Mukavemet Hesab C) Vidann zorlanmas

A) ngerilmesiz cvatalar
F
P Pem
Fi Ak B) ngerilme ile balanan cvatalar 2
z. (d d1 ) 2
.d 1
2
s 4
4 a) D kuvvet eksenel olarak etkiyorsa: F
i) Skma srasnda
em
Fn Ms
z..d1.(a.h )
; ; B 2 3 2 Ak
.d12 .d1
3
s z m/h
4 16
b) D kuvvet enine etkiyorsa
cb Fn Ak
Boyutland rma iin : ve cb 1,2....1,35 i) Delie boluklu taklan cvatalar:
.d12 s
c o .F
4 Fn = ; i : Civata say c o = 1,1....1,6
.i
ii) letme srasnda

B = 2 + 3 2 Ak
Statik zorlanmada Deiken zorlanmada s
Ak ii) Delie boluksuz taklan cvatalar
FTop Ak s

.d12 s o Ak .g
D F F
Ak ; p Pem
4 Fo Fg .d 2
s i.d.s
o ; i.n.
.d12
g
.d12 4
4 4
F Fmin F Fmin Fmax Ftop Fn Fz ; Fmin Fn ;
Fo max ; Fg max
2 2 1
D D .k y .k b .k g .k e ..... ; D 0,5. K ; k e
K
 ekilde gsterilen boru balantsnda
RNEK-1 flanlar birbirine 16 adet M10luk
ngerilme cvatas ile balanmtr.
Cvatalar 10.9 kalitesinde olup, gvde
ap 7,2mm dir. Cvatalar gvdelerindeki
akma mukavemetinin %60 kadar bir
ngerilme oluturan kuvvet ile
sklmlardr. Boru iinde 5 N/mm2 lik
bir basn varken bir cvatann ek
150
uzamasnn 0,0045mm olduu deneysel
olarak belirlenmitir.
a) Cvataya etki eden ek kuvvet nedir?
b) Cvataya etki eden toplam kuvvet nedir?
c) Bu iletme kuvveti etkisi altnda basma
kuvveti nedir?
d) Cvata kesitindeki toplam gerilme nedir?
e) Cvata bu zorlanmaya dayanr m?
Cvatalar 10.9 kalitesinde olup, gvde ap 7,2mm dir. Cvatalar
gvdelerindeki akma mukavemetinin %60 kadar bir ngerilme oluturan
kuvvet ile sklmlardr. Boru iinde 5 N/mm2 lik bir basn varken bir
cvatann ek uzamasnn 0,0045mm olduu deneysel olarak belirlenmitir

Skma srasnda oluan gerilmeden

ngerilme kuvvetini hesaplarz.
n 0,6. Ak
Fn 0,6. Ak .A cvat
150
.7,2 2
Fn 0,6.10.9.10. 21986 N
4
Boru iindeki basn iletme
basncdr. Buradan iletme kuvvetini
buluruz.
.150 2
Fi P.A boru 5. 4 88357.3N
Fi
Fi 88357,3
5522,3N
i 16
 a) Cvataya etki eden ek kuvvet nedir?

Fctop FZ k c .

Fz E c A c 2,1.105..7,22
kc 2,14.105 N / mm
Lc 40.4
FnFn
=21986
Fi=5522,3

Fo
FZ k c . 2,14.105.0,0045 963,14N
Fb
b) Cvataya etki eden toplam kuvvet nedir?

Ftop Fn Fz 21986 963,14 22949,14N

0,0045
c p

ctop ptop
c) Bu iletme kuvveti etkisi altnda basma kuvveti nedir?

Fb Fn F0 Ftop Fi 22949,14 5522,3 17426,84 N

Fctop=22949,14
d) Cvata kesitindeki toplam gerilme
Fz=963,14
nedir?
FFn
n=21986 Fi=5522,3

Fo Fctop 22949,14
ctop 563,652 N / mm 2

A civata .7,2 2
Fb 4

e) Cvata bu zorlanmaya dayanr m?

AK 10.9.10 900 N / mm 2
0,0045
c p

ctop ptop
 RNEK-2

Bir hidrolik silindirin kapa 12 adet M20 cvata ile

balanmtr. Bir tek cvata ile yaplan benzer
balantnn yay rijitlik oran kp/kc=3,5 olduu
belirlenmitir.Hidrolik silindirin basnc 0 ile
200daN/cm2 arasnda deimektedir. Kapak ile silindir
arasndaki yzey basncnn, szdrmazlk nedeni ile
maksimum iletme basnc etki ettii anda bu basncn
en az 1,2 kat olmas istenmektedir.
a) Her cvata en az ne kadarlk bir moment ile
sklmaldr? =1=0,15
b) Kullanlan cvata 8.8 kalitesinde olduuna gre
sonsuz mr iin emniyetli midir? (D=0,5 K; k=3,8;
gvenirlik %95; ky=0,72
Bir hidrolik silindirin kapa 12 adet
M20 cvata ile balanmtr. Bir tek
cvata ile yaplan benzer balantnn
yay rijitlik oran kp/kc=3,5 olduu
belirlenmitir. Hidrolik silindirin
basnc 0 ile 200daN/cm2 arasnda
deimektedir. Kapak ile silindir
arasndaki yzey basncnn,
szdrmazlk nedeni ile maksimum
iletme basnc etki ettii anda bu
basncn en az 1,2 kat olmas
istenmektedir.
Silindir iindeki basntan iletme kuvvetini buluruz.
.252
F i P. Asilindir 200.
4
98174,77 daN

Fi
F i

98174,77
8181,23 daN
i 12
Kapak ile silindir arasndaki yzey
basncnn, szdrmazlk nedeni ile
maksimum iletme basnc etki ettii
anda bu basncn en az 1,2 kat
olmas istendiine gre ;

b
P 1, 2.Pi 240 daN / cm 2

F P .A
b b basma yuzeyi

Fb 240.
2
4

36 26 2 12.2,2 2 105912,4 daN / cm 2

Fb
Fb 105912,4
8826,03 daN
12 12
 a) Her cvata en az ne kadarlk bir moment ile sklmaldr? =1=0,15

d2 D0 d D
M s gen Fn tan( ) 1
2 4
Fcto
p
Fz Fn Fb Fi Fz
Fn Fi=8181,23
kc
Fo Fz Fi
kc kp
Fb=8826,03
Fb
Bir tek cvata ile yaplan benzer
balantnn yay rijitlik oran kp/kc=3,5
olduu verilmiti

c p 1 1
Fz Fi 8181,23 1818,05 daN
cto ptop 1 kp / kc 1 3,5
p
Fn 8826,03 8181,3 1818,05 15189,8 daN
 d2 D0 d D
M s gen Fn tan( ) 1
2 4
Fn 15189,8 daN
(Cetvel - ?? Metrik vida boyutlar)M20 iin h=2,5 mm, d2=18,376 mm

tan=h/(d2)= 2,5/(.18,376 mm) ise =2,4790

=tan (Kare profil iin)
Metrik vida gen profillidir. =tan (gen profil iin)
= /cos(/2) = 0,15/cos(60/2) =0,17 =9,820

D0 =1,8.d=1,8.20=36 mm

18,376 36 22
Ms gen 15189,8 tan(2,479 9,82) 0,15 63465,11daNmm
2 4
b) Kullanlan cvata 8.8 kalitesinde olduuna gre sonsuz mr iin
emniyetli midir? (D=0,5 K; k=3,8; gvenirlik %95; ky=0,72)

Ak
s
Ak Fctop
o .g
D Fz=1818,05

Fn=15189,9 Fi=8181,23

Fo
Fo Fg
o ; g
.d12
.d12 Fb=8826,03

4 4
Fmax Fmin Fmax - Fmin
Fo ; Fg
2 2
c p
ctop ptop
 Fmax Ftop Fn Fz ; Fmin Fn
Fctop
Fmax 15189,8 1818,05 17007,85 daN Fz=1818,05

Fmin 15189,8 daN Fn=15189,9 Fi=8181,23

Fo

Fb=8826,03

Fo (17007,85 15189,8) / 2
o 71,488 daN / mm 2 ;
.d12
.16,933 2

4 4
(17007,85 15189,8) / 2 c p
g 4,036 daN / mm 2
.16,933 2
ctop ptop
4
 1
D 80.0,72.0,9.0,863.1. .1 5,92 daN / mm 2
3,8

Ak 64
s 0,556
Ak 64
o .g 71,488 4,036
D 5,92

Balant emniyetsizdir.

Balanty emniyetli hale getirmek iin

1-Balantda elastik cvatalar kullanlmas gerekir.
2-Cvata kalitesi arttrlabilir
 RNEK-3

ekilde bir silindirin piston piston kolu balants gsterilmitir. Piston ift
tesirli olup, 1,5 N/mm2 lik basn altnda almaktadr. Piston kolunun u
ksmna M36 di ekilmitir. Somun skldktan sonra iletme srasnda
vida kesitinde oluacak maksimum gerilmenin, malzemenin akma
mukavemetinin en ok%60na eit olmas istenmektedir. Sonsuz mr
iin vida kesitini kontrol ediniz. Kalite 10.9; kc=6,5.105 N/mm; kp=1,6.105
N/mm; D=0,5 K;gvenirlik %50
 RNEK-4

ekildeki balantda 0 ile 9500 N arasnda deien bir iletme kuvveti etki etmektedir.
Balantya iletme kuvvetinin 2,5 kat kadar bir ngerilme kuvveti verilmitir. Cvata
M22 malzemesi 8.8 kalitesindedir. Ec=21.104 N/mm2,. L1 =25mm, L1 =45mm, tm
yzeyler arasndaki srtnme katsays =0,1 dir. Paralar Dkme Demirdir.
Ep=9,8.104 N/mm2 :Delik ap dD=23mm ,Lp=65mm
a) Gerekli nyklemeyi verebilmek iin somuna uygulanmas gereken moment ne
olmaldr?
b) letme kuvveti etki ettii anda civatann di dibinde oluacak en byk gerilme ne
kadardr?
c) En byk iletme kuvveti etki ettii anda sklan paralarn deme yzeyindeki
basma kuvveti ne olur?
 RNEK-5

ekilde gsterilen bilezik bal metrik cvata 27000 Nluk statik

kuvvet ile zorlanmaktadr.emniyet katsaysn 1,5 alarak cvatay
boyutlandrnz. Cvata kalitesi 5.6 dr.
Cvata gvdesi bileziine aslan F yk ile ekiye
zorlanmaktadr.

Fi Ak Fi
d1
.d1
2
s Ak
.
4 4 s

AK 5x6x10 300 N / mm 2

27000
d1 13,11 mm
300
.
4 1,5

Cetvelden d1=13,546 mm olan M16 cvata seilir.

(Cetvel - ?? Metrik vida boyutlar)
 RNEK-6

ekilde gsterilen kancaya 8000 daNluk

statik kuvvet etki etmektedir. Kanca C35
malzemeden yaplmtr. U ksmna
ekilde grld gibi M36 di almtr.
Emniyet katsays s=3 iin vidann emniyet
katsays s=4 iin vida dilerinin emniyet
kontroln yapnz.
Cvata ekiye zorlanmaktadr. F
em
.d1
2

Metrik 36 iin d1=31,093 mm (Cetvel - ?? Metrik vida boyutlar)

8000
10,54 daN / mm 2

.31,0932
4

Ak 37 daN / mm 2 (Cetvel 11-B)

37
em 12,33daN / mm 2

3
 Vida di dibi kesiti emniyetli ancak vida dileri yzey
basnc ve di kesilmesi asndan da kontrol edilmelidir.
F
P Pem

z. (d 2 d12 )
4
Somun iinde kalan di saysn bulmamz gerekir. Somun
ykseklii m~(0,81).d ise m=0,8.36=29mm
M36 iin h=4mm d1=31,093mm (Cetvel - ?? Metrik vida
boyutlar)
m=z.h 29=z.4 z=7,25~7 di

F 37
P 4,42 daN / mm 2
p em 9,25daN / mm 2
4
7. (36 2 31,0932 )
4
 F
em
z..d1.(a.h )

8000
CIVATA 3,9 daN / mm 2
7..31,093.(0,75.4)

8000
SOMUN 3,44 daN / mm 2
7..31,093.(0,85.4)

AK 0,577. AK 21,35
em 5,37 daN / mm2
s s 4
 RNEK-7

GG20 den yaplm bir motor kapa ve silindir, 5.6 kalitesinde ki

saplama somun ifti ile balanmtr. Her bir cvataya gelen iletme
kuvveti 15 kN dur. letme srasnda paralar birbirine bastran
kuvvet 5 kN dur. Sktrlan paralarn deformasyona katlan
ksmnn ap 40 mm, kapaktaki cvata delii dD=1,14.d; somun
srtnme yzeyi d ap D0=1,8.d, tm yzeylerde =1=0,1 ve
emniyet katsays 1,5 tir. Ec=21.104 N/mm2 ; Ep=1,02.104 N/mm2;
Lc=LP=30mm
a) letme durumunda cvatay boyutlandrnz.(cb=1,3)
b) ngerilme kuvvetini bulunuz
 RNEK-8

ekilde gsterilen M14 cvata 0 ile 12 kN arasnda deien bir iletme

kuvvetinin etkisi altndadr. Cvata malzemesi 8-8 ve balanan paralar
GG20 olduuna gre cvatay mukavemet bakmndan kontrol ediniz.
Ec=21.104 N/mm2, Ep=1.105 N/mm2 ;D=0,5 K;k=3, gvenirlik %95 . n
gerilme kuvveti iletme kuvvetinin kat alnacaktr.Fn=3 Fi
Cvata 0 ile 12 kN arasnda deien bir iletme kuvvetinin etkisi altndadr.
n gerilme kuvveti iletme kuvvetinin kat alnacaktr.Fn=3 Fi

Fn=3.Fi=3.12=36 kN

Ak
s
Ak
o .g Fctop
D Fz
Fn Fi
Fo Fg
o = ; g = Fo
.d12 .d12
4 4
Fmax + Fmin Fmax Fmin Fb
Fo = ; Fg =
2 2

Fmax Ftop Fn Fz ; Fmin Fn
c p
ctop ptop
 kc
Fz Fi
kc kp Fctop
Fz
E c A c 2,1.10 ..14
5 2
kc 807770 N / mm Fn Fi
Lc 40.4 Fo
EpAp 2 2 Lp
kp ; A p (De - d D ) ; De s k o Fb
Lp 4 2

k0=0,25 (D.D); s=1,5.d=1,5.14=21;
c p
dD=1,14.d=1,14.14=15,96mm
ctop
ptop
De=21+0,25.40/2=26 mm

EpAp 1.105.330,87
A p (262 - 15,962 ) 330,87mm kp 827178 N / mm
4 Lp 40

kc 807770
Fz Fi 12000 1084,86 N
kc kp 807770 8127178
 Fmax Ftop 41929 N ; Fmin 36000 N

(41929 36000) / 2 (41929 36000) / 2

o 399,32 N / mm 2
; 342,86 N / mm 2

.11,5462 .11,5462
g

4 4

1
D 0,5.800.0,72.0,96.0,868.1. .1 79,79 daN / mm 2
3

Ak
s 1,071

o Ak .g
D
RNEK-9
Cvata gvdesi ekiye zorlanmaktadr.

M20 d1=16,933 mm; h=2,5 mm (Cetvel - ?? Metrik vida boyutlar)

Fi Ak

.d1
2
s
4
26500
117,6 N / mm 2

.16,9332
4
AK 480
AK 6x8x10 480 N / mm 2 120 N / mm 2
s 4

em emniyetli
b-Cvata ve somun dilerinin ezilme ve kesilme kontroln yapnz. Somun
ykseklii veya vidalanan paralarn vidalama derinlii elik, Dkme elik
veya Bronz cvatalar iin m=(0,81).d
Dkme demir m=1,3.d
Hafif metal m=2.d alnr
F
P Pem ; P Pem

z (d 2 d12 )
4
m 16
Somun elik olduundan m=0,8.20=16mm z 6,4 6
h 2,5

26500 480
49,64 120
4
6 (20 2 16,9332 )
4
 F
em
z..d1.(a.h )

a=0,75 cvata vidas

a=0,85 somun vidas

26500
civata 44,28 em
6. .16,933.(0,75.2,5)
26500
somun 39,07 em
6. .16,933.(0,85.2,5)

AK
em AK 0,577. AK 0,577.480 276,96 N / mm 2
s
276,96
em 69,24 N / mm 2
4
RNEK-10
Skma srasnda vida Fn kuvveti ile ekiye, Ms momenti ile burulmaya
zorlanr.
Fn Ms Ak
; ; B 2 3 2
.d12 .d13 s
4 16
d2
Ms gen Fn ( ) tan( )
2
M20 iin h=2,5mm d1=16,933mm d2=18,376mm A1=225mm2

(Cetvel - ?? Metrik vida boyutlar)

tan=h/(.d2)= 2,5/(.18,376 mm) ise =2,4790

. =tan (Metrik vida gen profilli olduu iin)

= 0,17 iin =9,650 bulunur.

18,376
Ms gen 3000.( ) tan(2,479 9,65) 5924,3 daNmm
2
 Fn 3000
13,33 daN / mm 2

.d12 225
4
5924,3
6, 22 daN / mm 2

.16,9333
16
6.8
B 13,33 3.6,22
2 2

2
17,13 daN / mm2 24daN / mm2
b- Anahtara uygulanan Mstop=FEL.L momenti esas skma momenti Ms1 ve
somun ile temas yzeyi arasndaki srtnme momenti Ms2 yi yenmek
iin harcanmaktadr.

MstopMs1+Ms2 olmaldr.

d0 1,4.20
Ms 2 0 .Fn . 0,14.3000. 5880 daNmm
2 2

FEL .12.20 5924,3 5880 11840,3 daNmm

11840,3
FEL 49,184 daN
240

Bir insan yorulmadan 1530daN kuvvet uygulayabilir. Bulunan kuvvet

ok byk, 240 mm den daha uzun anahtar kullanlmaldr.