MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER
Terim Toplamnn Karesi:
Ardk Saylar Toplam Formlleri
Ardk saylarn toplam:
.(+)
1 + 2 + 3 +....+ n =
Ardk ift saylarn toplam :
2 + 4 + 6 + ... + 2n = n.(n+1)
Ardk tek saylarn toplam:
1 + 3 + 5 + .... + (2n 1) = n.n=n2
Ardk tam kare saylarn toplam:
.(+).(+)
12 + 22 + 32 +....+ n2 =
Ardk ve kp eklindeki saylarn
toplamlar:
.(+)
13 + 23 + 33 +....+ n3 =[
Ardk 4.dereceli saylarn toplam:
4 4 4
1 + 2 + 3 +....+ n = 4 a3 - b3 = (a - b).(a2 + ab + b2)
n.(n+1)(2n+1)(3n+3n+1)
6 toplam sfrdr.
Terim says:
( ) +1 1 +1 1 +1 1
( ) * A saysnn asal olmayan tam say
+ blenleri toplam -(a + b + c)
Belirli bir saydan balayan ve sabit
art gsteren dizilerin toplam:
r: ilk terim n:son terim
x: ardk iki terimin fark ise ,
(+).(+)
r+(r+x)+(r+2x)+n=
Devirli Ondalk Sayy Rasyonel Sayya (a +b + c)2 =
evirme: a2 + b2 + c2 + 2.(ab + ac + bc)
Saynn tamamndan devretmeyen ki Terim Toplamnn Kp:
ksm karlr. Paydaya virglden (a + b)3 = a3 + 3a2b + 3ab2 + b3
sonraki devreden basamak says ki Terim Farknn Kp :
kadar 9 ve sana devretmeyen (a - b)3 = a3 - 3a2b + 3ab2 - b3
basamak says kadar sfr yazlarak ki Kare Fark zdelii:
rasyonel say oluturulur. a2 b2 = (a + b).(a b)
abcdeabc x2 + y2 = (x + y)2 2xy
a,bc =
9900 x2 + y2 = (x y)2 + 2xy
Bir Saynn Pozitif Tam Blenlerinin (x y)2 = (x + y)2 4xy
(x + y)2 = (x y)2 + 4xy
Says:
x3 y3 = (x y)3 + 3xy (x y)
A = ap.br.cs farkl asal arpanlarnn x3 + y3 = (x + y)3 3xy (x + y)
arpm eklinde olsun. x2 + y2 + z2 = (x + y + z)2 2 (xy + xz +
yz)
* A saysnn pozitif tam blenlerinin
says, (p + 1).(r + 1).(s + 1) xn + yn veya xn - yn biimindeki
polinomlarn zdelii
* A saysnn pozitif tam blenlerinin
ters iaretlileri de negatif tam
]2 ki Kp Toplam :
blenidir. a3 + b3 = (a + b).(a2 ab + b2)
A saysnn tam say blenleri says
2.(p + 1).(r + 1).(s + 1) ki Kp Fark :
* A saysnn tam say blenlerinin
a4 + b4 = (a + b).(a3 a2b + ab2 b3)
* A saysnn pozitif tam blenlerinin a4 b4 = (a2 + b2).(a + b).(a b)
toplam
a5 + b5 =
+ . . (a + b).(a4 a3b + a2 b2 ab3 + b4)
1 1 1
a5 b5 =
(a b).(a4 + a3b + a2 b2 + ab3 + b4)
a6 + b6 =
* A saysnn pozitif tam say 5 4 3 2 2 3 4
(a + b).(a a b + a b a b + ab b )
5
blenlerinin arpm
(+1).(+1).(+1) a6 b6 =
2 2 2 2
(a b).(a + ab + b ).(a+ b).(a + ab + b )
arpanlara Ayrma zdelikler
a7 + b7 = (a + b).(a6 a5b + a4b2 a3b3 +
Tam Kare zdelii:
ki Terim Toplamnn Karesi : a2b4 ab5 + b6)
(a + b)2 = a2 + 2ab + b2
ki Terim farknn Karesi : a7 b7 = (a b).(a6 + a5b + a4b2 + a3b3 +
(a - b)2 = a2 - 2ab + b2 a2b4 + ab5 + b6)
1
 MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER

Ortalama eitleri 6) axn+bxn+cxm-dxm+exm= 14.Payday kkten kurtarmak

(a+b)xn+(c-d+e)xm
Aritmetik Ortalama: Verilerin
toplamnn veri saysna blmdr. 7) am.an=am+n, = . =

a1,a2,a3...an gibi n tane saynn am.bm=(a.b)m

1

1
aritmetik ortalamas; = . =



1
8) am:an=a(m-n)
AO= a1+a2+a3+...+an Mutlak Deer
n 9) am:bm=(a:b)m
Geometrik Ortalama: Say dorusu zerinde bir x R
10) (am)n=am.n
saysnn sfra olan uzaklna Mutlak
a ve b saylar iin x= . ise, x 11) a-m=1/(am) Deer denir.
sayna a ile b nin geometrik
ortalamas veya x says a ile b Kkl Saylar
arasnda orta orantl denir. |x| ifadesi alttaki artlarda belirtilen


1. = deerleri alr.
a1,a2,a3...an gibi n tane saynn

2. . =
.
geometrik ortalamas; a) x > 0 ise |x|= x

b) x < 0 ise |x|= -x
x= 1. 2. 3 . dir. .. c) x=0 ise |x|= 0
3. . . =

. .
Harmonik Ortalama: zellikleri
+
2a.b 4. =
2 2
a ve b reel saylar iin x= saysna 1) |x| 0
a+b c=2 dir.
a ile b nin harmonik ortalamas denir. 2) |x|=|-x

5. . . =
1

a1,a2,a3...an gibi n tane saynn 3) |x|=|x|= x ve x = |x|
harmonik ortalamas;
2
6.. = 2 1

4) |x.y|=|x|.|y|
n
x= 1 1 1
+ ++
a1 a2 an 5) |x/y|=|x|/|y|
7. : : =
+1

sl Saylar
6) c>0 iin |x-a|= c ise
1+1+4
8. + + + =
+
a R ve n Z olmak zere ; x-a = c dir. x = a c
2

a.a.aa=an (a: taban, n: s) NOT: a says ardk iki tamsaynn 7) |x-a| c iin
0 0 arpmna eit ise sonu byk olan -c x-a c => a-c x a+c
1) a 0 iin a =1 dir. (0 belirsizdir.)
sayya eittir.
a1=a, a2=a.a (a kare),
8) |x-a| c iin x-a c veya x-a -c

a3=a.a.a (a kp) 9. =

9) ||a| - |b|| |a+b| |a|+|b|
2n 2n
2) a > 0 iin (-a) =a > 0 dr.
10. . = .

3) a > 0 iin (-a)2n-1=-a2n-1 < 0 dr.

11. + + Oran Orant
4) (a-b)2n=(b-a)2n, (a-b)2n-1=-(b-a)2n-1
12. + = ( + ) a ve b reel saylarndan en az biri
n m
5) a =a ise n=m dir. sfrdan farkl olmak zere ifadesine
13. n ift ise x0 dr.
(a 0, a 1, a -1) a nn b ye oran denir.

2
 MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER

a c
i) A= veya B= dir

ve oranlar iin, a.d=b.c ise y.x=k ise: = olur. ii) A ve B kmeleri ayrktr.
b d

a c 6) AB ise AB=A dir

= dir. Yani iki orann eitliine KMELER 7) A(BC)= (AB)(AC)
b d
orant denir. 8) A(BC)= (AB)(AC)
Kmelerde Birleim lemi zellikleri
a c 9) s(AB)= s(A)+s(B)-(AB)
= a:b=c:d * A ve B kmelerinin birleimi, iki
b d 10) s(AB)=s(AB)-s(A-B)-s(B-A)
kmenin elemanlar bir eleman bir kez 11) (A B) A ve (A B) B
a ile d ye dlar, c ile b ye iler denir.
kullanlacak ekilde bir kme iinde 12) (A B) (A b)
1.ler yer deitirebilir. birletirilmesidir. 13) (A B) A
* Kmelerde birleim ilemi iareti 14) (A B) B
a c a b
= ise = de orantdr. semboldr. 15) (A B) (A b)
b d c d
* A ve B kmelerinin birleim ilemi
2. Dlar yer deitirebilir. AB eklin de gsterilir. Kmelerde Fark lemi zellikleri

a c d c * AB = {x: xA veya xB} A ve B iki kme olsun. A kmesine ait

= ise = de orantdr. * Her A ve B kmesi iin AB=BA dr.
b d b a
olup B kmesine ait olmayan
3. Orant ters evrilebilir. 1) AA=A elemanlardan meydana gelen kmeye
2) AB=BA A fark B kmesi denir. A \ B veya A B
a c b
= ise = dir. 3) A=A eklinde gsterilir.
b d a c
4) A(BC)=(AB)C Buna gre, A \ B = { x | x A ve x B}
4. m 0 ve n 0 iin, olur. ekilde Venn emas ile
5) AB= ise A= ve B= dir.
a c m.a+n.c 6) AB ise AB=B dir gsterilmitir.
= = olabilir.
b d m.b+n.d
7) s(AB)=s(A)+s(B)-s(AB) A,B,C birer kme olmak zere
a c 8) s(ABC)=s(A)+s(B)+s(C)-s(AB)-
5. = ise
b d
s(AC)-s(BC)+s(ABC) 1) A\A=
a+b
=
+
veya

=

. 9) s(AB)=s(A-B)+s(AB)+s(B-A) 2) A\=A
+ +
10) A (A B) ve B (A B) 3) \A=
a c 11) (A B) (A b)
6. = ise 4) A\B B\A
b d
12) A (A B) 5) A \ ( B C) = (A \ B) (A\C)
ab 13) B (A B)
= veya = . 6) A \ ( B C) = (A \ B) (A\C)

14) (A B) (A b) 7) A \ ( B \ C) = (A \ B) (AC)
a c 2 2
7. = =k ise = 2 =k2 Kmelerde Kesiim lemi zellikleri 8) (A \ B) B = A B
b d 2
9) (A \ B) ( A B)=
2 + 2 * A ve B kmelerinin her ikisinde de 10) (B\A) ( A B)=
= 2 (k orant sabiti)
2 +2
ortak olarak bulunan elemanlarn 11) A \ (A \ B)=A B
a c
= = l orants a:c:e=b:d:f kmesine bu iki kmenin kesiimi 12) A \ (B \ A)=A
b d
yada arakesiti denir. 13) B \ (A \ B)=B
eklinde yazlabilir.
* Kmelerde kesiim ilemi iareti 14) (A \ B) (B \ A)=
Doru Orant: semboldr. 15) (A \ B) \ (B \ A)=A \ B
* A ve B kmelerinin kesiim ilemi 16) (B \ A) \ (A \ B)=B \ A
x,y R+ ve k>0 sabit bir reel say AB eklin de gsterilir. 17) (A \ B) A
olmak: x ile y doru orantl ise: * AB={x: xA ve xB} 18) (B \ A) B
19) (A \ B) B=
= ise y=k.x 1) AA=A
20) A\( A B)=A \ B
2) AB=BA
21) A=(A \ B) (A B)
Ters Orant 3) A=
22) B=(B \ A)(A B)
4) A(BC)=(AB)C
x,y R+ okluklar ters orantl ise 23) A B ise A \ B=
5) AB= ise
bunlarn arpm sabit olup 24) A U B = (A \ B) (B \ A) (A B)

3
 MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER

DE MORGAN KURALLARI
Kmelerde Evrensel Kme ve Kme Problemlerinde Kullanlan
Tmleyen zellikleri 1) (A U B)'=A'B' Formller

Evrensel kme 2) (A B)'=A'B' E, evrensel kme

Elemanlar incelenen kmeye gre,
yaplmas gereken btn ilemleri
iine alabilecek ekilde belirlenen, en
geni kmeye evrensel kme denir.
Genel olarak E ile gsterilir. Evrensel
kme sonlu veya sonsuz kme olabilir.
Evrensel kme, incelenen probleme
gre deiir. Hi bir zaman bo kme denir. A B eklinde yazlr A alt
olamaz.
Evrensel kmeyi Venn emas ile
gsterirken, dier kmelerden ayrt x B) dir.
etmek iin dikdrtgen eklinde
gsterilir.
Tmleme
E evrensel kmesi iinde bir A kmesi
veriliyor. A kmesi, E evrensel
kmenin bir alt kmesidir. Buna gre,
E evrensel kmesine ait olup, A
kmesine ait olmayan elemanlarn
oluturduu kmeye, A kmesinin b) Hibirinin bulunmad altkme
tmleyeni denir. A' veya A sembol ile
gsterilir.
E, evrensel kme
AE,BE,
A' A nn tmleyeni
B' B nin tmleyeni
olmak zere,
1) A' E
2) AA'=E
3) AA'=
4) AE=E
5) E'=
6) '=E
7) AE=A
8) (A')'=A
9) E\A=A'
10) A \ B=AB' (ABE ise)
11) (A \ B)'=A'B
12) A \ B=B' (AB=E ise)
13) A\A'=A
Alt Kme Sorularnda Kullanlan
Formller
Herhangi iki A ve B kmeleri verilmi
olsun. A kmesinin her eleman B
kmesinin de bir eleman ise A
kmesine B kmesinin bir alt kmesi
3) s(ABC)=s(A)+s(B)+S(C)-s (A B)-
kme B diye okunur.
Bu tanma gre, (A B) ( x A 4) s(A)+s(A')=S(E)
n elemanl bir kmenin alt kme says
2n formlyle bulunur. Ayrca
n elemanl bir kmeden seilmi 2
elemandan
a) Her ikisinin de bulunduu altkme
says : 2n2
says : 2n2
c) En az birinin bulunmad altkme
says : 3.2n2
d) En az birinin bulunduu altkme
says : 3.2n2
e) Herhangi birinin bulunmad
altkme says : 3.2n2
f) kisinin beraber bulunmad
altkme says : 3.2n2
g) Birinin bulunduu, dierinin
bulunmad altkme says : 3.2n2
n elemanl bir kmeden seilmi r
elemandan
a) Hepsinin bulunduu altkme says :
2nr
b) Birarada bulunmad altkme
says : 2n2nr
c) Hibirinin bulunmad altkme
says : 2nr
d) r=x+y olmak zere
x tanesinin bulunduu y tanesinin
bulunmad altkme says : 2nr
AE,BE,CE
A' A nn tmleyeni
olmak zere,
1) s (A U B)= s(A)+s(B) ( A B= ise )
2) s (A U B)= s(A)+s(B)-s (A B) ( A
B ise )
s (A C)-s (B C)+s (A BC)
5) s(A)=s(A \ B)+s(A B)
6) s(B)=s(B \ A)+s(A B)
7) s(A U B) = s(A \ B) + s(B \ A) + s(A
B)
8) s(A U B) = s(A \ B) + s(A)
9) s(E)=s(A U B)+s[(A U B)']
Faktriyel
n_N+-{1} olmak zere; 1 den n ye
kadar olan doal saylarn arpmna
n faktriyel denir, n! biiminde
gsterilir.
nN+ iin;
a) n!=n.(n-1).(n-2)...3.2.1
b) n!=n.(n-1)!
n!=n.(n-1).(n-2)!
n!=n.(n-1).(n-2).(n-3)!
c) m<n ise m! ifadesi, n! iinde vardr.
Permtasyon
n tane farkl elemann bir sra zerinde
r li (r n) sralanlarndan her birine
n nin r li permtasyonu denir.
n elemanl A kmesinin r li
permtasyonlarnn says;
!
P(n,r)=()!
Not: r=n ise; n farkl elemann n li
permtasyonlarnn says P(n,n)=n!
dir.

4
 MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER
Yani n farkl elemann dorusal bir sra
zerindeki farkl sralanlarnn says
n! tanedir.
Tekrarl Permtasyon
n tane nesnenin n1 tanesi bir trden,
n2 tanesi ikinci trden, ...nr tanesi r.
trden ve n1+n2+...+nr=n ise n
nesnenin n li permtasyonlarnn
says;
n tane eleman ierisinden;
n1 tanesi 1. eit ve zde,
n2 tanesi 2. eit ve zde,
n3 tanesi 3. eit ve zde,
.........................................
.........................................
nr tanesi r. eit ve zde olmak zere;
bu n eleman bir sra zerinde
!
farkl sralanabilir.
(1)!.(2)!.(3)!()!
Kombinasyon
n elemanl bir A kmesinin r elemanl
(r n) alt kmelerinin her birine A
kmesinin r li kombinasyonu denir.
n elemanl bir kmenin r li
kombinasyonlarnn says;
n!
C(n,r)= =
(nr)!.r!
Olaslk
Bir deneyde olanakl sonularn
kmesine rnek uzay, rnek uzayn
her alt kmesine olay denir.
E rnek uzay iin bo kmeye
olanaksz olay(imknsz olay), E
kmesine kesin olay denir. E rnek
uzaynn A ve B gibi iki olay iin,
A B = 0 ise, A ve B olaylarna ayrk
olaylar denir.
Olaslk Nedir?
Bir E rnek uzaynn tm alt
kmelerinin kmesi T ve deer kmesi
R={x R : 0 x 1} olan P fonksiyonu
aadaki aksiyomlar gerekliyorsa
buna olaslk fonksiyonu denir.
A T ise p(A) reel saysna da A
olaynn olasl denir.
1) A T iin 0 p(A) 1 dir.
2) p(E)=1 dir.
3) A, B T ve A B = 0 ise p(A
B)=p(A)+p(B) dir.
zellikler
1) P(0)=0 dr.
2) A B ise p(A) p(B)
3) p(A)=1 - p(A) (A olaynn olmama
olasl)
4) p(A B)=p(A)+p(B)-p(A B) dir.
5) E={x1,x2,x3} rnek uzaylar iin:
p(x1)+p(x2)+p(x3)=1 dir
E Olumlu rnek Uzay Nedir?
Olaylarn gerekleme olasl eit
olan rnek uzaya denir.
E e olumlu rnek uzay ve A E bir
olay ise, A nn olasl;
s(A)
P(A)=
s(E)
S(A)= Ann eleman says
S(E)= Enin eleman says
E rnek uzay A E, B E ve
p(A B)=p(A).p(B) ise,
A ve B olaylarna bamsz olaylar
denir.
[p(A) 0, p(B) 0]
Bir E rnek uzaynn iki olay A ve B
olsun. A olaynn olasl B olayna
bal ise, A olaynn olaslna, A
olaynn B koullu olasl denir ve bu
olaslk;
A p(AB)
p( )= ile gsterilir. rnek uzay
B p(B)
e olumlu ise;
A s(AB)
p( )= olur.
B s(B)
5
Trigonometri
Kar Dik Kenar Uzunluu
sin=
Hipotens Uzunluu
Komu Dik Kenar Uzunluu
cos=
Hipotens Uzunluu
Kar Dik Kenar Uzunluu
tan=
Komu Dik Kenar Uzunluu
cot=
Komu Dik Kenar Uzunluu
Kar Dik Kenar Uzunluu
1 Hipotens Uzunluu
sec= =
Komu Dik Kenar Uzunluu
1 Hipotens Uzunluu
cosec= =
Kar Dik Kenar Uzunluu
tan=
cot=
tan.cot=1
sin2+cos2 =1
Eim=tan
Merkezi Eilim ve Yaylm lleri
Ortanca (medyan): Veriler kkten
bye veya bykten ke
sralandnda tam ortada kalan deer
ortancadr. Eer tam ortada say yoksa
ortaya gelen iki say alnr ve ikiye
blnr, kan sonu virgllde olsa
ortancadr.
Tepe deer (mod): Veriler kkten
bye veya bykten ke
sralandnda en ok tekrar eden say
tepe deerdir. Bir veri grubunda
birden fazla en ok tekrar eden terim
bulunabilir. Bu durumda veri
grubunun birden fazla tepe deeri
vardr.
Aritmetik Ortalama: Verilerin
toplamnn veri saysna blmdr.
a1,a2,a3...an gibi n tane saynn
aritmetik ortalamas;
AO= a1+a2+a3+...+an
n
 MATEMATK CANAVARI MATEMATK FORMLLER

Aklk (aralk) (ranj): Veri grubu

kkten bye sralanr. En byk
deerden en kk deer karlr.

Ranj=
En Byk Deer En Kk Deer

eyrek Aklk

Alt eyrek, ortancaya gre verilerin alt

yarsnn ortanca deeridir.

st eyrek, ortancaya gre verilerin

st yarsnn ortanca deeridir.

eyrekler akl = st eyrek alt

eyrek eklinde hesaplanr.

eyrekler akl, ularda yer alan

verilerden daha az etkilendii iin
verilerin yaylmas hakknda aklktan
daha iyi bilgi verir.

Faiz Problemleri

(A anapara, n faiz yzdesi, t zaman)

..
Yllk Faiz=F=
100

..
Aylk Faiz=F=
1200

..
Gnlk Faiz=F=
36000