UNIVERZITET U ZENICI

Mainski fakultet u Zenici

Odsjek za inenjersku ekologiju
Osnovi ekologije

Anida Ibrahimagi

EKOSISTEMI I TROFIKI ODNOSI U NJIMA

Seminarski rad

Mentor:
Doc. dr. Nusret Imamovi

Zenica, 2015.
SADRAJ

1. UVOD..................................................................................................................................... 3
2. ZNAAJ EKOSISTEMA I PODJELA................................................................................ 4
2.1. Prirodni primarni ekosistemi....................................................................................................6
2.2. Antropogeni sekundarni ekosistemi.........................................................................................7
2.3. Antropogeni tercijarni ekosistemi............................................................................................7
2.4. Antropogene pustinje................................................................................................................8
3. TROFIKI ODNOSI............................................................................................................. 9
4. PROIZVODNJA I PROTOK ENERGIJE KROZ EKOSISTEM....................................... 11
4.1. Proizvodnja energije................................................................................................................11
4.2. Protok energije kroz ekosistem...............................................................................................13
5. ZAKLJUAK........................................................................................................................16
6. LITERATURA......................................................................................................................17

2
1. UVOD
Tema i zadatak ovog teksta je upoznati se sa pojmom ekosistema, njegovim sastavom i
shvatanjem meusobnog odnosa izmeu ive i neive prirode unutar njega. Takoer, osvrnut
emo se na procese koji se odvijaju u ekosistemu i dati sliku vanosti proizvodnje i protoka
energije za ivot na zemlji.
Ekosistem je jedinstven integralni i fukcionalni sistem sastavljen iz dvije komponente: neive
(biotop) i ive (biocenoza) komponente. Pojam ekosistem (oikos-stanite, stan; sistem-sastav)
osmislio je 1935. godine britanski ekolog Gensli, koji je opisao prirodne sisteme u
konstantnoj razmjeni izmeu njihovih ivih i neivih elemenata. [1]
Bilo koje dato mjesto moe imati nekoliko razliitih ekosistema ije razmjere i kompleksnost
variraju. Jedno tropsko ostrvo, na primjer, moe imati tropski umski ekosistem koji pokriva
stotine kvadratnih kilometara, mangrove1 movarne ekosisteme du obale, kao i podvodne
ekosisteme koralnih grebena. Bez obzira na razmjere i kompleksnost ekosistema, svi
ekosistemi sprovode konstantnu razmjenu materije izmeu biotikih i abiotikih zajednica.
Komponente ekosistema su tako meusobno povezane da promjena na bilo kojoj komponenti
ekosistema izaziva promjene kroz cijeli sistem. [2]

Slika 1. Sastav ekosistema

Komponente svakog ekosistema:

1. Abiotike:

- Neorganske supstance (C, N, CO2, H2O);

- Organske supstance (proteini, uhljikohidrati, lipidi i dr.);

- Fiziki faktori (voda, zrak, podloga, klima).

2. Biotike:
1
Mangrove ume su neobine drvenaste biljke koje prekrivaju vie od polovine tropsih
obala; rastu u pliacima, u blizini obale gdje se obino mijeaju slatka i slana voda.

3
 - Producenti;

- Makrokonzumenti ili fagotrofi heterotrofni organizmi koji jedu druge

organizme ili dijelove organske materije;

- Mikrokonzumetni ili saprofiti heterotrofni organizmi, bakterije i gljive, koji

razlau jedinjenja mrtve protoplazme i oslobaaju neorganske nutrijente koje
mogu koristiti producenti. [3]

Slika 2. Ciklus abiotikih i biotikih faktora

2. ZNAAJ EKOSISTEMA I PODJELA

Sam koncept ekosistema uklapa se u sistemsko shvatanje prirode razvijeno od strane naunika
u cilju pojednostavljenja izuavanja odnosa izmeu organizama i njihovog fizikog okruenja
- upravo je to nauno polje poznato kao ekologija. Na vrhu hijerarhije je biosfera, cjelokupno
ivotno okruenje na planeti. U okviru biosfere postoji nekoliko veih kategorija ivotnih
zajednica - bioma, koje obino karakterie dominantna vegetacija, kao to su pustinje, tropske
ume ili savane. Biome ine upravo ekosistemi. ivi (biotiki) elementi ekosistema - biljke,
ivotinje i bakterije koje se nalaze u zemljitu, nazivaju se zajednica. Fizika okruenja, tj.
abiotike komponente, kao to su minerali u zemljitu, poznata su kao ivotna sredina ili
habitat. [1]

4
Engleski naunik Charles Elton definira ekosistem preko lanca ishrane. Njegova knjiga
Animal ecology (1927) predstavlja poetak moderne ekologije. Uvodi pojam lanac ishrane,
koji je kasnije zamijenjen pojmom mrea ishrane, ali je sadraj ostao isti.

Elton je peto poglavlje svoje knjige zapoeo sa tri kineske poslovice:

- Velika riba jede malu ribu.

- Velika ptica ne moe jesti malo zrno.

- Jedan breuljak ne moe sakriti dva tigra.

Prva poslovica je ilustracija Eltonovog lanca ishrane, a druge dvije poslovice predstavljaju
zaetak sljedeeg vanog Eltonovog principa - Piramide brojeva.

Slika 3. Eltonova Piramida brojeva

Du lanca ishrane raste veliina tijela jer svaki predator jede plijen koji je neto manji od
njega. Sve vee ivotinje trebaju sve vei prostor, pa je njihov broj du lanca ishrane sve
manji. [4]
5
U svakom ekosistemu razlikuju se tri tipa odnosa izmeu njegovih sastavnih dijelova:

1. akcije - koje predstavljaju utjecaje biotopa (neive prirode) na iva bia koja ga
naseljavaju;
2. reakcije - utjecaji ivih bia na biotop; iva bia se prilagoavaju na promjene uslova
u biotopu i istovremeno mijenjaju tu sredinu;
3. koakcije - uzajamni utjecaji izmeu samih organizama; njima pripadaju svi odnosi
ishrane u biocenozi i itav niz konkurentskih odnosa (za prostor, za hranu i dr.).

Ekosistemi prema porijeklu mogu biti:

1. Prirodni primarni ekosistemi veliki osnovni ekosistemi (biomi).

2. Antropogeni sekundarni ekosistemi;

3. Antropogeni tercijarni ekosistemi;

4. Antropogene pustinje (kamenjari).

Ekosistemi prema fizionomiji:

1. Kopneni suhozemni ekosistemi;

2. Vodeni ili akvatini (mora ili okeani i kopnene vode). [1]

2.1. Prirodni primarni ekosistemi

Primarni ekosistemi nastali su samostalno u prirodi, formirajui svoje osobine od prisustva

abiotikih i biotikih faktora. Prema izgledu stanita to su: kopneni i akvatini ekosistemi.
Prema vegetaciji to su: umski, travni, movarni, morski.

Ekosistem kopnenih tekuih voda je ekosistem rijeka, potoka i izvora. Najznaajniji ekoloki
faktor je brzina toka vode i po tom faktoru se ove vode razlikuju od od svih drugih kopnenih
voda. U razliitim tokovima rijeke vlada drugaija kombinacija ekolokih faktora, pa se
razlikuju gornji, srednji i donji tok sa karakteristinim biocenozama.

Gornji tok rijeke karakterie velika brzina vode, temperatura je manje-vie stalna i niska. Dno
je najee kamenito. Mahovine su oekivani stanovnici vodenog ekosistema, jer im je za
razmnoavanje neophodna voda. Indikator gonjeg toka je potona pastrmka, riba kojoj upravo
odgovaraju uslovi ovog toka. Najee ivi sakrivena pri dnu.

Srednji tok odlikuju umjerena brzina vode, temeperatura koja se mijenja i manji udio
kiseonika. Ovdje ivi riba mrena koja najvei dio ivota provede pri dnu, kao i sitni rakovi.
Dno je ljunkovito i pjeskovito.

Donji tok rijeke je najsliniji ekosistemu stajaih voda zbog male brzine vode. Ljeti dostie
maksimalnu temperaturu zbog ega su koliine kiseonika najmanje u ovom dijelu. Dno je
pjeskovito ili muljevito, a esti stanovnik ovog toka je fitoplakton. [5]

Ekosistem mora prekriva oko 71% zemljine povrine i sainjava oko 97% ukupne vode na
planeti. I pored svoje geografske raznolikosti, morsko prostranstvo se odlikuje tijesnom

6
povezanou i jedinstvom svih dijelova u ivotnim zajednicama mora. ivotni prostor
morskih ekosistema obuhvata dva elementa: morsko dno (bental) i morsku vodu (plegijal).
Njih nastanjuju razliiti organizmi koji izgrauju ivotnu zajednicu morskog dna i morske
vode.

Morsko dno do dubine 50 m je najpovoljnije podruje za ivot. U ovom podruju ima

dovoljno svjetlosti, toplote, kiseonika, mineralnih tvari i materije za ivot svih organizama
koji sainjavaju biocenozu mora. Raznovrsni tipovi podloge (kamen, pijesak ili mulj) ine
morsko dno jo raznovrsnijim tipom stanita. Na morskom dnu ive razliite vrste algi,
sunera, korala, rakova, pueva, koljki, bodljokoaca, riba i dr. [6]

ume su najsloeniji kopneni ekosistemi. U njima pored drvea ivi mnogo drugih vrsta
biljaka, ivotinja, gljiva i mikroorganizama. Razliiti organizmi naseljavaju razliite dijelove
ume. Tako u kronjama visokog drvea ive vrste koje se rijetko, gotovo nikada, ne sputaju
u nie dijelove ume - arborealni organizmi. Ovaj dio ume naziva se sprat visokog drvea. U
niim dijelovima umskih ekosistema mnogi bunovi izgrauju gust sklop koji se naziva sprat
bunova, ispod kojeg se razvija sprat zeljastih biljaka. Uz samu povrinu tla ivi grupa
organizama koji ine prizemni sprat. U samom zemljitu ivi mnogo razliitih organizama,
koji izgrauju podzemne spratove. [7]

2.2. Antropogeni sekundarni ekosistemi

Antropogeni sekundarni ekosistemi su ekosistemi koji su nastali djelovanjem ovjeka na

ekosistem primarnog klimatogenog sistema, koji je zamijenjen ekosistemom livade (livade i
panjaci). Oni su rezultat meudjelovanja ekolokih prilika prije dolaska ljudske populacije i
onih koji su se odvijali tokom ljudske historije. [1]

Livada je tip ekosistema kod kojeg dominira travna vegetacija. Najee biljke livada su
trave, mahunarke, otrice i glavoike. Livade se mogu razviti u razliitim zonama vegetacije.

Prema porijeklu livade se mogu podijeliti na primarne i sekundarne. Primarne livade se

razvijaju u oblastima gde se drvenasta vegetacija ne moe odrati usljed nepovoljnih
klimatskih ili drugih ekolokih faktora. Iznad gornje umske granice klima je preotra za
razvie bunaste i umske vegetacije, pa se razvija zona subalpijskih i alpijskih (planinskih)
livada. Sekundarne livade su nastale dejstvom ovjeka, najee u zoni umske vegetacije,
gdje su se razvile nakon krenja uma. Prema poloaju i sastavu vegetacije livade se mogu
podijeliti na dolinske, brske i movarne.

Panjak je povrina zemljita koja se koristi za uzgoj i prehranu stoke, najee ispaom.
Prema nadmorskoj visini mogu se podijeliti na planinske i nizijske, a prema nainu nastanka
dijele se na prirodne i vjetake. [8]

2.3. Antropogeni tercijarni ekosistemi

Vii stupanj ekosistema kod kojeg se takoer uplie ovjek. Tu spadaju agroekosistemi,
urbani ekosistemi i dr. [1]

Agroekosistemi su dijelovi kopna na kojima ovjek gaji razliite vrste kulturnih biljaka koje
koristi u ishrani ili ih primjenjuje u industriji. Pored kulturnih biljaka u ovim ekosistemima
uvijek ive i razliite vrste divljih biljaka, ivotinja, gljiva i mikroorganizama. Nastali su na

7
mjestima prirodnih ekosistema. Zemljite je obraeno, a na njega su posijane kulture razliitih
biljaka. Razlikujemo polja, vinograde i vonjake. U poljima se gaje: kukuruz, suncokret,
paradajz, krompir, paprika, duhan i dr. U vinogradima se gaje razliite sorte vinove loze, a u
vonjacima drvenaste kulture. ovjek je najznaaniji uticajni faktor za ovaj ekosistem.

Urbani ekosistemi obuhvataju naseljena mjesta, prije svega gradove. Pored gradova tu
spadaju sela i prigradska naselja. Urbane ekosisteme ovjek stvara iz potrebe da uredi svoj
ivotni prostor. Porast graanskog stanovnitva i razvijanje infrastrukture utie na urbanu
sredinu i podruje oko urbane sredine. Naunici razvijaju naine za mjerenje i razumijevanje
posljedica urbanizacije na ljudsko zdravlje i okoli. [9]

2.4. Antropogene pustinje

U zadnjih 400 do 500 godina ovjek nemilice unitava brojne ekosisteme, a sve zbog sticanja
novca i razonode. Tako su nestale brojne biljne i ivotinjske vrste, a izuzetno veliki broj ih je
ugroeno. Kao posljedica unitavanja pojedinih ekosistema mogu nastati antropogene
pustinje, esto nazivane kamenitim pustinjama, koje vie nisu podobne za ivot i openito
ive organizme.

Slika 4. Jedan oblik antropogene pustinje

Pojava antropogenih pustinja, opustinjavanje, je proces pojave pogoranja kvalitete tla u

relativno sunim podrujima. Ovo pogoranje kvaliteta tla uzrokuje irenje, tj. nastajanje
pustinja ili uvjeta slinim pustinjskim. Prije napredovanja pustinje najee se u podruju uz
pustinju odvija proces irenja stepe. Ranija raznolikost biljnog pokrova se gubi, rastu jo
samo vrste trave s vrlo skromnim zahtjevima.

irenje antropogene pustinje je najee uzrokovano antropogenim aktivnostima (dejstvo

ovjeka). Najee uplitanje ljudi u gospodarenje prirodom i njenim resursima u sunim
podrujima sastoji se u pretjeranoj ispai, to znai da je koliina stoke po jedinici povrine u
datim suhim klimatskim uvjetima prevelika. Ispaa oteuje biljni pokrov bre nego to se on
moe obnoviti, a upanje trave labavi vrstou tla. Posljedica je poveanje erozije, to

8
dodatno oduzima biljnom pokrovu podlogu za rast. Zatim slijedi neodgovarajue koritenje
poljoprivrednih povrina i nekontrolisana sjea uma.

Opustinjavanja i pojava antropogenih pustinja imaju vrlo duboke ekoloke i gospodarske

posljedice koje su gotovo bez iznimke negativne. Znaajno opada produktivnost zemlje, a
naroito umskog gospodarstva. Broj vrsta i jedinki preostalih vrsta znaajno opada to
upravo u siromanijim predjelima, zbog njihove velike ovisnosti o prirodnim resursima i esto
malim rezervama i nepostojanja alternativa, moe imati vrlo teke posljedice. [10]

3. TROFIKI ODNOSI

ivi dio ekosistema se najpreciznije definie posmatrajui nivoe ishrane, odnosno trofike
nivoe. Zelene biljke ine prvi trofiki nivo primarnih proizvoaa. Biljke pretvaraju energiju
Sunca u hranu kroz proces koji se naziva fotosinteza. Na drugom nivou, primarne potroae,
tj. biljojede, sainjavaju ivotinje ili insekti koji se energijom snabdijevaju iskljuivo jedui
biljke. Trei trofiki nivo ine sekundarni potroai, mesojedi koji se hrane biljojedima. Na
etvrtom nivou su tercijarni potroai, odnosno mesojedi koji se hrane drugim mesojedima.
Na kraju, peti trofiki element se sastoji od razlagaa, organizama kao to su gljive ili
bakterije koje razlau mrtve organizme na hranjive sastojke koji se mogu ponovo upotrijebiti
u ishrani. [2]

Slika 5. Trofiki nivoi

Trofike razine u ekosistemu su:

- Producenti (proizvoai) ;

- Konzumenti (potroai).
Konzumente u uem smisli predstavljaju herbivori - biljojedi, karnivori mesojedi i omnivori
- svejedi.

9
 Slika 6. Konzumenti

Trofiki (hranidbeni) status organizama:

1. Autotrofni organizmi - sami proizvode organsku tvar; anorganski izvor ugljika (CO2)

- Fotoautotrofi - koriste energiju sunca

- Kemoautotrofi - energiju dobivaju oksidacijom anorganskih supstrata

2. Heterotrofni organizmi uzimaju gotovu organsku tvar (organski izvor ugljika),

energiju dobivaju oksidacijom organskih spojeva

- Osmotrofi - koriste organsku tvar u otopljenom obliku (bakterije);

- Fagotrofi - koriste organsku tvar u estinom (partikuliranom) obliku (sve

ivotinje).

3. Miksotrofni organizmi - organizmi koji vre fotosintezu, ali ovisno o prilikama u

okoliu mogu prei na heterotrofni nain prehrane. [1]

4. PROIZVODNJA I PROTOK ENERGIJE KROZ EKOSISTEM

10
4.1. Proizvodnja energije
Produktivnost ekosistema se moe podijeliti na:
- Primarni produktivitet - produktivitet na razini proizvoaa (autotrofna proizvodnja);
- Sekundarni produktivitet produktivitet na razini potroaa (heterotrofna
proizvodnja).
Izmeu primarne i skundarne prozivodnje openito postoji pozitivna korelacija.

Primarna proizvodnja: Fotosinteza

Fotosinteza je proces pomou koje biljke hvataju energiju sunca i transformiraju je u energiju
hemijskih veza u ugljikohidratima:
6CO2 + 6H2O > C6H12O6 + 6O2

Fotosinteza transformira atom ugljika iz oksidiranog stanja (CO 2) u raducirano

(ugljikohidrat). Za taj proces je potrebna energija koju biljka dobija od sunca.

Slika 7. Proces fotosinteze

Za svaki gram asimiliranog ugljika biljka pohranjuje 39 kJ energije. Zbog neefikasnosti

fotosinteze od ukupne energije koju apsorbiraju fotosintetski pigmenti, u molekule
ugljikohidrata se ugrauje najvie 34%, a nekada i manje. Ukupna fiksacija energije na Zemlji
kroz primarnu proizvodnju iznosi oko 1017 kcal godinje.

Fotosintski aktivno zraenje (PAR) od ukupnog sunevog spektra na morskoj razini 53%
otpada na infracrveno zraenje, 2% na UV zraenja a 45% na fotosinteski aktivno zraenje
(upotrebljivo biljkama za fotosintezu).

Efikasnost fotosinteze je postotak od energije sunevog svjetla koje padne na listove biljaka
koji se pretvori u neto proizvodnju. Ova efikasnost iznosi maksimalno 1-2% (u uvjetima kada
raspolaganje vodom i hranom nije ogranieno), dok je prosjena efikasnost znatno manja:

- umske zajednice 0,91%

11
 - Morske planktonske zajednice 0,066%

- Prosjena efikasnost na zemlji 0,27%

Od preostalih 98-99% energije najvei dio se reflektuje (25-75%), a preostali dio apsorbuju
molekule koje nisu pigmenti i on se pretvara u toplotu.

Primarna proizvodnja je u kopnenim stanitima openito ograniena temperaturom i

vlanou, a lokalno ovisi o koliini hranjiva u tlu. Najvie stope primarne proizvodnje na
kopnu postiu se u toplim i vlanim stanitima. Temperatura i vlanost spojene su u jedan
jedinstveni pokazatelj koji se zove aktualna evapotranspiracija (AET). To je ukupna koliina
vode koja se evaporira2 i transpirira3 sa odreenog podruja tokom godine.

Efikasnost transpiracije kod kopnenih biljaka stavlja u odnos neto proizvodnju i raspoloivost
vodom. Kopnene biljke kroz pui (stome) na listovima vre izmjenu plinova, ali kroz njih se
istovremeno vri i transpiracija, to za biljke znai gubitak vode. U uvjetima oskudice s
vodom, biljke zatvaraju pui to sprjeava i uzimanje CO2, pa se fotosinteza usporava ili
potpuno zaustavlja. Dakle, stopa fotosinteze ovisi o toleranciji biljke na gubitak vode,
raspoloivosti vlage u tlu, te o utjecaju temeperature.

Primarna proizvodnja u vodenim stanitima je ograniena na eufotiki sloj 4. Primarna

proizvodnja u moru se deava u relativno tankom povrinskom sloju u kojem ima dovoljno
svjetla (najvie 200m dubine), dok je u priobalnim podrujima na znatno manjim dubinama
(20m).

Sekundarna proizvodnja: Proizvodnja konzumenata (potroaa)

Heterotrofni organizmi koriste organske molekule i kao izvor energije i kao izvor ugljika, te u
potpunosti ovise o ugljiku i energiji koju su fiksirali autotrofi. Heterotrofi ukljuuju tri glavne
skupine organizama: herbivori (organizmi koji jedu biljke), karnivori (organizmi koji jedu
ivotinje) i detrivori (organizmi koji jedu neivu organsku hranu).

Herbivori konzumiraju oko 7% biomase lia u umama umjerenog podruja, te 11-48% u

tropskim umama to objanjava jau prirodnu selekciju za hemijsku odbranu kod tropskih
biljaka.

Detrivori se hrane mrtvim biljnim materijalom koji je jo siromaniji duikom od ivog

biljnog tkiva. Detritus5 jo neko vrijeme zadrava hemijsku odbranu, to usporava razgradnju
i omoguava odranje organske tvari u tlu. [1]

4.2. Protok energije kroz ekosistem

Za razliku od elemenata koji krue, energija protie kroz ekosistem. Neprekidnost protoka i
transformacije energije u ivim sistemima je osnovni preduslov ivota. Sposobnost
organizama da vee, deponuje, iskoristi, transformie i oslobaa energiju osnova je cijelog

2
Evaporacija - isparavanje
3
Transpiracija isparavanje vode iz biljaka, pogotovo lia
4
Eufotiki sloj sloj dubine vode do 200m, do kojeg prodire svjetlost
5
Detritus prvi rastresiti sloj umskog zemljita formiran od opalog lia i uginulih
organizama

12
ivota. Sunce je jedan ogromni nuklearni reaktor koji procesima fisije oslobaa oko 5
milijardi kilograma mase konvertovane u energiju svake sekunde. Od koliine suneve
energije koja dospijeva na zemlju svega se 3% koristi u procesima fotosinteze.

Postoji jednosmjeran protok energije od Sunca pram Zemlji. Jedan dio te energije (vrlo mali)
koriste organizmi za izgradnju svojih tijela, za odravanje na ivotu, te za rast i
razmnoavanje. Pri tome se dobar dio energije gubi i zrai se u okoli u obliku toplote.

Ekoloka efikasnost ili efikasnost lanca ishrane je postotak energije koji se prenese s jednog
trofikog nivoa na drugi. Ta vrijednost se kree u rasponu 5-20%.

Solarna energija je fiksna od strane autotrofa koji predstavljaju primarne proizvoae, kao to
su zelene biljke. Primarni potroai (herbivori) apsorbiraju veinu pohranjene energije koja se
nalazi u biljkama putem probave i pretvaraju je u oblik energije koji im je potreban. Dio
energije koju je primio primarni potroa (biljojedi) se pretvara u toplotu tijela (efekat
disanja), koja se zrai daleko i gubi iz sistema. Gubitak energije kroz tijelo je dosta vea kod
toplokrvnih ivotinja, koja jede mnogo ee, nego to je to sluaj kod hladnokrvnih.

Sekundarni potroai (karnivori), zvijeri, se zatim hrane primarnim potroaima. Energija,

koju su koristili primarni potroai, se kroz lanac ishrane skaditi u sekundarnim potroaima.
Kao i kod primarnih potroaa, sekundarni potroai pretvaraju ovu energiju u odgovarajuu
formu kroz proces disanja. Opet, dio energije se gubi iz sistema, jer energiju koju primarni
potroai koriste za disanje i regulaciju tjelesne temperature ne moe se vie koristiti.

Konana karika u lancu ishrane su razgraivai koji razgrauju organske tvari potroaa i
otputaju nutrijente (hranjive tvari) u tlo. Oni takoer razlau biljke, biljojede i mesojede koje
nisu pojeli pojeli organizmi koji su za nivo vei u lancu ishrane, kao i nesvarenu hranu koju
izluuju biljojedi i mesojedi.

Energija se prenosi sa trofikog nivoa na trofiki nivo i svaki put se izgubi oko 90% energije
od ega se dio gubi u obliku toplote u okoli, a dio u procesu nepotpunog varenja. Dakle,
primarni potroai dobiju oko 10% energije proizvede od autotrofa, dok sekundarni dobiju 1%
i tercijarni 0,1%. To znai da potroai na vrhu lanca ishrane dobiju najmanje energije.

13
 Slika 8. Ekoloka efikasnost trofikih nivoa

Brzina prijenosa energije kroz ekosistem je jedan od pokazatelja dinamike protoka energije
kroz ekosistem. Brzina prijenosa energije se esto izraava kroz njenu inverznu vrijednost
vrijeme zadravanja. Za danu razinu proizvodnje, vrijeme zadravnja u ekosistemu i
spremanje energije u ivu masu su u direktnom odnosu:

Vrijeme zadravanja = Biomasa/Neto produktivnost

Biomasa (kJ/m); neto produktivnost (kJ/mgod).

14
Tabela 1. Vrijeme zadravanja za pojedine ekosisteme

Vrijeme zadravanja
Ekosistem NPP (g/mgod) Biomasa (g/m)
(godine)

Tropske kine ume 2000 45000 22.5

Umjerene listopadne
1200 30000 25.0
ume

Borealne ume 800 20000 25.0

Umjereni travnjaci 500 1500 3.0

Pustinjsko grmlje 70 700 10.0

Movare 2500 15000 6.0

Rijeke i jezera 500 20 0.04

Naselja algi i grebena 2000 2000 1.0

Otvoreni okean 125 3 0.0024

Procjena broja trofikih nivoa:

n=1+[logE(n)-logNPP]/logNff

gdje je: E(n)-energija koja je na raspolaganju predatoru; NPP-neto primarna proizvodnja

(kcal/mgod); Eff-ekoloka efikasnost.

Postoje takoer i autohtoni i alohotni izvori energije.

Autohtoni izvor energije energija se stvara unutar ekosistema (fotosinteza). U velikim

rijekama, jezerima i veini morskih sistema dominira autohtona proizvodnja.

Alohotni izvor energije energija koja dolazi izvan sistema. U malim rijekama, potocima i
nekim obalnim podrujima dominira alohotna prozvodnja. [1]

15
5. ZAKLJUAK

Ekosistem se definira kao cjelina sastavljena od bioloke zajednice sa pridruenim abiotikim

okoliem. esto su interakcije koje se odvijaju unutar ove cjeline brojne i sloene. Ekosistemi
stalno prolaze kroz promjene u biotikim i abiotikim komponentama. Mijenjanjem jedne
karike u ovo sistemu, mijenjaju se i ostale zbog meusobnog odnosa i povezanosti.

Svi u svijetu u potpunosti ovise o ekosistemu i resursima koji se crpe iz njih kao to su voda i
hrana. Vremenom ove ekosisteme je ovjek u potpunosti promijenio koristei u velikim
koliinama svjeu vodu, drvo, gorivo i dr. Ova tranformacija ekosistema je uveliko
doprinijela ljudskoj dobrobiti kao i ekonomskom razvoju.

Praktino svi ekosistemi na planeti Zemlji su na neki nain doivjeli transformaciju. U drugoj
polovini 20. stoljea dolo je promjena u strukturi ekosistema vie nego u bilo kojem drugom
periodu tokom ljudske historije. Neke od znaajnijih promjena bile su pretvaranje uma i
panjaka u njive, skretanja i skalditenja slatkovodnih rijeka iza brane, gubitak koralnih
grebena i dr. Kao to je ve navedeno, dosta pozitivnih stvari se izvuklo iz iskoritavanja
ekosistema. Ta iskoritenja su oblikovale sliku svijeta i ivota onakvim kako izgleda danas.
Meutim, svaka akcija mora imati svoju rekaciju.

Npr., ljudi su kroz historiju obarali i koristili drvee. Danas oni imaju multimilionsku opremu
koja drastino poveava stopu uklanjanja drvea, to je rezultiralo degradacijom vegetacije,
neravnoteom nutrijenata, poplavama i raseljavanjem ivotinja. Pored toga vozila, vozovi i
avioni isputaju kancerogene gasove koji uzrokuju zagaenje zraka i naruavanje zdravlja
ljudi i ivotinja. Zagaenje se poveava irom svijeta i rezultati se vide u gubitku
biodiverziteta koji se odraava na cjelokupni ekosistem. Sutinski reeno, dolo je do
klimatskih promjena, degradacije zemljita i gubitka bioloke raznolikosti, do problema za
koje ovjek ne moe pronai jednostavno rjeenje.

U cilju smanjenja i sprjeavanja nastanka ovakvih pojava, svaki ovjeka i svaka individua se
mora potruditi da na planeti Zemlji ivi na principu trajnosti. To podrazumijeva da nai
potomci trebaju naslijediti onakvo stanje okruenja kakvo smo mi naslijedili od svojih
predaka. Ouvanje ekosistema i ravnotea odnosa izmeu ive i neive prirode kljuno je za
zdrav i lijep ivot na naoj plavoj planeti.

16
6. LITERATURA

[1] Goleti, . (2005.): Osnove Ekologije, Mainski fakultet u Zenici

[2] Ekospark: Ekosistem:

http://ekospark.com/info/06_biodiverzitet/ekosistem/ekosistem.html

[3] Jasmina Krpo-etkovi (2008.): Ekosistem i osnovni pojmovi i metabolizam:

http://www.dodaj.rs/f/3F/KB/2FKedwZs/1/10-ekosistem1-0809.pdf

[4] oli, M. (2005.): Ekologija:

http://jadran.izor.hr/hr/nastava/solic/EKOLOGIJA/SKRIPTA.pdf

[5] Ekosistem kopnenih tekuih voda: Wikipedia: http://sr.wikipedia.org/sr-el/

%D0%A8%D1%83%D0%BC%D0%B0

[6] More: Wikipedia: http://hr.wikipedia.org/wiki/More

[7] ume: Wikipedia: http://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0uma

[8] Livade, panjak: Wikipedia: http://hr.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%A1njak

[9] Agroekosistem: Wikipedia: http://sr.wikipedia.org/sr-el/

%D0%90%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D0%BE
%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC

[10] Antropogene pustinje: Wikipedia: http://hr.wikipedia.org/wiki/Opustinjavanje

17