HAYATIMIZDAK NCE EYLERE DAR

Ahmet nam

Pan Yaynlar Gri Yayn Dizisi 20

ISBN 975-8434-11-X

Yay n Tarihi: Ey ll 2000

Kapak: Fatih Durmu

Pan Yay nclk Barbaros Bulvar

74/4 80700 Beikta - Istanbul
Tel: (0212) 261 80 72
Faks: (0212) 227 56 74
www.pankitap.com

Bu e-kitapk, Hayatmzdaki nce eylere Dair

isimli kitabn tantm amacyla Pan Yaynclk tarafndan
IDEFIXE'in teknik desteiyle yaynlanmtr.
 indekiler

Dikmende Pazarda

Olaan Hayatn Olaanstln Kefetmeye Hazr myz?

ocuklar Nasl ldrdm

ocuklar Beni Nasl ldrdler?

Dikmen'de Pazarda

"Her ruh kendi kalplar iinde muzdariptir" demiti, bir dostum. Bundandr belki
ruhumu hep kuytularda iiim. ok az k yolumun, okumu yazm meyhanelerine ve
barlarna. Hayatn smscak somutluunu eleyip duran kalbur delikli gzlklerinden,
ellerindeki renkli kitap ve dergilerden, hamlk gazyla klorlanm ireti Trkelerinden
bakanlara kaynamad iim. Trkiye'nin bunca geniliinden rkyorum: Herkese yer var
ve kimseye yer yok.

Elimde zembille Dikmen'de pazarda, bir k akam, m kafam iine gmdm

tombul kasketimle dinelip duruyorum. Elindeki limonlar gzmn iine sokan satc
ocuklardan, maydanozcu, dereotu, kuzukula satclarndan, "kahvaltya emen"
sesleriyle kararan, bulutlar sarho ge bakp dnyorum: Srtnda torbasyla iri
kym bir gecekondu kadn itiyor beni ve baryor: "Biraz da biz seelim day!" Neyi
seiyor? Yanbamda tepeleme domates kmesinin stne yuvarlanyorum. Eller
aceleyle geziniyor domateslerde. Torbalara, naylon tabaklara boalyor domates.
(Domates mi onlar, yoksa kelimeler mi sarsan beni, gzlkl ve yazmaya yazgl beni,
namussuz beni, pazar anlayamayan, domatesi seemeyen, kente m grltl kr
kadnlarnn kollar arasnda ezilen beni.) Szlm "kafe"lerin, zevkin kopacak kadar
inceldii restoranlarn, eski kitaplarn, antikac dkkanlarnn temiz giyimli, iyi
beslenmi, parfm ve krem kokan aydnlarnn neresindeyim imdi? Yllardr her
aramba akam, kar, tipi demeden dolandm, inediim, inendiim bu pazar
yerinde, sayfalardan frlayp sokaa olan hasretini gidermeye alan bir yaz
cmlesiyim. Yok yleyim, hayat, insan, insanlar iyi tandm, nalburlar, spor
malzemesi satanlar, ayakkab boyaclarn, demircileri, marangozlar gzlerinden
okuduum yalandr. Onlar kitap deiller. Soluyorlar, damarlarnda kan, banlarnda irin
var.
Domates tezghnn banda bir kar sakal, glgeli bak, sapsar glyle Doulu
bir delikanl, kulana gtrd radyoyla haykryor: "En byk Beikta vallahl-
azm" "He vallaha" diyorum, ona, gz gze geliyoruz. Yalan sylediimi anlyor,
glyor: "Domatesim eyidir, hac baba" diyor. Biraz nce "day" idim, imdi de "hac
baba". Ne kadar okum bu pazarda. Burada atan yrein pompalad deiim kannn
hzyla savruluyorum: "Sandkll Ahmet senin tezghn yok bu pazarda." Hzla
evriliyor hayat. Hadi yazma. Hadi dnme.

Yolum kitaplara dtnde, daha kapdan girerken duyduum koku, kasetler ve mzik
ve bir yn gen insan. Baktka bam dndren, gnlm bulandran kitap beklerini
anmsyorum. Kimseyi rahatsz etmemek iin kusamadm tezghlar. Duyduum tiksinti
neden? "Kendinden efendi, kendinden" diyen srtkan eytanma selm veriyorum.
Muhtemelen kendime.

Neden buradaym? Neden yazyorum? Neden okuyorum? Dnce ve kltr lamnn

iinde besili bir fare olduumu biliyorum. eytanmn hep nndeyim. Belki de bu
eytann bir oyunu.

Dikmen'de pazarda ayama basan, stme kan kalabaln ortasnda bir bama
dineliyorum. Bu pazar nasl kitaba geer? Derken, tepeleme lahana ykl bir arabay
eken traktr giriyor pazara. Kayorlar. O kocaman tekerlek ayamn stnden
geiyor. Bakakalyorum. Bu ayak kimin? Beni pazara getiren, dlere gtren, bir rdek
kanad gibi rpnp, azck uabilen beni. ofr baryor: "nne baksana, baba!" Bu
da bir baka kimlik: "Baba." Sanki traktr ben inedim. Lahanalar ve onlar yiyip
bitiren zaman tavann.

Dikmen'de pazarda, girdabn orta yerinde, maherde, satlan btn gnahlar sepetimde,
eve dnyorum. Geree tosladm, dnyorum. Bir Mevlev dn deil bu, Tub
aacna astm hakikat yazan mrekkep hokkasnn dn, biraz ileri, biraz geri
dn. Bir uu. Beyazln yitirmi, bitkin, mahpus bir gvercinin uuu. Pazarda
sekip duran ve gn nn her vuruunda yeni yeni yzlerini kefeden yapayalnz bir
gvercinin...
Olaan Hayatn Olaanstln Kefetmeye Hazr myz?

amz insannn en byk sorunu, yaad hayat olaan, sradan bulmasdr.

Hayatmzn bize verildiini dnyoruz. Yaadmz yaamaya mahkum olduumuzu
sanyor, kabullenmekten baka bir k yolu bulamyoruz.

Yaknyoruz; iinde bulunduumuz koullar eletiriyor, sylenip duruyoruz. "Bu kadar"

oluumuzu olaan buluyoruz. Duyduumuz rahatszlk "bu kadar" grdmz kendimizi,
yaaymz amamza yetmiyor; tersine, rahatszlmz, rahatsz olduumuz dnyaya
almamz salyor. Aklmzca muhalefet ederek (sylenme muhalefeti!) bize "verilen"
koullarn oyunca oluyoruz. Yaamyoruz: Yaattrlyoruz!

Kendimizi yaayamyoruz, tanyamyoruz. Doya doya zlemiyor, doya doya

sevinemiyoruz. evremize uyma, bakalarna gre yaama endiesi, i dnyamz
gelitirmemizi engelliyor. i olmayan, s insanlar oluyoruz. ok az szckle
konuuyoruz. Yarglarmz basmakalp, dnyay alglaymz sradan; srnn silik
"koyunlar" olup kyoruz.

syanmz yok! Olsa da iimizde kalyor. Etrafmz kollayarak yaadmz iin, "herkes
gibi", "herkes kadar", "bu kadar" olduumuzu dnyoruz. Hayat "anlam vererek"
yaanyor. Hayata nasl bir anlam yklyorsak, hayatmz yle oluyor. Anlam ufkumuz
ok dar: Dnyann "bu kadar" olamayacan anlayamyoruz.

Hayat ylesine zengin ki! Bu zenginlii yaamann elbette biyolojik, sosyolojik, politik,
ekonomik, dnsel, ideolojik, inanlarmzla ilgili koullar var. Bu koullar
aabilmenin temel koullarndan biri, hayata kar tavrmz deitirmekten geiyor: "Bu
kadar deil" hayat! "Ben bu kadar deilim." telerde bir can var, canllk var.
Olaanl iine tkldmz hayatn olaanstl var. Hemen nmzde. Gzlerimizin
nnde. Gremiyoruz. Koullar deitirmek iin mcadele gerekli: Anlaml mcadele
iin, alkanlklar dnyasn amaya yarayan bir isteklilie, heyecana, umuda
gereksinimimiz var. "i gemi, yorgun, ylgn insanlarn dnyasndan" silkinip dar
kmak gerekiyor. Yaayabilmenin, canlln, can olmann ateini iimizde duyu
duyuvermek: "Hayat! Seninle ba etmeye, sendeki zenginlii, mucizeyi kefe hazrm!"
diyebilmek!

Bunun iin iimizin zengin olmas gerek: Oysa zenginlikten yalnzca maddi zenginlii
anlyoruz. i olmayan insanlarn yaad bir toplum, ekonomik, toplumsal, politik
sorunlarn zse de hayat skalamaya devam eder.

Dmzdaki dnyay, iimizdeki dnyay gzelletirmeden gzelletiremezsiniz.

"Kahrolas hayat"n deiime ihtiyac var. Kabul ama, nasl bir deiime? Gzellikleri,
refah, mutluluu gremeyen bir gzn nne btn grmek istediklerini koysanz ne
olur ki?

Dnyay ynetenlerin ou kez anlayamadklar budur: Malumat sahibi olmak,

diplomalar almak, nvanlara kavumak, makamlar elde etmek... Bize nasl
yaayacamz retemiyorlar. Neden mi? dnyamz nasl oluturacamz, nasl
derinleip, geni ufuklu baklar elde edeceimizi anlatmyorlar. "Bilgi" edinmekle
yaama renilemez. Nasl renilir? nce iimizi zgrletirerek. Kafamzn,
yreimizin iini. Oysa, kanunlar kararak ya da yasaklayc kanunlar kaldrarak zgr
olacamz sanyoruz. Mal mlk sahibi olunca, toplumun bizden istedii davranlar
"grnte" yerine getirince, ke dnme becerisini elde edince mutlu olacamz
dnyoruz. Hi s insandan mutlu insan olur mu? Yzeyselliin, kabaln,
basmakalpln, cehaletin mutluluu mu olur?

amz, yaayamadan lenlerin a. Paradoksal bir biimde: Tp geliiyor, insann

biyolojik mr uzuyor; hastalklara areler, gemie oranla, daha fazla bulunuyor. Bilim
daha fazla bilgi sunuyor; teknoloji inanlmaz hzla retiyor. Btn bu olumlu olmas
gereken bu gelimeler, insan mutsuzluunu, yaayndaki tatsz tuzsuzluunu
gideremiyor.

nsan iinde tad "derinlii", "olaanst" potansiyelini unutmutur da ondan.

Yaadmz anlardaki sonsuzluu gremiyoruz. Topramzdaki bilgelii,
umutlarmzdaki gkyzn, dnmemizdeki atei kavrayamyoruz. Hibirimiz
"olduumuz kadar olmaya" mahkum deiliz. Yaamak bir imkandr. ok azn
gerekletirebiliyoruz. Kendimizi, hayatmz oluturamyoruz.

Sabah, penceremize vuran gn na umutla bakarak, iimizdeki derinlii, iimizdeki

kainat kefedip gne balamak: Hayatn can suyuyla beslemek beklentilerimizi. Yeni
yepyeni insan olmaya abalamak.

abalayn. Olursunuz.
ocuklar Beni Nasl ldrdler?

nceki yazmda bir retmen olarak rencilerimi, eitiim (karlkl eitim!)

srasnda yaptm yanllarla nasl ldrdm anlatmtm. imdi yknn bir baka
blmne, eitim denilen savata, rencilerimin beni nasl ldrdklerini, benim bu
lmlerden sonra nasl dirildiimi ksaca sergileyeceim blmne geeceim.

Bu yazy yazan biri "diri" olmal, ben de yleyim. lm de dirilmi biri. Hem de ka
kez.

renciyi aalayan, ona sayg duymayan tutum ne denli yanlsa, renci

dalkavukluu, onu gereksiz yere yceltmek de o denli yanl. Gen bir umuttur.
Geleceimizdir. Beklentimizdir. Elbette bizden bir eyleri gelecee tayacaktr.
stemese de. Bizden olumlu ya da olumsuz etkilenecektir. Onu, dilediimizce
biimleyip, kalplayarak, gerekletiremediimiz bencil tutkularmza uygun yaamas
iin gelecee salacamz biri gibi grmemeliyiz. O, farkl olacaktr. Bize benzeyecek
ama bizden ayr, bizden farkl duyacak, dnecek, yaayacaktr. Ona deneyimlerimi
aktarmakla ykmlym. lgisini neresi ekiyorsa, ne kadar renmek istiyorsa. lgisini
ekmeye almalym. Gemii, imdiyi anlatmal, merak ettiklerini nasl reneceini
retmeliyim. Allm deyimle retmeyi, retmeliyim.

Btn bunlar kendime, doaya, insana, cana duyduum saygdan karak yapyorum.
Eitimin eitiim oluu da ondan: Ben genci eitirken, gen de beni eitecek. rencim
benim retmenimdir.

te ilk kurunu bu noktada yiyorum: Karmda esneyen, bana bo gzlerle bakan ihtiyar
genler gryorum. Yorgun, bezgin, ilgisiz. nmde ne ileri var? Karma gemi,
benden hibir ey beklemeden, benden bir eyler bekleyen bu adamlar da kim?
Snavlara gire ka snav sersemi olmu, bu retmeninden snf geme dnda talepleri
bulunmayan, bu uykulu uyanklar kim? "Hoca, anlat da gidelim!" diyecekler. "Ka
imtihan yapacaksn, ne soracaksn?" "Kafamz da iyi tledi. Bitirse de yemee gitsek."
"Ulan herifte ne ene var yahu. Felsefeci deil mi? Aklna geleni sylyor da sylyor!"
"Kitab yok muymu? Allahsz herif, imdi iin yoksa, dersine gir, not tut!" "Notu
naslm? Baba herif diyorlar, herkesi geiriyormu!" Bu szlerin hepsi birer kurundu.
Vuruldum.

lgisize, saygsza, emek sarf etmeden, kafa patlatmadan renci olmaya karym.
Bylelerini vurduum olmutur. Ama savata ben yenildim. Bilgiye, renmeye,
aratrmaya saygszlk eden, ihanet eden nicesi snflarn geti. nlemeye gcm
yetmedi. Nice aflar kt. O aflar, eitim, eitiim ruhunu kavramaktan aciz, zalim,
bencil glerin bombalaryd stme. Snam yoktu. Affettiler. (Sen kimsin ki, bir
yzsz adam, "af" edecek ycelii nereden buluyorsun?) Af bombardmannda ldm
oktur.

renen, renmeye alanla, renmeye bigne kalan arasndaki farkn fark

edilmedii durumlarda mayna bastm, utum, daldm havalara! Dnemin bitiinden
sonra trl yalanlarla benden not koparmaya geldiniz. Bir dnem, dersi, dersin ieriini
deil de benim kii olarak zayf yanlarm izlediniz. Batan beri kafanzda, bu adamdan
dilediim notu nasl alrm kaygs vard. ou kez dilediiniz notu aldnz.
Anladmda, ldm. Kopya ektiniz, alma rpma devler yaptnz! Aferin size.
Gzlerimin iine baka baka yalan sylediniz. Sizi kutluyorum. Gelecein, i adamlar ve
yneticilerisiniz. Gelecein sizlerin elinde olmas, bana dnce tabancam beynime
dayayp atelememi sylyor. Ateliyorum. lyorum. (Bu hoca da yedi deil, krk
canlym ha! Durun bakalm, belki biriniz beni yle vurur ki bir daha dirilemem.)

Hak aradnz sylediniz. Bizi toplantlarnza ardnz. Eitim bozuk, dzen bozuk,
hocalar neden "eylem koymuyor?" dediniz. Satlm, emperyalizmin ua olduk.
Kfrettiniz. Bir dvmediiniz kald. Belki bir gn onu da yaparsnz. Bu kaba, bu
dnce, tartma, eletiri girmemi tutumunuz, gemite bu lkede yaananlar
yeterince kavrayamadnz gsteriyordu. Elbette vurdunuz. Deiip kendinizi
aamadnz grdke ldm.

inizde anasndan bilim adam, dahi, filozof, byk air, yirmi-otuz yabanc dil bilen
biri olarak doanlar var. Baylyorum, bu kibirli, renmek istemeyen, "alimlii
kendinden menkul" rencilere! stelik zlyorum da, zavalllar bu denli yetenekli,
bilgili olduklar halde hl renciler! Onlar hemen profesr yapp, televizyona
karmak gerekiyor. Gelecein "show-man"leri olabilirler. Hibir szn altnda
kalmayp kendilerini hep hakl grrler. Kstah ve kabadaydrlar. Kiiliklerindeki
paralanma, davranlarna da yansr zaman zaman. leri dnce kpekleebilirler.
Olmadk dnler verirler. Bu inat, ta kafa rencilerden yediim kurunlar oktur.
Birka kez, olmadk yerlerde apraz atee tuttular. imdi onlara vereceim gller,
karanfiller vardr. Ta kafalarn delmek iin mini matkaplarm. Onlar dnyama
almamay rendim. Dmanm bile deiller.

Bir de n sralarda oturup, sylediim her sz defterlerine geiren "cici kzlar"la,

"prlanta gibi" olanlar var. Diyeceksiniz ki, "Hoca, tam sana gre renciler. Koruman
olsunlar ki, seni kimseler vurmasn!" Sizi gidi papaanlar sizi, sizi kuzu kuzu
ezberleyenler. Siz hocann Azrailisiniz. Cann ala ala bitiremediniz.

Peki hangi renci salk memurunuz, hemireniz ya da doktorunuz saygl frlamalar!

Haddini bilen, kl yutmaz haarlar! Yaralarmn kabuusunuz.
ocuklar Nasl ldrdm?

Doktorlar nice hastasn gmer, mesleklerini reninceye dek. yle sylenir. Ya biz
retmenler? Ka rencimizi gmeriz karanla, kan ylgn, rkek, dnce yoksulu,
umutsuz brakrz? Yirmi be yla yaklaan retmenlik gemiim oldu. lkokul
rencileriyle altm. niversitede doktora dersleri yaptm benden on, on be ya
byk rencilerim oldu. lkokul rencileri iin hayat bilgisi dersi, orta okul, lise,
niversite dzeylerinde matematik, fizik, kimya, dersleri verdim. Almanca, ngilizce,
Franszca fen dersleri okuyan rencilerimin problemlerini zmeye uratm. Edebiyat
ve dil dersleri verdim. Yirmili yalarm elimde antamla, zengin ocuklarnn evlerinde
geti. Yzlerce rencim oldu, yzlerce dnya... Her birinden ok ey rendim. Ders
cretlerimin stne yatan ana-babalarndan da. Dk paralarla dersanelerde altm.
Gnde on drt saat ders verdiim olmutur. Hayatm kazanmak iin setiim yol,
mhendis olmama ramen, retmenliin ileli dnyasndan geti. Gemekte. niversite
hocalm geim skntsndan kurtarmad beni. Felsefeyi arayan ruhum, dnyann
istilasna urad.

Tm bunlar, retmenliini yaptm ocuklardan kan ldrdm dnrken

hatrladm. Yoksa btn rencilerimi mi?

Sanrm, niversite ncesi retmenliimde fazla "vukuat"m yoktur. Belki ilk

yllarmda acemiliim yznden hafif ya da ar yaraladklarm olmutur. Sonra aranan
bir hoca oldum. rencilerim snflarn geiyorlar, kolej ya da niversite snavlarn
kazanyorlard. Grevim de kazandrmakt zaten. niversitede i deiti. Artk "mantk",
"felsefe", "ahlak", "estetik" falan retiyordum. (Nereden biliyorsam!) Birden bire
kendimi tahta banda, ocuklara, stelik Trke'nin dnda bir dille bilimi anlatrken
buldum. Kendime glesim geldi. Alayasm. rencilerim iin de zldm. Ben
kimdim ki bu adamlara, benim bile ulaamadm, yeterince kavrayamadm eyleri
retmeye kalkyordum? Felsefe nasl retilirdi? Bilmiyordum. ok az felsefe dersi
alm, acemi bir "mhendis-retmen" felsefe hocasydm! Mantk neydi? Nasl
retilirdi?

Sonra "tez danmanl" nasl bir iti? Felsefede snav nasl yaplabilirdi, snav
katlar nasl deerlendirilirdi? Platon'un "idea" kavramn aklamaya alan bir
renciye nasl "63" verilirdi? (Verdim!)

Aradan yllar geti. On be yldr niversitedeyim, alt yldr da profesr. Bu sorularn

yantlarn hl bilmiyorum. ok ders veriyorum (yazn bile!) Danmanln yaptm
renci says ok fazla. Farkl niversitelerden rencilerin tezleriyle ilgileniyorum.
(Mimarlk, toplumbilim gibi alanlarda da doktora jrilerine katldm oluyor!)

Btn bu "yetien", "yetitirilmeye allan" rencilerin kana aratrma, arama,

yaratma ak verebildim? Kan hakkyla deerlendirebildim? Kan anlayabildim?
Yeterince zaman ayrabildim mi onlara? Hele hele, eletirmem gereken dncelerini,
kavraylarn eletirebildim mi? Beni eletirdiler, eletirilerini eletirebildim mi?
Nasl bir "hoca" oldum acaba? Elinde evreni, insan, tarihi aklayan esiz felsefe
teorisiyle gelmi bir rencime "40 frn ekmek yemesini" mi syledim? "u kitaplar
oku, unu da ren gel" diyerek kitap ve makale bombardmanyla boup yok etmeye mi
altm onlar? Yazdklarnda elikiler bulup, aptallklarn yzlerine mi vurdum?
Seviyesizliklerini, tembelliklerini, yetersizliklerini balarna kakp aaladm m
onlar. Yoksa, gizli gizli elendim mi onlarla? (Bir rencim yle demiti!) "Ben ne
akll biriyim, sizler ne kadar da aptalsnz m?" dedim. Kanz ldrdm ocuklar?
Kanz nefret etti benim yzmden, verdiim derslerden? Derste anlatlanlarn zne
ulaamamaktan, benimle iletiim kuramamaktan kanz hastalanp ld? Kanzn "saf
hayallerini" hanerledim? Tezlerini reddettiim, snavlarda aktrdm, aklm sra
adam etmeye altm adamlar hangi mezarlklarda yatyorsunuz? Kanzla
ilgilenmedim, sevgiyle bakan gzlerinize aalama yldrmlar gnderdim. Hanginiz
ardmdan "Bu adam olmasayd felsefeyi de mant da renecektik, bizleri krd
geirdi eek" diyor?

Vukuatm arz ettim. Gnah karmak iin deil. Kalplerini krdm rencilerden zr
dilemek iin de deil. (Yine krabilirim onlar!) Ben Trkiye'de bir rneim. iek
yetitirmek isterken, ya da iein kendi kendine yetimesini gzlerken, kaba, duyarsz,
yetersiz kalarak ka iek ldrdn dnmeli, bahvan. Hoca hep hakl, hep
yukardan bakan, hep bilen, hep aalayan biri olmamal. ldrd iekler onun
dnyasndaki lty yok edecek, iindeki iekleri ldrecektir! Hoca, rendike,
renci olabildiince, renciyle birlikte bir ak olan aratrmay yrtebildike kan
ahlakndan, can ahlakna gei balayacak, biz retmenler elimizi kana bulamam
olacaz.
Okurlara cretsiz olarak sunulan bu e-kitapn
tam ve kada basl metnini

www.ideefixe.com
adresinden satn alabilirsiniz.
Table of Contents
Kapak

indekiler

Dikmen'de Pazarda

Olaan Hayatn Olaanstln Kefetmeye Hazr myz?

ocuklar Beni Nasl ldrdler?

ocuklar Nasl ldrdm?

Kitabn Tamam