquorem
cremori ptisanae similem.
268. Nam venae 268. - emundo, excerno.
mesaracae chylum , - excrementum.
, - duodenus.
exsugunt, eumque , - ileos, gracile intestinum.
excrementis crassioribus , - sugo, exsugo.
per intestina tam gracilia - traho.
, - hepar.
(duodenum, jejunum, ileon) , , *, - mesaraicus,
quam crassiuscula (caecum, , , pertinens ad membranam illam e
rectum et anum) foras , , venis nervisque contextam quae
mesaraeum dicitur.
egestis, quae stercora , , , - intestinum jejunum.
(merdae, oleta) sunt . , - meatus ventriculi
deferunt ad jecur: ubi inferior.
- coecus.
denuo fit separatio, , - vena.
sanguinis confectio (dicta , - chylus, succus in
). ventriculo.

269. Serosum per ureteres 269. - destillo.

*, - fasciculus, dim. a
meat ad renes, indeque vel .
vesicae instillantur, et fit , , - vesica.
urinae (lotium), quae , , - ren.
- serosus.
meiendo emittitur. . , - ureter, meatus urinae.
, - urina.
270. Pinguior pars ab 270. , - sanguis.
- distribuo, dispertior.
hepate rubedinem accipit, - rubefacio.
et fit sanguis, qui per venas , - pinguis.
(scilicet portam, cavam) ,
distribuitur. .
271. Lien (splen) interim, 271. - ejicio.
- vesica sellis*.
ut organon melancholico , , - extrema pars hepatis.
humori proprie dicatum, , - atra bilis.
pertrahit ad se et rursum , - organum,
instrumentum.
ejicit melancholiam, vesica , , - splen, lien.
fellis bilem (choleram). , - humorem recipiens.
.
272. Pituita (phlegma) per 272. - pervado.
- diffluo.
omnia diffluit atque ad , - intestina, viscera.
intima pervadit. , - intimus.
. , - pituita.

273. Cor, in pectore situm, 273. - vivax.

primum est vivens et
ultimum moriens, utpote
vivacissimi caloris.
- vivo.
, , - calor.
, - morior.
, - pectus.
- congenitus, innatus.
 . , - ultimum, postremum.

274. Eo enim continenter 274. - sine requie.

, - arteria, vena pulsatilis.
bulliens, sine requie - palpito.
quoque palpitat, quemque , - bullio.
progenerat vitalem - vitalis.
- quaqua versus.
spiritum per arterias - per.
quaquaversum didit. .
275. Refrigeratur ab 275. - immoderatus, nimius.
- arteria aspera,
adjacente pulmone fistula spiritus.
respirando per arteriam , , - tussis.
asperam: qua laesa, , - laedo.
, - raucedo, raucitas.
raucedo et tussis fit, ut et a , , - formosus, pulcher.
clamore immoderato. , , , - clamor.
, , - pulmo.
- adjaceo.
, . - asper.
- refrigero.
276. Praecordia haec ab 276. , - diaphragma,
septum transversum, membrana
inferiore ventre septo illa quae parietis instar cor et
transverso (seu . pulmonem a jecinore ac liene
diaphragmate) distinguit.
- praecordia.
disjunguntur. , - venter.
- ab aliquo.
- secerno, separo, segrego.
277. Omentum vero ilia, 277. - involucrum.
- obvolvo.
ut mesenterium lactes, , - omentum quod
obvolvit. , , praecordia involvit.
, - ilia; cf. (Ep.,
Ion.).
. , - mesenterium,
pellicula ex venarum
nervorumque complexu renibus et
ventri proxima alimentum in
hepar immitens.
, - lactes, intestina
molliora per quae alimentum
transmittitur.

XXIII. DE ACCIDENTIBUS XXIII.

CORPORIS. .
278. Secundum externam 278. , (sc. ) -
accidentia corporis.
speciem quidam sunt , , - circa.
corpulenti, obesi et , - macilentus, strigosus,
habitiores, alii graciles, , gracilis; cf. ,
, ,
macilenti, et frigosi; . ..
quidam formosi, alii - conspicior.
deformes et turpes. - deformis, turpis.
- corpulentus, crassus.
- pinguis, obesus.
279. Secundum 279. , - infirmus, debilis.
- interiora.
habitudinem interiorem, () , - qui est bono corporis
vegeti aut morbosi, robusti habitu, vegetus.
aut infirmi atque teneri. (, - bene habitus, vegetus.
- viribus pollens, robustus.
), - bene habitus.
- teneo.
. - tener, infirmus.
- morbidus.
280. Crispi non facile 280. - tarde, sero.
- difficulter.
calvescunt, rufi difficulter - calvesco.
canescunt. () - crispus.
- canesco.
- rufus, qui rufo est
. capillo.
- calvesco.
281. Cilones in phrenesin 281. **, - praeputium,
pellicula glandem virilis membri
proclives sunt; et si , contegens.
phrenetici fiant, vacerrae **, - gyrgathus, vacerra,
includuntur. locus ubi servantur insani.
- proclivis.
. - includo.
, - corpus.
, - acutum caput habens.
, - mentis delirium; cf.
.
- phreneticus, delirus.
282. Praestat (nimio satius 282. - luxatus.
- membris intortis.
est) luscum esse quam , - surdus, mutus.
caecum (visu orbum), , - impeditae linguae,
surdastrum quam surdum, , haesitans in verbis.
- luscus.
haesitantem quam balbum, , - balbus, blaesus.
blaesum quam mutum, , - lusciosus, coecutiens.
claudum quam intortum, , - claudus; cf. .
- balbus.
luxatum quam mutilatum. , - crudus.
.
283. Strabo distorte, 283. - distortis
oculis.
paetus oblique contuetur. ( - distortus.
Cocles unoculus est, myops ), - propinquos.
ad dissita luscitiosus.
284. Silones, nasuti acriter
odorari; buccones
ingluviosi; flacci et jugulis
non cavis, bardi, et blitei
esse putantur.
285. Verruca, struma,
gibbus (gibber), et quodvis
tuber deformant.
286. Similiter et naevi,
lentigo (vitiligo), porrigo,
petigo (impetigo),
mentagra (mentigo), lichen,
varix, et omnis macula
deturpat.
287. Item, si quis tetanicus 287. ,
sit, aut obstipus incedat, vel ()
cernuus.
, - prope.
- luscus.
. - solum, tantum.
- distortis
oculis.
- limis oculis.
- strabo, qui est oculis
distortis.
284. , , - bliteus, indocilis.
, - bucco, magnas buccas
, habens.
, - valens
, odoratu, olfactu pollens, acriter
odorans.
, - valens.
. - bardus, stultus.
, - jugulus.
- odoror, olfacio.
- vorax, edax.
- simus, cilico, silo, silus,
depressis naribus; cf.
.
, - lentigo.
- qui flaccis auribus
est.
- flaccus.
285. , , - verruca.
- turpis, deformis.
, , , - rumas sc. ubera
. sugo.
- (sc. ) gibber.
, - verruca.
, - tuber, tumor.
- plures.
, - struma, gulae tumor.
286. , - turpis.
, - varix.
, , , , - naevus.
, , - lichen, summae cutis
. asperitas cum leni pruritu.
- similiter.
, - furfures, capitis,
porrigo; cf. .
, - labes, macula.
- indecorum aliquid
prae me fero, vitium habeo.
- cernuus, pronus facie
. in terram.
- inclino, pronus
incumbo.
- cernuus, cui dorsi spina
flectitur introrsum.
- tetanicus, musculis ita

288. Calvi aut calvastri
sunt, aut recalvi. Horum
nonnulli calvitium
(calvitiem) sibi decori
reputant, alii dedecori ac
dehonestamento.
289. Claudicatio a
luxatione est: intertrio* ab
attritu, et cum primis ex
equitatione: reduvia* a
phlegmone turgente.
290. Vari sunt, quales
bifurcati bacilli; valgi,
quales cancrini cirri; vatiae
(***vatii, LSJ), qualia
attelaborum cruscula.
Loripedes autem,
compernes, scauri, pansae,
prave quidem omnes
ingrediuntur, non tamen
claudicant.
291. Spado est, cui
testiculi (colei) ablati sunt:
apella, cui pellicula
glandem contegens.
XXIV. DE MORBIS.
rigens ut flecti nequeant.
- item, similiter.
288. () , - turpitudo.
, - recalvaster.
, - duco, habeo, esse puto.
, - cunae; cf. .
, , - calvaster; cf.
, ,
, .
. - calvus.
- calvus.
, - calvities.
289. , - attritus, frictio.
, - luxatio; cf.
, .
, , - equitatio.
- efficior.
, - intertrigo.
. , - reduvia, abscessus
ad unguis radicem natus.
, - tumor.
, - claudicatio.
290. , - attelabus, locustarum
genus pennis carens.
, - ingredior, incedo.
, , / - loripes, cui sunt
crura in modum lori obtorta.
(sc. ), - valgus, cui
, surae sunt in deversum actae,
, quales sunt pedes cancrorum et
, , lacertarum.
, - ligo, bidens,
, instrumentum rusticum.
. - male, prave.
- pansa, latos pedes
habens.
- varus, distortis cruribus.
, - vatia, is cui crura
sunt introrsum intorta.
(sc. ), - scaurus, cui
tali sunt extrorsum torti.
- claudico.
291. , - cui
testiculi sunt exsecti, qui testiculos
() exsectos habet.
, - apella, verpus, is cui
, deficit cutis glandem membri
virilis tegens.
(), -
. testiculus; cf. .
, - spado, castratus.
XXIV. .
 292. Ventriculus (a quo
aegritudinum origo) inanis
esurit, et sitit, oppletus
singultit et ructat, crudus
escam fastidit.
293. Pallor cachexiam, hoc 293.
est valetudinem debilem et ,
incommodam; torpor ac
veternus (lethargus),
enervatam arguunt.
294. Morborum alii
dolorem, alii stuporem, alii
pruritum duntaxat, alii
convulsiones inducunt; sed
recidivi et enervant magis,
et plerumque extinguunt.
In eis notanda sunt
symptomata, crisis,
integritas (cessatio a
paroxismo), et status
(vigor) qui vehementiam
habet. Horror est
perfrictione major, et rigore
minor.
295. Decumbentes, si non
plene convalescunt, fiunt
valetudinarii: et quod
pejus, clinici.
292. , - singultio.
, - indigestio.
, (sc. ), - index.
, - sitio.
, - indago, investigo.
- vacuus, inanis.
* , - melius, satius.
. , / - myops, qui res propius
oculis admotas videt, non autem
remotas.
, - morbus.
- esurio.
- oppletus.
, - infirmitas, debilitas.
, - cachexia, mala corporis
habitudo ex qua omne alimentum
corrumpitur.
. , - veternus, morbus in
quo marcor est et inexpugnabilis
prope dormiendi necessitas.
- significo.
294. , - morbi vigor et status,
quando summam habet
, , vehementiam.
, , - pruritus.
, - crisis, naturae et morbi
conflictus.
, - stupor, torpor.
, - morbus.
, , - dolor.
, - accessionis morbi
remissio seu declinatio.
, , - perfrictio, affectio
, , febricitantium quae horrorem
praecedit et extrema membra
occupat.
- saepe.
, , - rigor, algor.
- exstinguo.
. , - convulsio
membrorum.
, - symptoma, affectus
cum morbo conjunctus.
, - reversio, reditus.
- affero.
, - hortor.
295. - convalesco,
vires recupero.
- reficio, recolligo.
, - valetudinarius.
, , - clinicus, qui morbo
ita decumbit, ut assurgere
, nequeat.
 . - aegroto.
- plane, prorsus.
- pejor.
296. Hoc solatio est 296. - doleo.
- dedoleo, dolore desino.
morbidis: qui multum - aegroto, infirmus sum,
doluit, dedoluit. . , adversa valetudine laboro.
. - forsan.
- hujusmodi.
297. Cephalalgia et 297. , - vertigo.
, - cephalaea, diuturnus
cephalaea magis ( et vehemens capitis dolor.
inveteratum malum, ) , - capitis dolor.
potissimum si calvaria , - furor.
, - malum, morbus.
solidum os fit, aut , , - diuturnus.
vertiginem aut delirium aut
furorem (maniam) .
causatur.
298. Odontalgia fit cum 298. , , - infans.
, - dentium dolor.
parvuli dentiunt aut cum , - dentio.
gingivae putrescunt. , , - gingiva, caro quae
. dentes continet; n.b. fere pl.
.
, - solatium.
- putrefio, putresco.
299. Lippitudo est 299. , - bonus.
, - lippitudo, morbus
caecitatis praeparatio: nec oculorum.
creber aurium tinnitus , - praeparatio.
bonum portendit. Purgabis - portendo.
- creber, frequens.
eas saepiuscule auriscalpio . , - sonitus, tinnitus.
et minus obsurdescent. , - coecitas.
, , - auriscalpium; n.b.
, .
.
300. Gravedo (rheuma) 300. , , - impotentia.
, - respiratio.
est catarrhi destillatio; (), -
asthma, respirationis catarrhus, defluxio, destillatio,
difficultas. (). gravedo.
, - destillatio.
, - rheuma,
gravedo,defluxus ad nares eas
obstruens.
301. Angina (inflammatio 301. - suffoco.
, - difficultas respirandi,
uvulam et tonsillas angens) () asthma.
ne fauces strangulet, guttur , , - gargarizatio, gulae
gargariza. , elutio.
 , - cynanche, angina,
inflammatio faucium.
. , - tumor.
, - languor.
, - tonsillae, glandulae
faucium.
- durus.
, - inflammatio.
- utor.
302. Languores et deliquia 302. , - curo, sano.
, - acetabulum, vas aceti.
animi aceto (quod in , , - animi defectio, animi
acetabulis praesentatur) , deliquium.
reficiuntur. , , - acetum.

.
303. Diarrhoea, lienteria, 303. , , - diarrhoea, profluvium
alvi.
et dysenteria effluvio , , - dysenteria, cruenta alvi
molesta sunt. Tenasmus , ejectio cum torsione.
excernendi conatus sine . , - excerno, sordes alvi egero;
cf. , .
effectu est. - frustraneus.
. - molestus.
, - lienteria,
intestinorum levitas quae
continere nihil potest et alimenta
assumpta protinus incocta reddit.
- molestiam exhibeo,
vexo.
, - fluxio.
, - tenasmus, excernendi
conatus sine effectu.
304. Stranguria, cum 304. , - do.
, - excretio.
micturientes stillatim , - calculus vesicae aut
meiunt, calculi , renum.
primordium. . , - stranguria, morbus,
quum urina stillatim excernitur.
,
- stillata urinae excretio.
, - gutta, stilla.
305. Tormina (vermina), 305. , , - vehementer, graviter.
, - ileus, volvulus, tenuioris
passio iliaca, et dolor , , , intestini morbus.
colicus miserrime affligunt. . (sc. ), - colicus
affectus, coli intestini morbus.
- torqueo.
, - torsio, tormina
intestinorum.
, - malum iliacum,
tenuioris intestini morbus.
306. Pleuritis et lumbago 306. , , - dolor.
minus cruciant, icterus nihil , ,
fere.
307. Tumor extumescit et
desidit. Non sic hernia
(ramex) et therioma, quae
tenacissime perdurant.
308. Toxicum (venenum)
qui assumpsit, turgescit;
sed ei resistit theriaca.
309. Arthritis artuum
juncturas (ex interfluxu
humoris viscidi) divexat:
quae in manibus
peculiariter chiragra, in
genubus gonagra, in
pedibus (qui et pernionibus
acerbissime afflictantur)
podagra, in coexandicibus
ischias dicitur.
310. Febrium
querquerarum ephemera
est diaria; quotidiana
quotidie, tertiana alterno
die redit.
-
morbus minimum dolorem
afferens.
, , - vacatio a dolore.
. , - refusio.
, - icterus, morbus regius,
morbus ex felle.
- plurimum.
(sc. ), - pleuritis,
laterum morbus.
307. , - bubonocele,
ramex inguinum.
, * , - hernia, ramex
, , intestinorum.
, . - desido.
, - cele, hernia.
, - tumor.
. - minime.
308. , - antidotum,
remedium contra venenum, (
, sc. = remedium
, vel quod remedii gratia datur).
- tumesco, turgesco.
- bibo.
. (sc. ), -
toxicum, venenum.
- turgesco, intumesco.
309. - misere.
, - morbus articularis,
dolor articulorum.
() - affligo, divexo.
, - viscidus, viscosus.
, - gonagra, morbus
, articularis in genibus residens.
, , - ischias, sciatica, morbus
, articularis in coxa.
- vexor, affligor.
, - artus.
, - podagra, morbus
. pedum articularis.
, - fluxio, profluvium.
, - junctura.
, - pernio, vitium a
frigore.
310. - alternis vicibus,
alternatim, vicissim; cf. .
() - diarius, quotidianus.
, , - febris cum rigore
, algida.
, - febris gravem
. horrorem habens.
- tertianus, tertio quoque
die rediens.
 311. Quartana, hydrops,
phthisis morbi diuturni,
sontici, et lethales sunt: illa
aegrotationis diuturnitate
enecat, iste intercute aqua
perimit, haec lenta tabe
(pulmonum exulceratione)
consumit et exitium
consummat.
312. Ecstasi aut epilepsia
laborantes a morbo caduco
(comitali, Herculeo, sacro)
parumper absunt.
313. Paralyseos,
hemiplexiae, apoplexiae
(siderationis) praecursorem
perhibent esse spasmum.
Melancholia, cardialgia,
atrophia, peripneumonia
haud omnino infrequentes,
non tamen facile sanabiles
sunt. Erysipelas quidem
prae ardore rutilat, ei
tamen facilius medicamur.
Hircus est alarum
(axillarum) virus.
314. Pestis (pestilentia),
bubones et carbunculos
311. , - quatriduanus,
quartanus, quarto quoque die
, , rediens.
, , - hydrops, aqua intercus.
, - intercus, sub carne
latens.
, , - phthisis, pulmonis
. exulceratio.
, - suppuratio,
exculceratio.
, - diuturnitas.
312. - absum.
(sc. ), - qui ecstasi
sc. mentis emotione laborat,
attonitus, mente alienatus.
. - epilepticus, qui
epilepsia sc. morbo comitiali
laborat.
, - morbus
Herculeus, comitialis.
, - parum.
313. , - carbunculus, uscus ex
atro crassoque sanguine ortum.
, - apoplexia, sideratio,
, , sensus et motus per omnia
corporis membra destitutio.
, - tabes.
, , , - gravis odor.
, , - erysipelas, sacer
, ignis, tumor ex bile vel sanguine
calidioribus proveniens.
. - facile sanabilis.
, - hemiplexia, dimidii
, corporis resolutio.
- sanabilis.
. - sudor.
. , - cardialgia, dolor
cordis.
, - melancholia, mentis
alienato ex atra bile orta cum
moestitia metuque conjuncta.
, - paralysis,
membrorum resolutio.
, - peripneumonia,
pulmonis inflammatio.
, - praecursor.
- rarus.
, - spasmus, nervorum
rigor sive distentio.
314. , - profluvium,
effluvium.
, - augesco, invalesco.
(anthraces) jaculans,
repente (subito) invalescit,
ingentesque nationes suo
contagio (contagione)
vastats funestatque.
XXV. DE ULCERIBUS ET
VULNERIBUS.
315. Suppurans ulcus, ubi
abscessit, apostema
(abscessus) dicitur; dum
rumpitur, pus, tabum
(sanies) ex eo profluit: e
pure autem cum carne
convoluto et concreto fit
glandula.
316. Carcinoma (cancer,
phagedaena), herpes,
gangraena, venerea lues,
lepra, vari (exanthemata,
boae), papulae, pustulae,
more scabiei pruriginem
proritant et contactu
inficiunt, ideoque
contagiosi sunt. Quibus
affinis fere est stomacace
(scorbutus).
, - bubo, abscessus, tumor
praeter naturam in corporis parte
quadam.
, - vasto, depopulor.
, - ulcus.
- pestilens.
. -
contagio.
, - contagium.
, - visio, species.
XXV.
.
315. , - apostema, ulcus.
, - sanies.
- perrumpo.
, - extumesco.
(), , - rabum, sanies.
, - pus.
, - pus effundo, pure mano.
. , - vulnus.
- suppuratus, purulentus.
316. , - gangraena, partis
alicujus corporis mortificatio.
() , , - papula ardens.
, , - papula fervida; cf.
, , .
, - pustula cutis.
, , - pustulae.
( ), , - herpes, formica, genus
(), ulceris exedentis.
, - carcinoma, tumor
adspectu teterrimus in corpore
, humano.
. - milio similis, ad milii
formam vel magnitudinem
. accedens.
, - pruriginem excitans.
, - lepra, vitiligo, asperitas
cutis profundior cum pruritu, eam
in squamas revolvens.
, - pustula; cf.
, .
- lues
venerea.
, - phagedaena, cancri
genus quod cutim et subjectam
carnem serpendo corrodit.
- perniciosus, exitialis.
- lepra.

317. Vulnus caesim fit aut
punctim, plaga percussione
aut contusione: cujus
signum livor est.
318. Illud, si neglectim
habitum recrudescat, fit
purulentum, magisque
exulcerat.
319. Quum vomica coit,
crust obducitur, tandem
tamen cicatrix superat.
320. Vibices a verbere
sunt, pustulae ab
adustione, callus ab
induratione.
, - scabies.
317. , - liber.
, - contagio; cf. ,
, , .
, , - contusio.
. , - punctio.
, - livor; cf. .
, - plaga.
, - punctio, compunctio.
, - percussio, ictus.
, - inflammatio.
318. - recrudesco.
- negligo, non curo,
, negligenter habeo.
.
319. - incrusto, crusta obduco.
, - crusta vulneris.
, , - cicatrix.
, - coo.
.
320. () , - ustio.
(), - vibex, livor
, , ab ictu; cf. .
. , - callus, callum, cutis in
aliqua corporis parte durata.
, - papula, rubens cutis
aspredo.

XXVI. DE SENSIBUS XXVI.

EXTERNIS. .
321. Caleat an frigeat quid 321. - tollo, attolo.
- gravis.
tangendo; humidum an , - dignosco, discerno.
siccum sit, prensando; - prenso.
durum an molle, , - tangendo.
- levis.
comprimendo; lene an - comprimo.
asperum, attrectando; , - tango.
grave an leve, tollendo , - contrecto.

periculum fac, comperies.

.
322. Palpando quaerimus, 322. - quaero.
- palpo, manibus tango.
quod non conspicamur. , .
323. Atque iste est primus 323. , - tactus.

sensus, tactus: quem extima

quaeque corporis maxime
participant. .
 324. Gustus (quo simios 324. , , - gustus.
, - sapor.
praepollere volunt)
dignoscit sapores. ,
.
325. Quomodo quid 325. - hebes, exsurdatus.
- gusto.
sapiat, scire vis? Gusta: sed ; - num.
palato haud exsurdato. . - scio.
- sapidus.
*, - felis zibethi.
, - palatum.
326. Saccharum dulce est, 326. ( , - labrusca, vitis
silvestris.
absinthium amarum, ) , - austerus.
acetosa acida, piper acre, , - insipidus.
labrusca acerba, immatura , , - dulcis.
- acris.
(immitia) mala austera: , - acidus.
quaedam plane insipida. , - plane, valde.
. - amarus.
, - saccharum.
- austerus, acerbus.
327. Odoratus (quo 327. , - venaticus.
- odoratu percipiendi
venaticae caniculae peritus.
excellunt) odores, qualiter , , - odoratus, olfactus,
quid oleat, olfactando . ipsa facultas odorandi.

internoscit.
328. Moschus et zibethum
(qui cruor est, circa
umbilicum felis zibethi
collectus) fragantiam
exhalat, assa vel adusta
caro nidorem, morticina
foetorem (paedorem).
329. Mucida et situ
corrupta, putida; putrida,
rancida (cujusmodi lardum
esse solet et arvina)
sordent, ac foetent.
330. Auditu (quo bene
auriti alios antecellunt)
tones discernimus.
328. , * , - zibethum, cruor circa
umbilicum felis zebethi collectus.
(vide 1, 2) ( , - morticina, cadaver.
- nidorem exhalans; cf.
) - -.
- tostus, assus.
(, , - muscus, odoris
, pretiosissimi genus.
. , - umbilicus.
- assus, assatus.
329. - foetidus.
- putridus, grave olens.
, - putridus.
( - situ obsitus.
, ) - mucidus.
, - adeps.
. - rancidus.
- porcinus.
330. , , - auditus.
- antecello, praesto alicui.
, - sonus.
, - auritus.
 .
331. Contrarii sunt: risus 331. , - plausus qui fit manu.
, - planctus.
et fletus, cachinnus et , , - asso.
ejulatus, plausus et , , , - cachinnus.
planctus, jubilum et , , , , - fletus.
, - vociferatio.
gemitus atque suspiria, , , , - plausus.
susurrus et vociferatio. . , - gemitus.
, - susurrus, susurratio.
332. Sonus repercussus et 332. , - defectus sensuum.
, - reverberatio,
resonans, echo dicitur. Ex , repercussio.
collisione (compulsu), , , - strepitus.
stridor aut crepitus; et si , - altus.
- echo, resonantia.
vehementior fit, fremitus , , - vagitus
(fremor), nullus (cum instantium.
nempe conticemus) . - compulsus.
- taceo.
silentium. Puerulorum , - silentium.
autem ploratus vagitus , - collisio.
vocatur. - concipio, percipio.
, - sonus.

333. Aspectu colores 333. - intermedius.

- extremus.
(quorum albus et niger , - intermedius.
extremi, reliqui intermedii , , - color.
sunt) discriminamus. . , - pallor.

334. Nigrioris autem 334. , - Aethiops.

- aquilinus, colore anserino.
gradus sunt: atrum ut pix, , - ploratus, lamentatio.
fuscum (furvum) ut , , - pullus colore ut
Aethiops, pullum ut passer, , passeris.
(sc. ), -
aquilum ut anser, , castaneum.
spadiceum (badium) ut , - ater; cf.
castanea. (). ().
- niger.
, - puniceus colore,
spadiceus.
- fuscus, subniger.
335. Inter caerulea: 335. - caeruleus, caesius.
- violaceus.
caryophyllon dic - caeruleus.
hyacinthinum, violam , , , - cyanus, lapis sc. succus
janthinam, sugillationem in metallis concretus caerulei
coloris.
lividam, cyanum cyaneum, u, - lividus.
felinos oculos caesios , - hyacinthinus, subniger
(glaucos). . modo hyacinthi.

336. Inter viridia:
quercetum herbeum,
pinetum prasinum, pontum
hyalinum (vitreum),
eumque undantem
(aestuantem) venetum
(cymatilem).
, - suggillatio corporis.
336. - cymatilis, venetus,
color undarum speciem habens.
, - aestuo, undis agitor.
, - prasinus, poraceus,
, porro similis in viridi colore.
- vitreus.
- herbaceus, virenti gramini
. similis.
- viridis.

337. Rubra sunt: leaena 337. - ruber.

- coccineus.
(lea) fulva, vulpecula rufa, , , , - leaena, lea.
minium puniceum, flamma , , - minium.
rutila. , . - minaceus, puniceus.
- rufus.
- rutilus.
- flavus, fulvus.
338. Lutea sunt: 338. , - ceroma, unquentum ex
oleo et cera.
auripigmentum flavum, , , - gilvus, helvus.
cadaver exsangue luridum, , , - lupa, fera.
lupa rava, ceromata cerea, , , , - mortuus, cadaver mortui.
- flavus.
later semicoctus gilvus . - luridus, lividus.
(helvus). , - later; cf. ,
, .
339. Sub albedine sunt: 339. - lacteus, lactis colorem
habens.
russus, cinereus, pallidus, , , , - discolor.
lacteus, canus, candidus, , , - versicolor.
niveus, vulgo noti. Sed , . - decolor, tetri coloris.
- cinereus.
quaedam sunt discolora * , - niveus, candidus.
(versicolora), decolora. , . - pallidus.

XXVII. DE SENSIBUS XXVII.

INTERNIS. .
340. Ut sentire te sentias, 340. - sentio.
, - cerebrum.
interni sensus dati sunt , , - sternutatio.
tres, qui in cerebro (quod ,
sternutando purificatur) ,
resident. .
341. Nimirum sub 341. - qui audiri potest,
auditus.
sincipite sensus communis, , - gustabilis, gustatus.
qui rei visae, auditae, , , - indigne fero.
gustatae etiam simulacrum , . - aliquid
cogito.
apphrehendit.
 - cogito.
- communis.
- visibilis, spectabilis, in
visum incurrens, visus.
342. Hic in somno a 342. , - vapor; cf. (sed
nonnunquam aridior).
vaporibus obstruitur: unde , - oppilo.
insensilitas (insensibilitas). .
343. Sub vertice habitat 343. - res.
, - vertex capitis.
phantasia, quae discrimina , - habito.
rerum dijudicat. , - phantasia, vis species
. mente concipiendi.

344. Haec in perpete est 344. , - cogitatio.

, - somnium, insomnium;
agitatione: hinc , , cf. .
cogitationes, somnia , - effingo, formo.
(insomnia), et multifariae .
imaginationes
(phantasmata).
345. Sub occipitio 345. , - constanter.
, - memoria.
memoria est, quae . - cogito
apprehensa et dijudicata in aliquid.
futurum usum recondit. , - cogitatio.

346. Illas rerum icones 346. , - resumo.

(sive dudum sive nuper
impressas) recogitare
reminisci est.
347. Eae si obliteratae
- reminiscor, memini.
- nuper, paullo ante, recens.
, - delecto, oblecto.
.
347. - deleo, oblitero.

sunt, oblivionem vocamus.

.
348. Quamobrem, 348. - revolvo, repeto.
, - memoria.
quorum constanter - volo.
meminisse volumus, eorum , - memini.
crebro recordamur. - igitur.
- multo ante, dudum.
. - crebro.
349. Quod oblitus sum, 349. - memor .
(sc. *) -
qui memor est mihi , admoneo, in memoriam revoco.
memoret (commemoret). .
350. Vigilia nimia hebetat 350. - hebeto.
- recreo, reficio.
et fatigat quia cerebrum - affligo, vexo.
exsiccat. Sopor relevat et , - recreo.
recreat quia irrigat. - irrigando.
 , - irrigatio.
- nimia
. vigilia.
, - excessus.
- e virgultis constans.
351. Nec tam impense 351. , - vigor.
- defero, destituo.
inedia debilitat quam , , -
insomnia. Insomnes enim dementia.
vigor omnis destituit, , . , - infirmitas.
, - inedia.
comitante haud raro , - insomnia, somni
insania. . destitutio.
- insomnis.
- tantum.
- ut, quantum.
352. Dormituriens oscitat 352. , - dormio.
, - surculus, qui ex
et pandiculatur; dormitans , arbore demptus plantatur.
capite nutat; dormiens , - capite nuto.
stertit (ronchissat). , - somnolentus.
- sterto.
. - rhonchisso, spiritum per
somnum sonore edo.
- pandiculor, extendo
membra cum oscitatione.
- somnolentus,
dormituriens.
- oscito.

XXVIII. DE MENTE. XXVIII. .

353. Mens in rerum
disquisitione rationem
consulit, quia intellectu eas
comprehendere animus ei
est.
354. Cui egregium est
acumen, sagit et cito rem
perspicit; hebetes
tardiusculi sunt.
355. Qui multa inquirit est
industrius; qui noscit,
gnarus; qui excogitat,
sollers; qui notitiam usu
firmavit, expertus; qui uti
353. - aliquem consulo.
, - consideratio.
, - intellego, perspicio.
, , , - inquisitio,
, investigatio.
, - mens.
. - cupidus sum,
concupisco, appeto.
354. - sagax, ingeniosus,
sollers.
, , - hebetudo mentis.
- despicabilis.
. - hebes, tardus.
- acuto ingenio.
355. - fraudulentus, fallax.
- abutor.
, , - dolorum
, machinator, astutus.
, - dolosus.
- possum.
, - experientia, exercitatio.
novit, prudens; qui utitur,
sapiens; qui abutitur,
astutus et fraudulentus.
356. Contra, qui nihil
curat, torpidus est; qui nihil
percipit, stupidus; qui nihil
perpendit, improvidus.
357. Vera rei apprehensio
scientia est; falsa, error;
debilis, opinio; ex
conjecturis veniens,
suspicio; vacillans,
dubitatio, impedita,
hallucinatio (alucinatio);
nulla, ignoratio (inscitia).
358. Cum alterius
relationi credimus, fides,
persuasio, assensus.
359. Quorum causam et
rationem non intelligimus,
miramur (et hinc
miraculorum exortus).
Quae pernoscere volupe
est, rimamur: et hoc
diligentius quo abstrusiora
sunt.
XXIX. DE VOLUNTATE
ET AFFECTIBUS.
- expertus.
- inquiro.
* - insidiosus,
, fraudulentus.
, - solers, promptus
consilio.
- excogito.
, - sciens, peritus.
() - multus.
- adjungo.
. - sapiens.
- prudens.
356. - stupidus.
- incogitans, inconsultus.
, , - vigilia, insomnia.
, - perpendo,
, considero.
, - ratio, intellectus.
. - torpidus, segnis.
- intelligo, percipio.
- curam habeo, gero.
357. , - ignorantia, inscitia.
- verus.
, - dubitatio.
, , - opinio.
, , - scientia, cognitio.
, - error, hallucinatio.
, - ex conjecturis
, veniens.
, , , - comprehensio.
, - suspicio.
. - falsus.
358. , - relatio.
- restibilis, singulis
, , annis iterum germinans; cf.
, .
. , - persuasio.
, - fides.
359. - cognosco.
- occultus.
, - diligentius.
- loca deserta inhabito.
, - suavis jucundus.
, - miraculum.
- miror, admiror.
.
XXIX.
 .
360. Voluntatis est, bona 360. - nolo.
, - voluntas.
amare et velle, mala odisse - malus.
et nolle. , - odi, odio habeo.
, . - nonnunquam notat
proprietatem vel officium, ut
voluntatis est.
361. Ex accidenti est, si 361. - placeo mihi aliqua re.
- decipio.
haec placent, illa displicent: - bonus.
tum enim species externa , - malus.
eam decipit, ut eligat . - per accidens, ex
accidenti.
deteriora aut spernat
potiora.
362. Ecce autem quam 362. , - continuo, perpetuo.
(pro ) -
subjecta est affectibus! () pro viribus, pro virili.
Quibus identidem , - subigo.
perturbatur. , - affectus.
- moveo, labefacto.
(). - subjectus, subditus.
- obnoxius.
- quam.
363. Absunt bona? 363. ; , - frustratio.
- opto.
Desiderat ea, optat, bene , , , - tristitia moeror.
ominatur, anhelat, conatur , , - desidero.
et molitur quicquid potest. , - rei inhaereo, eam
consector.
Frustrationem nihilo secius , - studeo, conor.
veretur. . - timeo, metuo, vereor.
364. Hinc desideria, vota, 364. , , - spes.
, - cupiditas, desiderium.
spes, studia, molimina, , , , , - votum.
solicitudo. , . , - molimen.
, - studium.
- turbo.
365. Antequam 365. , - mora.
- fastidio, aegre fero.
adipiscitur, cum taedio fert , - cupio, concupisco,
etiam paulae morae desidero.
intercapedinem. , - antequam assequatur.
- priusquam, antequam.
- igitur, ergo.
. - assequor, adipiscor.
366. Adsunt? Gestit 366. ; - gaudeo, gestio, exsulto.
- permixtus; cf.
aviditate, laetatur, gaudet, , , , .
jubilat, oblectat se fruendo , , - voluptas.
iis, amittere metuit. Inde . , - hilaritas.
hilaritas, laetitia (gaudium), , , - glorior, gloriose me effero
et jactito.
jubilatio, voluptas, , , - ne.
conjuncta tamen cum metu. , , - timor, metus, formido.
. , - gaudium, laetitia.
, - usus.
367. Eripiuntur? Tristatur, 367. ; - doleo, moereo.
- querulus.
dolet, queritur, miseratur: , , - poenitentia.
hinc tristitia, poenitudo, , , - lamentatio.
querela, lamentatio. . - lamentor, queror.
- disparent,
, , , evanescunt.
(). - abeo, discedo.
, - moeror, luctus.
- summopere dolens,
valde tristis.
- luctu plenus.
- disparent,
evanescunt.
- evanidus.
368. Magis vero mala eam 368. - immerito.
- tolero, sustineo.
inquietant et distrahunt, , - distraho.
praesertim si immerito a . - injuriam patior,
maleficis incutiantur. injuria afficior.

369. Ventura enim 369. , - timor, solicitudo, angor.

abominatur, ac declinat;
formidat tamen, tremit, et
angitur: hinc aversatio,
timor (formido), tremor, et
anxietas.
370. Advenientia pavescit,
horret, trepidat ad ea, vel
stupescit: inde pavor,
horror, trepidatio, et
stupor.
371. Quum obvenerunt,
irascitur, maeret, luget: hinc , ,
ira, maestitia (maestitudo), ,
luctus.
- timeo, metu angor.
- formido.
, , - aversatio.
, , - abominor, aversor.
- abominor.
, - malus.
(), - futurus sum.
, . - tremo, trepido.
, - tremor.
370. , - timiditas, pavor.
, - trepidatio.
, - extimesco.
, , - stupor, pavor.
, - moereo.
- metuo, formido, vereor.
, , , - timor, trepidatio.
. - praevideo.
- advenio.
- horreo, horresco.
371. , - ira.
- lugeo.
-
quum res ita ferunt.
, , , - circumstantia.

.
 372. Aliter fit in alienis 372. - alienus.
, - fortuna secunda, res
bonis et malis. prosperae.
.
373. Ibi gratulatur 373. , - infelix sum, adversa
fortuna utor.
(gratatur) aut invidet, hic , , - res adversae,
commiserescit aut (si inforunium.
perversa est) exsultat et , - misereor.
- ex alterius
insultat. . malis gaudium capio.
- perverse
gaudens.
- felix sum, secunda
fortuna utor.
- congaudeo, gratulor.
- invideo.
374. Boni ignorantia 374. - ignotus.
- obfusco, obscuro.
neglectum et , - fastidium.
aspernationem adfert (quis . - violatio.
enim incognita unquam ; - consector.
- orior.
consectatur?); violatio, , - erubesco.
zelum; satietas, fastidium; , , - aegritudo, invidia.
turpitudo (siquidem ob ( , - satietas.
, - neglectus; cf.
malefacta erubescimus), ) . .
podorem. , - taurus.
, - contemptio.
375. Maeroris levamen 375. - imperfectus, mancus.
- hic.
est, si cogites hospitari hic , - cogito, reputo.
nos veluti fugitivos, nec - hospitor, diversor.
praecipuos esse in , - solatium,
solamen.
angustiis, sed omnia , , - taenia, redimiculum.
omnibus accidere. , , / - fugitivus.

.
376. Post lapsum enim 376. - corrumpo.
- sincerus.
nihil in nobis integrum, - integer, perfectus.
sincerum: omnia mutila, , , - Ilias malorum,
manca, et obfuscata, uno cumulus miseriarum.
, - inobedientia.
verbo, misera. (sc. ), -
, , primi generis humani auctores,
primi homines.
(sc. ) - superest.
, . - reliquus.
 XXX. DE MECHANICIS XXX.
IN GENERE. .
377. Hactenus naturalia. 377. - illiberalis.
, - vita.
Artes mechanicae - necessarius, idoneus,
(manuariae) sunt, quibus , pertinens.
victum et amictum - mechanicus.
- naturalis.
acquirimus. . , - opifex, operarius, is
qui manuum labore vivit; cf.
.
, - opifex, operarius.
378. Jam ergo artificum 378. - statuo, decerno.
- ingredior, introo.
quoque officinae cum ipsis , , - officina.
opificiis visendae nobis
erunt. .

XXXI. DE HORTORUM XXXI.

CULTURA. .
379. Hortus vel 379. , - (poet.*) arboretum.
- viridarium.
pomarium est, vel () , - bene virescens.
viridarium, vel vivarium. o , , - vivarium, locus
. ubi ferae bestiae aluntur.
(sc. ), - hortorum
cultura.
, - hortus.
, - pomarium.
, - plantarium.
- viridarium.
, - locus arboribus
consitus.
380. Sepitur vel aggere vel 380. , , - septum.
, - sepes e palis.
macerie vel plancis - sepio.
(assamentis, tabulis) , - ex aliqua re.
consertis ex asseribus , , - e palis sc. sudibus
confectus.
sectilibus, vel sepe e palis - structilis.
(sudibus), longuriis, ac . , - sepes, septum.
viminibus vitilibusque , - parvus agger.

plexa; opere topiario

ornatur.
381. Hortulanus (olitor) 381. , - risus.
- semen
ligone et rutro, bipalioque , , spargo per pulvinos.
(pastino) fodit et sarrit, et , - dissemino, semen
per pulvinos semina spargo.
spargit.
382. Arborator seminario
taleis, aut malleolaribus
virgis (quas non amplius
quam sex esse convenit) vel
viviradicibus consito.
(Concinnitas est et
elegantia, si per
quincuncem digestae
pangantur.) Inspicatos
surculos (clavolas) inserit et
rigat, scalproque germina
(pullulationes) putat
(amputat), marra vel irpice
(sirpice) vel runcina nocuos
coliculos (stolones) excidit,
luxuriemque exherbat
eradicatque.
383. Oleum ex olivis
aboleario exprimitur: dein
saepius decapulatur
(depletur) atque elutriatur.
Subtus amurca sidit, fraces
abjiciuntur, depurgatum
lecythis inditur.
. , - hortulanus.
, - pulvinus, area, areola in
horto.
- sarrio.
, - ligo.
382. - irrigo.
*, - viviradix, ab
-.
, , - herbas inutiles evello,
, exherbo.
*, - scalprum
, hortulani.
( , - cauliculus redundans;
) cf. .
- insero.
, - accido.
- stolones amputo.
, , - ramulus, surculus.
, - stolo,
() cauliculus inutilis.
, , - furculus, frutex
arbori annatu qui inde avulsus
plantatur.
() , - agnatio, id quod
annascitur vel a latere provenit in
, , stirpibus et plantis.
, - ordines in
. quincuncem sc. formam litterae V
directi.
- convenio, congruus sum.
, - runcina, ligo.
, - marra, irpex,
instrumentum quo herbae aut
radices inutiles exciduntur.
, -
seminarium, plantarium.
, - ordo.
- subsurdus, surdaster.
- arborator.
- planto.
383. , - faex olei, amurca.
- abjicio.
, , - oliva, olea, fructus.
, , - oleum.
, - olearius, qui oleum
conficit; cf. .
, - exprimo.
, , - scalprum.
, , - lecythus, vas olearium,
ampulla olearia.
- decapulo, elutrio.
. - subsido.
 384. Apiarius alvearia 384. - depuro.
, - cera.
curat ob mellificii , - apiarius, is qui apes
utilitatem, ceramque liquat , curat; cf. .
ac depurat. . , - alveare.
- liquefacio, liquo.
, - cura.

XXXII. DE XXXII.
AGRICULTURA. .
385. Agricola est qui 385. - agrum colo.
(sc. ), -
agrum colit, proventuque , agricultura.
annonae et pecunia ex (sc. ), - agricola.
frugibus venditis redacta se , - reditus, proventus.
, - pretium, aestimatio.
sustentat.
.
386. Cui fundi et praedia 386. , - villicus.
, - pastor.
meritoria locantur, , - decumanus, qui
manceps et publicanus est; , decimas quaestus sui gratia
qui si decuas (decimas) redimit.
, - decimae.
quaestus sui gratia redimit, , , - villa.
decumanus; si portoria, , , - villicus.
portitor; si pascua, , - redemptor; cf.
.
pascuarius dicitur. Cui villa , - conduco, redimo.
concreditur, villicus et () - meritorius, locatitius.
colonus est. . , - pascua; cf. ,
, .
- cui aliquid
concreditum est.
- concredo, committo.
- manceps,
publicanus.
- vectigal.
, - portitor, vectigalium
exactor.
, - portorium.
, - praedium, fundus.
387. Arvum cespitibus 387. , - arvum.
, - cespes.
depurgatum et subactum, , - semine conspergo.
ut sit fertilius , - stercoro.
fecundiusque, ante , - acquiro.
- antequam.
sementem stercoratur fimo .
(laetamine) vel marga.
388. Novale (vervactum), 388. - foecundus.
- irriguus.
id est requietus ager, , - irrigo.
, - novale, ager renovatus.
feracior est restibili; , - montanus.
irriguus, montano et - plura.
collino; limosus, siccaneo. ( ) - limosus.
- siccaneus, ubi terra
. finditur.
389. Araturus jungit 389. , - aratrum.
- aro.
aratro boves jugo, non , - jugum, quo boves aratro
funiculis eos conjugans: (***), junguntur; cf. .
unde jugales tunc dicuntur. - jugalis.
, - funis.
.
390. Tum agitans et 390. - sulco, sulcos facio.
, - lira, versura in agro.
stimulo incitans, subarat, , - frango glebas.
iterat, tertiat, seminat, et , , , - secundo facio, itero,
pectine (rastro) occat, et , , repeto.
- percribro.
inaequat liras ac versuras. . - ago, agito.
- stimulo.
- sarrio.
- tertia vice aro, tertio.
391. Inter lirandum vero 391. - aro.
, - sulcus, lira.
altera manu tenet stivam ne , , (sc. ), -
deliret, altera rallum. rallum, instrumentum quo vomer
Vomere autem buri inserto , glebis liberatur.
, - jugerum, quantum agri uno
proscindit sulcos donec die arari potest.
absolvatur jugerum. , - deliro.
, - aberro.
, - buris, lignum cui vomer
. inseritur.
- infigo.
, - stiva, manica qua tenetur
aratrum.
, - vomer, aratri ferrum.
- absolovo.
- proscindo.
392. Porca fit transversim 392. , - uligo, humor terrae.
- derivo.
ad derivandam uliginem - oblique, transversim.
per elices (colliquias). , , - porca, terrae inter
, duos sulcos elatio.
**, - elices, colliquiae,
sulci laxiores ad aquas excipiendas
. et e segetibus corrivandas.
393. Occam (urpices) in 393. - argillosus.
- satus sum.
argilloso solo ferream esse - bene ominor.
oportet; in arenoso, lignea - argillosus.
satis est. , - ligneus.
, - occa; cf.
. ,
() .
- ferreus.
- oportet.
- arenosus, sabulosus.
394. Ubi segetes 394. - suffoco.
- germino, fruticor.
fruticescunt, ne a zizaniis , , - seges.
suffocentur fruges, , , - sarculum.
sarritione (runcatione) quae .
sarculo fit opus est.
395. Cum messis appetit, 395. (vel ) - tempus
mesis, ab meto.
messores illis immituntur - mitto.
falce acuta, qui maturas ac , - manipulos colligo.
flaventes demetunt, hoc , - falx.
- permitto.
alacriores quo excreverunt , - fertilis, ferax, foecundus.
uberiores, manipulatimque , , - messor.
disponunt, spicilegio , - pauper.
- lautus.
egentibus relicto. - spicas lego seu
colligo.
.
396. Colligunt 396. , - manipulus.
, - merga, furca, qua
postmodum merga in () frumentum colligitur.
mergites et colligant , , - tomex, funiculus quo
tomicibus, superante in , mergites colligantur, e cannabe
spartoque tortus.
campo stipula. . , - merges frumenti.
, - stipula.
- relinquo.
397. Tum vehibus in 397. , - plaustrum.
- acervo.
horrea convehunt, vel , - impono.
acervos congerunt , , - horreum.
(acervant). .
398. Tritores in area 398. - trituro.
*, - tritor frumenti.
flagellis triturant (olim , - area; cf. .
exterebant tribula); ( , - acera, paleolae.
linquuntur stramina et ) - olim.
, - tribula, vehiculi genus
acera. . quo frumenta olim exterebantur.
- extero.
, - tribula, instrumentum
quo fruges exteruntur.
399. Subjactant exinde 399. , - palea, acus.
ventilabro ut secernatur
palea et quicquid inhaeret
recrementi.
400. Si quid adhuc
superest impuri, cribro
cernunt (cribrant) ut fiat
frumentum purum quod
granariis insertur.
XXXIII. DE MOLITURA ET
MOLILIBUS.
.
401. Antiquitus tundebant
frumentum solummodo
pistillis in mortario: hinc (, )
Ptisana. . pertinens, molendinarius.
402. Deinde pinsebant
pilo ruido in pistrino: unde
pultes, alica, et alia fressa.
403. Novissime a
machinatoribus excogitatae
sunt molae trusatiles
primum, tum asinariae
(jumentariae), tum aquariae
et ventosae (alatae).
, , - recrementum, quod
cribro inhaeret.
, - ventilo, ventilabro purgo.
, - ventilator, qui vanno
. frumentum purgat.
, - ventilabrum.
400. - impurum quod est
excernendum, ab -.
- diligenter, accurate.
, - purus.
-
marcaturam facio.
. - mercor, negotior.
, - cribrum.
, - cribrum; cf.
.
, - granarium; cf.
.
XXXIII.
401. - frango, tundo.
- contundo.
, - molitura.
- ad molendinum
, - mortarium.
- olim.
, - ptisana, hordeum a
cortice purgatum.
, - instrumentum.
, - pistillum.
402. , - puls, pulmentum.
, - pistrinum.
- comminuo.
, , - posterior, insequens.
(), , - puls, pulmentum.
**, - pilum quo aliquid
. contunditur.
, - alica, zea sc. spelta
deglubita.
403. , - mola
ventosa, alata.
- invenio, adinvenio.
- artifex.
, , - mola.
- asinarius, asininus.
, *, - mola aquaria.
, , - mola manuaria.
.
 404. Ubi farina per 404. , - farina.
, - farina, fere pl.
saccum cilicinum excutitur, ( ) .
furfuribus foras sparsis. , - Cilicinus.
, . , - farina crassior.
, - furfur; cf.
.
, - cribrum; cf.
.
405. Sed molitor dum 405. - farinam molo.
- emolumentum.
molit et similaginem cum () - quam maxime
pulvisculo converrit, potest.
emolumento suo inhiat. , (pro ) - licet.
, - molitor.
, , , - placenta.
. * - converro; cf. .
, - transtrum, remigum
sedile.
- coacervo, congero,
cumulo.

XXXIV. DE PANIFICIO. XXXIV.

406. Pistor massam in
mactra, spatha lignea
depsit, et in furno excoquit.
Fermentatus panis duas
habet crustas, medullam
intus porosam; azymus
cum fine fermento
subigatur, densus est.
407. Cupedinarius ac
crustularius ex polline
cupedias apparant,
liguritorum in
comessationibus
pulpamenta.
.
406. - azymus, fermento carens.
- expers.
- fungosus, mollis.
, - panem coquo, pinso.
, - pistor, panifex; cf.
, .
. , - fermentum.
, * , - panis fermentatus.
- excoquo.
, - mactra, vas in quo
. pinsitur et farina subigitur.
, - crusta.
, - panificium; cf.
.
, - spatha, spathula.
, - massa farinae subactae
et humore maceratae ad
pinificium.
- macero, subigo.
407. , - liguritor, comessator.
, - comessatio.
, - cupediae, delicatae
, dapes.
, , - cupedinarius
pistor.
() , - pulmentum; cf.
, .
, - lautitiae, cupediae,
 . gulae illecebrae.

408. Illis congeneres sunt 408. , - artocreas, panis

carni mixtus.
placenta atque in his , , - alutarius.
similae, spirae, crustula, , , , - laganum, placenta e
lagana, liba, dulcaria, , similaginea farina in oleo vel
butyro frixa.
scriblitae (streblitae), ( ), , - placenta ex melle.
artocreata, teganitae, , , - libum; cf. .
globuli, boletini, obeliae, , , - obelia, genus
operis pistorii.
tractae. , , - frigo.
, . , - crustula; n.b.
dim. ab .
, - spira, operis pisti genus,
spirae sc. funis in orbem convoluti
speciem habens.
, - tracta, vulgo torta,
opus pistorium.
, - scriblita.
- congener, genere par.
(sc. ), -
teganites, placenta in sartagine
frixa.
, - caseus.

XXXV. DE PECUARIA. XXXV.

409. Opilio fistula, pera et
pedo, vel flagro (scutica)
instructus, ovium agmem
(in quo peculium, peculiari
charactere insignitum,
habet) agit, et pastum
educit.
410. Lupus, voracissima
bestia (qui famelicus
ululat), non greges solum,
sed et armenta impetit; a
quo molossi ea tuentur
(custodiunt), hos autem ab
illo millus.
.
409. , - armentum, grex.
, - pastus.
, , - educo.
() - peculiaris, proprius.
, , - pecuaria, pecorum
pastio.
, - pedum, baculus
, pastoris.
. , - ovium pastor, opilio;
cf. .
, - pera, saccus.
, - sistula.
- insignio, nota
peculiari distinguo.
410. ( , - mulctra.
- resisto.
) - vorax.
, , - pascua.
, , - armentum.
- irruo, invado.
, - lupus, fera.
, (sc. ), - olossus,
, canis pastoralis et magnus.
 - confisus, fretus.
- consido.
. , - collare, millus; n.b.
a -.
, - grex.
, - aculeus.
- ululo ut lupus.
411. Vagi pastores, pascua 411. - muto.
, - mandra, crates, septum
quotidie mutantes, mapalia cratitium quo noctu clauduntur
sua carris circumvehunt. , pecora.
- cognominis, ejusdem
nominis cum aliquo.
() . - quotidie.
- circumveho.
, - pastor.
412. Mandrae sunt 412. - absum.
, - ovile.
tralatitiae caulae, in quas , - tralatitius,
compelluntur oviculae, si , transportatu facilis.
ovile longius absit. , - ovis.
, - mansio, caula,
, . stabulum.
413. Bubulci boves e 413. , - bubulcus.
, - bubile, stabulum
bubilibus, subulci haris , boum.
(suilibus) porcos buccina - evoco.
pastoritia evocant. , - buccina, cornu.
- pastoritius, pastoralis.
. , - suile, hara; cf.
.
, - subulcus.
414. Illi in praesepibus, hi414. , - expurgo.
, - aqualiculus.
in aqualiculis pastum , - pala, qua stabulum
herbaceum, stramenticium , , expurgatur.
(palaeteum), frumentaceum (), , - pastus.
, - praesepe.
praebentes, stabula pala ,
expurgant.
.
415. Vitulus et subrumus 415. - emulgeo.
, - lac.
agnellus ex ubere colostram - fugo.
(colostrum) sugunt. Ancilla , , - cumulus.
vero mulget, mulctra , - vitulus.
, - ancilla.
(mulctrali) lac excipiens. . , - colostrum, primum lac a
partu in omnibus animantibus.
- excipio.
- subrumus, adhuc
lactens.
 416. E lactis cremore 416. - reddo.
- descobino.
(flore) confit butyrum; e , - bubulus.
lacte coagulato caseus, sive , - butyrum.
is sit vaccinus, sive ovillus, , , - Parmensis.
- lac concretum,
sive caprinus: in quibus , coactum.
tamen Parmensis - concresco, coagulor.
principatum obtinet, () , - cremor, flos lactis.
- ovillus.
scobina descobinatus.
Quod tandem superest, ()
serum est. .
417. Vacca praegnans 417. , - bucula.
, - bucula, juvenca.
forda (horda) dicitur; , - praegnans, parturiens.
nondum foeta, bucula , - vacca foeta.
(junix, juvenca). () . - fero uterum.
- nondum.
418. Foenum e pratis 418. , - furca, rastellum.
(sc. ), - pratum.
secula desectum et () - in cumulos aggero.
sicilitum, siccatur, rastris , - secula, qua foenum
(rastellis) corraditur, furcis , secatur.
- repono colloco.
(furcellis) in metas - melior.
(cumulos) aggeritur, post in , , - rastrum, rastellum.
foenilia devehitur aut - ita, sic.
- sicilio, iterum seco.
comportatur. , (), -
, pratum, campus foenarius.
- foenum deseco.
, - foenum.
. , - foenile; cf.
.
419. E renascente gramine 419. - renascor.
- floride.
chordum fit, expediens , - pastor sc. educator
nutrimentum si laete , equorum, equiso.
germinavit. - valde.
- apparo.
.

XXXVI. DA LANIENA XXXVI.

(LANIONIA). .
420. Lanio (lanius) altilia 420. - deglubo.
- disseco.
(vescula enim non sunt , - macer.
vesca (esculenta): ecquis iis , - bovinis.
vescatur?) in laniena , ( * - bubalinus.
- a via
(laniario) mactat, id est , deflecto.
jugulat, excoriat (deglubit), ;), - hoedinus.
- altilia.
dissecat; et in macello ( - saginatus, pinguis.
venum exponit bubulam ), , - ferinus.
(non autem bubalinam), , , - aprinus, aprugnus.
- lanius.
suillam, vervecinam, , , - laniona, macellum.
vitullinam, haedinum: , . , - lanionia
rarenter aprugnam, aut (laniena), macellum.
, - pecus.
aliam ferinam. - vitulinus.
- ovillus.
- jugulo.
421. Intestina pulpa 421. , - apexabo, farcimen
factum ex sanguine, admista
effarciens, farcimina, ut , arvina.
faliscos ventres, lucanicas , , , - farcimen.
(botulos), hillas, tomacula, , , - intestina; cf.
, .
apexabones, tuceta (isicia): , , , , - isicium sc. insicium,
itemque ossas penitas, , , ferculum ex minutim consectis
pernas, petasones et , carnibus constans.
, - pulpa, caro sine ossibus.
succidias conficit. . **, - ossa penita.
, - perna, petaso.
, - petaso, perna.
- farcio.
- farcio, impleo.
- salgama,
conditanea, cibi conditi.
, - tomaculum, farciminis
genus e porcina.
, - botulus.
422. Adeps non concrescit 422. - in grumos coeo,
concresco.
aeque spisse ut sebum, quia - tam.
opimior. , , - opimus.
, - dense, spisse.
, - sebum.
. - concresco.

XXXVII. DE VENATIONE. XXXVII.

.
423. Venator arbusta 423. - agito.
, - indago et series
indagine circumcingens, pagarum quibus saltus stabulaque
feras in foveas pellicit; aut , ferarum cinguntur a venatoribus;
canum sagacium odoratu cf. -, ().
, - fovea.
per vestigia vestigat, et , - persequor.
venatur. - olfactu pollens, sagax.
- ferveo.
 , , - venator.
- venor.
, - circumcingo.
. , - sepultura.
- conjicio, conjecto ex
aliqua re.
424. Odoratores enim 424. , - sagax.
, - urceus, urna, vas
indagant ac nictunt: , , aquarium.
vertagi persequuntur et
assequuntur. .
425. Cerva ut in casses et 425. , - cassis, rete venatorium;
cf. .
plagas varis tentas et , - rete.
epidromidibus (epidromis) - evado ex aliquo loco.
passas incidit, implicatur, - pando, extendo.
- implico.
irretitur, et interimitur: si - super.
evasit, accelerat fugam. , , , - funiculus, quo retia
, , panduntur.
- accelero, maturo.
, - nitor, adhaereo.
. - dispono, tendo.
, - paxillus sc. furcula, qua
attolluntur et sutinentur retia.
, - fuga.
426. Aper spumans et 426. , - caprinus.
- spumo.
frendens venabulo , - frendeo ut aper.
transadactus interficitur. . - transfigo, transfodio.
, - aper.
, - venabulum.

XXXVIII. DE XXXVIII.
PISCATIONE. .
427. Piscator in lacu et 427. - hamus.
, - piscator.
piscina reti, verriculo, (sc. ), - piscatio.
jaculove et tragula in amne , , , - rete.
sagena et nassa piscatur: , , , - rete; cf. .
, - esca; cf. .
hamo (cui esca inditur) , - confodio.
ubivis. Fuscina (tridente) , - fiscella, piscatoria.
confodit anguillas. , - piscina, piscium
vivarium; cf. .
Excipulis intercipiuntur, in . , - nassa, qua in amne
fiscella piscatoria piscantur.
(scirpiculo) asservantur () , - lacus.
, - linum.
capturae. , - sagena, verriculum,
. genus retis piscatorii.
 . , - fiscella, sportula.
, - fuscina, tridens, quo
pisces confodiuntur.

XXXIX. DE AUCUPIO SEU XXXIX.

AVIUM CAPTURA. .
428. Auceps area 428. - inesco, decipio.
, - decipula, qua aves
praeparata, per illices capiuntur.
allectas inescatasve , - reticulum.
aviculas, vel reticulis , - aucupatorius.
- viscatus.
adobruit, vel calamis , - auceps.
viscatis (quos amiti seu , - aucupium.
perticae aucupatoriae - illaqueo.
, - laqueus.
adaptat) implicat, vel , , - qui retia avibus tendit.
tendiculis aut laqueorum (sc. ), - illex, avis
transennis illaqueat, aut alias aves alliciens.
- allicio.
decipula impedit , , - tendicula, funis quo
(intercipit). ( aves capiuntur.
), . - alligo.

429. Oscines quas vita 429. , - consuevi, soleo.

donat, caveae sive junctim
sive separatim inclusas ex
alveolo (canaliculo) et
potistride (potistra) alit.
430. Si qua pedica sese
expedit (extricat), avolat:
nec facile eam reprendas,
nisi se iterum hisce tricis
intricet.
- consuesco.
- vivum capio, captum vita
, dono.
, - separatim.
, - aviarium, cavea.
. - junctim.
- potum praebeo.
, - potistra, vasculum
potorium quod aviculis cavea
inclusis apponitur.
430. - recipio.
- avolo.
, , - iterum.
, - pedica.
, - facile.
- effugio.
.

XL. DE COQUINARIA. XL.

.
431. Promus-condus, vel 431. - emo.
- elixo.
proma-conda penum et - profero.
obsonia ex penario (cella (sc. ) - penus.
penaria, promptuario) , - reconditus, repositus.
, - obsonator.
profert: sed coquus ab
obsonatore coempta
frustatim concidit, in foco
luculento lebetibus,
cucumis (ahenis), et cacabis
elixat, verubus in
crateuterio versatilibus
assat, craticula torret,
sartagine frigit.
432. Si quid fervet et
bullit, ne ebulliat, trulla
confutat. Si spumat,
tudicula despumat.
433. Fuscina (creagra)
extrahunt fervida, colo
(fiscella, qualo) colant.
434. Residua culinae
utensilia sunt rutabulum,
batillum, foculus,
ignitabulum, tripus, radula,
crates, trua, alvei, urcei,
paropsides (lances, catini,
patinae); quae cum
eluuntur, fit colluvies.
Labrum autem est, in quo
lupini macerantur, ut
eorum amaricies edulcetur.
, - ferveo.
- disseco, concido.
, - focus.
, - craticula in qua aliquid
, torretur.
- injicio, immitto.
, - cacabus, olla in qua
, , pulmentum coquimus.
, - crateuterium,
ferrum in quo veru vertitur.
- frustatim.
, , - lebes, ahenum, cacabus.
, (sc. ), - ars
coquinaria.
. , - coquus.
, - veru.
- asso.
- circumago, verso.
- profero, promo.
, - cella penuaria.
- concido.
, - sartago, in qua cibi
torrentur.
- aeneus, aereus.
432. - despumo.
- exaestuatio, fervor.
- sedo, reprimo.
, , - tudicula, instrumentum
. quo aliquid teritur et agitatur inter
coquendum.
, - tudicula, cochlear quo
spuma deducitur.
433. - colo, transcolo.
- extraho.
, , - creagra, fuscina, furca
() . ad carnes ex aheno extrahendas.
434. - edulco.
, - cisterna, aquae
, receptaculum.
, , - eluo, abluo.
, , , - foculus, vas super
quo cibi calefiunt.
, , - urceus, vas aquarium.
, *, , - alveus, trua.
(), (, , - patina vel lanx
praegrandis, qua cibi feruntur in
, ) convivium; cf. .
- culinarius.
, , , - paropsis, lanx, patina
grandior.
- amarities.
, , - catinus.
, - labrum, vas.

435. Vas ansa prensabis;
sed si anceps est, ambigas
qua arripias: et magis
adhuc si ansatum non fit,
ne subvertas.
436. Aves deplumantur,
pisces desquamantur,
exenterantur, aut
exdorsuantur etiam.
437. Assati et frixi
salubriores sunt quam elixi
et jurulenti, nisi plusculum
condiantur.
438. Salsamenta,
conditanea, et infumata
aegre concoquuntur: atque
eapropter sanitati parum
secunda.
. , - batillum,
instrumentum ferreum quo
cineres et prunas tollimus.
, - ignitabulum,
igniarium.
, - rutabulum,
instrumentum quo ignis proruitur;
n.b. a - -; cf.
.
, - utensile.
- intingo.
, - tripus, olla tripes, ubi
aqua calescit.
, - catinus, patina.
, - radula,
instrumentum asperum et
foraminibus plenum quo caseum
aliasque res friamus et
comminuimus.
435. - prehendo.
- dubito, ambigo.
, - ansis carens.
- anceps, duas ansas habens.
- immergo.
- dubitare possis.
, . - licet.
- subverto.
, - vas.
- caveo.
436. , - exentero, eximo
intestina.
, , - caput papaveris; cf.
, .
. - desquamo.
- exdorsuo, per dorsi spinam
disseco.
- deplumo, plumas evello.
437. - condio.
- plusculum, largius.
- elixus, coctus.
, - frixus.
, . , - spica.^
*, - succidia, tergum
porci quod aut muria conditur aut
salitum in carnario suspenditur.
- salubris, sanus.
438. , - propterea, eam ob
causam.
, - utilis, proficuus.
, , - sanitas, valetudo.
.
 XLI. DE
POTULENTORUM
PARATU.
439. Vinitor vites novellas
plantas, traducibusque
propagat. Vineam bidente
pastinat, et repastinat:
palmites pampinosos
vitilibus vinctos ridicis
(pedamentis) statuminat
(palat): paulo post
pampinat, tum vindemiat,
racematione pauperibus
relicta.
440. Uvor dulcis in
vindemia ex acinosis uvis
in cupa prius calcatis
torculari exurgetur: qui e
lacu (lacusculo) in cadum,
orcam aut seriam translatus
mustum, et posteaquam
fuerit defaecatus, vinum
dicitur: potus exhilarandis
maestis accomodus.
441. Annotinum est
optimum, hornum nonnihil
feculentum.
442. Factitia sunt
absinthites, helenites,
Hoppocratium, etc. aliaque
medicata.
XLI.
.
439. , - vinitor.
, - vinea.
- pampino, pampinis
. nimiis libero.
- racemor, racemos lego.
, - palmes.
, - novellus, novus.
, - via.
, , - paratus.
- potulentus.
, , - pastino.
- vindemio.
. , - pedamentum, quo
palmites fulciuntur.
440. , - acinus vinaceus, baca.
, - muscum.
- qui potest.
, , - cerevisia, potus ex hordeo;
, cf. .
- premo.
- exhilaro.
, - hilaris.
, - cadus, dolium.
, - orca, lacus preli torcularii
, ubi uvarum succus exprimitur.
, - transfundo.
, - vinum.
, - potus, potio.
. - moestus.
- uva.
- calco uvas in lacu.
, - torcular.
, - vindemia, vindemiae
tempus.
- defaeco.
441. - hornus, hoc anno natus.
- annotinus.
, - optimus.
. - faeculentus.
442. , (sc. ), - absinthites,
vinum absinthio conditum.
, , *, - helenites, vinum enula
, conditum.
. (sc. ), -
Hippocratium, vinum
odoramentis conditum.
- hujusmodi.
 443. Defrutum est sapa; 443. , - acresco, vappesco.
- exoletus.
exoletum, vapa; fugiens, , , - defrutum, vinum e
quod aetati cedit. , . musto ad dimidium excocto
factum.
(sc. ), - vinum quod
coacuit aliquantum.
(sc. ), - sapa, vinum
e musto ad tertiam partem decocto
factum.
- quasillus.
* (sc. ), - vinum
versum, fugiens, vappa.
444. Hoc ubi non abundat, 444. , - penuria, inopia.
, - lupulus, herba.
mulsum (hydromeli) , , - hordeum, tostum, polenta.
coquitur: itemque cerevisia . - coquo e potulenta.
(zythus) ex farre tosto - coquo.
, - mulsum.
(byne) et lupulo.
445. Abditur in cellas 445. - abdo, repono.
- promo.
frigidiores et obturatur , , - epistomium, quo
(operculatur) promiturque , dolium obturatur; cf. ,
siphone (siphunculo) aut .
, - cella vinaria.
epistomio. . - promo, depromo.
, - lipho, tubus.
, - scintilla.
- obturo.
(), - fiscus
principis.
446. Capacioribus in cupis 446. - tutus sum.
- tuto.
sapidius est quia non , - infirmus sum.
evaporat, praesertim - quia non
cantheriis alioribus evaporat.
cum inf. - quia, quoniam.
superpositum. , - evaporo, odorem
amitto.
(, - evanesco, evaporo.
- capax.
, ). cum inf. = quia -
quia non evaporat.
, - cantherius, cui dolia
imponuntur.
- altus.
447. Ex inclinato dolio 447. - evaporo.
- inclino.
faeces una (insimul) exeunt: , - faex.
et quidem copiosus, si .
commotes.
 448. Ex vinaceis (flocibus)
confit lora seu posca,
fontana ac puteali
(puteana) aqua aliquanto
commendatior.
449. Infundibula ad
lagenas et fidelias
acuminatas pertinent, quae
non nisi guttatim
implentur.
XLII. DE AURIGATIONE.
450. Equiso in equili
equum capistro alligatum,
aut fiscella (camo) si
mordax sit constrictum,
dentata strigili purgat,
gausape insternit. avena
quam vanno ventilat,
excussis ad ventulum
retrimentis cibat, et
aquatum educit.
451. Eques ephippio
insidens, stapedibus
insistit, calcaribus mannum
instigat, freno (habena) sive
orea pro lubitu flectit
(obliquat), pastomide
autem corcet.
448. , - lora, posca, potus
factus ex acinorum folliculis
(), expressis aqua affusa.
, - lora, posca, potus
factus ex acinorum folliculis
expressis, aqua affusa.
, . - putealis.
449. , - infundibulum,
instrumentum quo aliquid in vas
infunditur.
, - fidelia, vas fictile ad
, usus varios accomodatum.
, - lagena.
, - acuminatus.
. - in acutum desino.
- impleo.
- acuminatus.
- guttatim.
, - infundibulum.
XLIII.
.
450. , - gausape.
, - avena.
, - gausape; cf. ,
() .
, - interpres.
, - aurigatio.
, , - equiso, equorum
, curator.
, , - equile, stabulum
equorum.
(), - defrico.
. , - capistrum.
, - vannus, qua
frumentum purgatur.
, - frigilis.
- oris duri.
- insterno, operio.
- camo sc. fiscella obligo vel
adstringo.
451. - staticulum quo pedes
firmamus equum ascensuri.
, , - pastomis (postomis),
, instrumentum quod naso equi
admovetur ad eum coercendum.
- ut ipsi
, videtur, pro arbitrio.
( ), - placens, commodus.
, , - ephippium, clitellae.
, - habena.
, , - mannus, equulus.
 . - sedeo.
- stimulo.
, - calcar; cf.
, .
, - frenum; cf.
.
- firmo pedem, insisto.
- freno duco, freno
rego vel moderor.
452. Antilena, postilena, 452. , , - ornatus.
, - antilena, lorum
dorsuale, avertae, aureae, et , , ante pectus equi.
phalera, ornatui sunt. , , , - orea, ea pars freni quae
, . ori equi inditur.
, - stragulum, (sc.
) quod dorso equi
imponitur.
, - postilena, lorum sub
cauda equi.
- phalerae, ornamenta
equorum.
, - frenum, habena.
, - frenum.
453. Succussator equitem 453. - gradior.
, - equus
quassat; gradarius molliter, , tolutarius, asturco.
tolutarius (asturco) tolutim , , - sejuges, currus sex
gradiens non cespitat. , equis junctus.
(sc. ), - qui bene
(). currit, equus gradarius.
- cespito, labor.
- despito, labor, impingo.
- quatio, quasso.
- tripudio.
- succussator, facile
excutiens.
- tolutim.
454. Auriga parippum 454. - equus cui
clitellae sunt impositae, sellarius.
sellario jugat, antecessores - clitellas vel stragulum
ante se agit. impono.
, , - auriga; cf. .
, - eques.
. (sc. ), - parippus,
equus funalis.
(sc. ) - equus
antecessor.
- antea.
455. Magnates sejugibus 455. () - plebeius, qui de plebe
est.
vehuntur, pilentis et , , - bigae.
carpentis (pampillis). () , - cursus.
, - primas, optimas.
Plebeii quadriga, triga,
biga, idque rhaedis et
essedis: alicubi etiam cisiis.
456. Onera plaustris
(sarracis) trahisque,
aegrotantes arcera, delicati
tectica transvehuntur.
457. Currus habet axes
(qui ut axungia ungantur,
succula sustolluntur) et
rotas ex modiolo radiis
duodecim, apsidibus sex, et
totidem canthis contextas,
quibus praefixum est
embolium.
458. Temonis orae
(extremitati) admoventur
de helcio dependentia
retinacula (sive sint
catenae, sive lora), pone
autem sufflamen ad
sufflaminandum in
praecipiti descensu currum.
, , , - rhaeda, vehiculi genus;
cf. mularis .
, , , - pilentum, vehiculum
, pensile.
. - magnates, viri illustres.
- inferioris sortis homines,
plebeji.
, - pilentum, vehiculum
pensile.
(sc. ), - quadriga,
currus quadrigis junctus.
456. , , - lectica.
, - ascopera,
, sacciperium, pera viatorum in qua
, pecunias aut utensilia quaevis
reponunt.
, - traha.
. - delicatus.
- delicate vivo.
, - arcera, vehiculum
infirmorum.
457. , , - sucula, machina
tractoria.
, - axo.
, , , - absis, curvatura rotae.
, . - infigo, praefigo.
, - paxillus qui axibus
. rotae infigitur, embolium; cf.
, .
. , - canthus, ferrum quo axis
rotae munitur.
, - radius rotae.
, - rota.
**, - modiolus sc. medium
rorae.
- ungo.
458. , - catena.
- alligo.
, - praeruptus.
, , - currus.
, **, - helcium, quod ecquis
induitur ad trahendum currum.
. , - sufflamen, quod rotae
() injicitur ne praeceps feratur.
- alligo.
, - lorum.
, , - descensus.
. - cohibeo, retineo.
- pone, a tergo.
, - temo currus.
, - sufflamen, lignum
quo rotae injecto cursus ejus
sistitur.
 459. Cum per orbitas
levius trahantur vectabula,
ne exorbites, respice.
460. Clitellae mulo aut
caballo imponuntur, ut per ()
loca praecipita et invia
transitum alium non
ferentia, onera
transferantur.
461. Bajuli vel humeris vel
feretro (aerumna de collo
suspensa) bajulant, vel
unirota protrudunt.
459. , - orbita.
- decedo, deflecto
() a via.
- decedo, deflecto.
- exorbito, orbitam exeo.
- insero, implanto.
, - facilius.
. - veho.
460. - invius, aditu vel accessu
difficilis.
- abruptus, praeruptus.
, , - sarcina.
, - mulus.
- porto, fero.
, - clitellae.
.
461. , - protrudo.
, - carruca, vehiculum
, , unam rotam habens.
, , - feretrum, in quo
. aliquid fertur.

XLIII. DE NAVICULARIA. XLIII.

.
462. A transmarinis 462. - vendo, venundo.
, - scrutorum
apportaturi quaedam venditor.
nautae, mare (aequor) - solis velis feror.
naufragum navigant, ora e - transmarinus.
- naufragus, naves
prymnesio soluta. frangens.
(). , - nauta.
, - navicularia ars.
- navigo.
- apporto, affero.
, - onus.
463. Nauclerus 463. - ambo.
, - artemon, velum navis
gubernaculo assidens majus.
clavum gubernat, - impero.
navarchus imperitat. Alii - assidue
discurro.
per pergulas (ageas) et per - impiger, assiduus
foros cursitantes ad sum.
antennas vela (acatium , , - aplustre, ornamenta
navis.
nempe, thoracium, et - per
quandoque etiam , foros navis.
supparum) alligant, eaque , , - discurro.
- trajicio per aliquid.
ad ambo usque cornua , , - dolon, minimum velum
diducta, trajectis per
carchesium funibus
subvectant, vel contracta
demittunt: alii epidromum
puppi, dolonem in prora,
aplustria in mali fastigio
defigunt.
464. Tranquillo salo
velificatio non procedit, nisi
remiges per transtra ad
scalmos considentes
(identidem celeusmate per
celeusten inclamandi et
exhortandi) remigent, vel
remulco navim trahant
helciarii, vel ubi opus,
contis trudendo a brevibus
et scopulis propellant
navicularii.
, ad proram.
, - epidromus, velum
posterius.
, - clavus navis,
, gubernaculum; cf. .
, - thoracium, velum
, quadratum quod maximo velo
. incumbit.
, , - velum.
, - malus navis.
, , - piscis.^
, - fori, tabulatum
. navis quod nautas aut milites
sustinet.
, - antena, lignum
transversum e malo navis.
- guberno, moderor.
, - navarchus, praefectus
navis.
, - nauclerus, navis
gubernator.
, - fori, tabulata navium
constrata per quae currunt nautae.
, - gubernaculum,
clavus navis.
, - navis.
- assideo.
, - puppis, extrema navis
pars.
, - prora, anterior pars
navis.
464. - tollo, subduco.
- propello.
, , - brevia, syrtes in mari.
-
navigatio non procedit, navigari
non potest.
, , - quod fieri potest.
, (sc. ), - helciarius,
, qui navem fune trahit.
- impello, excito.
- ructo.
. , - celeustes, qui remiges
. adhortatur.
, - contus, hasta nautica
longa et robusta.
. - tranquillo salo.
, - summa tranquillitas
maris.
, - navis.
-
navigatio non procedit, navigari
non potest.

465. Nam in illos si
incidant, naufragio
periclitantur, ni jacturam
faciant necessitudine id
efflagitante. Idcirco
profunditatem bolide
exquirunt, ne alicubi
adhaerescant et naufragium
faciant.
466. Vento minus secundo
(adverso) obliquandi sunt
sinus carbasorum vel
remulcandum est. Procella
oborta ne abripiantur a
decumanis fluctibus,
anchoram rudenti annexam
jaciunt atque ita fluctuant et
jactantur.
467. Primam navigans
(naviculans) (sive corbita,
sive celoce sive etiam
lembo invehatur, perinde
est) nauseam vix effugit, si
quidem paulo velocius a
flabris aspirantibus
impellantur.
468. Navis vacua,
praesertim actuaria, quo
firmius innatet, saburra
oneratur: sed si plus nimio,
- navigo.
- debeo.
, - remex.
- remulco sc. loris
funibusque navem traho.
, - pagina.
, - scalmus, lignum teres
cui remi loro alligantur.
- circumspicio, speculor.
465. - nisi.
, - profunditas, profundum.
- indago, perscrutor.
, , - jactura mercium e navi.
, , - necesse est, opus est.
- periclitor.
, - navem frango, naufragor,
, naufragium facio.
, - naufragium.
.
466. - ancora firmo.
, - procella, turbo.
- oborior.
, - aufero, abripio.
, - aufero, tollo.
- secundus, prosper.
, - fluctuo.
, - velum nauticum,
, carbasus.
- obliquo.
, , - ventus.
. - fluvialis, fluviatilis.
, - fluvius, flumen, amnis.
, - fluctus decumanus,
magnus.
467. (sc. ), - bajulus.
- tempestuosus.
- impedio.
, , - celox, navigii genus
, breve atque utile; cf. .
, - lembus, parvum
, navigium.
. - nauseam patior, nauseo,
evomere conor et adnitor.
, - corbita, navis oneraria.
- navigo.
468. , , - securitas.
, - bolis, pondus funiculo
affixum quo demisso nautae
, explorant profunditatem maris.
, , - saburra .
- saburra onero.
pessum ibit.
469. Ubi fatiscit (quod
multoties fit), nautea per
hiscentes rimas illabitur,
atque in carinam confluit:
unde antlia exantlatur seu
sentinatur. Post, ut rimulae
omnes stipentur, phalangis
in siccum subducitur; et
commissurae stupa aut
musci coma referciuntur ac
ferruminantur, tandemque
oppicantur naupegis.
470. Navigatione peracta,
actutum navigia in portum
appellenda sunt, aut certe
in opportunam stationem
(navale) deducenda.
471. In navigabili flumine
raro triremibus ac liburnicis
onerariis, ut plurimum vero
lintribus, scaphis, cymbis et
phaselis utimur, qui remis
provehuntur, immo et
ratibus.
472. Ubi vadum deest,
pontone trajiciunt,
diciturque trajectus: sed
portitor naulum poscit.
, (sc. ), - actuaria
navis.
. - demergo.
, - ratis.
- nimis onero.
- nimis repleo.
- submitto, demitto.
469. , - commissura.
- fatisco, hiatu diducor.
- influo, illabor.
() - exhaurio.
, , - muscus.
, - figuli officina,
, figlina.
, , - muscus.
, - remulcus, quo naves ex
uno mari in alterum per
continentem traducuntur.
- compingo, coagmento.
- oppico, pice illino.
, - fissura, rima.
, , - stupa*; cf. .
() , - commissura.
. , - carina, ima navis pars.
- quum
navis fatiscit.
- rimosus.
470. - statim.
- navale, navium statio.
- appello navem.
,
.
471. , - acatium, velum
maximum in navi.
* (sc. ), - liburnica,
, genus navigii triremis figuram
, habens.
- navigabilis.
, , - scapha.
, , , - ratis.
, - triremis.
, - phaselus, navigium
, oblongum.
. (sc. ), - navis
oneraria.
, - usus.
472. - trajicio.
, - naulum, portorium.
, , - ponto quo flumen
trajicitur.
. , - portitor, vector.
 . , - trajectus.
, - vadum quod pedibus
. transiri potest.
473. Alibi fiunt pontes 473. - alibi.
, - pons.
lapidei vel sublicii, et , , , - ponticulus.
pensiles: itemque ponticuli. () - pensilis.
- pensilis.
- lapideus.
.
474. Urinatores quaevis 474. - investigo.
, - urinator.
profunda tranant submersa - submersus, demersus.
perquirentes.
.

XLIV. DE ITINERIBUS. XLIV.

.
475. Viator, quo tendit, 475. - rectam viam sequor,
recto itinere progredior.
recta sine ambagibus , - viator.
proficiscatur, ad . , - ambages, circuitus.
deverticula ne divertat. , - iter.

476. Semitae causa viam 476. , , - semita.

- peritus.
ne deserat, nisi tritus sit , / - canis.
callis et itineris dux , , - dux viae seu itineris.
comesve peritus praesto. . - deverto, deflecto a
via.
477. Avia (devia) et 477. - avia.
- avius.
salebras qui metuit, , , - salebrae.
nusquam deviet. . - extra viam tritam evagor,
a via deflecto.
478. Bivium et trivium 478. , - occurro, obviam venio.
- ad sinistram,
fallax est: quapropter ne , sinistrorsum.
erres, obvios sciscitare, qua , - eo.
eundum? Num hac an illac, - ad dextram, dextrorsum.
, - bivium.
prorsum an rursum, , , - interrogo, quaero ab
dextrorsum an sinistrorsum , , aliquo.
flectendum sit? . - an.
- ne.
- ut.
- quo, quorsum.
- hac an illac.
- hac, illac.
- hac.
, - trivium.
479. Tramites et compita 479. , , - compitum.
non aeque seducunt. , , - trames, semita, callis.

.
480. Peregrinari ut absque 480. , - merx.
- peregrinor.
interprete possis, idioma
calle. , .
481. Peregre ituro ocreae 481. - peregrinor.
- conveniens.
competunt aut perones ob , - baculus.
caenum; et petasus *, , , - rheno (reno), velamen
(galerus) ob solem; et rheno , , villosum humeros pectusque
tegens.
aut mastruca ob frigus; et , , - lacerna.
lacerna scortea vel penula e , , - lana.
coacta lana ob pluvias; et . , - mastruca, vestis
pellicea; cf. .
baculus (baculum) seu , - petasus, galerus,
scipio, quo nitatur: tegmen capitis latum et
adminiculo enim est. expansum.
, - petasus, tegmen
capillo solem arcens.
, - pero; cf. ,
.
, - lacerna, penula, vestis
quae tunicae inducitur adversus
aris injuriam.
- adminiculi
causa.
, - adminiculum.
482. Opus et viatico ad 482. , - venalia.
, - sumptus, impensa.
faciendas impensas: vel , - viaticum.
literis (tessera) collybisticis , - porro.
ab aliquo collybista. , , - collybista,
campsor, qui dat vel accipit
. litteras collybisticas.
, - collybus, litterae
collybisticae, in quibus scriptum
est de quadam summa pecuniae
ab eo qui eas recepturas sit,
persolvenda.
, - opus.
483. Sed et patientia: sub 483. - sub dio cubo.
, - patientia.
dio enim pernoctare
obtingit. .
484. Ubi ubi es, qucum 484. - ubicunque
terrarum.
(quocum) sis attende, quid - ubicunque.
occulte geratur quam . - unquam.
sagacissime aucupans. - ago, gero.
 485. In peregrinationibus 485. - intutus.
- jugulo.
enim intuta sunt omnia. - raptu vivens.
Latrones trucidant, - periculosus, intutus.
praedones spoliant, piratae , - diversorium,
caupona.
arreptos abducunt. His , , - hospes.
igitur latrocinantibus ac , - latro.
praedantibus ne obvies, - spolio, praedor.
, - hospitium, locus
cauto opus. Immo ne in ubi hospites recipiuntur,
hospitiis quidem, . diversorium.
praesertim apud caupones, (), - hospes,
qui peregrinos excipit.
hospes ab hospite tutus est. , - hospes, qui apud aliquem
in hospitio est.
. - vias insideo.
, - latro, is qui vias
() insidet ac viatores intercipit.
- apud.
. , - pirata, praedo
marinus.
- caveo.
486. Ut sarcinam tuam 486. , - loculus in quo
servatur pecunia.
commode gestes, vidulus, - leviter, facile, commode.
mantica, pera - utilis, quo opus est.
(sacciperium), bulga, , , - bulga, sacculus quo
equites necessaria itineri secum
marsupium (crumena, , ferunt; n.b. fere plurale.
loculus, funda), denique , , , - marsupium; cf.
sinus opus est. , , , .
, - iter.
, . , - sacculus.
- in fasciculum colligo,
in sarcinam connecto.
487. Ut expeditior sis, 487. , - impedimento, ab
(adverbium).
impedimentis ne te - expedite.
aggravato: remorantur . - impedimentis modice
enim festinos. me onero.
- proficiscor.
488. Si maturandum 488. - velox.
, - veredus.
(celerandum) est, veredis , - equus veredus.
(celetibus) uti praestat, .
quam meritoriis equis.
489. E longinquo reducem 489. (sc. ) - e terra
peregrina.
salvum et sospitem - extraneus,
laetabundi tui te excipient. , peregrinus.
(), - salvus, sospes.

XLV. DE MERCATURA.
490. Mercatores, bona
aliunde allata non absque
lucro (quis enim cum
damno negotiaretur?)
dividunt.
491. In emporiis celebria
exercentur commercia:
oppidatim mercatus
solenes et nundinae
instituuntur. Monopolia
incolis molesta esse et
parum conducibilia
notorium est.
492. Et propolae et
institores et tabernarii
quaestum facientes in
cadurcis suis, et
circumforanei et scrutarii
(grytopolae) cum scrutis
. - excipio.
- necessarius, amicus.
- bene valens.
- domum.
- conjungo, adjungo.
- salvus.
XLV.
.
490. - sine lucro, cum damno.
- aliunde.
- sine.
() , - argentum.
, - mercatura.
- cum.
, - cum damno.
- negotior.
- divendo.
- commuto,
permuto.
, - lucrum.
; - negotior.
- praeopto, malo.
- affero.
491. , - mercatus.
- molestus.
(sc. vel ) - qui in
. ipso loco habitat, incola.
- in ipso loco.
- publicus.
, , - emporium, locus ubi
. mercatura exercetur.
- anniversarius, quotannis
fieri solitus.
, - publice utilis.
() , - monopolium,
. arbitrium vendendi quo quis solus
quidpiam vendere potest.
, - mercatus,
nundinae.
- oppidatim.
, - urbs, oppidum.
, - commercium.
492. , , - circulator.
- postulo, peto, volo, cupio.
, , - (dim. ab )
, , scruta, merces frivolae.
, - scrutarius, is qui
res frivolas vendit.
(sc. ), - negotiator,
, mercator.
- vendo, venundo.
suis frivolis negotiatore dici
volunt.
493. Et quidni? Ubique
sane merx licet (venit),
venditor venalem exponit,
et indicat quanti: emptor
licetur (licitatur) donec
conveniant.
494. Sed qui mercatur, ne
se defraudet in emptione,
nummorum (qui aurei sunt,
vel argentei, vel aerei)
teneat valorem: ut oboli,
semoboli, teruncii, semissis,
assis, grossi, denarii,
floreni, solidi imperialis,
scutati, coronati, etc.
495. Nec qui vetustus
rerum aestimationes
investigat, nescius sit
talenti Attici, quod valuisse
volunt antiquarii sexaginta
minas: mina autem valuit
centenos denarios
(drachmas) seu
quadringentos sestertios:
, - institor,
revenditor.
- circumforaneus.
. - veneo.
, - propola, is qui
merces prius emit, ut pluris
revendat.
, - merx parvi pretii.
- quidni.
493. ; - aestimo, pretium pono.
- donec.
, - expono, propono.
, - venditor.
, - forum, taberna,
ubi res venales exponuntur.
, , - conventio.
, - licitor, contra
licitor.
, - emptor.
. (sc. ) - merces quae
venduntur.
- venalis.
494. , - argenteus.
, - as, moneta.
*, - thaleros, moneta
, Germanica.
, , , - denarius, moneta.
, - semissis, as
, dimidius.
, , *, - semiobolus, moneta.
, , *, - coronatus, moneta.
, - numisma, moneta.
, , - defraudo.
, , , - obolus, moneta.
, , , - grossus, moneta.
*, - scutatus, moneta.
, . - rerum pretiosarum
venditor.
*, - florenus, muneta.
- aureus.
- mercor, emo.
495. - Atticus, ex Attica regione.
, - drachma, moneta.
- centum.
- noster.
, - mina, moneta Attica.
- vetus, antiquus, priscus.
, - plane, liquido.
, ; *, - scariola, herba.
- vexo.
- circiter, fere.
.
sestertius autem duos
circiter crucigeros monetae
Germanicae.
496. Pretium annonae
ingravescit aut remittit
prout ejus raritas aut
affluentia est: sed nihil
carius constare ajunt, quam
quod precibus emitur.
XLVI. DE VESTIARIIS
OPIFICIIS.
497. Linum et cannabis
macerantur in lacunis, et
exsiccata frangibulo
conteruntur, tum
carminantur (caruntur)
carmine, remanente ibi
flocco, hic stupa.
498. Dehinc netrices
penso ad colum applicato
fila trahunt (nent), sive
rotula sive fuso cum
verticillo.
499. Ex fuso fila in
girgillum deducuntur, inde
in rhombum, ex rhombo
496. ' - decresco.
- fit annonae
() gravitas.
, - pretio augeor.
, - imminuor,
decresco.
, - minus.
, , - preces.
, , - affluentia rei quae facit
ut vili pretio fit, vilitas.
. - plus.
, - penuria annonae sc. rei
frumentariae.
, - penuria annonae.
- secernor, remaneo.
XLVI.
.
497.* , - macero.
(sc. ), - ars
vestiaria.
, , - cannabis.
- carmino, carpo.
- ad carminandum
pertinens.
. (), - floccus,
villus, cirrus.
- contero.
, - lacuna, lacus.
498. , - pensum, quod netrices
colo applicant.
, - rotulus, fusus, colus.
, - deduco.
, - fila deduco, stamina
deduco.
, - pensum quod colo
. applicatur.
, - rotula coli, fusus.
, - pecten.
- circumligo.
, - stamen, stilum.
- colligo.
- verticillus coli.
, - netrix.
499. , - glomus.
, - tela.
, - glomero.
, , - rhombus, machina quam
glomerantar glomi, et fit . agitando tramam glomeramus.

tela.
500. Textor conculcans 500. - alterno,.
- aliquam rem versor
insilia (binae complanatae ( dolis utendo.
(aequatae) trabeculae sunt, ) , - trabecula.
quae alternatim (vicissatim) - duo.
- intexo.
consurgunt et recidunt), , - ad solem expando.
stamini tramam , - prava consuetudo.
(subtegmen) subtexit, et ita - calco.
, - trama, subtemen, id quod
linteum et carbasum . stamini inseritur.
conficit: quod ut candescat, . , - carbasus, linteum
insolatur. tenue.
- dealbo.
- ex opposito.
, - sindon, linteum
pertenue.
, - stamen.
, - insile, scabellum; cf.
.
, - textor.
501. Bilix duplicatum, et 501. (sc. ), * - bilice
linteum.
trilix triplicatum licium , , - licium, tela.
requirit. . *, - trilix, lini genus.
502. Idem propemodum 502. - fio.
, - colus, per quem fila
in lanificio fit: quod deducuntur.
artificiosius contexitur. , - hactenus.
. - artificiosus.

503. Pectitur lana vel 503. - evanidus, fugax.

, - densus,
gossipium (bambacium) et , satur color.
carminatur a lanario, netur - tingo.
a lanifica, dein texitur, et (, ), , - tinctor.
, - fullo.
pani transeunt in pannum , , - color
laneum: quem fullo , indelibilis.
constipat et condensat, , (sc. ), - lanarius,
qui lanam carminat.
tinctor in cortina tingit, - constipo.
quendam saturo, quendam , - dilutus, evanidus.
diluto, [et] quendam - evanidus fugax.
- neo, filum duco.
pertinace, quendam (), - carmino.
evanido (fugaci) tinctus. , - pecto.
, , - carmino.
, - pannus.
. , - lanificium; cf.
.
 504. Sartor forfice scindit,
acu et digitali indumenta
suit: sed ne suturae
notabiles sint, quandoque
et dissuit, rursumque
scissuras consuit plicatque.
505. Qui vetera sarciunt
(resarciunt) veteramentarii,
qui interpolant mangones
sunt, ablecta (interpola)
venditantes.
506. Coriarius coria lixivio
elaborat: e quibus sutor
(calcearius) calceamenta in
sutrina ad modulum
(formulam, mustricolam)
subula et filo piccato
conficit.
507. Pellio e pellibus
pellicia construit.
508. Alutarius alutas
praebet; sed omnes hi per
ludibrium cerdones
audiunt.
XLVII. DE VARIIS
VESTIUM GENERIBUS.
504. , - sartor.
- rursus consuo.
, , - acus, instrumentum.
, - digitale, digitorum
. involucrum.
- dissuo.
, - conspicuus.
, - suo, consuo.
. - seco, scindo.
, - forfex.
505. , - veteramentarius,
qui vetera vestimenta sarcit.
() , - vestiarius, qui
vestes vendit.
, , - veteramentum, veteris
calceamenti corium.
- haeres fio, sum.
, - mango, qui vestes
. veteres interpolat.
- reficio, reparo.
- interpolo, in aliam
formam verto.
506. , - genitura.
- irrigo, madefacio.
, - calceus, caliga.
, , - modulus, formula.
, - filum.
, - subula, qua corium a
sutoribus perforatur; cf.
, .
- picatus.
, - coriarius.
. , - corium.
, - sutrina.
, - sutor.
, - lixivium coriarii.
- consuo.
507. , - pellis.
- pellicius.
, - pellio, qui pellicea
conficit.
. , - vestis, amiculum.
- compono, conficio.
508. (sc. ), - cerdo,
opifex sordidus.
. - per ludibrium.
.
XLVII.

509. Vestis ad
obtegendam nuditatem e
paradiso ejectis data, stulte
a phrygione acu pingitur et
ad fastum adhibetur.
510. Moles nobis est et
remora, dum induitur toties ,
et exuitur.
511. Alii laxa veste
gaudent, alii stricta, habitu ,
vario et quandoque
segmentato.
512. Vestitus lugubres
sunt epomis, calyptra,
ricinus (ricinium). Virilis
autem familiaris amictus
est thorax cum manicis,
colobium, subligaculum
(femoralia, braccae), toga
talaris, lacerna. Chlamys
vero, sagum, abolla, laena,
paludamentum, caligae
militaria sunt.
.
509. , - nuditas.
, - vestimentum.
- vanitatis gratia.
, - paradisus,
, viridarium.
- texo.
, - phrygio, qui acu
pingit.
, , - velamen,
tegumentum.
. , - fastus, superbia.
- inservio, servio, ad
aliquid adhibeor.
510. - induo, amicio.
- exuo.
- induo.
- toties.
. , - retardatio, remora.
511. - orno.
, - fimbria; cf.
, .
, , - limbus, segmentum
vestis.
- amplus.
. - varius, versicolor.
512. , - bracca, femorale; cf.
.
, - virilis.
, . , - tomentum quod
culcitris infarcitur.
, - epomis, vestis humeros
, , tegens.
(), , - thorax, pectoris amictus.
, , - calyptra, quae servit
capiti operiendo.
, , , - colobium, tunica sine
() , manicis.
, - lugubris.
, - peplus lugubris, rica.
, . , - vestis quae
thoraci superinduitur.
(sc. ), - toga talaris.
, - sagum, vestis militaris.
, - caliga, ocrea.
, - lacerna, tunica.
- militaris.
, - toga.
- manicatus, manuleatus.
, - laena, vestis crassa quae
hieme superinduitur.
, - chlamys, vestis militaris.

513. Femineus: amiculum
(amictorium), palla striata,
stola, supparus (peplum
carbasinum), cyclas,
calantica (reticulum, rica),
praecinctorium (castula,
semicinctium), vitta albens,
mitra.
514. Communis:
theristrum, indusium,
interula (subucula), pileus,
galerus acuminatus, pileus
nocturnus, tiara, tunica,
chirothecae, tibialia,
periscelides (genualia,
fasciae crurales), calcei
(soleas obstragulum [et]
corrigias habentes), calones,
socci, crepidae, subere
mollita sandalia, cothurni
(tragoedis cumprimis
usitati), et calopodia ferrata,
quibus mira dexteritate et
incredibili celeritate per
conglaciatas aquas
labuntur.
- auro intertextus.
513. - injuriam facio.
, - amiculum
( foemineum.
) , , - reticulum muliebre.
, , - melius.
- muliebris.
, , , - vitta mulierum.
, , . , - cyclas, genus seminae
vestis magnificum.
, - peplum carbasinum.
, - lumbare,
praecinctorium; n.b. .
- rugosus, multas plicas
habens.
*, - pectorale, fascia
pectoralis; cf. .
, - stola, tunica longior.
, - calantica, vitta, tegmen
capitis muliebre.
, - tiaria, mitra.
514. - non flexus.
- per.
, - uterque.
(), , , - soccus.
, , , , - theristrum, vestis
subtilis et aestiva.
, , , - petasus, pileus ad
, arcendum solem.
( , , - calceus ligneus vel
durus.
), , , - cothurnus.
, , - crepida.
, , - glacies.
- mollitus.
, (sc. ),
, - obstragulum calcei.
, - periscelis, fascia
cruralis.
, - pileus; cf. .
, , - socculus laneus; cf.
. , .
, - sandalium.
- tragoedorum proprius.
, - subucula, vestis
interior.
, - suber, cortex.
*, - chirotheca.
, - tunica.
, - indusium.
, - tunicula; cf.
.
 515. Omnia, ubi convenit, 515. - fibula.
, - uncinulus.
aciculis, uncinulis , , - nodulus.
(spintheribus), fibulis, (),
nodulis, et globulis , ,
connectuntur (nexantur, .
adstringuntur).
516. Cingulo nos 516. - solvo.
- discingo.
cingimus et discingimus, , - dilanio, discerpo.
ligulas nodis astringimus - firmiter.
aut solvimus. (), - ligo.
- cingo.
, - cingulum.
( ) - adstringo nodos.
. , - fibula, vinculum; cf.
.
, - corrigia, ligula.
517. Pallio amicimur et 517. , - pallium.
- instauro, renovo.
ornamur. . - versipellis, veterator.
- amictus sum.
518. Ornamenta 518. , - redimiculum, quo
cincinni redimuntur.
adjiciuntur: redimicula , , - cincinnus.
(quibus cincinni et alia , , - lacinia.
redimiuntur), taeniae, (), , - limbus, segmentum
vestimenti.
fimbriae, limbi, institae, , ,
segmenta, syrmata , ,
(peniculamenta), lemnisci, ().
laciniae.
519. Item annuli, torques 519. , , - annulus.
, - inauris, quae auri
(muraenulae), monilia, , , appenditur.
armillae (brachialia), , , , - ornamentum ab
inaures (quae auriculae , , auricula dependens, inauris.
, - inauris, qua aures
lobo insertae, stalagmia ( ornantur.
nominantur), aurifabrorum ), , , , - sudarium.
et gemmariorum opera; nec , . , - monile.
, - monile.
non linteola, muccinia, , - muccinium,
strophia, sudaria. linteolum quo nares abstergimus.
, - stalagmium,
inauris genus oblongum.
, - armilla.
520. Bardocuculli 520. , , - bardocucullus, pallii
genus e panno crassiore, cucullum
naviculatorum, centones , adjectum habens, ac nautis et
(qui ex paniculis et ex ( aurigis usitatum.
assumentis consarcinati , - ager.
- dego.
sunt) inopum sunt: qui ), , - additamentum
rurantur, levidensi panniculi.
tunicantur. , - panniculus qui
assuitur.
. , - vestis vilis.
- centro, vestis ex panniculis
consarcinata.
, - vestis hiemalis.
521. Gynaeceum suum 521. , / - famulus, famula.
, - gynaeconitis,
sibi mundum habet, , gynaeceum, domus pars ubi
matronae pedissequas. () mulieres versantur.
. , - mundus muliebris,
apparatus.
, - matrona.

XLVIII. DE XLVIII.
ARCHITECTURA ET .
FABRILIBUS ARTIFICIIS.
522. Primitus in specubus 522. - ubique, passim.
(sc. ), -
(cryptis), cavernis, tabernis, () architectura, ars aedificia
et frondeis tabernaculis, ut () exstruendi.
et cespitiis (caespitiis), , , - tugurium.
, - casa.
tuguriolis, gurgustiolisque , - caverna.
habitabatur: nunc aedificiis - nunc.
distegis et tristegis omnia , - tabernaculum, casa,
tugurium.
referta sunt. . , - tabernaculum.
(sc. ), - domus
trium contignationum.
523. Haec alicubi excelsa 523. - alicubi.
- ebriosus.
sunt, alibi humilia. ,
.
524. In casa exili quis 524. - libenter.

lubens degit? ;
525. Architectus jactis 525. , - architectus, qui
structuris aedificiorum praeest.
substructionibus aedificat, () , - fundamentum.
adjutantibus fabris, securi , - aedifico, exstruo
et malleo (marculo) opus , , domum.
, - securis.
suum peragentibus. () , - malleus.
, . - adjuvo.
, - malleus.
, - architectus.
 , - faber.
- caedo, succido.
526. Faber murarius 526. , - pigmentum.
- (fornax) calcaria.
(caementarius) a caemento , , - gypsum.
et saxo, a lapicida (latomo) - perpendiculum.
reciso, et e lateribus in , - fornax calcaria.
, - fornax.
calcaria excoctis, calceque , - calx; cf. .
bene subacta , , - tectorium, albarium.
conferruminatis ad libellam , - albarium, tectorium.
, - lapicida.
et perpendiculum muros , , - stuprum, incestus.
fabricatur: quos tectorio () - opus
incrustat aut gypso dealbat , , intestinum e ligno quo parites
convestiuntur.
aut opere intestino , , - e lignis
illigatisque emblematibus ( compactus.
convestit. ) , - opus intestinum.
- excoctus.
, . - induco.
, - later.
, - ordo.
- faber murarius,
caementarius.
- paries, murus domesticus.
- facit
parietem sc. murum, quem
tectorio etc. inducit.
- murum sc. parietem
facio.
, , - caementum.
527. Lignarius (tignarius) 527. - ansa ferrea.
- sursum traho, attollo
faber, trabe ferreis ansis attrahendo.
firmata, ad amussim (creta - desilio.
vel rubrica signatam) ascia , - distorqueo.
, - trabs, tignum.
asciat (segmentis et assulis - firmo.
dissilientibus), terebra , - illitus, inunctus.
terebrat (forat), trochleis - quum vero
haud est ejusmodi sc. aliter se
elevat, parietes coagmentat, habet, alioqui.
[et] clavis consolidat, quos , cum adv. - nonnunquam
distorte impactos forcipe , , notat qualitatem vel morem.
- habeo me.
dentato, qui bisulcus est, , - clavus.
emolitur. Parietinas autem , - bisulcus, bifidus.
restaurat. , - forceps.
- rubrica illino.
, - polio.
, - segmentum,
frustulum quod bipenni
 () . detruncatur.
- deascio.
- caducus.
, - runcina, dolabra major.
(), -
assula.
, - trochlea, machina
cujus ope onera gyrando
elevamus.
- terebro, perforo.
, - terebra.
- quilibet, vilis.
, - lignarius faber.
- in terram vergens sc.
inclinans.
528. Ligna ne cariem 528. , - plenilunium.
- putris, cariosus.
sentiat, post plenilunium , - amussis, regula.
succidantur.
.
529. Lignator arbores 529. - fascis sarmentorum.
, - lignator.
sternit et ramis truncat, - seco, disseco.
serra reciprocando dissecat, , , - scobs eorum quae serra
scobe recidente tuditeque ( secantur, segmentum.
, - scobs; cf. .
cuneum adigit, itaque findit ) , - findo.
et ubi diffidit strues , - fissus.
componit, ut et , - virgultum,
sarmentum.
sarmentorum fasces et
decisa virgulta. .
530. Scriniarius 530. - unio.
- conglutino, glutine
(arcularius, capsarius) compingo.
asseres runcina et dolabra , * - gummi liquatum,
edolat, subscudibus , , vernix.
, - subscus, fibula.
coadunat et coarctat, , - dolabra, runcina.
glutine (colla) conglutinat, . - sublino, illino.
vernice illinit.
531. Faber ferrarius in 531. , - incus.
- diduco.
ustrina follibus inflat () , - lamina.
ignem, emollitumque et , - exsilio.
forcipe prehensum ferrum , , - forceps.
- emollio.
super incude cudit, ut , - bractea.
stricturae emicent, inque , - plexilis.
laminas et bracteas diducit. , , - fabri ferrarii officina,
ferraria; cf. .
, , - faber ferrarius.
 . - structurae.
- cudo.
, - follis.
- sufflo, inflo.
, - faber ferrarius.
532. Serarius 532. - splendeo.
- abrado, limo.
(claustrarius) et polio , - laevigo, explano.
(politor) lima limat , , - ramentum, scobs.
(reliquiae sunt ramenta); **, - politor.
, - lima.
planula vero laevigat et ; - limo.
polit, ut niteat. () , - ramentum, scobs; cf.
. .

533. Eodem pertinent 533. , - carpentarius.

, - automatorum
fabri aerarii, carpentarii , sive horologiorum confector.
(plaustrarii), stannarii, , , - accenseo, annumero.
automatarii: item , - conjuro.
, - vietor, doliarius;
scandularii, vietores , cf. .
(doliarii), tornatores, , - laterarius.
vitriarii, et qui restes (, , - vietor (vitor).
, - restiarius, restio.
torquent, restiones. ), , - tornator.
, , , - vitrarius, vitriarius.
, - faber aerarius,
aerifusor.
. , - faber aerarius.
, - fusor aeris vel stanni.
534. Operarii (operae 534. , - vectis.
- obloquor.
mercenariae), mercede , - operarius.
conducuntur ut ministrent, , - vectis .
ut vectibus onera tollant, , - mercede loco,
conduco.
phalangis volvant, etc. , , - phalangis sc.
. cylindris ligneis volvo.
535. Figulus ex argilla 535. , - operculum.
, - figulinus.
ollas, fidelias, opercula, , , , - figulus.
aliaque figlina fingit. (), , - argilla.
, - dolium.
- fingo.
. , - operculum.
, - olla.
536. Domus alte fundata, 536. - in angulos formo.
- dispergo,
assabre instructa, angulis , dissipo.
bene solidata, columnisque , , - domus.
stabilita, perstat diutissime - diu durabilis.
- stabilio.
incolumis. ,
 . - alte fundatus, alta
fundamenta habens.
537. Alias ruit defetiscens, 537. , , - sulcimentum,
statumen.
fiuntque ruinae ac rudera. - comedo.
() . , - domus.
538. Vacillantem itaque 538. - garrulus, loquax,
lingua effrenis.
pilis vel aliis fulcris fulciri, , - necesse est.
labantem refici aut dirui, , - restauro.
collapsam destructamve , - tibicen, fulcrum
aedificio adjectum.
instaurari (reparari) et , , - fascia circa caput
renovari necesse est. . mulierum.
- foras elimino,
evulgo.
- caducosus.
- decido.
- collabor.
- garrulus.
, - fulcrum.
539. Domicilium amplum 539. , , - socrus, cujus siliam
aliquis habet uxorem.
commodam facit , . - bene.
habitationem, arctum
incommodam.

XLIX. DE DOMO XLIX.

EJUSQUE PARTIBUS. .
540. Ingressurus per 540. - alienis bonis
invideo.
anticam in aedes, ne a janua , - aperio.
aberres, in vestibulo - aberro a
subsiste, et frontispicium , janua.
- aberro.
intuere. Demum, si ligula () - propendeo.
non prominet, ut attracto , , - ligula vel
vecte patescat, pulsa , funiculus in janua.
- jacto, ostento.
cornice (cantharo, marculo). - pulso.
, , - cornix, annulus ferreus
quo fores pulsantur.
, - foramen.
, , - frontispicium domus.
. , - vestibulum; cf.
.
, - anticum, ostium.
, - vestibulum.
- intueor, adspicio.
- subsisto.
541. Si quis per 541. - rogo.
transennam (septum
cancellatum) vel per
clathros (id est, ferramenta
lignave reticulato textu)
prospectat, aperiatur roga.
Si janitor aperit (patefacit),
pedem, ne ad limen
- impingo, allido.
, - janitor.
, - cancelli, clathri.
, , - postis.
- prospecto.
, - limen superius,
, supraliminare.
, , - limen inferius,
, subliminare; cf. .

offendas, attole; caput, ne , ,

ad superliminare allidas
(impignas), submitte. .
Utrinque postes erunt.
542. Ubi intromissus 542. , - intromittor.
, - receptio, admissio.
pertransiveris, ostium , - obex.
occlude, pessulum obdendo . , - pessulus.
aut obicem saltem. - obsero, claudo.
- intromittor.
- impetro, obtineo.
543. Cardines ne 543. , - lente.
- strideo.
strideant, aut fores crepent, - sono.
lente commove. . - crepo, strideo.
, - cardo ostii.
544. Ex atrio in caetera 544. , - cubiculum.
, - coenaculum; cf.
conclavia aditus est. Per , , , ,
scalas aut cochleam, ad ; , .
superiores contignationes , - scala.
, - cochlea, scala in gyrum
(tabulata) penetra. . ducta.
, - atrium.
, - conclave, quod ante
cubiculum est; cf. .
- stridulum sono,
strideo.
- tremulus.
, - superior aedium pars,
superior contignatio.
545. Tectum columinibus 545. , - tigillum.
- incumbo, super aliqua re
incumbit; tignis et tigillis , jaceo.
tegulae et imbrices vel - stramineus.
scandulae. Culmen , , - tegula.
, - columen.
stramineum est. , , - culmen, tegmen
. domus.
, - tectum.
546. Additamenta sunt 546. - injuste, per injuriam,
injuria.
projecturae, suggrundia,
meniana*, procestria, et
anteridibus (antibus)
innixae pergulae ac podia,
ut et coronides. Aquilegia
ut plurimum subterranea
sunt.
547. Impluvium areola
non contecta dicitur, ubi
impluit. Per posticum
exitus est alio.
548. Sera clave (clavicula)
clauditur et recluditur
(obseratur et reseratur).
L. DE HYPOCAUSTO.
549. Hypocaustum
(vaporarium), fornace
calescit.
550. Fenestrae sunt
vitreae ac ligneae, et hae
cancellatae (clathratae).
551. Pavimentum fistuca
, , , - suggrundium, pars
tecti prominentis quae stillicidium
, , arcet ne quid damni parieti fiat; cf.
(***) , .
, , - projectura, supercilium
vel prominenteia parietis ad
, , stillicidium arcendum.
, , - coonis, apex sc.
, . fastigium aedificii.
, - antes, pilae muris
obnitentes et aedificium fulcientes.
, - fulcimentum.
, - pergula, projectio in
aedibus.
, - additamentum.
(), -
suggrundium, tecti prominentia,
tectum parieti praefixum imbris
arcendi caussa.
, - suggrundium, id
quod tecto superjectum est ad
imbrem arcendum.
, - aquaeductus,
aquagium.
- subterraneus.
547. , - exitus.
, - clavis.
. *, - impluvium,
quadratus locus sine tecto in
. aedibus ubi imber in domum
impluere potest.
, - posticum.
- subdialis, sub dio.
548. - refero, recludo.
- obsero, claudo.
, - sera.
.
L.
.
549. - calefio.
- calefacio.
. , - hypocaustum,
locus cujus pavimentum inferne
calefit.
550. , - cancellatus, clathratus.
, - fenestra.
, , , - manubrium.
. , - intrita, cibus
intritus et comminutus.
551. , - repositorium,
pavitum aut tessellatum , conditorium.
, - collare.
est. Laquear (lacunar) , - pavio.
tabulatum, idque vel , , - pavimentum, solum.
segmentatum . - varius, multiplex.
- consto, compositus sum
(scalpturatum) vel ex aliqua re.
fornicatum. , - lacunar, laquear.
, - fornicatum opus.
552. Servandis rebus 552. , , - capsa; cf. .
, / - cophinus.
receptacula (reconditoria) , - armarium.
sunt: arcae (cistae), armaria, , , , - calathus, sportula.
risci, capsae, capsulae , , *, - capsula fictilis in
qua nummi asservantur.
fictiles; transportandis vero, , , , - capsula; cf. .
sportae (corbes), cophini, , , , - arca; cf. .
calathi, quasilli, etc. *, , , - cista.
, - cophinus, corbis, sporta.
, , , - arca, cista.
, . , - riscus, cista pelle inducta.
, - supellex.
, - armarium,
vasorumque repositorium.
, - pondus.
, - res.

LI. DE COENACULO. LI.

.
553. Mensae mappis 553. , - salinum; cf.
.
stratae, disci (sive sint orbes (sc. ), -
sive quadrae) haustrum, vas ad hauriendum.
superimponuntur, ut et . , - coenaculum; cf.
saepius ,
salinum. , ,
, ..
, - mappa
quae est super mensa.
, - damnum, dispendium.
, - orbis, quadra.
, - mappa.
- stratus, tectus.
554. Apponuntur e 554. , - panis.
, - collyra, frustulum
canistro panis, collyrae, aut , , , panis; n.b. .
bucceae scissae, tum , . , - ferculum.
fercula. , - frustum.
, - sporta, canistrum.
555. Invitati convivae a 555. - prandeo.
, - conviva.
convivatore (convivante) in () , - furcula.
triclinium (cenaculum)
introducuntur.
556. Et ubi super
malluvium e gutturnio, aut
super pelvim ex aquali, se
laverunt, et mantili
terserunt, per scamna, vel
disposita sedilia, suppositis
scabellis, juxtim assident
(assidunt), aut accumbunt.
557. Extemplo in
procinctu est structor, qui
dapes appositas, et aggestas
praelibat, et dispertitur
(distribuit).
558. Fuscula, pulmenta
(pultes), et intritae,
cochlearibus, caetera edulia
cultro aut furcula (quam
manubrio tene) sumuntur.
559. Civiles labia non
exerta lingua lingunt,
lambuntve, sed mappella
(mappula) detergunt.
560. Neque tuburcinantur, 560.
nec bolos aut frusta
glutiunt, sed mandendo
- introduco.
, - convivator, qui
. convivium instituit.
- invito.
556. - prope, juxtim.
- timidus, ignavus.
, - timeo, formido.
, , - sedile.
, - scamnum.
, - cincinnus, capillorum
cirrus.
, , - pelvis.
, - lavo me.
, - crines plexi et intorti.
. - aqualis, gutturnium, vas
aquarium quo aqua manibus
datur.
, - stratum, stragulum.
, - suppedaneum.
, - mantile,
linteolum manibus abstergendis.
557. , - structor mensae.
- proptus, paratus, in
() procinctu.
- appono.
, - praegusto cibum.
, - dapes.
, . , - cibus.
, - structor, qui
mensam ornat et instruit.
558. , , , - edulium, ferculum.
, - jus, jusculum.
, , , - cochlear.
. , - culter.
,
,
, .
559. - abstergo.
- urbanus.
, - mantile, mappula,
, qua ad abstergendum utimur.
(, , - mappula.
- lingo.
, ) , - mappula, faciale; cf.
. .
- exsero.
- talis, hujusmodi.
- urbane, decenter.
- bolus, buccella.
, - bolus, buccella.
- remigo.
- avide voro.
(mansitando) comedunt.
561. Muscae abiguntur
flagello (muscario).
562. Depromuntur e
repositorio phialae
(crateres, paterae)
deauratae, scyphi (calices,
cyathi), et pocilla quae uno
sorptu exhauriri ac educi
possunt, vitra, et cululli;
eaque proluta et in echino
defricata in abaco
reponuntur.
563. Patera est patulo
orificio poculum.
564. Tum pincerna
temetum, quod expromsit
cellarius, ex obba vel hirnea
(cirnea) vel cantharo,
infundit, et porrigit:
propinantque alii aliis
geniales haustus.
565. Opiparum
convivium lautas habet
epulas, et matteas (mattyas)
aliaque palati scitamenta, et
quidem diversos missus:
domicenia moderatiora et
(). - devoro, deglutio.
- manduco.
- manduco.
().
561. - abigo.
, - musca.
. , - muscarium, quo
muscae abiguntur.
562. , - abacus.
, - abacus, in quo servantur
() , vasa potoria.
, (), - insons, innoxius, culpa
vacans.
, - poculum.
, - mundo, defrico.
, - vacuo, exhaurio.
, - argillaceus, ex argilla
factus.
, - crater, capax poculum.
, - cyathus, vas potorium.
. , - pocillum.
, - calix.
, - haustus, sorptus.
- promo, depromo.
, - scyphus, capax
poculum.
- vitreus.
, - phiala, planum et
repandum poculum.
563. - abrogo, irritum facio.
, - patera.
() - patulo orificio.
. , - poculum.
564. - propino.
- infundo.
, - effuse, liberaliter.
, , - cantharus, vas.
. - genio indulgeo, deliciis
fruor.
, - vinum, temetum.
, (), - pincerna.
(, ) - porrigo, praebeo.
, - obba, hirnea, vas ex quo
. vinum in pocula infunditur.
- abunde.
565. - injuria afficio, injurius sum
in aliquem.
, - tenuis.
, - simplex, tenuis.
, - deliciae ciborum,
lautitiae omnis generis quae in
eduliis adhiberi solent.
, - edulium suave et
frugaliora sunt. . delicatum, scitamentum
coquorum; cf. .
, - domicoenium, coena
domestica.
- sisto.
- eximius.
, - convivium.
- lautus, opiparus.
566. Assaturis 566. - cibi
appetitum invitantes.
superadduntur in scutellis , , , - appetitus
embammata (intinctus), concitatio.
raphanus et salgamata, , , - Germanus.
, - embamma,
olivae, cappares, , , , jurulentum, quo panis vel
cucumeres, beta rubra; , obsonium integitur.
tandemque bellaria - praeter.
, - bellaria, coena
(tragemata). () secundaria.
. - ruber.
- carnes assae.
- juxta colloco sc.
appono.
*, - sestertius, moneta
Romana.
- beta rubra.
, - beta, oleris genus; cf.
(Att.).
(, ), - cucumis.
- salio, sale condio.
- sale conditus.
- bellaria.
, - quod secundis
mensis apponitur.
567. Verum enimvero 567. , - condimentum.
- lepidus, festivus.
placida et festiva colloquia, - festivus.
lepidaeque confabulationes, i , - aroma, condimentum.
praecipuum sunt (), , - colloquium, confabulatio.
, - colloquium.
condimentum, .
oblectamentumque.
568. Edaciores jentant, 568. - jento.
- abstineo.
prandent merendam edunt, . , , - prandium.
et cenant: sed qui , - contentus sum.
sedentariam vitam agunt, - edax.
- coeno.
jentaculo et merenda - sedentarius.
abstineant, prandio et cena , - merendam sumo.
contenti. , , - merenda.

.
 569. Ter de die saturari,
nimium est: et nocet nisi
parce fiat.
LII. DE CUBICULO CUM
PERTINENTIBUS.
570. In dormitorio,
sponda cubile sistinet. Sed
deficiente lecto, storea aut
matta substernitur.
571. Strato
superinjiciuntur candida
lodix, toralia, et cervical.
Tegetibus et stragulis nos
integimus.
572. Pulvinar plumeum
est; culcitra (culcita)
tomento aut evulsis plumis
farta.
573. Matula vesicae
levandae, et secessus
(latrina) alvo exonerandae;
cubiculo necessaria
requisita sunt.
574. Grabatus cum
conopeis pro meridiana aut
pomeridiana quiete est.
569. - nocuus, noxius.
- satior.
( - repleor, satior, cibis
, affatim fruor.
) - quotidie.
, - qui res furtivas
. apud se recipit.
- dedolo.
- nimius.
- ter.
- saturor, satior.
LII.
.
570. - deficio.
, - cubiculum,
, , dormitorium.
, - lectus.
, , - lectus.
, - lecti pes.
, , - cubiculum.
. , - lectus, cubile.
, - sponda lecti.
, - storea, matta.
- substerno.
, - storea, teges.
571. , - superinjicio.
, - simplicitas.
, , - lodix.
( , - stratum, lectus.
) , - cervical, quod
cervici supponitur.
. , - stragulum.
572. - evello.
- impleo, farcio.
, - fartus.
, , - pluma, penna mollis.
, - culcitra, stragulum
plumis vel tomento fartum.
.
573. , - latrina.
, - matula, matella.
, ,
.
574. (), -
grabatus, lectus ad quietem
meridianam.
, - conopeum, velum
. ad arcendos culices.
 - meridior, meridie
dormio.
575. Qui supinus cubat et 575. , - incubus, corporis
nocturna oppressio et suffocatio
dormit, incubo (ephialte) (), quaedam, vocis spiritusque
molestatur; qui pronus, . liberum meatum intercipiens.
anhelitu. - pronus.
- supinum dormire.
- pronum cubare.
- supinus, resupinus.
- sustineo, patior.
576. Si edormisti et 576. - edormio.
- evigilo.
evigilas, ne obdormias , , - cubicularius,
rursum: expergefactus cubiculi praefectus.
(expergiscens) expergefac ,
alios. .
577. Hiberno (brumali) 577. - laudo, probo.
- circa.
tempore antelucana , - circa.
diligentia (industria) . -
probatur. antelucana industria.
, - diluculum.
, - diligentia, industria.
- palustris.
- hieme, hiberno sc.
brumali tempore.

LIII. DE BALNEO ET LIII.

MUNDITIA (MUNDITIE).
.
578. Limpida faciem 578. , - balneum.
, - mundities.
saepius abluere munditiei - ad lenocinium aptus.
est; fuco fucare, spurcitiei - suco.
ac lenocinii. ,

.
579. In lavacris, balneis, et 579. , - acclivis.
, - illuvies.
thermis, sordes, illuvies, et , , - porus, meatus cuticularis.
paedores (squalores) , , , - sordes, squalor.
eluuntur. Sudores in assis , , - squalor.

eliciuntur, adapertis poris.

.
580. Ubi tamen honestatis 580. - suspicio, colo.
- ibi.
ergo (causa, gratia) , - castula,
subligacula (subligaria) et
castulae locum habent.
581. Sed et vestimenta
lavantur ac mundantur
sapone (smegmate), aut
everruntur setaceo pectine
vel scopula, aut
exterguntur spongia.
Collaria roborantur amylo.
582. Cilicio et pumice nos
fricamus. Vascula
stramento (stramine) vel
equiseto stringuntur, ut
sincera sint; ne, si quid
infundas, acescat.
Quisquiliae (purgamina,
purgamenta) scopis a
scopariis deverruntur.
583. Ubi puteos non
effodiunt, e quibus
(crepidine circumdatis)
tollenone et haustro vel
situlis hauriant,
aquaeductus per tubos et
canales aut incilia fieri
convenit.
584. Tonsor in tonstrina
crines forfice tondet (olim
vellebant aut intervellebant,
. praecinctorium.
- obsolesco.
, - subligaculum,
pannus quo verenda teguntur.
581. , - non molitus,
amylum, consectio
, quaedam ex tritico per dies aliquot
in aqua macerato et lacte expresso,
, (/ genus placentiae).
- opus est.
- invidiae obnoxius,
, invidiosus.
. , - vestiarius.
- linteus.
- foraminibus plenus.
- everro, mundo.
, - scopula.
, - smegma, sapo.
, - spongia.
- denso, spisso.
582. - deverro.
, - equisetum, herba qua
ad vasorum munditiem utimur.
, - Cilicium.
, - acesco.
, - quisquiliae, purgamina
. verrendo collecta.
, - scopae.
.
583. , - crepido, qua puteus
circumdatur.
, , - non parcus.
, - incile, intercisio.
, , - incile, canalis in quem
aqua confluit.
, , - situla, vas quo aquam
, haurimus.
, , - tolleno,
instrumentum quo aqua e puteo
, , hauritur.
. - alacri animo, libenter.
, - canalis, tubus.
, - puteus.
, - crepido, qua puteus
circumdatur.
584. - vello.
- regor.
- fatigo, labore conficio.
( , - tonstrina.
, - tonsor.
ut et ovium vellera) aut , - tondeo.
, - vellus.
deglabrat novacula. , ) , - novacula; cf. .
. , - calceus.
585. Balneator insuper 585. - scarifico.
, - scarificatio.
scarificat. . , - balneator.
, - scarificatio.
- tollo.
586. Coma (caesaries) 586. () - coma.
- comam crispo
quam Germani, sicut Poloni , calamistro.
antias (capronas) alunt, , - calamistrum, quo
pectine pectitur et comitur. , capilli crispantur.
- pecto.
Calamistro cincinni passi, , - antiae, capronae,
rejecti, et refugi crispantur. () . coma anterior.
, - Polonus.
587. Unctiones, 587. , - delicatus,
voluptuarius.
suffimenta (suffitus), et , - sum, constitutus sum.
odoramenta, (sc. , etc.), -
aspersionesque ex ampullis . gemelli.
, - ditio, territorium.
voluptuariorum sunt, , - voluptas.
quibus delibuti fragrant. , - suffitus, suffimentum.
, - deliciae.
, - unctio.

LIV. DE CONJUGIO ET LIV.

AFFINITATE. .
588. Conjugium est quum 588. - marito.
, - vir.
maritus et maritata ut , - nuptiae, matrimonium.
conjuges cohabitant. - jus dico.
. , - affinitas, necessitudo
per connubium contracta.
- legitimus.
, - convictus, conjunctio,
conjugium.
589. Caelebs 589. - castus.
- intactus, illibatus,
matrimonium initurus, intemeratus.
dispicit sibi quam procet et , - bene convenit,
exambiat virginem nubilem pulchre quadrat.
- intactus, illibatus.
(viraginem), si non , - uxorem duco.
elegantem aut dotatam, , - nubilis.
tamen pudicam, illibatam, . - dotatus, dotem
afferens.
pudiceque educatam; at . , - procus, qui nuptias
viduus viduam. Huiusmodi puellulae ambit.
- ambio, uxorem peto,
consortium compar est, et . procor.
pulchre quadrat. , - conjugium.
- educo.
, - viduus.
590. Dos et forma 590. - rivalis.
, - forma, pulchritudo.
nonnunquam rivales - emacero.
exciunt. . , - adulterium.
, - dos.
591. Procus quum obtinet 591. - non compos fio rei,
frustror aliqua re.
ut sibi despondeatur, fit - nubo.
sponsus; et quae nubit, , , - mulier, foemina.
sponsa. Ille suum . , - sponsa.
, - sponsus.
pronubum . , - pronubus.
(paranymphum), haec suas - lavo.
pronubas habet.
592. A nuptiis maritus et 592. , - uxor.
, - repotia, convivium
uxor (marita) dicuntur. , quod postridie nuptias habetur.
Postridie repotia fiunt. , (sc. ) - postero die,
postridie.
- deinceps, postea.
(***, Hed.) , - maritus.
.
593. Qui natam elocavit, 593. , - cognatus.
, - glos, soror mariti;
socer est, et socrus; qui cf. .
duxit, gener; quae nupsit, , , - levir, frater mariti.
nurus. Reliqui agnati ex eo , - minor.
- compello, nomino.
se affinium titulo , , - gener, qui filiam
cohonestant. Levir (laevir) alicujus uxorem habet.
glorem compellat. - filiam eloco, nuptum do.
, - socer.
-
affinitate conjuncti.
() . - attineo, contingo.

594. Si connubium non 594. - repudio.

, - repudium.
arrideret, permissum erat , - placeo, arrideo.
olim nuptam repudiare, - gratus.
fiebatque divortium. Hodie , - abunde, largiter.
- nunc.
nil, nisi obitus, et si , - actio, res, factum.
alteruter adulteret, eos - plico.
seiungit.
.
 LV. DE PUERPERIO. LV. .
595. Ut sexus, ita 595. , , - puerperium.
, - coitus, concubitus.
conjugalis copula , - liberorum
thalamusque prolis . procreatio.
(posterorum) causa est.
596. Vir in utre liquorem, 596. , - filia.
, - foetus.
infantaria (gravida) mulier () , - foetum in utero gesto.
in utere (matrice, vulva) , - scrotum, testium
foetum gestans, uter plus (, ) involucrum; cf. .
- uter.
praestat? -
stipendia militum.
; - militaris.
- ad aliquid confero.
597. Haec profecto, quae 597. - abortio, aborior.
- profecto.
nisi abortit, filios et filias
- trigeminus.
enititur, quandoque (),
gemelos, raro tergeminos. ,
, ,
.
598. Puerpera si 598. , - jentaculum.
, - pupa, puellula.
puellulum peperit, sex , - moris est.
septimanis (hebdomadibus) , - instituo.
latitare lege tenetur; si . , - puerulus, filiolus,
pusio.
filiolam (puellam), bis , - puerpera.
totidem.
599. Pater gignit, mater 599. , - foveo.
, - pater.
parturit, mox partitura. - infans.
Ambo liberos educant, (), , - propinqua
suaviantur (osculantur), in , partui, paritura; n.b. a .
- osculor.
sinu gremioque refovent. , , - partus doloribus crucior, a
. partu doleo, parturio.
600. Vitricus et noverca 600. - amo, diligo.
- privo aliqua re, adimo
privignos et privignas non (), aliquid.
eo modo diligunt quia ille , - genetrix.
genitor non est, haec non , - genitor.
, - officium, id quod incumbit
edidit. Detrahunt iis plus alicui.
quam conferunt. A neutro , - sincere, vere.
functioni satis fit. , , - noverca.
, - vitricus.

 . - neuter.
, - privignus.
.

LVI. DE COGNATIONE. LVI.

.
601. Qui eiusdem sunt 601. - propinquus, qui est ex
eadem progenie.
progeniei et prosapiae, , (sc. ) -
cognati et consanguinei , , genere propinqui.
dicuntur, ut sunt fratres et , , - consanguineus.
, - atavus.
sorores (praesertim , , , - avus.
Germani, nam uterinos esse . , - praejudicium,
non tanti habetur), avus, et judicium in gratiam alterius.
, - cognatio.
avia. , - consuetudo,
conversatio.
, - avia, matris mater.
602. Item proavus, 602. , , - abavus; cf.
.
proavia, abavus, abavia, , , , - abavia.
atavus, atavia. Quod supra , , - majores.
est, majores vocamus. , , - proavia, avi mater;
cf. (et aviae mater).
(). , - proavus.
, - majores.
, - tritavia.
603. Collaterales sunt 603. , , - consobrini, liberi fratris
vel sororis.
patruus et amita, avunculus - patruus.
et matertera, patrueles, (***, Hed., - avunculus, matris
sobrini (consobrini), et Schrev.), , frater.
, - matertera,
amitini. , matris soror.
, . , - amita, patris soror.
604. In descendentium 604. , - posteri.
, - promus condus,
serie sunt nepos et neptis, , , praefectus cellae penuariae.
proneptos et proneptis, , , - proneptis, trineptis*.
cum omni posteritate. , - pronepos,
trinepos*.
(). , - neptis, filii filia.
, - nepos, filii filius.
605. Sunt qui cum careant 605. - prole carens.
, - recusarum obsequium,
sobole ac haeredibus, obedientiae recusatio.
extraneos adoptant ut bene , - domo ejicio.
parta cernant. Sunt e - abdico filium.
- exhaeredo.
contrario, qui suos ob - juste, bene, per fas.
inobedientiam exhaeredant - adopto.
abdicantque.
606. Superstitibus pupillis
(orphanis) et minorennibus
tutores testamento dantur,
haereditatis conservandae
gratia, cuius et posthumi
participes sunt, minime
vero spurii et nothi.
607. Illi autem si tutela
deposita inventaria
(repertoria) non edant, de
rationibus conturbatis haud
inique suspecti sunt.
608. Testanti autem
facultas est, facultates suas
partiendi, deque iis
dispensandi et legandi cui
videtur, dimidium
(semissem), trientem,
quadrantem, sextantem,
dodrantem.
()
.
606. , - testamentum.
- nothus,
spurius.
, - teneor, obnoxius sum.
, , - tutor.
- nothus,
, spurius.
, , - natales spurii.
( ) , - orphanus, pupillus,
orbus parentibus; n.b. ab
. - -.
- posthumus.
607. - edo.
, - inventarium.
, , - tutela minoris aetate.
- suspectum habeo.
, - de
rationibus conturbatis sum
suspectus.
. - rationes distraho sc.
conturbo, defraudo pupillum.
608. , - testator, qui testamento
aliquid statuit.
- de bonis meis testor.
, - quicunque.
, , - qui.
- bona, facultates.
, ,
.

LVII. DE OECONOMIA. LVII.

.
609. Quomodo 609. - doceo.
- familiam rego,
oeconomus, paterfamilias administro.
et materfamilias familiam . , - rei domesticae
(famulitium) administrare, administratio.
(sc. ), -
famuli et famulae obedire oeconomica, scientia rei familiaris
debeant, oeconomica dispensandae.
praescribit.
610. Herus est qui servum 610. , , - mancipium.
- libertus.
habet; hera, quae servam; , - manumitto.
verna, qui servit ubi natus , , - serva; cf.
.
est; mancipium, in quem
vitae et necis potestas est;
libertus, manumissus.
611. Pensum facienti
dimensum suum debetur,
diurnum, menstruum,
annuum.
, , - servus, famulus.
, - servus, verna.
, , - hera,
, materfamilias.
, , - paterfamilias,
herus.
. , - verna, servus e
parentibus servis domi natus.
611. , - menstruus.
- diurnus.
, , - cibarium demensum.
, , , - demensum
. cibarium.

612. Liberis (praesertim 612. - nimius.

- nimis.
morigeris) parentes multa - blandior alicui.
indulgent. Indulgentia , - indignus.
tamen, si nimis blanda est, , - parens.
- degenero.
natos segnes ac degeneres , - obediens.
facit. , - modus.
. - praeter, ultra, extra.
, - remissio,
indulgentia.

.

LVIII. DE URBE. LVIII.

.
613. Urbes et castella 613. , - propugnaculum.
, - murus, moenia.
muniunt moenia, aggeres, , , - castellum, castrum;
valla (vallos), , cf. .
propugnaculaque. (), , - vallum.
, - vallum.
. , - agger terra aggesta
factus.
614. Intervallum 614. - pervius.
, - intervallum,
(interstitium) habet fossam. , * (?) interstitium loci.
Pomerium intro est, qua , - pomoerium.
civibus ad moenia patet , - civis.
- pervius, accessu
accessus. (). facilis.
, - haruspex,
extispex; cf. .
615. Porta habet claustra 615. , , , - pessulus, repagulum.
, - valvae.
sua, valvas, repagula et , , - cataracta, vectis,
cataractas. () obex portae.
, - porta.

616. Plateae lapidibus
sunt stratae, quae si
utrinque contiguas aedes
habeant, vici dicuntur, ut et
forum cum porticibus ne
lutosae sint ambulationes.
617. Angiporti (angiporta)
ut plurimum impervii sunt.
618. Suburbiis oppidum
ampliatur, turribus (quae in ,
summis metis bracteam
versatilem superimpositam () ,
habent) decoratur,
potissimum si lapide
structae sint et fastigiatae .
(cacuminatae).
619. Non cuncti incolae
privilegiarii sunt, sed
indigenae et municipes.
620. Ex his quidam a
censu et oneribus publicis
immunes sibi privatim
vivunt.
621. Peregrini et inquilini
sunt vectigales.
622. Templum,
senaculum,
armamentarium, aerarium,
granaria civitatis robur
sunt.
623. At cisternae,
horologia, scholae bene
ordinatae, belli regiminis
.
616. , - vicus, platea utrinque
contiguas aedes habens.
, , - porticus.
- contiguus, conjunctus.
- lapidibus stratus.
- columnatus, columnis
cinctus.
() - columnatus.
() - conjunctus, contiguus.
- lutosus; cf. .
, .
617. - pervius.
*, - angiportus.
.
618. *, - triton, petalum
quod turri imponitur.
- fastigo, cacumino.
- amplifico.
(), -
suburbium.
, - bene muratus.
, - muro cingo.
619. - immunis, juribus
praecipuis ornatus.
, (sc. ), - indigena,
qui ex aliquo loco ortus est.
. , - incola.
- obedio, obtempero.
620. - immunis a censu et
oneribus publicis.
() , - immunitas.
, . - privatim vivo.
- jure praecipuo.
, - jus praecipuum.
621. , - census, vectigal.
, - inquilinus, incola.
- persolvo, pendo.
.
622. , , - curia.
, - armamentarium.
, , , - munimentum.
, , , - granarium.
. (), -
promptuarium.
623. , - cisterna, aquae
receptaculum.
(), , - bene constitutus sum.
, , - cisterna; cf. .
indicium ac documentum.
624. Pone praetorium
custodia poni solet; in
recessibus, foricae.
, - civitatis regimen.
, - argumentum,
. documentum, certum signum.
, - horologium,
horarium.
624. , - recessus.
, - forica, latrina, cloaca.
, - carcer.
, - pone.
, - praetorium.

.
625. Diversoria, 625. , (sc. vel ),
- asylum, locus qui refugio est
cauponae, popinae, pro , sontibus.
advenis parantur; asyla , , - nosocomium,
(refugia) pro sontibus; , valetudinarium.
(), - popina.
xenodochia pro , , - diversorium; cf.
pauperibus; nosocomia , .
(valetudinaria) pro aegris. .
626. Basilica est augusta 626. - regalis, regius.
(sc. ), - basilica,
aedes, vel domus. . domus ampla, regia.
627. Specula in editiore 627. - vigilo.
, - specula.
loco sit, vigiles autem , , - vigil.
vigiles. .
628. Vicini ac propinqui 628. - sibi, alter alteris, alius
alii.
mutua sibi officia , - mutuum
(ministeria) debent. officium.
Convenae aliunde - convena.
- concurro, confluo.
confluunt. .

LIX. DE TEMPLO. LIX. .

629. Aedituus 629. , - campanarum sonus.
, - templum, aedes sacra.
campanarum pulsu coetum , - aedituus.
ad sacra convocat. .
630. Ubi conventum est, 630. , - pluteus,
pulpitum.
cantorum chorus ad , - scriniarius,
pluteum psalmos et arcularius.
hymnos (cantilenas - convenio.
- hymnos sc. cantiones sacras
spirituales) decantat. (). canto.
- psallo, canto.
, - psaltes, cantor.
631. Concionator 631. , - sancta scripta.
, - suggestus,
(ecclesiastes) e suggestu
(pulpito) concionaturus
Spiritum Sanctum invocat,
textum Biblicum (e Bibliis)
authenticum, ejusque
mysteria et alia mystica
concionando interpretatur;
scripturas utriusque
Testamenti (instrumenti) ex
libris potius canonicis
quam apocryphis citat; ad
contritionem et
poenitentiam
(resipiscientiam) juxta
decem praeceptorum
(decalogi) tenorem
hortatur; contrita corda
satisfactione meritoque
Christi crucifixi solatur: hoc
scilicet modo Evangelium
praedicans, et Catholica
religione auditores rite
imbuens.
632. Peracta precatione
(oratione) festa indicit et
concionem (quae quo
fequentior, eo charior)
dimittit.
633. Nonnunquam
catechizat (hoc est,
periclitatur catechumenos),
baptizat ad baptisterium,
alibi cum alibi sine
exorcismo, ubi susceptores
pulpitum.
, - libri
, apocryphi sc. qui vulgo
, adjunguntur libris divinis, sed non
habentur ut illi a Deo traditi.
- authenticus,
auctoritate justa munitus.
, , - scriptum, liber.
, , - decalogus, decem
praecepta Dei.
- concionor.
, - interpretor.
, , - concionator, qui
de rebus sacris loquitur ad
populum.
- doctrinam Christi
, annuncio, evangelium praedico.
- divinus.
, - religio.
, - Jesus, servator noster.
- catholicus.
- canonicus.
- doceo aliquem aliquid,
, erudio aliquem in aliqua re.
, - populus.
, - poenitentia prave
actorum.
. , - mysterium, res
sacra.
- a
communione ecclesiae segrego
aliquem, alicui sacris interdico.
/* - synagoga
sc. coetu motus.
- solor, consolor.
- cruci affigo, in crucem
ago.
632. - remitto culpam, dimitto.
, - festus, feriae.
, - indico, edico.
, - concio.
, - post.
- tiro.
- frequens.
,. - gratus, carus.
633. - impurus.
- coena
, dominica.
, - arcanus.
, - baptizo, aqua sacra abluo.
, - baptisterium,
fons ad quem aqua sacra
(, ) abluimur.
sunt arbitri initiationis.
Synaxin sacram seu
Eucharistiam ministrat.
634. Absolvit poenitentes,
a Sacramentis arcet
impoenitentes, hypocritas
conscientiae suae commitit.
635. Encaeniae et
anniversariae feriae
(exempli gratia compitalia)
solemnitate debita biduo,
triduo, octiduo celebrantur.
636. Ceremoniae non
apud omnes eaedem sunt,
nec ordinandi et initiandi
ministros mos idem. Sed
disparitas haec innoxia est.
LX. DE ECCLESIA.
637. Parochus (curio)
legitime accitus est suae
paroeciae inspector; illius
autem antistes, totius
dioecesis.
. - coena
dominica.
, - caerimonia.
634. , - peccatum.
- quem non poenitet
, prave actorum, resipiscere nolens.
- arceo.
, - peccatorum
veniam denuncio.
, - nuncius.
. - resipisco, poenitet me
peccatorum.
, - coena dominica.
, - conscientia, mentis
judicium.
, - hypocrita, simulator.
635. * , - encaenia, festus dies
novi templi memoriae dictus.
, , - diem festum celebro.
, - festus, feriatus.
(), - solenniter.
*, - compitalia, festum
(), () quod in compitis sc. viarum
. divortiis celebratur.
636. (sc. ) - res
mediae.
- medius, indifferens.
, - dissimilitudo,
(, disparitas.
, - archimandrita,
) abbas, monachorum primas.
, - ritus
. sacrorum.
- sacratus, sacer.
, - sacerdos.
- sacerdotem initio
aliquem.
- initio sacris.
, - creatio, ordinatio.
LX.
.
637. , - quaestor, tribunus
aerarii.
, - coetus, ecclesia.
, - inspector, is qui
, habet inspectionem.
, - ephorus, inspector,
, praeses.
, - parochus, minister
ecclesiae.

638. Praesules
(praepositi), abbates
(archimandritae), et priores
cucullatis monachis
monasteriisque (coenobiis);
abatissae, monialibus
(vestalibus); sacellani,
sacellis; diaconi collectis et
eleemosynae praesunt.
639. Primitiae et decimae
sacerdotibus (presbyteris)
offeruntur. Eremitae
(anachoretae) eremum
inhabitant.
640. Archiepiscopi,
episcopi, et orthodoxi
mystagogi in conciliis
(synodis) schismata et
miscellas sectas
componunt. Haereticos,
blasphemos, cum asseclis
heterodoxis, et temerariis
novatoribus, apostatasque,
ab Ecclesiae unione
excommunicant. Doctrinae
canonem constabiliunt.
Christianismum autem
(cuius professionem
spontaneam adamat
Servator noster) violenta
. - legitime.
, - paroecia, parochia, loci
spatium intra quod habitantes
eodem sacerdote utuntur.
, - parochus, sacerdos
intra aliquod loci spatium
constitutus.
638. , , - praepositus, antistes,
praesul.
, - sanctimonialis, mulier
(), sacris meditationibus vacans.
, - diaconus, minister
ecclesiae.
, , - stips, quae
. pauperibus erogatur.
, - inspector.
- semicoctus.
, - abbas foemina.
. , - coenobiarcha,
coenobii praefectus, abbas.
- monachus, solitariam
degens vitam.
, - praesul, primas
sacerdotum.
639. , - anachoreta, is qui
in solitudine vivit.
, - primitiae.
. (sc. ), - decima pars,
. decimae.
640. , , - impietas.
, - haeresis, salsa in rebus
, sacris doctrina.
, - haereticus.
- condemno.
, - apostata, qui a
, religione deficit.
, , - archiepiscopus.
, , - causa.
- stabilio.
, - violentia.
- violentia adhibita.
, - violentus.
- blasphemus,
maledicus in Deum.
. - dissemino.
( , - doctrina.
, - episcopus, dioeceseos
in ecclesia inspector.
) (sc. ), - qui a veris
, dogmatibus religionis est alienus.
, - norma, regula.
coactione et correctione
proferre aut suffulcire non
allaborant. Hoc enim si non
atheismi, certe aut
hypocriseos, aut martyrii
mare longe patens atque
inundans aperit.
, - martyrium, mortis aut
malorum perpessio pro aliqua
, doctrina.
, - sacerdotum
. princeps, rerum divinarum doctor.
- orthodoxus, recte in
rebus sacris sentiens, qui de
religione Christiana recte sentit.
, - synodus, concilium.
, - simulatio, simulata
probitas.
, - doctrina et religio
Christiania.

LXI. DE ETHNICORUM LXI.

JUDAEORUMQUE
SUPERSTITIONIBUS.
.
641. Pagani (gentiles, 641. - lustro me.
- superstitio.
ethnici) sacrificuli in , - gentilis, idolorum
delubris, lucisve suis, cultor.
sacrificia, libamina, et , , - idola sc. deorum
simulacra colo.
hostias (victimas) super , - facio, conficio.
aras (altaria) immolabant, , - sacrum, sacrificium.
thura libabant et adolebant, (***, Hed., - sacrifico.
- sacrifico, immolo.
et sic idolis suis operantes LSJ) , (sc. ), -
(sacrificantes) lustralique , piaculum, piaculare sacrum.
aqua sese lustrantes et hinc , . - lustralis.
- abominandus.
ficte litantes, piacula - libo.
expiabant. Sed abominatio
illa fuit.
642. Profanum apellabant, 642. - profanus.
- sacer.
ceu minus sacrum, , - consecro.
quicquid extra fanum esset , , - delubrum,
non consecratum; . templum.

augustum contra.
643. Pontifex infulatus 643. , - adytum, locus arcanus
in templis.
adytum (sacrarium) - ingredior.
introibat. Flamines , - turibulo
thuribulo (acerra) sc. acerra suffio.
, - turibulum,
suffiebant, cymbalis, , acerra.
tintinnabulis, nolis, , , - suffio.
crotalisque tinnientes. . , - sacrificus.

644. Vates (mantes)
eorum, sagae et piatrices
vaticinabantur, et futura
praedicebant, non ex
numinis afflatu
(inspiratione) ut prophetae
Israelis sed ex auspiciis,
auguriis, haruspicina,
sortibusque (sortilegiis)
superstitiosis: inde
auspices, augures, harioli,
aruspices, sortilegi dicti.
645. Hinc hariolari et
, - pontifex.
, - Caesar.
, - cymbalum,
instrumentum aeneum concavum.
, - tintinnabulum.
- tinnio.
- turibulo
suffio.
, / - acerra,
turibulum.
- infulatus, ferrens quod
Graece nominatur.
644. , - justitium, vacatio a jure
dicendo.
- insanio, divino furore
. agor.
, - numine afflatus sum.
- sortilegio
, sc. ex sortibus vaticinor, oraculum.
, - sortes duco.
, , - sortilegus.
- vaticinor.
, , - vates.
- augurium capio,
, auspicor, auguror.
, - augur, auspex.
, , - propheta, vates.
. - extra sc. viscera
inspicio.
645. - divino.

augurari, pro divinare ,

usurpabant.
646. Habebant et oracula,
verum erronea, a Vejove
profecta.
647. Indigetes seu
demortuos heroas divis
accensebant, anathemate
ferientes aut plane
.
646. , - oraculum, responsum,
quod redditur ab aliquo numine
petentibus.
.
647. - devoveo, detestor.
, - heroina, virago.
, - heros.
, - derideo aliquid.
, , - coelicola, divus.

internecantes suae
superstitionis derisores.
.
648. Iudaei in synagogis 648. - turpissime
alcui maledico sc. convicior
praeputia circumcidunt, aliquem.
Sabbato feriantur, et - dico, loquor.
maledictis spurcissimis - turpissime
maledico alicui.
impetunt Messiam ,
nostrum. Veteres
Anabaptistae, et eius
commatis maleferiati
homines fanatici erant.
- turpissimus.
, - anabaptista, is
( ). qui baptismum iterandum esse
statuit.
, - impie de aliquo
loquor.
. , - fanaticus.
- quiesco a labore, ferior.
- vetus, antiquus.
- circumcido.
- sceleratus homo,
veterator.
(sc. ) - die
sabbati.
, - sabbatum, dies
sacer apud Judaeos.
, - synagoge, conventus,
coetus.

LXII. DE CURIA. LXII.

.
649. In curia senatus 649. - consulto, delibero,
consilia agito.
consessus suos, et de () , - senatus.
republica curas agit. - expedio, utilis sum.

.
650. Asservatur ibidem 650. , - caussam dico.
- populus, plebs.
matricula civium (leucoma, , , - album, matricula,
album) et tabulae publicae . catalogus civium.
actaque civica (breviarium). - plerumque.
, - commentarius.
651. Consul aut proconsul 651. - sanctus.
, - proconsul.
deliberanda proponit, , , - senator.
consulares et senatores - deliberandus.
sententias dicunt, pedarii , - consul.
- judex pedarius sc.
(pedanei) superiorum pedaneus, qui sine arbitrando in
placita assensu probant ut relinquorum sententiam abit.
succinctior sit deliberatio; - decerno, statuo.

ille tandem concludit. .

652. Notarius vel 652. - scriba
publicus.
secretarius cancellis septus - litteris consigno, scribo.
acta consignat. Et ita (sc. ) - bona
quisque suo munere , paterna.
- a patre relictus.
fungitur. . - facio.
 653. Ministratores illis 653. , - scriba publicus.
, - minister, ministrator.
sunt apparitores, stratores, - consumo.
accensi, scribae, et (), , , - stator, apparitor,
praecones. , minister publicus.
- consumo.
. , - praeco.
, - lictor.
654. Plebs in tribus 654. , - consilium.
, - tribunus plebis.
distributa suos habet , , - nugator popularis qui
tribunos, per quos gratiam populi captat.
plebiscita feruntur ad - quae ipsi
videntur.
ratihabitionem senatus , . - decerno.
consulto. - propono.
- in tribus describo.
655. Habent et opifices 655. - tento aliquem captis
speciminibus.
collegia seu curias suas, , - opifex.
ordinis causa: ubi novitius , - sodalitius, socialis.
artificium professurus , , - patricius.
, - bonus ordo.
censoribus et curionibus - cito, arcesso, in jus voco.
dat specimen. Romae - obeo, facio.
autem tres erant ordines: .
- is qui vult opificium
senatorius, equestris, et , aliquod profiteri, et prima artis
plebeius; cui opponitur , suae documenta edit.
patricius. , , (sc. ), -
novitius.
. , - Roma, urbs.
, - conventus, collegium.
, - censor.

LXIII. DE IUDICIIS. LXIII. .

656. Duobus de familia
herciscunda aut de
quacunque controversia
disceptantibus, tertium
intervenire necesse est, qui
litem dirimat aut de quo
altercantur diribeat. Alias
rixae et contentiones,
intemperie litigandi
incrudescente, in infinitum
ibunt.
656. - discepto, contendo,
litigo.
- aliquid dissero,
, profero.
(sc. ) -
magnopere necesse est.
, - necessitas.
- infinitus.
- abeo.
, - judex privatus, arbiter;
, cf. , .
, - pacificator,
conciliator.
- dirimo.
. - lites ago, litigo.
, - judicium, lis.

657. Aut igitur arbitrum
sibi vel judicem selectum
(compromissarium)
deligant, quorum arbitrio
acquiescant utrinque. Aut
sectentur forum, et
experiantur jure per
causidicos: praesertim
compromissi, vel
commissionis, vel
amicabilis compositionis
pacificis mediis rejectis.
658. Qui adversario dicam
scribit (impingit), citat et
arcessit eum ad praetorem
(praeterquam nefasto die),
insimulat, et accusat noxiae.
659. Ad actoris
petitionem, pacificatione
(quae ante omnia
contentioso judicio
praeferenda est) frustra et
in vanum tentata, accersitur
reus, qui vel ipse vel per
procuratorem
(mandatarium) comparet.
Accusatio et excusatio
percipitur cognosciturque.
Si diffitetur, admittuntur
probationes vel per
- contentiones.
- contentiosus.
- nobilis.
, - haereditas.
- advenio, intervenio.
, - pertinacia, rixandi
cupiditas.
657. - inter se, alter alterum,
alius alium, inter
se.
- non nisi.
, , - arbitrium, arbitri
sententia.
, , - arbiter.
- nefastus.
, - fastus, juri dicendo
proprius.
- selectus.
. - intendo, infero.
- concilio.
, - causarum patronus,
causidicus.
658. - accuso, instimulo,
convenio, postulo.
( ) - vincio.
, - dioecesis, jurisdictio,
, spatium loci, intra quod aliquis jus
dicit.
, - judicio persequor.
, - praefectus.
. , - injuria, factum
injustum, delictum, maleficium.
- res capitales.
- reus.
659. - reus.
- reus.
, - culpa.
, - culpo, inculpo, accuso,
, incuso.
- audio.
, - litem
, contestor.
, - respondeo.
, - excusatio, exceptio,
, defensio.
. - diffiteor, nego.
-
abhorreo a compositione, alienus
, sum a conciliatione.
. - per se fide dignus,
, satis per se auctoritatis habens.
- convenio, accuso.
instrumenta vel per testes, . , - actio, accusatio.
, - documentum,
et illos quidem juratos, si instrumentum*.
autoritas per se non sufficit. - juratus, jurejurando
obstrictus.
, - procurator.
, - actor, accusator.
, - bona, facultates.
- adhibeo.
, - testis.
- fideliter.
660. Advocatus seu 660. - justitia.
- justus.
patronus clientes (utpote , - rabula, malus
qui se in clientelam et , causidicus.
patrocinium eius , , - rabula, malus
causidicus.
contulerunt) ne deferat sed , - odium.
defendat, ex aequo tamen . - praeter, contra.
et bono ne rabula audiat. () . , - patronus, is qui
causam defendit.
, - cliens.
- patrocinor, patrocinio
meo defendo.
, - pecunia.
661. Vitet et iudex 661. - pecuni*.
- plane incorruptus.
praejudicia maximopere, - removeo ab aliqua re.
neque favore (gratia) vel , , , - annuus.
malevolentia (odio) , - compungo, stigmate
noto.
praeoccupatus, nec , , - judico.
misericordia flexus, nec , - judicium exerceo,
largitionibus corruptus, , judico.
, - judicium.
neque timiditate aut , - personae
aliorum offensa deterritus, . respectus, gratia vel odium.
vel personarum respectu
motus, errorve aut mentis
perturbatione
(contricatione) implicatus,
huc aut illuc propendeat.
Sed nude secundum
probatorum evidentiam ex
juris norma, atque aequitate
rerum decernat.
662. Si assessores adsunt, 662. - absolvo reum.
, - judex.
praesidis est suffragia , - culpa, crimen.
colligere; illorum ferre () ,
libere, sed juste ut sontes - sontes
condemnando.
damnentur, insontes - maleficus.
absolvantur. , - condemno.
, , - assessor in judicio;
n.b. a -.
- suffragor, fero
, suffragium.
, - suffragium.

.
663. Nam decreta et edicta 663. , - magistratus.
- apud.
consensu facta retractare ac - communiter, publice,
rescindere indecens est. . communi sententia; cf. .
664. Causae decisio ut 664. , - dilatio.
- defendo me.
promulgata est, ocius , - absolvo.
exsecutio fiat, nisi - denuncio.
condemnatus protestetur et () - exsequi oportet.
- exsequor.
ad tribunal superius , , - misericordia,
provocet (appellet). Ibi commiseratio.
justitio comperendinationi () - ad.
- appello, provoco.
aut etiam sequestrationi , - judicatum, res
locus est. judicata.
, - qui de causa sua
periclitatur, condemnatus.
, - sequestratio.
(***), - citius.
.
665. Sed et vadantur 665. - cogo.
- torqueo.
quandoque litigatores, ut , - vadimonium.
vadimonium obeuntes sese , , - spondeo,
sistant. polliceor.
, - flagellum.
, - promitto.
. - facinorosus, maleficus.
- scelus admitto.
666. Interdum 666. , - damnum.
- spondeo.
interceditur sententiae, et , , - vas, sidejussor, praes.
dilatio adhibetur propter - supplico.
intercessiones, et vadium , , - judicati exsecutio.
- pro.
fidejussiones. Sed quod .
quis spondet, praestare , .
tenetur.

LXIV. DE MALEFICIIS ET LXIV.

 SUPPLICIIS.
.
667. Dum petulanter 667. , - delictum.
- maleficus.
peccatur et peccata - nefandus, iniquus.
cumulantur, in - impunitus, inultus.
delinquentes , - licentia, ab
-.
animadvertendum est, , - facio.
manifestoque sceleratis aut , - mulcta.
mors infligenda aut , - supplicium.
- alicui poenam
minimum mulcta irrogo.
irroganda, ne impunitas in , - multiplico.
licentiam abeat. Qua porro , . - inter.
- manifesto.
deteriores fiunt. - cumulo.
- punio aliquem, in
aliquem animadverto.
, - poena, supplicium.
668. Ad castigandos, 668. - non obedio, obsequi
recuso.
coercendos, atque , , - tormentum,
compescendos improbos ac instrumentum tortorium.
inobedientes virgae sunt, , , , (sc. ), - lictor,
carnifex.
flagella (mastiges), , , (sc. ), - calumniator,
compedes, manicae, (), criminator.
numellae, cippi, ergastula, , , , - carcer.
- morte afficio.
carceres, tormenta, , . , - vinculum quod collo
patibula: circumdatur, numellae, boja,
ut per lictores et carnifices , furca.
, - compes.
facinorosi rapiantur, , - cippus, vinculi
vinciantur, constringantur, , , genus.
verberentur, torqueantur et , , , - virga.
, - ferreus.
excrucientur, aut etiam , . , - crux, furca, patibulum.
letho afficiantur desperati. - ad castigandum sc.
puniendum pertinens, quo aliquis
punitur.
, - carcer.
669. 669. - suspendo.
- homicida.
Fures enim, saccularii , - capite trunco, caput
(manticularii), et amputo.
depeculatores , - crumenarum
sector, saccularius.
suspenduntur; o - bona publica.
moechi et homicidae - discerpo.
(percussores) - alicui
 decollantur;
latrones, piratae, sicarii,
et sacrilegi crurifragio
plectuntur (quondam
cruci affigebantur);
parricidae cum
serpentibus culeo insuti
et aquis submersi
suffocantur;
anus veneficae, lamiae
(striges), et incendiarii
rogo cremantur;
perduelles (rei
perduellionis) quadrigis
in diversum actis
discerpuntur, bonaque
eorum publicantur
(confiscantur);
calumniatores maligni
elinguantur, insigniores
capitaliter puniuntur;
prostibulis impudicis
cauterio stigmata
inuruntur;
qui surrepta clanculum
receptant, lavernionibus
ipsis aequiparantur.
670. Colapho seu alapa
caedi ob quidvis contigit.
Talitrum jocosum est.
671. Supplicii mitigatio fit
vel relegatione, vel
proscriptione, qua cum
infamia quis relegatur.
, , linguam exscindo sc. exseco,
aliquem elinguo.
, - injicio.
, - incendiarius.
, , - hostis, ab - -.
, - sacrilegus.
- sacra celebro,
administro.
() - aequo, aequiparo.
- aquis submergo.
- comburo.
, - cauterium, serum quo
stigma inuritur; cf.
().
, , -
depeculator.
, - fur.
, - fur.
, , - lamia, saga monstruosa,
incantatrix saeva.
, - puerorum
interfector, infanticida; cf.
.
, - parricida.
, , - patria.
, - scortum, meretrix.
, - proditor.
- praeficio.
, - strix, saga, incantatrix.
- contundo.
- finio, morior.
- rota contundo.
.
670. - alapam accipio.
- colaphum impingo,
, alapam do.
. , - talitrum.
, - bellum.
(sc. ) - facile contingit.
671. , - remissio, mitigatio.
- exsilium, pr. unius
anni.
() -
. diffundendo sc. diffusione orior.
- diffundo.
, - stragulum torale.
, - proscriptio.
 672. Exul in loco 672. - exsulo, in exsilio
vivo.
determinato exulat, exterris , - perpetuum,
vagatur, profugus nullibi , , exsilium.
consistit. - profugs.
- extorris.
. - tranquille vivo.
- nullibi, nusquam.
- exsulo, in exsilio
vivo.
, - locus confugii
sc. quo confugit exsul.
, / - exsul.

LXV. DE STATU REGIO. LXV.

673. Potestates esse,
omnium interest, ne
potentior minus potentem
opprimat. Sed quum unus
rerum potitur, monarchia
dicitur, et ipse monarcha
(quanquam Caesares
collegas sibi legere soliti
sunt). Imperator a
septemviris (electoribus)
eligitur.
674. Qui si ex legum
praescriptio regnat, rex est;
si ex libidine (ut quod libat,
liceat) etiam sub corona
sceptroque, tyrannus.
675. Sedes eius in
metropoli est, ubi in solio
sedet eburneo (ex ebore
fabrefacto), bysso
(sindone), purpura
(coccino), trabeaque acu
picta magnifice vestitus,
aulicorum vero caterva
.
673. , - elector.
- eligo.
, - infirmus, minus potens.
, - imperium.
, - Caesar, Imperator.
. - esse quosdam cum potestate in
, , alios, omnium interest.
. - potestatem
habens.
- opprimo.
. , - monarch, qui solus
() imperat.
, - monarchia, unius
dominatus seu imperium.
. - Romanus.
, - collega, socius.
674. - regno, impero.
, - lex.
, , - sceptrum.
, - tyrannus, injustus
princeps.
, - civis, is qui principis
imperio subest.
.
675. , - vestis purpurea.
(sc. ), - aulicus.
, - eburneus.
, - acu pictus, animalium
figuras intextas habens.
, - thronus, solium.
, - sedeo.
- habito, resideo, sedem
, habeo.
- magnifice.
, - metropolis, urbs
stipatus. . prima provinciae.
- magnifice me ostento.
676. Qui vel sunt 676. - accipio.
- qui est ab epistolis.
consiliarii tum caeteri tum , , - scribarum
intimi, vel praefecti ut aulae , . praefectus, scriba primicerius.
magister, ensifer, dapifer, , - atriensis; cf. ,
.
pocillator, praegustator, , , , - aula.
magister stabuli, , - rex.
cancellarius suos (***, Forc.), **, - dapifer.
, - apparitor,
amanuenses (a manibus) minister publicus; cf. ,
habens, secretarius, (***, Hed.), ,
cubicularii, atrienses, ( ), .
, - praefectus.
celeres (a pedibus). , - scriba,
(***), amanuensis; cf.
, , .
, - magister, praefectus.
-
, supplicum libellorum magister.
, , - supplicatio.
, - comes stabuli,
magister equitum, i.q.
( a .
) - pocillator, pincerna.
, - comarchus, pagi vel
(***, Hed.), vici dominus.
(***, (), - ensifer.
Hed.), , - praegustator.
- praesum.
(*). **, - celer, is qui est
a pedibus; cf. / , .
, - consiliarius.
-
principis amici.
- adhaereo.
(sc. ), -
quadrigae.
(pro ) - sub.
, - praesidiariae
cohortis praefectus.
677. Alibi habet, aut 677. - aliorsum.
, - qui liberam
aliorsum legat vicarios, , plenamque potestatem habet.
satrapas, quaestores. - mitto, amando.
Publicanos et legatos, qui (), , , - legatus.
, - publicanus, qui
diplomate regio insctructi, portorium redemit.
res expediunt. . , - praesectus regionis.
678. In defunctorum 678. - substituo,
surrogo, sufficio.
locum substituuntur - munera rependo.
- succedo.
(sufficiuntur, subrogantur) .
alii, qui successores
dicuntur.
679. Regia aulaeis 679. (sc. ), - concentus
vocum vel sonorum.
(peristromatis), tapetibus, , , , - regia.
picturisque regaliter , - regie, regaliter.
refulget personatque vel () , - pictura.
- placeo.
concentu vel instrumentis , (sc. ), - cantus
musicis. instrumentorum sc. tibiarum vel
nervorum.
- persono.
, - aulaeum,
tapetium.
- qui est animo
demisso.
680. Fabulatores, 680. , , , - nugator.
- obsolesco.
moriones (nugigeruli), , - gens, natio.
gnathones, sycophantae (), - moror, commoror.
aularum appendices sunt. , - eunuchus, spado.
- morio.
Eunuchorum usus desuevit . , - parasitus, mensarum
(obsolevit). assecla.
, - sycophanta,
delator.
(). , - parasitus.
681. Majestas invidiae 681. - majestas
regia.
obnoxia (invidiosa) est, sed , , - dignitas.
clementia praesidii vice - regius, regalis.
erit. . , - clementia.
, - praesidium, custodia.
682. Non tam principem 682. , - propensa voluntas.
, - thesaurus, gaza.
satellites tutantur, nec tam - dito, locupleto.
locupletant fisci reditus aut - tutor, defendo
repositi thesauri (gaza), aliquem.
(), - aerarium.
quam subditorum amor. (), - defendo, tueor.

,
,
.
683. Angariis igitur, 683. , , - ministerium, operae
praestandae.
tributis, et exactionibus ne , , - trubutum, vectigal.
exhauriantur. Congiariis , - largitio (ad populum).
potius et donativis (, , - tributum, collatio.
, - congiarium,
demulceantur et ), donativum, quod populo datur.
deliniantur. , - caritas.
- mihi concilio.
- luculentus, amplus.
. - potius.
- aerumnis et laboribus
vexor.
684. Imperandum sic 684. - coactus.
, - obsequium.
populo, ut illi parere lubeat. , , - obsequium.
Obsequia coacta periculosa ,
sunt. ()
.

LXVI. DE REGNO ET LXVI.

REGIONE.
.
685. Regno sunt liberi 685. , - regnum, imperium.
, - status.
ordines, statutorum vinculo - ab uno regor, unius
inter se colligati. . imperio gubernor.
- solus impero.
686. In arduis negotiis 686. - rustici.
- rusticor.
(causis) concientur comitia, - rusticus.
sed e primatibus et , , , - primates, proceres,
proceribus (optimatibus), , , summates, magnates.
, - res, negotium.
ducibus, comitibus, , - primas, optimas.
baronibus, et nobilitate. . , - conventus, comitia.
Rustici iis non intersunt, (, - parens alicui, imperio
alicujus obnoxius.
sed ruri occupantur et )
comarchis obsequuntur. - in negotiis difficilibus, in rebus
() arduis.
- difficulter.
.
687. In territorio suo 687. - populo sc. reipublicae
prosum.
quilibet magistratus sancire - quodcunque.
potest quod vult. Sed velle , - jubeo, impero.
non debet nisi quod publice , ,
expediat. * .
688. Ditio (dominium) est, 688. , , - bello subactus.
, - provincia.
ubi quis dominatur; , - ditio, dominium.
districtus, ubi , - rebus
jurisdictionem habet; , praesum, praesideo.
provincia, quam devicit.
689. Gentes finitimae de
oris, confiniis et limitibus
ambigunt plerumque. Sed
si limitent fines et
paciscantur, foedus est,
quod perjuri temerant
violantque.
LXVII. DE PACE ET
BELLO.
690. Pacatus status
optatissimus est. Sed
aliquando nisi vi armorum
obtineri nequit.
691. Siquidem turbatores
factitiosi et clancularii,
clandestinas factiones ac
conspirationes
(conjurationes)
disseminant; et cum
conjurarunt, tumultus ac
seditiones concitant, quae
nisi sedantur, bella
intestina erunt.
. - impero.
689. , - confinium.
- quodcunque, si.
, - gens, populus.
, , , - palus, locus palustris.
, - perjurus, perfidus.
- mature, opportune,
tempestive.
- spondeo, paciscor.
(***) - paciscor, pactiones
facio.
, - gentes
. conterminae.
- iisdem finibus utor.
, - foedus jurejurando
. sancitum.
, - designatio
terminorum, termini positi.
- contra foedus facio,
foedus violo.
, - finitima.
- pango.
- foedus facio.
LXVII.
.
690. , - pax.
- optatus.
, - qui obtineri potest,
. obtinendus, parabilis.
, - pugna, proelium.
691. - obstruo.
, - seditio, rebellio,
tumultus.
- orior.
- clam.
, - populi turbator sc.
(), concitator, qui populum ad res
novas sollicitat.
, - turba, tumultus.
- populum concito,
commoveo.
, - factionibus
contendo, seditionem moveo.
- seditionem excito.
. , - seditio, factio.
- factiosus, seditiosus,
turbator.
- conjuratus.
- conjuro.

692. Hostis externus
extrinsecus irrumpit,
adversus quem bello
defensionis causa suscepto
opus est.
693. Id per fecialem
denunciatur, aut per
caduceatorem pax petitur si
quis se imparatum aut
hostili potentiae imparem
arbitratur.
694. Imbellis et imbecillis
nequicquam bellare
(belligerare) occipiet.
695. Apparatus enim
bellicus multa deposcit:
militem, qui scribendus
(auctorandus), armandus,
et in diribitorio lustrandus
est, commeatum, auxilia,
dapsilesque sumptus.
696. Mature ergo stips
cogenda, sicut et cibaria
(victualia), et praestituendi
qui erogent.
- manifestus.
692. - ad injuriam
propulsandam, sc. ad
, defendendum aptus.
- externus.
. - egeo, opus habeo.
, - vis bellica, copiae.
- invado, irrumpo.
- extrinsecus.
- adversus, contra.
- adversus, contra.
693. - denuncio.
(sc. ), - hostis.
() - imparatus, haud
, praeparatus.
, - fascinatio.
, - caduceator.
, - superor, vincor.
, , - fecialis; cf.
.
.
694. - imbellis, viribus
defectus.
() - imbellis, infirmus.
- nequicquam, frustra.
. - operam perdo, ludo,
frustra laboro.
- bellare cupio.
695. - maximus.
, - sumptus.
. - suptuosus.
, - decurio, qui decem
, militibus imperat.
- opus est.
, , - lustro militem.
- scribo, colligo, cogo
, milites.
, - diribitorium, locus
, in quo fit lustratio et recensitio
. militum.
- paro, comparo.
- armo.
, - commeatus,
procuratio frumenti sc. annonae.
, - miles.
, - auxilia.
, - pabulum.
696. - recenseo, numero.
, - stips, merces,
stipendium militum.
- cogo.

697. Tum congregandus
et ordinandus exercitus per
legiones, cohortes,
vexillationes, turmas,
praeficiendique decuriones,
centuriones, tribuni
(chiliarchi), quibus
adduntur optiones,
omnibus denique
imperator.
698. Tirones
intermiscentur veteranis.
Velones et dimachae* cum
peditatu vel equitatu se
conglomerant. Lixae,
calones et caculae (ut
mediastini) ad servitia
adsciscuntur.
699. Armaturae satis erit,
si tectus sis lorica, galea
(casside) cum cudone, scuto
vero, seu clypeo (ancili,
parma, pelta, cetra) et hasta
sis instructus, quibus
dimices. Cataphracti*
tamen circumquaque
loricati sunt.
.
697. , - imperator
exercitus.
- ordino, dispono.
, - centurio, qui
, centum militibus imperat.
- praeficio, praepono.
, . , - ala, turma equitum.
, , - magister equitum.
, , - legio.
, - agmen, manipulus.
(), - omnis.
, - cohors.
. , - exercitus, copiae.
, - tribunus militum.
, - chiliarchus, mille
militum praefectus.
698.* - volo, miles
voluntarius.
- exerceo, exercito.
, - dimachus, miles
dupliciter pugnans, qui ex equo
vel pedes depugnat.
, - volo, miles
voluntarius.
, , - equitatus.
, - mediastinus
. servus; cf. (?).
- stipendia mereo.
, - tiro, miles novus.
, - arma.
, - peditatus.
- impedimenta sc.
sarcinas fero.
, - lixa, calo.
- permixtus.
- immixtus.
699. - satis.
- ex hamis consertus.
, , , - clypeus, scutum.
, , - eques.
, , - scutum.
, - thorax, lorica.
- loricatus.
, - galea, cassis.
, - armatura.
, - armatus.
. , - scutum breve formam
habens lunae dimidiatae.
- orbicularis, rotundus.
- tego, operio.
 - e corio factus.
, - cellarius, cellae vinariae
praefectus.
700. Classis navalis etiam 700. , - harpago, uncus.
, - navale proelium.
uncos aduncos, ( ) , - uncinus, uncus.
recundosque (harpagones) . , - uncus, uncinus.
hamasque poscit. - insuper, praeterea
requiro.
, - ferreus.
701. Gladius accomodatur 701. - educo.
- recondo.
ad latus, vel baltheo , - vagina.
appenditur, ut e vagina , , - gladius.
stringatur promptius, - ad manum.
- virginis educo.
evaginatusque recondatur () - traho.
capulo tenus. . - accingo.
702. Sagittarii e pharetra 702. , - sagitta.
- ingruo.
sagittas promere, arcum , - impetus, aggressus.
nervo tendere, , - jaculor.
ingruentesque sagittando () , - nervus quo arcus
tenditur.
protelare consuescant. - sagitto, sagittis ferio.
() , - arcus.
. , - pharetra, theta
sagittarum.
- fugo, depello.
- tendo, intendo.
703. Sclopetarii sclopeta 703. - jacio.
- perite, sollerter.
nitrato (tormentario) - nitratus.
pulvere, plumboque alite - plumbeus.
onerent, post aptato *, - sclopetarius,
miles qui sclopetis sc. fistulis
dracone (martulo) igniariis dimicat.
displodant, sed ad scopum . - igniarius.
prorsus collimantes. , - globulus.
, - fistula.
- onustus.
- onero.
, - excubiae, vigiliae.
, - pulvis.
704. Expeditione suscepta 704. - dispono.
- circummunio.
castra metari, tentoria - expeditionem
paxillis figere, , suscipio, exercitum in
munitionibus sese vallare, , expeditionem educo.
- intendo.
excubiis circummunire, et , - paxillus.
strategematis priusquam , , - tentorium.
, - excubiae, vigiliae ante
acie pugnare opus est. castra.
, - strategema.
, - castra pono,
, castrametor.
, , - castra.
- vallum jacio.
.
705. Emittendi subinde 705. - inermis.
- emitto.
sive armati, sive inermes - armatus.
speculatores et exploratores , - exeo, abeo.
(corycaei), quorum in , , - hemerodromus,
diurnus cursor.
militia insignis usus est, ut , , - speculator,
et tesserae (symboli) qua explorator.
sui se recognoscunt. . , - usus.
- ante diem.
Hemerodromi sub noctem - ante tempus.
reversionem faciunt , , - signum, tessera.
(remeant). .
706. Excursiones, vel 706. - catervatim.
, - vastatio,
pabulationis quum populatio.
frumentatum itur vel , . , - praeda.
praedae causa, fiunt * , - excursio.
- res domui
agminatim (catervatim), , haud junctae, ruta caesa.
non sine populatione idque - pereo.
saepe hujusmodi, ut ne in . , - pabulatio, frumentatio.
- frumentor, frumentum
rutis quidem (quod dicitur) comporto.
et caesis quicquum residui
permaneat.
707. Induciae si 707. , - pignus, obses.
, - induciae.
panguntur, dantur obsides. , - obses.
() - pango, paciscor, facio.
.
708. Ad proelium educta 708. , - ala exercitus.
- munio.
copiae, vel in cuneum , - acies instructa.
coguntur, vel in phalangem ,
(quadratam aciem) alis , - copias in
proelium sc. aciem educo.
munitam. , , - cuneus, ordo
, . militum.
, - phalanx, acies quadrata.
709. Vexilla in medio 709. , - magnus gladius,
ensis.
ferunt signiferi, quos , , - antesignanus, is qui
antesignani cum spathis pugnam init in prima acie.
(romphaeis) praecedunt. , - vexillum, signum

710. Tympanistae
(tympanotribae), tibicines,
aeneatores classicum
canentes, tubarum et
lituorum (cornuum)
(quorum hi flexi, illae
directi aeris sunt)
ingeminato clangore atque
tympanorum strepitu ad
alacritatem inflammant
(incendunt). Post
dimicationem receptui
cantant (canunt).
711. Velites usitate
pugnae initium velitando
faciunt. Mox toto agmine
concurritur.
712. Eminus quidem
lapides fundis et catapultis,
tela balistis, glandes
tormentis et sclopis
(stlopis), jacula (spicula
missilia) amentis
ejaculando.
713. Cominus autem,
sarissis et lanceis
mucronatis (cuspidatis),
hastisque et bipennibus
magno nisu vibratis
transverberando; caestibus,
clavis, calis, aclydibus
(tragulis) proturbando;
. militare.
- signifer.
710. - receptui
cano.
( ), - rectus.
, - aeneator,
, is qui tympano aeneo pulsando
milites ad pugnam incitat.
, , - incitator; cf.
.
. (sc. ), -
classicum.
, - buccinator.
, - tuba, buccina.
- flexus.
, - tympanista.
- aeneator.
- aere pulsato
sonum edens.
711. - initium facio.
(sc. ) - non multo
, post, brevi post.
- concurro, manus
consero.
- eodem.
( ). - toto agmine, cum
omnibus copiis.
(sc. *), - veles,
miles levis armaturae.
712. , - amentum, lorum hastae
aut jaculo obvinctum, quo jacitur.
, - jaculum, telum.
, , - distantia.
, , - balista, tormentum
bellium quo jacula ejiciebantur.
, , - catapulta, machina
. bellica omnis generis jacula
effundens.
, - funda qua jaciuntur
lapides.
- fistula
igniaria.
713. , - aclis, tragula, teli genus,
quod amento longe jaci potest, ut
peracto vulnere possit revocari.
, - ensis falcatus.
, , - hasta.
, - pugio.
- caedo, concido.
, - clava.
, , - occultus.
- mucronatus.
, ,
frameis, pugionibus
pungendo et confodiendo;
ensibus, machaeris (sicis),
acinacibus (harpis)
caedendo.
714. Fit strages cruenta,
cadunt promiscue hinc et
hinc, ejulatu et boatu
horrendo ac tremendo.
715. Conflictu durante
succenturiati ex insidiis
supervenientes a tergo
adoriuntur (invadunt),
aciem disturbant. Fugant,
insectantur, contrucidant.
716. Illi terrore panico
perculsi partim se dedunt,
aut capiuntur; partim
fugiunt et dispersi
palantur.
717. Civitas rebellis et arx
castrumve (quo se clade
affecti et profligati
recipiunt) circumsistitur,
obsidetur, undique
circumvallatur, angustatur,
et machinis muralibus
oppugnatur.
718. Obsessi cum
, - machaera, gladius
longus ab altera tantum parte
, acutus.
, , - gladiolus, pugio.
, - hostis.
- praeacutus,
, mucronatus.
. , - clava.
, - sarissa, hastae genus.
- cominus cum hostibus
manum consero.
- consero manus.
714. . - sine cruore.
, - tumultus.
, - sudes, genus teli
militaris.
- cado.
- horribilis, horrendus.
.
715. - intrudo, intro compello.
-
, milites in insidiis constituti,
, succenturiati.
, - insidiae, copiae
occultae quae hostem
, supervenientes invadunt; cf.
, , ,
.
- supervenio, immineo ut
. cum hoste congrediar.
- dissolvo, disturbo.
- manus consero,
confligo, proelior.
716. - dedititius.
- exterritus, consternatus.
, - vinco.
, - fugio.
.
717. , , - arx.
- coarcto, angusto.
, , , - urbs rebellis.
- consugio.
, , , - machina arietaria.
- obsideo, oppugno.
.
718. , - vis, impetus.
praesidiariis propugnantes
si erumpunt repelluntur, et
impetu majore debellantur.
719. Expugnata ante
ultroneam deditionem urbs
diripitur. Aliquando et
aboletur, ad internecionem
exciditur, desolatur, et
funditus evertitur.
720. Munimenta
(procestria), si quae antea
fuerunt occupata,
recuperantur.
721. Victores adepta
palma, spoliis et manubiis
onusti, trophaeis erectis,
ovantes, et paeana
concinentes cum triumpho
redeunt a certamine.
722. Ubi strenui ob
heroica facinora insignibus
condecorati nobilitantur;
proditores, turbarumque
auctores plectuntur;
transfugae et desertores
multantur; saucii sanantur;
captivi redimuntur a
redemptoribus, aut
permutatione liberantur et
postliminio redeunt.
723. Ad extremum
stipendiis (quantum
quisque meruit) exsolutis,
miles exauctoratur atque
exarmatur, emeriti rude
donantur. Qui pro patria
occubuere, adorea
afficiuntur.
,
.
719. - everti solet.
- perdo, vasto.
, - desolo.
- per vim.
. - vis.
s - funditus, cum
internecione.
- declaro.
720. - prius, antea capio.
.
721. - triumpho, triumphum
ago.
(sc. ), - victor.
, - spolium.
, - paenas sc. cantilenas cano
ob adeptam victoriam.
, - spolium, manubiae.
, - tropaeum, signum
. victoriae.
722. , - permutatio.
, - praemium.
- optime gero me in bello
aut certamine.
(sc. ), - transfuga,
desertor exercitus.
- libero.
() , - desertor exercitus.
- redimo.
, - redemptor, is qui
captivos pretio redimit.
, , - homo vulneratus,
saucius.
.
723. - discedo, castra
moveo.
, - emereor.
, - exauctoro militem.
- rude donor,
missionem accipio.
, - immunis a militia.
- missum facio, dimitto.
(, - exarmo.
- stipendiarius miles,
), mercenarius.
 - impedimenta sc. vasa
et utensilia castrensia aveho.
. - honore afficio.

.

LXVIII. DE SCHOLA ET LXVIII.

INSTITUTIONE.
724. Quoniam literati ad
omnia habiles esse, idiotae
vice versa parum societati
humanae conferre
deprehenduntur, scholis
(phrontisteriis), ubi rudes
erudiantur, opus est.
.
724. , - illiteratus.
, - institutio.
- indoctus.
. - aptus, idoneus.
- aptus, idoneus.
- eruditus.
- doceo, instituo, erudio.
, - conduco, prosum.
, - schola, ludus.

.
725. At hae non sunt, ut 725. - fatuus, stolidus.
, - carnificina.
fatui opinantur, , , - praeceptor,
carnificinae, sed ludus; , magister, doctor.
dummodo discipulus , -
ex stultorum sententia sc. ut stultis
docilis, calidum, videtur.
cordatumque nanciscatur . - nanciscor, consequor.
praeceptorem. - docilis.
- habilis.
726. Ille enim si discit 726. - sine cessatione.
- perfruor.
sponte, percontatur - dextra.
(quaerit) avide, et auscultat , - sponte.
attente. Hic si docet , - avide, cupide.
- studiose, attente.
lubenter, informat provide ,
et inculcat assidue. Uterque ,
eximio perfruitur , ,
delectamento. ,
.
727. Quod et paedagogi, 727. - pro aliqua re
accipio.
ludimagistrorum adjutores, , , - minerval, id quod
aliique quibus salaria , pro doctrina solvitur.
(didactra, minervalia) , , - paedagogus,
ludimagister.
persolvuntur, attendant. . , - institutio.
- attendo.
728. Adjungenda tamen 728. , - petulantia, improbitas.
institutioni disciplina,
censura et ferula, ne vel
dissolutio, vel desidia
surrepat.
, - castigatio, correptio.
, - pigritia, segnities, desidia,
, ignavia.
, , - adjungo.
, - desidia, ignavia.

.
729. Qui monita 729. - diripio.
, - semestre, sex
(monitiones) non moratur, , . menses; cf. (sc.
vapulet. ).
- non curo, negligo,
contemno.
, - admonitio,
monitum.
730. Cathedram docentes 730. , - sedile.
- inferior.
conscendunt; subsellia , , - subsellium; n.b.
discentium sunt. ( dim. a .
, ) , - subsellium.
, - charta.
.
731. Calamo (cujus crena 731. , , - stilus.
- incido, scalpello tempero.
scalpello (scalpro) - crenam
temperatur) scribimus in , pennae incido sc. scalpello
chartae vel membranae , tempero.
, - incisio, crena.
paginis. Stylo in - membrana, charta
pugillaribus (codicillis) ut , pergamena.
expungi possit. . , - pugillares.
, - paginula, pagella.
, - scalpellum.
732. Si quid formator 732. - dedisco.
- dicto.
studiorum dictat, excipitur. - corrigo.
Idemque mendas - stipendium
(soloecismos) quas in curia , persolvo.
, - discipulus.
fudit emendat, , - dedoceo.
commonstrans quod vitiose , - quod, quidquid.
positum, adeoque dedocens , - mendum
scripturae.
quod dediscendum. . - perperam scribo.
733. Memoriae quod 733. - lego.
- libri divini,
mandare vis, relege et , sanctae litterae.
repete tecum frequenter: , , - liber, codex.
non cursim, obiter, et , - sententia.
- revolvo, repeto.
perfunctorie, sed rebus , - cursim, raptim.
intentus, ita inhaerebit. , - assidue, studiose.
Palmarium autem esto, , . - a Deo dictatus,
gnomas ex Bibliis tirunculis
instillare.
734. Repetitio tacita est,
recitatio clara, examen
quotidianum vel
extraordinarium.
735. Si feliciter proficere
vis, quicquid modo
comprehendisti, statim et e
vestigio alteri enarra.
736. Decet enim te
praeclarum
praemonstratorem
quacumque praeit studiose
imitari, condiscipulos
itidem certatim aemulari
donec adaequaveris aut
(solertia nempe fretus)
viceris.
737. E trivialibus scholis,
quae diligenter
frequentandae sunt,
promoventur classici
gradatim ad gymnasia, ubi
exercitia fervent. Inde ad
academias (Lycea,
Athenaea), quae
baccalaureos, magistros, et
doctores creant.
divinus.
- apud, secundum.
, - apud.
- comprehendo.
- obiter, perfunctorie.
(sc. ), - tiro, qui
. incipit discere.
- te ipsum.
734. , - repetitio lectionis.
- memoriter dico,
. recito.
- extraordinarius.
. - ingenitus.
- clare.
, - quotidianus.
. - tacitus.
735. - adversor.
- narro, commemoro.
- feliciter.
, - studia, litterae.
, , - processus, progressus.
-
, , felices progressus facio.
. - proficio.
736. - pariter.
- aequiparo.
, (sc. ) - decet te.
, - praeeo.
- bonus.
, - condiscipulus.
,
,
.
737. ( ), -
academia, locus ubi omnes
(*** disciplinae docentur.
/ , Hed., LSJ) - renuncio, proclamo.
, - gymnasium,
schola insignior.
. , - theologia, rerum
divinarum scientia.
() , - ars medicina, medicina.
(sc. ), -
jurisprudentia.
, - schola trivialis.
, , - promotio,
progressus.
, , - diligenter.
, - scholasticus.
, - philologia,
 linguarum scientia.
, - philosophia.
. - in locum aliquem ito vel
commeo, locum frequento.

LXIX. DE MUSEO. LXIX. .

738. Idoneus musis locus 738. - a testibus remotus,
solitarius.
solitarius est, a turba - a turba remotus,
remotus, ubi studiosus (), solitarius.
bibliothecam, pulpitum, (, ) - turba carens, quietus.
, - bibliotheca.
atramentariam cum . - quietus.
calamario (graphiario) - quietus.
cultelloque scriptorio , , - calamarium, theca
ubi calami reponuntur.
habebit. , , - atramentarium.
, - museum, locus
, studiis destinatus.
, - pulpitum.
. , - scalpellum.
739. Libellos (codices) 739. , - selectus.
- munde.
munde tractet, quos non , , - clyster,
permultos sed selectos . medicamentum quo alvus eluitur.
obtineat. - tracto.

740. Quorsum enim, 740. , - index; cf. .

- perlego.
amabo, numerosa et in , - comparo.
tomos divisa volumina, - vix.
quorum indices vel , - abjectus.
, - tomus, pars libri.
catalogum vix perlegit ; - quorsum, quem ad
possessor? finem.
(pro ) - o bone.
741. Lituris eos ne 741. , - asteriscus, stellula.
(sc. ), - scriptorius.
maculet. Asteriscis ad , , - litura.
marginem notatis , - margo.
reminiscentiam sublevare - atque etiam.
, - macula.
nemo vetat, quin imo - prudenter.
consultum est. - nemo.
- aliquid maculo.
- infero,concilio.
. - signo, designo.
742. Si quid incidit, 742. , - rejectaneus.
- excido memoria, ex
evanescere (excidere) ne animo discedo.
patiaris. Annota protinus , - rejectaneus, qui facile
non in rejectaneas schedas amittitur.
vel pittacium sed in () - sino.
- inscriptus.
palimpsestum , - inscribo.
(membranam deletitiam), , , - ephemeris, libellus in
indeque in diarium vel quo acta diruna sive quotidianae
observationes consignantur,
adversaria, quae continuo . diarium, commentarius.
penes te aut in promptu - opisthographus, ab
(obviam) sint. aversa parte inscriptus.
, - palimpsestus,
Opistographum utrinque . membrana deletitia.
exaratum est. , - tabula, pugillare.
- quem in proptu habeas,
penes te positus.
, - scheda, schedula.
- adversaria.
743. Lucubranti ad 743. - accendo.
**, - sulphuratum, filum in
lychnum, cereus pro sulphure intinctum; cf. .
sebacea candela conducit. , - fomes.
Cui accendendo . - cereus.
, - lucerna, candela.
ignitabulum (ignarium, , - lucubro.
chalybs) cum fomite () , , - chorda.
(suscitabulo), silice, et ( ),
suphuratis adsit. ()
.
744. Tedae fumant et 744. , , - taeda, arbor.
, - lucubratio; cf.
fumigant, qua de re , .
lucubrationibus insigniter - fumo, fumigo.
officiunt. (***, Hed., LSJ) - fumo.

.
745. Candelabrum 745. *, - emunctorium.
- conculco.
(lychnuchus), sit pensile, , - foeteo.
umbraculum viride, . , - ellychnium lucernae.
emunctorium praesto, quo * , , - candelabrum.
, - fungus elychnii.
identidem emunge, ne - integer.
ellychnium obumbret, et , , - umbella, umbraculum
fungum, ne foeteat, , quod lucernae apponitur.

opprime. .
746. Proditurus lucernam 746. - domo exeo, prodeo.
, - laterna.
absque laterna ne feras, , - fax, funale.
facibus (faculis) non () , , - lucerna.
fidendum. . - ne.
- fido.
LXX. DE GRAMMATICA. LXX.
.
747. Grammaticus literas 747. - negligo.
(sc. ), - ars
orthographice juxta grammatica.
calligraphiam et , - interpugno.
etymologiam pingit - pronuncio.
- emphaticus, habens
(majusculis sola , tacitam vim et significationem.
periodorum capita, et , , - etymologia, originis
emphatica), syllabas verborum indicatio, notatio.
, - calligraphia, ars
copulat, dictiones , literas pingendi.
(vocabula) flexiles , - flexilis, significatione
comparat, movet, declinat grammaticorum.
- declino vel conjugo.
et conjugat. Phrases , , - recte et ex regulis
syntactice construit, et , orthographiae sc. recte scribendi
significationes (quid et , scientiae.
, - periodus, certa
quomodo significent) , verborum comprehensio
enucleat, sermonemque perfectum sensum continens.
interpunctum legitime . - significatio.
- per gradus comparo.
pronunciat. , - syllaba.
- compono, construo.
, - dictio, genus loquendi.
, - dictio.
748. Ancillantur huic 748. , - sollertia, dexteritas.
- perficio, absolvo.
librarii et typographus, () , - bibliopegus,
eiusque operae, qui e librorum compactor.
loculamentis typos , - bibliopola,
mercator qui libros vendit.
depromentes coagmentant, , , - librarius, qui
prelo subjiciunt, libros libros describit.
excudunt. Absolutisque - servio.
- depromo.
editionibus bibliopego - operae.
(glutinatori, compactori (), , - loculamentum.
librorum) compingendos , - prelum.

tradunt: quos bibliopola , - librum bibliopego
venundat. , do compingendum.
, - compactio.
- celer, velox.
, - typographus, qui
, libros formis litterarum chartae
. imprimendis describit.
- suppono, subjicio.
- aereis litterarum
formis exscribo.
 LXXI. DE DIALECTICA
(LOGICA).
749. Dialectus (logicus)
ratiocinans quid de quo dici
possit et quare pervestigat,
ambigua distinguit, obscura ,
declarat, effati cuiusvis
certitudinem examinat;
tractationes (diexodos) , - obscurus, intellectu
intricatas liquido explanat, ,
atque in sectiones
(pericopas) discindit. , perscrutor.
, aliqua re.
750. De quocunque
axiomate, themate et
quaesito (zetemate,
problemate) disserens, de
quaestionibus dubiis in
utramque partem
argumentando disputat,
argumenta et consequentias
syllogismis argute innectit,
methodoque apta et
apposita omnia digerit.
LXXI.
().
749. , - enunciatum, effatum.
, - certa et explorata
ratio, explorata veritas.
(sc. ), - dialectica,
ars disserendi.
- disseco, discindo.
, - distinguo.
, - verbosa narratio.
difficilis.
- liberaliter.
- examino, inquiro,
- praedico, enuncio de
. - ambigue
dictum.
- ambiguus.
, - sectio.
- ratiocinor,
argumentor.
, - syllogismus,
ratiocinatio.
, - subjectum, res
quae tractatur.
750. - argutus.
- controversus,
, , dubius.
() - in utramque partem.
, , - axioma, pronunciatum,
effatum.
- dubius.
. - ex tempore.
- quoniam
arguti sunt.
, , cum inf. - quia, quoniam.
- digero, dispono.
. - dissero.
, - Februarius.
- innecto.
, - quaestio.
, - thema, propositio.
- categoricus, ad
categoriam sc. praedicamentum
pertinens.
- artificiosa ratione.
, - sambuca,

LXXII. DE RHETORICA
ET POESI.
751. Rhetor disertus
formulas discendi
conquirit, ad facundiam
(eloquentiam) stylum
exercet, variat et colorat
verba tropis (metonymia,
ironia, metaphora, et
synecdoche), illa nempe a
nativo significatu ad alium
assimilatione quadam
effictum transferens.
Orationem figuris
(schematis) tam dictionum
(quarum decem
recensentur) quam totidem
sententiarum expolit: idque
vel geminatione, vel
iteratione, vel
agnominatione euphoniam
consectans, vel logismo aut
dialogismo auditorium
permovens.
Actionem denique
gestibus animat.
752. Facundus orator in
panegyri declamaturus,
aliquando abrupte
instrumentum musicum.
- considero.
LXXII.
.
751. , - auditor.
- meditor.
, , - dimensio.
, , - ironia, figura orationis,
, , qua aliud verbis significamus,
aliud re sentimus.
, - eligo, exquiro.
, , - pronunciatio.
, - pronunciatio.
- facundus, disertus.
, - euphonia, numerus
, vocum suavis auribus.
, - sector.
- eleganter compono
orationem.
, , - dictio.
. , - oratio.
- transfero.
( , - metaphora, translatio,
, figura quum rem non proprio sed
, , alieno vocabulo propter
similitudinem vocamus.
, , , - metonymia, figura
, , rhetorica, nominis pro nomine
, , posito.
, - similitudo.
, - posis.
, - varie distinguo, vario.
, , , - verbum, dictum.
(sc. ), - rhetorica,
, , oratoria, ars.
, , , - rhetor, orator.
, , , - significatio,
significatus.
.) , - synecdoche, figura
rhetorica, quum pars pro toto aut
totum pro parte ponitur.
- assentior.
() , - figura.
. , - tropus, deflexio a
verborum usu communi.
752. , - caussa
controversa.
- discepto, contendo,
litigo.
auspicatur. Saepius exordio , - refuto.
- dicere incipio, auspicor.
praemisso, sese insinuat, - ad declarandum
benevolentiam captans. , pertinens, declarandi vim habens.
Post, causam ex statibus , - judicialis.
- evidenter, perspicue,
(conjecturali, definitivo, luculenter.
juridiciali) investigatam, , - praeter.
oratorie proponit et , , - addo, adjicio.
- facundus.
dilucide. Tum confirmat , , - benevolentia.
persuasoriis rationibus , - argumentis probo,
valide, illustrat exemplis confirmo.
- capto, comparare studeo.
prolixe, tametsi non dilatet, , , - copiose differo.
vel amplificet, nec , - amplifico, dilato.
digrediatur abs re. - definitivus.
, - panegyris, oratio
Objectiones refutat (refellit) , quae in coetu celebri habetur.
exacte, sed considerate. , - exemplum.
Epilogo qua praemeditate, . -
meditatus, praemeditatus.
qua ex tempore perorat. - persuadeo.
. - considerate.
- exerceo me in
aliqua re, exerceo aliquid.
- prooemio sc. exordio
. utor.
, - exordium, praefatio.
(sc. ) -
oratoriae sc. ad oratorem
pertinentes.
- oratorius.
- oratorie.
- delibero, consulto.
, - status.
, - argumentum,
controversia.
- vocem exerceo, vocem
formo, declamo.
753. Proverbia (adagia) et 753. , - absum.
, - sententia brevis et
dicta (apophthegmata), ut , acuta.
et comparationes, - breviter.
orationem luculenter , - sententiose.
- gravis, nervosus.
exornant: quam etiam - pure.
nervosam vocamus quoties , - proverbium.
strictim et sententiose, , - comptus.
- Latinus.
comptam vero quoties , , - scopus, consilium,
Latine, hoc est, pure . propositum.
, - comparatio.
emendateque rem enunciat.
754. Sed pota e prosa
(soluta) ligatam faciens,
versus et rhythmos
concinnat eleganter;
carmina (metrum)
modulatur decenter;
nuptialia carmina
(epithalamia), funebria
carmina (epicedia),
propemptica*, inscriptiones
(epigrammata),
anagrammata*, etc. fingit
ingeniose. Qui si excellit,
laurea coronatur.
, - quadrantal,
quartarius, mensura, quarta
sextarii pars, quadrans, quarta
pars librae.
754. , - anagramma,
carmen in quo verbum vel plura
(, litterarum trajectione et
) , transpositione facta latius
, explicantur.
, - reduplicatio,
, , ejusdem verbi repetitio.
, , - communicatio,
. figura oratoria, quum auditores
consulimus.
, - anaphora, repetitio
verbi quod fuit initio orationis.
. , - addubitatio, figura
rhetorica, quum quaerimus quid
aut quemadmodum pro rei
dignitate dicamus, nec reperire
nos ostendimus.
, - aposiopesis sc.
reticentia, figura orationis, quum
aliquid nos reticere dicimus, et
tamen tacite intelligitur.
, - aversio, figura
rhetorica, quum avertimur ab eo
ad quem praecipue dirigitur
oratio, et ad alium convertimus.
, - praemii loco.
- laureus.
, - >resumptio, figura
orationis, repetitio eorundem
verborum simul positorum
ejusdemque sententiae post multa
interjecta cum aliqua periodi
conlusione.
, - correctio, figura
orationis, quum supra dictum
verbum verbo sequenti corrigitur.
, - epigramma, genus
poematis.
, - epizeuxis, figura
orationis, quum eadem vox
geminatur cum vehementia.
, - carmen nuptiale.
*, - epicedium, funebre
carmen.
, - ligata oratio.
, - conversio, reversio,
figura orationis, quum plures
sententiae in eodem verbo
definiunt.
 , - epiphonema,
dictum superioribus additum cum
exclamatione.
, - carmen, versus.
, - climax gradatio,
ascensus, figura orationis, quum ex
re ad rem quasi per gradus
venitur.
** - concinno,
compono eleganter.
- compono carmen.
, - paronomasia,
annominatio, figura rhetorica,
quum post verbum praedictum
aliud ponitur fere idem sonans.
- prosa oratio.
- pedestris.
, - pota.
, - polyptotum,
figura rhetorica, quum saepius
eadem pars orationis repetitur sed
immutatis declinationibus casuum
aut generibus aut numeris .
, - prolepsis, anticipatio,
figura orationis, quum ea quae quis
alicui rei opponere possit
occupantur et iis respondetur.
(sc. ), -
propempticum, carmen quo
abeuntem bonis votis
prosequimur.
, - prosopoeia,
personae confictio, figura orationis,
quum rebus inanimatis personam
et orationem tribuimus.
- praesto, antecello alicui.
, - rhythmus, numerus sc.
modulus certa dimensione
constans.
- corono.
- conjecturalis.
, - concessio, figura
rhetorica.
, - symploce, complexio,
figura rhetorica, quum saepius ab
una parte orationis incipimus, et
toties in una eademque desinimus.

LXXIII. DE MATHESI ET LXXIII.

PRIMUM DE
ARETHMETICA.
 .
755. Mathematicae 755. (sc. ), -
arithmetica, numerorum ars.
disciplinae pariter sunt - subtilis.
utiles et subtiles. , - mathesis,
() . mathematica, ars.
, - mathematicus, ad
mathesin pertinens.
- simul.
756. Arithmetica numeros 756. - rusticus.
, - subtractio.
(decades, hecatontades vel , , , - subtractio.
centurias, chiliades vel , , , - decas, decuria.
millia, myriades vel , , - centuria, multitudo
centum numero conficiens.
decades millia*) computat, , - exeo.
qui invicem compendiose , , - myrias, numerus decem
addantur, subtrahantur, millium.
- quindecim.
multiplicentur, dividantur: - multiplicatio.
sive id fiat cifris, sive . , - additio.
calculis (abaculis) super , , - chilias, quantitas
millenaria.
abacum. Sed ruricolae per , , , - calculus.
decusses, duodenas, ,
quindenas, vicenas, et .
sexagenas supputant.

LXXIV. DE GEOMETRIA. LXXIV.

757. Geometra quasi
ludibundus figuras
contemplatur, et metitur
distantias, prope an procul
absit (distet) aliquid.
758. Ad amussim
(regulam) ducit lineas (puta
rectas, vel obliquas, non
curvas, spirales, aut
volutas) ad normam
angulos, circino vero
circulum, cuius punctum
medium, centrum, circuitus
seu ambitus, circumferentia
.
757. , - geometria, is qui
terram metitur.
, - geometria, ars terrae
, metiendae.
, , - conclusio, peroratio,
pars extrema orationis.
. - considero, contemplor.
- veluti, tanquam.
- ludibundus.
758. - supprimo.
, - linea.
, , - angulus.
, , , - circinus, instrumentum
, quo circulus fit.
- designo.
( - intortus, volutus.
, - rectus.
) , - regula ad quam
lineas ducimus.
. , - peripheria,
circumferentia.
(peripheria) appellatur. - obliquus, transversus.
, - spira, linea flexuosa,
orbes faciens in se non redeuntes.
759. Conus turbinatus est; 759. , - cubus, figura geometrica.
- teres.
cylindrus teres; cubus , , - cylindrus, figura
quadratus; prisma , geometrica.
laterosum; globus , - convexus.
- turbinatus.
rotundus, externa , , - conus, figura geometrica.
superficie convexus, interna , - externo
concavus. , ambitu.
, - forma globi,
. circuitus, ambitus.
- multangulus,
angulosus.
, - prisma, corpus
geometricum.
- rotundus.
- quadratus.
, - incisus.
760. Circularis figura 760. - lacunosus, a
exedo.
absolutissima ac - anfractus.
divinissima est, omnia , - sinuosus.
complectens. Nihil habet , , - admitto.
- eminens.
asperitatis, nihil ,
offensionis, nullas (),
incisuras, nullos anfractus, ,
nihil eminens, nihil .
lacunosum.
761. Omnis dimensio fit 761. - perficio.
, - triangulum.
per triangulum .
(triquetrum). Pondere, , ,
mensura, numero Deus
omnia fecit. .

LXXV. DE MENSURIS ET LXXV.

PONDERIBUS.
.
762. Mensurae 762. , - passus.
, - digitus, mensura.
continuorum sunt granum, , , , - decempeda, mensura
digitus, palmus, spithama, , , decem pedum.
ulna, pes, passus, orgyia (id , (), , - palmus, mensura duorum
digitorum.
est, quinque vel sex pedes), , , , - dimetior.
decempeda, stadium, , , , , - cubitus, ulna.
milliare, leuca. His metimur . , - milliarium Gallicum mille
quingentum passuum.
omnia. . , - mensura.
, - milliare.
, - orgyia, mensura quae
fere sex pedes significat sive
expansionem utriusque manus,
interdum tamen et passum sive
quinque pedes notat.
, - granum.
, - spithama, dodrans,
mensura duodenum digitorum.
, - stadium, spatium in
sexcentos pedes porrectum, sive
centum viginti quinque passuum.
, - pondus.
763. Liquidorum: culeus, 763. , , - amphora, mensura
capiens octo congios et
amphora, urna, congius, , , , quadraginta octo sextarios.
sextarius, hemina, , , , - uter, culeus.
quadrantal (quartarius), , , - liquidus.
, - hemina, dimidius
acetabulum, triental, , , . sextarius.
cyathus, ligula. - abluo, eluo.
, - cyathus, mensura
capiens sescunciam.
, - lingula, cochlearis
plenum.
, - sextarius, mensura.
, - acetabulum,
mensura capiens cyathum unum
et dimidium.
, , - urna, mensura
capiens amphoram dimidiam.
*, - triental, mensura, tertia
pars sextarii.
, - congius, mensura capiens
sextarios sex.
764. Aridorum: 764. , - manipulus.
*, - semodius, modii
medimnus (sex modii , , , dimidium.
Romanorum), trimodium, , , - cotyla, pondus novem
modius, semodius, quartale (), . unciarum.
, - medimnus, mensura
(choenix), cotyla. continens centum et octo libras.
, - modius, mensura
sedecim sextariorum.
- contineo.
, - trimodius, mensura
capiens libras viginti.
, - manipulus.
, - choenix, mensura
continens libras tres et uncias

765. Pondera sunt:
centenarius, continens ut
plurimum libras
zygostaticas centum, libra
(pondo, as), semilibra
(semissis), quadrans, uncia,
duella, sicilicus, sextula,
drachma, scrupulum. Unde
emergunt dupondium
(bilibre), tripondium
(trilibre), quadripondium,
etc.
766. Si quid a libripende
(zygostate) in bilance ad
sacoma appenditur
(penditur, libratur), examen
quod scapo exit et per
aginam sese agitat, pensita
an stateram* aequet, ut
aequilibrium sit.
767. Trutina
monetariorum est. Statera
lanificarum* est portatilis
libra, altera parte uncinum
habens, altera pondus,
quod centro admotum plus,
quatuor cum dimidia.
765. () , - as, pondus.
, - scrupulas, tertia pars
. drachmae.
, - bilibre, dupondium.
, , , - drachma, mensura.
, - centupondium.
, , , - sextula, sexta unciae
, ( pars.
), , - semilibra, semissis.
, - libra.
, , (), - uncia, mensura;
, , , cf. .
, . (sc. ), -
stathmicus, qui in ponderando
requiritur.
, - talentum, moneta.
, - quadripondium,
quatuor librae.
*, - tripondium, tres
librae.
- triens
unciae, duella.
, - triens, tertia
pars.
, - adjutor, qui operam
navat alicui, minister.
766. *, - acipenser, piscis.
, - scapus bilancis, ex quo
lances pendent; cf. .
, , - libripens,
, ponderibus praefectus.
, - aequilibrium.
, - examen sc. lingula librae.
, , - foramen in scapo librae
, excavatum in quo examen sc.
lingula movetur.
() , - sacoma, quod lanci
. trutinae appensum aut adjunctum
aequalitatem ponderis conciliat.
- observo.
, - bilanx.
, - trutina, libra; cf.
, .
767. , - monetarius.
, - pondus.
, , - extremum.
- portatilis.
, - amoveo, dimoveo.
- affero, concilio.
, - pondero.
, - trutina, lanx monetaria.
amotum minus ponderat.
768. Si quid superadjicitur
(superpondio adaugetur)
auctarium est (mantissa).
LXXVI. DE OPTICA ET
PICTURA.
769. Opticus radios visus
et visibilia objecta (unde
ichnographia,
orthographia,
scenographia, totaque
sciagraphia dimanat)
scrutatur, cur alia sint
pellucida, alia opaca, alia
perspicua, alia obscura
discernens, et juxta id
conspicilia efformans.
770. Hinc pictor ad
exemplar vivi effigiem
delineat, penicilloque
discretis pigmentis linit,
variegat, interundat.
Encaustice aurificum et
figulorum, encausto sua
opera exornantium,
picturae species est.
771. Statuarius statuam
sculpit et caelat, et super
basi (stylobate) collocat. Si
immanis est, colossum
,
,
.
768. , , - mantissa, quae merci
emptae superadditur.
, - mantissa,
() auctarium, accessio.
.
LXXVI.
.
769. , - radius.
- provenio.
, (sc. ), - ars pictoria.
, - obscurus.
, , - cur, quamobrem.
, - ichnographia, jacens
, areae deformatio et descriptio
, futuri operis.
... - alia ... alia.
(sc. ), - optica,
. disciplina mathematica quae circa
, , visum versatur.
, - radii fisus.
- ad visum pertinens.
. , - scenographia,
prospectus aedificii adumbratio.
, - sciagraphia,
aedificii atque ejus partium
delineatio.
770. , - exemplar.
, - Augustus, mensis.
, - penicillus.
, , - pictor.
, , , - effigies, imago.
- adumbro imaginem.
. - variego, variis coloribus
pingo.
- adumbro, delineo.
- coloro.
,
.
771. , - statua, imago.
- sculpo.
, , - perelegans,
, formosus, pulchre effictus.
, , - cithara.
, - colossus, statua
dices. Si perelegans,
polycletium opus.
772. Solaria (sciaterica) 772.
gnomone, clepsydrae fluore () ,
(defluxu) horas
demonstrant. . , - solarium, in quo
LXXVII. DE MUSICA.
773. Musicus melodias
(melos) canit, et post
praeludia (praecentiones)
instrumenta pulsat.
774. Symphonia est
plurium concentus quorum
consonantia (harmonia)
grata est, dissonantia
absurda (absona).
775. Organum pinnis
tactilibus et fistulis constat;
cithara, nablium, testudo
(chelys), lyra, sambuca, [et]
pandura chordis quae
collabis (epitoniis)
intenduntur et remittuntur.
776. Fides plectro
(pectine) ut resonent
plectuntur.
777. Utriculus (tibia
, ingens.
, - statuarius.
, , - Polycletius,
. Polycleto statuario celebri dignus.
, - stylobates,
columnae basis sc. fundamentum.
, - gnomon, index solarii.
, - clepsydra, horariu
quod fluxu aquae movetur.
, - fluor, defluxus.
tempus per umbram designatur.
LXXVII.
.
773. , - instrumentum
musicum.
- pulso.
. , - musica, ars.
, - praecentio,
praeludium.
774. , - dissonantia.
- absonus.
- scite, apte, composite
, (ad modulos musicae).
, , - symphonia,
consonantia vocum.
. , - concentus.
775. - remitto.
- intendo.
, - epitonium,
() , verticillus, paxillus, quo fides
, , , tenduntur vel remittuntur.
, - lyra, instrumentum
, , musicum.
, - organum, musicum
instrumentum.
, - pandura,
. instrumentum musicum, triplici
chorda instructum.
- consto, compositus
sum ex aliqua re.
, - tibia organi.
, - chelys, testudo,
instrumentum musicum.
776. - fides plecto.
, - fides, instrumentum
musicum.
. , - plectrum, quo
chordae tanguntur.
777. - dissono, sonum
utricularis) ab utriculario
inflatus et crembalum
discrepantes edunt sonos.
LXXVIII. DE
ASTRONOMIA.
778. Astronomus siderum
motus considerat,
astrologus eorundem
efficaciam et influxus.
779. E fastis
(ephemeridibus) constat a
Natalitiis Christi Pascha
recedere ut minimum
trimestri, Pentecosten a
Paschate prope bimestri,
inde Adventum circiter
semestri.
780. Illic sunt Ianuarius,
Februarius, Martius, isthic
Aprilis et Majus, hic Iunius,
Iulius (Quintilis), Augustus
(Sextilis), September,
October, November;
December postremus est.
781. Quilibet istorum
mensium in calendario
Romano suas Calendas,
Nonas, et Idus habuit.
, discrepantem edo.
, - utricularius, qui
tibiam utricularem inflat.
. , - tibia utricularis.
- intestinus, civilis.
, - crembalum,
instrumentum musicum.
LXXVIII.
.
778. , - astrologus, qui ex
astris futura praedicit.
, , - astronomia,
siderum scientia.
, - astronomus, qui
habet siderum scientiam.
. , - efficacia.
779. - haud ignoratur.
- ignotus.
, , - Natalia Christi.
, , - bimestre, tempus
duorum mensium.
, - Adventus, tepus
memoriae adventus Christi
, dictum.
, - fasti, Kalendarium.
, - pascha, festum
. paschatos; n.b. indecl..
, - festum pentecostes.
, - trimestre; cf.
, .
780. . , - November*.
, - Januarius.
, , , - Junius.
, , , - Aprilis.
, , - September.
, - Julius, Quintilis,
, mensis.
, , - Martius, mensis.
, , - December.
, - October.
, , - Majus.
,
, .
781. *, * - Idus, dies octavus post
Nonas mensium in Kalendario
Romano.
, , , - tumulus terrae.
. , - Nonae, quintus dies
mensis, sed in Martio, Majo, Junio
et Octobri septimus.
 - Romanus.
[1642 ed.]* Visum est heic
pro pueris adnotare versus
mnemonicos (memoriales):
Triginta Aprilis, Juni,
Septemque Novemque,
Uno plus reliqui, viginti
Februus octo.
Prima dies mensis
cujusque est dicta
Kalendae:
Sex Nonas Majus,
October, Julius et Mars,
Quatuor at reliqui: tenet
Idus quilibet octo:
Inde dies alios omnes dic
esse Calendas.
Quas retro numerans
dices a mense sequenti.
782. Intra triennium 782. - reduco.
, - bissextus, annus, cui
(trieterida) accessio fit dies interponitur.
mensis intercalaris , - intercalatio mensis.
(embolimi), id est, decimae- . , - Olympias, tempus
quatuor annorum.
tertiae lunationis. Lustrum - compleo, perago.
Iulianum quadriennio , - triennium.
quoque completo
bissextilem annum reducit.

LXXIX. DE LXXIX.
GEOGRAPHIA. .
783. Geographus et 783. - capitalis, injustus,
nefarius.
cosmographus, regionum , , - antipus, qui pedes
(etiam quas ipse non , nobis obvertit.
peragravit) situm describit, , , - haurio.
, - antoeci, qui habitant in
quae sint in continente, , opposita nobis parte, sed in eodem
insulis, peninsulis; quae , , nobiscum circulo meridiano.
maritime, quae in , , - geographia, terrae
descriptio.
meditullio, et quonam , - geographus, is qui
tractu; sub qua zona et , terram describit.
climate vel parallelo; quos , , - per.
habeant hi aut illi accolas
(paroecos) et quibus
terminis (finibus) ab illis
dispescantur et
disterminentur; quos
antipodes, perioecos,
antoecos, etc.
LXXX. DE HISTORIA.
784. Quum res gesta
narratur, historia est. Quum
autem ficta, fabula. , ad narrationem recurrimus.
785. Illas historicus
recenseat, has annalium
monumentis (chronicis)
inserere capitale sibi ducat.
786. Et ut pateat genuina
non suppositia esse, rem
simul cum circumstantiis in
commentaria referat.
LXXXI. DE MEDICINA.
787. Sanis optima et
maxime salutaris medicina
diaeta est quia securissima
et sine violentia.
, - permeo, pervado,
perago.
. , - continens, terra firma.
, - clima, coeli positus.
, - cosmographus,
qui mundum describit.
, - insula.
, - terminus, finis.
- maritimus.
(sc. ) -
interstitium, unus ex parallelis
circulis orbis.
(sc. ), - accola.
, - circumhabitor.
, - peninsula.
- describo regionem,
loca regionis describo.
LXXX.
.
784. - factus.
, - >regressio, figura
orationis, quum paucis praepositis
. , - historia.
, - fabula.
- confingo, comminiscor.
785. - memoriae prodo,
recenseo.
, , - historicus,
historiarum scriptor; cf.
(Dor.).
, - cibi appetitus.
.
786. - publicus.
- res circumstantes.
, - circumstans.
, - supposititius.
.
LXXXI.
.
787. - minime violentius.
- sine violentia.
, , - diaeta, moderata vitae
, ratio.
, - medicina.
- sanus.
 . - sanus sum, valeo.

788. Ne bibas vel edas nisi 788. - titillo.

- vivo.
siti et fame stimulatus - edo, comedo.
(quod saliva ad , - valeo.
conspectum cibi palatum , , - valeo corpore.
, - saliva; cf. .
titillans innuet). Ita valebis , - salubriter.
et vigebis. ,*

.
789. Quocirca appetitum 789. - jejunus.
- jejunus.
praestolare jejunus. () , - appetitus.
. - machinor, molior,
struo, agito.
- exspecto.
790. Sed et invaletudo, si 790. , - abstinentia.
, - viribus deficio, cf.
te incessit, abstinentia et , .
quiete curatur, quod . - satiatus.
advertant qui non nisi , - sicubi, si quando.
- incesso aliquem.
saturi jejunant, nec nisi , - quies.
operatione fracti quiescunt. , - cesso ab aliqua re.
- non poenitet.
- poenitet me.
, - adverto aliquid, ejus
. memini.
- jejuno.
- supra modum satur.
791. Frictiones, 791. , - dropax, unguentum
deglabrandae cuti accomodum.
fomentationes, embrochae, (), , , - infusio,
venae sectiones, cucurbitae, , , medicamentum quod infunditur.
emplastra, malagmata, , , , - emplastrum; cf.
.
dropaces, cataplasmata, , , - extrinsecus.
linimenta, cerata (cerota), , , - fomentatio.
nec non odoramina, , , , , - cataplasma,
medicamentum quod ex viridibus
suffimenta, et omnia , simplicibus decoctisque factum
forinsecus superimposita aegrae corporis parti adhibetur.
partim demunt tormenta, , - frictio corporis.
, - collyrium,
partim mitigant et leniunt. medicamen oculorum.
Ut et apophlegmatismi et , - malagma,
collyria. . emplastrum ad emolliendam
duritiem.
- leniendi et mitigandi
vim habens.
, - venae sectio sc.
 incisio.
792. Remedia digerentia, 792. , - efficax, potens.
, - catapotia, pillulae.
purgantia (cathartica), , , , - ecligma, electuarium,
evacuantia, sudorifera, [et] , , quod ori impositum statim
corroborantia efficacius liquefit, ac deinde deglutitur.
- efficax.
medentur sive sint (), - infestus.
potiones, apozemata (), , - catapotia, pillulae.
(decocta), sive pilulae - corroborans.
- efficax.
(catapotia), sive illinctus, (, ) , - medicamentum.
etc. .
793. Adversus 793. , - vocabulum
praefiscine sc. citra arrogantiam.
obstructiones alvo ciendae , - citra ambitionem.
applicantur enemata , , - vocabulum
(clysteria), vel balani . praefiscini.
- citra invidiam.
(suppositoria) vel globuli. , , - balanus,
Antidotis (alexipharmacis) , medicamentum quo utimur ad
venena, amuletis fascina alvum deducendam.
- adversor.
pelluntur. Haec etiam , , - enema, medicamentum
verbulo praefiscini. . quod per inferna in alvum
infunditur.
, - venenum.
- vocabulo sc.
dictione praefiscini.
- amolior, deprecor.
, - amuletum, quidquid
annectitur alicui corporis parti ad
arendas noxas.
, - invidia.
794. Ex inspectione lotii et 794. - impune.
, -
arteriae pulsu pertentato , apophlegmatismus,
indicinam petunt vel medicamentum quo utimur ad
conjecturam faciunt medici, eliciendam pituitam.
- impune.
praesertim diebus criticis et - utinam esset.
anno climacterico. Salsum , - e medio tollo,
in hos scomma est, solis occido.
, - medicus.
licere impune occidere. () - climactericus,
Utinam non verum! septimus quisque et nonus annus
. . aetatis humanae quos astrologi
putant esse fatales.
- criticus, ita vocatur apud
medicos dies quo exitii aut salutis
notae apparent.
- quod liceat.
- quod.
 , - lotium, urina.
- amare, acerbe.
- conjicio ex
aliqua re.
- conjicio,
conjecturam facio.
795. Gregales eorum sunt 795. , - vas ex alabastro.
, - unguentum.
chirurgi et pharmacopolae. , - morsus, bolus.
Hi pharmaca, unguenta . - indico.
(chrismata), serapia , , - conditum.
, - pharmacum,
(syrupos), eclegmata , *, medicamentum.
(electuaria), condita, , , - condimentum,
extracta, pastillos, , , conditum.
, - myrothecium,
trochiscos (orbiculos), [et] , repositorium unguentorium et
morsellos praeparantes in aliarum rerum bene olentium.
myrotheciorum loculis, - gravis.
- consisto.
forulis (thecis), pyxidibus - consistit.
(pyxidiculis), [et] alabastris . , - trochiscus, pastillus.
sigillatim reservant. In , - pharmacopola,
qui medicamenta vendit.
praescriptionibus hisce , - chirurgus, qui
utuntur notis, ne nescius manus medicas alicui affert.
sis:
g. Granum. g. .
Scrupulus. .
Uncia. .
Drachma. .
Libra. .
S. Semis. S. .
qt. Quartarius. qt. .
M. Manipulus. M.
.
P. Pugillus. P. .
q. s. Quantum q. s. .
satis.
q. l. Quantum q. l. .
libet.

LXXXII. DE ETHICA IN LXXXII.

GENERE. .
796. Virtus in 796. - pecco.
- deficio.
mediocritate consistit. ,
Vitium est cum in excessu , - defectus.
, - ethica, doctrina morum,
tum in defectu. Excedere . ab - -.
enim et deficere transgredi , - vitium.
utique est. - excedo.

.
797. Si quis peccat 797. , - delictum,
peccatum.
incogitantia, delictum , - scelus.
(lapsio) est; si voluntarie, (), - pecco, delinquo.
malitia; si studio, nequitia; , - inconsiderate,
imprudenter, incaute.
si malitiose (maligne), (), , - nolo alicui
scelus; si enormiter et , aegre facere.
spissius, flagitium; si ut , - aliquid aegre fero.
- malitiose, maligne.
aegre faciat alicui, , , - volo.
perversitas. - consilio, de industria.
, - malignitas.
, - perversitas.
. , - flagitium, piaculum.
, - malitia, improbitas.
- consulto, studio,
data opera.
, - consilium,
studium.
, - delictum, noxa, culpa.
, - nequitia,
veteratorium facinus.
- enormiter.
798. Et talia qui patrat 798. - pudet me rei.
(sc. ), - homo
(designat) perditus est. , perditus.
Quem nec piget nec pudet,
errati. ,
,
.
799. Qui perperam agere 799. , , - impuritas.
-
susque deque habet, pravus , neutiquam patior me a consilio
est. Contra, qui se a malo . deduci sc. avocari.
prohibet, probus: - impollutus.
- malo afficio.
omnimode impollutus , - detestor, exsecror.
abhorret, detestatur et - nihil pensi
exsecratur omne impurum. habeo, susque deque habeo.
- malus, pravus,
improbus.
. - maleficum.
- alter, alius homo, qui
nimirum ita dicitur ob commune
 vinculum quo homines inter se
continentur.
- prope.
- nihil pensi
habeo.
800. Consuetudo vitiosa 800. - resisto.
- qui altas radices egit.
sensim irrepit, cui sero , - irrepo.
obsistitur postquam - paullatim.
invaluit. Quandoquidem . - confirmatus.
- invalesco.
radicata raro extirpantur. .

LXXXIII. DE PRUDENTIA. LXXXIII.

801. Ex dignitate
unumquodque aestimare
prudentiae statumen est, ne
res maximi momenti
postferantur
(posthabeantur) et nullius
pensi ac titivillitio vix
dignae magni pendatur.
802. Antequam inceptes
quidpiam, operae pretium
est accurate pensiculare
utrum debeas et possis et
utrum e re sit necne, ne
frustra (incassum) labores.
803. Sis cautus et
providus, prospice finem,
provide viam atque
modum, et attende
occasioni: praesertim si
quid paraturus es, ubi
praecauto opus est.
.
801. - ex dignitate.
, - dignitas.
- vilis.
, - vilipendo.
, - ruinosus.
- magni momenti.
- pluris facio, majoris
. aestimo, praefero, antepono.
- aestimo.
- levis, nullius pretii,
contemnendus.
, - prudentia, sapientia.
802. , - venter, ab
-.
- frustra, incassum.
, , - operae pretium.
, ,
.
803. - apte, recte.
- occasionem capio,
, tempus observo.
- provideo, prospicio.
,
- res ubi cautio opus est.
, - praecaveo.
, - finis.
. - prudenter, sapienter.

804. Nam insipientis, 804. - insanus.

stolidi, et dementis est
inconsulto [et] sine
intentione certa ferri;
insani, stulti, et vecordis
- insipiens, demens, stultus.
(, - sine certo consilio sc.
, proposito.
), - illicitus.
, - opportunitas.
, - lymphaticus, amens.
illicita appetere; perdeliri,
vesani, et furiosi
(lymphatici, furibundi)
impossibilia suscipere;
imperiti et inconsiderati
negligere opportunitatem.
805. Ubi inter plurima
datur optio, deliberandum
diu quod statuendum
semel; supervacaneis vero
supersedendum.
806. Et quicquid instituis
consulta exquisite. Itane, an
secus satius sit post
exsequere celeriter, sed
caute.
807. Circumspectus etsi
de eventu considit eumque
praecipit, circumspectat
tamen, ne sese praecipitet.
808. Quia usu venit, ut
tardus velocem (celerem,
pernicem), antevertat.
Pedetentim igitur
promoveat.
809. Quod abscondi
debet, non palam venditat.
Abstrudit, non obtrudit.
810. Quod ei non certo
constat, affirmare (asserere)
aut negare cavet; nedum ut
asseveret aut inficietur.
. - mente motus,
demens.
- stolidus, stultus.
, - spiritus, flatus.
, - furiosus, demens.
.
805. - qui fieri vel effici non
potest.
, - optio, electio.
, - semel.
- statuo, constituo.
- supervacuus, superfluus,
nimius.
. - statuo, constituo.
- diu, multum.
806. - melius, satius.
- quae facienda
, videntur.
- mox, statim.
, - chiragra, morbus
articularis in manibus.
.
807. - indubitatus, certus.
, - eventus.
- quidquam.
, - circumspectus,
, cautus.
- praevenio, anticipo.
, - irrisio, probrum.
.
808. - pedetentim.
- usu venio, accido.
, - eo, vado.
. - praevenio.
809. - manifesto.
- celo.
, *, - credulitas; cf.
. .
810. - contrario affirmo.
- nego.
- ea de quibus non
, certo constat, de quibus ambigitur.
- dubito, ambigo.
- assevero, affirmo.
. - neque.
- plane.
 - in.
811. Nam ut credulitas, ita 811. , , - contumacia.
, - diffidentia.
diffidentia noxia (damnosa, (sc. ), - qui cito
detrimentosa) est. Verum , consilium mutat.
longe magis, pertinacia et .
pervicacia.
812. Si quis ergo aliquid 812. - praefracte.
- dissuadeo alicui
enarrat, suadet aut , aliquid.
dissuadet, adhortatur vel , - pertinaciter obsisto.
dehortatur, non est - obedio, obsequor.
- hortor, adhortor,
contumax, nec praefracte exhortor.
repugnat, nec obstinate ( ),
contendit, sed obsequitur.
().
813. Praesagiens 813. , , - adversum.
- quam injuria affici.
quippiam adversi , - praesagio,
praevenire censet melius praesentio.
quam praeveniri. Atque .
hoc sapientiae proprium .
est.
814. Praepostera enim 814. - circumspicio.

cautio est, post acceptum ,

ictum demum .
circumspicere.
815. Et dum quisque 815. - res suae.
- aliquid
suarum rerum satagit, ille , obiter tracto, alicujus rei exiguam
sibi nequaquam deest. rationem habeo, aliquam rem levi
. brachio ago.
- non sine suspicione,
quodlibet suspicando.
816. Vafer atque subdolus 816. - maligne.
- dolose ago,
versute nimis versat omnia. (), dolum malum adhibeo.
Suspicax est dolosus. - versipellis,
, versutus.
- versutus, vafer.
.
817. Veterator astu 817. - simplex et
incautus.
imponit incautis et praeter , - simplicitas.
caeteros bonis, qui deceptu , - incautus.
faciliores sunt. - decipio, fallo.
, - dolus, astus.
- deceptu facilis.

LXXXIV. DE
TEMPERANTIA.
818. Depravatio nobis
innata (ingenita) perquam
multa concupiscit, sed
temperans cupiditates
moderatur.
819. Sobrietas est
continentia a superflua
alimonia.
820. Gulosus et catillo
ligurit et pitissando sorbet.
Helluo (epulo) cum
comessatoribus suis
vorando sese ingurgitat et
crapulatur. Lurco
(barathrum, gurges,
vorago) comessando sua
decoquens ac dilapidans,
nepos et decoctor audit.
Omnes autem mera
abdominis mancipia sunt.
821. Compotores et
compotrices meracius
hauriunt, seque benignius
invitant quum estur de
symbolis, quas alii
. - seduco, frado, fallo.
LXXXIV.
.
818. , - depravatio animi vel
morum.
, - aliquid
concupisco, alicujus cupidus sum.
, - refreno, moderor.
, - supellex.
. , - temperantia.
- temperans.
- inhio rei.
819. - perpetuo
abstineo.
- persevero.
- modum servo.
. - minus.
820. , - gulosus, helluo, epulo.
- vocor, dicor.
- laboro, labori vaco,
occupatus sum.
. (sc. ) - helluo, balatro.
(sc. ), - decoctor,
vorator, nepos, helluo; cf.
, .
(, ) - qui insanit in
mulieres sc. insano erga eas amore
, afficitur.
- perdo, disperdo,
( dilapido, profundo.
- per voluntates et
(***Hed.)) . luxum perdo, amitto, absumo.
- ligurio, delicior, in
. deliciis vivo.
- nepos, helluo.
- liguritor, gulosus.
, / - temulentus, vinosus,
potor.
- cum alio comissor.
, - comestor, helluo.
, - bona, facultates,
fortunae.
- poto, avide bibo.
821. - quum ipsi
nullam symbolam contulerunt.
- symbolum haud
conferens, sine collatione accedens
, ad comessationem.
, - vinum
, meracius, i.e. temperatione haud
persolverunt. . egens, medium inter dulce et
austerum.
- vino
largius sc. copiosius utor.
, - compotor.
, - compotrix.
822. Veteres temperabant 822. , - simpliciter vivo,
simplici victu utor.
merum aqua et victitabant , - misceo, tempero.
simplicissime. Nunc quot , , - causa perniciei vel
gulae illecebrae, tot ad , exitii.
- tot.
perniciem irritamenta. . - tot.
, - luxus.
823. Ebrius enim et bene 823. - abstemius, vini temperans.
- mente valeo,
potus noxam (poenam) sana mente sum.
habet crapulam; ebriosus - crapulor.
tremorem et scotoma. . - tumulentus.
- inebrior.
Sobrii atque abstemii mente , - ebrius.
valent, temulentos amentia , - sobrius.
dementat. - dementio,
dementer ago.
- dementer.
( ). (sc. ), - prior
dies.
, - vertigo.
- prae.
824. Ubi potores inebriati 824. - ventris onus
pono, ventrem exonero.
brute bachantur, ibi , - bacchor.
titubatur, screatur , - clare pedo, sonore
(excreatur), vomitur, meitur (), , pedo.
- pedo, crepitum ventre
(sit honos auribus), peditur, , , emitto.
et cacatur. . - vomo.
- brute.
- inebrior.
- clare, sonore.
- spuo, liquorem sumptum
vi ex ore rejicio.
- titubo.
- screo, exscreo.

LXXXV. DE CASTITATE. LXXXV.

825. Castus est qui se
libidine vel fanda vel
nefanda non contaminat.
.
825. , - castitas.
- purus sum ab aliqua re.
- nefandus, non dicendus,
. turpior quam ut memorari possit.
- libidinor, lascivio.
Lascivire enim belluinum . - belluinus.
- fandus, de quo fari licet.
est.
826. Caeterum non 826. , - lascivia, libidinis,
incontinentia.
adulteria solum, incestus, , - incontinentia,
stupra, scortationes et , , intemperantia.
concubitus illegitimi, sed et , , - obscoenus, ab
detego, revelo.
omnis opica et venerea , , - lascivia, impudicitia.
salacitas, basiationes (basia, , , - res venereae.
suavia), immo cogitationes () , - stuprum; cf. ,
, .
immundae et obscoenae , - in.
impudicitia sunt. , - etiam.
, - libido, salacitas.
, - petulantia,
. protervitas.
, - scortatio, fornicatio.
, - osculum, suavium.
827. Adulter (moechus) 827. , - uxor.
- vili
extrarium (alienum) polluit , pretio.
torum, scortator suum. - divendo.
Incontinens pellicem , - inquino, polluo,
contamino.
(pellacam) vel concubinam . , - torus.
sibi adsciscit. Ganeo per , - lupanar; cf.
lupanaria grassatur. , , .
- polluo.
Meretrices (scorta, , - lena.
prostibula) pellaces - stupro, adulterio vitio.
prostant, et pudicitiam , - adulter.
- vicini.
suam prostituunt. Lenones , - lupanar, ganeum.
(balliones) atque lenae - leno.
lenocinantes, alios in suis . , - forma, pulchritudo,
venustas.
fornicibus inquinant
(foedant).
828. Vah propudia! Foedi 828. - praeter quam quod
aequum est.
et exsecrabiles penitus , - aequum.
omnes. . , - meretrix, scortum.
- plane abominabilis,
scelestissimus.
- vae
meretricibus.
- vae.
829. Moratur, imo insanit, 829. , - fatuus, stolidus.

qui deperit feminam

impudice. .
LXXXVI. DE MODESTIA. LXXXVI.

().
830. Modestus verecunde 830. - verecunde.
- gulosus.
agit, procacitatem defugit. () - gero me.
, , - adminiculum rei, ratio.
. - modestus.
, - modestia.
, - protervia, procacitas.
831. Non frivolus est, ut 831. , - blatero, garrio.
- blandus.
ut quadantenus blandus et . - etenim.
comis: non loquax aut , , - loquax.
morologus sed taciturnus. (), -
insulsus blaterator, nugator,
. scurra.
- lepidus, gratiosus, festivus.
832. Nec tamen morosus 832. - morosus, difficilis.
- immitis, durus.
aut torvus sed gravis: , , , - simila, similago, flos
severus, non saevus. , . farinae triticeae.
833. Nihil immoderate 833. - dehonesto.
- laudo.
laudat vel vituperat , - maledico, probris vex,
(redarguit, culpat, , conviciis sc. maledictis incesso vel
reprehendit). Neminem , , appeto.
- praeter, ultra, supra.
traducit, cavillatur, aut . - reprehendo, vitupero.
diffamat. Ad opprobrium
neutiquam silet.
834. Immo nec pejerat, 834. , - temere.
- pejero.
nec dejerat, nec jurat , - jurisjurandi servans,
temeriter. Si vero juraverit, . injurejurando servando religiosus.
juramenti (jurisjurandi) - juro.

servantissimus est.
835. Nemini adversatur
importune, aut facessit
molestiam, aut scandalo
(offendiculo) est. Nec
quenquam sciens volensve
contristat.
836. Famam et rumores
non vulgat sed percontatur
prius scrupulose, iisque nisi
835. - infectus, non factus.
- sciens.
, - volens, prudens.
, - contristo, dolore afficio,
dolorem sc. aegritudinem affero.
- facesso.
. , - sophista, cavillator.
- importune.
836. - fidem nullam habeo,
haud credo.
, - pervulgatus.
- percrebesco.
crebrescentibus , - diligenter, accurate.
- sciscitor, percontor.
exploratoque cognitis, , - fama, rumor.
assensum non accomodat. .
837. Curiosus ardelio 837. - diligenter exploro.
- aliena
ingerit (intrudit) se et () negotia curo.
immiscet ubi eius nihil , - sciscitando.
interest, etiam quae ( - inquito, sciscitor.
- attineo, pertineo.
celantur eliciens. ) - occultus, arcanus.
. - ubi ejus
nihil interest.
- intersum.
838. Locutuleius verbosus 838. - nugor, petulanter
loquor.
est, nugator facta infecta () , - arcanus.
loquitur (blaterat), garrulus () - ad decipiendum
aniles ineptias blatit, futilis aptus, fraudulentus, fallax.
- anilis; cf. .
arcana effutit, sophista . , - locutelejus.
(cavillator) captiosus est, ( - enuncio, effutio.
momus omnia carpit et - arcanus, secretus.
- blatero, garrio.
sugillat. , . , - blater, blaterator,
, , nugator, loquax.
(, , - vituperator, reprehensor;
cf. , ,
), .
- reprehendo, vitupero.
(). - arcanus, absconditus.
- facio.
. , - garrulus, nugator,
. scurra.
, - nugae, ineptiae.
- garrio, nugor.
839. Consideratus non 839. - elinguis.
- impudenter loquax.
quidem elinguis est, sed , , - vanitas.
tamen non insulsus blatero. (). , - multiloquium,
In garritu enim multo . loquacitas.
- consideratus.
vanitas. - garrulus, dicax, loquax.
- ignosco, veniam do.
840. Submissus demisso, 840. , - arrogo.
- ostento.
non elato aut tumido animo - propterea.
est. Non sibi arrogat quod , , - diadema, fascia
non habet, nec aliis sua , regalis.
- deprimo, demitto.
derogat. Non ambit et , - extollo, effero, me
anhele aspirat ad fasces, , , efferor.
- glorior, vendito me.
purpuram, diadema,
aliasque dignitates. Nec sua
profuse jactat, aut ostentat, ,
aut extollit, aut in iis
gloriatur, aut se insolenter
effert aliisque praeponit,
sed submittit potius et
deprimit. Ideoque
exaltabitur.
841. Praeconia vulgi non
affectat, ut abjecti quidam
plebicolae, nec sibi anteferri
alios moleste fert.
- magnifice me effero,
me jactito, magna jacto, glorior.
, - proveho, eveho.
-
haud affectatur studiosus aliis
imperandi.
, - imperia aut
, , magistratus ambio.
- tumeo, superbio.
- superciliosus, elato
, supercilio.
- inflor, superbio.
()
,
.
841. - popularis.
- cupio.
, - plebicola,
plebis assentator.
, , - cultor.
- praepono, praefero.
- humilis.
, - flocci facio, pro nihilo
duco, contemno.

.
842. Festivi joci, 842. , , - rusticitas.
, - sermonis festivitas,
leporesque et allusiones , , lepos.
facetae urbanos decent. , - facetiae.
Rusticitas barbariem . - barbaricus.
- urbanus.
redolet. . , - jocus.
- decet, condecet.
- convenio.
, - lepos et venustas
sermonis.
843. Scurrilitas 843. , - scurrilitas,
nugae.
summopere discavenda, () , - dictum mordax
nec minus assentationes cum irrisione.
parasiticae. - homini bene morato
conveniens.
. - adulor, assentor.
- parasiticus.
844. Cavillatio virulenta, 844. , , - sannio, scurra.
, - illusio, irrisio.
sanna postica sannionibus (***Hed., , - irrisio amara.
reliquenda. LSJ)
.
845. Renidere et blade 845. - agrestis.
- cachinnor.
ridere morati est, - lenitor rideo, subrideo.
- subrideo.
cachinnari incivile. (),
.

LXXXVII. DE LXXXVII.
AUTARKEIA. .
846. Avarus per fas et 846. , - stulte.
, - animi aequitas,
nefas ditescere annititur, animus sua sorte contentus.
cum tamen superna . , - cacodaemon, malus
benedictio Domini ditet. genius.
- coelitus e coelo.
. - avarus.
- ditescere studeo.
- bonus, probus.
847. Et cui usui in 847. - immodice, in immensum.
- dilabor.
immensum coacervatae , - irritamentum.
(cumulatae) divitiae, ; , - irritamentum.
malorum invitamenta et , - divitiae.
- congero, comparo,
irritamenta cum male parta ; pario.
male dilabantur? ,
.
848. Adeo desipiunt 848. - plenus vel onustus sum.
- abundo aliqua re.
divites quidam ut bonis , , - cameratus.
affluentes et cistas pecunia, , - cimelium, res
scrinia cimeliis, et cameras ( ), pretiosa.
- possideo.
supellectile confertas , - divitiis abundo.
possidentes, egestatem , , - arca, cista.
timeant: videlicet in copia
inopiam, in abundantia imo ,
redundantia penuriam. .
849. Tu si pecuniosus es 849. - beneficiis rursum
afficio.
tibique opes affatim - largiter.
suppetunt, egenis inde . , - si minus.
suppedita. Sin minus, etiam , - dives, locuples sum
aliqua re.
de modico imperti, si non ,
largiter saltem liberaliter. .
850. Satius enim est 850. - liberalis, largus.
- beatus.
liberalem esse quam nimis , . - quam accipere,
parcum, et elargiri beatius accipiendo.
quam acceptare. . - tenax.
 851. Frugalis paucis 851. - sordidus, tenax.
- parcus.
contentus est. Non tenax , , - frugalis.
quidem est, sed .
parsimoniae tamen navans
operam.
852. Frugalitas, quantum 852. - complano.
, - frugalitas.
sit vectigal si luxuriosus , - quantus.
pervideret, fastu et luxu , , - patrimonium, facultates.
patrimonium non - patrimonium.
- reditus, proventus.
prodigeret. .
853. Pauperat enim 853. , - suscipio, recipio.
- luxuriosus, prodigus.
dispendium; compendium . - paupero, ad paupertatem
opulentat. redigo.
854. Tu ergo quidquid 854. , - commentarius.
, - codex
accipis et expendis, in accepti et expensi.
codicem accepti ex expensi ( - noto, in commentarios
refer. ) . refero.

LXXVIII. DE JUSTITIA: ET LXXXVIII.

PRIMO COMMUTATIVA.
.
855. Iustitia suum cuique 855. - tribuo, attribuo.
, - justitia.
tribuit. . , - curiae magister,
curio.
- in commutando
versans.
856. Ergo qui cum alio 856. - ultro.
, - promissum.
transegit et quicquam - induco ad aliquid.
promisit (pollicitus est), - re vera, re ipsa.
condixit (recepit): sive ultro (),
- verbis
et sua (suapte) sponte sive promissum revera servo, sto
exoratus, et quibuscunque , primissis.
conditionibus aut - firmo.
, - verbum.
exceptionibus, ei standum , , - exceptio.
est pactis et promissis - paciscor, contraho
firmiter. cum aliquo.

.
857. Qui stipulanti 857. - stipulor.
- adstipulor.
adstipulatus est, obligavit - etiamsi.
se, sit illud licet in leviculis. , , - festinanter,

858. Depositum
reddendum est, non
abnegandum, non
supprimendum.
859. Nil quod alterius est
tibi eo insciente vindica
(assere) aut usurpa.
860. Quod utendum
accepisti, idem restitue
(redhibe), non aliud: et
quidem, quoad eius fieri
potest, absque detrimento.
861. Quod mutuo datum
(mutuatium) est, pro eo
aliud licet remittas, paris
tamen aestimii.
862. Si quis a te mutuatur,
ei mutua et commoda.
Chirographum tamen, vel
arrhabonem, seu pignus,
vel praedam aliamve
cautionem postula.
863. Quia ob mortalitatem
debitorum, quin et fidem
lubricam, cautela opus est.
864. Qui supra sortem
(summam primitivam)
foenus (usuras) exigit, sive
unciarum* (centesimam
[per mensem], duodecim
pro centum [per annum])
sive semunciarum*
(semissem, sex pro
. praecipitanter.
858. -
aliquem rem abnego, inficior.
- negans, inficians.
. , - depositum.
, .
859. - inscio aliquo.
- mihi vindico.
, - dominus.
.
860. , - integer, sine
detrimento.
, - quoad ejus fieri
. potest.
- commodo, mutuum do,
utendum do.
861. - mutuor, mutuum do.
- paris pretii.
, ,
.
862. , - arrhabo, pars summae
solvendae qua fides fit, totam
, solutum iri.
, , , - schedula.
, - mutuatitius, mutui
causa datus.
. , - pignus.
, - chirographum,
scheda quo debitor creditori
mutuum profitetur.
863. - fides lubrica, ab
-.
, - mortis eventus.
- mortalis.
. , - cautio.
-
cautela maxime opus est.
, - necessitas.
864. , , - usurae annua
renovatio, usurae usurarum.
, - usurae semisses, sc. sex
pro centum; cf.
*.
- pessimus.
. , - sors, summa cujus
penduntur usurae.
. - usurae
centesimae, sc. XII. pro centum.
centum), non creditor est
sed foenerator (danista).
Pessimus autem et
nequissimus, qui
anatocismis debitorem
devorat, quod nefarium.
865. Iniquus vero sibi ipsi
est qui alieno aere ita se
obruit, ut versura solvere
vel auctionem facere et
tandem argentariam
dissolvere (foro cedere)
cogatur.
866. Proinde debita
(nomina) quam ocissime
exsolve, et apocham
(acceptilationem) qua
acceptum tibi referatur
flagita.
867. Furta, rapinae,
sacrilegia, peculatus,
plagium, [et] abactus aeque
in illo mandato, Non
furaberis, interdicta sunt.
868. Privari enim et orbari
rebus suis nemo debet. Qui
contra aliquid committit,
repetundarum tenetur.
LXXXIX. DE JUSTITIA
() - unciarius.
, - debitor.
, - foenerator.
, - foenus, usura.
, - creditor.
865. - palam, publice.
, - mutuum.
, - nomen sc.
debitum muto, versuram facio, aes
, alienum ex aere alieno solvo.
- qui supra facultates
debet.
, - decoquo, defugio
. popter aes alienum, fraudo
creditores.
866. , - apocha, scheda, qua
creditor testatur sibi satisfactum a
, debitore.
, -
. documentum solutionem debiti
probans.
, - probatio.
, - apocha, professio debiti a
debitore accepti.
, - debitum, nomen.
867. , , , - abactus pecoris.
, - rapina.
, , - praeceptum divinum.
, , - sacrilegium.
() - peculatus.
, - furtum.
, , - furor, furtum committo.
, , - furtum.
. - bona publica.
, - plagium,
hominum abductio.
868. (sc. ) - rerum
commentaria.
- repetundarum
teneor, damnor, punior.
, , - judicium
repetundarum.
. - repetundarum
teneor, damnor, punior, qs.*
repetundarum judicium et
poenam subeo.
- subeo.
LXXXIX.
 DISTRIBUTIVA.
869. Praemiis et poenis in
officio continentur omnes.
870. Ergo qui laudabiliter
agit, collaudationem
(applausum),
commendationem,
promotionem, [et]
honoraria meretur. Qui
secus, expostulationem,
reprehensionem,
vituperium, probra, et
castigationem. Sed pro
personarum tamen
discrimine.
871. Qui nolens et inscius
maleficium admisit
commiseratione dignus est.
Simplicitati igitur id
imputa, non opprobra
rigide. Qui data opera
facinoris se alligat iure
meritoque punitur; qui
alieno instinctu et impulsu,
non omnino excusatur.
872. Afflictionem afflictis
ne auge, sed suppetias
ferendo minue quum eas
implorant.
873. Adjumento qui eget,
eum obnixe petere,
obtestari, obsecrare,
.
869. - facio.
- distributivus, qui in
distribuendo versatur.
. , - donum, praemium.
, - officium.
, - poena.
, - lavacrum, balneum.
870. - turpiter ago.
- dignum habeo.
, , - ago, facio.
, , - donum, honorarium.
( - laudabilis.
, - laus.
). , - increpatio,
expostulatio.
, , , - castigatio.
, - merces, praemium.
, , - labor.
. , - contumelia,
ignominia; cf. .
- adscisco mihi,
promercor.
, - commendatio.
- debeo alicui aliquid.
871. - inscius.
- ignoro.
, - nolens, invitus.
. - dignus.
- sponte, ultro.
- commiseratione
, dignus.
. - maleficium admitto.
- punio, poena afficio.
- exprobro, objicio.
- adscribo, imputo.
, - dignus, cui
. ignoscatur, venia dignus.
- consilio, data
, opera.
.
872. - tristis.
- auxilior, suppetias fero.
- affligo.
(),
.
873. - supplico.
- inevitabilis.
, , - assidue, valde rogo.
, - piget me, gravor.
, - adjumentum.
supplicare, numne .
(numquid) pigebit?
874. Superbus mendicus 874. - importune.
- fatigo, molestus sum
nil emendicat. Importunus flagitando.
vero flagitator odiosus est - superbus, elatus.
et repulsam feret. , - superbio,
magnifice me effero, elatus sum.
- exosus, odiosus.
- tumidus.
. - superbio, tumeo.
- mendico.
, - mendicus.
875. Quum impetraveris 875. , , - obtundo, fatigo, lasso.
- murmuro.
quae rogasti, gratias age - gratias ago, gratum
(refer). me praebeo.
, - ideoneus.

()
.
876. Quod quis non 876. - abnuo.
- respuo, rejicio.
rogatus largitur, modeste - pertinaciter.
primum recusa. Sed , , - modeste.
pertinaciter ne respue, ne , - superbe
contemno.
contemnere (aspernari) , - dono do,
videaris tibique ceu , dono.
ingratitudo exprobretur . - dono.

(objectetur).
877. Gratitudinis grades 877. , - beneficii remuneratio.
, - gratus animus.
sunt, beneficium , , , , - gradus.
(beneficentiam) agnoscere, . , - commemoratio.
laudare, pensare.
878. Munem (officiosum) 878. - dives.

esse et munera remunerare .

(retribuere) opulentorum
est.
879. Acceptis hospitibus
xenia, necessariis strenae
mittuntur.
. hospiti datur.
880. Conspicuos et
dotibus singularibus
879. , - cognati.
, - strena, munus quod
datur initio anni.
, - xenium, donum quod
-
necessarii, cognati.
880. - veneror, revereor.
- invalidus, humilis.
, ,
antecellentes honora,
reverere, et suspice.
Neminem licet invalidum
despice.
, - honoro.
- meritum, dos naturae
. aut fortunae.
- despicio, contemno
aliquem.

881. Prosis omnibus, obsis 881. , - noceo, obsum.

- bene precor.
nemini, fausta precare ,
universis. .

XC. DE FORTITUDINE. XC.

.
882. Magnanimus est qui 882. , - fortitudo.
- aequabilitatem animi
secunda nec non adversa servo, aequo animo aliquid fero.
indifferenter ferre potest. , - magnanimus.
.
883. Nihil vulgare 883. - repentinus.
- alacriter.
admiratur. Ad repentina , - urgeo, compello.
(praesertim panica) non , - temerarius, ad
consternatur. Labores ad se audendum projectus.
- vulgaris.
attinentes non detrectat, et (sc. ), - res
quibus se laboribus addixit, , vulgares.
eos alacriter subit , - subeo, sustineo.
- ad pericula adeunda
strenueque urget. Pericula paratus.
inevitabilia si imminent
(impendent, instant), ,
intrepidus adit et animose .
suffert, audaciam modo et
temeritatem refugiens.
884. Propterea quod 884. , - deficio, fatisco.
- continenter,
coepit continuat. Fessus , pertinaciter.
tamen et lassus paulum - fessus.
interquiescit, ne operam , - laboro.
- paullulum.
perpetuans defetiscatur ac - nimium, vehementius.
succumbat.
.
885. Pusillanimus ex 885. - animum despondeo,
animum abjicio.
adverso prosperis , - inexspectatus.
intumescit, calamitosis , - mutio, hisco.
subsidit et animum , , - res adversae,
calamitosae.
despondet, inopinis , - res prosperae,
percellitur, ad quemvis , secundae.
- parvi et angusti animi.
strepitum effeminate () . - mutio, musso, mussito.
trepidus et querulus est, - expavesco.
mutire vel hiscere vix - paveo, pavesco,
expavesco aliquid, trepido ad
audet. aliquid.
- audeo.
- admodum meticulosus,
formidolosus, pavidus.
886. Inter fortem ergo et 886. (sc. ), -
cunctator.
ignavum (pigrum) - fortis, magnanimus.
quantum interest! Ille - negligo.
munia (partes) sibi - firmiter.
- differo ab aliqua re,
commisa solicite agit, hic , intersum inter aliquid.
negligenter; ille sedulo, hic - permaneo in aliqua re.
socorditer; ille enixe, hic - ab aliqua re discedo,
desisto.
remisse; ille accurate, hic , - sollicite.
defunctorie; ille quiete, hic - torpeo.
proterve et praecipitanter; , - propositum,
institutum.
ille nihil cunctando, hic - ut breviter
omnia procrastinando; ille dicam, uno verbo.
sine intermissione (pausa) , - contraho.
- celeritas.
in proposito decoro pergit, - in crastinum.
hic desultorie tergiversatur . - postridianus.
et restitat. Uno verbo, ille ,
viget ubique, hic torpet ,
ubique. .
887. Desidibus et otiosis 887. , - instabilis.
- ago.
semper feriae sunt. Etiam - torpeo.
profestis diebus juxta ac , - non feriatus, profestus.
feriatis otiantur et - deses, piger, segnis,
ignavu.
vagantur. - circumvagor,
oberro.
. - in otio ago, ferias ago.
, - otium.
888. Navus (gnavus) 888. , - pigritia, socordia.
, - segnities.
etiam in otio negotiosus est - negotiosus.
et pigritiae fugitans. , - gnavus.
- gnavus, sedulus.

.
 XCI. DE PATIENTIA.
889. Aerumnosam ac
miseram conditionem
deplorare quid prodest, si
non datur in melius
commutare aut ex ea
eluctari?
890. Patiens gemit,
lacrimatur, flet, non autem
plorat, ejulat, lamentatur,
quiritat, aut aegrimonia
fastidiosa se emaciat
(emacerat).
891. Injurias ulciscendo
non rependit aut retaliat,
sed aequanimiter tolerat,
extenuans potius quam
exaggerans.
892. Indignatur quidem
indigne factis et malevolo
obloquitur, sed non
effervescit in vindictam
(ultionem), nec vehementer
invehitur aut stomachatur
in quenquam. Infensus est
alicui, non infestus.
893. Iram cohibere,
ignoscere, et condonare
XCI.
.
889. , - miseria.
, - liberatio.
- deploro, conqueror.
, - quum
; non datur liberatio.
, - aerumnosa conditio.
890. - exsiccato
corpore.
() , - aresco.
, - tabesco.
(), - lacrymo, ploro.
- tabesco.
, - ejulo, lamentor.
, - ejulo.
- ploro, lamentor.
- gemo.
(), - lamentor, quiritor.
. - patiens.
891. , - injuria.
- rependo, repono, par
, pari refero.
, , - vicissim injuriam facio.
- exaggero.
- ulciscor.
- in majus, majorem in
. modum, magis.
- extenuo.
- gravissimus.
- patior.
892. - indignor, conqueror,
moleste fero.
, - erumpo.
- contradico, obloquor.
, , - vindicta, ultio.
- corripio,
reprehendo aliquem.
, - iracundus, qui moderate
irascitur, aliquantum iracundus.
- malevolus.
- insector aliquem,
in aliquem invehor.
(, - iratus.
- ad iram concito, irrito.
, - ira incensus.
() .
893. , - impotens.
, - sedatio animi, animus
, irae expers, lenitudo.
culpam, parcere etiam
inimicis sedati animi est;
exardescere, fremere,
furere, minari, maledicere,
diras imprecari, impotentis
et sui non compotis.
894. Impos enim sui est,
qui eo usque excandescit,
ut se reprimere nequeat.
895. Generosus autem
animus mavult mitis esse
quam atrox, mansuetus
quam ferus, benignus quam
truculentus (trux),
palacabilis quam dirus.
896. Saevitia enim,
immanitas, et crudelitas
(quam mulcere non possis)
belluina est. Necessitas
autem durum telum.
XCII. DE CONSTANTIA.
897. In honesto instituto
immote atque firmiter
persistere constantiae est;
non perseverare, levitatis.
898. Sed heus, aliud est
constantem, aliud
pervicacem esse.
899. Si quis te bonitati
, - ira.
- diras imprecor, male
. precor.
, - furo.
, , - parco alicui.
- aestuo ira,
, exaustuo, effervesco.
- fremo.
.
894. - non valeo.
- decedo a
, mente.
. - decedo.
- contineo.
- a mente
discessi, de statu mentis dejectus
sum.
- mentis sum compos.
895. , - crudelitas, saevitia,
feritas.
, - generosus, magnanimus.
, - ecligma, illinctuo.
, , - placabilitas, lenitas.
, - lenitas.
, , - iracundia.
, - lenitas, mansuetudo.
. - praefero.
, - benignitas.
, - crudelitas, saevitia.
896. , , - inhumanitas.
- violentus, durus.
- implacabilis.
, - invictus, inflexibilis.
.
XCII.
.
897. - instabilis sum.
, - constantia, firmitas
animi.
, , - probitas,
. honestas, honestum.
, - levitas.
, - constantia.
898. - constantia.
- constans sum.
. - pervicacia.
- sum pervicax.
899. - haud patior me
deditum labefactare
indeque divellere attentet,
obfirma animum et obstina
usque dum obstacula
perrumpas et perfringas.
900. Caeteroqui rata irrita
reddere dedecet.
in aliam sententiam adduci.
- repello, depello.
, - amolior aliquem eb
aliqua re.
, , - impedimentum,
obstaculum.
.
900. - irritum facio, aboleo.
- indecens, indecorus.
.

XCIII. DE AMICITIA ET XCIII.

HUMANITATE.
901. Si conversationem
tuam ei quicum versaris vis
esse amabilem, esto
inferioribus humanus et
affabilis, erga aequales
officiosus, superioribus
venerabunde obediens. Ita
inibis gratiam.
902. Si quem convenis aut
praeteris, amanter salutare,
salutantem vero resalutare,
discedentem abs te tibique
valedicentem aliquousque
comitari, ne dedignator.
.
901. - amabilis, jucundus.
- affabilis, comis.
- inferior.
, - officiosus.
- superior.
- ineo.
, - uterinus.
, - aequalis, conditione par.
- exhibeo, praesto.
, - obsequens, obediens,
, dicto audiens.
. , - humanitas.
- humanus, benignus,
comis.
, - amicitia.
902. - resaluto.
- dedignor.
, - abeo.
- discedo.
- saluro.
- viso, inviso aliquem.
, - praetereo.
() - deduco, comitor.
. - amanter, comiter.

903. Interroganti 903. - renuo.

- clementer, placide.
responde placide, saltem (, - placide.
annuendo vel abnuendo , ) - annuo.
(renuendo). - comiter, blande.
(pro ) -
, . ad minimum, saltem.
- comiter.
904. Loquentem ne 904. - interpello.
- venio.
interpella. Nescienti tamen - detineo, moror.
aliquid si tibi succurrit, , - exspecto, operior.
suggere eum qui te , . - suggero.
opperitur, ne morator. .
905. Cuicunque gratificari 905. - sine mercede, gratis.
- auxilior, adjuvo.
potes ulla re, ne refragator - gravor.
aut gravator, vel gratis , - gratificor.
(gratuito) si expetat .
opitulans.*
906. Si quis indiget 906. , - auxilium.
, - mora.
consilio, consule; si , , (sc. ), - qui eget.
consolatione, consolare; si , , , - theologus, rerum
subsidio, subveni et , divinarum peritus.
- facio.
auxiliare, nec moras nocte; , - consulo, consilium do.
si suffragio, suffragare. Sic, , - amicus fio, amicitiam et
omnium demereberis . gratiam alicujus ineo.
- alicui suffragor.
benevolentiam et favorem. , - suffragium.
Aegrotos autem visitare et ,
solari praecipue
theologorum est. .
907. Laesit te quis? 907. ; - constans.
- peccati
Connive, et suffundes eum , poenitet.
rubore. Si poenitet fecisse, . - dissimulo.
da veniam, et oppido eum , - prae me fero.

tibi devincies ac obstringes.,

.
908. Si quem ipsemet 908. - deprecor, veniam peto.
- dicis causa.
offendisti, eum alloqui , - alloquor, adorior,
(affari), pacare, placare, , compello.
iram ejus deprecari, eique , - in gratiam
redeo.
reconciliari, ne pudeat. Non , , - gratiae reconciliato.
dicis ergo, sed serio. , - in superficie.
, . - obiter, ad speciem,
specie externa.
- compello, alloquor.
- offendo.
- serio.
- in gratiam
redeo.
- procedo.
909. Simultatem 909. , - inimicitia, simultas.
- inveterasco.
inveterascere non sines, ne ,
in odium transeat. .
910. Contubernales et 910. , - concordia.
- qui, quomodo.
convictores concors , - una vivo.

unanimitas condecet. Qui ;

enim aliter in contubernio
vel in convictu una
versabuntur?
911. Dissensiones ac 911. - renovo, reparo.
- differentio, sum
dissidia quin intercedant , discors.
quandoque et oboriantur , , - dissentio, diffideo.
haud est possibile. Sed - convictor, sodales.
- dissideo, contendo.
concordia redintegranda est , - amicitia, benevolentia.
tolerantia mutua, et .
dissidentes per ultro
citroque commeantes
proxenetas conciliandi, ut
sopitis discordiarum flabris
unanimes et perseveranter
concordent.
912. Felices successus 912. ; - miser.
- misericors.
habet aliquis? Ne limis eum ,
specta. Fave illi potius. . ;
Infortunium? Commiserare.
Misericordis enim est .
miserorum misereri.
913. Veracitati imprimis 913. , - veritas.
- foedus, abominabilis,
stude. Mendacio nil tetrius. ( teter.
Qui comminiscitur quod ) - comminiscor, excogito.
mentiatur exosus est. - scelestus.
- scelestus.
, - mendacium.
.
914. Si quid tibi innotuit 914. - innocuus.
- sermonibus
quod pervagatum non est, , , divulgo.
ne enuncia antequam , - dissemino, dispergo.
percrebrescat. Multo minus - sermone jacto.
- occultus, reconditus.
si secreti quid commissum , - sermo.
est divulga, ne resciscat , - enuncio.
illud a te alius, etiamsi , - secretum.
- operio, celo.
curiose percontetur. Tace, - diligenter et
inquam, mussa (mussita). . sollicite inquiro, percontor,
Taciturnitas tua nemini . sciscitor.
- manifesto.
incommodabit, te vero
apprime commendabit.
915. Inter hilares tetricus
ne sis, nec tamen effuse
laetus.
916. Nec in alios dicax
esto. Si quid sermocinando
lepidi ac festivi admisces,
sales sint, non cavilla;
allude, non vellica, ne
quem praesentium lacessas,
absentium calumnieris.
917. Nam jurgari et de
lana caprina (quod ajunt)
rixari (vitilitigare)
agrestium est ac
vitilitigatorum; criminari et
deferre, susurronum et
scurarum; convitiari et
contumelia afficere
(convitiis urgere,
verberare), nebulonum.
XCIV. DE CANDORE.
918. Cum quo necessitudo
(familiaritas) tibi est, erga , ,
illum apertus sis sine
. - inquam.
915. - vultu sum tetrico et
moesto.
, - effuse laetor.
.
916. , - brabellum, victoriae
praemium.
. - calumnior, obtrecto.
- dicax, ad dicteria
. dicenda promptus.
- jocor, lepida
, urbanitate utor.
.
917. - difficilis, morosus.
, - scelestus, nebulo.
, - affligo, turbo, moerore
afficio aliquem.
, - defero, calumnior,
criminor.
, , - vitilitigator, qui de
, , qualibet causa litem movet.
, , - jurgor, contendo, rixor.
, - scurra.
- contumelia afficio
, , alterum.
, - susurro.
- obtrecto, probris et
(*) conviciis laedo alios.
, - delator, susurro.
(*) , - diffidiorum sc.
contentionum auctor.
. - de lana
caprina contendo.
- de rebus frivolis
centendo.
(sc. ), - nebulo,
homo perditus; cf. .
(sc. ), - nullius
pretii homo; cf. ,
, .
, - sannio, scurra.
- vexo.
XCIV.
.
918. - sincere, candide.
- pure, simpliciter.
, - simplicitas,
integritas.
fraude (techna) doloque
(fallacia). Amicum enim
fautoremque fraudare et
fallere, quae gloria?
919. Fideli socio fidus
esto, nec clam illo quasi
furtim in ejus fraudem
quicquam occipe. Nam
versipellis qui perfide agit
sibi perditionem
machinatur.
920. Si quid in quopiam
taxandum est, non clam illo
fiat sed coram in os, modo
tempestive absque
acrimonia et amarulentia.
921. Ab amicitia nihil
alienius assentatione.
922. Conspicaris crimen?
Ne dissimula, sed mone,
increpa, objurga illius
reum. Etenim cur id te non
cernere simules?
923. Si proximus deliquit,
aperte corripe et corrige.
Adulari versutorum et
impostorum est.
924. Si quis utilia loquitur, 924.
assentire. Sin inutilia, ne
assentare.
925. Palpum et offucias
insidiosis ac perfidis
- simpliciter, candide.
, - gloria.
- bene affectus erga aliquem,
; benevolus.
- eludo, fallo,
circumvenio.
- ago cum aliquo.
- si cum aliquo tibi
amicitia est.
- concilio, amicum reddo.
919. - fidus, sincerus.
*, - versipellis, fere
vel .
. - sincerus, candidus.
, - sodalis.
.
920. - praesens.
.
921. - alienus a re sum.
, - assentatio, adulatio.
.
922. ; , - turpe factum, facinus
malum.
, - increpo, objurgo.
, - corripio, increpo,
, objurgo.
- simulo.
; - dissimulo.
, - velamentum.
923. - respondeo.
- corripio, increpo.
, - veteratorius,
impostorum proprius.
,
.
- inutilis.
, - animus.
, - attendo.
- adverto, adhibeo.
. - nugor, garrio, blatero.
925. - sincere, pure.
- candide, sincere.
relinque; deblaterationes ac , - artifex.
, - adulatio, blanditiae.
nugas loquaculis et , , , - nugae, ineptiae,
nugivendis. Tu candide, deliramentum.
sincere, et prudenter omnia , - offuciae.
, - nugae, blateratio.
age atque loquere. , , - nugator, stultiloquus.
,
.
926. Veritatem ingenue 926. - erubesco, vereor.
- libere.
fateri ne verecundator, - adjuro.
prout ejus tibi conscius es. , , - rei conscientia.
Cur enim adjurari velis? ,
;
927. Quorum tibi nondum 927. , - caeteroqui.
- despectus.
exploratus est candor, eis - candor.
familiarem te non , - cum.
exhibebis. Caeteroquin ,
contemptum incurres .
(despicatui habeberis).
928. Ignotis blandiri noli, 928. - comiter cum aliquo
ago, blandior alicui.
ne te sibi insidiari , - insidior.
existiment et imposturam - existimo.
extimescant. - adulor, blandior.
, - deceptio, impostura.
- expavesco, formido.
.

XCV. DE XCV.
CONVERSATIONE
ERUDITA. .
929. Cui ab 929. - longum
valere dico alicui, aliquem longum
occupationibus vacat, vadat , valere jubeo.
ad congerronem. Eum , - conversatio, cosuetudo.
tamen cui invisus es ne - accedo, adeo.
- otium habeo.
invisas, sed missum facias. . - alicui
longum valere dico, aliquem
longum valere jubeo.
- dico.
- valedico, valere
jubeo.
930. Cujas sit dilectus 930. - peregrinus.
- infamis.
sodalis, nobilis aut - ignobilis.
ignobilis, ignominiae tibi ne - contumeliosus.
, - sodalitium.
ducas, dummodo sit frugi, , - versor, congredior,
et ad ingenium tuum . consuetudinem habeo cum aliquo.
congruat. Infamibus ne te .
conjungas.
931. Sodalitia dissoluta et 931. - dissolutus, ab
remitto.
nauci devita. Vitiant enim . , - mos.
mores. - evito.
.
932. Docti 932. - colloquor, confabulor.
- doctus, eruditus.
deambulationibus - meditor.
delectantur sive
meditandum est sive .
confabulandum.
933. Cum in aprico 933. - si
ambulare taesum est, taedio
spatiari taesum est, , captus ambulandi.
considetur in umbra. , - me taedet.
. (sc. ) - in umbra.
- opacus.
- apricus, soli expositus.
- apricor, in aprico
versor.
- ambulo, spatior.
, - ambulatio,
deambulatio.
934. Nae pulchrum et 934. , - littera.
- nuncio, significo.
scitum est, cum dissitis , - colloquor cum
colloqui et quidvis aliquo.
significare posse non per ,
nuncios sed per
internuncias literas. .
935. Antiqui in tabellis 935. - inscribo.
- deleo.
ceratis (ut deteri aut deleri , - tabella cerata.
scriptura posset) exarabant, , - atramentum.
et cum iis tabellarios , - commodius utor.
- commode utor.
mittebant. Nobis papyrus et - plus.
atramentum commodius
inserviunt.
.
936. Epistola longa 936. - obsigno.
- indico.
complicata ne legi queat, , , - inscriptio.
nisi ab eo cui destinatur, - inscribo.
, - epistola.
obsignatur sigillo, , , -
resignanda (nisi , agnomen.
intercipitur) illi ad quem , - complico.
- obsigno.
inscriptio spectat. , - sigillum, signum.
,
.
937. Cognomen intus 937. , , - aeternitas.
, - cognomen, ab
subscribitur una cum , -.
praenomine et agnomine, si . , - nomen.
tanti sit. - appono.

938. Schedula non 938. - non signatus.

sigillatur. .

XCVI. DE LUDICRIS. XCVI.

939. Ne labascant fragiles
vires aut elanguescant, a
seriis quandoque cessa et
cum coaetaneis (dispares
enim non bene sociantur)
defatigatum te ludicris
recrea et relaxa.
940. Spectacula enim
delectant, commotio
vegetat.
941. Facetiis, dicteriis, ac
aenigmatibus certare
ingeniosum est:
.
939. - inter se.
- recreo, reficio.
- langueo.
- viribus deficior,
(, languesco.
- elanguesco,
), debilitor, viribus deficior.
- aequalis, coaetaneus.
, - imbecillitas.
- coaevus, aequalis.
( , - ludus, lusus.
) , - languor, vigoris
, remissio.
- enervo.
- raro.
() - serius.
. - colligo,
reficio me.
- ludo cum aliquo.
- congredior, coeo.
940. , , - harpastum, genus
pilae gradioris.
. - suscito, refocillo.
, - spectaculum.
941. , , - aenigma.
, - oscillatio, lusus genus,
, quo pueri religatis altrinsecus de
, tigno arboreve restis librantur.
, , - sambuceus.
- certo.
, -
 apodidrascinda, lusus puerorum
quo obstructis ei qui in medio
sedet oculis, caeteri in latebras
sese abdunt, mox dato signo dum
ille latentes vestigat, hi ad sedem
ejus tanquam ad metam se
recipientes praevertere illum
satagunt.
, - ascoliasmus,
puerorum ludus ubi altero pede in
aere librato, unico pede subsiliunt.
, - talus lusorius.
, - (adv.*, indecl.)
basilinda, lusus perorum in quo
aliquis sorte rex factus facienda
imperat.
- ingeniosus.
, - mos, consuetudo.
, - Empusa, spectrum uno
pede ingrediens, quod ab Hecate
miseris immitti atque in varias
formas se mutare credebatur.
- digitis
mico, digitis ab utroque
ludentium aliis elatis aliis
depressis divinor, paresne numero
an impares sint ab utroque levati.
- permuto.
- diligenter, naviter.
- operosus.
, - facete dictum,
facetiae.
, - Italus.
, - cindalismus, lusus
genus quo pueri paxillos in terram
uliginosam et mollem adigunt et
stantes prosternere student.
, - tessera.
- aleatorius.
, - conus quo ludimus.
, - folliculus, pila major
inflata.
, - myinda, lusus puerilis
ubi puer obductis oculis fugientes
tantisper inquirit, pulsatus
interim, dum prehenderit aliquem.
- puerilis.
- lusorius.
- latrunculis ludo.
, - talus, tessera, scrupus sc.
calculus lusorius.
, - turbo.
, - stupeus.
 , - pila.
, - globulus.
, - sphaeristerium,
locus in quo pila luditur.
-
globulos stupeos.
- longe jaculans.
, - trochus, instrumentum
lusorium.
, - phaeninda, pila
impostoria, quando pila uni
ostensa alteri adjicitur.
, - fistula.
pila, ,
harpasto (qui minor est ,
folle et major paganica),
impostoria, ,
sphaera, ,
in sphaeristerio, ,
conis, ,
trocho, ,
turbine, ,
tubulo sambuceo (quo ,
elisa glande stupea
strepitum cient), ,
globulis, ,
myinda, ,
par impar, *
oscillo (oscillatione), ,
basilinda, ,
apodidrascinda, ,
cindalismo, etc. puerile,

chartis (tabulis) lusoriis, ,
talis (tesseris), alea, fritillo (,
(pyrgo, turricula), ),
aleatorium,
micare digitis Italorum.

.
Ascoliasmus empusae est.
Latrunculis (quibus quidam ,
privilegiarii rusticelli .
Saxonici in Ducatu
Brunswicensi praecellunt)
ludere operosum.
942. Ubi si quis ad incitas 942. - quum
calces sunt incitae, sc. quum quis
redigitur, actum est de eo. () , ad incitas redactus est in lusu
. calculorum.
- incitus, immobilis.
- nihil agitur, omnis
opera in cassum cadit.
- irritus.
943. Choreis et tripudiis 943. - lascivius.
- libidinosus.
lascivi se exercent, ibique () - choreas duco, tripudio.
ridiculas gyrationes rotant . - celerrime.
lascivia petulci.
944. Grallator grallis 944. - gressu facio,
profero.
gressus spatiosos divaricat. , - gradus.
() - spatiosus.
. , - grallae.
, - grallator, is qui
grallis ambulat; cf. .
945. Luctatores (athletae) 945. , , - pugil, luctator.
- adhuc.
et petauristae sane , , - luctator.
perquam audaculi sunt: , - petaurista, is qui
audaciores adhuc per circulos insigni agilitate se
convolvit.
funambuli (schoenobatae, . , - funambulus.
neurobatae). - audax.
946. Cursores a carceribus 946. , - carceres cursorum.
, - carceres, ubi curritur.
ad metam curriculo () , - cursor.
festinant, et primus , - terminus, meta.
brabeum aufert.
.
947. Alii designant 947. - attingo.
- ultra procurro.
(praetendunt) lineam, ,
quam simul ac attigerunt ,
consistunt protinus. Qui ,
ultra procurrerit aut cis ,
(citra) eam substiterit, .
ludum perdit.
948. In circo equitando, in 948. - supplanto.
- certo.
agone luctando et , , - locus certaminis,
reluctando uter alterum
supplantaret concertabant.
949. Gladiatores et
pugiles in palaestra (arena)
congrediuntur, lanista
directore.
950. Cum duo
digladiantur, est
monomachia: et quidem
internecinum duellum si ad
alterius internecionem.
951. Gesticulator (agyrta,
praestigiator) actionis
mirifica volubilitate
(agilitate) oculorum aciem
praestringit, et frustratur
spectatores. Sed praestigiae
sunt, non miracula.
952. Mimus et histrio
personam alterius exprimit,
persona (larva) ut
plurimum obvelatus.
953. Comoedia
perplexum actum
repraesentat, sed cum
jucunda catastrophe.
Tragoedia tristem habet
exitum.
954. Theatra et
amphitheatra tam
temporaria quam ad
perpetuitatem exaedificata
palaestra.
, - cursus equestris.
, - circus, locus ubi
equis excurritur.
- subjecto crure everto,
supplanto, supposito pede in
. terram dejicio.
949. , - athlotheta, brabeuta,
qui praemia certantibus proponit.
- congredior, pugno.
() (sc. ), - gladiator.
. , - palaestra, arena,
luctae locus.
, - pugil.
950. , - monomachia,
singulare certamen.
- internecinus.
,
.
951. (, - fallo, decipio.
, - praestigiator, gesticulator.
) , / - praestigiator.
, - punctum, momentum.
**, - gesticulatio;
cf. .
(sc. ) - actutum.
. - decipio, fallo.
() , - ludificatio,
praestigiae.
, . , - actio manuum.
952. (sc. ) - ridiculi
homines.
- induo.
. , - mimus, histrio, imitor.
- imitor.
(), -
persona; cf. .
953. - luctuosus, flebilis.
- perplexus.
, - catastrophe,
, extrema pars fabulae, exitus.
. , - comoedia.
, - actus, actio.
- jucundus.
, - tragoedia.
954. , , - amphitheatrum,
sc. theatrum rotundum.
(sc. ) - homines
dignitate praediti, primarii.
. , - propatulum.
- ludos ago.
in propatulo sunt. In illis
scena sipariis velatur.
Orchestra spectationi
primariorum, cavea,
promiscuae plebeculae
dicatur. Pulpitum in
proscenio actoribus scenicis
accomodatum est. Lucar ab
inspecantibus datur.
955. Bacchanalia larvati et
lymphati peragunt.
, - theatrum.
, - cavea, area theatri
. ubi populi est consessus.
, , - lucar, quod solvitur
ab iis qui ludos spectant.
, - pulpitum, locus scenae
. editior in quo stant musici.
, - stabilis, perpetuus.
, - orchestra, locus
primarius ad spectandum
. designatus.
, - plebs.
. - temporarius.
, - proscenium,
vestibulum sc. aulaeum scenae.
, - scena, theatri pars ubi
aguntur fabulae.
955. - incertus.
, - larva; n.b.
.
.

XCVII. DE MORTE ET XCVII.

SEPULTURA.
.
956. Moribundorum 956. - vere.
, - oculi
speciale indicium est stertor concidentes.
lethalis, lethargus, et ocelli () - morti proximus,
concidentes. moribundus.
, / - torpor lethalis, a
. -.
- idem.
957. O mortales, 957. - quotus quisque.

quotusquisque vestrum
reputat ab hoc puncto
aeternitatem pendere? ;
958. Nam ut exspiraveris, 958. - vivere
desino, vitam finio.
interusurio vitae finito, , - cesso ab aliqua re.
confestim anima ad coelos - ex vita.
vel Tartara migrabit. . - migro, decedo.
, - crates.
- quantocyus, quam
celerrime.
- haec vita.
- hic.
, - tartarus,
profundissimus inferorum locus.
, - anima.
 959. Funus funestis ritibus
adornatum, id est, a
pollinctore pollinctum,
lugubriter indutum, capulo
(loculo, arca) conditum,
sandapilae impositum, a
vespillonibus effertur.
960. Fiunt exsequiae
coemeterium versus,
pompa funebri: et sepelitur,
hoc est, infertur sepulchro
(conditivo) atque
inhumatur (humo
mandatur).
961. Prisca antiquitas
exanima (demortua,
lethata) corpora exstructo
rogo (pyra) in ustrina
concremabat, conditis urna
cineribus et odoratis
liquoribus large conspersis.
Inde sepulcra busta sunt
dicta.
962. Eriguntur cippi et
epitaphia, epicedia
cantantur. Parentatur etiam
solemniter sed non nisi
optime meritis encomioque
evehendis.
963. In gentilismo
conductae praeficae
plangebant et capillos
laniabant, lessis* et neniis
959. - ungo.
, - actio, accusatio.
- effero.
- indutus.
(***, Hed., LSJ) , - vespillo, is qui
, mortuos effert.
- funeris
, solemnibus observatis.
, - funeris solemnia.
. , - pollinctor, is qui
mortuos pollingit; cf.
, .
- lugubriter.
, - capulus, arca, loculus
cui mortuus imponitur.
960. , - clatio funeris, exsequiae.
- sepelio.
, - coemeterium,
, locus in quo humana corpora
, humantur.
- consuetus.
. , - pompa.
961. , - urna.
- impono.
- conspergo.
, - ustrinum, locus ubi
(***Hed.) , mortui cremabantur.
, - pyra, rogus.
() , - cinis.
, - is quicum versamur,
. socius.
, - bustum, locus ubi
combustorum cadaverum cineres
(***Hed.). defodi solebant.
, - liquor.
, - cumulus terrae.
962. , - laus.
, - parentatio, justa.
, , - epitaphium, titulus,
, inscriptio quae sepulcro
imponitur.
- bene meritus.
, - cippus, tabula cui
aliquid memoriae causa
. insculpitur.
963. - laudibus celebro,
collaudo.
*, - religio gentilium sc.
, eorum qui deos fictos colunt.
- capilli
lugubribus elogia denati
enumerantes.
964. Et ne manes
oberrarent, justa
(parentalia) inferiis et
feralibus epulis faciebant.
XCVIII. DE
PROVIDENTIA DEI.
965. Atque ita mors suo
interventu finit omnia.
966. Omnia enim
temporalia fluxa, decidua,
momentanea, ac transitoria
sunt. Exoriuntur et
occidunt, nascuntur et
denascuntur, succrescunt,
decrescunt, et intereunt
plane.
967. Etiamsi aliquid
stabile videatur, vetustate ,
ipsa atteritur, et decedit.
968. Vicissitudinibus
subitaneis subjacent omnia.
.
969. Atheus tamen est qui
temere volutari autumat res
nostras. Fatali lege
divinitus sancita succedunt
omnia.
.
970. Fors et fortuna nihil
sunt, nisi confictae a
, sparsi.
, - praefica, funera,
, mulier quae olim plangebat
mortuos, (vir eiusdem officii
. ).
- irrepo, intervenio.
, - coma, capilli.
964. - plango, lamentor.
, - manes.
, , - umbra.
.
XCVIII.
.
965. - perduco.
, - providentia.
- ad finem perduco,
. termino, finio.
966. , - orior.
- occido, ut sol.
, , - minuor, decresco.
, - minuo.
, - succiduus.
- pereo.
, , - parum diuturnus,
, momentaneus, exiguo temporis
. spatio durans.
- momentaneus, puncto
temporis durans.
- orior, exorior.
- terrenus.
967. - detero.
- firmus, stabilis.
, - vetustas.
.
968. - repente.
- mutabilis.
969. - impius, sacrilegus.
- nemine prohibente.
, - fatum, a ; cf.
. , .
- temere, sine consilio.
- opinor, puto, arbitror.
- succedo, evenio.
970. , - vocula, verbulum.
- fortuitus.
, - fors, fortuna.
gentilibus voculae. .
971. Fortuitos quidem et 971. , - cognitio.
- minimus.
improvisos casus esse - ceratus.
concedo, sed nostri , - caelo.
respectu, non providentiae, , - fateor, concedo.

quae minutissima etiam

nutu suo dirigit. .
972. Nam et capillos 972. , - voluntas.
, - capillus.
nostros numeratos esse - testor.
testatur salvator, ut ne , , - servator.
quidem unicus absque Dei - adeo ut cadere possit.
cum infin. - ut possit.
voluntate perire queat.
.
973. Ea propter insolitas 973. - insolitus.
- inusitatus.
mutationes, ostenta, , - mutatio.
prodigia, et portenta ,
antecedunt. ,
.
974. Insunt ergo omina 974. - ab
omnibus repellor.
rebus. . - repello.
- insum.
- vexo.
, - auspicium, omen.
975. Sed usquequaque 975. - dignor.
, - superstitio.
ominosa praesagia captare , - dominus.
superstitio est. Si tibi . - praesagia capto.
Dominus aliquid , - omni tempore, semper.
- manifesto, patefacio,
maniferstare (revelare) . aperio.
dignabitur, non te latebit.
976. Operae pretium 976. - pietatem colo.
- praefinio, prius destino,
facturus pius esto, et sine , praestituo.
intermissione ora. Non te , - precor, oro.
derelinquet ille qui aeque
praedestinavit quod cras, ,
perendie (perendino die), et ,
deinceps (posthinc) de te .
futurum sit, ac quod heri,
pridie, et abhinc usque et
usque factum est.
977. Fatum tuum ne 977. , - fatum.
anticipa, sed exspecta. ,
().

XCIX. DE ANGELIS. XCIX.

.
978. Produxit et 978. , - angelus.
- innumerabilis.
invisibiles angelos, eosque , - non aspectabilis.
innumeros (innumerabiles), , (sc. ) - res
aeternum numen ad terrenae.
, - gubernatio,
regenda inferiora sibi moderatio.
administros. .
979. Non quod opis esset 979. - indigeo aliqua re.

indigus, sed quia sic est ,

placitum.
980. Constituerat hos in
coelo supremo (empyreo),
sed quidam desciverunt
(defecerunt) ab eo per
superbiam, deturbatique
sunt ad infernum. Quem et
Orcum et Erebum et
Avernum antiquitus jam
olim ethnicismus
appellitabat.
981. Qui in sua integritate
permanserunt, ita
perroborati sunt, ut
abscedere a vero et prolabi
amplius non possint.
982. Circa thronum
creatoris sui millia millium
(myriades) adstantes eum
venerantur, adorant,
celebrant.
983. Amandati obeunt 983.
mandata, legationeque
functi revertuntur (reditant) ,
quam celerrime.
.
.
980. (sc. ) - in orcum.
*, - infernus, orcus.
- descisco, deficio.
, - Erebus, Orcus,
Infernus.
- supremus,
, summus.
* , - dejicio, deturbo.
- antiquus.
, - luctatio.
.
981. - abscedo, decedo.
- ab
aliqua re.
, - confirmo, corroboro.
(sc. ), - qui firmiter
permansit.
. - rectum, bonitas.
982. - sto.
, - creator, conditor.
- veneror, colo.
, , - satelles, stipator,
corporis custos.
- hymnis decanto, carminibus
, . celebro.
- legatione fungor.
- adoro, veneror.
 984. Associant se jussu 984. , - averto.
, - nativitas.
Dei piis jam inde a , , - custos.
nativitate tamquam ,
custodes, ut mala ,
averruncent et ab insultibus ,
Satanae eos protegant. .
985. Verum enim vero 985. , - genius.
, / - genius.
quod de binis cujusque
geniis, bono et malo, ,
quidam asserunt incertum .
est.
986. Apparent 986. - dispareo.
, - incantamentum,
nonnunquam sed disparent , , fascinatio.
rursum, non fascinando sed .
revera.
987. Cacodaemones 987. , - lares, penates.
- obversor, comitor,
obversantes spectra antiquitus .
vocantur; tumultuantes per - lares, penates.
noctem intempestam, , - domesticus.
- tumultuor.
lemures; famulantes, lares , , - nox intempesta.
et penates. , - spectrum.
.
988. Magi et necromantici 988. , - incantamentum.
- deludo, ludificor.
cum daemonibus , - magus, incantator.
colludentes incantamentis , (sc. ), -
suis seipsos et alios necromantes, is qui mortuis
evocandis futura sciscitatur.
ludificantur. - decipio.
.
989. Sed vae diabolo et 989. - dejicio, detrudo.
- renuncio.
(nisi communioni , , - Gehenna, Orcus,
renuncient) consortibus Infernus.
ejus! Ad Gehennam . , - communio,
consortium.
detrudentur. , - consors alicujus.
.
990. Vindex enim erit 990. , - vindex.

gloriae suae omnipotens.

.

C. CLAUSULA. C. .
 991. Cedo sodes (age sis), 991. - citra invidiam.
' - initio.
quid adhuc restat? ; - ad finem perduco,
Hactenus enim tradita , absolvo.
(absit arrogantia dicto) , - clausula; i.q.
.
utcunque sum .
consequutus.
992. Siccine? Hem, macte 992. ; , - diligentia.
- raptim.
esto sedulitate ista. Restabit , - palatium.
igitur ut per hanc januam . ; - siccine?.
ingressus scientarum et , - hic.
- inspicio.
Latinitatis palatia vivide - macte
lustrare properes, et quae illa diligentia.
heic raptim aspexisti () - euge.
(), -
uberius in autoribus bonis () auctor, scriptor.
et probatis speculeris. , , - palatium.
- uberius, amplius.
- attente.
, - attente, studiose.
- prompte.
- omnia
contemplor.
, - contemplatio.
, , - studium, industria.
.
993. Habes heic synopsin 993. - enucleo, accurate et
dilucide explico.
summatim et succincte , - copiose, fuse.
complectentem, rudimenta , - expositio.
qua theologiae, qua , - commentator.
- eodem sermone
philosophiae. Quae quasi eloquor, circumscribo,
per periochas breves circumloquor.
compendiario tibi definient , - late, fuse.
, - rudimentum.
ea quae commentatores - operae pretium.
fuse ac copiose per , - opera.
paraphrases in suis , - compendium.
- concise, breviter,
exegeticis enucleant. Nihil . succincte.
tamen tantopere - relinquo, omitto.
necessarium omissium .
reor.
994. Auctarii loco 994. , - norma, regula.
, - auctarium,
admoneo, ut ad pietatem , , additamentum.
convertas omnia, ut - hortor, admoneo.
- converto.
Christicola orthodoxus , , - Christus, Servatoris
nostri nomen.
cluas, et a fucatis fictisque , - falso, mendaci
pseudochristianis, qui nomine.
nomine tenus tantum ( , - falsus
Christianus.
Christiani sunt, quam ), ,
longissime absis. Sitque .
Christus actuum et
cogitationum tuarum
Cynosura et Helice. .
995. Scito enim fore 995. , - brevi.
- scito.
propediem ut redamus , - jam.
rationem omnium quum ,
venerit, ut excitet nos et
judicet, ubi manifesta et .
occulta patefient. .
996. O beatos qui tunc 996. - exsultim,
exsultando.
eum propitium habebunt! , - perpetuus, aeternus.
Exultim una gaudebunt, , - ambrosia, cibus
non ambrosia et nectare (ut . deorum.
- beatus.
impie poetantur ludiones , - propitius.
poetici) sed illius salutifera - fabulor.
suavitate in sempiternum , , - nectar, potus deorum.
- laetor cum aliquo.
beandi. , - salutaris.


.
997. Faxit miserator 997. , - caritas, amor.
, - vinculum.
noster, ut heic misericordia , - justum declaro.
ejus justificati in charitate - misericordiam sc.
(sincero illo credentium . clementem invenio, nanciscor,
habeo.
coagulo) coalescamus. ,
,
.
998. Tu ei confitere ac 998. - coelites.
- coelitus, e coelo.
vota vove, religioseque et , - impigre, naviter.
fervide precando penetralia , - confiteor.
aeternae mansionis penetra, , - confessio.
, - penetrale.
ut jam nunc coelitibus (***)
annumereris. ,

.
999. Ave et vale. 999. . - vale.

1000. Jehovae Zebaoth, 1000. - indivisus.

, - seculum.
indiviuae ac sacrosanctae , - Amen, vox Hebr. ita.
Trinitati, honor sit et laus in - trinitas, trina Dei substantia.
seculae seculorum, AMEN. , .

NOTES

ji?
qu c ?
Calenda Kalenda
umlauts
A, B, [et] C ?