SPIS TRECI

1. Sprawa cywilna. (4)

2. Rnice pomidzy postpowaniem nieprocesowym a procesem. (4)
3. Zasada jawnoci. (5)
4. Zasada prawdy materialnej. (5-6)
5. Zasada rwnoci stron. (6-7)
6. Zasada dyspozycyjnoci. (7)
7. Zasada kontradyktoryjnoci. (7)
8. Zasada ustnoci i pisemnoci. (8)
9. Zasada bezporednioci. (8-9)
10. Zasada koncentracji materiau procesowego. (9-10)
11. Wyczenie sdziego. (10-11)
12. Waciwo rzeczowa sdu. (11-12)
13. Warto przedmiotu sporu. (12-13)
14. Waciwo miejscowa sdu. (13-14)
15. Waciwo funkcyjna (funkcjonalna) sdu. (14-15)
16. Zdolno sdowa. (15)
17. Legitymacja procesowa. (16)
18. Zdolno procesowa. (16-17)
19. Wspuczestnictwo procesowe. (17-20)
20. Interwencja uboczna. (20-21)
21. Przypozwanie. (21-22)
22. Interwencja gwna. (22)
23. Penomocnictwo procesowe. (22-25)
24. Udzia prokuratora w postpowaniu cywilnym. (25-26)
25. Powdztwo o zasdzenie wiadczenia. (26-27)

POSTPOWANIE
26. Powdztwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. (28)
27. Powdztwo o uksztatowanie prawa lub stosunku prawnego. (28-29)
28. Dorczenia sdowe. (29-30)
29. Terminy w postpowaniu cywilnym. (30-32)
30. Koszty procesowe. (32-34)
31. Przesanki odrzucenia pozwu. (35)
32. Zawieszenie postpowania. (36-37)
33. Umorzenie postpowania. (37-38)
34. Powdztwo wzajemne. (38-39)
35. Mediacja. (39-41)
36. Postpowanie pojednawcze. (41)
37.
38.
39.
Ugoda sdowa. (42)
Etapy rozprawy. (42-44) CYWILNE
Postpowanie w sprawach maeskich. (44-45)
40. Postpowanie o rozwd lub o separacj. (45-46)
41. Rnice midzy postpowaniem procesowym zwykym a postpowaniem odrbnym w sprawach gospodarczych.
42. (47)
43. Postpowanie nakazowe i upominawcze. (48-49)
44. Postpowanie uproszczone. (49-50)
45. Postpowanie o zasiedzenie. (50)
46. Postpowanie wieczystoksigowe. (50-51)
47. Postpowanie o stwierdzenie nabycia spadku. (51-53)
48. Fakty niewymagajce dowodu. (53)
49. Dowd z dokumentw. (54-55)
50. Dowd z zezna wiadkw. (56-57)
51. Dowd z opinii biegych. (57-58)
52. Dowd z ogldzin. (58)
53. Dowd z przesuchania stron. (59)
54. Wyrok zaoczny. (60)
55. Postanowienia sdu. (61-62)
56. Prawomocno, wykonalno i skuteczno orzecze. (62-65)
57. Rygor natychmiastowej wykonalnoci. (65)
Apelacja w tym:
a) orzeczenie merytoryczne sdu drugiej instancji A,
b) orzeczenie formalne sdu drugiej instancji B. (65-68)
Zaalenie. (68-69)
Skarga kasacyjna w tym:
a) orzeczenie kasacyjne (kasatoryjne) SN A,
b) orzeczenie reformatoryjne (zmieniajce) SN B. (69-73)
Skarga o wznowienie postpowania. (73-75)
58. Skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia. (75-76)
59.

60.
61.

Strona | 2
1
62. Skarga na przewleko postpowania. (76-77)
63. Zabezpieczenie roszcze pieninych. (77-78)
64. Zabezpieczenie roszcze niepieninych. (78)
65. Podmioty postpowania egzekucyjnego. (78-79)
66. Skarga na czynnoci komornika. (79-80)
67. Tytu egzekucyjny. (80-81)
68. Europejski tytu egzekucyjny. (81-82)
69. Nadanie klauzuli wykonalnoci. (82)
70. rodki zaskarenia w postpowaniu egzekucyjnym. (82-83)
71. Powdztwa przeciwegzekucyjne (powdztwo opozycyjne i powdztwo ekscydencyjne lub interwencyjne). (83)
72. Wyjawienie majtku w postpowaniu egzekucyjnym. (83-84)
73. Egzekucja z ruchomoci. (84)
74. Egzekucja z wynagrodzenia za prac. (85)
75. Egzekucja z rachunkw bankowych. (85)
76. Egzekucja z innych wierzytelnoci. (86)
77. Egzekucja z innych praw majtkowych. (86)
78. Egzekucja z nieruchomoci. (86)
79. Uproszczona egzekucja z nieruchomoci. (87)
80. Podzia sumy uzyskanej z egzekucji. (88)
81. Egzekucja wiadcze niepieninych. (89)
82. Jurysdykcja w sprawach dotyczcych ubezpieczenia wedug rozporzdzenia Bruksela I. (89-90)
83. Jurysdykcja w sprawach dotyczcych umw zawartych pomidzy konsumentami wedug rozporzdzenia Bruksela I.
(90)
Jurysdykcja dla indywidualnych umw o prac wedug rozporzdzenia Bruksela I. (91)
Jurysdykcja wyczna wedug rozporzdzenia Bruksela I. (91-92)
Uznawanie orzecze wedug rozporzdzenia Bruksela I. (92)
84.
Wykonywanie orzecze wedug rozporzdzenia Bruksela I. (93)
85.
86.
87.

Strona | 3
1. Sprawa cywilna.

Pojcie sprawy cywilnej ma podstawowe znaczenie dla ustalenia zakresu postpowania

cywilnego.
Sprawy cywilne s to sprawy wynikajce ze stosunkw prawa cywilnego, prawa rodzinnego
i opiekuczego oraz prawa pracy (art. 1 k.p.c.). Sprawy z tych stosunkw (cywilnych
i im podobnych) s to sprawy cywilne ze swej natury.

Kodeks przyjmuje jako podstawowe kryterium dla okrelenia sprawy cywilnej w zasadzie
kryterium
materialne, jakim jest charakter stosunku prawnego, z ktrego dana sprawa wynika.
Poniewa przepisy k.p.c. stosuje si w zasadzie w postpowaniu przed sdami powszechnymi
i Sdem Najwyszym, wynika z tego, e prawo procesowe traktuje jako sprawy cywilne rwnie
sprawy wypywajce ze stosunkw ubezpieczenia spoecznego oraz innych stosunkw ni
stosunki
prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuczego oraz prawa pracy, jeeli sprawy te na mocy
przepisw
szczeglnych s rozpoznawane przez sdy w trybie okrelonym przepisami k.p.c. (np. sprawy
z zakresu
Gdy ochrony
chodzi konkurencji
o t grup i konsumentw
spraw, ustawodawca czy sprawy
odstpi rejestrowe).
od kryterium materialnego i przyj
kryterium
formalne, jakim jest waciwo sdu i formy postpowania, wskutek czego obj zakresem
spraw cywilnych take pewn grup spraw, ktre nie s takimi ze swej natury. Pojcie sprawy
cywilnej w znaczeniu ustawowym, w wietle art. 1, ma zatem podwjny zakres
obok spraw cywilnych ze swej natury obejmuje ono sprawy, ktre nie mog by uznane za
cywilne
przy zastosowaniu kryterium materialnego, a ktre zostay do nich zaliczone na podstawie
kryterium formalnego ze wzgldw celowociowych.
Wszystkie sprawy z zakresu stosunkw prawa rodzinnego i opiekuczego stanowi sprawy
cywilne
i wszystkie nale do drogi sdowej. Jeli za chodzi o sprawy wynikajce ze stosunkw
regulowanych prawem pracy, to za sprawy cywilne mog by uwaane tylko sprawy, ktre
wynikaj
ze stosunkw prawa pracy, opartych podobnie jak stosunki prawa cywilnego na zasadzie
rwnorzdnoci podmiotw tych stosunkw i ekwiwalentnoci wiadcze.
2. Rnice pomidzy postpowaniem nieprocesowym a procesem (str. 483 484).

Istniej liczne zasadnicze rnice pomidzy trybem procesowym a trybem

nieprocesowym:
1) w procesie obowizuje zasada dwustronnoci, ktra nie wystpuje w trybie nieprocesowym
zamiast stron w postpowaniu nieprocesowym wystpuj uczestnicy postpowania, ktrych
liczba
jest teoretycznie nieograniczona; moe si te zdarzy, e w postpowaniu nieprocesowym
bdzie wystpowa tylko jeden uczestnik postpowania, czyli ten, ktry wszcz postpowanie
jako wnioskodawca (przykadowo, jeeli spka prawa handlowego chce si zarejestrowa
w KRS, to tylko ona bdzie uczestnikiem tego postpowania);
2) proces cywilny moe wszcz wycznie osoba legitymowana powd, natomiast procesu
nigdy
nie moe wszcz z urzdu sd; postpowanie nieprocesowe moe by wszczte na danie
(wniosek) osoby zainteresowanej, ale w przypadkach wskazanych w ustawie postpowanie
nieprocesowe moe zosta wszczte przez sd z urzdu;
3) pismem wszczynajcym proces jest pozew, natomiast pismem wszczynajcym postpowanie
nieprocesowe jest wniosek, np. wniosek o stwierdzenie nabycia spadku;
4) w procesie cywilnym rozprawy s obligatoryjne sd orzeka bez przeprowadzenia rozprawy
jedynie w postpowaniu nakazowym i upominawczym (w pierwszej fazie postpowania),
a take w okrelonych przypadkach w postpowaniu odrbnym gospodarczym; w
postpowaniu
nieprocesowym natomiast rozprawa musi by prowadzona tylko wtedy, gdy ustawa tak
stanowi,
a w innych przypadkach przeprowadzenie rozprawy zaley od uznania sdu (art. 514 k.p.c.);
5) orzeczeniem merytorycznym w procesie cywilnym jest wyrok, natomiast w postpowaniu
nieprocesowym postanowienie orzekajce co do istoty sprawy; postanowienie to jednak,
podobnie jak wyrok, jest zaskaralne apelacj. Strona | 4
3. Zasada jawnoci (str. 118 119).

Jawno i niejawno w postpowaniu cywilnym jest to zawsze jawno bd niejawno wobec

stron
(uczestnikw postpowania). Posiedzenie jawne jest zatem posiedzeniem zawsze dostpnym
dla stron procesu, chocia moe by ono niedostpne dla publicznoci. Zasad jest odbywanie
przez sd posiedze jawnych, a wyjtkiem rozpoznawanie spraw na posiedzeniach niejawnych.
Posiedzenie niejawne jest to posiedzenie niedostpne dla stron, o ktrym strony dowiedz si
z odpisu postanowienia wydanego na tym posiedzeniu, a nastpnie dorczonego im przez sd,
lub z akt sprawy, w ktrych bdzie si znajdowa notatka urzdowa z przebiegu posiedzenia
niejawnego. Sd moe odby to posiedzenie wycznie wtedy, gdy pozwala mu na to
przepis szczeglny.

Jeeli ustawodawca chce si odnie do moliwoci udziau publicznoci w rozprawie sdowej,

to stosuje pojcie rozprawy (posiedzenia) przy drzwiach otwartych i rozprawy (posiedzenia)
przy drzwiach zamknitych.

Posiedzenia sdowe jawne s prowadzone co do zasady przy drzwiach otwartych, a przy

drzwiach
zamknitych tylko wwczas, gdy ustawa tak stanowi.
Obligatoryjnie z urzdu sd postanawia prowadzi rozpraw przy drzwiach zamknitych,
jeeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraa porzdkowi publicznemu lub moralnoci albo jeeli
mog zosta ujawnione okolicznoci objte tajemnic pastwow lub subow (art. 153 1
k.p.c.).
Ponadto w postpowaniu odrbnym w sprawach maeskich obowizuje zasada, e rozprawy
w tym postpowaniu s zawsze prowadzone przy drzwiach zamknitych, chyba e obie strony
daj
publicznego rozpoznania sprawy, a sd uzna, e jawno nie zagraa moralnoci (art. 427 k.p.c.).
Jeeli posiedzenie prowadzone jest przy drzwiach zamknitych, zawsze bdzie to posiedzenie
jawne
(dostpne dla stron), gdy w przypadku posiedze niejawnych problem udziau publicznoci
(zamknicia drzwi) nie wchodzi w gr.
Zgodnie z art. 154 1 k.p.c. na sali rozpraw podczas posiedzenia jawnego odbywajcego si
przy drzwiach zamknitych mog by obecni: strony, interwenienci uboczni, ich penomocnicy
procesowi i przedstawiciele ustawowi, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z kadej strony.
Ogoszenie orzeczenia koczcego postpowanie w sprawie zawsze odbywa si publicznie.

4. Zasada prawdy materialnej.

Zasada prawdy materialnej oznacza, e orzeczenie sdu powinno by zawsze oparte na

ustaleniach
co do stanu faktycznego i prawnego sprawy zgodnych z rzeczywistoci i to niezalenie od tego,
czy strony dostarczyy sdowi materia procesowy wystarczajcy do dokonania takich ustale.
Ewentualne braki w tym materiale sd powinien uzupeni z urzdu.
Przeciwiestwem tej zasady jest zasada prawdy formalnej, zwanej take prawd sdow. Polega
ona
na tym, e sd moe oprze swoje orzeczenie na ustaleniach zgodnych jedynie z materiaem
procesowym przedstawionym przez strony bez koniecznoci jego uzupeniania z urzdu. Co
wicej,
sd moe, w okrelonych okolicznociach, nawet pomin fakty i dowody przedstawione przez
strony
Zasada prawdy materialnej moe by poczytywana jako zaoenie procesu cywilnego. W
(np. art. 217 2 i art. 381 k.p.c.).
pewnych
jednak sytuacjach nasze prawo, i to zarwno procesowe, jak i materialne, zezwala sdowi
na poprzestanie na prawdzie tzw. formalnej np. sd II instancji moe pomin nowe
fakty i dowody, jeeli strona moga je przytoczy bez adnych przeszkd w postpowaniu
przed sdem I instancji (art. 381 k.p.c.).

Strona | 5
Bardzo wan gwarancj ustalenia prawdy materialnej w procesie cywilnym s prawidowo
uksztatowane zasady kontradyktoryjnoci i bezporednioci.

Denie do tego, aby rozstrzygnicie sprawy nastpio na pierwszym posiedzeniu, wchodzi w gr

o tyle tylko, o ile jest to moliwe bez szkody dla wyjanienia sprawy (art. 6 k.p.c.) to
zastrzeenie
jest wyrazem dominacji zasady prawdy materialnej w stosunku do postulatu szybkoci
postpowania.
Zasada prawdy materialnej obejmuje nie tylko sfer dziaania sdu, ale take stron
i uczestnikw, ktrzy swoim dziaaniem w postpowaniu powinni rwnie przyczynia si
do wykrycia prawdy materialnej. Podstawowe znaczenie ma tu przede wszystkim art. 3 k.p.c.,
w myl ktrego strony i uczestnicy postpowania obowizani s dawa wyjanienia
co do okolicznoci sprawy zgodnie z prawd i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawia
dowody.
Istotne znaczenie dla wykrycia prawdy materialnej w procesie ma zasada swobodnej oceny
dowodw. Sd ocenia wiarygodno i moc dowodw wedug wasnego przekonania, na podstawie
wszechstronnego rozwaenia zebranego materiau (art. 233 1 k.p.c.). Na tej samej podstawie
sd ocenia, jakie znaczenie nada odmowie przedstawienia przez stron dowodu lub
przeszkodom
stawianym przez ni w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sdu.
Zasada swobodnej oceny dowodw jest przeciwstawieniem zasady legalnej (ustawowej)
oceny dowodw, ktra wie sdziego pewnymi sztywnymi reguami co do przyjcia za
miarodajne
lub odrzucenia niektrych dowodw oraz przyznania priorytetu pewnym dowodom przed innymi.
Sd ma ocenia dowody wedug swego wewntrznego przekonania, ale w sposb odpowiadajcy
zasadom logiki i dowiadczenia spoecznego.
Danie wiary pewnemu dowodowi lub odrzucenie pewnego dowodu sd powinien uzasadni.
Ta ocena dowodw dokonana przez sd I instancji, ktry przeprowadzi postpowanie dowodowe,
podlega kontroli w II instancji.

Tak ujta zasada swobodnej oceny dowodw stanowi jedn z istotnych gwarancji realizacji
zasady prawdy materialnej.

5. Zasada rwnoci (rwnouprawnienia) stron (str. 109 111).

Zasada rwnoci stron zwana jest niekiedy zasad rwnouprawnienia stron albo zasad audiatur
et altera pars, co oznacza, e naley wysucha take drugiej strony.

Zasada rwnoci stron w postpowaniu cywilnym wywodzi si wprost z art. 32 ust. 1 Konstytucji
RP,
ktry stanowi: Wszyscy s wobec prawa rwni. Wszyscy maj prawo do rwnego traktowania
przez wadze publiczne.
Zasada rwnoci oznacza, e obie strony maj rwne moliwoci dziaania przed sdem,
dokonywania
czynnoci procesowych i prezentowania sdowi swoich twierdze.
Jedn z instytucji gwarantujcych rwno stron pomimo istotnych rnic majtkowych midzy
nimi
jest instytucja zwolnienia strony od kosztw sdowych w caoci lub czci.
Inn instytucj realizujc zasad rwnoci stron jest ustanawianie przez sd dla strony
adwokata
lub radcy prawnego z urzdu (art. 117 120 k.p.c.).
Jeeli jedna ze stron procesu (odpowiednio jeden z uczestnikw postpowania nieprocesowego)
okae si nieporadna, to na podstawie art. 5 k.p.c. sd moe udzieli jej niezbdnego pouczenia
co do czynnoci procesowych. Warunkiem jest jednak, aby strona (uczestnik) dziaaa bez
adwokata
lub radcy prawnego.
Ponadto, zgodnie z art. 212 zdaniem drugim k.p.c., sdzia przewodniczcy moe w razie
uzasadnionej
potrzeby zwrci stronie uwag na celowo ustanowienia penomocnika procesowego.

Strona | 6
Zasad rwnoci stron wyraa te art. 327 k.p.c. nakazujcy sdowi po ogoszeniu wyroku
udzieli
stronie, ktra nie miaa adwokata lub radcy prawnego, pouczenia co do sposobu i terminu
wniesienia rodka zaskarenia. Podobny obowizek ma sd dorczajcy odpis postanowienia
wydanego na posiedzeniu niejawnym (art. 357 2 k.p.c.).
Jeeli dojdzie do naruszenia zasady rwnoci stron, a w wyniku tego do pozbawienia strony
monoci
obrony jej praw, to zachodzi wwczas niewano postpowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.),
ktra jest jednym z podstawowych zarzutw apelacyjnych, branym pod uwag przez sd drugiej
instancji z urzdu (art. 378 1 k.p.c.).
Zasada rwnoci stron wraz z zasad kontradyktoryjnoci zastpia obecnie dawn zasad
prawdy obiektywnej i mona j uzna za najwaniejsz zasad postpowania cywilnego.

6. Zasada dyspozycyjnoci (str. 112).

Zasada dyspozycyjnoci (inaczej zasada rozporzdzalnoci) jest dzielona na dyspozycyjno

materialn i formaln.

Dyspozycyjno materialna polega na dysponowaniu przez strony przedmiotem sporu,

a zatem roszczeniami. Przejawem dyspozycyjnoci materialnej jest przede wszystkim
samo wytoczenie powdztwa bd wszczcie postpowania nieprocesowego. Do dyspozycyjnoci
materialnej zaliczymy rwnie zawarcie ugody przez strony, cofnicie pozwu oraz zrzeczenie si
roszczenia przez powoda i uznanie powdztwa przez pozwanego.

Dyspozycyjno formalna dotyczy dysponowania przez strony rodkami procesowymi.

Do dyspozycyjnoci formalnej zaliczymy ca obron pozwanego (jego zaprzeczenie i zarzuty),
obron powoda przed twierdzeniami pozwanego, wnoszenie przez strony wnioskw dowodowych
i prowadzenie kolejnych dowodw oraz wnoszenie wszystkich rodkw zaskarenia.

Z powyszego wynika, e w zasadzie caa dyspozycyjno materialna i formalna przysuguje

stronom,
i tylko w nieznacznym stopniu moe by przez sd weryfikowana.
Przeciwiestwem zasady dyspozycyjnoci jest zasada dziaania przez sd z urzdu, czyli zasada
oficjalnoci, ktra obecnie praktycznie w aden sposb nie ogranicza swobody dziaania stron.

7. Zasada kontradyktoryjnoci (str. 111).

Zasada kontradyktoryjnoci (inaczej zasada spornoci) obcia w caoci strony procesu

(i uczestnikw postpowania nieprocesowego) obowizkiem przedstawiania twierdze
o stanie faktycznym sprawy i obowizkiem ich dowodzenia. Zasad t formuuje w pierwszej
kolejnoci art. 3 k.p.c. stanowicy, e strony i uczestnicy postpowania maj obowizek dawania
wyjanie co do okolicznoci sprawy zgodnie z prawd, bez zatajania czegokolwiek,
oraz przedstawia dowody. Zasad t ustanawia rwnie art. 221 k.p.c., ktry nakazuje
pozwanemu
wdanie si w spr co do istoty sprawy take wwczas, gdyby podnis zarzuty formalne.
Obowizek
przedstawiania przez strony twierdze i dowodw na ich poparcie wynika take z art. 210 1
Strona ma obowizek wskaza dowody w celu stwierdzenia tylko tych faktw, z ktrych
k.p.c.
sama wywodzi skutki prawne (art. 232 k.p.c.).

Istota zasady kontradyktoryjnoci sprowadza si zatem do tego, e wanie w toku walki

procesowej
stron ma nastpi pene wyjanienie stanu faktycznego sprawy i wykrycie tzw. prawdy
obiektywnej.

Strona | 7
8. Zasada ustnoci i pisemnoci (str. 113 115).

Obecnie w formie pisemnej musi by wyraone co najmniej skierowane do sdu danie

udzielenia
ochrony prawnej oraz orzeczenie sdu rozstrzygajce o tym daniu.
Postpowanie cywilne systematycznie zmierza w kierunku umacniania zasady pisemnoci.
Zasada ustnoci nadal jednak jeszcze dominuje w postpowaniu cywilnym nad zasad
pisemnoci,
gdy liczba czynnoci procesowych dokonywanych na rozprawie jest najczciej wiksza
ni liczba czynnoci dokonywanych poza rozpraw w formie pism procesowych.
Nie dotyczy to tych spraw cywilnych, ktre sd rozpoznaje poza rozprawami,
wycznie na posiedzeniach niejawnych. Wycznie pisemno obowizuje zatem w
postpowaniu
odrbnym nakazowym i upominawczym w jego pierwszej fazie, tj. do chwili wydania nakazu
zapaty.
Zasada ustnoci i pisemnoci opisuje form dokonywania czynnoci procesowych przez sd,
strony i innych uczestnikw postpowania. Granic midzy ustnoci a pisemnoci wyznacza
rozprawa sdowa. Zgodnie bowiem z art. 125 1 k.p.c. strony skadaj swoje owiadczenia i
wnioski
poza rozpraw w formie pism procesowych. Postpowanie zatem poza rozpraw toczy si
zgodnie
z zasad pisemnoci. A contrario postpowanie na rozprawie toczy si ustnie, co oznacza,
e sd i jednak
Istniej strony dokonuj
wyjtki odczynnoci procesowych
pisemnoci na rozprawie
postpowania w formie
poza rozpraw ustnej.postpowania
i ustnoci
na rozprawie. Oto bowiem pracownicy i ubezpieczeni w postpowaniu odrbnym w sprawach
z zakresu prawa pracy i ubezpiecze spoecznych, ktrzy nie maj adwokata ani radcy prawnego,
mog zgasza we waciwym sdzie ustnie do protokou zarwno tre powdztwa, jak i tre
rodkw odwoawczych i innych pism procesowych (art. 466 k.p.c.). Oznacza to, e postpowanie
pracownicze albo postpowanie przed sdem ubezpiecze spoecznych moe by dla pracownika
bd ubezpieczonego ustne od pocztku do koca. Ten przywilej ustnego dokonywania czynnoci
procesowych poza rozpraw nie obejmuje ju drugiej strony postpowania przed sdem pracy
i ubezpiecze spoecznych, tj. pracodawcw oraz organw rentowych.

Wyjtkami od zasady ustnoci rozprawy s niewtpliwie:

1) protok sdowy utrwalajcy wszystkie ustnie dokonane na rozprawie czynnoci procesowe,

2) zaczniki do protokou, w ktrych strony mog podczas rozprawy wnosi swoje owiadczenia
i wnioski, jeeli ich przedstawienie ustnie na rozprawie i nastpnie zaprotokoowanie
nadmiernie
by j przeduyo (art. 161 k.p.c.).
9. Zasada bezporednioci (str. 116 118).

Zasada bezporednioci ma dwa aspekty:

1. Pierwszy z nich dotyczy zagadnienia, ktry skad orzekajcy sdu powinien wyda wyrok
w sprawie, a zatem czy dopuszczalna jest zmiana skadu orzekajcego w postpowaniu
cywilnym.
Zgodnie z zasad bezporednioci: wyrok musi zosta wydany przez skad orzekajcy,
przed ktrym odbya si rozprawa bezporednio poprzedzajca wydanie wyroku (art. 323
k.p.c.).
2. Drugi aspekt dotyczy tego, ktry sd powinien prowadzi dowody w sprawie czy ma to by
sd orzekajcy, czy te sd inny ni orzekajcy, a zatem czy dopuszczalna jest sytuacja,
aby jeden sd prowadzi postpowanie dowodowe, a inny sd orzeka na podstawie
akt zawierajcych wyniki tego postpowania dowodowego.
Zgodnie z zasad bezporednioci: postpowanie dowodowe musi si odbywa przed sdem
orzekajcym, ale jeeli przemawiaj za tym charakter dowodu bd powane niedogodnoci,
bd wysokie koszty, to sd orzekajcy ma prawo zleci przeprowadzenie dowodu jednemu
ze swoich czonkw (sdzia wyznaczony) albo innemu sdowi (sd wezwany) art. 235 k.p.c.

Strona | 8
 Sdzia wyznaczony to z reguy sdzia przewodniczcy, ktry jako sdzia wyznaczony
przeprowadzi pojedynczy dowd poza budynkiem sdu. Prowadzi on bdzie rwnie
dowd z ogldzin nieruchomoci.

Sd wezwany jest to jeden z sdw rejonowych, ktremu sd orzekajcy zleci

przeprowadzenie
dowodu trudnego do przeprowadzenia w sdzie orzekajcym z powodu duej odlegoci
lub wysokich kosztw. Prowadzenie dowodu przez sd wezwany okrelane jest jako
rekwizycyjne
przeprowadzenie dowodu, tj. przeprowadzenie dowodu w ramach pomocy sdowej.
Zasada bezporednioci wymaga rwnie, aby sdy przeprowadzay najpierw dowody
bezporednie,
tj. bezporednio opisujce okolicznoci sprawy. Dopiero w braku dowodw bezporednich
lub w razie ich maej wiarygodnoci naley siga do dowodw porednich 1, tj. dowodw
porednio
przedstawiajcych stan faktyczny sprawy.
Przeciwiestwem zasady bezporednioci byaby zasada porednioci, czyli zasada, e jeden sd
prowadziby postpowanie dowodowe w sprawie, a inny sd by wyrokowa.

10. Zasada koncentracji (skupienia) materiau procesowego (str. 120 124).

Przez zasad koncentracji materiau procesowego rozumiemy og instytucji procesowych,

ktrych celem jest zapewnienie sprawnoci i szybkoci rozpoznawania spraw cywilnych.

Z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP wynika wprost, e kady ma prawo do rozpatrzenia jego sprawy
przez sd bez nieuzasadnionej zwoki.

Zasada koncentracji materiau procesowego moe by realizowana w ramach jednego z dwch

systemw:

1) systemu prekluzji,
2) systemu dyskrecjonalnej wadzy sdziego.

System dyskrecjonalnej wadzy sdziego polega na tym, e to sd decyduje, jak dugo strony
mog
przedstawia twierdzenia o stanie faktycznym sprawy i dowody na ich poparcie strona moe
a do zamknicia rozprawy2 przytacza okolicznoci faktyczne i dowody na uzasadnienie
swych wnioskw lub dla odparcia wnioskw i twierdze strony przeciwnej (art. 217 1 k.p.c.).
Przepisem Kodeksu postpowania cywilnego, ktry w systemie dyskrecjonalnej wadzy sdziego
ma na celu powstrzymanie stron przed przewlekaniem postpowania, jest art. 103 1 k.p.c.
Przepis ten pozwala sdowi na obcienie strony kosztami procesowymi spowodowanymi
przez jej niesumienne bd oczywicie niewaciwe postpowanie (np. zatajanie lub opnione
powoywanie faktw i dowodw) strona przewlekajca postpowanie moe by obciona
kosztami
przeduonego przez siebie postpowania niezalenie od wyniku sprawy, tj. take wtedy,
gdy wygra spraw.
Ustawodawca prbuje zapobiec przewlekaniu postpowania w systemie dyskrecjonalnej wadzy
sdziego rwnie w ten sposb, e nakazuje sdowi pomin dowody, ktre strona powoaa
jedynie dla zwoki (art. 217 2 k.p.c.).

Realizacji zasady koncentracji materiau procesowego suy rwnie art. 208 k.p.c., pozwalajcy
sdziemu przewodniczcemu na wydanie przed rozpraw niezbdnych zarzdze
przygotowujcych
rozpraw, np. zarzdzenia nakazujcego pozwanemu wniesienie odpowiedzi na pozew.

1
Przykadem dowodu poredniego jest tzw. wiadek ze suchu, tj. wiadek, ktry sam niczego nie widzia, ale sysza,
jak o swoich spostrzeeniach opowiada ten wiadek, ktry widzia okolicznoci sprawy.
2Zamknicie rozprawy, o ktrym jest tutaj mowa, dotyczy zamknicia ostatniej rozprawy poprzedzajcej wydanie wyroku
lub postanowienia koczcego postpowanie w sprawie.

Strona | 9
Istota zasady koncentracji materiau procesowego wyraona jest w treci art. 6 k.p.c., wedug
ktrego
sd powinien przeciwdziaa przewlekaniu postpowania i dy do tego, aby rozstrzygn
spraw
ju na pierwszym
Strona posiedzeniu,
moe wnie jeeli na
skarg do sdu bezprzewleko
szkody dla rozstrzygnicia
postpowania, jest to moliwe.
co stanowi pozakodeksow
ochron prawn stron w razie dopuszczenia przez sd do przewlekoci postpowania.

System prekluzji z kolei polega na tym, i ustawodawca wprowadza sztywne, w zasadzie

nieprzekraczalne terminy koczce bieg o wiele wczeniej, ni nastpi zamknicie ostatniej
rozprawy
i tylko do upywu tych terminw dopuszczalne jest zgaszanie faktw i dowodw. W tym systemie
sd wyrokuje zatem wycznie na podstawie okolicznoci faktycznych oraz dowodw, ktre
strony
przedstawiy sdowi w ustawowo zakrelonym terminie. Pomijane s natomiast fakty i dowody,
nawet
Oglnym najbardziej
przepisemistotne dla sprawy,zastosowanie
umoliwiajcym jeeli zostay prekluzji
przedstawione sdowi
w stosunku dopo terminie.
zawodowych
penomocnikw procesowych jest art. 207 3 k.p.c. Na podstawie tego przepisu kady sdzia
przewodniczcy w kadym czasie moe nakaza stronie, ktr zastpuje adwokat, radca prawny,
rzecznik patentowy albo radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa, zoenie w zakrelonym
terminie pisma przygotowawczego, w ktrym strona bdzie musiaa przedstawi wszystkie
twierdzenia, zarzuty i dowody pod rygorem utraty prawa powoania ich w dalszym toku
postpowania.

Postpowaniem, w ktrym w najwikszym stopniu wystpuje prekluzja procesowa, jest

postpowanie
odrbne w sprawach gospodarczych. W postpowaniu tym kady powd, niezalenie od tego,
czy ma penomocnika, musi w pozwie przedstawi wszystkie twierdzenia o stanie faktycznym
sprawy
oraz wszystkie dowody na poparcie tych twierdze pod rygorem utraty prawa powoywania ich
w dalszym toku postpowania. Podobna prekluzja w postpowaniu odrbnym gospodarczym
dotyczy
strony pozwanej, ktra swoje twierdzenia i dowody powinna zawrze w caoci w odpowiedzi
11. Wyczenie sdziego (str. 148 150).
na pozew.

Sdziego wyczonego z mocy ustawy okrela si jako iudex inhabilis. Jeeli w rozpoznaniu
sprawy,
choby przez krtki czas, np. podczas jednej rozprawy, bdzie bra udzia sdzia wyczony
z mocy ustawy, to wystpi niewano postpowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.). Ponadto bdzie to
podstawa do skargi o wznowienie postpowania (art. 401 pkt 1 k.p.c.).
Istniej nastpujce przyczyny (bezwzgldne) wyczenia sdziego z mocy
ustawy:
1) sdzia rozpoznaje spraw, w ktrej sam jest stron lub pozostaje z jedn ze stron w stosunku
prawnym tego rodzaju, e wynik sprawy wpynie na jego prawa lub obowizki (nemo iudex
in re sua);
2) stron jest maonek sdziego albo jego krewny w linii prostej, albo krewny w linii bocznej
do czwartego stopnia pokrewiestwa, albo powinowaty w linii prostej, albo powinowaty
w linii bocznej do drugiego stopnia powinowactwa;
3) stron w sprawie jest osoba zwizana z sdzi stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) spraw rozpoznaje sdzia, ktry wczeniej wystpowa w niej jako penomocnik procesowy;
5) spraw w drugiej instancji rozpoznaje sdzia, ktry wczeniej bra udzia w wydaniu
zaskaronego
orzeczenia;
6) sprawa dotyczy wanoci czynnoci prawnej lub aktu administracyjnego, ktry sdzia sam
lub z innymi osobami sporzdzi;
7) toczy si sprawa, w ktrej sdzia wczeniej wystpowa jako prokurator.

Zgodnie z art. 49 k.p.c. sdzia zostanie wyczony na swoje danie albo na wniosek strony,
jeeli
istnieje okoliczno tego rodzaju, e mogaby wywoa uzasadnion wtpliwo co do
bezstronnoci
sdziego w dalszej sprawie.
Strona | 10
Zachodzi wwczas wzgldna przyczyna wyczenia sdziego (iudex suspectus), gdy musi o niej
orzec sd. Przyczyn tego wyczenia moe by np. wyrany stosunek emocjonalny sdziego
do strony albo zaleno majtkowa (np. sdzia jest dunikiem jednej ze stron z tytuu umowy
poyczki).

Do czasu rozpoznania dania wyczenia przez sd sdzia powinien wstrzyma si od udziau

w sprawie. Natomiast strona, ktra skada wniosek o wyczenie sdziego powinna
uprawdopodobni
przyczyn wyczenia przed przystpieniem do rozprawy i przed zgoszeniem jakichkolwiek
innych twierdze.
O daniu sdziego i o wniosku strony o wyczenie sdziego rozstrzyga ten sam sd w skadzie
trzech sdziw zawodowych. Sdzia, ktrego wniosek dotyczy, powinien zoy wyjanienia
dotyczce tego wniosku.
_______________________________________________________

awnicy podlegaj wszystkim podstawom wyczenia, ktre dotycz

sdziw.
Ponadto, stosownie do art. 54 k.p.c., przepisy o wyczeniu sdziw stosuje si odpowiednio
do innych organw sdowych, tj. referendarzy sdowych, protokolantw i komornikw sdowych.
Na mocy art. 281 k.p.c. przepisy o wyczeniu sdziw dotycz rwnie biegych sdowych
staych i niestaych.

Powoany wyej art. 54 k.p.c. obejmuje przesankami wyczenia sdziego take prokuratora
uczestniczcego w postpowaniu cywilnym. Wniosek o jego wyczenie rozpoznaje jednak
prokurator
kierujcy dan prokuratur.
12. Waciwo rzeczowa sdu (str. 138 140).

Waciwo rzeczowa odpowiada na pytanie, ktry sd bdzie rozpoznawa spraw cywiln

w pierwszej instancji sd rejonowy czy sd okrgowy. Sdami pierwszej instancji s wycznie
sdy rejonowe i sdy okrgowe. Jeeli w pierwszej instancji waciwy rzeczowo jest sd rejonowy,
to rodki odwoawcze od jego orzecze rozpoznaje jako sd drugiej instancji sd okrgowy.
Jeeli sdem pierwszej instancji w danej sprawie jest sd okrgowy, to sdem drugiej instancji
rozpoznajcym rodki odwoawcze od orzecze wydanych przez sd okrgowy jest sd
apelacyjny.
Sdy apelacyjne orzekaj zatem wycznie jako sdy drugiej instancji.
W zakresie waciwoci rzeczowej obowizuje generalna zasada, e wszystkie sprawy cywilne
podlegaj rozpoznaniu w pierwszej instancji przez sdy rejonowe, z wyjtkiem tych spraw,
dla ktrych zostaa przewidziana waciwo sdw okrgowych.

Podstawowe znaczenie dla waciwoci rzeczowej ma art. 17 k.p.c., zgodnie z ktrym sdy
okrgowe
rozpoznaj nastpujce sprawy:
1) o prawa niemajtkowe i cznie z nimi dochodzone roszczenia majtkowe (z wyjtkiem spraw
o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o ustalenie bezskutecznoci uznania
ojcostwa
oraz o rozwizanie przysposobienia);
2) o ochron praw autorskich (majtkowych i niemajtkowych), o roszczenia wynikajce z prawa
wasnoci przemysowej;
3) o roszczenia z zakresu prawa prasowego (majtkowe i niemajtkowe), np. o ogoszenie
sprostowania informacji prasowej;
4) o prawa majtkowe, w ktrych warto przedmiotu sporu przekracza 75 000 z, a w sprawach
gospodarczych przekracza 100 000 z;
5) o wydanie orzeczenia zastpujcego uchwa o podziale spdzielni;

Strona | 11
6) o uchylenie, stwierdzenie niewanoci albo o ustalenie nieistnienia uchwa organw
osb prawnych;
7) o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji.

Sd rejonowy w adnym przypadku nie moe rozpozna sprawy, ktra podlega przepisom
o waciwoci rzeczowej sdu okrgowego:
1) orzeczenie przez sd rejonowy w sprawie, w ktrej sd okrgowy jest waciwy bez wzgldu
na warto przedmiotu sporu, np. w sprawie o ochron dbr osobistych, stanowi przyczyn
niewanoci postpowania (art. 379 pkt 6 k.p.c.);
2) rozpoznanie przez sd rejonowy sprawy majtkowej, w ktrej waciwy rzeczowo
jest sd okrgowy, np. sprawy o zapat 150 000 z, nie stanowi przyczyny niewanoci
postpowania, lecz jest to jedynie uchybienie procesowe.

Przesank waciwoci rzeczowej sd bierze pod uwag z urzdu w kadym stanie sprawy,
a sd niewaciwy rzeczowo musi przekaza spraw sdowi waciwemu.

Sd rejonowy moe jednak przekaza swoj spraw do rozpoznania sdowi okrgowemu,

jeeli napotka on przy rozpoznawaniu tej sprawy zagadnienie prawne budzce powane
wtpliwoci.
Sd okrgowy nie jest zwizany tym przekazaniem, moe odmwi przyjcia sprawy do
rozpoznania
i zwrci j sdowi rejonowemu.
13. Warto przedmiotu sporu.

W kadym pimie naley poda warto przedmiotu sporu (lub warto przedmiotu zaskarenia),
jeeli od tej wartoci zaley waciwo rzeczowa sdu lub wysoko opaty (ewentualnie
dopuszczalno rodka odwoawczego, co odnosi si do wartoci przedmiotu zaskarenia
(art. 1261 1 k.p.c.).

Oznaczenie wartoci przedmiotu sporu nastpuje przez podanie kwoty pieninej w zotych,
z zaokrgleniem w gr do penego zotego.

Obowizek podania wartoci przedmiotu sporu nie jest aktualny, gdy przedmiotem sporu
jest roszczenie pienine, choby zgoszone w zamian innego przedmiotu, gdy wtedy warto
przedmiotu sporu stanowi dana kwota pienina (art. 19 1 k.p.c.).

Do wartoci przedmiotu sporu nie wlicza si odsetek, poytkw i kosztw, danych obok
roszczenia
gwnego (art. 20 k.p.c.).
Jeeli powd jednym pozwem dochodzi kilku roszcze, naley warto roszcze zliczy razem
(art. 21 k.p.c.). Dotyczy to zarwno wypadkw, gdy powd dochodzi kilku roszcze przeciwko
temu samemu pozwanemu (tzw. przedmiotowa kumulacja roszcze art. 191 k.p.c.),
jak i gdy dochodzi jednego lub kilku roszcze przeciwko kilku pozwanym (tzw. podmiotowa
kumulacja roszcze, czyli wspuczestnictwo procesowe art. 72 k.p.c.). Jeli jednak powd da
zasdzenia nalenoci od kilku pozwanych solidarnie, warto przedmiotu sporu stanowi
jednokrotna
wysoko nalenoci niezalenie od liczby pozwanych.
Oznaczenie wartoci przedmiotu sporu naley do powoda, ale ocena ta podlega kontroli sdu,
ktry moe zarzdzi sprawdzenie wartoci przedmiotu sporu:

1) z urzdu jedynie przed dorczeniem pozwu pozwanemu,

2) na zarzut pozwanego (po dorczeniu mu pozwu) zgoszony przez niego przed wdaniem si
w spr co do istoty sprawy (art. 25 1 i 2 k.p.c.).

Ustalenie przeprowadzone przez sd jest ostateczne, nie podlega zaskareniu ani kontroli ze
strony
wyszych instancji (art. 26 k.p.c.).

Strona | 12
Jeeli sd w wyniku sprawdzenia wartoci przedmiotu sporu uzna si niewaciwym, przekae
spraw
sdowi waciwemu, a gdy jest kilka sdw waciwych, temu z nich, ktry wskae powd
(art. 25 3 k.p.c.).
Zmiana okolicznoci faktycznych w toku sprawy (np. wzrost lub obnienie ceny przedmiotu,
o ktry toczy si spr) nie zmieni podstawy waciwoci sdu, wynikajcej z ustalonej wartoci
przedmiotu sporu, w myl zasady perpetuatio fori (art. 15 k.p.c.).

14. Waciwo miejscowa sdu (str. 132 137).

Waciwo miejscowa sdu wskazuje, ktry z sdw rzeczowo waciwych jest jednoczenie
w danej sprawie miejscowo waciwy (np. czy bdzie to sd waciwy dla miejsca zamieszkania
powoda, czy sd waciwy dla miejsca zamieszkania pozwanego).

Waciwo miejscowa jest oparta na rzymskiej zasadzie actor sequitur forum rei, co oznacza,
e podstaw waciwoci miejscowej jest miejsce zamieszkania pozwanego. Jeeli pozwanym
jest osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, to wwczas waciwo miejscow sdu
wyznacza miejsce siedziby pozwanego.

Jeeli pozwany nie ma na terenie Polski miejsca zamieszkania, to waciwo miejscow sdu
wyznacza miejsce jego pobytu w Polsce.

Jeeli pozwany nie ma w Polsce ani miejsca zamieszkania, ani miejsca pobytu lub gdy jest ono
nieznane, to rozstrzygajce jest ostatnie miejsce zamieszkania pozwanego w Polsce.

Natomiast powdztwa przeciwko Skarbowi Pastwa wytacza si przed sdem waciwym ze

wzgldu
na siedzib pastwowej jednostki organizacyjnej, z ktrej dziaalnoci wie si dochodzone
roszczenie.
Powysze zasady reguluj ogln waciwo miejscow sdu, gdy poza ni wyrnia si take
nastpujce postacie szczeglne waciwoci miejscowej:

1 Waciwo przemienna.
Waciwo przemienna (konkurencyjna) oznacza, e oprcz sdu oglnie waciwego w sprawie
wystpuje
co najmniej jeszcze jeden sd, take waciwy w tej sprawie. Jest to sd przemiennie waciwy.
Waciwo przemienn ustawodawca ustanowi w celu dochodzenia roszcze uprzywilejowanych
strona powodowa wybiera sd, do ktrego wnosi pozew.
Przykad: roszczenie alimentacyjne powdztwo z tym roszczeniem mona wytoczy bd przed sdem
oglnie waciwym dla pozwanego, bd przed sdem waciwym dla osoby uprawnionej do alimentw.
2 Waciwo wyczna.

Waciwo wyczna oznacza, e w okrelonych sprawach sd jest wycznie waciwy, nie jest zatem
dopuszczalna umowa o sd waciwy. Waciwo ta uchyla waciwo miejscow ogln
oraz przemienn. Waciwo wyczna naley do tzw. waciwoci nieusuwalnej, a sd bierze j pod
uwag
z urzdu, i to w kadym stanie sprawy (art. 202 k.p.c.). Jeeli spraw wszczto lub prowadzono
z naruszeniem przepisw o waciwoci wycznej, to sd niewaciwy musi przekaza spraw do sdu
waciwego (w drodze postanowienia).
Waciwo wyczna wystpuje w sprawach o wasno lub o inne prawa rzeczowe na nieruchomoci.
Wycznie waciwy w tych sprawach jest sd miejsca pooenia nieruchomoci.
W sprawach spadkowych wycznie waciwy jest tzw. sd spadku, czyli sd ostatniego miejsca
zamieszkania spadkodawcy.
Powdztwa o roszczenia wynikajce ze stosunku czonkostwa spdzielni, spek lub stowarzysze
mog by wytaczane wycznie przed sdem siedziby tych spdzielni, spek lub stowarzysze.

Powdztwa o rozwd, o separacj, o uniewanienie maestwa, o ustalenie istnienia lub nieistnienia

maestwa mog by wytaczane wycznie przed sdem, w ktrego okrgu maonkowie mieli ostatnie
wsplne miejsce zamieszkania, jeeli przynajmniej jeden z tych maonkw nadal tam przebywa.

Strona | 13
 Jeeli podstawa powysza nie wystpuje, to wycznie waciwy jest sd miejsca zamieszkania strony
pozwanej, a gdy i ta podstawa nie wystpuje, to wycznie waciwy jest sd miejsca zamieszkania
powoda.

3 Waciwo delegacyjna.
Waciwo delegacyjna powstaje z mocy postanowienia sdu wyszego rzdu.
Moe si np. zdarzy, e wszyscy sdziowie w wydziale cywilnym danego sdu wycz si ze sprawy
dotyczcej innego sdziego tego sdu albo zostan wyczeni. Moe doj rwnie do zniszczenia
czy uszkodzenia budynku sdowego z powodu powanej awarii bd z przyczyn losowych. W wyniku
takich zdarze sd waciwy bdzie niezdolny do rozpoznania sprawy. W tej sytuacji sd przeoony
nad danym sdem wyznaczy postanowieniem inny sd miejscowo waciwy dla tej sprawy.
Istnieje take oglna kompetencja Sdu Najwyszego do wyznaczania sdu miejscowo waciwego,
jeeli na podstawie przepisw k.p.c. nie da si ustali takiego sdu (art. 45 k.p.c.).

4 Waciwo umowna.
Waciwo umowna wynika z umowy stron. Umow o sd waciwy nazywamy umow prorogacyjn.
Musi by ona zawarta w formie pisemnej pod rygorem niewanoci. Umowa prorogacyjna moe by
sporzdzona jako odrbna umowa o sd waciwy albo stanowi klauzul w innej umowie
cywilnoprawnej
dotyczcej konkretnego stosunku prawnego.
W nastpstwie zawarcia umowy prorogacyjnej sd umownie waciwy staje si sdem wycznie
waciwym, chyba e strony umwiy si inaczej (art. 46 k.p.c.).
Powd, wnoszc pozew do sdu umownie waciwego, powinien doczy do pozwu umow
prorogacyjn,
a w uzasadnieniu pozwu powoa si na ni, wyjaniajc, dlaczego wnis pozew do sdu, ktry nie jest
ustawowo waciwy w sprawie.

15. Waciwo funkcjonalna (funkcyjna) sdu (str. 140 141).

Waciwo funkcjonalna, zwana te instancyjn, odpowiada na pytanie, ktry sd w danej

sprawie
jest sdem drugiej instancji oraz jakie czynnoci sdowe moe dany sd wykona.
Opierajc si na waciwoci instancyjnej, sdy okrgowe rozpoznaj rodki odwoawcze od
orzecze
sdw rejonowych, a sdy apelacyjne rozpoznaj rodki odwoawcze od orzecze wydanych
w pierwszej instancji przez sdy okrgowe.
Z waciwoci funkcjonalnej wynika rwnie, e sdy rejonowe wykonuj ponadto nastpujce
czynnoci w postpowaniu cywilnym:

1) udzielaj pomocy sdowej na danie innych sdw pastwowych oraz sdw polubownych
(art. 44 4 u.s.p. oraz art. 1192 k.p.c.);
2) prowadz postpowania pojednawcze (art. 185 1 k.p.c.);
3) na wniosek strony wyznaczaj arbitrw sdu polubownego, jeeli nie jest moliwe wyonienie
go
przez strony (art. 1171 i n. k.p.c.);
4) zabezpieczaj dowd w wypadkach niecierpicych zwoki, a take gdy postpowanie w
sprawie
nie zostao jeszcze wszczte (art. 311 k.p.c.).
Jeli chodzi o waciwo funkcjonaln Sdu Najwyszego, to wykonuje on nastpujce czynnoci
w postpowaniu cywilnym:

1) rozpoznaje skargi kasacyjne od prawomocnych wyrokw sdw drugiej instancji

oraz od prawomocnych postanowie sdw drugiej instancji w przedmiocie odrzucenia pozwu
i umorzenia postpowania koczcych postpowanie w sprawie (art. 398 1 1 k.p.c.);
2) rozpoznaje skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnych orzecze sdowych
(art. 4241 1 k.p.c.);
3) rozpoznaje zaalenia na postanowienia sdu drugiej instancji;
4) rozstrzyga zagadnienia prawne budzce powane wtpliwoci przedstawione przez sd drugiej
instancji Sd Najwyszy ma prawo przej wwczas spraw do wasnego rozpoznania
(tzw. prawo ewikcji art. 390 1 k.p.c.);

Strona | 14
5) podejmuje uchway zawierajce rozstrzygnicia zagadnie prawnych, jeeli pojawiy si
rozbienoci w wykadni prawa, a z wnioskiem o podjcie uchway zwrcili si
do Sdu Najwyszego:
a) Pierwszy Prezes SN,
b) Rzecznik Praw Obywatelskich,
c) Prokurator Generalny,
d) Rzecznik Ubezpieczonych,
e) Przewodniczcy Komisji Nadzoru Finansowego lub
f) powikszony skad orzekajcy Sdu Najwyszego (art. 60 i 61 ustawy o SN).

16. Zdolno sdowa (str. 159 162).

Zdolno sdowa to podstawowa przesanka procesowa, ktrej brak jest przyczyn niewanoci
postpowania.

Zdolno sdowa to zdolno do wystpowania w procesie jako strona (art. 64 1

k.p.c.).
Zdolno sdow maj:

1. Osoby fizyczne przez cay okres ich ycia, tj. od urodzenia a do mierci. Poniewa nasciturus
ma w zakresie spadkobrania zdolno prawn od chwili poczcia, jeeli urodzi si ywy,
to naley mu od chwili poczcia przyzna w tych sprawach zdolno sdow.
Zdolno sdowa przysuguje osobom fizycznym bez wzgldu na ich obywatelstwo, co oznacza,
e osoba nieposiadajca adnego obywatelstwa (bezpastwowiec) te ma zdolno sdow.
2. Osoby prawne przez cay okres ich istnienia. Ze wzgldu na sposb powoania osoby prawnej
moemy je podzieli na dwie grupy:
a) osoby prawne powoane do ycia aktem prawnym, a wic osoby prawne, ktrym ustawa
przyznaa osobowo prawn (np. publiczne szkoy wysze), i osoby prawne,
ktrym osobowo prawn nada waciwy minister w drodze rozporzdzenia;
b) jednostki organizacyjne, ktre nabywaj osobowo prawn z chwil ich prawomocnego
wpisu do rejestru, np. do Krajowego Rejestru Sdowego (np. przedsibiorstwa pastwowe).
Osoby prawne maj osobowo prawn, a zatem take zdolno sdow, a do chwili
okrelonej
w akcie prawnym ustanawiajcym ich likwidacj albo do chwili uprawomocnienia si
postanowienia sdowego o ich wykreleniu z rejestru.
3. Jednostki organizacyjne, ktrym nie przyznano osobowoci prawnej (tzw. uomne osoby
prawne) i tym samym nie s one osobami prawnymi, ale ustawa, dopuszczajc je do obrotu,
przyznaa im zdolno prawn zaliczymy tu:
a) osobowe spki prawa handlowego, ktre mog m.in. pozywa i by pozywane, a take
b) stowarzyszenia zwyke (stowarzyszenia wpisane do rejestru prowadzonego przez wojewod),
c) kadego pracodawc (w postpowaniu odrbnym w sprawach z zakresu prawa pracy
i ubezpiecze spoecznych), ktry posiada take zdolno procesow.

Zdolno sdowa jest kategori bezwzgldn i nieograniczon, co oznacza, e dany podmiot albo
ma,
albo nie ma zdolnoci sdowej. Zdolno sdow dany podmiot prawa ma we wszystkich
sprawach
cywilnych, rwnie takich, w ktrych z natury rzeczy nie moe by stron spornego stosunku
prawnego.
Zdolno sdowa jest przesank procesow bezwzgldn i jej brak stanowi przyczyn
niewanoci
postpowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.). Z powodu braku zdolnoci sdowej sd postanowieniem
odrzuca
pozew (art. 199 1 pkt 3 k.p.c.). Zanim jednak sd odrzuci pozew z powodu braku zdolnoci
sdowej,
wyznaczy wczeniej termin do uzupenienia tego braku (art. 70 1 i 2 k.p.c.), np. poprzez
rejestracj
spki w Krajowym Rejestrze Sdowym.

Strona | 15
17. Legitymacja procesowa (str. 156 159).

Legitymacja procesowa to tytu prawny do dania sdowej ochrony prawnej w konkretnej

sprawie cywilnej. Legitymacja procesowa jako przesanka postpowania cywilnego zaliczana jest
do przesanek materialnych. Mona wyrni:

1) legitymacj procesow czynn, tj. legitymacj do wytoczenia powdztwa (legitymacja

powoda),
oraz
2) legitymacj procesow biern, tj. legitymacj do przeciwstawienia si daniu pozwu
(legitymacja pozwanego).
Oprcz legitymacji procesowej mona wyrni take legitymacj materialn. Bdzie to prawo
tylko do uzyskania sdowej ochrony prawnej bez prawa dania takiej ochrony.

Najczciej w procesie cywilnym dziaajca w sprawie strona ma jednoczenie legitymacj

procesow
i legitymacj materialn. Dziaajca w procesie strona musi dysponowa co najmniej legitymacj
procesow.
Legitymacja procesowa jest przesank zwizan z konkretn spraw cywiln strony i w innych
sprawach tej strony moe ju nie wystpowa. Sd bada istnienie legitymacji procesowej
strony powodowej i pozwanej w kadej sprawie cywilnej z osobna.

Legitymacji procesowej nie ma strona, ktrej nie przysuguje prawo dania udzielenia jej
ochrony
prawnej w konkretnej sprawie, tj. nie przysuguje jej prawo bd do wytoczenia powdztwa,
bd do przeciwstawienia si daniu powoda. Przyczyny braku legitymacji procesowej mog by
nastpujce:
1) Po pierwsze, strona wytacza powdztwo o roszczenie, ktre nie przysuguje jej,
tylko osobie trzeciej.
2) Po drugie, strona procesowa w znaczeniu wycznie formalnym wytacza powdztwo
z przekroczeniem granic swoich uprawnie.
3) Po trzecie, legitymacji procesowej nie bdzie mia podmiot pozbawiony tej legitymacji
wyranym
przepisem prawa.
4) Po czwarte, w niektrych sprawach cywilnych moe wystpi czciowy brak legitymacji
procesowej (tzw. zarzut czciowego braku legitymacji), np. wspuczestnictwo procesowe
konieczne wystpujce w danej sprawie (art. 72 2 k.p.c.).
Nastpstwem braku legitymacji procesowej cakowitego lub czciowego jest oddalenie
powdztwa. Sd oddala powdztwo zawsze wyrokiem.
18. Zdolno procesowa (str. 162 164).

Zdolno procesowa jest to zdolno do dokonywania czynnoci procesowych (art. 65 k.p.c.).

Zdolno procesowa jest odpowiednikiem zdolnoci do czynnoci prawnych nie istnieje jednak
czciowa zdolno procesowa. Dziaajca w procesie strona musi mie nie tylko zdolno
sdow,
ale i procesow. Zdolno procesowa jest przesank bezwzgldn i nieograniczon, co oznacza,
e strona ma zdolno procesow w penym zakresie albo nie ma jej wcale.
Zdolno procesow maj:

1) wszystkie osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne majce zdolno sdow, a take
2) osoby fizyczne penoletnie i nieubezwasnowolnione osoby fizyczne maoletnie,
ktre nie ukoczyy 13 roku ycia, oraz osoby cakowicie ubezwasnowolnione nie maj
zdolnoci
procesowej; natomiast osoby fizyczne, ktre ukoczyy 13 rok ycia, a nie ukoczyy 18 roku
ycia, a take osoby czciowo ubezwasnowolnione maj zdolno procesow w sprawach
cywilnych wynikajcych z tych czynnoci prawnych, ktrych taka osoba moe dokonywa
samodzielnie.

Strona | 16
Zdolno procesowa jest bezwzgldn przesank procesow, dlatego brak zdolnoci procesowej
ktrejkolwiek ze stron stanowi przyczyn niewanoci postpowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).

Ponadto jeeli po wniesieniu pozwu okae si, e powd nie mia zdolnoci procesowej,
to sd odrzuci pozew. Wczeniej jednak sd wyznaczy powodowi termin do usunicia tego braku
(art. 70 1 i 2 k.p.c.).

Strona, ktra nie ma zdolnoci procesowej, musi dziaa przez swojego przedstawiciela
ustawowego.
Przesanka zdolnoci sdowej i procesowej wystpuje rwnie w postpowaniu nieprocesowym.
Dziaajcy w postpowaniu nieprocesowym uczestnicy tego postpowania musz mie
podobnie
jak strony w procesie cywilnym zdolno sdow i procesow.
Sd moe dopuci tymczasowo do udziau w sprawie stron, ktra nie ma zdolnoci sdowej
lub procesowej, ale jednoczenie sd wyznaczy termin do uzupenienia tego braku i
zatwierdzenia
dokonanych w midzyczasie czynnoci strony (art. 70 2 k.p.c.), np. w sytuacji, gdy w sprawie
dziaa
jednostka organizacyjna, ktra ju zostaa wpisana do Krajowego Rejestru Sdowego, ale na razie
nieprawomocnie.
Kada strona moe dziaa przez swojego penomocnika procesowego. Jednake dla strony
niemajcej
zdolnoci procesowej penomocnika procesowego musi ustanowi jej przedstawiciel ustawowy.
19. Wspuczestnictwo procesowe (str. 166 176).

Wspuczestnictwo procesowe zachodzi wwczas, gdy po jednej stronie procesu albo po obydwu
jego stronach wystpuje wicej ni jeden podmiot, np. dwch powodw, czterech pozwanych.

Kady wspuczestnik procesowy (wspuczestnik sporu) jest stron procesow, tzn. jest jednym
z kilku powodw lub jednym z kilku pozwanych.

Wspuczestnictwo procesowe jest charakterystyczne dla tych postpowa, w ktrych

obowizuje
zasada dwustronnoci. Instytucja wspuczestnictwa nie wystpuje za w trybie nieprocesowym,
gdy w postpowaniu nieprocesowym liczba uczestnikw postpowania jest nieograniczona.
Kady wspuczestnik sporu moe zosta penomocnikiem procesowym pozostaych
wspuczestnikw, w ramach tej samej strony procesu (art. 87 1 k.p.c.). Wspuczestnikami
sporu
mog by osoby fizyczne, osoby prawne oraz inne jednostki organizacyjne, jeli maj zdolno
sdow. Teoretycznie liczba wspuczestnikw procesowych w danej sprawie jest nieograniczona.
Wspuczestnictwo procesowe w danej sprawie moe wystpi po stronie powodowej,
po stronie pozwanej, albo jednoczenie po stronie powodowej i pozwanej.

Powd sporzdza i wnosi pozew, w ktrym musi m.in. podj decyzj, czy powdztwo w danej
sprawie wytoczy sam, czy wsplnie z innymi wsppowodami (wspuczestnikami), oraz czy
pozywa
jednego pozwanego, czy grup pozwanych (wspuczestnikw).
Jeeli okae si, e dana osoba bezzasadnie zostaa wskazana jako wspuczestnik procesu po
stronie
powodowej bd po stronie pozwanej, to sd w stosunku do tej osoby powdztwo oddali.
Osoba ta bowiem nie bdzie miaa legitymacji procesowej.

Strona | 17
Podzia wspuczestnictwa procesowego przedstawia si w sposb
nastpujcy:
1. Wspuczestnictwo materialne:
1) wspuczestnictwo jednolite:
a) wspuczestnictwo konieczne,
b) wspuczestnictwo dowolne,
2) wspuczestnictwo materialne zwyke (niejednolite).
2. Wspuczestnictwo formalne.

Kade wspuczestnictwo wystpuje bd po stronie powodowej (czynne), bd po stronie

pozwanej (bierne).

Ad. 1.

Wspuczestnictwo materialne zachodzi wwczas, gdy przedmiotem sporu jest prawo

lub obowizek wsplny dla kilku osb lub oparty w stosunku do nich na tej samej podstawie
faktycznej i prawnej (art. 72 1 pkt 2 k.p.c.).

Charakterystyczne dla wspuczestnictwa materialnego jest to, e przedmiotem sporu

jest jedno roszczenie wsplne dla kilku powodw lub jedno zobowizanie wsplne
dla kilku pozwanych.

Przykadowo, dwch wspwacicieli nieruchomoci rolnej oddanej w dzieraw pozywa wsplnie

dzierawc o zapat zalegych czynszw, bd po wyganiciu umowy dzierawy o wydanie
tej nieruchomoci. Powodowie w tym przypadku dochodz jednego, wsplnego dla nich
roszczenia.
Przykadem wspuczestnictwa materialnego po stronie pozwanej jest objcie jednym
powdztwem
grupy dunikw solidarnych. Wszyscy oni odpowiadaj wsplnie z tytuu tego samego
zobowizania.
Midzy wspuczestnikami materialnymi wystpuje wi wewntrzna, oparta na tosamoci
roszczenia bd zobowizania wobec wszystkich wspuczestnikw.

Ad. 1.1.

Wspuczestnictwo jednolite wystpuje wwczas, gdy z istoty spornego stosunku prawnego

lub z przepisu ustawy wynika, e wyrok w sprawie ma dotyczy niepodzielnie wszystkich
wspuczestnikw.

Jedn z cech wspuczestnictwa jednolitego jest to, e w sprawie moe by wydany tylko jeden
wyrok
i e bdzie on rozstrzyga spraw w identyczny sposb wobec wszystkich wspuczestnikw
jednolitych. Odpada zatem moliwo wydania najpierw wyroku czciowego i nie ma moliwoci
odmiennego rozstrzygnicia sprawy wobec poszczeglnych wspuczestnikw jednolitych.
Wspuczestnictwo jednolite wywodzi si bd z istoty spornego stosunku prawnego (np.
sytuacja,
w ktrej kilka osb zostao pozwanych o spenienie wiadczenia niepodzielnego art. 379 k.c.;
np. waciciel samochodu pozywa o wydanie samochodu dwch jego wspnajemcw w razie
wsplnego najmu samochodu sd nie moe nakaza wydania samochodu jednemu ze
wspnajemcw,
a oddali powdztwo wobec drugiego wspnajemcy), bd z przepisu ustawy (np. sytuacja, w
ktrej
grupa czonkw spdzielni pozywa spdzielni powdztwem o uchylenie uchway jej walnego
zgromadzenia wyrok uchylajcy tak uchwa ma moc prawn wobec wszystkich czonkw
spdzielni, a wic sd nie moe uchyli uchway w stosunku do niektrych powodw i utrzyma
jej
w mocy w stosunku do pozostaych powodw).

Strona | 18
Wi wewntrzna pomidzy wspuczestnikami jednolitymi jest tak silna,
e:
1) wyrok w stosunku do wszystkich tych wspuczestnikw bdzie stanowi o ich zobowizaniu
w sposb jednakowy (jednolity),
2) czynnoci procesowe dziaajcego wspuczestnika s skuteczne wobec wspuczestnikw
jednolitych niedziaajcych jednake przy zawarciu ugody, zrzeczeniu si roszczenia
albo uznaniu powdztwa potrzebna jest zgoda wszystkich wspuczestnikw jednolitych.

Wspuczestnik jednolity nigdy nie bdzie mg by wiadkiem w tym samym procesie

(moe on skada zeznania wycznie w ramach dowodu z przesuchania stron),
natomiast wspuczestnik procesowy niejednolity (wspuczestnik formalny oraz wspuczestnik
materialny zwyky) moe by wiadkiem, ale tylko co do faktw dotyczcych wycznie
innych wspuczestnikw.

Ad. 1.1a.

Wspuczestnictwo konieczne zachodzi wwczas, gdy dana sprawa na rzecz kilku osb
lub przeciwko kilku osobom moe toczy si tylko cznie. Wspuczestnictwo konieczne
wywodzi si albo z istoty spornego stosunku prawnego (np. proces o rozwizanie umowy spki
cywilnej art. 874 1 k.c.), albo z przepisu ustawy (np. art. 57 k.p.c. jeeli prokurator,
wytaczajc
powdztwo, nie dziaa na rzecz oznaczonej osoby, pozywa wszystkie osoby bdce stronami
spornego
stosunku prawnego; np. prokurator, wytaczajc powdztwo o uniewanienie maestwa,
musi pozwa ma i on).
Wspuczestnictwo konieczne to jedyny rodzaj wspuczestnictwa procesowego, ktry czy si
z obowizkiem sprawdzenia przez sd, czy wszyscy potencjalni wspuczestnicy s stron
procesu,
a zatem czy bior udzia w sprawie. Zgodnie bowiem z ustawow definicj wspuczestnictwa
koniecznego (art. 72 2 k.p.c.), sprawa w razie zaistnienia tego wspuczestnictwa moe
toczy
si na rzecz
Gdyby wszystkich
okazao wspuczestnikw
si, e ktry koniecznych
ze wspuczestnikw lub przeciwko
koniecznych nim tylkowcznie.
nie wystpuje sprawie,
proces na razie nie bdzie mg si toczy. Sd wezwie wwczas powoda, aby w zakrelonym
terminie oznaczy brakujcego wspuczestnika koniecznego. Bez wikszych problemw mona
uzupeni ten brak, jeeli wystpuje on po stronie pozwanej. Natomiast powoda nie mona
zmusi
do wytoczenia powdztwa lub poparcia powdztwa wczeniej wytoczonego. Pozwanym zostaje
dana osoba najczciej wbrew swojej woli. Z kolei wytoczenie powdztwa jest aktem suwerennej
woli
powoda, jest jednoczenie czynnoci dyspozytywn i odwoywaln, gdy powd moe cofn
pozew.
Sd zatem nie moe zmusi brakujcego wspuczestnika do tego, aby wzi udzia w procesie
Jeeli w zakrelonym
wytoczonym terminie
przez innych dwch tygodni brakujcy powd nie wstpi do sprawy (po
wsppowodw.
uprzednim
zawiadomieniu go przez sd o toczcym si procesie), to proces nie bdzie mg si toczy.
Po stronie powodowej wystpi czciowy brak legitymacji procesowej, ktry sd uwzgldni z
urzdu.
W tym
Ad. 1.2.przypadku sd wyrokiem oddali powdztwo.

Wspuczestnictwomaterialnezwyke,obok wspuczestnictwa formalnego,

jest wspuczestnictwem niejednolitym (innym ni jednolite).

W przypadku wspuczestnictwa materialnego zwykego istnieje moliwo, aby sd orzek

w odmienny sposb wobec poszczeglnych wspuczestnikw. Przykadowo, spord
trzech pozwanych dunikw solidarnych sd oddala powdztwo wobec pierwszego z nich ze
wzgldu
na przedawnienie roszczenia. Drugiego pozwanego sd zasdza, gdy pozwany ten wczeniej
uzna na pimie roszczenie powoda i tym samym spowodowa, e nastpia przerwa biegu
terminu
przedawnienia. Czynno ta (uznanie roszczenia) wywoa skutki tylko w stosunku do tego
dunika,
ktry jej dokona (art. 372 k.c.). Strona | 19
Z kolei trzeciego pozwanego dunika powd zwolni z dugu i sd powdztwo wobec niego
oddala.
Zwolnienie z dugu nie objo pozostaych wspdunikw (art. 373 k.c.).
Ad. 2.

Wspuczestnictwo formalne zachodzi wwczas, gdy przedmiotem sporu s jednakowe

roszczenia
lub zobowizania kilku osb, tzn. roszczenia lub zobowizania takie same, tego samego rodzaju.
Wyrnikiem wspuczestnictwa formalnego jest wielo roszcze czy zobowiza w danej
sprawie,
ale jednoczenie ich jednorodzajowo dla wszystkich wspuczestnikw. Kady ze
wspuczestnikw formalnych dochodzi wasnego roszczenia lub odpowiada z tytuu wasnego
zobowizania, ale roszczenia te bd zobowizania s jednego rodzaju (takie same).
W istocie wspuczestnictwo formalne polega na kumulacji w jednej sprawie roszcze, ktre
mogyby
by dochodzone w osobnych procesach (ze wzgldw ekonomii procesowej, tj. kosztw
i czasu trwania postpowania).
Dodatkowym warunkiem dla wspuczestnictwa formalnego jest, aby sd by waciwy rzeczowo
i miejscowo dla kadego z roszcze lub zobowiza z osobna, ale jednoczenie dla wszystkich
wsplnie. Jeeli zatem powd ma cztery roszczenia o zapat takiego samego dugu po 20 000 z,
to nie moe pozwa jednym pozwem wszystkich dunikw cznie, gdy dla kadego z nich z
osobna
waciwy rzeczowo jest sd rejonowy, ale dla nich wszystkich cznie waciwy rzeczowo
jest sd okrgowy.
W procesach, w ktrych wystpuje wspuczestnictwo formalne, naley zsumowa warto
wszystkich poczonych roszcze i uici opat sdow od cznej wartoci wszystkich roszcze.

Przykadem wspuczestnictwa formalnego po stronie powodowej jest sytuacja, w ktrej grupa

pasaerw pozywa przewonika o naprawienie szkd doznanych w wyniku wypadku
autobusowego.
Kady z nich dochodzi wasnego roszczenia o naprawienie szkody. W pozwie bdzie zgoszonych
tyle da naprawienia szkody, ilu jest powodw.
Przykadem wspuczestnictwa formalnego po stronie pozwanej jest sytuacja, w ktrej waciciel
kamienicy pozywa jednym pozwem grup lokatorw zalegajcych z zapat czynszu.
W pozwie bdzie zgoszonych tyle roszcze, ilu jest pozwanych.

W przypadku wspuczestnictwa formalnego sd moe orzec inaczej w stosunku do kadego

ze wspuczestnikw.

20. Interwencja uboczna (str. 181 184).

Interwenientem ubocznym jest osoba trzecia, ktra nie jest stron procesu, ale moe dziaa
w procesie tak jak strona.

Podstawow przesank zgoszenia interwencji ubocznej przez osob trzeci jest jej interes
prawny.
Interwencj uboczn moe bowiem zgosi osoba, ktra ma interes prawny w tym, aby sprawa
zostaa
rozstrzygnita na korzy jednej ze stron. Interwenient uboczny, wstpujc do sprawy,
przystpuje
zawsze do jednej
Interwencj ze stron
uboczn toczcego
zgasza si procesu,
si w formie a mianowicie W
pisma procesowego. dopimie
tej strony,
tym ktrej zwycistwo
interwenient
w procesie odpowiada interesowi interwenienta ubocznego.
musi poda, do ktrej ze stron przystpuje i na czym polega jego interes prawny interwenient
nie musi udowadnia swojego interesu prawnego, a jedynie musi wykaza jego
prawdopodobiestwo.

Strona | 20
Interwencj uboczn mona zgosi w toczcym si postpowaniu, a zatem dopiero od chwili
dorczenia pozwu pozwanemu. Mona j zgosi w cigu caego postpowania przed sdem
pierwszej
instancji, a take w trakcie postpowania przed sdem drugiej instancji, a do zamknicia
ostatniej rozprawy.
Zgoszenie interwencji ubocznej mona poczy z dokonaniem innej jeszcze czynnoci
procesowej,
np. z wniesieniem apelacji.
Pismo interwencyjne podlega opacie sdowej w wysokoci 1/5 opaty
penej.
Interwencj uboczn dzielimy na interwencj niesamoistn 3 i
samoistn4.
Interwencja samoistna wystpuje wwczas, gdy z istoty spornego stosunku prawnego lub z
przepisu
ustawy wynika, e wyrok w sprawie ma odnie bezporedni skutek prawny w stosunku
midzy interwenientem a przeciwnikiem strony, do ktrej interwenient przystpi (art. 81 k.p.c.).
Kady inny rodzaj interwencji ubocznej to interwencja
niesamoistna.
Interwenient uboczny samoistny moe dziaa w procesie samodzielnie, bez uzgadniania
dokonywanych czynnoci ze stron, do ktrej przystpi. Ponadto do zawarcia ugody, zrzeszenia
si
roszczenia albo uznania powdztwa strona, do ktrej przystpi, musi uzyska jego zgod.
Interwenient niesamoistny musi mie zgod strony, do ktrej przystpi, na wszystkie czynnoci
procesowe. W praktyce jest to zgoda milczca, tzn. jeeli strona nie sprzeciwi si wyranie
czynnoci
interwenienta, naley rozumie, e wyraa na t czynno zgod.
21. Przypozwanie.

Inicjatywa strony zmierzajca do wejcia osoby trzeciej do sprawy w charakterze interwenienta

ubocznego realizuje si w drodze przypozwania (litis denuntiatio). Przypozwanie polega
na zawiadomieniu osoby trzeciej o toczcym si procesie i wezwaniu jej przez stron do wzicia
udziau w sprawie.

W myl art. 84 k.p.c. strona, ktrej w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnicia
przysugiwaoby
roszczenie wzgldem osoby trzeciej albo przeciwko ktrej osoba trzecia mogaby wystpi
z roszczeniem, moe zawiadomi tak osob o toczcym si procesie i wezwa j do wzicia w
nim
udziau. W tym celu strona wnosi do sdu pismo procesowe wskazujce przyczyn wezwania
i stan prawny. Pismo to dorcza si niezwocznie osobie trzeciej, ktra moe zgosi swe
przystpienie
Zgoszenie interwencji ubocznej przez osob przypozwan powoduje jej wejcie do procesu
do strony jako
i uprawnia interwenient
j do dokonywaniauboczny.
czynnoci procesowych.

W myl art. 85 k.p.c. skutki zwizane z interwencj uboczn okrelone w art. 82 powstaj w
stosunku
do wezwanego, ktry nie zgosi przystpienia do sprawy, z chwil, w ktrej przystpienie
byo moliwe. Z zestawienia tych dwch przepisw wynika, e przypozwany, ktry nie zgosi
interwencji ubocznej, nie bdzie mg podnosi w przyszym procesie regresowym midzy nim
a stron, ktra go wezwaa do udziau w sprawie, zarzutu, e sprawa zostaa rozstrzygnita
bdnie
albo e strona ta prowadzia proces wadliwie.

3
Przykad: kade wstpienie do sprawy dunika odpowiadajcego regresowo wobec pozwanego dunika.
4
Przykad: proces wytoczony przez wierzyciela spce jawnej, gdy w procesie tym interwencj uboczn po stronie
pozwanej
zgosi wsplnik pozwanej spki.
Strona | 21
W wielu wypadkach przepisy prawa materialnego nakazuj stronie stosunku prawnego
zawiadomi
drug stron o wytoczeniu przeciwko niej powdztwa przez osob trzeci i okrelaj skutki,
jakie powoduje zaniechanie tego obowizku.PRZYKAD: w myl art. 573 k.c. kupujcy,
przeciwko ktremu osoba trzecia dochodzi roszcze dotyczcych rzeczy sprzedanej, obowizany
jest
niezwocznie zawiadomi o tym sprzedawc i wezwa go do udziau w sprawie pod rygorem
utraty roszczenia z tytuu rkojmi za wad prawn.
22. Interwencja gwna (str. 180 181).

Interwencja gwna jest to powdztwo wytoczone przez osob, ktra zgasza roszczenie o rzecz
lub prawo, o ktre toczy si ju postpowanie pomidzy innymi osobami. Powd pozywa
wwczas
obie strony toczcego si ju procesu (art. 75 k.p.c.). Powd wytaczajcy to powdztwo zwany
jest
interwenientem
Zasada gwnym,
jednolitoci a samopowoduje,
orzecznictwa powdztwoezwane jest powdztwem
po wytoczeniu interwencyjnym.
powdztwa interwencyjnego sd
moe
zawiesi z urzdu pierwotny proces toczcy si pomidzy obiema stronami pozwanymi
przez interwenienta gwnego. Przykadowo, jeeli pomidzy osob wynajmujc ciarwk
a jej najemc toczy si proces o jej wydanie, to moe si okaza, e osoba trzecia zgosi si
z roszczeniem o t ciarwk i pozwie jako interwenient gwny wynajmujcego i najemc
o jej wydanie. Pierwotny proces pomidzy wynajmujcym i najemc mgby zosta przez sd
zawieszony do czasu rozstrzygnicia procesu interwencyjnego.
Interwenient gwny bdzie wic zawsze stron powodow w procesie
interwencyjnym.
23. Penomocnictwo procesowe (str. 199 210).

Prawo cywilne procesowe dopuszcza szeroki krg penomocnikw procesowych, tj. osb, ktrym
strona moe udzieli penomocnictwa. S to zarwno zastpcy profesjonalni, jak i
nieprofesjonalni,
a mianowicie:
1) adwokaci, ktrych to ustawodawca wymienia w pierwszej kolejnoci;
2) radcowie prawni radcowie prawni nie mog zakada zespow na wzr zespow
adwokackich, natomiast mog wykonywa swj zawd rwnie w ramach stosunku pracy;
adwokat zostaby skrelony z listy adwokatw wykonujcych zawd, gdyby pozostawa
w stosunku pracy; radca prawny swj zawd moe wykonywa poza tym w ramach umowy
cywilnoprawnej;
3) rzecznik patentowy, ale tylko w sprawach wynikajcych z prawa wasnoci przemysowej;
4) osoba sprawujca zarzd majtkiem lub interesami strony, ale tylko w tych sprawach,
ktre zwizane s z zarzdem, np. administrator budynku; zarzdca jako penomocnik
procesowy
nie bdzie mg prowadzi spraw rodzinnych lub osobistych swojego mocodawcy
ani te jego spraw majtkowych nieobjtych zarzdem;
5) osoby pozostajce ze stron w staym stosunku zlecenia, jeeli przedmiot sprawy wchodzi
w zakres tego zlecenia; przez stae zlecenie naley rozumie zlecenie udzielone
na czas nieokrelony lub na czas okrelony, ale dugoterminowo; niedopuszczalne jest
udzielenie
penomocnictwa procesowego osobie, ktra przyja zlecenie na prowadzenie jednej okrelonej
sprawy sdowej mocodawcy;
6) wspuczestnicy sporu (wspuczestnicy procesowi) wspuczestnik procesowy moe by
penomocnikiem wycznie innego wspuczestnika procesowego (innych wspuczestnikw),
dziaajcego po tej samej stronie procesu; moliwo udzielenia wspuczestnikowi
penomocnictwa procesowego dotyczy wszystkich rodzajw wspuczestnictwa;

Strona | 22
7) czonkowie
Zgodnie z art. najbliszej rodziny strony5:moe by procesowe albo do niektrych czynnoci
88 k.p.c. penomocnictwo
a) rodzice strony,
procesowych.
b) maonek strony (rozwd i separacja wykluczaj udzielenie penomocnictwa procesowego),
c) rodzestwo strony (take rodzestwo przyrodnie),
Penomocnictwo procesowe dzielimy na penomocnictwo oglne i
d) zstpni strony (dzieci, wnuki) oraz
szczeglne.
e) osoby pozostajce ze stron w stosunku przysposobienia (adopcji), tj. przysposabiajcy
Penomocnictwo procesowe
i przysposobiony, oglne zawiera
bez wzgldu na rodzajumocowanie do prowadzenia wszystkich spraw
przysposobienia;
mocodawcy.
8) w przypadku osoby prawnej oraz przedsibiorcy, nawet gdyby nie mia on osobowoci
prawnej,
Penomocnictwo procesowe szczeglne
bd organu nadrzdnego tej jednostkizawiera umocowanie
pracownik, do prowadzenia
ktry nie konkretnej sprawy
musi mie adnych
mocodawcy.
szczeglnych
kwalifikacji zawodowych i moe by nawet pracownikiem najniszego szczebla;
9) przedstawiciele
Penomocnictwo dopowiatowego centrum
niektrych tylko pomocy
czynnoci rodzinie albo
procesowych orodka pomocy do
to penomocnictwo spoecznej,
dokonania
tychktrym mona
czynnoci w udzieli
procesie,penomocnictwa
ktre mocodawca wycznie
wyranie dowprowadzenia procesu
penomocnictwie o ustalenie
oznaczy.
ojcostwa
i o alimenty;
Istniej 3 formy ustanowienia penomocnika procesowego:
10) przedstawiciel organizacji zrzeszajcej rolnikw indywidualnych, ktrego to mog ustanowi
rolnicy w sprawach dotyczcych prowadzenia gospodarstwa rolnego, jeeli rolnik jest
1) forma pisemna,
czonkiem
2) tej
forma ustna strona
organizacji; na rozprawie
przykadowo (lub na
s to kka posiedzeniu
rolnicze jawnym) skada
i koa gospody owiadczenie
wiejskich;
do protokou o ustanowieniu penomocnika procesowego,
11) przedstawiciel organizacji zajmujcej si ochron konsumentw, ktrego to mog ustanowi
3) konsumenci
ustanowieniewadwokata
sprawachlub radcy prawnego
zwizanych z urzdu roszcze
z dochodzeniem jeeli sd na wniosek strony
konsumenckich;
zwolnionej od kosztw sdowych ustanowi dla niej adwokata
12) przedstawiciel organizacji zajmujcej si udzielaniem pomocy twrcom lub radc prawnego
projektw z urzdu,
to jest to rwnoznaczne z udzieleniem mu penomocnictwa procesowego
wynalazczych, ktrego to moe ustanowi wynalazca w sprawach dotyczcych ochrony (art. 117 i 118 k.p.c.).
Sprawowanie zastpstwa procesowego w wybranych sprawach, w ktrych stron albo
wasnoci przemysowe.
uczestnikiem
Udzielenie penomocnictwa procesowego jest obcione opat skarbow w kwocie 17
postpowania jest Skarb Pastwa jest jednym z aspektw dziaalnoci Prokuratorii Generalnej,
z.
ktra mocodawca
Jeeli to zajmuje si ochron
nie prawn
ograniczy Skarbu Pastwa.
w penomocnictwie Czynnoci
zakresu tegozastpstwa procesowego
penomocnictwa, to
sprawowanego przez Prokuratori Generaln wykonuj radcowie i starsi radcowie Prokuratorii
penomocnik
Generalnej.
moe dokonywa wszelkich czynnoci procesowych czcych si ze spraw.
Przepis
Zastpowanieart. 91 przed
k.p.c. sdem
stanowi, e zakresem
Skarbu Pastwapenomocnictwa
przez Prokuratoriprocesowego
Generaln zjest
mocy samego prawa
obligatoryjne,
objte jest teprzedmiotu
jeeli warto wniesienie skargi o wznowienie
sporu przekracza postpowania.
kwot miliona zotych oraz w postpowaniu
przed Sdem Najwyszym. W innych sprawach cywilnych Prokuratoria Generalna moe przej
zastpstwo procesowe
Specyficznym z urzdu
uprawnieniem lub na wniosek,
penomocnika jeeli wymaga
procesowego tego ochrona
jest udzielenie wanych
dalszego
praw lub interesu Skarbu Pastwa. Stanowisko Prokuratorii Generalnej w przedmiocie przejcia
penomocnictwa
sprawy Skarbu(tzw.
procesowego Pastwa jest wice,
substytucja). a dokonanie
Substytutem moeprzejcia wycza
by wycznie dotychczasowego
adwokat lub radca prawny.
penomocnika
Substytut ma takie same uprawnienia jak pierwszy penomocnik. Dorcze sd dokonuje jednak
Skarbu Pastwa
wycznie od udziau procesowemu,
penomocnikowi w sprawie. a nie substytutowi.
Mocodawca
Prawnicy z Unii
(strona)
Europejskiej
moe wyczy
oraz prawnicy
z zakresu
spoza
penomocnictwa
Unii Europejskiej
tylko
mog
czynnoci
wiadczy
procesowe
pomoc
prawn
dyspozytywne, tj. zawarcie ugody, zrzeczenie si roszczenia, uznanie powdztwa. Wyczenie to
na terenie
musi by jednak
Polski,wyranie
jeeli w swoim
zaznaczone
kraju ojczystym
w treci penomocnictwa.
wykonuj zawd, ktrego tytu zawodowy
odpowiada zawodowi adwokata lub radcy prawnego w Polsce. Osoby takie musz najpierw
wpisa si
Penomocnik procesowy dokonuje czynnoci, ktre s natychmiast skuteczne w stosunku
na
do jego prowadzon
list mocodawcy. przez okrgow rad
Jeeli penomocnik adwokack
procesowy lub list
dokona prowadzon
czynnoci przez zokrgow
niezgodnej izb
interesami
radcw
a) z prawnych.
czci, na ktr Listy te
wpisujeskadaj
si si z
prawnikwdwch
z czci,
Unii tj.:
Europejskiej, oraz
lub wol swojego mocodawcy, to czynno ta i tak wywoa bezporedni skutek w stosunku
b)
do zmocodawcy.
czci, na ktr wpisuje
To samo si prawnikw
dotyczy wszystkichspoza Unii Europejskiej.
zaniecha i zaniedba, ktrych dopuci si
penomocnik, np. gdy nie wnis w terminie apelacji. Rodzi to natomiast po jego stronie
odpowiedzialno
Prawnik spoza Uniiodszkodowawcz
Europejskiej moe wobec mocodawcy.
w Polsce wystpowa jako penomocnik w postpowaniu
cywilnym tylko w imieniu obywatela lub innej osoby zwizanej przynalenoci do tego pastwa,
w
W ktrym sam wykonuje
razie dokonania przez swj zawd. Musi
penomocnika on ponadto
czynnoci, wystpowa
ktr wsplnie
jego mocodawca z polskim
ocenia krytycznie,
adwokatem
moe on
lub radc prawnym
t czynno niezwocznie zmieni (sprostowa) albo w caoci odwoa (art. 93 k.p.c.). Wymaga
to
jednak jednoczesnej
Jeeli za obecnocinie
czynno procesowa na wywoaa
rozprawie jeszcze
penomocnika procesowego
adnych i jego mocodawcy.
skutkw prawnych, a postpowanie
w danej instancji jeszcze si nie skoczyo, to wwczas czynno penomocnika moe zosta
odwoana
5 zarwno przez stron, jak i przez jej penomocnika odwoanie czynnoci procesowej
Moliwo udzielenia im penomocnictwa dotyczy tylko tych stron procesu, ktre s osobami fizycznymi.
na oglnych zasadach.

Strona | 24
23
Adwokat lub radca prawny, ktrzy wypowiedzieli penomocnictwo, musz jeszcze dziaa za
stron
przez dwa tygodnie (art. 94 2 k.p.c.).
W postpowaniu cywilnym liczba penomocnikw procesowych jest nieograniczona.
W razie ustanowienia wicej ni jednego penomocnika procesowego moliwe jest rozdzielenie
midzy nich obowizkw w tej sprawie, np. kady z nich bdzie odpowiada za inny wtek
wystpujcy w procesie.

Strona, ktra wygra spraw, ma prawo do zwrotu poniesionych kosztw procesu, ale w zakresie
kosztw zastpstwa procesowego otrzyma zwrot wynagrodzenia tylko jednego adwokata
lub radcy prawnego. Wynagrodzenie penomocnikw niezawodowych w ogle nie jest przez sd
zasdzane, gdy nie wchodzi w skad celowych kosztw procesu.

Osoba, ktrej nie udzielono penomocnictwa, nie moe by uwaana za penomocnika.

Wadliwe umocowanie penomocnika procesowego, w tym rwnie brak umocowania, jest
przyczyn
niewanoci postpowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Poza wyjtkiem przewidzianym w art. 97 k.p.c. (tymczasowe dopuszczenie penomocnika)
nie jest dopuszczalne zatwierdzanie przez stron czynnoci dokonanych przez osob
nieuprawnion,
np. przez osob, ktra nie moe by penomocnikiem. W tym przypadku postpowanie cywilne
dotknite jest bezwzgldn niewanoci ze wszystkimi tego skutkami.
24. Udzia prokuratora w postpowaniu cywilnym (str. 188 193).

Prokurator jest organem, ktry w postpowaniu cywilnym dba o prawn ochron pastwa
i spoeczestwa. Stanowi on dopenienie w systemie ochrony prawnej indywidualnych i
zbiorowych
interesw stron stosunkw cywilnoprawnych.
Zgodnie z art. 7 k.p.c. istniej 3 przesanki udziau prokuratora w postpowaniu
cywilnym:
1) ochrona praworzdnoci,
2) ochrona praw obywateli,
3) ochrona interesu spoecznego.

Przesanki udziau prokuratora mog wystpowa oddzielnie, ale niekiedy take

cznie.
Zasadniczo inicjatywa wzicia udziau w postpowaniu cywilnym wychodzi zawsze od
prokuratora.
Decyzja prokuratora o wziciu udziau w postpowaniu cywilnym nie moe by zakwestionowana
ani przez strony, ani przez sd.

Udzia prokuratora jest obligatoryjny w postpowaniu o ubezwasnowolnienie (art. 546 2

k.p.c.).
S dwie formy udziau prokuratora w postpowaniu cywilnym, a
mianowicie:
1. Wszczcie postpowania polega przede wszystkim na wytoczeniu powdztwa, chocia
moliwe
jest te wszczcie przez prokuratora postpowania nieprocesowego. W tym przypadku
prokurator
musiaby zoy w sdzie wniosek o wszczcie postpowania nieprocesowego.
2. Wstpienie do ju prokuratora
toczcego si
Oglne uprawnienie dopostpowania.
wszczynania postpowania w kadej sprawie cywilnej,
jak rwnie do wzicia udziau w kadym toczcym si postpowaniu cywilnym wynika z art. 7
k.p.c.
Jednake w sprawach niemajtkowych z zakresu prawa rodzinnego prokurator moe wytoczy
powdztwo tylko w wypadkach wskazanych w Kodeksie rodzinnym i opiekuczym, zgodnie z
ktrym
w sprawach rodzinnych prokurator nie moe wytoczy powdztwa jedynie w sprawie o rozwd
i w sprawie o separacj.

Strona | 25
Prokurator, wytaczajc powdztwo, czyni to zawsze:
1) albo na rzecz oznaczonej osoby wwczas musi j wskaza w pozwie, np. prokurator
wytaczajcy powdztwo o alimenty wskazuje w pozwie uprawnionego do alimentacji;
prokurator w tym przypadku wystpuje w sprawie jako strona w znaczeniu formalnym,
a osoba wskazana przez prokuratora jest stron w znaczeniu materialnym;
2) albo nie na rzecz oznaczonej osoby wwczas prokurator pozywa wszystkie strony spornego
stosunku prawnego, np. prokurator, wytaczajc powdztwo o uniewanienie maestwa,
pozywa oboje maonkw w sprawach tych po stronie powodowej bdzie dziaa wycznie
prokurator jako strona w znaczeniu formalnym.

Prokurator z mocy prawa jest zwolniony od kosztw sdowych i od swoich pozww nie uiszcza
opat sdowych.

Na podstawie art. 60 k.p.c. prokurator moe przystpi do kadego postpowania cywilnego

w kadym jego stadium. Dotyczy to rwnie tych spraw cywilnych, w ktrych prokurator nie
mgby
wytoczy powdztwa, tj. w sprawach o rozwd i separacj.
Prokurator moe w szczeglnoci skada wnioski dowodowe, formuowa twierdzenia i
owiadczenia
oraz wygasza przemwienia sdowe, a take wnosi wszystkie rodki zaskarenia.
Jeeli prokurator wstpi do postpowania nieprocesowego, staje si kolejnym uczestnikiem
tego postpowania.

Jeeli sd uzna, i udzia prokuratora w sprawie jest potrzebny, to zawiadamia prokuratora

o tej sprawie (art. 59 k.p.c.).

Przepisy nakazuj sdowi wysanie zawiadomienia do prokuratora m.in. w nastpujcych

sprawach:
1) o uniewanienie maestwa,
2) o ustalenie istnienia lub nieistnienia maestwa,
3) o zaprzeczenie ojcostwa,
4) o ustalenie bezskutecznoci uznania ojcostwa,
5) o rozwizanie przysposobienia,
6) o odebranie osoby podlegajcej wadzy rodzicielskiej lub pozostajcej pod opiek,
7) o rozpoznanie przez sd skargi na ukaranie przez komornika grzywn.

25. Powdztwo o zasdzenie wiadczenia (str. 218 223).

W procesach wszcztych powdztwem o wiadczenie przedmiotem sporu jest okrelony stosunek

zobowizaniowy czcy wierzyciela i dunika. Wierzyciel wystpuje w procesie jako powd,
a dunik jako pozwany.

Cech charakterystyczn powdztw o zasdzenie wiadczenia jest to, e wyroki uwzgldniajce

powdztwa s deklaratywne i wykonalne, tj. nadaj si do wykonania w drodze egzekucji.

Aby powdztwo o wiadczenie mogo zosta przez sd uwzgldnione, roszczenie objte

tym powdztwem musi by wymagalne i zaskaralne.

Roszczenie jest wymagalne wwczas, gdy nadszed ju termin jego zaspokojenia. Zasdzeniu
roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczno, i stao si ono wymagalne dopiero w toku
sprawy
(art. 316 1 in fine k.p.c.).
Jeeli powdztwo obejmuje roszczenie niewymagalne w momencie wyrokowania (zamknicia
rozprawy), to mwimy wwczas o przedwczesnoci tego powdztwa. Pozwany moe w takich
sprawach podnie zarzut przedwczesnoci powdztwa.

Strona | 26
Roszcze o wiadczenia powtarzajce si, czyli o wiadczenia wymagalne w kolejnych
nastpujcych
po sobie terminach (np. roszczenia o alimenty), mona dochodzi take na przyszo (art. 190
k.p.c.).
Zaskaralno roszczenia oznacza, e mona go dochodzi przed sdem. Roszczenie
niezaskaralne
jest zatem roszczeniem, co do ktrego sd nie udzieli ochrony prawnej. Do roszcze
niezaskaralnych
zaliczamy roszczenia przedawnione6 oraz roszczenia wynikajce z zobowiza naturalnych 7
(niezupenych).
Okoliczno, e roszczenie dochodzone przez powoda w ramach powdztwa o wiadczenie
jest niewymagalne bd niezaskaralne, jest podstaw oddalenia powdztwa. Rozstrzygnicie
oddalajce ma zawsze posta wyroku.

Mona wyrni trzy rodzaje pozww, przez ktrych wniesienie nastpuje wytoczenie powdztwa
o wiadczenie:

1. Pozew z daniem zwykym (prostym) chodzi tu o typowe pozwy, w ktrych powd zgasza
jedno albo kilka roszcze, a kade z tych roszcze z osobna zostanie przez sd rozpoznane
i rozstrzygnite. W przypadku ustosunkowania si sdu w wyroku osobno do kadego z
roszcze
nastpi tzw. przedmiotowa kumulacja roszcze.
2. Pozew z daniem alternatywnym ta forma pozwu wykorzystywana jest do dochodzenia
roszcze wynikajcych z zobowiza przemiennych (alternatywnych). S to zobowizania,
ktre dunik moe wykona przez spenienie jednego z kilku alternatywnych (przemiennych)
wiadcze. Jeeli zobowizanie czce strony zostao uksztatowane jako zobowizanie
przemienne, to prawo wyboru wiadczenia, ktre ma zosta spenione, naley w zasadzie
do dunika. Z tego wzgldu powd nie moe ograniczy si w pozwie do dania jednego
okrelonego wiadczenia, ale musi wymieni wszystkie alternatywne wiadczenia objte
tym zobowizaniem. Jeeli roszczenie powoda okae si bezzasadne, sd powdztwo oddali
w caoci.
3. Pozew z daniem ewentualnym jest to pozew, w ktrym powd domaga si w pierwszej
kolejnoci wiadczenia podstawowego (pierwotnego), ale na wypadek nieuwzgldnienia
tego roszczenia da zasdzenia roszczenia ewentualnego. Przykadowo, powd uyczy
pozwanemu rower, ktry nie zosta mu oddany z powrotem. Jednoczenie powd sysza,
e pozwany ten rower lekkomylnie utraci. Dziki zastosowaniu pozwu z daniem
ewentualnym
powd wygra swoj spraw rwnie wtedy, gdy okae si, e uyczony rower ju w ogle
nie istnieje albo e pozwany utraci nad nim wadztwo.
Powdztwami o wiadczenie s m.in.:

a) wszelkie powdztwa o zapat pienidzy,

b) powdztwa windykacyjne (o wydanie rzeczy ruchomej lub
c) nieruchomej),
d) powdztwa negatoryjne,
e) powdztwa o ochron naruszonego posiadania (powdztwa
f) posesoryjne),
g) powdztwa o ochron dbr osobistych,
h) powdztwa alimentacyjne,
powdztwa o eksmisj,
powdztwa o zapat nalenoci pracowniczych.

6
Sd uwzgldnia przedawnienie tylko na zarzut pozwanego, a nie z urzdu (art. 117 2 k.c.).
7
Np. roszczenie o spenienie wiadczenia z gry lub zakadu. Roszczenia te s zaskaralne tylko wwczas, gdy wynikaj
z gry lub zakadu prowadzonego na podstawie zezwolenia waciwego organu pastwowego (art. 413 2 k.c.).

Strona | 27
26. Powdztwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa
(str. 223 226).

Wszystkie powdztwa o ustalenie musz spenia warunki okrelone w art. 189 k.p.c. z przepisu
tego wynika, e:

1) powdztwa o ustalenie mog zmierza zarwno w kierunku pozytywnym (ustalenie istnienia),

jak i negatywnym (ustalenie nieistnienia);
2) przedmiotem tych powdztw moe by tylko problem istnienia okrelonego stosunku
prawnego
lub prawa;
3) powd moe da ustalenia przez sd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub
prawa,
gdy ma
Powd mawinteres
tym interes
prawnyprawny.
w wytoczeniu powdztwa o ustalenie wtedy, gdy powdztwo to moe
doprowadzi do udzielenia mu ochrony prawnej.

Przedmiotem powdztwa o ustalenie moe by tylko prawo lub stosunek

prawny.
Czynna legitymacja procesowa przysuguje osobie, ktra ma interes prawny w daniu ustalenia
prawa lub stosunku prawnego, a bierna legitymacja procesowa w tych sprawach przysuguje
osobie,
przeciwko ktrej istnieje interes prawny w daniu ustalenia.
Wyrok w sprawie z powdztwa o ustalenie ma charakter deklaratywny, ale nie nadaje si
do wykonania w drodze egzekucji.

Roszczenie objte powdztwem o ustalenie nie podlega przedawnieniu. Powdztwo o ustalenie

mona wytoczy w kadym czasie, tak dugo, jak dugo powd ma w tym interes prawny.

Interes prawny w wytoczeniu powdztwa o ustalenie ganie, gdy pojawia si interes prawny
w wytoczeniu powdztwa o wiadczenie. Przykadowo, jeeli upyn termin zwrotu poyczonych
pienidzy, to powd nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powdztwa o ustalenie, e
przysuguje
mu roszczenie o zapat sumy pieninej, ale ma interes w tym, by sd zasdzi t sum
od pozwanego. Umoliwi to powodowi wszczcie postpowania egzekucyjnego przeciwko
pozwanemu.
Przykadem powdztwa ustalajcego pozytywnego jest powdztwo lokatora przeciwko
wacicielowi
budynku o ustalenie, e powd wstpi w stosunek najmu lokalu mieszkalnego po zmarym
najemcy
tego lokalu (art. 691 k.c.), a zatem e istnieje pomidzy stronami stosunek najmu lokalu
mieszkalnego.
Przykadem powdztwa o ustalenie negatywne jest powdztwo waciciela budynku przeciwko
lokatorowi o ustalenie, e nie wstpi on w stosunek najmu po zmarym najemcy (art. 691 k.c.),
27. Powdztwo
a zatem o uksztatowanie
e pomidzy stronami nie prawa
istniejelub stosunku
stosunek prawnego
najmu (str. 226 229).
lokalu mieszkalnego.
Powdztwa o uksztatowanie prawa lub stosunku prawnego okrelane s rwnie jako powdztwa
ksztatujce lub prawnoksztatujce.

Wyroki z powdztw ksztatujcych maj charakter konstytutywny, co oznacza, e sytuacja

prawna
stron procesu po prawomocnoci wyroku jest inna ni przed jego uprawomocnieniem.
Powd wytaczajcy powdztwo o uksztatowanie nie domaga si zasdzenia wiadczenia,
a take nie musi mie interesu prawnego w wytoczeniu powdztwa. Powdztwa ksztatujce
mona
wytoczy wwczas, gdy zostan spenione okrelone przesanki przewidziane w przepisach
szczeglnych. Przykadowo, skuteczne powdztwo o rozwd mona wytoczy wwczas,
gdy pomidzy maonkami nastpi trway i zupeny rozkad poycia maeskiego,
a zarazem nie wystpuj przesanki uniemoliwiajce orzeczenie rozwodu.

Strona | 28
Skutki prawne wyrokw z powdztw o uksztatowanie moemy podzieli na skutki ex tunc
(z moc wsteczn, np. wyrok uniewaniajcy maestwo) oraz skutki ex nunc (od daty
prawomocnoci, np. wyrok rozwodowy).

W sprawach o uksztatowanie nie obowizuj terminy przedawnienia. Natomiast cz z

powdztw
o uksztatowanie musi by wytoczona w cile okrelonych tzw. terminach sdowego
dochodzenia
roszcze (terminach zawitych) np. szeciomiesiczny termin do wytoczenia powdztwa
o zaprzeczenie ojcostwa (art. 63 i 69 1 k.r.o.) oraz szeciomiesiczny termin do wytoczenia
powdztwa
Co o ustalenie
do zasady, bezskutecznoci
wyroki z powdztw uznania ojcostwa
o uksztatowanie (art. si
nie nadaj 78 do
1wykonania
i 79 k.r.o.).w drodze
egzekucji,
natomiast maj cech skutecznoci. Jako wyjtki od tej zasady mona wskaza nastpujce
wyroki:
1) podwyszajcy wynagrodzenie ryczatowe umwione przez strony umowy o dzieo;
2) zmieniajcy (podwyszajcy) wysoko wiadczenia pieninego okrelonego w umowie stron
lub w orzeczeniu sdowym.

Powysze wyroki s wyrokami konstytutywnymi, ale jednoczenie zawieraj one zasdzenie

w zmienionej wysokoci wiadczenia pieninego, a zatem nadaj si do wykonania
w drodze egzekucji.

Istniej 3 grupy powdztw ksztatujcych:

1. Powdztwa zmierzajce do powstania nowego stosunku prawnego, wczeniej nieistniejcego,

np. powdztwo o zawarcie umowy przyrzeczonej (ostatecznej) na podstawie zawartej wczeniej
umowy przedwstpnej (art. 390 2 k.c.).
2. Powdztwa zmierzajce do zmiany ju istniejcego stosunku prawnego, np. wszystkie
powdztwa o zmian umowy (np. z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunkw art. 3571 k.c.).
3. Powdztwa zmierzajce do zniesienia (likwidacji) ju istniejcego prawa lub stosunku
prawnego, np. powdztwa o rozwd, o orzeczenie separacji, o uniewanienie maestwa.

28. Dorczenia sdowe (str. 250 254).

Dorczenia dokonywane przez sd su sprawnemu przeprowadzeniu postpowania w sprawie,

ale przede wszystkim gwarantuj stronom i uczestnikom postpowania moliwo obrony ich
praw.
Istniej nastpujce sposoby dokonywania przez sd dorcze pism sdowych (wezwa,
zawiadomie, zarzdze przewodniczcego, odpisw orzecze sdowych) oraz pism
procesowych
(odpisw pism i zacznikw strony przeciwnej):
1. Dorczenie przez poczt pisma sdowe dorczane przez poczt wysyane s jako listy
polecone
za potwierdzeniem odbioru. Do kadej przesyki sdowej doczany jest formularz
potwierdzenia
odbioru, zwany zwrotk.
2. Dorczenie przez komornika t form dokonywania dorcze stosuje si w przypadku
tzw. dorcze trudnych, tj. dorcze wymagajcych przybycia do adresata w godzinach
wieczornych albo wyjtkowo w godzinach nocnych, w miejscach niebezpiecznych
bd zagroonych przestpczoci, co mogoby wymaga asysty policyjnej, czy w innych
nietypowych warunkach.
3. Dorczenie przez wonych sdowych chodzi tu o pracownikw administracyjnych sdu,
ktrym mona powierzy dokonywanie dorcze wikszej liczby przesyek przeznaczonych
dla tego samego odbiorcy.
4. Dorczenie przez sdow sub dorczeniow wwczas, gdy taka suba dorczeniowa
zostanie przy sdzie utworzona.
5. Dorczenie pisma adresatowi przez wrczenie mu pisma bezporednio w sekretariacie sdu
(art. 132 2 k.p.c.) tylko wwczas, gdy adresat pojawi si osobicie w sdzie, a ponadto
wykae
swoj tosamo. Musi on rwnie podpisa zwrotk potwierdzajc odbir przesyki.
Strona | 29
6. Dorczenie na skrytk pocztow (od 7 padziernika 2007 roku), ktre moe by dokonywane
na wniosek strony, ktra musi sdowi wskaza adres skrytki pocztowej. W skrytce pocztowej
adresata umieszcza si jedynie zawiadomienie o przesyce sdowej, a sam przesyk skada
si
w placwce pocztowej. Jeli pomimo dwch kolejnych zawiadomie zoonych w skrytce
pocztowej adresat nie odbierze przesyki sdowej, to po 14 dniach przesyka powrci do sdu
ze skutkiem dorczenia.
7. Dorczenie drog elektroniczn (w elektronicznym postpowaniu upominawczym) powodowi,
a pozwanemu pod warunkiem, e wniesie swoje pismo drog elektroniczn (art. 131 1 k.p.c.).
8. Pozostawienie przesyki w aktach sprawy ze skutkiem dorczenia jest to forma dorczenia
zastpczego, ktr stosuje si wwczas, gdy strona zmienia swoje miejsce zamieszkania
i pomimo pouczenia nie zawiadomia o tym sdu (art. 136 k.p.c.). To samo dotyczy sytuacji,
gdy osoba prawna nie zgosia do rejestru sdowego zmiany swego adresu (art. 139 4 k.p.c.).
9. Dorczenie dokonane do rk kuratora do dorcze (art. 143 i n. k.p.c.) jest to kolejna forma
dorczenia zastpczego, ktr stosuje si wwczas, gdy miejsce pobytu jednej ze stron nie
jest
znane, a zachodzi konieczno dorczenia tej stronie pozwu lub innego pisma procesowego
czcego si z koniecznoci podjcia obrony. W tym przypadku strona dziaajca moe zoy
wniosek o ustanowienie dla drugiej strony kuratora do dorcze do czasu zgoszenia si
tej strony. Kuratora ustanowi przewodniczcy zarzdzeniem lub sd postanowieniem,
jeeli wnioskodawca uprawdopodobni, e miejsce pobytu drugiej strony nie jest znane.
10. Wywieszenie pisma sdowego w budynku sdu jest to ostatnia forma dorczenia
zastpczego.
Dotyczy to tych wszystkich przypadkw, w ktrych miejsce pobytu strony nie jest znane,
a brak podstaw do ustanowienia kuratora do dorcze. Ta forma dorcze zastpczych moe
by
stosowana dopty, dopki nie zgosi si sama strona albo jej przedstawiciel, albo penomocnik
Nieprocesowy.
mona nie odbiera adresowanych do adresata przesyek. W razie bowiem zlekcewaenia
obowizku odebrania przesyki i tak nastpi skutek dorczenia.

Jeeli adresatem jest osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, uprawniony do odbioru
przesyki sdowej jest organ powoany do reprezentowania tej osoby prawnej, a take pracownik
upowaniony do odbioru pism.

Jeeli adresatem przesyki jest przedsibiorca wpisany do KRS, dorcze dokonuje si pod adres
podany w rejestrze, chyba e sam adresat wskaza inny adres do dorcze.

Jeeli adresatem przesyki sdowej jest osoba fizyczna, to dorcze dokonuje si przede
wszystkim
w jej miejscu zamieszkania. W razie trudnoci dorcze mona dokonywa w miejscu pracy
adresata
lub tam,
Jeeli gdzie si
adresata nie adresata zastanie.
ma w miejscu zamieszkania, natomiast przebywa tam czonek jego rodziny,
to w takim przypadku dorczajcy moe powierzy przesyk sdow domownikowi, pod
warunkiem,
e jest on penoletni.
29. Terminy w postpowaniu cywilnym (str. 244 250).

Wszystkie terminy procesowe moemy podzieli na:

1) terminy wice strony i innych uczestnikw postpowania terminy dla czynnoci stron
dzielimy w zalenoci od tego, jakie jest rdo ich powstania:
a) jeeli s one ustanowione przepisem ustawy, to okrelamy je jako terminy ustawowe;
b) jeeli s one ustanowione decyzj sdu, okrelamy je jako terminy sdowe;
c) jeeli wynikaj one z porozumienia stron, okrelamy je jako terminy umowne;
2) terminy adresowane do sdu (dotyczce czynnoci sdu) okrelane jako terminy instrukcyjne
(porzdkowe).

Strona | 30
Ad. 1a.

Terminy ustawowe ustanowione s zawsze przepisem ustawy. Nale do nich wszystkie terminy
do wnoszenia rodkw zaskarenia, np. termin dwch tygodni do wniesienia apelacji,
termin tygodniowy do wniesienia zaalenia.

Terminy ustawowe okrelone s w sposb sztywny i nie mog by przez sd zmieniane.

Uchybienie terminowi ustawowemu oznacza, e czynno dokonana po terminie bdzie
bezskuteczna.
Istnieje natomiast moliwo przywrcenia terminu w razie jego uchybienia.
Ad. 1b.

Terminy sdowe s to terminy ustanowione w przypadkach wskazanych w ustawie przez sd

(postanowieniem) lub przez sdziego przewodniczcego (zarzdzeniem), np. wyznaczony przez
sd
termin do uzupenienia przez stron brakw w zakresie zdolnoci sdowej lub procesowej
albo w skadzie jej organw (art. 70 1 k.p.c.).
Czynno dokonana po upywie terminu sdowego jest bezskuteczna. W przeciwiestwie do
terminw
ustawowych terminy sdowe mog zosta przez przewodniczcego zmienione, tj. przeduone
lub skrcone (art. 166 k.p.c.).
Przeduenie terminu sdowego nastpuje tylko na wniosek strony zoony ex ante, tj. przed
upywem
terminu. We wniosku o przeduenie terminu sdowego strona musi powoa si na wan
przyczyn, ktr oceni przewodniczcy, i jeeli przyzna racj wnioskodawcy zarzdzeniem
przeduy (lub skrci) ustanowiony wczeniej termin sdowy.
Przedua mona wycznie terminy sdowe. adne inne terminy nie podlegaj przedueniu
lub skrceniu przez sd. Ponadto terminy sdowe mona przywraca na oglnych zasadach.

Ad. 1c.

Termin umowny jest to termin wynikajcy z umowy stron. Jedynym przykadem terminu
umownego
jest termin do zawieszenia postpowania na zgodny wniosek stron. Czas trwania tego terminu
uzgadniaj midzy sob strony, ale nie moe by on krtszy ni 3 miesice i nie moe by
duszy ni rok (art. 178 w zw. z art. 181 pkt 2 i art. 182 1 k.p.c.).
Sd nie jest zwizany zgodnym wnioskiem stron o zawieszenie postpowania na okrelony
termin.
Ad. 2.

Terminy instrukcyjne (porzdkowe) s to terminy ustanowione przez ustawodawc, ale

adresowane
do sdu i dotyczce czynnoci sdowych. Terminy te nie maj charakteru prekluzyjnego, co
oznacza,
e dokonanie przez sd czynnoci po terminie nie powoduje adnych ujemnych nastpstw
procesowych, a w 2szczeglnoci
Przykady: termin czynno taka
tygodni do odroczenia nie staje
ogoszenia si ani
wyroku niewana,
(art. 326 1 ani bezskuteczna.
k.p.c.), termin 2
tygodni
do sporzdzenia przez sd uzasadnienia wyroku (art. 329 i 387 2 k.p.c.), termin tygodniowy
do rozpoznania wniosku o udzielenie zabezpieczenia (art. 737 k.p.c.), termin trzydniowy
do rozpoznania wniosku o nadanie tytuowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalnoci (art. 781 1
k.p.c.).
Stronie nie przysuguj adne rodki procesowe przeciwko sdowi, ktry narusza terminy
instrukcyjne. Strona moe w tej sytuacji co najwyej podj dziaania pozaprocesowe polegajce
na zoeniu skargi u przewodniczcego wydziau lub prezesa sdu.

Strona | 31
Terminy ustawowe i sdowe s terminami nieprzekraczalnymi (terminy zawite, czyli prekluzyjne).
Terminy prekluzyjne (zawite) maj t waciwo, e czynno dokonana po ich upywie
jest czynnoci bezskuteczn. Aby sd przywrci uchybiony termin, musz by spenione
nastpujce
warunki:
1. Strona musi zoy wniosek o przywrcenie uchybionego terminu w terminie 7 dni
od momentu, w ktrym ustaa przyczyna uchybienia terminowi.
2. Strona nie moe ponosi winy w uchybieniu terminowi jako najczstsz przyczyn braku winy
strony wskazuje si jej chorob. Brak winy strony wystpi rwnie wtedy, gdy strona w okresie
biegu terminu procesowego znajdzie si w miejscowoci odcitej od wiata z powodu
siy wyszej. Strona nie ponosi rwnie winy, gdy zostao jej udzielone przez sd bdne
pouczenie co do czasu trwania terminu. Strona nie musi udowadnia braku winy, gdy
wystarczy,
e przesank t uprawdopodobni (art. 169 2 k.p.c.).
3. Uchybienie terminowi musi pociga dla strony ujemne skutki procesowe.
4. Jednoczenie ze zoeniem wniosku o przywrcenie terminu strona musi dokona uchybionej
czynnoci przykadowo, w jednym pimie procesowym strona zawrze spnion apelacj
oraz wniosek o przywrcenie terminu do jej wniesienia.

Z mocy art. 170 k.p.c. niedopuszczalne jest przywrcenie terminu do wniesienia apelacji od
wyroku
rozwodowego, wyroku ustalajcego nieistnienie maestwa i wyroku orzekajcego
uniewanienie
maestwa, jeeli jedna
Za nieprzywracalny ze stron
uwaany jest po
teuprawomocnieniu
termin roczny, po si wyroku
ktrego zawara
upywie nowy zwizek
przywrcenie
maeski.
uchybionego
terminu jest w zasadzie niedopuszczalne (art. 169 4 k.p.c.), oraz termin 5 lat, po ktrego
upywie
wznowienie postpowania
O przywrceniu uchybionegojestterminu
w zasadzie niedopuszczalne
sd moe orzeka na (art. 408 k.p.c.).
posiedzeniu niejawnym. Z kolei
oddalenie
wniosku o przywrcenie uchybionego terminu moe nastpi tylko na rozprawie. Sd orzeka
w przedmiocie przywrcenia terminu postanowieniem, i to wycznie na wniosek strony.
30. Koszty procesowe (str. 274 286).

Koszty procesu s to wszystkie koszty czce si z prowadzonym w sprawie cywilnej

postpowaniem, jeli podlegaj uwzgldnieniu i rozstrzygniciu przez sd w orzeczeniu
koczcym
postpowanie. Koszty czce si z dan spraw, ale nieuwzgldniane przez sd, okrela si
jako koszty pozaprocesowe.
Na koszty procesu skadaj si:

1 Koszty sdowe.
Do kosztw sdowych zaliczamy opaty sdowe i wydatki.
Istnieje 5 rodzajw opat sdowych:
1) stae pobierane w sprawach niemajtkowych oraz w niektrych cile okrelonych sprawach
majtkowych; opaty stae mieszcz si w przedziale od 30 do 5000 z;
2) stosunkowe pobierane od pism wszczynajcych postpowanie w danej instancji w sprawach
majtkowych; opata stosunkowa wynosi 5 % wartoci przedmiotu sporu lub wartoci
przedmiotu
zaskarenia; nie moe by jednak nisza ni 30 z i wysza ni 100 000 z;
3) podstawowe pobierane w tych sprawach cywilnych, w ktrych nie obowizuje opata
stosunkowa, staa ani tymczasowa; opata podstawowa peni funkcj opaty rezerwowej
i wynosi zawsze 30 z;
4) tymczasowe i ostateczne:
a) opata tymczasowa obowizuje wwczas, gdy okreli j sdzia przewodniczcy a moe
to uczyni na wniosek strony lub z urzdu w sprawie majtkowej, w ktrej nie da si na
razie
ustali wartoci przedmiotu sporu;
b) zastosowanie opaty tymczasowej czy si z koniecznoci przeksztacenia jej w opat
ostateczn w orzeczeniu koczcym postpowanie w sprawie;

Strona | 32
5) kancelaryjne pobierane od niektrych, cile okrelonych czynnoci sdowych, a mianowicie
od:
a) wniosku o wydanie z akt sdowych powiadczonego odpisu,
b) wniosku o wydanie odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem prawomocnoci,
c) wniosku o nadanie tytuowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalnoci,
d) wniosku o odpis ksigi wieczystej,
e)Awniosku o kwocie
D: opata w wydanie
6 z zakserokopii dokumentu
jedn stron wydanego znajdujcego
dokumentu; si 1wzaktach
E: opata w kwocie od jednej sprawy.
strony wydanej kserokopii.

Opaty sdowe to opaty od okrelonych czynnoci sdowych podejmowanych przez sd na

skutek
wniesionych pism procesowych. W zasadzie opat sdow naley uici przy wniesieniu do sdu
pisma podlegajcego opacie. Przede wszystkim s to pisma wszczynajce postpowanie w
sprawie
w danej instancji.
Opaty sdowe pobierane s bd w penej wysokoci (od pozwu, od wniosku o wszczcie
postpowania nieprocesowego, od apelacji oraz od nadzwyczajnych rodkw zaskarenia
skarga kasacyjna, skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia,
skarga o wznowienie postpowania), bd w uamkowej czci.

Istniej 3 sposoby uiszczania opat sdowych:

1) znaczkami (znakami) opaty sdowej opaty do kwoty 1500 z,
2) wpat gotwki do kasy sdu,
3) wpat na rachunek bankowy sdu.

Z kolei wydatki to koszty sdowe zwizane z prowadzeniem postpowania dowodowego

oraz koszty niektrych innych czynnoci sdowych. Typowymi przykadami wydatkw
s wynagrodzenie biegego lub tumacza oraz zwrot kosztw stawiennictwa wiadkw na
rozprawie.
Jeeli sd na wniosek strony ma dokona czynnoci poczonej z wydatkami, wzywa stron
do wpacenia zaliczki na poczet tego wydatku w oznaczonym terminie, nie duszym
ni dwa tygodnie. Jeeli zaliczka w tym terminie nie zostanie wpacona, sd nie dokona czynnoci
poczonej z wydatkiem. Zaliczk naley uici gotwk w kasie sdu lub bezgotwkowo na
rachunek
bankowy sdu.
Wysoko wynagrodzenia biegego ma z reguy charakter godzinowy i mieci si w przedziale
od 1,2 % do 3,7 % stawki bazowej za jedn godzin pracy nad sporzdzeniem opinii.
wiadkowie nie maj prawa do otrzymania wynagrodzenia, a jedynie do zwrotu kosztw
swego stawiennictwa w sdzie. wiadek otrzyma zwrot poniesionych kosztw wycznie
na swj wniosek zoony niezwocznie lub w cigu trzech dni po dniu stawiennictwa w sdzie.
2 Koszty osobistego udziau strony w rozprawach.
wiadkowie nie maj prawa do otrzymania wynagrodzenia, a jedynie do zwrotu kosztw
swego stawiennictwa w sdzie. wiadek zatem ma prawo do:
a) zwrotu kosztw przejazdu;
b) diety, jeeli przebywa w podry do sdu, w sdzie oraz w podry powrotnej do domu
przez okres duszy ni 12 godzin;
c) zwrotu utraconego w zwizku z pobytem w sdzie zarobku w jego rzeczywistej wysokoci,
ale nie wyszej ni 4,6 % kwoty bazowej za jeden dzie pobytu w sdzie;
d) zwrotu kosztw noclegu jeeli sd poleci wiadkowi pozosta w siedzibie sdu do nastpnego
dnia albo gdy bdzie to wynikao z bardzo wczesnej godziny rozpoczcia rozprawy lub bardzo
pnej godziny jej zakoczenia, a wiadek jest zamiejscowy.
wiadek otrzyma zwrot poniesionych kosztw wycznie na swj wniosek zoony niezwocznie
lub w cigu trzech dni po dniu stawiennictwa w sdzie.
W przypadku kosztw udziau strony nie stosuje si zaliczek na poczet tego wydatku. Strona w
toku
procesu pokrywa koszty swego stawiennictwa z wasnej kieszeni, natomiast moe sporzdzi
spis swoich kosztw, przedstawi go sdowi i zada zasdzenia zwrotu poniesionych kosztw
procesu od strony przeciwnej. Sd uwzgldni wniosek o zwrot kosztw, jeeli strona skadajca
wniosek wygra spraw.

Strona | 33
3 Koszty zastpstwa procesowego.
Prawo do wynagrodzenia maj tylko penomocnicy zawodowi (adwokaci i radcy prawni),
a penomocnicy niezawodowi maj tylko prawo do zwrotu kosztw swego stawiennictwa w sdzie.

Wysoko wynagrodzenia adwokackiego (radcowskiego) jest ustalana w drodze swobodnej

umowy
midzy adwokatem a klientem kade umwione przez adwokata z klientem honorarium
adwokackie
jest wic legalne. Niezalenie od istnienia zasady swobody stron w ksztatowaniu wysokoci
wynagrodzenia adwokackiego (radcowskiego), istnieje tzw. taksa adwokacka, w ktrej okrelone
s
konkretne stawki wynagrodzenia adwokatw za czynnoci podejmowane w postpowaniu
Sdy, zasdzajc zwrot kosztw zastpstwa procesowego na rzecz strony wygrywajcej,
cywilnym,
zwizane s
karnym i sdowoadministracyjnym.
stawkami przewidzianymi w taksie adwokackiej, a nie w umowie, chyba e wynagrodzenie
umowne
byo
Taksanisze ni stawka
adwokacka opaty
stanowi adwokackiej
take podstaw okrelona w taksie
do obliczenia (art.zastpstwa
kosztw 98 3 k.p.c.).
adwokackiego
ustanowionego z urzdu, ktre nastpnie sd zasdza od strony przeciwnej lub od Skarbu
Pastwa.
Adwokat ustanowiony z urzdu nie pobiera od zastpowanej strony adnego wynagrodzenia,
gdy zostanie mu ono zasdzone od strony przeciwnej lub gdy strona przeciwna wygraa proces

od Skarbu Pastwa.
Stawki wskazane w taksie adwokackiej s tzw. stawkami minimalnymi (bazowymi).
Stawki te (minimalne) mog by przez sd podwyszone, ale nie wicej ni szeciokrotnie,
nie mog te przekracza wartoci przedmiotu sprawy.

Strony zastpowane przez nieprofesjonalnych penomocnikw procesowych nie maj prawa do

zwrotu
wynagrodzenia tych penomocnikw, nawet gdyby faktycznie takie wynagrodzenie im zapaciy.
Maj one udziau
4 Koszty jedynie prawo do zwrotu kosztw osobistego stawiennictwa penomocnika na rozprawie.
mediatora.
W przypadku mediacji opartej na umowie stron o wysokoci wynagrodzenia mediatora rozstrzyga
umowa midzy mediatorem a stronami sporu. Wynagrodzenie mediatora jest w tej sytuacji
nieograniczone adnym progiem kwotowym i ponoszone jest przez strony w takich proporcjach,
jakie zostan midzy nimi uzgodnione.

Jeeli mediacja bdzie prowadzona na podstawie postanowienia sdowego, to wwczas

koszty mediacji opartej na takim postanowieniu sdowym nie s kosztami sdowymi, ale
stanowi
odrbn pozycj wrd kosztw procesowych s to tzw. koszty mediatora.
Zwolnienie strony od kosztw sdowych nie oznacza zatem zwolnienia od kosztw
mediacji.
Wynagrodzenie mediatora za cao postpowania mediacyjnego w sprawie majtkowej
wynosi 1 % wartoci przedmiotu sporu, lecz musi si mieci w przedziale 30 1000
z.
Jeeli mediator prowadzi na podstawie skierowania sdu mediacj w sprawie niemajtkowej,
a zatem w sprawie, w ktrej nie ma adnej wartoci przedmiotu sporu, to jego wynagrodzenie
wynosi 60 z za pierwsze posiedzenie mediacyjne i 25 z za kade nastpne posiedzenie
mediacyjne.
Jeeli mediator otrzyma zgod sdu na zapoznanie si z aktami sprawy i faktycznie akta te
czyta,
to moe podwyszy stawki wynagrodzenia o 10 %.

Strona | 34
31. Przesanki odrzucenia pozwu.

Przed dorczeniem odpisu naleycie opaconego oraz odpowiadajcego wszystkim wymogom

formalnym pozwu pozwanemu i przed wyznaczeniem rozprawy, sd bada wstpnie okolicznoci
majce znaczenie przesanek procesowych, a mianowicie:

1)czy droga sdowa jest dopuszczalna,

2)czy istnieje jurysdykcja krajowa,
3)czy strona nie korzysta z immunitetu sdowego,
4)czy sprawa o to samo roszczenie midzy tymi samymi stronami nie toczy si albo nie zostaa
ju
prawomocnie osdzona,
5) czy strony maj zdolno sdow i procesow oraz
6) czy strona, bdca osob prawn lub jednostk organizacyjn niemajc osobowoci prawnej,
ma organ powoany do jej reprezentowania.
Sformuowanie odrzucenie pozwu, ktre ma znaczenie techniczno prawne, oznacza,
e sd pozostawia powdztwo bez rozpoznania, uznajc, e sprawa nie moe by rozpoznana
i rozstrzygana przez sd z braku przesanek procesowych.

Przyczyn odrzucenia pozwu moe by:

1. Stwierdzenie niedopuszczalnoci drogi sdowej sd nie moe jednak odrzuci pozwu

w sprawie, ktra dotyczy roszcze pracownika. Tak spraw sd z urzdu przekae waciwemu
organowi, chyba e organ ten uzna si ju uprzednio za niewaciwy (art. 464 1 k.p.c.).
Ponadto sd nie moe odrzuci pozwu z tego powodu, e do rozpoznania sprawy waciwy jest
organ administracji publicznej lub sd administracyjny, jeeli organ administracji publicznej
lub sd administracyjny uznay si w tej sprawie za niewaciwe (art. 199 1 k.p.c.).
2. Stwierdzenie braku jurysdykcji krajowej w takiej sytuacji odrzucenie pozwu przed jego
dorczeniem stronie pozwanej moliwe jest tylko wtedy, gdy jurysdykcja ta nie moe by
ustanowiona wskutek wdania si pozwanego w spr co do istoty sprawy bez podniesienia
zarzutu
braku jurysdykcji. W sprawie, w ktrej moe doj do ustanowienia jurysdykcji krajowej wskutek
wdania si pozwanego w spr co do istoty sprawy, konieczne jest najpierw dorczenie
odpisu pozwu pozwanemu.
3. Stwierdzenie istnienia immunitetu sdowego, zawisoci sporu lub powagi rzeczy osdzonej.
Odrzucenie pozwu w tej pierwszej fazie postpowania moe nastpi na posiedzeniu
niejawnym (art. 199 3 k.p.c.).
Jeli jednak sd w tej fazie postpowania nie odrzuci pozwu z braku dostatecznych danych 8,
odrzucenie moe nastpi w dalszych fazach postpowania, i to na rozprawie, gdy sd w
kadym
stanie sprawy bierze pod uwag brak istnienia przesanek pozytywnych lub istnienie przesanek
negatywnych.
4. Brak zdolnoci sdowej jednej ze stron lub zdolnoci
procesowej powoda i niedziaania za niego przedstawiciela W tych sytuacjach odrzucenie pozwu
moe nastpi dopiero wwczas,
ustawowego.
gdy brak ten nie bdzie uzupeniony
5. Brak w skadzie organw jednostki organizacyjnej
zgodnie z art. 69 71 k.p.c.
bdcej powodem, uniemoliwiajcy jej dziaanie.
6. Zapis na sd polubowny w tej sytuacji odrzucenie pozwu moe nastpi tylko wwczas,
gdy pozwany podniesie zarzut zapisu na sd polubowny przed wdaniem si w spr co do istoty
sprawy (art. 1165 1 k.p.c.). Odrzucenie pozwu z tej przyczyny moe wic nastpi dopiero
po dorczeniu pozwu pozwanemu. Odrzucenie pozwu z powodu zapisu na sd polubowny
nie wchodzi jednak w gr, gdy zapis na sd polubowny jest niewany, bezskuteczny,
niewykonalny albo utraci moc, jak rwnie wtedy, gdy sd polubowny orzek
o swej niewaciwoci (art. 1165 2 k.p.c.).
8
Np. nie wiedzc, e sprawa o to samo roszczenie midzy tymi samymi stronami zostaa ju prawomocnie
osdzona.
Strona | 35
32. Zawieszenie postpowania (str. 314 319).

Wyrniamy nastpujce rodzaje zawieszenia postpowania:

1) z mocy prawa,
2) obligatoryjne przez sd z urzdu,
3) obligatoryjne przez sd na wniosek,
4) fakultatywne (tj. zalene od uznania sdu) przez sd z urzdu,
5) przez sd na zgodny wniosek stron jest to zawieszenie fakultatywne, ale na wniosek
stron (art. 178 k.p.c.).

Ad. 1.

Postpowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa, jeeli sd zaprzesta swoich czynnoci

na skutek siy wyszej. Sd nie wydaje w tym przypadku adnego postanowienia,
gdy skutek nastpuje ex lege.

Ad. 2.

Sd z urzdu zawiesi obligatoryjnie postpowanie oraz potem je podejmie, jeeli:

1)nastpi mier strony;

2)nastpi mier przedstawiciela ustawowego strony;
3)nastpi utrata zdolnoci procesowej strony lub jej przedstawiciela ustawowego;
4)strona bdca osob prawn straci zdolno sdow;
5)strona bdca osob prawn lub inn jednostk organizacyjn nie moe dziaa z powodu
braku organu, ktry j reprezentowa (np. zmar jedyny czonek zarzdu albo zosta
odwoany) art. 603 k.p.c.;
6) strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajd si w miejscowoci pozbawionej
wskutek nadzwyczajnych wydarze komunikacji z siedzib sdu;
7) zostaa ogoszona upado z moliwoci zawarcia ukadu, a proces dotyczy
rzeczy lub prawa wchodzcego do masy upadoci i jednoczenie upady
zosta pozbawiony prawa zarzdu mas (to samo dotyczy sytuacji, gdy ogoszono
upado likwidacyjn powoda).

Ad. 3.

Jeeli powd pozwa spadkobierc o wykonanie dugu nalecego do masy spadkowej,

a pozwany (spadkobierca) ma jeszcze termin do zoenia owiadczenia co do przyjcia
spadku, to pozwany moe zoy wniosek o zawieszenie postpowania, a sd musi
ten wniosek uwzgldni (art. 176 k.p.c.). Sd podejmie postpowanie na wniosek
jednej ze stron po upywie terminu do zoenia owiadczenia w przedmiocie przyjcia
spadku.
Ad. 4.

Fakultatywne zawieszenie postpowania nastpi, gdy:

1) rozstrzygnicie danej sprawy zaley od rozstrzygnicia innej sprawy cywilnej;

2) interwenient gwny wytoczy powdztwo interwencyjne przeciwko dotychczasowemu
powodowi i pozwanemu;
3) rozstrzygnicie sprawy cywilnej bdzie zalee od wydania decyzji przez organ
administracji publicznej;

Strona | 36
4) na rozstrzygnicie sprawy cywilnej moe mie wpyw wynik postpowania karnego
lub dyscyplinarnego (art. 11 zdanie pierwsze k.p.c.);
5) obie strony nie stawi si na rozprawie i zarazem nie skaday wczeniej wniosku
o prowadzenie rozprawy pod ich nieobecno;
6) na rozprawie nie stawi si powd, ktry przedtem nie skada wniosku o prowadzenie
rozprawy pod jego nieobecno, a zarazem takiego wniosku nie skada pozwany;
7) powd nie poda prawidowo w pozwie swojego adresu i sd nie moe nada sprawie
dalszego biegu;
8) powd w pozwie nie wskaza adresu pozwanego i pomimo otrzymania wezwania
nie uzupeni pozwu w wyznaczonym terminie (sprawie nie mona wwczas nada
dalszego biegu);
9) powd nie wykona w wyznaczonym terminie innych zarzdze przewodniczcego,
co uniemoliwio nadanie sprawie biegu.

Jeeli sd zawiesi postpowanie ze wzgldu na niestawiennictwo stron lub powoda,

to podejmie je na wniosek, ale nie wczeniej ni po upywie trzech miesicy od zawieszenia.

Ad. 5.

Sd nie jest zwizany zawieszeniem fakultatywnym na wniosek stron. Tzw. termin umowny
zawieszenia, ktry strony mog wskaza we wniosku o zawieszenie musi si mieci
w przedziale od trzech miesicy do roku.

Strony wystpuj z wnioskiem o zawieszenie najczciej wwczas, gdy zamierzaj

przeprowadzi rozmowy ugodowe.

Skutki zawieszenia postpowania s nastpujce:

1) w okresie zawieszenia postpowanie w sprawie si nie toczy tzw. spoczywanie procesu,

2) w okresie, w ktrym postpowanie jest zawieszone, nie biegn adne terminy procesowe
zaczn one biec od pocztku z chwil podjcia zawieszonego postpowania.

33. Umorzenie postpowania (str. 323 324).

Istniej dwa rodzaje umorze postpowania: z mocy prawa oraz postanowieniem

sdowym.
Umorzenie postpowania z mocy prawa nastpuje wwczas, gdy w zwizku z procesem o
rozwd,
separacj albo uniewanienie maestwa zostay zawieszone postpowania o alimenty
lub o zaspokojenie potrzeb rodziny, wszczte jeszcze przed wytoczeniem powdztwa o rozwd,
separacj lub o uniewanienie maestwa. Po zakoczeniu procesw w sprawach maeskich
postpowania o alimenty i o zaspokojenie potrzeb rodziny zostan umorzone z mocy prawa za
okres,
za ktry w wyroku dotyczcym sprawy maeskiej orzeczono o alimentach lub zaspokojeniu
potrzeb rodziny (art. 445 i 451 k.p.c.).
Sd wydaje postanowienie o umorzeniu postpowania w nastpujcych
sytuacjach:
1) gdy upynie termin zawieszenia postpowania, a w terminie tym postpowanie nie zostao
podjte;
jeeli postpowanie zostao zawieszone z powodu mierci strony i w cigu piciu lat
od zawieszenia nie zgosi si nastpca prawny zmarego oraz nie zosta ustanowiony
kurator spadku, sd rwnie umorzy postpowanie;

Strona | 37
2) gdy wydanie wyroku stanie si zbdne lub niedopuszczalne sytuacja taka zajdzie wwczas,
gdy:
a) powd cofnie skutecznie pozew,
b) strony zawr ugod sdow (art. 355 k.p.c.),
c) strony zawr ugod przed mediatorem, a nastpnie ugoda ta zostanie zatwierdzona przez
sd
(art. 18315 1 k.p.c.),
d) w procesie o rozwd lub separacj umiera jeden z maonkw (art. 446 k.p.c.),
e) w procesie o uniewanienie maestwa po mierci powoda jego zstpni nie zgosz w cigu
szeciu miesicy po wydaniu postanowienia o zwieszeniu postpowania z tej przyczyny
wniosku o podjcie postpowania (art. 450 2 k.p.c.).
Sd umarza postpowanie take postanowieniem. Jest to postanowienie koczce postpowanie
w sprawie i przysuguje na nie zaalenie (art. 394 1 in principio k.p.c.). Jeeli postanowienie
o umorzeniu postpowania w sprawie wyda sd drugiej instancji, to przysuguje na nie
skarga kasacyjna (art. 3981 k.p.c.).

Jeeli umorzenie postpowania nastpio w postpowaniu przed sdem pierwszej instancji, to

zostaj
zniweczone wszystkie dokonane dotd czynnoci procesowe i ich skutki. W szczeglnoci zostaje
zniweczony skutek wniesienia pozwu w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia.
Umorzenie postpowania w pierwszej instancji nie stanowi jednak przeszkody do ponownego
wytoczenia powdztwa, gdy postanowienie umarzajce nie korzysta z powagi rzeczy osdzonej.
Jeli umorzono postpowanie, ktre toczyo si przed sdem wyszej instancji, to tym samym
uprawomocnia si zaskarone orzeczenie wydane przez sd niszej instancji.

34. Powdztwo wzajemne.

Powdztwo wzajemne jest to powdztwo wytoczone przez pozwanego przeciwko powodowi

w ramach tego samego procesu.

Powdztwo wzajemne ma podwjny charakter procesowy, gdy jest ono traktowane nie tylko
jako rodek obrony pozwanego, lecz rwnie jako samodzielne powdztwo, wytoczone
przez pozwanego w celu cznego rozpoznania go z powdztwem gwnym (np. powd da
10 000 z z tytuu umowy sprzeday, pozwany za wytacza powdztwo wzajemne o zapat 12
000 z
z tytuu poyczki). Powdztwo wzajemne moe by wnoszone niezalenie od tego, czy pozwany
uznaje danie powoda, czy nie, i niezalenie od zarzutw, jakie przeciwko powodowi podnosi.
Sd obowizany jest o kadym powdztwie rozstrzyga oddzielnie.
Powdztwo wzajemne przede wszystkim musi odpowiada przesankom
procesowym.
Z jednej strony instytucja powdztwa wzajemnego opnia bieg postpowania z powdztwa
gwnego, lecz z drugiej strony eliminuje konieczno prowadzenia dwch procesw.

Wedug art. 204 k.p.c. warunki dopuszczalnoci powdztwa wzajemnego s

nastpujce:
1. Stan sprawy w toku (a wic dopiero po zawiniciu sprawy).
2. Zachowanie przepisanego terminu.
Powdztwo wzajemne mona wytoczy bd w odpowiedzi na pozew, bd oddzielnie,
nie pniej jednak ni na pierwszej rozprawie albo w sprzeciwie od wyroku zaocznego.
W postpowaniu upominawczym pozwany moe wytoczy powdztwo wzajemne w sprzeciwie
od nakazu zapaty lub przy pierwszej rozprawie.
3. Zwizek z powdztwem gwnym wzgldnie zdatno roszczenia wzajemnego do potrcenia
z roszczeniem gwnym.
Powdztwo wzajemne jest dopuszczalne tylko w dwch sytuacjach, a mianowicie:
a) gdy roszczenie wzajemne jest w zwizku z roszczeniem powoda o istniejcym zwizku
pomidzy powdztwem gwnym i powdztwem wzajemnym mona mwi tylko wwczas,
gdy zwizek ten dotyczy istotnych okolicznoci faktycznych uzasadniajcych danie
obydwu powdztw;

Strona | 38
3)b)
mediacja
gdy roszczenie
umownawzajemne
jest to mediacja,
nadaje siktra
do potrcenia
ma za podstaw
o tym,umow
czy roszczenie
stron (umow
nadajeo si
mediacj);
do potrcenia, decyduje prawo materialne (art. 498 k.c.).
4.wIdentyczno
umowie o mediacj
stron (przy
strony
powdztwie
okrelaj wzajemnym
w szczeglnociw stosunku
przedmiot
do powdztwa
mediacji, osob
gwnego),
mediatora
a wic
albo sposb
moe wyboru
to uczyni
mediatora
tylko pozwany
(art. 183
z 1powdztwa
3 k.p.c.); gwnego.
umowa o mediacj
Pozwanyjestnie typem
moe zapozwa
obok powoda
umowy procesowej;
jeszcze innej osoby, dlatego te w takiej sytuacji przy wspuczestnictwie
4)koniecznym
mediacja na(w podstawie
ktrym wspuczestnicy
skierowania sdu.musz wystpowa cznie) powdztwo wzajemne
jest niedopuszczalne.
Prowadzenie mediacji w toku sprawy moe nastpi na podstawie skierowania sdu
lub umowy o mediacj.
Pozew wzajemny wnosi si do sdu pozwu gwnego. Jeeli jednak pozew wzajemny podlega
Mediacja
rozpoznaniuw kadym wypadku
przez sd jest dobrowolna
okrgowy, (art. 183
a sprawa wszczta 1 1 k.p.c.).
bya w sdzie rejonowym, sd ten
przekazuje
Mediatorem
ca spraw moe
sdowiby osoba fizyczna
waciwemu majca pen
do rozpoznania zdolnowzajemnego
powdztwa do czynnoci(art.
prawnych,
204 2 k.p.c.).
korzystajca w peni z praw publicznych. Mediatorem nie moe by sdzia.
Zasad jest, e powdztwo gwne i powdztwo wzajemne powinny by rozpoznane Nie dotyczy to
cznie
sdziw w stanie spoczynku. Organizacje spoeczne i zawodowe mog prowadzi listy
i rozstrzygnite jednym wyrokiem. Sd moe jednak zarzdzi oddzieln rozpraw co do pozwu staych
mediatorw oraz tworzy
gwnego i pozwu orodki
wzajemnego mediacyjne.
(art. Stay
218 k.p.c.). Sdmediator moe
moe take odmwi
wyda wyrokprowadzenia
czciowy
mediacji tylko z wanych powodw.
co do pozwu gwnego i pozwu wzajemnego (art. 317 2 k.p.c.).

Postpowanie mediacyjne
Nie jest dopuszczalne cechujewzajemne:
powdztwo poufno oraz to, e nie jest ono jawne (art. 183 4 1 k.p.c.).
Mediator jest obowizany zachowa w tajemnicy fakty, o ktrych dowiedzia si w zwizku
z
1)prowadzeniem mediacji, chyba e strony zwolni go z tego obowizku. Mediator powinien
o rozwd lub separacj,
zachowa bezstronno przy prowadzeniu
2)o ustalenie lub zaprzeczenie mediacji (art. 1833 k.p.c.).
macierzystwa,
3)o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa,
4)o ustalenie
Mediator bezskutecznoci
ma prawo uznania ojcostwa,
do wynagrodzenia i zwrotu wydatkw zwizanych z przeprowadzeniem
5)w sprawach
mediacji, chybao naruszenie posiadania,
e wyrazi zgod na prowadzenie mediacji bez wynagrodzenia (art. 183 k.p.c.).
6)w sprawach gospodarczych
Wynagrodzenie rozpoznawanych
i zwrot wydatkw w postpowaniu odrbnym w sprawach
obciaj strony.
gospodarczych,
7) w sprawach,
Wszczcie w ktrych
mediacji wydanonastpuje
przez stron nakaz zapaty w postpowaniu
z chwil nakazowym.
dorczenia mediatorowi wniosku
o przeprowadzenie mediacji, z doczonym dowodem dorczenia jego odpisu drugiej stronie.
W postpowaniu uproszczonym powdztwo wzajemne oraz zarzut potrcenia s dopuszczalne,
Skierowanie stronnadaj
jeeli roszczenia do mediacji
si do ma charakterwfakultatywny
rozpoznania postpowaniu sd moe to uczyni,
uproszczonym ale4 nie
(art. 505 2 ma
k.p.c.).
takiego obowizku. W toku postpowania sd, a do zamknicia pierwszego posiedzenia
wyznaczonego na rozpraw,
Instytucja powdztwa moe skierowa
wzajemnego strony do mediacji.
nie ma zastosowania Po zamkniciu tego posiedzenia
w postpowaniu
sd moe skierowa
nieprocesowym. strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. Sd moe skierowa
strony
35. Mediacja.
do mediacji tylko raz w toku postpowania (art. 1838 1 i 2 k.p.c.).
Postanowienie o skierowaniu
Mediacja jest jednym stron do mediacji
z tzw. alternatywnych moe by
sposobw wydane
(form) na posiedzeniu
rozwizywania niejawnym.
sporw.
Mediacji nie
Oznacza onaprowadzi si jednak,
poredniczenie osobyjeeli strona
trzeciej w terminie tygodnia
w rozwizaniu od dnia
sporu, ktre ogoszenia lub
ma pochodzi
dorczenia
bezporednio
jej
od postanowienia o skierowaniu
zainteresowanych do mediacji
stron. Mediator nie wyrazia
jest neutralnym zgody na majcym
podmiotem, mediacj za
(art. 183 8 3 k.p.c.).
zadanie
Kierujc strony do mediacji, sd wyznacza mediatora; jednake strony mog wybra innego
stworzenie
mediatora.
warunkw do Nazawarcia
zgodny wniosek stronosoby
ugody przez sd moe upowani
pozostajce mediatora
w sporze, przydo zapoznania
pomocy si rodzaju
rnego
z aktaminegocjacyjnych.
technik sprawy. Kierujc strony do mediacji, sd wyznacza czas jej trwania na okres do
W sprawach, w ktrych dopuszczalne jest zawarcie ugody przed sdem, strony mog take
miesica,
zawrze ugod przed mediatorem. Oznacza to, e mediacja ma charakter uniwersalny,
chyba e strony zgodnie wniosy o wyznaczenie duszego terminu na przeprowadzenie mediacji.
poniewa co do zasady moe by przeprowadzona w kadej sprawie podlegajcej rozpoznaniu
W trakcie mediacji termin na jej przeprowadzenie moe by przeduony na zgodny wniosek
w postpowaniu cywilnym, chyba e jest to sprawa, w ktrej w ogle niedopuszczalne byoby
stron.
Skierowanie stron do mediacji
zawarcie przez strony ugody. przez sd nie jest dopuszczalne w sprawach rozpoznawanych
w postpowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym (art. 1838 4 k.p.c.).
Rodzaje mediacji s nastpujce:
Wszczcie mediacji powoduje przerw biegu przedawnienia (art. 123 1 pkt 3
k.c.).
1) mediacja prowadzona przed wszczciem postpowania w sprawie mediacja
Przebieg postpowania mediacyjnego jest nastpujcy (dotyczy to zarwno mediacji
przedprocesowa, ktra moe by tylko mediacj umown;
przedprocesowej, jak i w toku postpowania sdowego):
2) mediacja, ktra moe by prowadzona w toku postpowania sdowego jest to mediacja
prowadzona na podstawie postanowienia sdu kierujcego strony do mediacji (art. 183 1 2
1. Mediator niezwocznie ustala termin i miejsce posiedzenia mediacyjnego, chyba e strony
zd. pierwsze k.p.c.);
zgodz si na przeprowadzenie mediacji bez posiedzenia mediacyjnego (art. 183 11 k.p.c.).
2. Z przebiegu mediacji sporzdza si protok, ktry podpisuje mediator.
3. Jeeli strony zawary ugod przed mediatorem, ugod zamieszcza si w protokole
albo zacza si do niego. Strony podpisuj ugod.

Strona | 40
39
4. Mediator dorcza stronom odpis protokou (art. 18312 13 k.p.c.).
5. Po zawarciu ugody mediator niezwocznie skada protok w sdzie, ktry byby waciwy
do rozpoznania sprawy wedug waciwoci oglnej lub wycznej (art. 183 13 1 k.p.c.)
gdy przeprowadzono mediacj przedprocesow zakoczon ugod. W razie skierowania przez
sd
sprawy do mediacji, mediator skada protok w sdzie rozpoznajcym spraw
(art. 18313 2 k.p.c.).
Jeeli zawarto ugod przed mediatorem, sd, w ktrym zoony zosta protok z przebiegu
mediacji, na wniosek strony niezwocznie przeprowadza postpowanie co do zatwierdzenia ugody
zawartej przed mediatorem. Ugoda zawarta przed mediatorem jest tytuem egzekucyjnym,
jeeli nadaje si do wykonania w drodze egzekucji (art. 777 1 pkt 2 1).

Na postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia ugody przed mediatorem przysuguje zaalenie

(art. 394 1 pkt 101 k.p.c.). Zaalenie przysuguje take wtedy, gdy zatwierdzenie ugody
przed mediatorem nastpuje przez nadanie jej klauzuli wykonalnoci (art. 795 1 k.p.c.).

Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sd moc prawn ugody zawartej
przed sdem.

Jeeli mediacja zakoczona ugod przed mediatorem prowadzona bya w toku postpowania na
skutek
skierowania stron do mediacji przez sd albo na podstawie umowy stron, zawarcie ugody stanowi
podstaw do umorzenia postpowania (art. 355 1 k.p.c.). Umorzenie postpowania bdzie
mogo
nastpi dopiero po uprawomocnieniu si zatwierdzenia ugody przed mediatorem przez sd.
Postanowienie o umorzeniu postpowania moe by wydane na posiedzeniu niejawnym
(art. 355 2 k.p.c.).
36. Postpowanie pojednawcze (str. 322 323).

Postpowanie pojednawcze jest postpowaniem wszcztym przez jedn stron spornego

stosunku
prawnego przeciwko drugiej stronie jeszcze przed wytoczeniem powdztwa, w celu zawarcia
ugody sdowej (art. 184 186 k.p.c.).
Ugoda zawarta w wyniku postpowania pojednawczego jest tak sam ugod sdow
jak ugoda zawarta na rozprawie w toku postpowania rozpoznawczego.

Strony postpowania pojednawczego s oznaczane jako wnioskodawca i przeciwnik wniosku,

a pismo inicjujce to postpowanie jest okrelane jako wniosek o wszczcie postpowania
pojednawczego albo jako zawezwanie do prby ugodowej.

Wniosek o wszczcie postpowania pojednawczego przerywa bieg terminu przedawnienia

tak jak pozew (art. 123 1 pkt 1 k.c.).

Postpowanie pojednawcze moe si zakoczy zawarciem ugody sdowej lub stwierdzeniem

w protokole, e do zawarcia ugody nie doszo.

Postpowania pojednawcze we wszystkich sprawach cywilnych, w ktrych zawarcie ugody

jest dopuszczalne, prowadz sdy rejonowe bez wzgldu na charakter sprawy i bez wzgldu
na warto przedmiotu sporu.

Opata sdowa od wniosku o zawezwanie do prby ugodowej jest staa i wynosi 40

z.

Strona | 41
37. Ugoda sdowa (str. 319 322).

Sd powinien w kadym stanie postpowania dy do ugodowego zaatwienia sprawy.

W szczeglnoci naley nakania strony do zawarcia ugody na pierwszej rozprawie,
po informacyjnym przesuchaniu stron. Nie w kadej sprawie cywilnej zawarcie ugody
jest dopuszczalne. Jest ona niedopuszczalna w szczeglnoci w sprawach, w ktrych wyrok
ma charakter konieczny, gdzie sporny stosunek prawny mona rozstrzygn wycznie
drog orzeczenia sdowego. Do spraw tych zaliczymy sprawy o rozwd, separacj,
uniewanienie
maestwa, ustalenie istnienia lub nieistnienia maestwa, a take wszystkie sprawy
rozpoznawane
w postpowaniu odrbnym w sprawach ze stosunkw midzy rodzicami i dziemi.
W ugodzie sdowej strony z reguy dokonuj wzajemnych ustpstw, co pozwala im na ugodowe
zakoczenie postpowania. Ustawodawca zachca strony do zawierania ugd rwnie w ten
sposb,
e nakazuje zwrci powodowi poow uiszczonej opaty sdowej, a zatem do rozliczenia
midzy stronami pozostaje tylko poowa opaty sdowej.
Ugod sdow zawiera si w ten sposb, e jej tre (osnowa) zostaje zapisana w protokole
rozprawy,
a po jej odczytaniu przez przewodniczcego i zaakceptowaniu przez strony zostaje ona
podpisana
przez strony lub przez ich penomocnikw albo przedstawicieli ustawowych. Ugoda sdowa
zatem sdow mona zawrze wycznie na rozprawie, natomiast nie jest moliwe zawarcie
Ugod
stanowisdowej
ugody cz skadow
w drodzeprotokou.
wymiany pism procesowych.

Sd uzna zawarcie ugody za niedopuszczalne (wydajc w tym przedmiocie postanowienie),

jeeli planowana ugoda bdzie sprzeczna z prawem, zasadami wspycia spoecznego
albo bdzie zmierza do obejcia prawa.

Po zawarciu ugody sdowej dalsze postpowanie w sprawie staje si zbdne i zarazem

niedopuszczalne. Sd zatem niezwocznie po zawarciu przez strony ugody wydaje postanowienie
o umorzeniu postpowania (art. 355 1 k.p.c.).

Jeeli po prawomocnym umorzeniu postpowania strona ponownie wytoczy powdztwo o to

samo
roszczenie przeciwko drugiej stronie, to pozwany powinien wwczas podnie zarzut zaatwienia
sprawy ugod sdow jest to tzw. zarzut sprawy ugodzonej, czyli zarzut merytorycznego
zaatwienia sprawy przez zawarcie ugody sdowej. Podniesienie tego zarzutu skutkuje
oddaleniem
przez sd
Ugoda powdztwa
sdowa z powodu
jest tytuem jego bezzasadnoci.
egzekucyjnym (art. 777 1 pkt 1 k.p.c.). W razie niewykonania
przez dunika ugody sdowej wierzyciel powinien po prostu wszcz egzekucj.

Ugoda sdowa nie jest orzeczeniem sdowym i nie podlega zaskareniu. Mona natomiast
zaskary
postanowienie o umorzeniu postpowania wydane w zwizku z zawarciem przez strony ugody.
Waciwym rodkiem zaskarenia jest tu zaalenie.
38. Etapy rozprawy.

Rozprawa jest faz procesu cywilnego, w ktrej nastpuje skompletowanie informacji

o podstawie faktycznej sporu i stwierdzenie ich prawdziwoci, celem odtworzenia
na ich podstawie istotnych dla rozstrzygnicia elementw stanu faktycznego sprawy
i wydanie wyroku lub innego orzeczenia, koczcego postpowanie w I instancji.

Rozprawa w procesie cywilnym ma z reguy charakter kontradyktoryjny i prowadzi do zetknicia

si obu stron przed sdem. Rwnoczenie rozprawa umoliwia sdowi przy wykorzystaniu
przede wszystkim inicjatywy stron oraz wyjtkowo wasnej aktywnoci wszechstronne zbadanie
wszystkich istotnych okolicznoci sprawy i ustalenie w ten sposb jej stanu faktycznego,
a w konsekwencji samo rozstrzygnicie sporu.

Strona | 42
Zgodnie z art. 210226 i 316 k.p.c., mona w przebiegu rozprawy wyrni nastpujce
stadia:
1 Wywoanie sprawy.
Wywoanie sprawy ma na celu powiadomienie stron o przystpieniu do rozpoznania ich sprawy
oraz
sprawdzenie obecnoci stron, a w wypadku ich niestawiennictwa prawidowoci ich
zawiadomienia.
Ju na tym etapie moe doj do odroczenia rozprawy (jeeli sd stwierdzi nieprawidowo
w dorczeniu wezwania albo jeeli nieobecno strony jest wywoana nadzwyczajnym
wydarzeniem lub inn znan sdowi przeszkod, ktrej nie mona przezwyciy
art. 214 1 k.p.c.), a nawet do zawieszenia postpowania (np. z art. 174 lub 177 pkt 5 k.p.c.)
lub umorzenia postpowania (np. z art. 446 k.p.c.).
2 Przedstawienie i wyjanienie stanowisk stron.
Najpierw powd, a nastpnie pozwany zgaszaj ustnie swe dania i wnioski oraz przedstawiaj
twierdzenia i dowody na ich poparcie. Strony mog ponadto wskazywa podstawy prawne
swych da i wnioskw.
Kada ze stron zobowizana jest do zoenia owiadczenia co do twierdze strony przeciwnej,
dotyczcych okolicznoci faktycznych (art. 210 2 k.p.c.).
Pozwany nie moe odmwi wdania si w spr co do istoty sprawy, chocia wnis
zarzuty formalne (art. 221 k.p.c.).
Przewodniczcy, jeeli to moliwe, jeszcze przed wszczciem postpowania dowodowego
powinien
przez zadawanie pyta stronom ustali, jakie z istotnych okolicznoci sprawy s midzy nimi
sporne, i dy do ich wyjanienia (art. 212 k.p.c.) wyjanienie stron jest wstpem do dowodu
z przesuchania stron, jeszcze bez formalnych wymogw (przewidzianych w art. 299 304).
W tej fazie sd powinien rozway i zdecydowa, czy jest niezbdne w sprawie prowadzenie
postpowania dowodowego, czy bez postpowania dowodowego mona ustali stan faktyczny
sprawy
i podstaw faktyczn sporu, niezbdn do oceny prawnej i rozstrzygnicia sprawy.
Gdy sd uzna, e w tej fazie rozprawy sprawa nadaje si do rozstrzygnicia, wydaje wyrok
(art. 316 k.p.c.). Moe to by wyrok kocowy, ale rwnie moe by czciowy, wstpny, z
uznania,
a nawet (przy spenieniu warunkw art. 339) wyrok zaoczny. Moe te doj do odrzucenia pozwu
lub umorzenia postpowania.
Pozwany moe:
a) podnie istotne zarzuty formalne, z tym e niektre tylko przed wdaniem si w spr
co do istoty (art. 202 zd. pierwsze i art. 1165 1 k.p.c.);
b) uzna powdztwo (art. 213 2 k.p.c.) lub
c) podj obron, a nawet
d) wytoczy powdztwo wzajemne (art. 192 pkt 2 k.p.c.).
Po wyjanieniu stanowiska stron moe doj do zawarcia ugody sdowej. Ponadto w gr wchodzi
skierowanie stron do mediacji.
3 Postpowanie dowodowe.
Dalszy bieg rozprawy przyjmuje form postpowania dowodowego, gdy w fazie przedstawienia
i wyjanienia stanowisk stron nie doszo do zakoczenia procesu, a s w sprawie okolicznoci
faktyczne niewyjanione, a majce dla rozstrzygnicia sporu istotne znaczenie (art. 235 i n.
k.p.c.).
4 Roztrzsanie wynikw postpowania dowodowego (art. 210 3 k.p.c.).
S to tzw. w praktyce wywody kocowe, stanowice ustosunkowanie si do wynikw
postpowania
dowodowego odnonie do twierdze stron dotyczcych istotnych dla rozstrzygnicia sprawy
okolicznoci.
Przewodniczcy udziela gosu stronom przed zamkniciem rozprawy. Daje to stronom okazj
do analizy wynikw postpowania dowodowego (tzw. roztrzsanie wynikw postpowania
dowodowego) oraz przedstawienia swych ocen prawnych.
5 Zamknicie rozprawy.
Przewodniczcy zamyka rozpraw po przeprowadzeniu dowodw i udzieleniu gosu stronom
(art. 224 1 k.p.c.), a wic gdy stwierdzi, e sprawa nadaje si do rozstrzygnicia. Strona moe
a do zamknicia rozprawy przytacza okolicznoci faktyczne i dowody na uzasadnienie
swych wnioskw i twierdze lub dla odparcia wnioskw i twierdze strony przeciwnej.
Sd za pominie rodki dowodowe, jeeli okolicznoci sporne zostay ju wyjanione dostatecznie
lub jeeli strona powouje dowody jedynie dla zwoki postpowania (art. 217 1 iStrona | 43
2 k.p.c.).
Wyjtkowo tylko mona zamkn rozpraw, mimo e postpowanie dowodowe nie zostao w
peni
przeprowadzone. Odnosi si to do wypadku, gdy ma by przeprowadzony jeszcze dowd
przez sdziego wyznaczonego lub przez sd wezwany albo gdy ma by przeprowadzony dowd
z akt lub wyjanie organw administracji publicznej, a rozpraw co do tych dowodw sd
uzna za zbyteczn (art. 224 2 k.p.c.).
6 Wydanie wyroku lub innego orzeczenia.
Ten etap postpowania w danej instancji zwykle ma miejsce na tym samym posiedzeniu, na
ktrym
przewodniczcy zamkn rozpraw (art. 224, 316 i 326 1 k.p.c.), po naradzie sdu nad
wydaniem
orzeczenia. Sd moe zamknit rozpraw otworzy na nowo (art. 225 k.p.c.). W pewnych
sytuacjach powinno nastpi ponowne otwarcie zamknitej rozprawy. Do tych sytuacji naley
zaliczy
ujawnienie
Sd istotnychpoczenie
moe zarzdzi okolicznoci dopiero
kliku po zamkniciu
oddzielnych rozprawy si
spraw toczcych (art.przed
316 nim
2 k.p.c.)
w celu
orazcznego
ich zmian skadu orzekajcego
rozpoznania jeszcze
albo take przed wydaniem
rozstrzygnicia, jeeli wyroku (w zw.
s ze sob z art. 323
w zwizku lubk.p.c.).
mogy by
objte
jednym pozwem (art. 219 k.p.c.). Wyrok powinien zawiera rozstrzygnicie z osobna co do kadej
z poczonych spraw.
Warunkami zarzdzenia cznej rozprawy s:

1) toczenie si spraw przed tym samym sdem,

2) toczenie si w tym samym trybie,
3) istnienie zwizku pomidzy tymi sprawami lub nadawanie si do objcia ich jednym pozwem,
przy czym zwizek ten naley tak rozumie jak zwizek przy powdztwie wzajemnym.

Sd moe take zarzdzi oddzieln rozpraw co do pozwu gwnego i wzajemnego, jak te co do

jednego z kilku roszcze poczonych w jednym pozwie bd gwnym, bd wzajemnym
albo w stosunku do poszczeglnych wspuczestnikw (art. 218 k.p.c.).

Zarzdzenie oddzielnej rozprawy dotyczy wypadkw, w ktrych zachodzi dopuszczalno

powdztwa wzajemnego oraz kumulacji roszcze w jednym pozwie, ale rozpoznanie tych
powdztw
lub roszcze cznie moe utrudni prac sdu i spowodowa zwok w rozstrzygniciu sprawy.
Wydanie postanowienia zarzdzajcego oddzieln rozpraw zaley od uznania sdu sd nie jest
zwizany tym postanowieniem i moe je w toku rozprawy zmieni. Stronom nie przysuguje
na to postanowienie odrbny rodek zaskarenia. Nastpstwem za wydania postanowienia
moe by
wydanie wyroku lub nawet wyrokw czciowych (art. 317 k.p.c.).
Istnieje rwnie moliwo zarzdzenia oddzielnej rozprawy w stosunku do poszczeglnych
wspuczestnikw.

Sd moe ograniczy rozpraw do poszczeglnych zarzutw lub zagadnie wstpnych

(art. 220 k.p.c.), co moe by wskazane w aspekcie ekonomii procesowej.

39. Postpowanie w sprawach maeskich (str. 454 456).

W postpowaniu tym rozpoznawane s nastpujce

sprawy:
1) rozwd,
2) separacja,
3) uniewanienie maestwa,
4) ustalenie istnienia lub nieistnienia maestwa.

Separacj sd moe orzec rwnie w postpowaniu nieprocesowym, pod warunkiem e zgodny

wniosek o separacj wnios oboje maonkowie (art. 5671 k.p.c.). Zniesienie separacji odbywa si
rwnie w postpowaniu nieprocesowym.

Strona | 44
Najwaniejsze odrbnoci postpowania w sprawach maeskich s nastpujce:
1) penomocnik procesowy strony musi legitymowa si penomocnictwem udzielonym mu
do prowadzenia danej sprawy;
2) wszystkie rozprawy odbywaj si przy drzwiach zamknitych, tj. bez udziau publicznoci,
chyba e obie strony zadaj publicznego rozpoznania sprawy, a sd uzna, e jawno
nie zagraa moralnoci;
3) rozprawa odbywa si bez wzgldu na niestawiennictwo jednej ze stron; jeeli jednak powd
bez usprawiedliwienia nie stawi si na pierwsz rozpraw, sd postpowanie zawiesi;
4) sd moe stosowa rodki przymusu (grzywna do tysica zotych) w stosunku do strony, ktra
zostaa wezwana do osobistego stawiennictwa i nie przybya z powodw
nieusprawiedliwionych;
5) dzieci do lat trzynastu nie mog by wiadkami; maoletni, ktrzy s zstpnymi stron,
nie mog by wiadkami a do ukoczenia siedemnastego roku ycia;
6) w kadej sprawie o rozwd i o separacj dowd z przesuchania stron jest obligatoryjny,
a w innych sprawach maeskich sd nie moe odmwi dopuszczenia tego dowodu,
jeeli strona o ten dowd wnosia;
7) wyrok nie moe by oparty na uznaniu powdztwa przez pozwanego lub na przyznaniu faktu
przez stron przeciwn; wydanie wyroku zaocznego musi by poprzedzone przeprowadzeniem
postpowania dowodowego;
8) sd moe z urzdu dopuci dowd z wywiadu kuratorskiego w celu ustalenia warunkw,
w jakich yj i wychowuj si dzieci stron;
9) wyroki w sprawach maeskich s skuteczne take wobec osb trzecich przykadowo,
uniewanienia maestwa z powodu pokrewiestwa midzy maonkami moe da kady,
kto ma w tym interes prawny (art. 14 2 k.r.o.); jeeli zatem sd raz oddali powdztwo
o uniewanienie maestwa, stwierdzajc, e nie istniaa przeszkoda w postaci
pokrewiestwa,
to wyrokiem tym zwizane s wszystkie osoby, ktre mogyby w przyszoci to powdztwo
wytoczy;
10) w sprawie o rozwd i o separacj sd moe skierowa strony do mediacji;
11) pozew wzajemny o rozwd i o separacj jest niedopuszczalny, ale pozwany moe rwnie
skada wniosek o orzeczenie rozwodu lub separacji;
12) jeeli sd stwierdzi, e istnieje moliwo utrzymania maestwa stron, zawiesi z urzdu
postpowanie; podjcie postpowania moe nastpi tylko na wniosek strony;
13) jeeli w sprawie o rozwd lub o separacj wystpuj maonkowie, ktrzy nie maj wsplnych
maoletnich dzieci, a pozwany wnosi w procesie o to samo co powd, sd moe ograniczy
postpowanie dowodowe tylko do dowodu z przesuchania stron;
14) w toku procesu o rozwd lub o separacj nie moe toczy si rwnolegle postpowanie o
alimenty
lub o zaspokojenie potrzeb rodziny albo o wadz rodzicielsk;
15) jeeli jeden z maonkw umiera, to proces o rozwd lub o separacj zostaje umorzony,
a nie zawieszony;
16) w kadej sprawie o uniewanienie maestwa albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia
maestwa odpis pozwu naley dorczy rwnie prokuratorowi i zawiadamia go o terminach
rozpraw.

40. Postpowanie o rozwd lub o separacj.

Jeeli istniej widoki na utrzymanie maestwa, sd moe skierowa strony do mediacji 9
(art. 436 1 k.p.c.). Skierowanie to jest moliwe take wtedy, gdy postpowanie zostao
zawieszone. Przedmiotem mediacji moe by take pojednanie maonkw (art. 436 2 k.p.c.).
Ponadto, mediatorami mog by take kuratorzy sdowi oraz osoby wskazane przez rodzinne
orodki diagnostyczno-konsultacyjne.

9
Instytucja mediacji w sprawach o rozwd lub o separacj zastpia dawn instytucj posiedze pojednawczych.

Strona | 45
Ponadto, jeeli sd w toku rozprawy nabierze przekonania, e istniej widoki na utrzymanie
poycia
maeskiego, zawiesza postpowanie zawieszenie takie moe nastpi tylko raz w toku
postpowania. Podjcie za zawieszonego postpowania nastpuje na wniosek jednej ze stron,
nie wczeniej jednak ni po upywie trzech miesicy od dnia zawieszenia postpowania,
a nie pniej ni w cigu roku po zawieszeniu, gdy po upywie tego czasu sd umorzy
postpowanie (art. 440 i 428 2 k.p.c.).
Postpowanie dowodowe w sprawie o rozwd lub o separacj ma przede wszystkim na celu
ustalenie
okolicznoci dotyczcych rozkadu poycia maonkw, jak rwnie okolicznoci dotyczcych
dzieci stron i ich sytuacji. Gdy strona pozwana uzna powdztwo, sd powinien wyjani
przyczyny,
ktre j do tego doprowadziy. W wypadku uznania dania pozwu, sd moe ograniczy
postpowanie dowodowe do przesuchania stron, jeeli nie maj one wsplnych maoletnich
dzieci
W sprawie o rozwd lub o separacj powdztwo wzajemne jest niedopuszczalne. W czasie
(art. 442 k.p.c.).
trwania
procesu o rozwd lub o separacj nie moe by wszczta odrbna sprawa o rozwd lub
separacj.
Strona pozwana w sprawie o rozwd moe jednak rwnie da rozwodu albo separacji; strona
pozwana w
Maonek (i sprawie o separacj
to zarwno moe
powd, jak rwnie moe
i pozwany) dadochodzi
separacji albo rozwodu
roszcze (art. 439 13
alimentacyjnych
k.p.c.).
od drugiego maonka na wypadek orzeczenia rozwodu albo separacji. Dochodzenie nastpuje
przez zgoszenie wniosku na rozprawie w obecnoci drugiego maonka albo w pimie,
ktre naley dorczy drugiemu maonkowi.

W czasie trwania procesu o rozwd lub o separacj nie moe by wszczta odrbna sprawa
o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomidzy maonkami albo pomidzy nimi
a ich wsplnymi maoletnimi dziemi co do wiadcze za okres od wytoczenia powdztwa o
rozwd
lub separacj. Postpowanie w sprawie o zaspokojenie potrzeb rodziny lub o alimenty, wszczte
przed wytoczeniem powdztwa o rozwd lub o separacj, ulega z urzdu zawieszeniu z chwil
wytoczenia powdztwa o rozwd lub o separacj co do wiadcze za okres od jego wytoczenia.
Po prawomocnym zakoczeniu sprawy o rozwd lub o separacj zawieszone postpowanie
podejmuje si z mocy prawa.
Jeeli sprawa o rozwd lub o separacj jest w toku, nie moe by wszczte odrbne
postpowanie
dotyczce wadzy rodzicielskiej nad wsplnymi maoletnimi dziemi stron lub o ustalenie
kontaktw z nimi. Postpowanie w sprawie dotyczcej wadzy rodzicielskiej lub kontaktw
wszczte
przed wytoczeniem powdztwa o rozwd lub o separacj ulega z urzdu zawieszeniu,
a o wadzy rodzicielskiej lub kontaktach przez cay czas trwania sprawy o rozwd lub o separacj
sd
Sd orzeka w postpowaniu
procesowy rozstrzyga z zabezpieczajcym.
urzdu w wyroku rozwodowym lub orzekajcym separacj
o wadzy rodzicielskiej nad wsplnym maoletnim dzieckiem obojga maonkw i o kontaktach
rodzicw z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokoci kady z maonkw obowizany jest
do ponoszenia kosztw utrzymania i wychowania dziecka. Sd uwzgldnia porozumienie
maonkw o sposobie wykonywania wadzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktw
z dzieckiem po rozwodzie, jeeli jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Orzekajc rozwd albo separacj, sd orzeka take, czy i ktry z maonkw ponosi win rozkadu
poycia. Jednake na zgodne danie maonkw sd zaniecha orzekania o winie. Sd nie orzeka
o winie rwnie wwczas, gdy separacj orzeka na zgodny wniosek maonkw. Ponadto sd
orzeka
w wyroku rozwodowym lub orzekajcym separacj take o sposobie korzystania lub podziale
wsplnego mieszkania maonkw, a na wniosek jednego z maonkw moe w wyroku tym
dokona rwnie podziau majtku wsplnego.
Jeeli powdztwo o uniewanienie maestwa wytacza prokurator, pozywa on oboje maonkw.
To samo dotyczy powdztwa o ustalenie istnienia lub nieistnienia maestwa.

Strona | 46
41. Rnice midzy postpowaniem procesowym zwykym a postpowaniem odrbnym
w sprawach gospodarczych (str. 461 463).

Najwaniejsze odrbnoci postpowania w sprawach gospodarczych s

nastpujce:
Postpowanie w sprawach gospodarczych. Postpowanie zwyczajne.
W sprawach gospodarczych majtkowych waciwoW postpowaniu zwyczajnym waciwo sdw
1 sdw okrgowych wystpuje dopiero wwczas, okrgowych zaczyna si po przekroczeniu progu
gdy warto przedmiotu sporu przekracza 100 000 z.75 000 z.
W sprawach gospodarczych orzekaj sdy gospodarcze
2 jako wydziay sdw powszechnych.
Odpisy pism procesowych wnoszone w toku sprawy
przez adwokatw i radcw prawnych naley najpierwWymg ten nie dotyczy pozwu wzajemnego
dorczy stronie przeciwnej, a nastpnie do pisma ani rodkw zaskarenia, ktre wnosi si do sdu
wnoszonego do sdu naley doczy dowd na zasadach oglnych.
3 dorczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowd
wysania go listem poleconym.
Strony obowizuje prekluzja procesowa w przypadku
powoda polega to na tym, e musi on ju w pozwie
powoa wszystkie fakty oraz wszystkie dowody
na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoywania
4 ich w przyszoci.
Przed wniesieniem pozwu powd powinien wezwa
swojego dunika do dobrowolnego spenienia
wiadczenia do pozwu natomiast powinien doczy
odpis swojego pisma upominawczego oraz odpis
odpowiedzi dunika albo owiadczy w pozwie,
5 jakie pozwany zaj stanowisko.
Pozwany ma obowizek wnie w terminie dwch
tygodni odpowied na pozew niewykonanie tego
obowizku pozwala sdowi wyda przeciwko niemu
wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym.
Prekluzja w stosunku do pozwanego polega na tym,
6
e w odpowiedzi na pozew musi on poda wszystkie
twierdzenia, fakty i dowody na swoj obron
pod rygorem utraty prawa powoania ich w dalszym
toku postpowania.
Sdgospodarczymoedopucidowd
7 z przesuchania stron tylko na wniosek zoony
w terminie przewidzianym dla wszystkich wnioskw
dowodowych powoda i pozwanego.
Istnieje moliwo wydania wyroku na posiedzeniu
niejawnym, tj. bez prowadzenia rozprawy dotyczy to
8 sytuacji, gdy pozwany w pimie procesowym uzna
powdztwo, a take gdy sd na podstawie pism
procesowych obydwu stron i zaczonych dokumentw
uzna, e przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.
Kada ze stron moe zabezpieczy si przed wydaniem
wyroku w tej sprawie bez rozprawy w ten sposb,
e w pierwszym pimie procesowym zoy wniosek
9 o przeprowadzenie rozprawy.
Brak odpowiedzi pozwanego na pozew pozwala sdowi
wyda wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym.
Wyrok sdu gospodarczego pierwszej instancji
w procesie o roszczenia pienine albo o inne rzeczy
zamienne stanowi z chwil wydania tytu
zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli
10 wykonalnoci oznacza to, e powd niezwocznie
po otrzymaniu takiego wyroku moe zgosi si do
komornika z wnioskiem o dokonanie zabezpieczenia,
np. przez zajcie okrelonych skadnikw majtkowych
pozwanego; zajcie to do chwili pojawienia si tytuu
egzekucyjnego w sprawie nie moe prowadzi
do zaspokojenia uprawnionego (powoda).
11

Strona | 47
42. Postpowanie nakazowe i upominawcze (str. 463 468).

POSTPOWANIE NAKAZOWE

Postpowanie nakazowe jest postpowaniem odrbnym o charakterze fakultatywnym,

a zatem wszczynane jest wycznie na danie powoda, ktre to powd musi sformuowa w
pozwie.
Postpowanie nakazowe w pierwszej fazie, czyli do wydania nakazu zapaty wcznie,
jest prowadzone na posiedzeniu niejawnym. Powd w postpowaniu nakazowym moe dochodzi
tylko roszcze pieninych albo roszcze o wydanie rzeczy zamiennych. Sd wyda nakaz zapaty,
jeeli powd udowodni swoje roszczenie nastpujcymi dokumentami:

1) dokumentem urzdowym;
2) wystawionym dunikowi rachunkiem, ktry dunik zaakceptowa z reguy bdzie to
wystawiona przez powoda faktura VAT, podpisana przez pozwanego lub jego przedstawiciela;
3) pisemnym owiadczeniem dunika, e uznaje on swj dug;
4) podpisanym przez dunika daniem zapaty, zwrconym przez bank z powodu braku rodkw
na rachunku dunika;
5) wekslem, czekiem, warrantem i rewersem, jeeli ich autentyczno nie budzi adnych
wtpliwoci;
6) innymi dokumentami prywatnymi (art. 485 2a i 3 k.p.c.).

Jeeli pozew wniesiony przez powoda do postpowania nakazowego nie spenia warunkw
do wydania nakazu zapaty, przewodniczcy kieruje go do postpowania zwykego i wyznacza
rozpraw. Jeeli jednak nakaz zapaty zosta wydany, to od chwili wydania stanowi
tytu zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalnoci. Jeeli za nakaz
zapaty
zosta wydany na podstawie weksla, czeku, warrantu lub rewersu, to staje si on tytuem
egzekucyjnym po upywie terminu spenienia wiadczenia. Terminem spenienia wiadczenia
jest termin dwch tygodni od dnia dorczenia pozwanemu nakazu zapaty. Jeeli zatem pozwany
nie zapaci (nie zaspokoi roszczenia powoda) w terminie dwch tygodni, to powd bdzie mg
w tym przypadku wszcz egzekucj.
Pozwany moe broni si przed nakazem zapaty zarzutami. Zarzuty naley wnie w terminie
dwch tygodni, wyczerpujc cay znany pozwanemu stan faktyczny sprawy oraz wszystkie
argumenty
przemawiajce przeciwko zasadnoci roszczenia powoda.
Wniesienie zarzutw otwiera tzw. drug faz postpowania nakazowego, tj. faz postpowania
prowadzonego na rozprawie. Na tym etapie postpowania sd moe prowadzi wszelkie
rodki dowodowe, w tym rwnie osobowe rodki dowodowe.

W postpowaniu nakazowym niedopuszczalne jest powdztwo wzajemne ani te podmiotowe

przeksztacenia powdztwa.

Po przeprowadzeniu rozprawy sd wyda wyrok, w ktrym nakaz zapaty utrzymuje w mocy

(tym samym przyznaje racj powodowi) albo nakaz zapaty uchyla i oddala powdztwo,
albo te nakaz zapaty uchyla postanowieniem i odrzuca pozew lub umarza postpowanie.

Wyrok wydany w przedmiocie nakazu zapaty jest wyrokiem sdu pierwszej instancji
i podlega zaskareniu apelacj na oglnych zasadach.

Strona | 48
 POSTPOWANIE UPOMINAWCZE

Postpowanie upominawcze jest postpowaniem odrbnym w zakresie dochodzenia roszcze

pieninych.

Przy wstpnym badaniu sprawy przewodniczcy w przypadku dochodzenia przez powoda

roszczenia
pieninego (niezalenie od tego, jaki jest jego tytu prawny) kieruje j na posiedzenie niejawne
w celu wydania nakazu zapaty w postpowaniu upominawczym.
Sd wydaje nakaz zapaty w postpowaniu upominawczym, jeeli powd dochodzi roszczenia
pieninego (art. 498 1 k.p.c.). Wynika z tego, e w postpowaniu upominawczym powinny by
obligatoryjnie dochodzone w razie ich zasadnoci wszelkie roszczenia o zapat pienidzy.

Sd ma obowizek z urzdu stosowa postpowanie upominawcze i wyda nakaz zapaty,

jeeli powd dochodzi roszczenia pieninego, a zarazem nie wystpuj przesanki
uniemoliwiajce
wydanie nakazu zapaty. Nakaz zapaty w postpowaniu upominawczym nie zostanie wydany,
jeeli z treci pozwu i zacznikw wynika:
a) e roszczenie jest oczywicie bezzasadne,
b) e przytoczone okolicznoci budz wtpliwoci,
c) e zaspokojenie roszczenia zaley od wiadczenia wzajemnego powoda
d) albo
e miejsce pobytu pozwanego jest nieznane lub jest za granic.
Sdy maj obowizek wyda nakaz zapaty z urzdu, co nie przeszkadza w tym, aby powd
wnis swj pozew wprost do postpowania upominawczego.

Pozwany moe w terminie dwch tygodni od dorczenia mu nakazu zapaty wnie sprzeciw
(wolny od opaty sdowej). Sprzeciw pozwanego od nakazu zapaty powoduje, e traci on moc,
a sprawa jest przekazywana do postpowania zwykego i rozpoznawana na rozprawie.
Sd wwczas wyda wyrok orzekajcy bezporednio o daniu pozwu.

Nakaz zapaty w postpowaniu upominawczym moe wyda rwnie referendarz sdowy

(art. 3531 2 k.p.c.). Nakaz ten rwnie zaskaralny jest sprzeciwem.

Postpowanie upominawcze, podobnie jak postpowanie nakazowe, naley do waciwoci

rzeczowej
sdw rejonowych i okrgowych.
43. Postpowanie uproszczone (str. 468 469).

Postpowanie uproszczone jest postpowaniem przyspieszonym i rzeczywicie uproszczonym,

sucym do dochodzenia drobnych roszcze. Jest ono obligatoryjne i naley do waciwoci
rzeczowej wycznie sdw rejonowych.

Postpowanie to obowizuje w zakresie dochodzenia roszcze (pieninych i niepieninych)

wynikajcych z umw do wartoci 10 000 z. Obowizuje rwnie w zakresie dochodzenia
roszcze
o zapat czynszw najmu lokali mieszkalnych i opat na rzecz spdzielni mieszkaniowej
bez wzgldu na warto tych roszcze.
Postpowanie uproszczone charakteryzuje si nastpujcymi
odrbnociami:
1) niektre pisma procesowe musz by sporzdzone na urzdowym formularzu dotyczy to
pozwu,
odpowiedzi na pozew, sprzeciwu od wyroku zaocznego i pism zawierajcych wnioski
dowodowe;
2) kumulacja przedmiotowa roszcze jest w zasadzie niedopuszczalna, co oznacza, e jednym
pozwem mona dochodzi tylko jednego roszczenia (mona czy jedynie roszczenia
wynikajce
z tej samej umowy lub umw tego samego rodzaju);
3) przedmiotowa oraz podmiotowa zmiana powdztwa jest niedopuszczalna;
Strona | 49
4) pozew wzajemny oraz zarzut potrcenia s dopuszczalne tylko wtedy, gdy obejmuj
roszczenia
nadajce si do rozpoznania w postpowaniu uproszczonym;
5) dla powoda i pozwanego obowizuje prekluzja co do powoywania zarzutw, faktw i
dowodw;
6) sd moe dokonywa wezwa w podobny sposb jak w postpowaniu w sprawach z zakresu
prawa pracy i ubezpiecze spoecznych moe zatem dokonywa dorcze w sposb,
ktry uzna za najbardziej celowy;
7) jeeli sprawa okae si szczeglnie zawia albo wymagajca opinii biegego, sd moe j
rozpozna w postpowaniu zwykym, pomijajc przepisy o postpowaniu uproszczonym;
8) strona moe zrzec si prawa do dania dorczenia wyroku z uzasadnieniem, a take prawa
do wniesienia apelacji jeeli obie strony zrzekn si tego prawa, wyrok staje si prawomocny
z chwil ogoszenia;
9) apelacj mona oprze tylko na zarzucie naruszenia prawa materialnego i zarzucie naruszenia
prawa procesowego;
10) sd drugiej instancji orzeka w skadzie jednego sdziego; moe on rozpozna apelacj
na posiedzeniu niejawnym, chyba e ktra ze stron wnosia o przeprowadzenie rozprawy;
11) w postpowaniu apelacyjnym mona przeprowadzi wycznie dowd z dokumentu.

44. Postpowanie o zasiedzenie.

Postpowanie o stwierdzenie zasiedzenia (art. 609610 k.p.c.) naley do grupy spraw z zakresu
prawa rzeczowego.

Do zgoszenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia wasnoci uprawniony jest kady

zainteresowany.
Jeeli wnioskodawca nie wskazuje innych zainteresowanych, orzeczenie moe zapa dopiero
po wezwaniu innych zainteresowanych przez ogoszenie. Sd moe zarzdzi ogoszenie rwnie
w innych wypadkach, jeeli uzna to za wskazane.

Ogoszenie powinno zawiera:

a) dokadne okrelenie rzeczy,

b) imi i nazwisko posiadacza rzeczy,
c) a jeeli chodzi o rzeczy ruchome rwnie miejsce zamieszkania posiadacza
rzeczy.
Termin wskazany w ogoszeniu wynosi trzy miesice. Jeeli w terminie tym nikt si nie zgosi
albo zgosiwszy si wasnoci nie wykae, sd stwierdzi zasiedzenie, jeeli zostao ono
udowodnione.
W sprawach z zakresu prawa rzeczowego waciwy jest sd pooenia
rzeczy.
Sprawy z zakresu prawa rzeczowego rozpoznawane s na rozprawie, chyba e przepis szczeglny
stanowi inaczej.

45. Postpowanie wieczystoksigowe.

Sprawy w postpowaniu wieczystoksigowym rozpoznawane s na posiedzeniu

niejawnym.
Uczestnikami postpowania oprcz wnioskodawcy s tylko te osoby, ktrych prawa zostay
wykrelone lub obcione bd na rzecz ktrych wpis ma nastpi.

Nie stanowi przeszkody do wpisu okoliczno, e po zoeniu wniosku wnioskodawca bd inny

uczestnik postpowania zmar lub zosta pozbawiony albo ograniczony w moliwoci
rozporzdzania
prawem albo w zdolnoci do czynnoci prawnych.
Wniosek o dokonanie wpisu skada si na urzdowym formularzu.

Do wniosku o dokonanie wpisu naley doczy dokumenty, stanowice podstaw wpisu

w ksidze wieczystej.

Strona | 50
Notariuszosporzdzi
Wniosek dokonanie akt
wpisu
powiadczenia
moe zoy dziedziczenia
waciciel nieruchomoci,
tylko wtedy, gdy uytkownik
w czynnoci
wieczysty,
polegajcej
osoba,
na spisaniu
na rzecz
protokou
ktrej dziedziczenia
wpis ma nastpi, wezm alboudzia
wierzyciel,
wszystkie jeeli
osoby,
przysuguje
ktre mog
mu prawo,
wchodzi
ktrewmoe
by
rachub
wpisane
jako spadkobiercy
w ksidzeustawowi
wieczystej. i testamentowi. Osoby te bd skada swoje owiadczenia pod
grob
Za zoenie wniosku przez uprawnionego uwaa si take przekazanie przez notariusza sdowi
odpowiedzialnoci karnej. zawierajcego
wypisu aktu notarialnego W razie zoenia testamentu
wniosek notariusz
o dokonanie dokona
wpisu jego otwarcia
do ksigi i
wieczystej.
ogoszenia.
Testament
W postpowaniubdziewieczystoksigowym
nastpnie przechowywa notariusz
nie stosuje si lub na danie
przepisw sdu spadku ten sd.
o wznowieniu
Notariusz sporzdzi akt powiadczenia dziedziczenia tylko wtedy, gdy nie bdzie wtpliwoci
postpowania.
co do osoby spadkobiercy
O kolejnoci wniosku o wpis i wielkoci
rozstrzyga udziaw w spadku.
chwila wpywu Po sporzdzeniu
wniosku tegosdu.
do waciwego aktu podpisz go
notariusz oraz wszystkie osoby, ktre wziy udzia w czynnoci.
Wnioski, ktre wpyny w tej samej chwili, bd uwaane za zoone rwnoczenie. Notariusz ma obowizek
zarejestrowania aktu powiadczenia dziedziczenia w systemie informatycznym prowadzonym
przez
WniosekKrajow
o wpisRad Notarialn.
powinien by w Zarejestrowany
dniu wpywu do akt sdupowiadczenia
zarejestrowany dziedziczenia
niezwocznie maw skutki
dzienniku
W razie
ksig jakichkolwiek
prawomocnego
wieczystych wtpliwoci
postanowienia
i opatrzony notariusz
o stwierdzeniu
kolejnym odmwi
numeremnabycia sporzdzenia
spadku. po
niezwocznie aktu powiadczenia
zarejestrowaniu wniosku
dziedziczenia.
w dzienniku ksig wieczystych zaznacza si w odpowiednim dziale ksigi wieczystej numer
Wwczas
wniosku spadkobiercom pozostanie sdowe stwierdzenie nabycia spadku.
Sdowe
(wzmianka postpowanie
o wniosku). o stwierdzenie nabycia spadku prowadzi wycznie sd spadku, ktrym
jest
Wpis dokonywany jest jedynie na wniosek i w jego granicach.
sd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeeli w Polsce nie mona ustali miejsca
zamieszkania, waciwy jest sd miejsca, w ktrym znajduje si masa spadkowa.
Rozpoznajc wniosek o wpis, sd bada jedynie tre i form wniosku, doczonych do wniosku
Sdem rzeczowo waciwym jest zawsze sd rejonowy.
dokumentw oraz tre ksigi wieczystej.
Legitymacj do wszczcia postpowania maj przede wszystkim spadkobiercy oraz kada osoba,
ktra ma interes prawny
W postpowaniu w stwierdzeniu
wieczystoksigowym nabycia
wpis spadku.
w ksidze Osob tak
wieczystej jest moe by np. Nie
orzeczeniem. wierzyciel
sporzdza
lub
si dunik spadkodawcy oraz wspwaciciele wraz ze spadkodawc rzeczy wsplnej.
uzasadnienia wpisu. Wpisem w ksidze wieczystej jest rwnie wykrelenie.
danie
Zaoeniestwierdzenia nabycia
ksigi wieczystej spadku z
nastpuje nie podlega
chwil przedawnieniu,
dokonania a zatem wniosek w tej sprawie
pierwszego
moe
wpisu. by wniesiony w kadym czasie. Sd jednak nie jest tym wnioskiem zwizany.
Sd oddala wniosek o wpis, jeeli brak jest podstaw albo istniej przeszkody do jego
Istniej
dokonania.dwa sposoby ustalenia podstaw dziedziczenia oraz krgu
spadkobiercw:
O dokonanym wpisie sd zawiadamia uczestnikw postpowania. Nie zawiadamia si uczestnika,
1) zapewnienie
ktry na pimie zoone
zrzek si (pod grob odpowiedzialnoci karnej) przez jednego ze spadkobiercw;
zawiadomienia.
2) wezwanie spadkobiercw przez ogoszenie informujce o otwarciu spadku, wskazujce
majtek,
Apelacj od wpisu wnosi si w terminie dwch tygodni od dorczenia zawiadomienia o wpisie.
ktry
Dla pozostawi
uczestnika, ktryspadkodawca, oraz wzywajce,
zrzek si zawiadomienia, aby ten
termin spadkobiercy
biegnie odwdnia
cigu szeciu miesicy
dokonania wpisu.
zgosili swoje prawa do spadku jeeli sd uzna zapewnienie za niewiarygodne
albo jeeli
Osoba, nikt ktrej
na rzecz zapewnienia
wpisane nie zoy;
jest prawosdlubodbdzie
roszczenierozpraw dopiero
w ksidze po upywie
wieczystej, jej szeciu
przedstawiciel
miesicy
albo od datydo
penomocnik ogoszenia.
dorcze maj obowizek niezwocznego zawiadomieniaprowadzcego sdu
ksigaden
Jeeli wieczyst o kadej zmianie
z uczestniczcych adresu spadkobiercw
w sprawie wzgldnie wskazania adresu praw do
nie udowodni do spadku,
dorcze.
Osoba
sd zamieszkaa
stwierdzi nabycie lubspadku
majcanasiedzib za granic
rzecz gminy jest obowizana
ostatniego wskaza penomocnika
miejsca zamieszkania spadkodawcy,
dowdorcze
a braku tejwprzesanki
Rzeczypospolitej
na rzecz Polskiej.
Skarbu Pastwa (art. 935 3 k.c.).

Sd
W z urzdudo
stosunku dokona
spadkwwpisu ostrzeenia,
otwartych przedjeeli dostrzee 2008
2 padziernika niezgodno stanukonieczno
roku istnieje prawnego orzekania
ujawnionego
przez sd w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, czy do spadku naley gospodarstwo
w ksidze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.
rolne
i46.ktoPostpowanie
jest jego spadkobierc.
o stwierdzenie nabycia spadku (str. 500 503).
W postpowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sd nie bada, jaki jest skad masy spadkowej
iSprawy
czy w ogle ona istnieje.
o stwierdzenie Z tego
nabycia wzgldu
spadku orazdo
nale z powodu ustalania krgu w
spraw rozpoznawanych spadkobiercw
postpowaniu
przez sd z urzdu nie jest dopuszczalne oddalenie wniosku o
nieprocesowym. Tylko postanowienie sdowe o stwierdzeniu nabycia spadku, stwierdzenie nabycia
a od 2 spadku,
padziernika
chyba e wnioskodawca nie ma legitymacji procesowej. W postanowieniu
2008 roku notarialny akt powiadczenia dziedziczenia s dowodami nabycia spadku o stwierdzeniu
nabycia
w drodzespadku sd wymienia spadkodawc, wszystkich spadkobiercw, podstaw ich
dziedziczenia.
dziedziczenia
oraz
W raziewielko ich udziaw.
niespornoci nabyciaSpadkobiercy, jeeli jestustawy
spadku na podstawie ich wicej
lub ni jeden, mog
testamentu si podzieli
spraw o stwierdzenie
spadkiem w drodze umowy o dzia spadku albo w drodze sdowego postpowania
nabycia spadku mona przeprowadzi u notariusza, co jest moliwe od 2 padziernika o dzia
2008spadku
roku.
(art. 680 689 k.p.c.). Sd, orzekajc o stwierdzeniu nabycia spadku,
Spadkobiercy mog jednak jak dotychczas korzysta z sdowego postpowania o uwzgldnia stan rzeczy
z daty otwarcia spadku, a nie z daty orzekania. Uwzgldnia jednak zoone w cigu szeciu
stwierdzenie
miesicy
nabycia spadku.
owiadczenia spadkobiercw o przyjciu lub odrzuceniu spadku. Postanowienie o stwierdzeniu
nabycia spadku ma charakter deklaratywny.

Strona | 52
51
Nieprawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest zaskaralne apelacj na
zasadach
oglnych. Uchylenie lub zmiana prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku
moe nastpi tylko w osobnym postpowaniu, ktrego przedmiotem jest uchylenie lub zmiana
takiego postanowienia. Z tego wzgldu niedopuszczalna jest w tej sprawie skarga o wznowienie
postpowania (art. 524 1 in fine k.p.c.).
47. Fakty niewymagajce dowodu.

Nie wymagaj w procesie cywilnym dowodu:

1) fakty powszechnie znane (art. 228 1 k.p.c.),

2) fakty znane sdowi urzdowo (art. 228 2 k.p.c.),
3) fakty przyznane w toku postpowania przez stron przeciwn, jeeli przyznanie nie budzi
wtpliwoci (art. 229 k.p.c.),
4) fakty, co do ktrych strona przeciwna nie wypowie si, lecz sd uzna za przyznane
(per facta concludentia) art. 230 k.p.c.

Ad. 1.

Faktami notoryjnie znanymi s na og zdarzenia, ktrych znajomo jest dostpna kademu

przecitnie rozsdnemu, o przecitnym dowiadczeniu yciowym, mieszkacowi miejscowoci,
w ktrej znajduje si siedziba sdu (wydarzenie historyczne, klski ywioowe itp.).

Ad. 2.

Fakty urzdowo sdowi znane s to fakty zwizane z dziaalnoci sdu jako organu.
Z reguy fakty te pozostaj w zwizku z dokonywaniem okrelonych przez sd czynnoci w innych
sprawach zawisych w sdzie. Sd moe np. zna stan hipoteczny nieruchomoci strony
postpowania.
Do faktw urzdowo znanych nie wchodz te, ktre sdzia zna ze swej dziaalnoci prywatnej.
Natomiast szczeglne tutaj miejsce zajmuje znajomo faktu wydania prawomocnego
wyroku skazujcego, ktry wie sd cywilny (art. 11 k.p.c.).
Ad. 3.

Przyznanie jest to owiadczenie strony potwierdzajce prawdziwo twierdzenia drugiej strony

o istnieniu albo nieistnieniu okrelonego faktu. Fakty przyznane nie wymagaj dowodu,
gdy przyznanie nie budzi wtpliwoci. Sd oceni skuteczno przyznania, uwzgldniajc
okolicznoci sprawy.

Przyznanie jest owiadczeniem wiedzy, a nie owiadczeniem woli. Jest ono ograniczone do faktw
objtych materiaem procesowym. Przyznanie poczone z dodatkowymi zastrzeeniami musi by
przez sd ocenione przy uwzgldnieniu caoksztatu okolicznoci sprawy. Przyznanie pozasdowe
powinno by w procesie udowodnione. Przyznanie dotyczy faktw, a nie ocen prawnych.
Ocena prawna naley do sdu.

Ad. 4.

Gdy strona nie wypowie si co do twierdze strony przeciwnej o faktach, sd moe,

majc na uwadze wyniki caej rozprawy, uzna te fakty za przyznane. Jest to tak zwane
przyznanie
dorozumiane.

Strona | 53
48. Dowd z dokumentw (str. 341 352).

Za dokument w rozumieniu prawa cywilnego procesowego naley uzna kad wyraon na

pimie
myl ludzk opatrzon podpisem wystawcy. Dowd z dokumentu jest najwaniejszym dowodem
w postpowaniu cywilnym nadal aktualna jest rzymska zasada: verba volant, scripta manent
(sowa uciekaj, a pisma pozostaj).
Koniecznym elementem skadowym dokumentu, konstytuujcym dokument jako rodek
dowodowy
w postpowaniu cywilnym jest podpis, a wic napisanie rk wasn swojego imienia i nazwiska.
Dopuszczalne jest te zoenie podpisu obejmujcego pierwsz liter imienia i nazwisko,
ewentualnie
samo nazwisko. Kady moe podpisywa si tylko wasnym nazwiskiem, a zatem nie jest
podpisem
posuenie si nazwiskiem innej osoby stanowioby to sfaszowanie podpisu. Podpis musi by
czytelny na tyle, na ile dana osoba potrafi czytelnie pisa. Najwaniejsze jest jednak, aby
Tradycyjnie dopuszcza si w obrocie cywilnoprawnym podpisy skadane in blanco, tj. w
podpisywa
momencie,
si zawsze w taki sam sposb.
gdy pozostaa cz dokumentu nie zostaa jeszcze sporzdzona.
Mona wyrni nastpujce funkcje podpisu:

1. Funkcja identyfikacyjna pozwala na wskazanie tosamoci osoby skadajcej podpis.

2. Funkcja polegajca na zamiarze wywoania okrelonych skutkw prawnych funkcja ta
wystpuje przede wszystkim przy dokumentach zawierajcych owiadczenia woli
(tzw. dokumenty konstytutywne). Polega ona na wykazaniu podpisem, e osoba sporzdzajca
dokument chciaa wywoa w ten sposb okrelone skutki prawne. Jeeli podpisywanym
dokumentem ma by testament, to funkcj t okrelamy jako animus testandi.
3. Funkcja polegajca na wskazaniu, e dokument opatrzony podpisem zawiera wersj
ostateczn
owiadczenia, zaaprobowan przez jego autora.
4. Funkcja zakoczenia dokumentu podpis jest ostatnim elementem skadowym merytorycznej
czci dokumentu. Podpisem objte jest to wszystko, co znajduje si ponad nim,
natomiast nie jest objte to, co znajduje si poniej.

Tekst niepodpisany przez wystawc nie stanowi dokumentu w rozumieniu przepisw

Kodeksu postpowania cywilnego. Okrelone pismo niepodpisane moe natomiast stanowi
rodek uprawdopodobnienia za pomoc pisma. Jest to tzw. pocztek dowodu na pimie.

Podzia dokumentw ksztatuje si nastpujco:

I. W doktrynie dzieli si dokumenty ze wzgldu na rodzaj owiadcze w nich

zawartych:
1. Jeeli dokumenty obejmuj owiadczenia wiedzy, to okrela si je jako dokumenty
narratywne.
PRZYKADY: zawiadczenia, owiadczenia, protokoy, sprawozdania, raporty.

2. Jeeli za dokumenty zawieraj owiadczenia woli, to okrela si je jako dokumenty

konstytutywne.
PRZYKADY: umowy, jednostronne owiadczenia woli, testamenty, weksle, czeki.

II. W Kodeksie postpowania cywilnego znajduje si podzia dokumentw na:

1. Dokumenty urzdowe dokumenty, ktre speniaj jednoczenie nastpujce warunki:

1) s sporzdzone w przepisanej formie chodzi tu o form urzdow;
2) musz pochodzi od urzdowego organu (przez organy urzdowe rozumiemy
przede wszystkim organy administracji pastwowej i samorzdowej);
3) musz by sporzdzone w zakresie dziaania organu, od ktrego pochodz.

Strona | 54
 Jeeli okrelony dokument nie spenia choby jednego z trzech wskazanych warunkw,
ale w ogle jest dokumentem, to staje si dokumentem prywatnym.

2. Dokumenty prywatne, a wic wszystkie dokumenty, ktre nie s urzdowe.

Dokument prywatny nie pochodzi od urzdowego organu i nie musi w zasadzie
spenia adnych wymaga co do formy. Przedmiotem dokumentu prywatnego moe
by
praktycznie kada tre. Dokument prywatny musi jednak zawiera podpis wystawcy.
Wyjtkowo przepis szczeglny moe zwolni od obowizku zoenia wasnorcznego podpisu
przez wystawc i zezwoli na zastpienie go podpisem mechanicznym, np. akcje, obligacje,
dokumenty na okaziciela.

Kady z dokumentw urzdowy i prywatny czy si z dwoma domniemaniami

prawnymi:
1. Wsplne dla obydwu kategorii dokumentw jest domniemanie autentycznoci (prawdziwoci)
domniemanie to nakazuje przyj sdowi, e kady dokument stanowicy rodek dowodowy
w postpowaniu cywilnym pochodzi od jego wystawcy, tj. od osoby lub osb, ktre si pod nim
podpisay. Z domniemania tego wynika jednoczenie, e dokument ani w caoci, ani w czci
nie zosta sfaszowany. Domniemanie to jest wzruszalne i mona je obali przeciwdowodem,
przede wszystkim w postaci opinii biegego. Waciwym biegym bdzie w tym przypadku
biegy z zakresu pismoznawstwa (biegy pismoznawca).

2. Podstawowym jednak domniemaniem prawnym, ktre zwizane jest wycznie z dokumentami

urzdowymi, jest domniemanie zgodnoci ich treci z prawdziwym stanem rzeczy.
Domniemanie to gosi, e dokument urzdowy jest dowodem tego, co zostao w nim urzdowo
powiadczone. Dotyczy ono przede wszystkim dokumentw urzdowych narratywnych
(czyli zawierajcych owiadczenia wiedzy), gdy to wanie one, teoretycznie, mog
przedstawia
stan rzeczy zgodnie z prawd albo niezgodnie z prawd. Domniemanie zgodnoci z prawd
dokumentu urzdowego (narratywnego) jest rwnie domniemaniem wzruszalnym.

Dokumenty prywatne za cz si z domniemaniem, e zawarte w nich owiadczenie

pochodzi
od tej osoby, ktra dokument podpisaa. Stanowi ono odpowiednik domniemania zgodnoci
z prawd dokumentu urzdowego. Domniemanie to znajdzie zastosowanie np. w przypadku
dokumentw podpisanych in blanco.
Prymat dowodu z dokumentu nad dowodami typu osobowego (z zezna wiadkw i z
przesuchania
stron) ustanawiaj nastpujce przepisy:
1. Art. 246 k.p.c.
Jeeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynnoci prawnej zachowania formy pisemnej, dowd ze wiadkw
lub z przesuchania stron w sprawie midzy uczestnikami tej czynnoci na fakt jej dokonania jest dopuszczalny
w wypadku, gdy dokument obejmujcy czynno zosta zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osob trzeci,
a jeeli forma pisemna bya zastrzeona tylko dla celw dowodowych, take w wypadkach okrelonych
w kodeksie cywilnym.Zakaz dowodowy przewidziany w tym przepisie dotyczy tylko takiej sprawy cywilnej,
ktrej stronami s jednoczenie strony danej czynnoci prawnej. Nie dotyczy on zatem sprawy, ktra toczy si
pomidzy
stron czynnoci prawnej a osob trzeci. W tym przypadku adne ograniczenia dowodowe nie wystpuj.
2. Art. 247 k.p.c.
Dowd ze wiadkw lub z przesuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnow dokumentu obejmujcego
czynno prawn moe by dopuszczony midzy uczestnikami tej czynnoci tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi
to do obejcia przepisw o formie zastrzeonej pod rygorem niewanoci i gdy ze wzgldu na szczeglne okolicznoci
sprawy sd uzna to za konieczne.Zakaz dowodowy przewidziany w tym przepisie obowizuje w penym zakresie
jedynie w przypadku dokumentw wyraajcych form pisemn ad solemnitatem (pod rygorem niewanoci).

Powysze zakazy dowodowe dotycz jedynie dokumentw konstytutywnych, tj. zawierajcych

owiadczenia woli.
Wady owiadczenia woli towarzyszce sporzdzaniu dokumentw zawierajcych owiadczenia
woli
(konstytutywnych) mog by dowodzone wszelkimi rodkami dowodowymi.

Strona | 55
49. Dowd z zezna wiadkw (str. 352 360).

Osoby, ktre nie mog zosta powoane jako wiadkowie, to nastpujce kategorie
osb:
1. Osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzee. Kady wiadek
musi by fizycznie zdolny do tego, aby stanowi rdo dowodowe w procesie cywilnym.
Zdolno bycia wiadkiem obejmuje:
a) zdolno do spostrzegania rozmaitych zdarze i sytuacji,
b) zdolno do ich zapamitywania oraz
c) zdolno do ich przekazywania, tj. przedstawienia o nich relacji.
Jeeli dana osoba ktrej z tych zdolnoci nie posiada, to nie moe by wiadkiem.

Przepisy Kodeksu postpowania cywilnego nie ustanawiaj dolnej ani grnej granicy wieku
wiadka.
W sprawach maeskich wiadkami nie mog by maoletni, ktrzy nie ukoczyli lat trzynastu,
natomiast gdyby byli oni jednoczenie zstpnymi stron, to byliby wykluczeni z dowodu
z zezna wiadkw a do ukoczenia siedemnastego roku ycia (art. 430 k.p.c.).

Sd orzekajcy zmuszony jest samodzielnie oceni, czy dana osoba jest zdolna do zoenia
wiarygodnych zezna w procesie.

2. Wojskowi i urzdnicy zwizani tajemnic pastwow i subow, jeeli ich zeznanie mogoby
spowodowa naruszenie tej tajemnicy. Obowizkiem przestrzegania tej tajemnicy i tym
samym
wykluczeniem z krgu wiadkw s wic objci wszyscy funkcjonariusze publiczni.
Istnieje jednak moliwo, aby sd zwrci si do organu, ktremu wiadek podlega z
wnioskiem
o zwolnienie wiadka od obowizku zachowania tajemnicy. Naruszenie obowizku tajemnicy
pastwowej lub subowej jest przestpstwem (art. 265 i 266 k.k.).
3. Osoby, ktre podlegaj dowodowi z przesuchania stron, a zatem:
a) same strony, ktre nie mog by wiadkami we wasnej sprawie;
b) przedstawiciele ustawowi stron, ktrzy w zwizku z art. 302 2 k.p.c. mog by
przesuchiwani tylko w ramach dowodu ze stron;
c) te osoby, ktre jako organy osoby prawnej mog zosta przesuchane w ramach
dowodu ze stron.

Dowd z przesuchania stron ma pierwszestwo w stosunku do dowodu ze wiadkw.

Jednoczenie
bez znaczenia jest, czy osoba, ktra podlega dowodowi z przesuchania stron, faktycznie zostanie
przesuchana w ramach dowodu ze stron.
4. Wspuczestnicy jednolici. Wspuczestnicy procesowi niebdcy wspuczestnikami
jednolitymi, tj. wspuczestnicy formalni oraz wspuczestnicy materialni niejednolici (zwykli),
mog za by wiadkami tylko co do faktw dotyczcych innych wspuczestnikw.

5. Mediator, ktry w tej samej sprawie prowadzi mediacj, gdy postpowanie mediacyjne
nie jest jawne, a mediator ma obowizek zachowa w tajemnicy to wszystko, o czym
dowiedzia
si w zwizku z prowadzeniem mediacji. Strony mog jednak zwolni mediatora od obowizku
tajemnicy.
Dowd z zezna wiadkw jest dopuszczalny zawsze wtedy, gdy zachodzi potrzeba wyjanienia
jakichkolwiek okolicznoci faktycznych istotnych dla rozstrzygnicia sprawy.

wiadek zeznaje z reguy w warunkach odpowiedzialnoci karnej, gdy przed jego

przesuchaniem
sd poucza go o odpowiedzialnoci karnej za zoenie faszywych zezna (art. 266 1 k.p.c.)
i odbiera od niego przyrzeczenie. Sd nie udziela pouczenia o odpowiedzialnoci karnej i nie
odbiera
przyrzeczenia tylko od wiadkw maoletnich, ktrzy nie ukoczyli siedemnastu lat, oraz od osb,
ktre zostay ju wczeniej skazane za zoenie faszywych zezna (art. 267 k.p.c.).
Strona | 56
Jeeli wiadek nie stawi si na wezwanie sdu, to mona zastosowa wobec niego nastpujce
rodki przymusu:

a) w pierwszej kolejnoci mona wiadka ukara grzywn do tysica zotych;

b) w razie powtrnego niestawiennictwa sd moe nakaza przymusowe doprowadzenie
wiadka.
W stosunku do wiadka, ktry bezpodstawnie odmawia zoenia przyrzeczenia albo zoenia
zezna,
sd moe zastosowa rwnie grzywn, a take kar aresztu do siedmiu dni.
Najczciej bdne przesuchanie danej osoby jako wiadka, a nie jako strony (albo odwrotnie)
stanowi powane uchybienie procesowe, ktre moe wpyn na wynik sprawy. Uchybienie to
moe by skutecznie podniesione jako zarzut apelacyjny albo nawet jako podstawa skargi
kasacyjnej.
Prawo odmowy zezna polega na uprawnieniu wiadka do skutecznego uchylenia si od zoenia
zezna. wiadek, ktremu przysuguje w danej sprawie prawo odmowy zezna, moe owiadczy
sdowi, e z tego prawa korzysta. Jest on wwczas wolny i opuszcza sal rozpraw.
wiadek ten nie musi w adnym razie wyjania sdowi, dlaczego odmwi zoenia zezna.

Prawo odmowy zezna przysuguje czonkom najbliszej rodziny strony procesowej

(uczestnika postpowania nieprocesowego), a mianowicie nastpujcym osobom:

1) maonkowi strony dotyczy to rwnie maonkw rozwiedzionych i w separacji,

2) krewnym strony w linii prostej, tj. rodzicom, dziadkom, pradziadkom, dzieciom, wnukom,
prawnukom,
3) rodzestwu stron, tj. bratu, siostrze, a take rodzestwu przyrodniemu,
4) powinowatym strony w linii prostej,
5) szwagrom strony,
6) osobom pozostajcym ze stron w stosunku przysposobienia penego i niepenego zarwno
przysposabiajcym, jak i przysposobionym.

Prawo odmowy zezna nie istnieje w sprawach o prawa stanu (z wyjtkiem spraw o rozwd).
S to sprawy z zakresu prawa osobowego dotyczce zdarze stanu cywilnego, tj. urodzenia,
maestwa i mierci.

wiadek moe odmwi odpowiedzi na postawione mu pytanie, jeeli przez udzielenie

odpowiedzi
mgby narazi siebie lub osob blisk na odpowiedzialno karn, na hab lub na dotkliw
i bezporedni szkod majtkow. Prawo odmowy odpowiedzi ma rwnie osoba zwizana
tajemnic zawodow, a wic m.in. adwokat, radca prawny, dziennikarz, lekarz. Prawo odmowy
odpowiedzi przysuguje rwnie duchownym, ale tylko co do faktw, o ktrych dowiedzieli si oni
podczas spowiedzi. Tajemnica spowiedzi zostaa tym samym zrwnana w procedurze cywilnej
z tajemnic zawodow.

50. Dowd z opinii biegych (str. 360 364).

Istniej dwie grupy biegych sdowych stali i niestali biegli sdowi.

Stay biegy sdowy to osoba wpisana na list biegych sdowych prowadzon przez prezesa
sdu okrgowego. Lista ta jest do wgldu dla wszystkich osb zainteresowanych. Pomimo wpisu
na list okrelonego sdu okrgowego nie istnieje rejonizacja biegych sdowych. Biegy wpisany
na list sdu okrgowego w Krakowie moe np. wystpowa w procesie cywilnym przed sdem
w Szczecinie.

Niestay biegy sdowy to inaczej biegy powoany ad hoc, czyli biegy spoza listy, jednorazowo
powoany do danej sprawy. Sdy w pierwszej kolejnoci powouj jednak biegych z listy sdowej.

Biegym sdowym moe by rwnie instytut naukowy i naukowo-badawczy.

Strona | 57
Dowd z opinii biegego jest dla sdu rdem wiadomoci specjalnych, czyli wiedzy
specjalistycznej z zakresu rnych dyscyplin naukowych.

Dowd z opinii biegego jak kady inny dowd sd dopuszcza na wniosek strony,
jednake w postpowaniu o ubezwasnowolnienie sd z urzdu musi dopuci dowd z opinii
biegego
psychologa oraz biegego psychiatry lub neurologa (art. 547 1 i 3 k.p.c.).
W razie potrzeby zasignicia wiadomoci specjalnych sd powinien dopuci dowd z opinii
biegego take wwczas, gdy sam ma potrzebn wiedz specjalistyczn. Sd nie moe jednak
przy wyrokowaniu wprowadza do podstawy faktycznej rozstrzygnicia wiadomoci, ktre nie
byy
przedmiotem postpowania dowodowego i pochodz z prywatnej wiedzy sdziego.
Warunek ten nie dotyczy faktw powszechnie znanych.
Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegego jest jedynym postanowieniem
dowodowym, ktre sd moe wyda na posiedzeniu niejawnym. Przedtem powinien wysucha
stron
co do samego dopuszczenia tego dowodu i liczby biegych. Dopuszczenie dowodu z biegego
czy si
z koniecznoci wpacenia zaliczki na poczet tego dowodu. Zaliczk powinna uici ta strona,
ktra
Biegywystpia
ma dostpz wnioskiem dowodowym
do akt sdowych i moe(art.
si z130 4 k.p.c.).
nimi szczegowo
zapozna.
Biegy sporzdza opini w formie pisemnej, powinien jednak wyjani opini w formie ustnej
(art. 286 k.p.c.). Sd ma wic obowizek wezwa biegego na rozpraw. Jeeli jednak strony
przed rozpraw owiadcz na pimie, e nie maj adnych pyta do biegego i zgadzaj si
z jego opini, sd moe biegego nie wzywa na rozpraw.

Biegy w swojej opinii moe wskaza jednoczenie kilka odpowiedzi na pytanie postawione
przez sd w postanowieniu dowodowym opini tak nazywamy opini alternatywn.

Sd moe ograniczy si w tezie dowodowej do postawienia biegemu pytania dotyczcego

stanu wiedzy w okrelonej dyscyplinie naukowej w zakresie konkretnego problemu opini tak
nazywamy opini abstrakcyjn.

Z kolei jedn wspln opini kilku biegych okrela si jako opini czn (art. 285 2
k.p.c.).
Dowd z opinii biegego jest dowodem dopuszczonym przez sd na mocy postanowienia
dowodowego, w ktrym sd wskazuje osob biegego, nawet gdyby wczeniej konkretnego
biegego
proponoway strony. Jeeli zatem biegy sporzdzi opini na prywatne zlecenie strony,
nie bdzie to dowd z opinii biegego, lecz dowd z dokumentu prywatnego.
aden przepis postpowania cywilnego nie wie sdu opini
biegego:
Sd jest najwyszym biegym.

51. Dowd z ogldzin (str. 364 365).

W dowodzie z ogldzin rdem dowodowym jest rzecz ruchoma lub nieruchoma, miejsce
zdarzenia
albo czowiek. W dowodzie tym moe bra udzia biegy sdowy. Dowd z ogldzin odbywa si
na sali sdowej w przypadku drobnych rzeczy ruchomych, natomiast w przypadku duych
rzeczy ruchomych oraz nieruchomoci odbywa si w miejscu, w ktrym dana rzecz si znajduje.
W ramach dowodu z ogldzin sd bada wygld zewntrzny rzeczy, jej stan, wielko, zabarwienie
oraz inne cechy rozpoznawalne przy uyciu narzdw zmysu. W przypadku dokumentu
sd przeprowadzi dowd z dokumentu wwczas, gdy jego przedmiotem jest tre dokumentu,
natomiast dowd z ogldzin, jeeli przedmiotem tego dowodu miaby by stan zewntrzny
dokumentu
z pominiciem jego treci.

Strona | 58
Sd ma prawo nakaza kadej osobie, ktra posiada rzecz podlegajc ogldzinom, dostarczenie
jej
do sdu. Obowizek ten mona naoy zarwno na stron, jak i na osob trzeci.

52. Dowd z przesuchania stron (str. 365 369).

rdem dowodowym w ramach dowodu z przesuchania stron s same

strony.
Dowd ten dopuszcza si dopiero wwczas, gdy inne rodki dowodowe zostay ju wyczerpane,
a stan faktyczny sprawy nadal nie zosta wyjaniony. Dowd ten, jak kady inny, moe zosta
dopuszczony tylko co do faktw istotnych dla rozstrzygnicia sprawy.

Dowd z przesuchania stron sd dopuszcza w zasadzie wycznie na wniosek jednej ze stron,

ewentualnie na wniosek obydwu stron.

Odpowiednikiem dowodu z przesuchania stron w postpowaniu nieprocesowym jest dowd

z przesuchania uczestnikw postpowania.

Przeprowadzenie dowodu z przesuchania stron jest obligatoryjne w kadym postpowaniu o

rozwd
i o separacj, natomiast w sprawach o uniewanienie maestwa, o ustalenie istnienia lub
nieistnienia
maestwa oraz o ustanowienie rozdzielnoci majtkowej sd nie moe odmwi dopuszczenia
takiego dowodu, jeeli ktra ze stron wnosia o jego przeprowadzenie. W procesie o rozwd
i o separacj dowd z przesuchania stron moe by jedynym dowodem, ktry przeprowadzi sd,
jeeli maonkowie nie maj wsplnych maoletnich dzieci, a strona pozwana te wnosi o rozwd
lub o separacj tak jak strona powodowa.
Przesuchaniu w ramach dowodu ze stron podlegaj w pierwszej kolejnoci same strony.
Jeeli na rozpraw zostan wezwane do osobistego stawiennictwa w celu przesuchania obie
strony,
a stawi si tylko jedna, sd przesucha tylko t jedn stron.
Jeeli strona ma przedstawiciela ustawowego (rodzice, opiekun, kurator), to od decyzji sdu
zaley,
czy w ramach dowodu ze stron zostanie przesuchana tylko strona, czy tylko jej przedstawiciel
ustawowy, czy zarwno strona, jak i jej przedstawiciel ustawowy.
Dowodowi ze stron podlega te interwenient uboczny samoistny.

Za osob prawn sd musi przesucha osoby wchodzce w skad organu osoby prawnej
uprawnionego do jej reprezentowania (art. 300 1 k.p.c.).

Jeeli stron jest Skarb Pastwa, to w ramach dowodu ze stron sd przesucha osoby
reprezentujce
pastwow jednostk organizacyjn, z ktrej dziaalnoci wie si dochodzone roszczenie.
Dowd z przesuchania stron moe przebiega dwuetapowo, ale z reguy sd ogranicza
jego prowadzenie tylko do pierwszego etapu.

Pierwszy etap polega na odebraniu od stron zezna bez pouczenia o odpowiedzialnoci karnej.
Sd poucza strony jedynie o obowizku mwienia prawdy oraz o tym, e istnieje moliwo
ponownego ich przesuchania po odebraniu od nich przyrzeczenia. W ramach pierwszego etapu
strona moe zatem zoy zeznania wiadomie faszywe nie ponoszc za to odpowiedzialnoci
karnej.
Stosunkowo rzadko si zdarza, eby dowd z przesuchania stron by kontynuowany w ramach
drugiego etapu tego dowodu, tj. po odebraniu przyrzeczenia. Jeeli sd dopuci drugi etap
dowodu
z przesuchania stron, to najpierw poucza stron o odpowiedzialnoci karnej za zoenie
faszywych
zezna, a nastpnie odbiera od niej przyrzeczenie prawdomwnoci wedug tej samej formuy,
ktra jest stosowana w stosunku do wiadkw.

Strona | 59
53. Wyrok zaoczny (str. 379 384).

Wyrok zaoczny jest to wyrok wydany pod nieobecno pozwanego i przy braku jego pisemnych
owiadcze co do zajmowanego w danej sprawie stanowiska (bierno pozwanego).

Wydanie wyroku zaocznego jest obowizkiem, a nie tylko prawem sdu.

Sd wyda wyrok zaoczny, jeeli zaistniej nastpujce

przesanki:
1) na pierwszej rozprawie pozwany jest nieobecny,
2) w aktach sprawy znajduje si tzw. zwrotka, czyli zwrotny dowd dorczenia pozwanemu
wezwania na rozpraw,
3) pozwany nie nadesa do sdu pisma procesowego, w ktrym zajby stanowisko co do dania
pozwu albo wnosiby o prowadzenie rozprawy pod jego nieobecno.

Wydanie wyroku zaocznego bdzie niedopuszczalne:

1) jeeli zamiast pozwanego stawi si na rozprawie jego penomocnik procesowy albo

przedstawiciel
ustawowy, a take wtedy
2) gdy po stronie pozwanej wystpi choby jeden z kilku wspuczestnikw jednolitych.
W razie zaistnienia przesanek do wydania wyroku zaocznego sd oprze si na twierdzeniach
powoda
zawartych w pozwie lub innych pismach procesowych, jeli dorczono je pozwanemu przed
rozpraw.
Wyrok zaoczny moe zapa dopiero po przeprowadzeniu postpowania
dowodowego:
a) w sprawach rozpoznawanych w postpowaniu odrbnym w sprawach maeskich,
b) w postpowaniu odrbnym w sprawach ze stosunkw midzy rodzicami i dziemi
oraz
c) w postpowaniu w sprawie o ustanowienie rozdzielnoci majtkowej.
Jeeli w dniu rozprawy nie ma jeszcze w aktach dowodu dorczenia pozwanemu wezwania
na rozpraw, to wwczas sd moe wyda tzw. zastrzeony wyrok zaoczny na posiedzeniu
niejawnym w cigu kolejnych dwch tygodni, jeeli w tym czasie wrci do sdu zwrotka
i bdzie z niej wynikao, e wezwanie dorczono pozwanemu jeszcze przed rozpraw,
z wyprzedzeniem co najmniej tygodnia lub, wyjtkowo, z wyprzedzeniem trzech dni.

Sd moe wyda wyrok zaoczny take w sytuacji, w ktrej pozwany przyby na rozpraw,
ale pomimo stawienia si na ni nie bierze udziau w rozprawie (art. 339 1 k.p.c.).

Gdy sd przeprowadzi postpowanie dowodowe, a powodowi nie uda si pomimo nieobecnoci

pozwanego udowodni prawdziwoci swoich twierdze, to wwczas nastpi oddalenie
powdztwa.
Wyrok oddalajcy powdztwo bdzie w tym przypadku nadal wyrokiem zaocznym,
gdy zostanie wydany pod nieobecno pozwanego.
Sd z urzdu dorcza wyrok zaoczny obu stronom wraz z pouczeniem o rodkach jego
zaskarenia.
rodkiem zaskarenia wyroku zaocznego jest:
1) dla pozwanego sprzeciw, ktry:
a) jest rodkiem zaskarenia nieprzenoszcym sprawy do sdu wyszej instancji,
b) moe by wniesiony w terminie siedmiu dni od dorczenia pozwanemu wyroku
zaocznego,
c) podlega opacie sdowej w wysokoci poowy opaty od pozwu w tej samej sprawie;
2) dla powoda w razie oddalenia powdztwa apelacja wnoszona na oglnych zasadach.
Jeeli pozwany wniesie prawidowo sprzeciw od wyroku zaocznego, sd wyznaczy rozpraw,
na ktrej przeprowadzi pene postpowanie dowodowe. Po merytorycznym zbadaniu sprawy
sd wyda wyrok (ju drugi w tej sprawie), w ktrym albo utrzyma wyrok zaoczny w mocy,
albo uchyli wyrok zaoczny i orzeknie o daniu pozwu, w szczeglnoci przez oddalenie pozwu.
Sd moe rwnie, uchylajc wyrok zaoczny, odrzuci pozew lub umorzy postpowanie.

Strona | 60
54. Postanowienia sdu (str. 393 400).

Postanowienia obok wyrokw, nakazw zapaty i uchwa Sdu Najwyszego stanowi odrbn
kategori orzecze sdowych. W ramach tej kategorii naley wyrni:

1) orzeczenia wydawane przez sdy orzeczenie sdowe jest postanowieniem nie tylko wtedy,
gdy jako postanowienie zostanie przez sd wydane, ale rwnie wtedy, kiedy rozstrzyga
kwesti
rozstrzygaln wycznie w drodze postanowienia;
2) zarzdzenia przewodniczcego (np. zarzdzenie o zwrocie pozwu albo zarzdzenie wzywajce
powoda do poprawienia lub uzupenienia pozwu lub uiszczenia opaty);
3) zarzdzenia sdu, czyli czynnoci decyzyjne sdu w okrelonych kwestiach formalnych.
Sd wydaje postanowienie w tych przypadkach, w ktrych nie jest przewidziane wydanie wyroku
lub nakazu zapaty.

Postanowienia nie maj formy uroczystej, gdy nie s wydawane w imieniu Rzeczypospolitej
Polskiej,
a jeeli s ogaszane na rozprawie, to obecni na sali wysuchuj ich na siedzco.
Postanowienia w wielu przypadkach bd wydawane na posiedzeniu niejawnym. Postanowienia
takie
nie podlegaj ogoszeniu, natomiast sd z urzdu dorcza je obydwu stronom. Jedynie wyjtkowo
sd nie dorczy stronom postanowienia, jeeli dotyczy ono wycznie innych osb, np. wiadka,
biegego, osoby trzeciej (art. 357 4 k.p.c.). S to postanowienia np. o przymusowym
doprowadzeniu
wiadka czy o ukaraniu grzywn biegego. Sd ogasza postanowienia tylko wtedy, gdy wyda je
na posiedzeniu jawnym. Posiedzenia niejawne nie s jednak obligatoryjne i sd moe kad
spraw,
ktr mgby rozpozna na posiedzeniu niejawnym, skierowa na posiedzenie jawne i wyznaczy
Postanowienia s orzeczeniami
rozpraw (art. 148 2 k.p.c.). formalnymi, gdy zawieraj rozstrzygnicia co do rozmaitych
kwestii proceduralnych, tj. rozstrzygnicia co do kwestii wpadkowych (incydentalnych)
lub co do biegu postpowania.

Postanowienia (sdu pierwszej instancji) s zaskaralne zaaleniem (art. 394 k.p.c.), co dotyczy
postanowie koczcych postpowanie w sprawie oraz postanowie niekoczcych
postpowania
w sprawie, ale wymienionych jako zaskaralne w art. 394 1 pkt 112 k.p.c. Pozostae
postanowienia
pierwszoinstancyjne s niezaskaralne, np. postanowienia dowodowe, postanowienia o
odroczeniu
Zaaleniem do Sdu Najwyszego zaskaralne s ponadto niektre postanowienia sdu
rozprawy czy postanowienia o zwolnieniu strony od kosztw sdowych.
drugiej instancji (art. 3941 k.p.c.). S to postanowienia:
1) o odrzuceniu skargi kasacyjnej;
2) o odrzuceniu skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia;
3) postanowienia sdu drugiej instancji koczce postpowanie w sprawie, niedotyczce
odrzucenia
pozwu lub umorzenia postpowania, a jednoczenie niebdce wynikiem rozpoznania
zaalenia
na wczeniejsze postanowienie sdu pierwszej instancji, pod warunkiem, e zostan wydane
w tzw. sprawach kasacyjnych.
Prawomocne postanowienia nie korzystaj z powagi rzeczy osdzonej i dlatego w sprawie
zakoczonej prawomocnym postanowieniem, np. o umorzeniu postpowania, mona ponownie
wnie pozew. Sprawa otrzyma wwczas ponownie bieg.

W przypadku postanowie wydawanych na posiedzeniach niejawnych sd dorcza te

postanowienia
stronom wraz z uzasadnieniem, chyba e postanowienie jest niezaskaralne.
Gdy postanowienie zostao ogoszone na posiedzeniu jawnym wwczas sd sporzdzi
uzasadnienie
postanowienia tylko wtedy, gdy strona w cigu 7 dni od ogoszenia postanowienia zoy wniosek
o sporzdzenie uzasadnienia, a zarazem gdy postanowienie jest zaskaralne.
Strona | 61
Podstawowy podzia postanowie sdowych to podzia na postanowienia koczce i niekoczce
postpowania w sprawie.

Przez postanowienie koczce postpowanie w sprawie rozumiemy ostatnie postanowienie

w danej instancji, ktre koczy w caoci spraw (np. postanowienie o odrzuceniu apelacji
lub odrzuceniu skargi kasacyjnej), a take postanowienie uniemoliwiajce wydanie wyroku
(np. postanowienia o odrzuceniu pozwu i postanowienia o umorzeniu postpowania).

Gdy sd wyda postanowienie koczce postpowanie, to moe by ono zmienione lub uchylone
tylko na skutek wniesienia przez stron zaalenia. Jeeli natomiast sd wyda postanowienie
niekoczce postpowania w sprawie, to moe je uchyli lub zmieni w razie zmiany okolicznoci
sprawy w kadym czasie, nawet wtedy, gdy strona je zaskarya, a take wtedy, gdy
postanowienie
si uprawomocnio (art. 359 1 k.p.c.).
Postanowienia mona jeszcze podzieli na zaskaralne i niezaskaralne oraz na wykonalne
i niewykonalne w egzekucji.

Postanowienia staj si skuteczne i wykonalne natychmiast, tj. z chwil ich wydania lub
ogoszenia.
Strona, ktra je zaskary, moe w zaaleniu wnosi o wstrzymanie ich wykonania do czasu
rozpoznania zaalenia. Sd pierwszej instancji moe te z urzdu wstrzyma wykonanie
zaskaronego
postanowienia.
55. Prawomocno, wykonalno i skuteczno orzecze.

PRAWOMOCNO ORZECZE

Rozrnia si prawomocno formaln i prawomocno materialn.

Przez prawomocno formaln rozumie si niemono uchylenia albo zmiany orzeczenia,

wynikajc z niezaskaralnoci orzeczenia w drodze zwyczajnych i szczeglnych rodkw
zaskarenia (art. 363 1 k.p.c. orzeczenie sdu staje si prawomocne, jeeli nie przysuguje
co do niego rodek odwoawczy lub inny rodek zaskarenia).

Prawomocno orzeczenia stwierdza na wniosek strony sd I instancji na posiedzeniu niejawnym,

a dopki akta sprawy znajduj si w sdzie II instancji ten sd. Stwierdzenia dokonuje si
jednoosobowo. Moe to uczyni take referendarz sdowy (art. 364 k.p.c.).

Orzeczenie prawomocne wie nie tylko strony i sd, ktry je wyda, lecz rwnie inne sdy oraz
inne organy pastwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie
przewidzianych,
take inne osoby10 (art. 365 1 k.p.c.).
Dla okrelenia skutkw prawnych rozstrzygnicia ze wzgldu na jego tre, zawart w orzeczeniu
sdu, mwi si o prawomocnoci materialnej.

O prawomocnoci formalnej mwimy wwczas, gdy chcemy stwierdzi, e orzeczenie

jest niezaskaralne, o prawomocnoci materialnej za wwczas, gdy zwracamy uwag na skutki
rozstrzygnicia, na jego moc wic. Aby mona byo mwi o prawomocnoci materialnej,
musimy najpierw stwierdzi istnienie prawomocnoci formalnej.

W ramach prawomocnoci materialnej rozrnia si rwnie skutek pozytywny i skutek

negatywny
z ni zwizany. Skutek pozytywny wyraa si w mocy wicej orzeczenia w sensie
jego prejudycjalnoci (art. 365 1 k.p.c.), skutek negatywny za w zakazie naruszenia powagi
rzeczy osdzonej (art. 366 k.p.c.). Ta jednak zwizana jest jedynie z orzeczeniami
rozstrzygajcymi
spraw co do istoty.
10
Moc wica orzeczenia w stosunku do innych osb (poza stronami) odnosi si do wypadkw prawomocnoci
rozszerzonej (jak np. z art. 435 k.p.c.).

Strona | 62
Orzeczenie rozstrzygajce spraw co do istoty na skutek uzyskanej
prawomocnoci:
1) ma tak moc wic jak kade inne orzeczenie niemerytoryczne (art. 365 k.p.c.), a ponadto
2) jest wyposaone w powag rzeczy osdzonej nie mona wic o ten sam przedmiot i midzy
tymi samymi stronami prowadzi ponownego procesu (art. 366 k.p.c.), gdy w takim wypadku
zostaby podniesiony zarzut rzeczy osdzonej (art. 199 1 pkt 2 k.p.c.).

Do orzecze rozstrzygajcych w procesie sprawy merytorycznie zalicza si wyroki

i nakazy zapaty.

Jeeli w procesie podniesiony zostanie zarzut rzeczy osdzonej (res iudicata), zachodzi
konieczno
badania identycznoci obu spraw od strony przedmiotowej i od strony podmiotowej.
Wyrok prawomocny ma powag rzeczy osdzonej tylko co do tego, co w zwizku z podstaw
sporu
stanowio przedmiot rozstrzygnicia, a ponadto tylko midzy tymi samymi stronami 11
(art. 366 k.p.c.).
Przedmiot rozstrzygnicia znajduje swj wyraz w sentencji orzeczenia i tylko sentencja
si uprawomocnia.

Wyrok prawomocny ma powag rzeczy osdzonej do przeciwstawnych stron procesowych.

Obejmuje to wspuczestnikw koniecznych, ktrzy cznie tworz jedn stron procesow.

Powaga rzeczy osdzonej jest bezwzgldn przesank procesow, i to przesank negatywn,

ktr sd bierze pod uwag z urzdu w kadym stadium postpowania. Powtrny pozew
wniesiony
w sprawie ju osdzonej ulega odrzuceniu (art. 199 1 pkt 2 k.p.c.). Postpowanie toczce si
przy istniejcej w danej sprawie powadze rzeczy osdzonej dotknite jest niewanoci (art. 379
pkt 3
k.p.c.),
W raziektra jest brana
pniejszego pod uwag
wykrycia z urzdu w postpowaniu
prawomocnego apelacyjnym
wyroku dotyczcego i kasacyjnym.
tego samego stosunku
prawnego
mona da wznowienia postpowania zakoczonego pniej wydanym prawomocnym
wyrokiem
(art. 403 2 k.p.c.).
Postanowienia odrzucajce pozew lub umarzajce postpowanie jako orzeczenia
niemerytoryczne nie korzystaj z powagi rzeczy osdzonej. Korzystaj jednak z prawomocnoci
materialnej, a wic ze skutecznoci orzecze formalnie prawomocnych (art. 365 k.p.c.).

W postpowaniu nieprocesowym prawomocne postanowienie orzekajce co do istoty sprawy

nie moe by zmienione ani uchylone, a wic jest formalnie prawomocne i korzysta z materialnej
prawomocnoci i powagi rzeczy osdzonej, chyba ze przepis szczeglny stanowi inaczej
(art. 523 k.p.c.).

Prawomocne postanowienie oddalajce wniosek sd moe zmieni w razie zmiany okolicznoci

sprawy (art. 523 k.p.c.). Jednake postanowienie takie, dopki nie zostanie zmienione ani
uchylone
z powodu nowych okolicznoci sprawy, dopty korzysta jako orzeczenie merytoryczne
ze wszelkich skutkw, jakie si wi z formalnie prawomocnym orzeczeniem (art. 365 i 366
k.p.c.).

11
Chodzi tutaj o strony rozstrzygnitego procesu lub te ich nastpcw prawnych (np.
spadkobiercw).
Strona | 63
 WYKONALNO ORZECZE

Wykonalno orzeczenia jest z reguy wynikiem uprawomocnienia si orzeczenia zasdzajcego

jakie wiadczenie.

Wykonalno orzeczenia moe w pewnych wypadkach powsta przed uprawomocnieniem si

orzeczenia i wwczas mwimy o wykonalnoci natychmiastowej. Taka wykonalno moe
wynika
z mocy:
1) ustawy z mocy ustawy natychmiast wykonalne s:
a) postanowienia formalne (art. 360 i 396 k.p.c.),
b) nakaz zapaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku (art. 492 3 k.p.c.)
po upywie terminu do zaspokojenia roszczenia,
c) wyroki sdu pierwszej instancji wydawane w europejskim postpowaniu w sprawie drobnych
roszcze;
2) orzeczenia sdowego z mocy orzeczenia sdowego wykonalne s wyroki opatrzone przez
sd
rygorem natychmiastowej wykonalnoci:
a) sd nadaje rygor natychmiastowej wykonalnoci z urzdu obligatoryjnie, jeeli:
zasdza alimenty, co do rat patnych po dniu wniesienia powdztwa, a co do rat patnych
przed wniesieniem powdztwa za okres nie duszy ni trzy miesice,
zasdza roszczenie uznane przez pozwanego,
wyrok uwzgldniajcy powdztwo jest zaoczny,
w sprawach ze stosunku pracy w czci nieprzekraczajcej penego jednomiesicznego
wynagrodzenia pracownika (art. 4772 1 k.p.c.);
b) sd z urzdu moe nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalnoci, jeeli:
zasdza naleno z weksla, czeku, warrantu, rewersu, dokumentu urzdowego
lub dokumentu prywatnego, ktrego prawdziwo nie zostaa zakwestionowana,
uwzgldnia powdztwo o naruszenie posiadania;
c) sd moe na wniosek strony nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalnoci,
gdyby opnienie uniemoliwiao lub znacznie utrudniao wykonanie wyroku albo naraao
powoda na szkod.

Sd moe uzaleni nadanie rygoru od zoenia zabezpieczenia (art. 334 1

k.p.c.).
Uchylajc lub zmieniajc wyrok, ktremu nadany zosta rygor natychmiastowej wykonalnoci,
sd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu koczcym postpowanie o zwrocie spenionego
lub wyegzekwowanego wiadczenia lub o przywrceniu poprzedniego stanu (art. 338 1 k.p.c.).
Jest to tzw. orzeczenie restytucyjne.

W postpowaniu nieprocesowym postanowienia wydane w sprawie, ktra moe by wszczta

z urzdu, podlegaj wykonaniu rwnie z urzdu (art. 522 k.p.c.).

SKUTECZNO ORZECZE

O skutecznoci mwimy w stosunku do takich orzecze, ktre dla swej realizacji nie wymagaj
egzekucji i ktre do postpowania egzekucyjnego z istoty swej si nie nadaj.

W procesie cywilnym postanowienia staj si skuteczne w takim zakresie i w taki sposb,

jaki wynika z ich treci z chwil ogoszenia, a jeeli ogoszenia nie byo z chwil podpisania
sentencji (art. 360 k.p.c.). Postanowienia sdu wydane w procesie cywilnym wywouj bowiem
rne skutki prawne, lecz rzadko kiedy nadaj si do egzekucji. Wyroki za na og nadaj si
do egzekucji. S jednak wypadki, w ktrych mona mwi jedynie o ich skutecznoci.
Dotyczy to przede wszystkim wyrokw konstytutywnych (np. wyroku orzekajcego rozwd),
niewymagajcych na og sdowej egzekucji.

Strona | 64
Apelacja
W postpowaniu
jest podstawowym
nieprocesowym
rodkiem
postanowienie
odwoawczym orzekajce
przysugujcym
co do istoty
od sprawy
nieprawomocnych
staje si
skuteczne,
orzecze merytorycznych sdu pierwszej instancji. Apelacja jest bezwzgldnie dewolutywna
iasuspensywna,
jeeli wymagaawykonania
zatem moe take
j merytorycznie
wykonalne, po rozpozna
uprawomocnieniu
wycznie si,
sd pod
drugiej
warunkiem
instancji.jednak,
e systemie
W przepis szczeglny
apelacyjnymnie nacisk
stanowi jest
inaczej
pooony
(art. na
521 ponowne
1 k.p.c.).
merytoryczne zbadanie sprawy
i56.
rozstrzygnicie jej co do istoty,
Rygor natychmiastowej tj. wyrokiem
wykonalnoci reformatoryjnym
(str. 391 393). (zmieniajcym wyrok
sdu pierwszej instancji). W systemie apelacyjnym sd drugiej instancji ma prawo prowadzi
ponownie postpowanie
Jeeli wyrok nadaje si dodowodowe
wykonaniawwniezbdnym
egzekucji, azakresie, a nawet
zatem zawiera ponownie
tre przeprowadzi
zasdzajc
postpowanie
wiadczenie, dowodowe co do caoci sprawy.
to co do zasady wyrok taki bdzie wykonalny dopiero z chwil jego prawomocnoci.
Istnieje jednak
Apelacj naleymoliwo, aby wyrok
wnie w terminie sdutygodni
dwch pierwszejod instancji sta si wykonalny
dnia dorczenia natychmiast,
stronie skarcej
tj. ju z wyroku
odpisu chwil jego
wrazwydania i ogoszenia. Pozwala na to instytucja rygoru natychmiastowej
z uzasadnieniem.
wykonalnoci. Wyrok opatrzony rygorem natychmiastowej wykonalnoci staje si od razu
tytuem
Apelacjegzekucyjnym
rozpoznaje zawsze(art. 777 1 pkt 1
sd drugiej k.p.c.). ale wnosimy j za porednictwem sdu
instancji,
pierwszej
instancji,
Sd nadaje ktry najpierw
wyrokowi przybada
jegoapelacj
wydaniupod wzgldem
rygor formalnym,
natychmiastowej a gdy mona
wykonalnoci w nada jej bieg,
nastpujcych
dorcza
sytuacjach:jej odpis stronie przeciwnej, a nastpnie wraz z aktami sprawy przekazuje apelacj
sdowi drugiej instancji. Apelacj naley wnie do sdu, ktry wyda zaskarony wyrok.
1) obligatoryjnie
Apelacja z urzdu: kolejnoci odpowiada oglnym wymaganiom przewidzianym
musi w pierwszej
dlaa)pism
zasdzajc alimenty,
procesowych. przy
Braki w czym w zakresie
apelacji strona moealimentw zalegych
uzupeni sprzed
lub usun wniesienia
na danie sdupozwu
za okres nie duszy ni trzy miesice,
w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia apelacji.
b) jeeli pozwany uzna powdztwo,
c) jeeli sd
Zarzutem zasdza powdztwo
apelacyjnym wyrokiem ktr
jest kada pretensja, zaocznym;
formuuje strona skarca w stosunku do
2) fakultatywnie
skaronego z urzdu, jeeli zasdzi naleno z weksla, czeku, warrantu, rewersu,
dokumentu
wyroku. Mona zatem postawi w apelacji nastpujce zarzuty:
1)urzdowego
naruszenie prawalub niezaprzeczonego
materialnego przez dokumentu
jego bdnprywatnego,
wykadnialubtake w sprawach
niewaciwe o naruszenie
zastosowanie,
posiadania;
2)uchybienia procesowe, tj. naruszenie przepisw prawa procesowego,
3) fakultatywnie
3)niewano na wniosek strony, jeeli opnienie w wykonaniu wyroku uniemoliwi
postpowania,
lub znacznie utrudni
4)sprzeczno istotnych wykonanie
ustale sduwyroku albo narazi
z treci zebranegopowoda na szkod.
w sprawie materiau,
5) niewyjanienie wszystkich istotnych okolicznoci sprawy, o ktrych wyjanienienakaza
wnosia
Nadajc wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalnoci, sd moe jednoczenie
strona lub ktrych wyjanienie obciao sd z urzdu,
powodowi
6) nowe fakty i dowody. zabezpieczenia. Celem tego zabezpieczenia jest zapewnienie
zoenie odpowiedniego
pozwanemu
moliwoci
Zarzutem moeodzyskania wyegzekwowanego
by kady wiadczenia,
argument przemawiajcy jeeli wyrok
przeciwko opatrzony
wyrokowi rygorem zostaby
sdu pierwszej
ostatecznie uchylony lub zmieniony. Zabezpieczenie moe polega na wpaceniu
instancji. Liczba moliwych konkretnych zarzutw apelacyjnych jest zatem teoretycznie przez powoda
odpowiedniej kwoty na rachunek depozytowy sdu. Sd nie moe da zabezpieczenia
nieograniczona. Wszystkie zarzuty sd drugiej instancji uwzgldnia na danie skarcego, od
powoda,
a jedynie zarzut niewanoci postpowania uwzgldnia on z urzdu (art. 378 1 k.p.c.).
ktry dochodzi roszcze alimentacyjnych. Ponadto obowizuje zakaz sprzeday nieruchomoci
Sd nie moe nada wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalnoci, jeeli stron pozwan
pozwanego w postpowaniu egzekucyjnym opartym na rygorze natychmiastowej wykonalnoci.
jest Skarb Pastwa.
Wszystkie orzeczenia sdu drugiej instancji moemy podzieli na merytoryczne i
formalne.
A
Jeeli dojdzie do uchylenia lub zmiany wyroku opatrzonego rygorem natychmiastowej
Orzeczenia merytoryczne dotycz oddalenia apelacji albo uwzgldnienia apelacji. Orzeczenia
wykonalnoci,
merytoryczne
pozwany bdzie sdu drugiej
mie instancji
roszczenie maj postaszkody
o naprawienie wyroku, chyba e dotycz
poniesionej wskutekniewanoci
wykonania wyroku.
postpowania, gdy wwczas mog zapa w postaci
Roszczenia tego moe dochodzi w odrbnym procesie. postanowienia (art. 374 i 375 k.p.c.).

57. Apelacja (str. 410 426).

B
Rozstrzygnicia formalne dotycz sytuacji, w ktrej sd drugiej instancji nie rozstrzyga
Apelacj moemy
o zasadnoci wnie
apelacji, odorzeka
tylko wyrokw (nieprawomocnych)
postanowieniem sdu pierwszej
o odrzuceniu instancji
apelacji lub (art. 367 1
umorzeniu
k.p.c.), oraz od postanowie
postpowania apelacyjnego. orzekajcych co do istoty sprawy wydanych w postpowaniu
nieprocesowym (art. 518 zdanie pierwsze k.p.c.).
Zgodnie z art. 385 k.p.c. sd drugiej instancji oddala apelacj, jeeli jest ona bezzasadna,
Apelacj mona skary wszystkie wyroki sdw pierwszej instancji, bez wzgldu na ich rodzaj
a wic wwczas, gdy brak jest podstaw do jej uwzgldnienia na podstawie zarzutw
ipodniesionych
zakres, z wyjtkiem wyroku zaocznego, ktry pozwany moe zaskary jedynie sprzeciwem
(art. 344 k.p.c.).
przez skarcego lub zarzutu niewanoci postpowania branego pod uwag przez sd drugiej
instancji z urzdu.
Uwzgldnienie apelacji polega albo na zmianie zaskaronego wyroku, albo na jego uchyleniu
w caoci lub w czci. W przypadku czciowego uwzgldnienia apelacji podlega ona oddaleniu
w pozostaej czci.

Strona | 66
65
Zmiana zaskaronego wyroku nastpuje wyrokiem zmieniajcym, czyli reformatoryjnym.
Zmiana zaskaronego wyroku polega na rozstrzygniciu co do istoty sprawy, ale w sposb
odmienny,
ni uczyni to sd pierwszej instancji.
Uchylenie zaskaronego wyroku nastpuje przede wszystkim wtedy, gdy zostanie stwierdzona
niewano postpowania pierwszoinstancyjnego. Orzeczenie uchylajce (kasatoryjne) czy si
zawsze z dodatkowym jeszcze rozstrzygniciem. Jeeli przyczyn uchylenia zaskaronego wyroku
bya niewano postpowania, to wraz z uchyleniem wyroku sd drugiej instancji znosi
postpowanie
w zakresie dotknitym niewanoci (w caoci lub w czci) i przekazuje spraw sdowi
pierwszej
instancji do ponownego
Jeeli apelacja rozpoznania.
zostaa oparta na zarzucie niedopuszczalnoci drogi sdowej, to sd drugiej
instancji
uchyli zaskarony wyrok i odrzuci pozew. Jeeli natomiast w postpowaniu drugoinstancyjnym
powd cofnie skutecznie pozew, to sd drugiej instancji uchyli wyrok sdu pierwszej instancji,
a nastpnie umorzy postpowanie w caoci.
Uchylenie zaskaronego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania moe nastpi
take wtedy, gdyby wydanie wyroku co do istoty sprawy wymagao przeprowadzenia
postpowania
dowodowego w caoci (art. 386 4 k.p.c.). Naturalny podzia zada pomidzy sd pierwszej i
drugiej
instancji polega na tym, e do prowadzenia caoci postpowania dowodowego i ustalenia
stanu faktycznego sprawy powoany jest przede wszystkim sd pierwszej instancji, a zadaniem
sdu drugiej instancji jest gwnie sprawdzenie susznoci zarzutw postawionych przez
skarcego
Ostatni przyczyn pozwalajc na przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania po
wyrokowi sdu pierwszej instancji.
uprzednim
uchyleniu zaskaronego wyroku jest zarzut nierozpoznania przez sd pierwszej instancji
istoty sprawy.
Odrzucenie apelacji powinno nastpi ju w sdzie pierwszej instancji. Jeeli jednak z powodu
niedopatrzenia sd pierwszej instancji apelacji nie odrzuci, odrzuca j sd drugiej instancji
(art. 373 k.p.c.). Odrzucenie apelacji nastpuje postanowieniem na posiedzeniu niejawnym.

Apelacja ulega odrzuceniu wwczas, gdy:

1) zostaa wniesiona po terminie,

2) nie zostaa opacona,
3) jest niedopuszczalna,
4) nie zostaa w terminie poprawiona lub uzupeniona.

Tak jak powd moe cofn pozew, tak te skarcy moe cofn swoj apelacj (art. 391 2
k.p.c.).
W razie cofnicia apelacji sd drugiej instancji umorzy postpowanie apelacyjne. W tym
momencie
uprawomocni si zaskarony
Gdyby w postpowaniu wyrok sdu
apelacyjnym pierwszej
nastpio instancji.
cofnicie pozwu, to sd drugiej instancji umorzy
cae postpowanie w sprawie.

Umorzenie postpowania nastpuje w drodze postanowienia na posiedzeniu

niejawnym.
Skarcy moe w apelacji wnie o zmian zaskaronego wyroku bd o uchylenie zaskaronego
wyroku wraz z dodatkowym rozstrzygniciem (przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania,
odrzucenie pozwu, umorzenie postpowania). Jednoczenie skarcy powinien zaznaczy,
czy zmiana bd uchylenie wyroku maj obj cao wyroku, czy okrelon cz wyroku.

Sd drugiej instancji nie jest zwizany treci wniosku apelacyjnego strony skarcej,
co oznacza, e moe zaskarony wyrok zmieni pomimo wniosku o jego uchylenie albo go uchyli
pomimo wniosku wycznie o jego zmian.

Strona | 67
Jeeli przy rozpoznawaniu apelacji (bd zaalenia) sd drugiej instancji napotka zagadnienie
prawne
budzce powane wtpliwoci, moe przedstawi to zagadnienie do rozstrzygnicia
Sdowi Najwyszemu.
Sd Najwyszy udziela odpowiedzi w formie uchway w skadzie trzech sdziw lub w skadzie
powikszonym. Sd Najwyszy moe rwnie przej spraw do wasnego rozpoznania
(tzw. prawo ewikcji), szczeglnie wtedy, gdy rozstrzygnicie zagadnienia prawnego czyoby si
z rozstrzygniciem caej sprawy apelacyjnej. Uchwaa Sdu Najwyszego bdzie wica
dla wszystkich sdw w tej sprawie, tj. dla sdu drugiej instancji, ewentualnie dla sdu pierwszej
instancji, gdyby sprawa tam wrcia, oraz dla Sdu Najwyszego, gdyby w tej sprawie zostaa
wniesiona skarga kasacyjna.

W zasadzie wszystkie orzeczenia wydane przez sd drugiej instancji staj si prawomocne z

chwil
ich wydania lub ogoszenia, a zatem natychmiast. Z t chwil staj si te wykonalne 12.
Istnieje jednak moliwo wstrzymania wykonania orzeczenia przez sd drugiej instancji.
Dotyczy to jedynie spraw, w ktrych dopuszczalna jest skarga kasacyjna, i to wycznie wtedy,
gdy skarga kasacyjna rzeczywicie zostanie wniesiona. Skarcy moe wwczas zawrze w
skardze
kasacyjnej wniosek o wstrzymanie wykonania zaskaronego orzeczenia sdu drugiej instancji.
Skarcy musiaby wykaza w uzasadnieniu tego wniosku, e natychmiastowe wykonanie
zaskaronego orzeczenia moe wyrzdzi mu niepowetowan, czyli nieodwracaln szkod
(art. 388 1 k.p.c.).
Moliwo wstrzymania wykonania orzeczenia sdu drugiej instancji obejmuje rwnie
wstrzymanie
skutecznoci takiego orzeczenia, jeeli nie podlega ono egzekucji.
58. Zaalenie (str. 426 430).

Zaalenie jest rodkiem odwoawczym przysugujcym przede wszystkim od postanowie

sdu pierwszej instancji, a take w niewielkim zakresie od postanowie sdu drugiej instancji.
Dotyczy ono postanowie o charakterze formalnym, a wic odnoszcych si do kwestii
wpadkowych
(incydentalnych) oraz rozstrzygni co do biegu postpowania.
Postpowanie zaaleniowe jest zawsze postpowaniem dwuinstancyjnym. Oznacza to,
e postanowienia zaskaralne do Sdu Najwyszego sd drugoinstancyjny wydaje, dziaajc
w tym zakresie jako sd pierwszej instancji. Z kolei Sd Najwyszy, rozpoznajc takie zaalenia,
dziaa przede wszystkim na zasadach sdu drugiej instancji (art. 394 1 3 k.p.c.).

Zaskareniu zaaleniem do sdu drugiej instancji podlegaj:

1) zarzdzenia przewodniczcego:
a) o zwrocie pozwu z powodu jego niepoprawienia, nieuzupenienia lub nieopacenia w
terminie,
b) w przedmiocie wymiaru opaty sdowej;
2) postanowienia koczce postpowanie w sprawie chodzi tu o postanowienia zamykajce
drog do wydania wyroku przez sd;
3) postanowienia niekoczce postpowania w sprawie, ale zaskaralne.

12
Wyjtek stanowi postanowienia sdu drugiej instancji zaskaralne w drodze zaalenia do Sdu Najwyszego
(art. 3941 k.p.c.). Postanowienia te staj si prawomocne po upywie terminu do wniesienia zaalenia lub po zakoczeniu
postpowania zaaleniowego.

Strona | 68
Warunkiemdosine
Zaalenie Sdu quaNajwyszego
non przyjcia przysuguje
skargi kasacyjnej
na nastpujce
do rozpoznania
postanowienia
jest przede
sduwszystkim
drugiej
instancji:
istotne zagadnienie prawne wystpujce w danej sprawie albo potrzeba wykadni przepisw
1) postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej oraz o odrzuceniu skargi o stwierdzenie
prawa,
niezgodnoci
ktre budz powane z prawem prawomocnego
wtpliwoci orzeczenia
lub wywouj (art. 394
rozbienoci 1 pkt 1 k.p.c.),
w1 orzecznictwie sdw.
2) postanowienia,
Skarga ktre koczod:
kasacyjna przysuguje postpowanie w sprawie, a jednoczenie nie przysuguje na nie
skarga kasacyjna (a zatem nie dotycz odrzucenia pozwu lub umorzenia postpowania)
1)i prawomocnych
nie zostay wydane przezsdu
wyrokw sd drugiej
drugiej instancji
instancji w wyniku rozpoznania
koczcych zaalenia
postpowanie na
w sprawie
postanowienie
(art. 3981 1 k.p.c.) skarga kasacyjna nie przysuguje wic od wyrokw kasatoryjnych
sdu pierwszej instancji;
drugiej instancji;
3)
2) prawomocnychco
postanowienia do kosztwsdu
postanowie postpowania, o ktrych
drugiej instancji nie orzeka odrzucenia
w przedmiocie sd pierwszej instancji
pozwu
(art. 394 1 pkt 2 k.p.c.).
albo umorzenia postpowania koczcych postpowanie w sprawie (art. 398 1 1 k.p.c.);
1

3) w postpowaniu
Moliwo merytorycznegonieprocesowym
rozpoznania od zaalenia
prawomocnych postanowie
przez sd pierwszejsdu drugiej
instancji bezinstancji
przesyania
orzekajcych co do istoty sprawy, a take postanowie w przedmiocie
akt sdowi drugiej instancji stwarza art. 395 2 k.p.c. w dwch przypadkach: gdy zaalenie odrzucenia wniosku
lub
zarzuca umorzenia postpowania, ale jedynie w sprawach z zakresu prawa osobowego,
rzeczowego,
niewano postpowania, a take gdy zaalenie jest oczywicie uzasadnione. Sd pierwszej
spadkowego, w sprawach rejestrowych oraz w wybranych sprawach z zakresu prawa
instancji
rodzinnego
moe wwczas rozpozna zaalenie na wasne postanowienie, ale pod warunkiem, e zaalenie
to(art. 5191 k.p.c.); w sprawach dziaowych (zniesienie wspwasnoci, dzia spadku,
podzia majtku
uwzgldni. Gdyby wsplnego)
sd pierwszej skarga kasacyjna
instancji przysuguje,
nie chcia uwzgldni jeli warto(w
zaalenia przedmiotu
powyszych
zaskarenia
dwch sytuacjach), to musi przekaza zaalenie z aktami sprawy sdowi drugiej instancji.
Sd drugiej
wynosi co instancji
najmniejrozpoznaje
150 000 z;zaalenie na posiedzeniu
Sd drugiej instancji moe zaalenie uwzgldni albo oddali.
niejawnym.
4) w midzynarodowym postpowaniu cywilnym od postanowienia sdu okrgowego
w przedmiocie
Zaalenie ustalenia,
jest rodkiem e orzeczenie
odwoawczym sdu pastwa gdy
suspensywnym, obcego podlega albo
wstrzymuje nie podlega
prawomocno
uznaniu,
zaskaronego postanowienia. Jednoczenie samo wniesienie zaalenia nie wstrzymuje
oraz od
wykonalnoci
Skarga postanowienia
kasacyjna sdu okrgowego
dopuszczalna jest w zasadzie w przedmiocie
tylko w duychstwierdzenia
sprawachwykonalnoci
majtkowych, orzeczenia
sdu pastwa
zaskaronego obcego (art.
postanowienia. 1148
Skarcy 3 i art.
moe 1151
jednak 3 k.p.c.).
zoy w zaaleniu
tj. w sprawach, w ktrych warto przedmiotu zaskarenia wynosi co najmniej 50 000 z, w
1 1 wniosek o wstrzymanie
wykonania
sprawach zaskaronego postanowienia, ktry sd pierwszej instancji moe na posiedzeniu
niejawnym
gospodarczych, uwzgldni.
w ktrych warto przedmiotu zaskarenia wynosi co najmniej 75 000 z,
iZaalenie
w sprawach naley z zakresu
wnieprawa pracy tygodnia,
w terminie i ubezpieczeprzy spoecznych, w ktrych warto
czym termin tygodniowy przedmiotu
do wniesienia
sporu
zaalenia
wynosi
biegnie co
Sprawy od najmniej
cywilne 10 000 z.
dnia dorczenia
majtkowe, stronie
w ktrych postanowienia
skarga kasacyjnawraz zjest
uzasadnieniem.
dopuszczalnaPostanowienie
bez wzgldu to
moe
na by dorczone
warto przedmiotu z urzdu (jeeli to:
zaskarenia, zostao wydane na posiedzeniu niejawnym) albo na wniosek
strony (jeeli zostao wydane i ogoszone na rozprawie).
Termin
1) sprawy
tygodniowy
o przyznaniedo wniesienia
bd wstrzymanie
zaalenia emerytury
biegnie dlalub strony od dnia rozprawy wwczas,
gdyrenty,
2) sd wyda postanowienie na rozprawie, a strona zrezygnowaa z dania dorczenia jej
postanowienia
3) sprawy o objcie z uzasadnieniem.
obowizkiem ubezpieczenia spoecznego,
4) sprawy ochrony konkurencji i konsumentw,
5)
59. sprawy
Skarga zkasacyjna
zakresu regulacji
(str. 430 energetyki,
442).
6) sprawy z zakresu regulacji telekomunikacji i poczty oraz
sprawy
Skarga z zakresu
kasacyjna ma regulacji
charaktertransportu
nadzwyczajnegokolejowego.
rodka zaskarenia13. Sd Najwyszy kontroluje
przez skarg kasacyjn przede
Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w: wszystkim orzecznictwo sdw drugoinstancyjnych, ale w
pewnym
zakresie
1) moeote
sprawach skontrolowa wydane poprzednio w objtych skarg kasacyjn sprawach
rozwd,
orzeczenia
2) sprawach o separacj,
sdu
3) pierwszejo instancji.
sprawach alimenty,W tym przypadku Sd Najwyszy, uchylajc orzeczenie sdu drugiej
instancji,
4) moe
sprawach jednoczenie
o czynsze uchyli
z tytuu najmu orzeczenie sdu pierwszej instancji, i przekaza spraw
lub dzierawy,
do ponownego
5) sprawach o rozpoznania sdowi pierwszej
ochron naruszonego instancji.
posiadania,
Postpowanie przed Sdem Najwyszym rozpoznajcym skarg kasacyjn ma charakter
6) sprawach podlegajcych rozpoznaniu
takiego, w postpowaniu uproszczonym,
postpowania kasacyjnego, czyli ktre w razie uwzgldnienia skargi prowadzi
7) sprawach pracowniczych dotyczcych kar porzdkowych, wiadectw pracy oraz
do skasowania (uchylenia) zaskaronego orzeczenia. Istnieje jednak moliwo wydania
deputatw.
przez Sd Najwyszy wyroku reformatoryjnego, tj. orzekajcego co do istoty sprawy.
Moliwo takawykluczy
Ustawodawca wystpi wwczas, gdy skarga
skarg kasacyjn kasacyjna
w tych zostanie
sprawach, opartaprawomocnie
w ktrych na podstawieorzeczono
naruszenia
prawa materialnego,
uniewanienie a podstawa
maestwa ta okaenieistnienia
lub ustalenie si oczywicie uzasadniona
maestwa, jeeli(art. 398ze
jedna k.p.c.).
16 stron
W tym
po przypadku Sdsi
uprawomocnieniu Najwyszy wyda taki
wyroku zawara wyrok, jaki
ponownie powinien
zwizek by wyda
maeski sd 2drugiej
(art. 398 instancji.
3 k.p.c.).

13
Od dnia 6 lutego 2005 roku.

Strona | 70
69
Skarg kasacyjn mona oprze na dwch podstawach kasacyjnych, ktrymi
s:
1) naruszenie prawa materialnego przez jego bdn wykadni lub niewaciwe zastosowanie,
2) naruszenie przepisw postpowania, jeeli uchybienie to mogo mie istotny wpyw
na wynik sprawy.

Skarg kasacyjn mona zatem oprze wycznie na podstawach zwizanych ze stosowaniem

prawa
przez sd drugiej instancji. Sd Najwyszy zajmuje si wic kontrol zaskaronego orzeczenia
pod wzgldem jego legalnoci. Bdne stosowanie prawa musi dotyczy postpowania przed
sdem
drugiej instancji, gdy
Skarg kasacyjn mogskarga kasacyjna
wnie jest rodkiem
rwnie Prokurator zaskarenia
Generalny oraz orzecze
Rzecznik sdu
Praw drugiej
instancji.
Obywatelskich.
Aby wnie skarg kasacyjn, naley najpierw zoy wniosek o dorczenie orzeczenia
sdu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem. Termin do zoenia tego wniosku wynosi tydzie
i biegnie od dnia ogoszenia orzeczenia sdu drugiej instancji.

Termin do wniesienia skargi kasacyjnej wynosi dwa miesice i biegnie od dnia dorczenia
orzeczenia sdu drugiej instancji wraz z uzasadnieniem.

Dla Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw Obywatelskich termin do wniesienia skargi

kasacyjnej
wynosi sze miesicy od dnia dorczenia stronie orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
W postpowaniu przed Sdem Najwyszym obowizuje przymus adwokacki (adwokacko-
radcowski),
a zatem kada skarga kasacyjna bdzie sporzdzona i wnoszona przez adwokata
lub radc prawnego, chyba e strona skarca sama jest kwalifikowanym prawnikiem.
Jeeli skarga nie bdzie spenia warunku wynikajcego z przymusu adwokacko-radcowskiego,
to zostanie odrzucona a limine (art. 130 5 k.p.c.).
Skarga kasacyjna, przed jej skierowaniem do Sdu Najwyszego, podlega najpierw badaniu
przez sd drugiej instancji (sd okrgowy lub sd apelacyjny), gdy do tego sdu jest wnoszona.

Sd drugiej instancji bada skarg pod wzgldem formalnym i wydaje stosowne

postanowienie.
Brak elementu konstytuujcego skarg kasacyjn (art. 3984 2 i 3 k.p.c.) jest wad formaln
nieusuwaln i skutkuje odrzuceniem skargi kasacyjnej.

Istniej jeszcze inne powody odrzucenia skargi kasacyjnej, a

mianowicie:
1) skarg kasacyjn wniesiono po upywie terminu,
2) skarg kasacyjn wniesiono bez nalenej opaty,
3) penomocnik skarcego nie usun w terminie brakw skargi kasacyjnej,
4) skarga kasacyjna bya niedopuszczalna (np. wniesiono j w sprawie majtkowej o zapat
40 000 z).

Skarg kasacyjn powinien odrzuci sd drugiej instancji, ale jeeli tego nie uczyni i przekae
skarg
wraz z aktami do Sdu Najwyszego, to skarg odrzuci Sd Najwyszy. Odrzucenie nastpuje
postanowieniem na posiedzeniu niejawnym. Sd drugiej instancji odrzuca skarg w skadzie
trzyosobowym, natomiast Sd Najwyszy w skadzie jednego sdziego.
Jeeli skarga kasacyjna bdzie spenia wszystkie warunki formalne, zostanie wniesiona w
terminie
i okae si dopuszczalna w danej sprawie, to podlega badaniu, czy moe by przyjta do
rozpoznania.
Ten etap postpowania okrelany jest jako przedsd.

Strona | 71
Zgodnie z art. 3989 1 k.p.c. Sd Najwyszy przyjmie skarg kasacyjn do rozpoznania
wycznie wtedy, gdy wystpi co najmniej jedna z poniszych przesanek:

1) w sprawie wystpuje istotne zagadnienie prawne, a wic takie zagadnienie prawne,

ktre ma charakter precedensowy, a zatem dotyczy nie tylko sprawy, w ktrej skarga
kasacyjna
zostaa wniesiona, ale moe dotyczy rwnie wielu innych podobnych spraw;
2) istnieje potrzeba wykadni przepisw prawa budzcych powane wtpliwoci lub wywoujcych
rozbienoci w orzecznictwie sdw potrzeba taka wystpi, jeeli okae si, e
dotychczasowy
sposb stosowania tych przepisw moe by wadliwy, a Sd Najwyszy miaby rozstrzygn,
ktry z podnoszonych sposobw wykadni jest prawidowy;
3) zachodzi niewano postpowania (art. 379 i 1099 k.p.c.);
4) skarga kasacyjna jest oczywicie uzasadniona zasadno powinna by od samego pocztku
bezproblemowa, nawet przy pobienym zapoznaniu si ze skarg i z aktami sprawy.
Sd Najwyszy wydaje postanowienie w przedmiocie przyjcia lub odmowy przyjcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym w skadzie jednego sdziego.

Do rozpoznania skargi kasacyjnej, a wic do jej zbadania merytorycznego, dojdzie dopiero wtedy,
gdy skarga kasacyjna nie zostaa odrzucona oraz gdy zostaa przyjta do rozpoznania.
Rozpoznawanie
skargi kasacyjnej z reguy odbywa si na posiedzeniu niejawnym, gdy w postpowaniu
przed Sdem Najwyszym nie jest prowadzone adne postpowanie dowodowe i z tego powodu
rozprawa jest w istocie zbdna. Sd Najwyszy wyznacza rozpraw tylko wtedy, gdy sam uzna
jej przeprowadzenie za celowe, a take wtedy, gdy wniosek o przeprowadzenie rozprawy
zoy skarcy w skardze kasacyjnej, a w sprawie pojawio si istotne zagadnienie prawne.
Sd Najwyszy rozstrzyga spraw kasacyjn wycznie na podstawie materiau znajdujcego si
w aktach sprawy, treci skargi kasacyjnej oraz treci odpowiedzi drugiej strony na skarg
kasacyjn,
jeli odpowied zostaa wniesiona.
A
Postpowanie kasacyjne polega przede wszystkim na badaniu zaskaronego orzeczenia
pod wzgldem jego zgodnoci z prawem. Z tego powodu podstawowym orzeczeniem
Sdu Najwyszego uwzgldniajcym skarg kasacyjn jest orzeczenie kasacyjne (kasatoryjne),
czyli uchylenie zaskaronego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sdowi
drugiej instancji. Istnieje rwnie moliwo, by Sd Najwyszy uchyli take wyrok sdu
pierwszej
instancji i przekaza spraw do ponownego rozpoznania sdowi pierwszej instancji przekazanie
sprawy sdowi pierwszej instancji moe nastpi tylko wyjtkowo i tylko na wniosek skarcego.
Uchylenie zaskaronego orzeczenia nastpuje w postaci wyroku nawet wtedy, gdy Sd Najwyszy
rozpozna spraw na posiedzeniu niejawnym.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy jest dopuszczalne ponowne wniesienie skargi

kasacyjnej.
B
Sd Najwyszy ma moliwo wydania orzeczenia reformatoryjnego (zmieniajcego),
jeeli skarga kasacyjna zostaa oparta na podstawie naruszenia prawa materialnego i zarazem
nie wystpia podstawa w postaci naruszenia przepisw postpowania, a ponadto skarcy zoy
wniosek o wydanie orzeczenia co do istoty sprawy. W tym przypadku Sd Najwyszy moe wyda
orzeczenie takie, jakie powinien by wyda sd drugiej instancji, bez przesyania akt do tego sdu
i bez skierowania sprawy do ponownego rozpoznania.

Jeeli w wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej okae si, e jej podstawy byy bezzasadne,
a w sprawie nie wystpia niewano postpowania, to Sd Najwyszy oddala skarg kasacyjn.
Oddali j rwnie wtedy, gdy podstawy skargi kasacyjnej okazay si usprawiedliwione,
ale zaskarone orzeczenie sdu drugiej instancji pomimo popenionych przez ten sd
bdw prawnych w ostatecznym wyniku odpowiada prawu (art. 39814 k.p.c.).

Strona | 72
Sd Najwyszy rozpoznaje skargi kasacyjne w skadzie 3 sdziw, ale w razie ujawnienia si
powanych zagadnie prawnych moe przekaza to zagadnienie prawne do rozstrzygnicia
skadowi powikszonemu.

60. Skarga o wznowienie postpowania (str. 443 446).

Skarga o wznowienie postpowania naley do grupy nadzwyczajnych rodkw zaskarenia,

obok skargi kasacyjnej, skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia
1
oraz skargi o uchylenie wyroku sdu polubownego .

Skarga o wznowienie postpowania suy do ponownego orzekania w sprawie ju prawomocnie

osdzonej, a zatem suy do przeamania powagi rzeczy osdzonej.

Skarga o wznowienie postpowania przysuguje od orzecze prawomocnych, korzystajcych

z powagi rzeczy osdzonej. S to:

1) wyroki,
2) nakazy zapaty,
3) postanowienia orzekajce co do istoty sprawy w postpowaniu nieprocesowym, z wyjtkiem
tych spraw, w ktrych dopuszczalne jest wszczcie poza systemem rodkw zaskarenia
postpowania o uchylenie lub zmian prawomocnego postanowienia orzekajcego co do istoty
sprawy (art. 524 1 k.p.c.),
4) wyjtkowo postanowienia prawomocne zwyke, a zatem dotyczce kwestii procesowych
i niekorzystajce z powagi rzeczy osdzonej, jeeli zakoczyy one postpowanie w sprawie,
a ich podstawa prawna zostaa uznana przez Trybuna Konstytucyjny za niezgodn z
Konstytucj.
Skarga o wznowienie postpowania jest niedopuszczalna od wyroku orzekajcego rozwd,
uniewanienie maestwa albo ustalajcego nieistnienie maestwa, jeeli po jego
prawomocnoci
jedna ze stron zawara nowy zwizek maeski.
S dwie grupy podstaw, na ktrych mona oprze skarg o wznowienie
postpowania:
1. Niektre przyczyny niewanoci postpowania, a mianowicie sytuacje, gdy:
1) w sprawie orzeka sdzia wyczony z mocy ustawy albo orzekaa osoba nieuprawniona,
a strona nie moga wczeniej domaga si wyczenia tych osb;
2) strona nie miaa zdolnoci sdowej lub procesowej albo bya wadliwie reprezentowana
(np. penomocnik dziaa bez penomocnictwa), albo za stron dziaa czonek rodziny,
ktry nie by przedstawicielem ustawowym strony;
3) strona bya pozbawiona monoci dziaania.
2. Tzw. waciwe podstawy restytucyjne, tj. podstawy wskazujce na niezgodno zaskaronego
orzeczenia z rzeczywistym stanem faktycznym. S to nastpujce przyczyny:
1) oparcie wyroku na sfaszowanym dokumencie, tj. na dokumencie podrobionym
lub przerobionym;
2) oparcie wyroku na skazujcym wyroku karnym, ktry nastpnie w drodze kasacji
albo wznowienia postpowania karnego zosta uchylony;
3) wyrok zosta uzyskany za pomoc przestpstwa przestpstwo to musi zosta stwierdzone
prawomocnym wyrokiem skazujcym, chyba e postpowania karnego nie mona wszcz
(np. z powodu przedawnienia) albo e zostao ono umorzone z powodw innych
ni brak dowodw;
4) wykrycie nowych faktw i dowodw, ktre mogy wpyn na wynik sprawy, a z ktrych
strona nie moga skorzysta przed uprawomocnieniem si wyroku;
5) wykrycie wyroku dotyczcego tej samej sprawy cywilnej, ktry uprawomocni si wczeniej
anieli wyrok zaskarony skarg o wznowienie postpowania.

Strona | 73
Skarg o wznowienie naley wnie w terminie trzymiesicznym, ktry biegnie
od:
1) dnia, w ktrym strona dowiedziaa si o podstawie wznowienia,
2) albo od dnia, w ktrym strona lub jej przedstawiciel ustawowy dowiedzieli si o istnieniu
prawomocnego wyroku,
3) albo od dnia wejcia w ycie orzeczenia Trybunau Konstytucyjnego, w ktrym podstawa
prawna
zaskaronego orzeczenia zostaa uznana za niezgodn z Konstytucj.
Jednoczenie wniesienie skargi o wznowienie jest ograniczone terminem piciu lat
od prawomocnoci wyroku.
Skarg o wznowienie wnosimy do sdu, ktry wyda zaskarone orzeczenie. Bdzie to sd
pierwszej
albo drugiej instancji.
Po ponownym merytorycznym zbadaniu sprawy sd albo skarg oddala jako bezzasadn,
albo j uwzgldnia i zmienia zaskarony wyrok lub uchyla zaskarony wyrok i odrzuca pozew,
lub umarza postpowanie.

Niedopuszczalne jest ponowne wznowienie postpowania w sprawie, w ktrej ju raz orzekano

o wznowieniu postpowania. Nie dotyczy to podstawy z art. 4011 k.p.c.14 (art. 416 k.p.c.).

1
Skarga o uchylenie wyroku sdu polubownego (str. 85 87).

Skierowana do sdu pastwowego skarga o uchylenie wyroku sdu polubownego jest jedynym
rodkiem zaskarenia wyroku sdu polubownego.

Skarga o uchylenie moe dotyczy wycznie wyrokw sdw polubownych, ktre miay
miejsce postpowania w Polsce.

Sd pastwowy, do ktrego wnosimy skarg, nie jest sdem wyszego rzdu nad sdem
polubownym.
Wszystkie podstawy skargi o uchylenie wyroku sdu polubownego moemy podzieli na te,
na ktre moe powoa si strona skarca, oraz na te, ktre sd powszechny rozpoznajcy
skarg
uwzgldnia z urzdu:
1. 1) zarzuty zwizane z wadliwoci zapisu na sd polubowny (brak zapisu, niewano zapisu,
bezskuteczno zapisu, utrata mocy zapisu);
2) pozbawienie strony monoci obrony jej praw przed sdem polubownym;
3) wadliwo wyroku sdu polubownego (tj. sytuacja, gdy sd polubowny orzek w sprawie
nieobjtej zapisem, przekroczy granice zapisu, a take gdy wyrok uzyskano za pomoc
przestpstwa albo na podstawie sfaszowanego dokumentu);
4) uchybienia procesowe sdu polubownego (wadliwy skad sdu polubownego albo
naruszenie
zasad postpowania przed tym sdem obowizujcych w danej sprawie);
5) res iudicata sd polubowny orzek w sprawie, w ktrej istnia ju prawomocny
wyrok sdu powszechnego.
2. Z urzdu sd powszechny (pastwowy) rozpoznajcy skarg o uchylenie wyroku sdu
polubownego uwzgldnia okoliczno, e zapis na sd polubowny obj sprawy, ktre (zgodnie
z art. 1157 k.p.c.) nie mogy by objte zapisem, oraz okoliczno, e nastpia sprzeczno
wyroku sdu polubownego z podstawowymi zasadami porzdku prawnego RP.

Termin do wniesienia skargi wynosi 3 miesice od dnia dorczenia stronie wyroku

sdu polubownego15.

14
Mona da wznowienia postpowania rwnie w wypadku, gdy Trybuna Konstytucyjny orzek o niezgodnoci
aktu normatywnego z Konstytucj, ratyfikowan umow midzynarodow lub z ustaw, na podstawie ktrego zostao
wydane
orzeczenie.
15Dorczany stronie wyrok sdu polubownego musi zawiera okrelone pisemnie motywy rozstrzygnicia
(art. 1197 2 k.p.c.).

Strona | 74
Sdem pastwowym waciwym do rozpoznania skargi o uchylenie wyroku sdu polubownego
jest ten sd powszechny, ktry byby miejscowo i rzeczowo waciwy w tej sprawie, gdyby nie
byo
zapisu na sd polubowny.
Wyrok sdu powszechnego w przedmiocie skargi o uchylenie wyroku sdu polubownego
nie jest wyrokiem ostatecznym w sprawie, gdy jest to wyrok wydany przez sd powszechny
pierwszej instancji, a od kadego wyroku sdu pierwszej instancji przysuguje na oglnych
zasadach
apelacja do sdu drugiej instancji.

61. Skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia

(str. 447 450).

Kada osoba ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka zostaa jej wyrzdzona przez niezgodne
z prawem dziaanie organu wadzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji RP). Przez organ wadzy
publicznej naley rozumie rwnie sdy, za szkody za wyrzdzone bezprawnymi orzeczeniami
sdowymi odpowiada Skarb Pastwa.

Jeeli szkoda zostaa wyrzdzona prawomocnym orzeczeniem sdowym, to naprawienia tej

szkody
mona da dopiero po stwierdzeniu we waciwym postpowaniu, e orzeczenie sdowe
jest niezgodne z prawem (art. 4171 2 k.c.). Odszkodowania od Skarbu Pastwa mona dochodzi
rwnie wtedy, gdy prawomocne orzeczenie sdowe zostao wydane na podstawie przepisu
niezgodnego z Konstytucj.
Jeeli prawomocne orzeczenie sdowe zostao oparte na podstawie prawnej zakwestionowanej
nastpnie przez Trybuna Konstytucyjny, to wwczas waciwym postpowaniem (w rozumieniu
art. 4171 2 k.c.), w ktrym nastpi stwierdzenie niezgodnoci orzeczenia z prawem,
bdzie postpowanie wszczte skarg o wznowienie postpowania. W tej sytuacji pomylny
dla skarcego wyrok w sprawie ze skargi o wznowienie otwiera mu drog do zgoszenia
roszczenia odszkodowawczego w stosunku do Skarbu Pastwa.

Z kolei niezgodno z prawem prawomocnych orzecze wynikajca z przyczyn

pozakonstytucyjnych
(np. z powodu wadliwego stosowania prawa przez sd) bdzie badana w postpowaniach
wszcztych
bd skarg kasacyjn, bd skarg o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnych
orzecze sdowych.
Skarga kasacyjna moe by oparta wycznie na podstawach dotyczcych naruszenia prawa.
Jeeli zatem skarcy wygra swoj spraw przed Sdem Najwyszym, to orzeczenie
Sdu Najwyszego uwzgldniajce skarg kasacyjn otwiera skarcemu drog do zgoszenia
roszcze odszkodowawczych przeciwko Skarbowi Pastwa.

Jeeli w danej sprawie zostaa wniesiona skarga kasacyjna, to niedopuszczalne jest wniesienie
w tej sprawie skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem. Orzeczenie Sdu Najwyszego
ze skargi kasacyjnej traktuje si wwczas jak orzeczenie wydane w postpowaniu wszcztym
skarg o stwierdzenie niezgodnoci z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 4241 3 k.p.c.).

Przesankami dopuszczalnoci skargi o stwierdzenie niezgodnoci z prawem

s:
1) wykazanie, e zmiana lub uchylenie orzeczenia niezgodnego z prawem nie byo i nie jest
moliwe
na podstawie istniejcych rodkw procesowych;
2) wykazanie szkody wyrzdzonej tym orzeczeniem stronie skarcej.
Skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem przysuguje od prawomocnych orzecze sdu
drugiej
instancji, a wyjtkowo tylko od prawomocnych orzecze sdu pierwszej instancji, jeeli
niezgodno
tego orzeczenia z prawem jest nastpstwem naruszenia podstawowych zasad porzdku
prawnego
lub naruszenia wolnoci konstytucyjnych albo naruszenia praw czowieka i obywatela.
Strona | 75
Skarga o stwierdzenie niezgodnoci z prawem nigdy nie moe doprowadzi do zmiany
zaskaronego
orzeczenia, a tylko wyjtkowo moe doprowadzi do jego uchylenia16. Celem skargi o
stwierdzenie
niezgodnoci z prawem jest bowiem otwarcie drogi do zgoszenia roszcze odszkodowawczych
od Skarbu
Termin Pastwa zaskargi
do wniesienia szkody wyrzdzone
wynosi wydaniem
dwa lata niezgodnych
od prawomocnoci z prawem orzecze
zaskaronego sdowych.
orzeczenia.
Skarga jest kierowana do Sdu Najwyszego, ale wnoszona do tego sdu, ktry wyda zaskarone
orzeczenie.

Podstawy skargi s takie same jak w przypadku skargi kasacyjnej, tj. naruszenie prawa
materialnego lub naruszenie prawa procesowego, jeeli naruszenie to doprowadzio
do niezgodnoci orzeczenia z prawem.

Ponadto skarga powinna odpowiada warunkom przewidzianym dla wszystkich pism

procesowych.
W postpowaniu wszcztym skarg obowizuje przymus adwokacko-radcowski, podobnie
jak przy skardze kasacyjnej. W razie niespenienia tego warunku skarga podlega odrzuceniu a
limine
(art. 130 5 k.p.c.).
Skarg rozpoznaje Sd Najwyszy na posiedzeniu niejawnym, chyba e uzna, i celowe bdzie
przeprowadzenie rozprawy.

62. Skarga na przewleko postpowania (str. 450 452).

W przypadku skargi na przewleko postpowania przedmiotem zaskarenia jest przewleko

postpowania przed:

a) sdem powszechnym,
b) Sdem Najwyszym,
c) sdem administracyjnym,
d) prokuratorem lub
e) przed komornikiem sdowym.

Skarga ta zatem moe dotyczy postpowania cywilnego, postpowania egzekucyjnego,

postpowania karnego i postpowania sdowoadministracyjnego.

Podstaw skargi jest zarzut, e w postpowaniu w danej sprawie nastpio naruszenie prawa
strony
do rozpoznania jej sprawy bez nieuzasadnionej zwoki. Nieuzasadniona zwoka nastpi wwczas,
gdy postpowanie w sprawie trwa duej, ni jest to konieczne do wyjanienia wszystkich
istotnych okolicznoci sprawy.
Prawo kadej osoby w Polsce do rozpatrzenia jej sprawy bez nieuzasadnionej zwoki statuuje
art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Celem powoanego przepisu Konstytucji jest zagwarantowanie
jednego z podstawowych praw czowieka prawa kadej osoby do rozpatrzenia jej sprawy
w rozsdnym terminie.

Skarg na przewleko postpowania wnosi si do sdu, w ktrym toczy si to postpowanie,

ale zostanie ona rozpoznana przez sd nad nim przeoony.

Jeeli skarga na przewleko postpowania okae si bezzasadna, zostanie oddalona, ale jeeli
okae si uzasadniona, to sd rozpoznajcy j stwierdzi w postanowieniu, e w postpowaniu,
ktrego skarga dotyczy, nastpia przewleko postpowania. Na wniosek skarcego
sd rozpoznajcy skarg moe wyda polecenia sdowi, ktry dopuci si przewlekoci,
by dokona okrelonych czynnoci w wyznaczonym terminie.

16
1) gdy rozpoznawana sprawa ze wzgldu na osob nie podlegaa orzecznictwu sdw polskich,
albo
2) gdy w sprawie zachodzia niedopuszczalno drogi sdowej (art. 424 11 3 k.p.c.).
Strona | 76
Ponadto w razie uwzgldnienia skargi mona przyzna skarcemu odpowiedni sum pienin
w kwocie do 10 000 z. Przyznanie tej kwoty nie stanowi przeszkody do dochodzenia
przez skarcego roszczenia o naprawienie szkody spowodowanej przewlekoci
od Skarbu Pastwa lub od Skarbu Pastwa i komornika solidarnie.

Skarga na przewleko postpowania podlega opacie sdowej staej w kwocie 100

z.
Postpowanie zabezpieczajce jest specjalnym postpowaniem o charakterze pomocniczym w stosunku
do postpowania rozpoznawczego i wykonawczego. W postpowaniu tym udzielona zostaje natychmiastowa
i tymczasowa ochrona prawna polegajca na zabezpieczeniu roszczenia, ktre moe by dochodzone
przed sdem powszechnym lub sdem polubownym (art. 730 1 k.p.c.).

Stronami postpowania zabezpieczajcego s uprawniony (osoba, na rzecz ktrej ma by udzielone

zabezpieczenie) i obowizany (osoba, przeciwko ktrej ma by udzielone zabezpieczenie).

Ustawodawca wskaza dwie oglne podstawy zabezpieczenia. Zgodnie z art. 730 1 1 k.p.c. udzielenia
zabezpieczenia moe da kada strona lub uczestnik postpowania, jeeli uprawdopodobni:

1) roszczenie, ktre ma by zabezpieczone, oraz

2) interes prawny w udzieleniu (uzyskaniu) zabezpieczenia.

Zabezpieczenie nie moe zmierza do zaspokojenia roszczenia, chyba e ustawa stanowi inaczej (art. 731
k.p.c.).
Rozrnia si:

1) zabezpieczenie konserwacyjne (polega na utrzymaniu istniejcego stanu rzeczy) i

2) zabezpieczenie nowacyjne (polega na tymczasowym uregulowaniu stosunkw midzy wierzycielem
i dunikiem przez stworzenie nowej sytuacji prowizorycznej a do rozstrzygnicia sprawy).

Drugim podziaem zabezpieczenia jest podzia na:

1) zabezpieczenie roszcze pieninych i

2) inne wypadki zabezpieczenia.

63. Zabezpieczenie roszcze pieninych.

Zabezpieczenie roszcze pieninych nastpuje przez:

a) zajcie ruchomoci, wynagrodzenia za prac, wierzytelnoci z rachunku bankowego

albo innej wierzytelnoci lub innego prawa majtkowego;
b) obcienie nieruchomoci obowizanego hipotek przymusow;
c) ustanowienie zakazu zbywania lub obciania nieruchomoci, ktra nie ma urzdzonej
ksigi wieczystej albo ktrej ksiga wieczysta zagina lub ulega zniszczeniu;
d) obcienie statku albo statku w budowie hipotek morsk;
e) ustanowienie zakazu zbywania spdzielczego wasnociowego prawa do lokalu;
f) ustanowienie zarzdu przymusowego nad przedsibiorstwem lub gospodarstwem rolnym
obowizanego albo zakadem wchodzcym w skad przedsibiorstwa lub jego czci
albo czci gospodarstwa rolnego (art. 747 pkt 1 6 k.p.c.).

W sprawach o alimenty zabezpieczenie moe polega na zobowizaniu obowizanego do zapaty

uprawnionemu jednorazowo albo okresowo okrelonej sumy pieninej. W sprawach tych
podstaw
zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia (art. 753 1 k.p.c.).
W sprawach o alimenty, jeeli osoba obowizana do wiadcze uzna roszczenie,
wyrok zasdzajcy wiadczenie w zakresie niezaspokojonym moe by wydany na posiedzeniu
niejawnym (art. 7532 k.p.c.).

Strona | 77
Sd moe jeszcze przed urodzeniem si dziecka zabezpieczy przysze roszczenia alimentacyjne
zwizane z ustaleniem ojcostwa (o ktrych mowa w art. 141 i 142 k.r.o.) przez zobowizanie
obowizanego do wyoenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesice
w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesice po urodzeniu
(art. 754 k.p.c.).

Zajte ruchomoci nie mog by oddane pod dozr uprawnionemu, zajte pienidze skada si
na rachunek depozytowy sdu, a zajte papiery wartociowe sd skada w banku (art. 752
k.p.c.).
Zabezpieczenie roszcze pieninych
przeciwko Skarbowi Pastwa
jest niedopuszczalne
(art. 749 k.p.c.).

64. Zabezpieczenie roszcze niepieninych.

Jeeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pienine, sd udziela zabezpieczenia

w taki sposb, jaki stosownie do okolicznoci uzna za odpowiedni, nie wyczajc sposobw
przewidzianych do zabezpieczenia roszcze pieninych.

W szczeglnoci sd moe:

1) unormowa prawa i obowizki stron lub uczestnikw postpowania na czas trwania

2) postpowania;
3) ustanowi zakaz zbywania przedmiotw lub praw objtych postpowaniem;
4) zawiesi egzekucj lub postpowanie wykonawcze;
5) uregulowa sposb roztoczenia pieczy nad maoletnimi dziemi;
nakaza wpisanie stosownego ostrzeenia w ksidze wieczystej lub we waciwym rejestrze
(art. 755 1 k.p.c.).
W sprawach przeciwko rodkom spoecznego przekazu o ochron dbr osobistych, sd odmwi
udzielenia zabezpieczenia polegajcego na zakazie publikacji, jeeli zabezpieczeniu sprzeciwia
si
wany interes publiczny (art. 755 2 k.p.c.). W sprawach o rozwd, o separacj oraz o
uniewanienie
maestwa, sd moe rwnie orzec o wydaniu maonkowi, opuszczajcemu mieszkanie
zajmowane
65. Podmioty
wsplnie przezpostpowania egzekucyjnego.
maonkw, potrzebnych mu przedmiotw (art. 756 k.p.c.).
Przez egzekucj rozumie si zastosowanie przez powoane pastwowe organy egzekucyjne
rodkw
przymusu przewidzianych przez ustaw (procesow) celem spenienia wiadcze
przysugujcych
wierzycielowi od
Postpowanie dunika, apolega
egzekucyjne ustalonych w podejmowaniu
za na tytule egzekucyjnym.
czynnoci przez strony i innych
uczestnikw oraz organy egzekucyjne w celu przymusowej realizacji wiadczenia okrelonego
w tytule egzekucyjnym, a tym samym ostatecznego urzeczywistnienia normy prawa
materialnego
w tym tytule ustalonej.
Podmiotami postpowania egzekucyjnego s:

1) organy egzekucyjne,
2) uczestnicy postpowania egzekucyjnego.

Strona | 78
Ad. 1.

Organami egzekucyjnymi s:

a) sd rejonowy,
b) komornik17 (art. 758 k.p.c.).

Zasadniczym organem egzekucyjnym jest komornik, ktry wykonuje wszystkie czynnoci

egzekucyjne, z wyjtkiem czynnoci zastrzeonych dla sdu rejonowego (art. 759 1 k.p.c.).

Do sdu rejonowego nale np.:

a) pewne czynnoci przy egzekucji wiadcze pieninych z nieruchomoci (nadzr nad licytacj,
przybicie, przysdzenie wasnoci),
b) egzekucja przez zarzd przymusowy (art. 10641 106413),
c) egzekucja przez sprzeda przedsibiorstwa lub gospodarstwa rolnego (art. 1064 14 106423
k.p.c.),
d) egzekucja wiadcze niepieninych wykonania czynnoci, zaniechania i nieprzeszkadzania
(art. 1049 1051 k.p.c.).
Sd moe z urzdu wydawa komornikowi zarzdzenia zmierzajce do zapewnienia naleytego
wykonania egzekucji oraz usuwa spostrzeone uchybienia (art. 759 2 k.p.c.).

Na czynnoci komornika przysuguje skarga do sdu rejonowego, jeeli ustawa nie stanowi
inaczej. Dotyczy to take zaniechania przez komornika dokonania czynnoci. Do rozpoznania
skargi na czynnoci komornika waciwy jest sd, przy ktrym dziaa komornik.

W razie oporu komornik moe wezwa pomocy organw Policji. Jeeli opr stawia osoba
wojskowa,
naley wezwa pomocy waciwego organu wojskowego, chyba e zwoka grozi udaremnieniem
egzekucji, a na miejscu nie ma organu wojskowego (art. 765 1 k.p.c.).
Ad. 2.

Uczestnikiem postpowania egzekucyjnego mona si sta:

a) przez objcie wnioskiem o wszczcie egzekucji dotyczy to gwnie stron postpowania

egzekucyjnego, a wic wierzyciela i dunika;
b) wskutek wzicia udziau w toczcym si postpowaniu (np. wierzyciel uczestniczy w podziale
sumy uzyskanej z egzekucji, oprcz wierzyciela egzekwujcego);
c) z mocy samego prawa (np. przy egzekucji z nieruchomoci osobom, ktrym przysuguj
ograniczone prawa rzeczowe).

66. Skarga na czynnoci komornika.

Zasadniczym organem egzekucyjnym jest komornik, ktry wykonuje wszystkie czynnoci

egzekucyjne, z wyjtkiem czynnoci zastrzeonych dla sdu rejonowego (art. 759 1 k.p.c.).

Sd moe z urzdu wydawa komornikowi zarzdzenia zmierzajce do zapewnienia naleytego

wykonania egzekucji oraz usuwa spostrzeone uchybienia (art. 759 2 k.p.c.).

Na czynnoci komornika przysuguje skarga do sdu rejonowego, jeeli ustawa nie stanowi
inaczej. Dotyczy to take zaniechania przez komornika dokonania czynnoci.

17
Instytucj komornika obszernie reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sdowych i
egzekucji.
Strona | 79
1. Do rozpoznania skargi na czynnoci komornika waciwy jest sd, przy ktrym dziaa komornik.
2. Skarg moe zoy strona lub inna osoba, ktrej prawa zostay przez czynnoci lub
zaniechanie
komornika naruszone bd zagroone (art. 767 2 k.p.c.).
3. Skarga na czynno komornika powinna:
a) czyni zado wymaganiom pisma procesowego oraz
b) okrela zaskaron czynno lub czynno, ktrej zaniechano, jak rwnie
c) okrela wniosek o zmian, uchylenie lub dokonanie czynnoci wraz z uzasadnieniem
(art. 767 3 k.p.c.).
4. Skarg wnosi si do sdu w terminie tygodniowym od dnia czynnoci, gdy strona lub osoba,
ktrej prawo zostao przez czynno komornika naruszone bd zagroone, bya przy
czynnoci
obecna lub bya o jej terminie zawiadomiona.
5. Odpis skargi sd przesya komornikowi, ktry w terminie trzech dni na pimie sporzdza
uzasadnienie dokonania zaskaronej czynnoci lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je
wraz z aktami sprawy do sdu, do ktrego skarg wniesiono, chyba e skarg w caoci
uwzgldnia, o czym zawiadamia sd i skarcego oraz zainteresowanych, ktrych
uwzgldnienie
skargi dotyczy (art. 767 4 k.p.c.).
6. Sd rozpoznaje skarg w terminie tygodniowym od dnia jej wpywu do sdu, a gdy skarga
zawiera braki formalne, ktre podlegaj uzupenieniu, w terminie tygodniowym
od jej uzupenienia.
7. Wniesienie skargi nie wstrzymuje postpowania egzekucyjnego ani wykonania zaskaronej
czynnoci, chyba e sd zawiesi postpowanie lub wstrzyma dokonanie czynnoci
(art. 7672 k.p.c.).
8. Jeeli skarg wniesiono po terminie albo nie uzupeniono w terminie jej brakw,
sd odrzuca skarg.
9. Na postanowienie sdu o odrzuceniu skargi suy zaalenie (art. 7673 k.p.c.).
10. Na postanowienie sdu II instancji wydane po rozpoznaniu zaalenia skarga kasacyjna
nie przysuguje (art. 7674 k.p.c.).

67. Tytu egzekucyjny (str. 521 523).

Tytu egzekucyjny zaopatrzony w klauzul wykonalnoci jest podstaw egzekucji. Tytu

egzekucyjny
to dokument urzdowy stwierdzajcy istnienie i zakres nadajcego si do egzekucji roszczenia
wierzyciela oraz stwierdzajcy jednoczenie istnienie i zakres wykonalnego obowizku
wiadczenia
dunika. Zgodnie
1. Orzeczenia z art.tj.777
sdowe, k.p.c.postanowienia
wyroki, tytuami egzekucyjnymi s:
i nakazy zapaty. Musz by one prawomocne
albo podlegajce natychmiastowemu wykonaniu. Wyroki nieprawomocne podlegaj
natychmiastowemu wykonaniu, jeeli sd nada im rygor natychmiastowej wykonalnoci.
Postanowienia wydane w procesie s natychmiast skuteczne i wykonalne, tj. z chwil
ich ogoszenia, a jeeli ogoszenia nie byo z chwil ich podpisania (art. 360 k.p.c.).
Postanowienia wydane w postpowaniu nieprocesowym staj si skuteczne i wykonalne
dopiero po uprawomocnieniu si (art. 521 1 k.p.c.). Z kolei nakazy zapaty staj si
wykonalne
z chwil ich prawomocnoci (art. 492 3 k.p.c.).
Tytuem egzekucyjnym jest rwnie wyrok sdu karnego skazujcy oskaronego na grzywn,
wiadczenia pienine i obciajcy go kosztami sdowymi, a take zasdzajcy roszczenia
odszkodowawcze.
2. Ugody sdowe, ugody zawarte przed sdem polubownym oraz ugody zawarte
przed mediatorem. Staj si one tytuami egzekucyjnymi w momencie odpowiednio:
uprawomocnienia si postanowienia o umorzeniu postpowania, stwierdzenia ich wykonalnoci
przez sd przez nadanie klauzuli wykonalnoci oraz z chwil zatwierdzenia przez sd ugody
przez nadanie klauzuli wykonalnoci.
3. Wyroki sdu polubownego z chwil stwierdzenia ich wykonalnoci przez sd przez nadanie
klauzuli wykonalnoci.
4. Prawomocne lub natychmiast wykonalne orzeczenia referendarza sdowego.

Strona | 80
5. Inne orzeczenia, ugody i akty, jeeli z mocy przepisu szczeglnego podlegaj wykonaniu
w drodze egzekucji sdowej.
6. Akty notarialne, w ktrych dunik osobisty lub dunik rzeczowy poddali si egzekucji
(art. 777 1 pkt 4 6 oraz 3 k.p.c.) ta grupa tytuw egzekucyjnych w przeciwiestwie
do orzecze sdowych nie zostaje poprzedzona adnym postpowaniem rozpoznawczym.
Wierzyciel od razu dysponuje tytuem egzekucyjnym, po uzyskaniu klauzuli wykonalnoci za
moe od razu wszcz egzekucj.

Odrbnie naley wymieni te tytuy egzekucyjne, ktre s wykonalne bez nadawania im klauzuli
wykonalnoci, a wic przede wszystkim:

1) prawomocne postanowienie komornika o ukaraniu grzywn (art. 762 4 k.p.c.) oraz

2) prawomocne postanowienie komornika w przedmiocie kosztw postpowania egzekucyjnego
(art. 7701 k.p.c.).

Wymienione wyej orzeczenia, ugody i akty s tytuami egzekucyjnymi, jeeli nakadaj

(stwierdzaj)
obowizek spenienia przez dunika wiadczenia, a zarazem strony tego stosunku
zobowizaniowego
s dokadnie oznaczone, oraz jeli przedmiot wiadczenia dunika, tj. jego rodzaj i wielko,
jest dokadnie okrelony.
68. Europejski tytu egzekucyjny (str. 524 526).

Europejski tytu egzekucyjny jest instytucj prawa europejskiego. Zamierzeniem twrcw

rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. o ustanowieniu
Europejskiego Tytuu Egzekucyjnego dla roszcze bezspornych jest uatwienie wykonywania
tytuw egzekucyjnych wydanych w jednym pastwie czonkowskim Unii Europejskiej na terenie
innego pastwa czonkowskiego, ale pod warunkiem, e roszczenie objte tytuem egzekucyjnym
jest bezsporne wedug rozporzdzenia roszczenie jest bezsporne, jeeli:

1) zostao wyranie zaakceptowane przez dunika przez jego uznanie albo przez zawarcie
ugody sdowej lub ugody pozasdowej zatwierdzonej przez sd, albo
2) dunik nie zaskary tego roszczenia, tj. nie zaskary orzeczenia lub ugody stwierdzajcej
to roszczenie, albo
3) dunik milczco przyzna istnienie tego roszczenia, np. dopuszczajc do wydania przeciwko
niemu wyroku zaocznego, albo
4) dunik uzna roszczenie w dokumencie urzdowym.

Na wniosek wierzyciela sd, ktry wyda orzeczenie obejmujce roszczenie bezsporne,

wystawi zawiadczenie europejskiego tytuu egzekucyjnego. Poza bezspornoci roszczenia
warunkiem wydania takiego zawiadczenia jest:

1) wykonalno orzeczenia w pastwie jego wydania,

2) niesprzeczno orzeczenia z przepisami o jurysdykcji w sprawach cywilnych i handlowych
w prawie europejskim oraz
3) to, e postpowanie sdowe gwarantowao dunikowi pen obron jego praw.

Zawiadczenie europejskiego tytuu egzekucyjnego pozwala na wykonanie tego tytuu w kadym

pastwie czonkowskim bez koniecznoci prowadzenia osobnego postpowania o stwierdzenie
jego wykonalnoci (tzw. exequatur) w pastwie wykonania i bez moliwoci jego zaskarenia.
Wykonanie orzeczenia opatrzonego zawiadczeniem europejskiego tytuu egzekucyjnego
nastpuje
wedug przepisw egzekucyjnych obowizujcych w pastwie wykonania (zasada legis fori).

Strona | 81
Zgodnie z przepisami k.p.c. (art. 7951 7955) sdem waciwym do wydania zawiadczenia
europejskiego tytuu egzekucyjnego jest sd, ktry wyda orzeczenie lub przed ktrym zostaa
zawarta
ugoda, lub sd, ktry zatwierdzi ugod. Zawiadczenie europejskiego tytuu egzekucyjnego
sd wydaje na wniosek wierzyciela w formie postanowienia, w ktrym zawiadcza, e orzeczenie
lub ugoda stanowi europejski tytu egzekucyjny. Na postanowienie odmawiajce wydania
zawiadczenia europejskiego tytuu egzekucyjnego wierzycielowi przysuguje zaalenie.
Dunik z kolei ma prawo skada wniosek o uchylenie zawiadczenia, jeeli zaistniej podstawy
uchylenia przewidziane w powoanym na wstpie rozporzdzeniu.

69. Nadanie klauzuli wykonalnoci (str. 523 524).

Klauzula wykonalnoci jest to sdowe dozwolenie na egzekucj, a mianowicie jest to

postanowienie
sdowe stwierdzajce, e okrelony tytu egzekucyjny nadaje si do wykonania w egzekucji,
a zatem e tytu ten uprawnia do wszczcia postpowania egzekucyjnego. W klauzuli
wykonalnoci
sd okrela rwnie jej zakres, gdy moliwe jest nadanie jej jedynie co do czci obowizku
wiadczenia dunika.
Klauzul nadaje jednoosobowo sd na wniosek wierzyciela. Z urzdu nadaje
j:
a) tytuowi egzekucyjnemu zasdzajcemu alimenty;
b) nakazom zapaty wydanym w postpowaniu nakazowym, upominawczym, europejskim
postpowaniu nakazowym oraz elektronicznym postpowaniu upominawczym z chwil
ich uprawomocnienia si;
c) tytuom egzekucyjnym wydanym w postpowaniu, ktre zostao lub mogo zosta wszczte
z urzdu;
d) wyrokowi sdu drugiej instancji zasdzajcemu naleno na rzecz pracownika.

Klauzul wykonalnoci nadaje sd pierwszej instancji, a sd drugiej instancji tylko wtedy,

gdy akta sprawy znajduj si jeszcze w tym sdzie. Klauzul wykonalnoci moe rwnie nada
referendarz sdowy. Nie dotyczy to jednak wyrokw sdw polubownych, ugd zawartych przed
tym
sdem lub przed mediatorem oraz tytuw egzekucyjnych, ktrym ma zosta nadana klauzula na
rzecz
lub przeciwko
Wniosek innej klauzuli
o nadanie osobie ni wymienionapowinien
wykonalnoci w tytule zosta
egzekucyjnym (klauzula
rozpoznany na nastpc
niezwocznie,
prawnego).
nie pniej jednak ni w terminie 3 dni od dnia jego zoenia. Jest to termin instrukcyjny.

W drodze postpowania klauzulowego mona rwnie uzyska klauzul wykonalnoci

przeciwko maonkowi dunika (art. 787, 7871 i 7872 k.p.c.), jeeli Kodeks rodzinny i opiekuczy
przewiduje odpowiedzialno maonka za dugi drugiego maonka (z majtku wsplnego
lub z przedsibiorstwa wsplnego).

70. rodki zaskarenia w postpowaniu egzekucyjnym (str. 529).

W egzekucji wystpuj nastpujce rodki zaskarenia:

1) w wypadkach wskazanych w ustawie przysuguje zaalenie na postanowienie sdu

(art. 7674 1 k.p.c.), np. zaalenie na postanowienie sdu w przedmiocie kosztw
postpowania
egzekucyjnego (art. 770 k.p.c.);
2) skarga na czynnoci komornika (dotyczy ona rwnie zaniechania czynnoci przez komornika);
skarg t mona wnie w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynnoci jeeli strona
bya przy czynnoci obecna lub od dnia dorczenia zawiadomienia o dokonaniu czynnoci,
albo od dnia, w ktrym czynno powinna by dokonana (art. 767 k.p.c.); skarg rozpoznaje
sd rejonowy, a zatem jest to tzw. inny rodek zaskarenia;
3) jako odrbny rodek zaskarenia naley wymieni skarg z zarzutami na oszacowanie
wartoci ruchomoci przez komornika (art. 853 2 k.p.c.);

Strona | 82
4) zarzuty przeciwko planowi podziau sumy uzyskanej z egzekucji (art. 1027 2 i art. 1064 23
k.p.c.).

W egzekucji nie wystpuje skarga kasacyjna (art. 7674 2

k.p.c.).
71. Powdztwa przeciwegzekucyjne (str. 530 531).

Powdztwa przeciwegzekucyjne s to powdztwa suce do obrony przed

egzekucj.
Istniej dwie kategorie powdztw przeciwegzekucyjnych:

1. Powdztwo o pozbawienie tytuu wykonawczego wykonalnoci jest to tzw. powdztwo

opozycyjne. Powodem jest dunik lub jego maonek, a pozwanym wierzyciel.
Dunik moe oprze powdztwo opozycyjne na nastpujcych podstawach:
1. Zaprzeczenie zdarzeniom, na ktrych oparto wydanie klauzuli wykonalnoci w ramach
tej podstawy dunik moe podnosi zarzut, e tytu egzekucyjny w ogle nie powsta,
pomimo nadania mu klauzuli wykonalnoci.
2. Po powstaniu tytuu egzekucyjnego nastpio zdarzenie, wskutek ktrego zobowizanie
wygaso albo nie moe by egzekwowane zdarzenia powodujce wyganicie
zobowizania lub niemono jego egzekwowania to wszystkie przypadki wykonania
wiadczenia, dokonania potrcenia, zwolnienia dunika z dugu, niemonoci wiadczenia,
za ktr dunik nie ponosi odpowiedzialnoci, oraz przedawnienie roszczenia stwierdzonego
tytuem egzekucyjnym.
Jeeli tytuem egzekucyjnym jest orzeczenie sdowe, dunik moe oprze pozew
na zdarzeniach, ktre nastpiy po zamkniciu rozprawy (ale nie przed zamkniciem
rozprawy), a take moe podnie zarzut spenienia wiadczenia, jeeli wczeniej zarzut ten
nie by rozpoznawany.
3. Powdztwo opozycyjne moe wytoczy take maonek dunika, jeeli rwnie on zosta
objty klauzul wykonalnoci (na podstawie art. 787 lub art. 787 1 k.p.c.). Maonek dunika,
ktry w postpowaniu rozpoznawczym nie mia moliwoci obrony swych praw, gdy nie by
pozwanym, moe podj obron w powdztwie przeciwegzekucyjnym i ma prawo podnosi
zarzuty z wasnego prawa, jak rwnie z prawa samego dunika, np. zarzut, e majtek
wsplny nie odpowiada za objty tytuem wykonawczym dug.

2. Powdztwo o zwolnienie rzeczy spod egzekucji jest to tzw. powdztwo ekscydencyjne

lub interwencyjne (art. 841 k.p.c.). Powodem jest tu osoba trzecia, ktra roci sobie
prawa do rzeczy zajtej w egzekucji. Pozwanym za jest wierzyciel, poniewa to on narusza
prawa powoda. Jeeli jednak dunik zaprzecza prawu powoda, to naley oprcz wierzyciela
pozwa rwnie dunika. W takim przypadku powstanie wspuczestnictwo konieczne bierne.

72. Wyjawienie majtku w postpowaniu egzekucyjnym (str. 531 532).

Wyjawienie majtku to pomocniczy sposb egzekucji, ktrego celem jest przymuszenie dunika
do zoenia pisemnego owiadczenia, z czego skada si jego majtek i gdzie si znajduje,
oraz do zoenia przyrzeczenia, e zoony wykaz majtku jest prawdziwy i zupeny.

Wierzyciel moe:

1) zoy wniosek o wyjawienie majtku, jeeli okazao si w toku egzekucji, e zajty majtek
dunika nie zaspokoi egzekwowanych nalenoci;
2) da wyjawienia majtku take wtedy, gdy wykae, e w wyniku przeprowadzonej egzekucji
nie uzyska w peni zaspokojenia swojej nalenoci;
3) da wyjawienia majtku przed wszczciem egzekucji, jeeli wierzyciel uprawdopodobni,
e ze znanego mu majtku dunika nie uzyska penego zaspokojenia.

Strona | 83
Z powyszego wynika, e wniosek o wyjawienie majtku dunika wierzyciel moe zoy
po zakoczeniu egzekucji, w toku egzekucji, ale take przed wszczciem egzekucji.

Jeeli dunik nie wykona obowizkw zwizanych z wyjawieniem majtku, sd moe nakaza
przymusowe doprowadzenie dunika, skaza go na grzywn do 1000 z oraz na areszt do
miesica.
73. Egzekucja z ruchomoci.

Egzekucja z ruchomoci naley do komornika sdu, w ktrego okrgu znajduj si ruchomoci

(art. 844 1 k.p.c.), chyba e wierzyciel wybierze innego komornika. Egzekucja ta przebiega
przez dwa stadia: zajcie i sprzeda ruchomoci.

1. Do egzekucji z ruchomoci komornik przystpuje przez ich zajcie. Zaj mona ruchomoci
dunika bdce bd w jego wadaniu, bd we wadaniu samego wierzyciela, ktry do nich
skierowa egzekucj. Ruchomoci dunika bdce we wadaniu osoby trzeciej mona zaj
tylko wwczas, gdy osoba ta zgadza si na ich zajcie albo przyznaje, e stanowi one
wasno
dunika. Nie naley zajmowa wicej ruchomoci ponad te, ktre s potrzebne do
zaspokojenia
nalenoci i kosztw egzekucyjnych (art. 845 k.p.c.).
Zajcie ma ten skutek, e rozporzdzenie ruchomoci po dokonaniu zajcia, w szczeglnoci
jej zbycie, nie ma wpywu na bieg dalszego postpowania, a postpowanie egzekucyjne z
zajtej
ruchomoci moe by prowadzone rwnie przeciwko nabywcy. Nie narusza to jednak
przepisw
o ochronie nabywcy w dobrej wierze (art. 848 nastpi
k.p.c.). wczeniej ni sidmego dnia
2. Sprzeda zajtych ruchomoci nie moe
od daty zajcia (art. 864 1 k.p.c.).

Sprzeda zajtych ruchomoci moe wyjtkowo nastpi bezporednio po zajciu, jeeli

1) ruchomoci ulegaj atwo zepsuciu albo sprawowanie nad nimi dozoru
lub ich przechowywanie powodowaoby nadmierne koszty;
2) zajto inwentarz ywy, a dunik odmwi zgody na przyjcie go pod dozr
(art. 864 2 k.p.c.).

Poza tym sprzeda zajtych ruchomoci ma charakter nielicytacyjny (z wolnej rki,

przedsibiorcy
prowadzcemu obrt danymi ruchomociami albo bankowi bd wreszcie w drodze komisu)
lub licytacyjny.
Sprzeda z wolnej rki nie moe nastpi wczeniej ni po czternastu dniach od dnia
oszacowania.
Sprzeda moe nastpi tylko wtedy, gdy wierzyciele wyrazili na to zgod (art. 864 1 k.p.c.).
Licytacja ma charakter publiczny. Prowadzi j komornik, ktry udzieli przybicia osobie
ofiarujcej najwysz cen, jeeli po trzykrotnym wezwaniu do dalszych postpie nikt wicej
nie zaofiarowa. Z chwil przybicia dochodzi do skutku sprzeda ruchomoci na rzecz
nabywcy.
Od tego czasu nale do niego poytki ruchomoci (art. 869 k.p.c.).
Na udzielenie przybicia przysuguje wierzycielowi i dunikowi skarga w razie naruszenia
przepisw:
a) o publicznym charakterze licytacji,
b) o najniszej cenie nabycia,
c) o wyczeniu od udziau w przetargu.
Nie ma skargi na udzielenie przybicia ruchomoci ulegajcych szybkiemu zepsuciu
(art. 870 1 k.p.c.).

Strona | 84
74. Egzekucja z wynagrodzenia za prac.

Egzekucja z wynagrodzenia za prac jest skierowana do wierzytelnoci, ktr dunik jako

pracownik
ma wobec zakadu pracy i ktrej przedmiotem s wszelkie wypaty pienine zwizane ze
stosunkiem
pracy lubczynnoci
Pierwsz zlecenia. egzekucyjn komornika jest zajcie wynagrodzenia dunika, ktrego
dokonuje si przez:

1) zawiadomienie dunika,
2) wezwanie pracodawcy, aby nie wypaca dunikowi adnego wynagrodzenia w granicach
zajcia,
lecz wypaca to wynagrodzenie wierzycielowi albo komornikowi.
Zajcie jest dokonane z chwil dorczenia pracodawcy tego wezwania (art. 883 1 k.p.c.).
Ponadto komornik wzywa pracodawc, aby w cigu tygodnia przedstawi mu zestawienie
wynagrodzenia dunika za okres trzech miesicy przed zajciem i zoy owiadczenie
o ewentualnych przeszkodach do wypacenia wynagrodzenia (art. 882 1 k.p.c.).

Zajcie obowizuje nadal, choby po zajciu nawizano z dunikiem nowy stosunek pracy
lub zlecenia albo choby zakad pracy przeszed na inn osob, jeeli osoba ta o zajciu
wiedziaa. W razie rozwizania stosunku pracy z dunikiem dotychczasowy zakad pracy
czyni wzmiank o zajciu nalenoci w wydanym dunikowi wiadectwie pracy, a jeeli nowy
zakad pracy dunika jest mu znany, przesya temu zakadowi zawiadomienie komornika i
dokumenty
dotyczce zajcia wynagrodzenia oraz powiadamia o tym komornika i dunika, przeciwko
ktremu
toczy si postpowanie egzekucyjne. Przesanie zawiadomienia komornika ma skutki zajcia
nalenoci dunika w nowym zakadzie pracy od chwili dojcia zawiadomienia do tego
zakadu pracy. Nowy zakad pracy, ktremu pracownik przedstawi wiadectwo pracy ze
wzmiank
o zajciu nalenoci, zawiadamia o zatrudnieniu pracownika zakad pracy, ktry wyda
wiadectwo,
oraz wskazanego we wzmiance komornika. Jeeli nowy zakad pracy, ktremu pracownik nie
okaza
wiadectwa pracy, dowie si, gdzie pracownik by przedtem zatrudniony, obowizany jest
zawiadomi
Zajcie wynagrodzenia za prac ma ten skutek, e w stosunku do wierzyciela egzekwujcego
poprzedni
niewane szakad pracy o jego
rozporzdzenia zatrudnieniu, chyba
wynagrodzeniem e pracownik
przekraczajce przedstawi
cze woln odzawiadczenie
zajcia, dokonane
tego zakadu stwierdzajce, e jego nalenoci nie byy zajte. Obowizek
po jego zajciu, a take przed zajciem, jeeli wymagalno wynagrodzenia powiadomienia
nastpuje po zajciu
komornika
(art. 885 k.p.c.).
o zmianie zakadu pracy obcia rwnie dunika.

75. Egzekucja z rachunkw bankowych.

Egzekucja z rachunkw bankowych jest skierowana do wierzytelnoci, ktr dunik jako

posiadacz
rachunku bankowego ma wobec banku (art. 889 k.p.c.).
Jeeli dunik posiada rachunek zwyky, pierwsz czynnoci jest zajcie rachunku, ktrego
komornik
dokonuje przez zawiadomienie banku o zajciu i wezwanie banku, aby nie dokonywa wypat
bez zgody komornika, lecz przekaza zajt kwot na pokrycie nalenoci albo zawiadomi
komornika
o istniejcej
W sytuacji, wprzeszkodzie. O zajciu
ktrej wchodzi komornik
w gr wkad zawiadamia dunika
oszczdnociowy, na ktry(art. 889 1 pkt
wystawiono 1 i 2 k.p.c.).
ksieczk
oszczdnociow albo inny dokument imienny lub na okaziciela, komornik dokonuje zajcia
przez odebranie ksieczki dunikowi lub osobie trzeciej, zawiadamiajc o tym bank,
od ktrego te zada zapaty dochodzonej nalenoci (art. 901 w zw. z art. 8931 k.p.c.).

Strona | 85
76. Egzekucja z innych wierzytelnoci.

Egzekucja z innych wierzytelnoci anieli wierzytelno o zapat wynagrodzenia za prac

i wierzytelno zwizana z posiadaniem rachunku bankowego uregulowana jest w art. 895 i n.
k.p.c.
77. Egzekucja z innych praw majtkowych.

Egzekucja z innych praw majtkowych uregulowana jest w art. 909 i n. k.p.c., przy czym w
zakresie
nieuregulowanym tymi przepisami stosuje si odpowiednio przepisy o egzekucji z wierzytelnoci.
78. Egzekucja z nieruchomoci (str. 532 534).

Egzekucja z nieruchomoci ma nastpujce etapy:

1 Zajcie nieruchomoci.
W stosunku do dunika zajcie nastpuje z chwil dorczenia mu przez komornika wezwania, aby zapaci
dug
w cigu dwch tygodni pod rygorem opisu i oszacowania jego nieruchomoci. Jednoczenie komornik skada
w wydziale ksig wieczystych waciwego sdu rejonowego wniosek o wpisanie do ksigi wieczystej
wzmianki
o wszczciu egzekucji. W przypadku innych sposobw egzekucji komornik nie uprzedza dunika o zamiarze
2 Opis i oszacowanie
dokonania nieruchomoci.
zajcia, lecz dziaa z zaskoczenia.
Do opisu i oszacowania komornik przystpuje na wniosek wierzyciela. Opisu nieruchomoci dokonuje
komornik
w protokole opisu,
3 Sprzeda a warto oszacowania czerpie z opinii powoanego przez siebie biegego.
licytacyjna.
Komornik wyznacza termin licytacji, ale nie wczeniej ni po upywie dwch tygodni od uprawomocnienia si
opisu i oszacowania. Licytacj komornik musi ogosi przez publiczne obwieszczenie. Kady przystpujcy
do licytacji (przetargu) licytant musi przedtem wpaci rkojmi (wadium) w wysokoci 1/10 wartoci
oszacowania. Wadium zostanie po licytacji zwrcone wszystkim licytantom, z wyjtkiem tego, ktry wygra
licytacj, czyli uzyska przybicie. Licytacja zaczyna si od ceny wywoawczej, ktra wynosi wartoci
oszacowania. Licytacja odbywa si publicznie, a prowadzi j komornik pod nadzorem sdziego. Jeeli nikt
nie przystpi do licytacji i nie zaoferowa co najmniej ceny wywoawczej, komornik na wniosek wierzyciela
wyznaczy drug licytacj. Cena wywoawcza wynosi wwczas 2/3 wartoci oszacowania. Jeeli druga
licytacja
rwnie okazaa si bezskuteczna, wierzyciel egzekwujcy, a take wierzyciel hipoteczny i wspwaciciele
maj prawo przej nieruchomo (uamkow cze nieruchomoci) na wasno po cenie wywoawczej.
4 Przybicie.
Udziela go sd w osobie sdziego, ktry nadzorowa przebieg licytacji. Przybicie ma posta postanowienia
sdowego, a udziela si go na rzecz licytanta, ktry zaoferowa najwysz cen. Na postanowienie
co do przybicia przysuguje zaalenie. Osoba, ktrej udzielono przybicia, uzyskuje prawo do przysdzenia jej
wasnoci nieruchomoci po zapacie pozostaej czci ceny przybicia.
5 Przysdzenie wasnoci.
Jest to postanowienie sdowe wydawane wwczas, gdy uprawomocnio si postanowienie o przybiciu,
a nabywca zapaci cen przybicia. Postanowienie o przysdzeniu wasnoci z chwil uprawomocnienia si
przenosi wasno nieruchomoci na nabywc i stanowi podstaw do wpisania nabywcy do ksigi wieczystej
jako waciciela.
6 Podzia sumy uzyskanej z egzekucji.
Zaspokajane s najpierw wierzytelnoci bardziej uprzywilejowane, nastpnie mniej uprzywilejowane, a
dopiero
na kocu nalenoci wierzycieli, ktrzy prowadzili egzekucj. Jeeli wystpuje kilku wierzycieli nalecych
do tej samej kategorii, to w przypadku wierzycieli hipotecznych, zastawnikw rejestrowych i zastawnikw
zwykych s oni zaspokajani wedug ich pierwszestwa, natomiast w przypadku wszystkich pozostaych
wierzycieli proporcjonalnie do wysokoci ich wierzytelnoci.

Strona | 86
79. Uproszczona egzekucja z nieruchomoci.

Egzekucja uproszczona z nieruchomoci odnosi si do:

1) niezabudowanej nieruchomoci gruntowej oraz

2) nieruchomoci zabudowanej budynkiem mieszkalnym lub uytkowym oraz
3) do czci takich nieruchomoci wydzielonych do sprzeday w trybie art. 946 k.p.c. 18,
jeeli w chwili zoenia wniosku o wszczcie egzekucji nie dokonano zawiadomienia
o zakoczeniu budowy (art. 10131 1 i 2 k.p.c.).

Komornik na wniosek wierzyciela niezwocznie po zajciu dokona opisu i oszacowania

nieruchomoci
na podstawie wartoci okrelonej przez biegego.
Dokonujc zajcia, komornik, w miar monoci, zabezpieczy budynek lub lokal przed
moliwoci
objcia go we wadanie przez dunika lub osoby trzecie. W razie potrzeby komornik ustanowi
dozr nad budynkiem lub lokalem. Dozorc moe by take wierzyciel.
Jeeli zajto niezabudowan nieruchomo gruntow, ktra nie jest obciona na rzecz osb
trzecich,
komornik zaoferuje j do sprzeday z wolnej rki po cenie nie niszej ni warto oszacowania.
Sprzeda nastpi po upywie dwch tygodni od dnia opisu i oszacowania. O sprzeday komornik
zawiadamia uczestnikw (stosownie do art. 954 k.p.c.).19
Podejmujc czynnoci zwizane ze sprzeda, komornik sporzdzi protok, w ktrym wymieni
nazwisko osoby przyjmujcej ofert nabycia nieruchomoci, a take wpacon przez ni
ca cen nabycia, po czym niezwocznie przedoy protok wraz z aktami sdowi.

Na podstawie protokou komornika, a take na podstawie akt sprawy sd wydaje postanowienie

o przysdzeniu wasnoci, ktre przenosi wasno na nabywc. Na postanowienie o
przysdzeniu
suy zaalenie jedynie dunikowi i tylko wtedy, gdy naruszone zostay przepisy o cenie
minimalnej.
Jeeli sprzeda nieruchomoci nie nastpi w trybie sprzeday z wolnej rki, nieruchomo
podlega
sprzeday w drodze licytacji. O terminie licytacji komornik zawiadamia uczestnikw
postpowania
(stosownie
Po do przez
zapaceniu art. 954 k.p.c.).sumy sd niezwocznie wydaje postanowienie o przysdzeniu
nabywc
wasnoci.
Po uprawomocnieniu si tego postanowienia komornik sporzdza plan podziau sumy uzyskanej
z egzekucji.

18

1. Na wniosek wierzyciela lub dunika, zgoszony nie pniej ni podczas opisu i oszacowania, jak rwnie z urzdu
moe by wystawiona na licytacj wydzielona cz zajtej nieruchomoci, ktrej cena wywoania wystarcza
na zaspokojenie wierzyciela egzekwujcego. O wydzieleniu rozstrzyga komornik po oszacowaniu nieruchomoci.

2. Na postanowienie sdu przysuguje zaalenie.

3. W razie wydzielenia czci, dalsze postpowanie co do reszty nieruchomoci bdzie zawieszone do czasu ukoczenia
licytacji wydzielonej czci.

19
Tryb sprzeday z wolnej rki stosuje si odpowiednio do zbycia innych nieruchomoci podlegajcych egzekucji
uproszczonej z nieruchomoci, jeeli oszacowanie nieruchomoci nie zostao zaskarone przez dunika. Za zgod
dunika
sprzeda z wolnej rki moe nastpi take w pozostaych przypadkach; wtedy jednak dunik moe okreli cen
minimaln
i wyznaczy nabywc.
Strona | 87
80. Podzia sumy uzyskanej z egzekucji.

Organ egzekucyjny sporzdza plan podziau pomidzy wierzycieli sumy uzyskanej z egzekucji
z nieruchomoci.

Plan podziau powinien by sporzdzony take wtedy, gdy suma uzyskana przez egzekucj
z ruchomoci, wynagrodzenia za prac lub wierzytelnoci i innych praw majtkowych nie
wystarcza
na zaspokojenie wszystkich wierzycieli.
Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja si w nastpujcej
kolejnoci:
1) koszty egzekucyjne,
2) nalenoci alimentacyjne,
3) nalenoci za prac za okres 3 miesicy do wysokoci najniszego wynagrodzenia za prac
oraz renty z tytuu odszkodowania za wywoanie choroby, niezdolnoci do pracy, kalectwa
lub mierci i koszty zwykego pogrzebu dunika,
4) nalenoci wynikajce z wierzytelnoci zabezpieczonych hipotek morsk,
5) nalenoci zabezpieczone hipotecznie lub zastawem rejestrowym albo zabezpieczone
przez wpisanie do innego rejestru,
6) nalenoci za prac niezaspokojone w kolejnoci trzeciej,
7) nalenoci zabezpieczone prawem zastawu,
8) nalenoci wierzycieli, ktrzy prowadzili egzekucj,
9) inne nalenoci.

Po zaspokojeniu wszystkich nalenoci ulegaj zaspokojeniu kary pienine oraz grzywny sdowe
i administracyjne.

W rwnym stopniu z nalenoci ulegaj zaspokojeniu odsetki i koszty

postpowania.
Jeeli przedmiotem egzekucji jest wasnociowe spdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego,
spdzielcze prawo do lokalu uytkowego lub prawo do domu jednorodzinnego w spdzielni
mieszkaniowej, wierzytelno spdzielni mieszkaniowej z tytuu niewniesionego wkadu
budowlanego zwizana z tym prawem ulega zaspokojeniu przed nalenoci zabezpieczon
na tym prawie hipotecznie.

Wydzielon wierzycielowi sum zalicza si przede wszystkim na koszty postpowania,

nastpnie na odsetki, a w kocu na sum dun.

O sporzdzeniu planu podziau zawiadamia si dunika i osoby uczestniczce w

podziale.
Zarzuty przeciwko planowi podziau mona wnosi w cigu dwch tygodni od daty zawiadomienia
do organu egzekucyjnego, ktry go sporzdzi. O zarzutach wniesionych do komornika rozstrzyga
sd.
Wniesienie zarzutw wstrzymuje wykonanie planu tylko w czci, ktrej zarzuty dotycz.
Na skutek wniesienia zarzutw sd po wysuchaniu osb zainteresowanych zatwierdzi
albo odpowiednio zmieni plan. W postpowaniu tym sd nie rozpoznaje sporu co do istnienia
prawa objtego planem podziau.

Na postanowienie sdu przysuguje zaalenie.

Wykonanie planu w czci dotknitej zarzutami nastpi po uprawomocnieniu si postanowienia

sdu,
chyba e zostao wstrzymane przez zabezpieczenie powdztwa w sporze o ustalenie
nieistnienia prawa.

Strona | 88
81. Egzekucja wiadcze niepieninych.

W ramach egzekucji wiadcze niepieninych rozrnia si egzekucj o:

1)wydanie rzeczy ruchomej,

2)wydanie nieruchomoci, statku albo oprnienie pomieszczenia,
3)wykonanie czynnoci, ktr za dunika moe wykona take inna osoba,
4)wykonanie czynnoci, ktrej inna osoba za dunika nie moe wykona i ktrej wykonanie
zaley od jego woli,
5) zaniechanie pewnej czynnoci lub nieprzeszkadzanie czynnoci wierzyciela,
6) zniesienie wspwasnoci nieruchomoci w drodze sprzeday publicznej.

Egzekucj wiadcze niepieninych ze wzgldu na sposb jej przeprowadzenia mona dzieli

na egzekucj polegajc na:

1) odebraniu przedmiotu wiadczenia od dunika i wydaniu go wierzycielowi,

2) spenieniu wiadczenia przez wierzyciela na koszt dunika,
3) zastosowaniu w stosunku do dunika rodka przymusu w postaci grzywny z zamian na
areszt.

82. Jurysdykcja w sprawach dotyczcych ubezpieczenia wedug rozporzdzenia Bruksela I.

Ubezpieczyciel majcy miejsce zamieszkania na terytorium Pastwa Czonkowskiego moe by

pozwany:

a) przed sdy Pastwa Czonkowskiego, w ktrym ma miejsce zamieszkania;

b) w innym Pastwie Czonkowskim w przypadku powdztw ubezpieczajcego, ubezpieczonego
lub uposaonego z tytuu ubezpieczenia przed sd miejsca, w ktrym powd ma miejsce
zamieszkania; lub
c) jeeli jest on wspubezpieczycielem, przed sd Pastwa Czonkowskiego, przed ktry
zosta pozwany gwny ubezpieczyciel.

Jeeli ubezpieczyciel nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Pastwa Czonkowskiego,

ale posiada fili, agencj lub inny oddzia w Pastwie Czonkowskim, to w sporach wynikajcych
z ich dziaalnoci jest traktowany tak, jak gdyby mia miejsce zamieszkania na terytorium
tego Pastwa Czonkowskiego.

W odniesieniu do ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej lub ubezpieczenia nieruchomoci

ubezpieczyciel moe by ponadto pozwany przed sd miejsca, gdzie nastpio zdarzenie
wywoujce
szkod. T sam zasad stosuje si, jeeli ruchomoci i nieruchomoci objte s t sam
umow ubezpieczenia, a powstaa na nich szkoda wynika z tego samego zdarzenia.
W odniesieniu do ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej ubezpieczyciel moe by rwnie
pozwany przed sd, w ktrym zawiso powdztwo poszkodowanego przeciwko ubezpieczonemu,
o ile jest to dopuszczalne wedug prawa tego sdu.

Ubezpieczyciel moe pozywa tylko przed sdy Pastwa Czonkowskiego, na ktrego terytorium
pozwany ma miejsce zamieszkania, bez wzgldu na to, czy jest on ubezpieczajcym,
ubezpieczonym
czy te uposaonym z tytuu ubezpieczenia.
Przepisy niniejszej sekcji nie naruszaj prawa do wytoczenia powdztwa wzajemnego przed sd,
w ktrym zgodnie z przepisami niniejszej sekcji zawiso powdztwo gwne.

Strona | 89
Od przepisw niniejszej sekcji mona odstpi na podstawie umowy tylko
wwczas,
1) jeeli umowa zostaa zawarta po powstaniu sporu; lub
2) jeeli przyznaje ona ubezpieczajcemu, ubezpieczonemu lub uposaonemu z tytuu
ubezpieczenia
uprawnienie do wystpowania przed sdy inne ni wymienione w niniejszej sekcji; lub
3) jeeli zostaa ona zawarta midzy ubezpieczajcym a ubezpieczycielem, ktrzy w chwili
zawarcia
umowy maj miejsce zamieszkania lub zwykego pobytu w tym samym Pastwie
Czonkowskim;
lub
4) jeeli zostaa ona zawarta przez ubezpieczajcego, ktry nie ma miejsca zamieszkania
w Pastwie Czonkowskim, z wyjtkiem ubezpieczenia obowizkowego lub ubezpieczenia
nieruchomoci
83. Jurysdykcja wpooonej
sprawachwdotyczcych
Pastwie Czonkowskim.
umw zawartych pomidzy konsumentami
wedug rozporzdzenia Bruksela I.

Jeeli przedmiotem postpowania jest umowa lub roszczenia z umowy, ktr zawara osoba,
konsument, w celu, ktry nie moe by uwaany za dziaalno zawodow lub gospodarcz tej
osoby,
jurysdykcj okrela si na podstawie niniejszej sekcji,
a) jeeli chodzi o umow sprzeday na raty rzeczy ruchomych; lub
b) jeeli chodzi o umow poyczki spacanej ratami lub inn umow kredytow, ktra
przeznaczona
jest do finansowania kupna rzeczy tego rodzaju; lub
c) we wszystkich innych przypadkach, gdy druga strona umowy w Pastwie Czonkowskim,
na terytorium ktrego konsument ma miejsce zamieszkania, prowadzi dziaalno zawodow
lub gospodarcz lub tak dziaalno w jakikolwiek sposb kieruje do tego
Pastwa Czonkowskiego lub do kilku pastw wcznie z tym Pastwem Czonkowskim,
a umowa wchodzi w zakres tej dziaalnoci.

Jeeli kontrahent konsumenta nie ma miejsca zamieszkania na terytorium Pastwa

Czonkowskiego,
ale posiada fili, agencj lub inny oddzia w Pastwie Czonkowskim, to bdzie on traktowany
w sporach dotyczcych ich dziaalnoci, tak jak gdyby mia miejsce zamieszkania na terytorium
tego Pastwa.
Niniejsza sekcja nie ma zastosowania do umw przewozu, z wyjtkiem umw podry
przewidujcych w zamian za cen ryczatow poczone wiadczenia przewozu i noclegu.

Konsument moe wytoczy powdztwo przeciwko swemu kontrahentowi albo przed sdy
Pastwa Czonkowskiego, na ktrego terytorium ten kontrahent ma miejsce zamieszkania,
albo przed sd miejsca, w ktrym konsument ma miejsce zamieszkania.

Kontrahent moe wytoczy powdztwo przeciwko konsumentowi tylko przed sdy

Pastwa Czonkowskiego, na ktrego terytorium konsument ma miejsce
zamieszkania.
Przepisy niniejszego artykuu nie naruszaj prawa do wytoczenia powdztwa wzajemnego przed
sd,
przed ktrym zgodnie z niniejsz sekcj zawiso powdztwo gwne.
Od przepisw niniejszej sekcji mona odstpi na podstawie umowy tylko
wwczas,
1. jeeli umowa zostaa zawarta po powstaniu sporu; lub
2. jeeli przyznaje ona konsumentowi uprawnienie do wytaczania powdztwa przed sdy
inne ni wymienione w niniejszej sekcji; lub
3. jeeli zostaa ona zawarta midzy konsumentem a jego kontrahentem, ktrzy w chwili
zawarcia
umowy maj miejsce zamieszkania lub zwykego pobytu w tym samym Pastwie
Czonkowskim,
a umowa ta uzasadnia jurysdykcj sdw tego Pastwa Czonkowskiego, chyba e taka umowa
nie jest dopuszczalna wedug prawa tego Pastwa Czonkowskiego.
Strona | 90
84. Jurysdykcja dla indywidualnych umw o prac wedug rozporzdzenia Bruksela I.

Jeeli przedmiotem postpowania jest indywidualna umowa o prac lub roszczenia z

indywidualnej
umowy o prac, jurysdykcj okrela si wedug niniejszej sekcji.
Jeeli pracodawca, z ktrym pracownik zawar indywidualn umow o prac, nie ma miejsca
zamieszkania na terytorium Pastwa Czonkowskiego, ale posiada fili, agencj lub inny oddzia
w Pastwie Czonkowskim, to bdzie traktowany w sporach dotyczcych ich dziaalnoci,
jak gdyby mia miejsce zamieszkania na terytorium tego Pastwa Czonkowskiego.

Pracodawca majcy miejsce zamieszkania w Pastwie Czonkowskim moe by

pozwany:
1) przed sdy Pastwa Czonkowskiego, w ktrym ma miejsce zamieszkania; lub
2) w innym Pastwie Czonkowskim
a) przed sd miejsca, w ktrym pracownik zazwyczaj wiadczy lub ostatnio zazwyczaj wiadczy
prac; lub
b) jeeli pracownik zazwyczaj nie wiadczy lub zazwyczaj nie wiadczy pracy w jednym
i tym samym pastwie przed sd miejsca, w ktrym znajduje si albo znajdowa si oddzia,
ktry pracownika zatrudni.

Pracodawca moe wytoczy powdztwo tylko przed sdami Pastwa Czonkowskiego,

na terytorium ktrego pracownik ma miejsce zamieszkania.

Przepisy niniejszej sekcji nie naruszaj prawa do wytoczenia powdztwa wzajemnego przed sd,
przed ktrym zgodnie z niniejsz sekcj zawiso powdztwo gwne.

Od przepisw niniejszej sekcji mona odstpi na podstawie umowy tylko

wwczas,
1) jeeli umowa zostaa zawarta po powstaniu sporu; lub
2) jeeli przyznaje ona pracownikowi prawo do wytaczania powdztwa przed sdy
inne ni wymienione w niniejszej sekcji.

85. Jurysdykcja wyczna wedug rozporzdzenia Bruksela I.

Niezalenie od miejsca zamieszkania jurysdykcj wyczn maj:

1) w sprawach, ktrych przedmiotem s prawa rzeczowe na nieruchomociach oraz najem

lub dzierawa nieruchomoci sdy Pastwa Czonkowskiego, w ktrym nieruchomo
jest pooona.

Jednak w sprawach dotyczcych najmu lub dzierawy nieruchomoci zawartych na czasowy

uytek prywatny, nieprzekraczajcy szeciu kolejnych miesicy, jurysdykcj maj rwnie
sdy
Pastwa Czonkowskiego, w ktrym pozwany ma miejsce zamieszkania, jeeli najemca
lub dzierawca jest osob fizyczn, a waciciel oraz najemca lub dzierawca maj miejsce
zamieszkania w tym samym Pastwie Czonkowskim;
2) w sprawach, ktrych przedmiotem jest wano, niewano lub rozwizanie spki lub osoby
prawnej albo wano decyzji ich organw sdy Pastwa Czonkowskiego, na ktrego
terytorium spka lub osoba prawna ma swoj siedzib. Przy ustalaniu, gdzie znajduje si
siedziba, sd stosuje przepisy swojego prawa prywatnego midzynarodowego;
3) w sprawach, ktrych przedmiotem jest wano wpisw do rejestrw publicznych
sdy Pastwa Czonkowskiego, na ktrego terytorium rejestry s prowadzone;
4) w sprawach, ktrych przedmiotem jest rejestracja lub wano patentw, znakw towarowych,
wzorw i modeli, jak rwnie podobnych praw wymagajcych zgoszenia lub zarejestrowania
sdy Pastwa Czonkowskiego, na ktrego terytorium wystpiono ze zgoszeniem lub o
rejestracj
albo nastpio zgoszenie lub rejestracja albo na podstawie aktu prawa wsplnotowego lub
umowy
midzynarodowej uznaje si, e zgoszenie lub rejestracja nastpiy;
Strona | 91
5) wWykonywanie
87. postpowaniach, ktrych
orzecze przedmiotem
wedug jest wykonanie
rozporzdzenia Brukselaorzecze
I. sdy Pastwa
Czonkowskiego, na ktrego terytorium wykonanie powinno nastpi lub nastpio.
Orzeczenia wydane w jednym Pastwie Czonkowskim i w tym Pastwie wykonalne
bd wykonywane w innym Pastwie Czonkowskim, jeeli ich wykonalno w nim zostanie
W rozumieniu rozporzdzenia Bruksela I "orzeczenie" oznacza kade orzeczenie wydane przez
stwierdzona na wniosek uprawnionego.
sd
Pastwa Czonkowskiego, niezalenie od tego, czy zostanie okrelone jako wyrok, postanowienie,
Jednake w Zjednoczonym
nakaz zapaty Krlestwie orzeczenie
lub nakaz egzekucyjny, takie jest wykonywane
wcznie z postanowieniem w Anglii iustalenia
w przedmiocie Walii, w Szkocji
lub w Irlandii Pnocnej, jeeli na wniosek uprawnionego
kosztw postpowania wydanym przez urzdnika sdowego. zostanie zarejestrowane do wykonania
w odnonej czci Zjednoczonego Krlestwa.

Waciwo
86. Uznawanie miejscow
orzecze sdu,
wedugdo ktrego naley zoy
rozporzdzenia wniosek
Bruksela I. okrela si na podstawie
miejsca zamieszkania dunika lub na podstawie miejsca, w ktrym egzekucja powinna zosta
Orzeczenia wydane w jednym Pastwie Czonkowskim s uznawane w innych Pastwach
przeprowadzona.
Czonkowskich bez potrzeby przeprowadzania specjalnego postpowania.
Do postpowania w sprawie skadania wniosku stosuje si prawo Pastwa Czonkowskiego
Jeeli sporna jest kwestia uznania orzeczenia, wwczas kada ze stron, ktra powouje si na
wykonania.
uznanie
orzeczenia,
Po spenieniu moe wystpi zformalnoci
wymaganych wnioskiem nastpuje
o ustalenie, e orzeczenie
niezwoczne podlega uznaniu.
stwierdzenie wykonalnoci
Jeeli uznanie
orzeczenia. jest powoywane w sporze przed sdem Pastwa Czonkowskiego, a rozstrzygnicie
tego sporu
Dunik zaley
w tym od uznania,
stadium sd ten nie
postpowania moemarozstrzyga
moliwoci ozoenia
uznaniu.jakiegokolwiek owiadczenia.
O orzeczeniu wydanym po rozpoznaniu wniosku o stwierdzenie wykonalnoci wnioskodawca
Orzeczenia
zostaje nie uznajezawiadomiony
niezwocznie si, jeeli: w formie przewidzianej przez prawo Pastwa Czonkowskiego
wykonania.
1) uznanie byoby oczywicie sprzeczne z porzdkiem publicznym Pastwa Czonkowskiego,
w ktrym wystpiono
Stwierdzenie wykonalnocio uznanie;
i, o ile to jeszcze nie nastpio, orzeczenie dorcza si
2) pozwanemu, ktry nie wda si w spr, nie dorczono dokumentu wszczynajcego
dunikowi.
postpowanie
Kada ze stron moe wnie rodek zaskarenia od orzeczenia rozstrzygajcego o wniosku
lub dokumentu
o stwierdzenie rwnorzdnego w czasie i w sposb umoliwiajcych mu przygotowanie obrony,
wykonalnoci.
chyba e pozwany nie zoy przeciwko orzeczeniu rodka zaskarenia, chocia mia do tego
moliwo;
rodek zaskarenia jest rozpoznawany zgodnie z przepisami waciwymi dla postpowania,
3) orzeczenia
w ktrym nie da si
wysuchane pogodzi
zostaj z orzeczeniem
obydwie strony. wydanym midzy tymi samymi stronami
w Pastwie Czonkowskim, w ktrym wystpiono o uznanie;
4) orzeczenia
rodek nie daprzeciwko
zaskarenia si pogodzi z wczeniejszym
stwierdzeniu orzeczeniem
wykonalnoci naley wydanym w innym
wnie w cigu miesica
Pastwie Czonkowskim albo w pastwie trzecim w sporze o to samo roszczenie
od jego dorczenia. Jeeli dunik ma miejsce zamieszkania w Pastwie Czonkowskim midzy
innym ni
tymi
to, samymi stronami, o ile to wczeniejsze orzeczenie spenia warunki konieczne
w do jego uznania
ktrym nastpiowstwierdzenie
Pastwie Czonkowskim,
wykonalnoci, w termin
ktrymdowystpiono
wniesieniao rodka
uznanie.
zaskarenia wynosi
dwa miesice i biegnie od dnia dorczenia stwierdzenia wykonalnoci dunikowi osobicie
Jurysdykcja sdu Pastwa
lub w jego mieszkaniu. Czonkowskiego
Przeduenie pochodzenia
tego terminu nie moe
z powodu duej by przedmiotem
odlegoci jest wyczone.
ponownego badania. Przepisy dotyczce jurysdykcji nie nale do porzdku publicznego
W czasie Czonkowskiego,
Pastwa biegu terminu dowwniesienia rodka zaskarenia
ktrym wystpiono o uznanie przewidzianego
orzeczenia. powyej i do chwili
rozpoznania rodka zaskarenia nie moe by prowadzona z majtku dunika egzekucja, z
wyjtkiem
Orzeczenie zagraniczne nie moe by w adnym wypadku przedmiotem kontroli
rodkw zabezpieczajcych.
merytorycznej.
Sd rozpoznajcy rodek zaskarenia
Sd Pastwa Czonkowskiego, moe odmwi
przed ktrym dochodzi stwierdzenia wykonalnoci
si uznania orzeczenia albo je uchyli.
wydanego
Sd wydaje orzeczenie niezwocznie.
w innym Pastwie Czonkowskim, moe zawiesi postpowanie, jeeli od orzeczenia zosta
wniesiony
Orzeczenie zagraniczne
zwyczajny rodek nie moe by w adnym wypadku przedmiotem kontroli
zaskarenia.
merytorycznej.
Sd Pastwa Czonkowskiego, przed ktrym dochodzi si uznania orzeczenia wydanego w Irlandii
Sd rozpoznajcy rodek
lub Zjednoczonym zaskarenia
Krlestwie, moe zawiesi
moe zawiesi postpowanie
postpowanie, na wniosekorzeczenia
jeeli wykonanie dunika, jeeli w
Pastwie Czonkowskim pochodzenia zosta wniesiony od orzeczenia
zostao tymczasowo wstrzymane w Pastwie Czonkowskim pochodzenia z powoduzwyczajny rodek
wniesienia
zaskarenia
rodka zaskarenia.
lub jeeli termin do wniesienia takiego rodka zaskarenia jeszcze nie upyn; w tym ostatnim
wypadku sd moe wyznaczy termin, w ktrym rodek zaskarenia powinien by wniesiony.
Sd moe rwnie uzaleni wykonanie od zoenia, okrelonego przez siebie, zabezpieczenia.
Jeeli orzeczenie zagraniczne rozstrzyga o kilku roszczeniach dochodzonych w pozwie i
stwierdzenie
wykonalnoci nie moe nastpi co do wszystkich roszcze, sd albo inny waciwy organ
stwierdza
wykonalno comoe
Wnioskodawca do jednego
wnosilub kilku roszcze.
o stwierdzenie wykonalnoci jedynie czci
orzeczenia.
Strona | 93
92