DEFINISI PRAPANAS

Prapanas ialah proses pemanasan logam asas, sama ada secara keseluruhannya atau hanya kawasan sekitar
sambungan, kepada suhu tertentu yang diingini, yang dipanggil suhu prapanas, sebelum kerja kimpalan dilakukan.
Pemanasan boleh diteruskan dalam proses kimpalan, tetapi biasanya haba daripada kimpalan adalah mencukupi
untuk mengekalkan suhu yang dikehendaki tanpa bantuan sumber haba luaran.

Prapanas melibatkan pemanasan logam asas, sama ada secara keseluruhannya atau hanya kawasan sekitar
sambungan, kepada suhu tertentu yang diingini, yang dipanggil suhu prapanas, sebelum kerja kimpalan dilakukan.
Pemanasan boleh diteruskan dalam proses kimpalan, tetapi biasanya haba daripada kimpalan adalah mencukupi
untuk mengekalkan suhu yang dikehendaki tanpa kesinambungan sumber haba luaran. Suhu interpass, yang
ditakrifkan sebagai suhu logam asas antara larian kimpalan yang pertama dan terakhir, tidak boleh jatuh dibawah
suhu prapemanasan. Prapemanasan boleh menghasilkan banyak kesan yang baik, namun, tanpa pengetahuan asas
tentang kerja yang hendak dilakukan, akan berlaku risiko membazirkan wang, atau lebih teruk lagi, menjatuhkan
integriti/kebolehpercayaan/kualiti hasil kimpal itu

TUJUAN PRA-PANAS

Terdapat empat tujuan utama untuk melakukan prapanas:

1. ia merendahkan kadar penyejukan dalam logam kimpal dan logam asas, menghasilkan struktur metalurgi
logam yang lebih mulur (ductile) dengan lebih rintangan kepada retak(crack).
 2. kadar penyejukan yang perlahan memberi peluang gas hidrogen yang berada didalam logam untuk meresap
keluar tanpa menyebabkan retak.
3. ia mengurangkan tegasan pengecutan(shrinkage stress) dalam sambungan kimpalan, zon terkesan
haba(HAZ-Heat Affected Zone) dan logam asas, terutama pada sambungan tegang/sempit(restrained joints).
4. ia boleh menggelakkan berlakunya keretakan(crack/fracture) bagi logam-logam yang rapuh dan mudah retak
dalam kerja fabrikasi logam.
5. prapanas boleh digunakan untuk membantu memperbaiki sifat-sifat mekanikal logam yang tertentu, seperti
sifat keliatan(toughness).

FAKTOR-FAKTOR MENENTUKAN PRA-PANAS

Suhu prapanas yang diperlukan untuk sambungan kimpalan tertentu bukan hanya bergantung kepada jenis
logam yang dikimpal tetapi juga bergantung kepada ketebalan sambungan kimpal dan arus kimpalan semasa proses
mengimpal.

Suhu minimum prapanas kemudian boleh dikira melalui kadar penyejukan kritikal. Mengira Kadar Penyejukan
melalui Pengaturcaraan Komputer (Calculating Cooling Rates by Computer Programming) menggariskan prosedur
pengiraan berdasarkan:

1. kadar penyejukan (cooling rate).

2. masukan haba(heat input)

3. ketebalan plat(plate thickness)

4. suhu di mana kadar penyejukan adalah kritikal(temperature at which cooling rate is critical)
 5. suhu prapanas(preheat temperature)

6. kekonduksian terma(thermal conductivity)

7. haba spesifik (specific heat)

Didalam menentukan sama ada prapanas diperlukan, pelbagai faktor berikut perlu dipertimbangkan:

1. keperluan kod kimpalan (code requirement).

2. ketebalan logam (section/metal thickness).

3. kandungan kimia logam asas (base metal chemistry).

4. Kekangan (restraint).

5. suhu ambien (ambient temperature).

6. kandungan hidrogen dalam logam pengisi/rod penambah..

7. masalah keretakan sebelumnya (previous cracking problems)

Jika kod kimpalan hendak dipatuhi, kod secara amnya akan menentukan suhu prapanas minimum untuk logam
asas, proses kimpalan dan ketebalan logam. Nilai minimum suhu prapanas mesti dicapai tanpa mengira sekatan atau
perubahan dalam kimia logam asas, namun, nilai minimum prapanas boleh ditingkatkan jika perlu.

Apabila terdapat tiada kod bagi prapanas untuk sesuatu kerja kimpalan, pengimpal mesti menentukan sama
ada prapanas diperlukan dan juga suhu prapanas yang sesuai digunakan. Secara umum, prapanas biasanya tidak
diperlukan pada keluli karbon rendah yang berketebalan kurang daripada 25 mm(1). Walau bagaimanapun
disebabkan oleh keadaan kandungan kimia logam, tahap resapan keluar hidrogen(hidrogen diffusible), kekangan atau
penambahan ketebalan logam, permintaan untuk dilakukan prapanas meningkat. Terdapat beberapa kaedah untuk
menentukan suhu prapanas yang diperlukan untuk logam asas yang diberikan dan ketebalan logam.Ini akan
dibincangkan dalam bahagian seterusnya.

BERAPAKAH SUHU PRA-PANAS YANG DIPERLUKAN

Kod Kimpalan secara umumnya menetapkan nilai minimum untuk suhu prapanas, yang mungkin cukup atau
tidak mencukupi untuk menghalang keretakan berlaku dalam setiap aplikasi kerja kimpalan. Sebagai contoh, jika
sambungan rasuk-ke-kolum (beam-to-column) adalah perlu dikimpal dengan elektrod hidrogen rendah
menggunakan bahan ASTM A572-Gr50 dan A36 ketebalan 100-125mm(ketebalan antara 4-5 in), prapanas
minimum 107 C (225 F) diperlukan (AWS D1.1-96, Jadual 3.2). Walau bagaimanapun, untuk menghasilkan
sambungan temu pada bahagian-bahagian yang besar(jumbo sections), adalah dinasihatkan untuk meningkatkan
suhu prapanas melepasi tahap minimum yang ditetapkan oleh AISC pada suhu 175 C (350 F) (AISC LRFD J2.
8). Cadangan ini mengakui bahawa keperluan minimum bagi prapanas yang ditetapkan oleh AWS D1.1 tidak
mencukupi untuk sambungan temu pada bahagian-bahagian yang besar (jumbo sections).

Nota: ASTM American Society of Testing Material

AISC American Institute of Steel Construction

LRFD Load and Resistance Factor Design

Apabila tiada kod kimpalan dinyatakan, dan prapanas perlu dilakukan, bagaimana seseorang menentukan
suhu prapanas yang sesuai? Sebagai asas untuk perbincangan, pertimbangkan AWS D1.1-96, Lampiran XI: "Garis
Panduan Kaedah Alternatif untuk menentukan prapanas'' (AWS D1.1-96, Annex XI: Guideline on Alternative
Methods for Determining Preheat) yang mencadangkan dua prosedur untuk mewujudkan suhu prapanas yang
dibangunkan hasil daripada ujian retak di makmal.Teknik ini bermanfaat apabila risiko keretakan meningkat kerana
komposisi, kekangan, tahap hidrogen yang tinggi dan haba masukan (heat input) kimpalan yang rendah.

Kedua-dua kaedah-kaedah yang digariskan dalam Lampiran XI AWS D1.1-96 adalah: (1) zon terkesan haba
(HAZ-Heat Affected Zone) pengawalan kekerasan(hardness control) dan (2) pengawalan hidrogen (hydrogen
control). Kaedah pengawalan kekerasan HAZ, yang terhad kepada kimpalan kambi, adalah berdasarkan andaian
bahawa keretakan tidak akan berlaku jika kekerasan daripada HAZ dikekalkan di bawah nilai kritikal. Ini boleh
dicapai dengan mengawal kadar penyejukan. Kadar penyejukan kritikal untuk kekerasan yang diberikan boleh
dikaitkan bersamaan karbon keluli, yang ditakrifkan sebagai:

CE = C + ((Mn + Si) / 6) + ((Cr + Mo + V) / 5) + ((Ni + Cu) / 15)

CE = Carbon Equivalent C = Carbon Mn = Manganese Si = Silicon Cr = Cromium

Mo = Molybdenum V = Vanadium Ni = Nickel Cu = Copper

Suhu minimum prapanas kemudian boleh dikira melalui kadar penyejukan kritikal. Mengira Kadar
Penyejukan melalui Pengaturcaraan Komputer (Calculating Cooling Rates by Computer Programming) mengariskan
prosedur pengiraan berdasarkan:

1. kadar penyejukan(cooling rate)

2. masukan haba(heat input)

3. ketebalan plat(plate thickness)

4. suhu di mana kadar penyejukan adalah kritikal(temperature at which cooling rate is critical)

5. suhu prapanas(preheat temperature)

6. kekonduksian terma(thermal conductivity)

7. haba spesifik (specific heat)

Perlu ditegaskan, bahawa "walaupun kaedah ini boleh digunakan untuk menentukan tahap prapanas, nilai utama
dalam menentukan input haba minimum (dan seterusnya saiz kimpal minimum) yang dapat menghalang pengerasan
lampau (excessive hardening)(Annex XI, paragraph 3.4,AWS D1.1-96.)

Kaedah kawalan hidrogen adalah berdasarkan pada andaian bahawa keretakan tidak akan berlaku jika jumlah
hidrogen yang terdapat di dalam sambungan, selepas ia menyejuk sehingga kira-kira (120 F) tidak melebihi nilai
kritikal bergantung kepada komposisi keluli dan halangan. Prosedur ini adalah amat berguna untuk keluli aloi
rendah kekuatan tinggi, iaitu keluli yang mempunyai kebolehkerasan tinggi(high hardenability).

Tiga langkah asas kaedah kawalan hidrogen adalah:

i. Kirakan parameter komposisi yang serupa dengan persamaan karbon(carbon equivalent)

ii. Kirakan indeks kecenderungan sebagai fungsi parameter komposisi dan kandungan hydrogen yang
tersebar(diffusible hydrogen content) dalam rod/logam pengisi.
 iii. Tentukan suhu minimum prapanas melalui tahap kekangan/kawalan(restraint level), ketebalan bahan, dan
indeks kecenderungan(susceptibility index).

KAEDAH PRA-PANAS DILAKUKAN

Ketebalan bahan, saiz hasil kimpal ( weldment ) dan peralatan prapanas yang boleh didapati perlu
dipertimbangkan apabila memilih satu kaedah untuk melakukan prapanas. Sebagai contoh, pemasangan pengeluaran
bersaiz kecil boleh diprapanaskan di dalam relau. Manakala, struktur komponen yang besar sering memerlukan
beberapa sumpitan api prapanas, pemanas jalur elektrik, atau induksi atau pemanas induksi atau pancaran (induction
or radiant heaters).

Satu tahap ketepatan yang tinggi umumnya tidak diperlukan untuk prapanas keluli karbon. Walaupun ia
adalah penting bahawa kerja perlu diprapanas kepada suhu minimum, ia adalah diterima jika suhu itu melebihi kira-
kira 40 C(100 F). Walau bagaimanapun, bagi keluli yang disepuhlindap dan dibaja, prapanas yang berlebihan
boleh memudaratkan Zon terkesan haba. Maka, keluli tersebut memerlukan suhu maksimum dan minimum
prapanas.

Apabila melakukan prapanas pada sambungan yang hendak dikimpal, kod AWS D1.1 memerlukan suhu
minimum prapanas pada jarak yang sekurang-kurangnya sama dengan ketebalan bahan yang paling tebal, tetapi
tidak kurang daripada 75 mm (3 in) dari semua arah titik kimpalan. Untuk memastikan bahawa haba prapanas
seragam, adalah disyorkan untuk memanaskan bahagian yang bertentangan yang hendak dikimpal dan untuk
menyukat suhu permukaan bersebelahan dengan sambungan. Kemudian, suhu keluli diperiksa untuk mengesahkan
bahawa suhu minimum prapanas telah diwujudkan sebelum untuk memulakan arka untuk setiap larian kimpal.

PENUTUP
Prapanas boleh mencegah keretakan dan memastikan sifat mekanikal tertentu seperti keliatan takuk (notch
toughness) di perolehi. Prapanas mesti digunakan apabila kod yang berkaitan nyatakan; apabila tiada kod memohon
kepada prapanas, jurutera kimpalan mesti menentukan sama ada atau tidak prapanas diperlukan, dan berapakah suhu
prapanas yang diperlukan untuk logam asas dan ketebalan bahagian yang diberikan.

Prapanas boleh dilakukan dalam relau (furnace), atau dengan menggunakan sumpitan api prapanas (heating
torches), pemanas jalur elektrik atau induksi atau pemanas berseri ( induction or radiant heaters). Keluli karbon
tidak memerlukan ketepatan suhu yang tepat, tetapi jika menggunakan pemanas induksi atau radium, suhu prapanas
maksima dan minima mesti dipatuhi untuk keluli lindap-kejut (quenched) dan keluli yang dibaja (tempered steels).
RUJUKAN
 ISI KANDUNGAN
TAJUK MUKA SURAT

ISI KANDUNGAN

PRAPANAS

-DEFINISI PRAPANAS

-TUJUAN PRAPANAS

-FAKTOR-FAKTOR YANG MENENTUKAN PRAPANAS

-BERAPAKAH SUHU PRAPANAS DIPERLUKAN

-KAEDAH PRAPANAS

-PYROMETER/TEMPLESTICK

PENUTUP

RUJUKAN
 Nama:

Denial aqmal bin md rohaizad

Khursus:

Technology kimpalan

No k/p:

000904-12-0295

Tajuk:

Penyediaan pra panas

Tarik:

17 Januari 2017

Nama pensyarah:

Cikgu Martin