Termodinamika (1.poglavlje-Idealan Gas) PDF

zbirka zadataka iz termodinamike strana 1
KVAZISTATI^KE (RAVNOTE@NE)
PROMENE STAWA IDEALNIH GASOVA
2/2/ Vazduh (idealan gas), 2)q2>3!cbs-!w2>1/5416!n40lh*!kvazistati~ki (ravnote`no) mewa stawe do

3)q3>7!cbs-!w3>w2!*/ Odrediti:
a) temperaturu vazduha u karakteristi~nim ta~kama procesa
b) razmewenu toplotu )r23* i zapreminski rad )x23*
c) promenu unutra{we energije )v*- entalpije )i* i entropije )t* vazduha
d) skicirati proces na qw!i!Ut dijagramu
a)
q2 w 2 3 21 6 1/5416 q3 w 3 7 21 6 1/5416
U2 = > >411!L- U3 = > >:11!L
Sh 398 Sh 398
b)
lK
r23 = d w (U3 U2 ) > 1/83 (:11 411) >!543!
lh
lK
x23!>!1!
lh
c)
lK
v23 = d w (U3 U2 ) > 1/83 (:11 411) >!543!
lh
lK
i23 = d q (U3 U2 ) > 2/11 (:11 411) >!711!
lh
q3 w3 7 lK
! t23 = g (q- w ) = d w mo d q mo > 1/83 mo >1/8:2!
q2 w2 3 lhL
d)
q U
3 3
2
2
w t
dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/3/ Dva kilograma kiseonika (idealan gas) po~etnog stawa 2)q>2!cbs-!U>484!L*- usled interakcije sa
toplotnim ponorom stalne temperature, mewa svoje toplotno stawe kvazistati~ki (ravnote`no)
politropski )o>1/9* do stawa 3)!w3> 1/6 w 2 */ Skicirati proces u qw!i!Ut koordinatnom sistemu i
odrediti:
a) mehani~ke veli~ine stawa kiseonika )q-!w-!U* u karakteristi~nim ta~kama
b) koli~inu toplote )lK* koju radno telo preda toplotnom ponoru kao i zapreminski rad koji pri tom
izvr{i nad radni telom )lK*
c) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema u najpovoqnijem slu~aju
q U
3 2
o>1/9 o>1/9
UUQ
2 3
w t
a)
S h U2 371 484 n4 n4
w2 = = >1/:7:9! - w 3 = 1/6 1/:7:9 >1/595:!
q2 2 21 6 lh lh
o o
q2 w 3 w
= q 3 = q2 2 = 2 21 6 3 1/9 > 2/85 21 6 Qb
q 3 w 2 w3
q 3 w 3 2/85 21 6 1/595:
U3 = = >435/62!L
Sh 371
b)
o 1/9 2/5 lK
r23 = d w (U3 U2 ) > 1/76 (435/62 484) >:5/66!
o 2 1/9 2 lh
R 23 = n r23 = 3 ( :5/66) >29:/2!lK
2 2 lK
x23!>! S h (U2 U3 ) > 1/37 (484 435/62) >!74/15!
o 2 1/9 2 lh
X23 = n x 23 = 3 ( 74/15 ) >237/19!lK

c)
lK
Ttjtufn!>!Tsbeop!ufmp!,!Tupqmpuoj!qpops!>!///!>!1/65!,!1/69!>!1/15!
L
U q
Tsbeop!ufmp!>!T23!> n d q mo 3 S h mo 3 >! !
U2 q2
435/62 2/85 lK
> 3 1/:2 mo 1/37 mo >1/65!
484 2 L
R 23 29:/2 lK
Tupqmpuoj!qpops!>!! >!! >1/69!
UUQ 435/62 L
2/4/ Kiseonik (idealan gas) n>21!lh, mewa stawe kvazistati~ki izobarski i pri tom se zagreva od
temperature U2>411!L!do!U3>:11!L. Kiseonik dobija toplotu od dva toplotna izvora stalnih
temperatura. Odrediti:
a) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema ako su temperature toplotnih izvora
UUJ2>711!L!i UUJ3>:11
b) temperaturu toplotnog izvora 2!)UUJ2* tako da promena entropije sistema bude minimalna kao i
minimalnu promenu entropije sitema u tom slu~aju
3
UJ3
B
UJ2
b*
lK
Ttjtufn!>!TSU!,!TUJ2!,!TUJ2!>!///!>!21!!5/66!!4/14!>!3/53!
L
U q :11 lK
TSU!>! n d qmo 3 S hmo 3 > 21 1/:2 mo >21
U2 q2 411 L
R 2B 3841 lK
TUJ2!>!!! >///>!! >!5/66!
UUJ2 711 L
R B3 3841 lK
TUJ3!>!!! >///>!! >!4/14!
UUJ3 :11 L

lK
r2B = d q (UB U2 ) > 1/:2 (711 411) >384!
lh
R 2B = n r2B = 21 384 >3841!lK
lK
r B3 = d q (U3 UB ) > 1/:2 (:11 711) >384!
lh
R B3 = n r B3 = 21 384 >3841!lK
b)
U q dq (UB U2 ) dq (U3 UB )
Ttjtufn>!g!)!UB!*> n dqmo 3 Shmo 3
U2 q 2 UB U3
)T tjtufn * U 2
= n d q 23
)UB *
UB U3
)Ttjtufn * U2 2
=1 =1
)UB * 3
UB U3
UB = U2U3 > :11 411 >62:/72!L
Pri temperaturi toplotnog izvora UB>!62:/72!L!promena entropije sistema ima minimalnu

vrednost i ona iznosi:
U q d q (62:/72 U2 ) d q (U3 62:/72)

Tnjo> n d qmo 3 S hmo 3 + +
U2 q2 62:/72 U3
:11 1/:2 (62:/72 411) 1/:2 (:11 62:/72) lK
Tnjo> 21 1/:2 mo + + >28/7: L
411 62:/72 :11

2/5/!Tokom kvazistati~ke (ravnote`ne) politropske ekspanzije n>3!lh idealnog gasa, do tri puta ve}e
zapremine od po~etne, temperatura gasa opadne sa U2>!711!L!na!U3>444!L i izvr{i se zapreminski rad
211!lK. Da bi se proces obavio na opisani na~in, radnom telu se dovodi 31!lK toplote. Skicirati promene
stawa idealnog gasa na qw!i!Ut dijagramu i odredite specifi~ne toplotne kapacitete pri stalnom
pritisku (dq*! i pri stalnoj zapremini!)dw*!datog gasa.
prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2
R23!>!V23!,!X23 R23!>!n!/!dw!/!)!U3!!U2!*!,!X23
R 23 X23 31 211 lK
dw = !> >!1/261!
n (U3 U2 ) 3 (444 711) lhL
U2 711
o 2 mo mo
U2 w 3 U3 444
= o= +2= + 2 >2/646
U3 w2 w3 mo 4
mo
w2
2 X23 (o 2)
X23>!n!/!x23!>! n S h (U3 U2 ) Sh = =
o 2 n (U3 U2 )
211 (2/646 2) lK lK
Sh!>! = 1/211! dq!>!dw!,!Sh!>!1/361!
3 (444 711) lhL lhL
!q !U
!2 !2
o>2/646 o>2/646
!3 !3
!w !t

2/6/!Dvoatomni idealan gas )o>3!lnpm* ekspandira kvazistati~ki adijabatski od U2>711!L!do!U3>411!L a

zatim se od wega izobarski odvodi toplota dok mu temperatura ne dostigne U4>361!L. Odrediti koliko se
zapreminskog rada dobije za vreme ekspazije )lK* i kolika se toplota odvede od gasa za vreme izobarskog
hla|ewa )lK*/
X23 = n x 23 = n d w (U2 U3 ) = o )Nd w * (U3 U2 )
X23 = 3 31/9 (411 711) >23591!lK
R 34 = n r34 = n dq (U4 U3 ) = o )Ndq * (U4 U3 )
R 34 = 3 3:/2 (361 411) >!3:21!lK
2/7/!Termodinami~ki sistem ~ine 21!lh kiseonika (idealan gas) kao radna materija i okolina stalne
temperature Up>1pD kao toplotni ponor. Kiseonik mewa svoje stawe od 2)q>2!NQb-!U>561pD* do 3)q>2
NQb-!U>38pD* na povratan na~in (povratnim promenama stawa).Skicirati promene stawa idealnog gasa u
Ut koordinatnom sistemu i odrediti razmewenu toplotu izvr{eni zapreminski rad.
U !2
!3
Up
!C !B
!t
drugi zakon termodinamike za proces 12:
Ttjtufn!>!Tsbeop!ufmp!,!Tplpmjob Tsbeop!ufmp!>!Tplpmjob!
U q R U3 q
n d qmo 3 S hmo 3 = ! 23 R23!>Up/! n dqmo Shmo 3
U2 q2 UP U2 q2
411
R23!>!384! 21 1/:2 mo >!!3296/37!lK
834

prvi zakon termodinamike za proces 12
R23!>!V23!,!X23! X23!>!R23!!n!/!dw!/)U3!.U2*
X23!>! 3296/37 21 1/76 (411 834 ) >676/35!lK
2/8/ Sedam kilograma azota (idealan gas) mewa svoje stawe, na povratan na~in, od stawa 2)q>6!cbs-!u>2pD*
do stawa 3, pri ~emu se dobija zapreminski rad X>2257!lK. Od okoline (toplotnog izvora) stalne
temperature Up>32pD, azotu se dovodi R>2511!lK toplote. Odrediti temperaturu i pritisak radne
materije (azot) na kraju procesa i skicirati promene stawa radnog tela na Ut dijagramu
prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2

R 23 X23
R23!>!V23!,!X23 U3 = U2 +
n dw
2511 2257
U3 = 385 + >!434/14!L
8 1/85
drugi zakon termodinamike za proces od 1 do 2

U q R
Ttj!>!Tsu!,!Tp ! 1!>! n dqmo 3 Shmo 3 23
U2 q2 UP
2 R 23 U3
q 3 = q2 fyq =
n U + d q mo U
S h P 2
2 2511 434/19
q 3 = 6 21 6 fyq + 2/15 mo = !1/:!cbs
1/3:8 8 3:5 385
!3
!B
!Up
!C
!2

zadaci za ve`bawe: )2/9/!!2/21/*
2/9/ 3 mola troatomnog idealnog gasa stawa )q>:!cbs-!U>484!L*!kvazistati~ki (ravnote`no) politropski

ekspandira do stawa )w3>5/!w2-!q>2/:!cbs*/!Skicirati proces na qw!j!Ut dijagramu i odrediti:
a) eksponent politrope, o
b) promene unutra{nje energije )lK*- entalipje )lK* i entropije radnog tela )lK0L*
c) koli~inu toplote koja se preda radnom telu )lK*-!u ovom procesu
a) o>2/23
b) V23>.6!lK-!I23>.7/5!lK-!T23>31/23!K0L
c) R23!>!7/75!LK
2/:/ Idealan gas (helijum) mase n>3/6!lh izobarski (ravnote`no) mewa svoje toplotno stawe pri ~emu
mu se entropija smawi za 7/6!lK0L. Po~etna temperatura gasa iznosi 311pD. Temperatura toplotnog
rezervoara koji u~estvuje u ovom procesu je konstantna i jednaka je ili po~etnoj ili krajwoj
temperaturi radnog tela. Odrediti promenu entropije toplotnog rezervoara.
TUS!>9/54!lK0L
2/21/ Termodinami~ki sistem ~ine 4!lh vazduha (idealan gas) kao radna materija i okolina stalne
temperature Up>36pD kao toplotni ponor. Radna materija mewa svoje toplotno stawe od stawa 2)q>1/2
NQb-!u>61pD* do stawa 3)u>6pD* na povratan na~in (povratnim promenama stawa). Pri tome se okolini
predaje 661!lK toplote. Odrediti:
a) pritisak radne materije na kraju procesa
b) utro{eni zapreminski rad )lK* u procesu 12
c) skicirati promene stawa radnog tela na Ut dijagramu
a) q3>6/16!cbs
b) X23>!563/9!LK

2/22/ Idealan gas )n>2!lh* mewa svoje toplotno stawe od 2)q>:!cbs-!w>1/2!n40lh*!do 3)q>2!cbs*/ Prvi put
promena se obavwa kvazistati~ki po liniji 2B3 (vidi sliku) pri ~emu je zavisnost pritiska od zapremine
linearna. Drugi put promena se obavqa kvazistati~ki linijom 2C3 po zakonu qw3>dpotu, pri ~emu se
radnom telu dovodi 31!lK!toplote. Odrediti:
a) dobijeni zapreminski rad )X23* du` promena 2B3!i!2C3
b) koli~inu toplote )R23* dovedenu gasu du` promena 2B3
q
2
w
a)
3 3
q : n4
w 3 = w 2 2 = 1/2 >!1/4!
q3 2 lh
w3

q2 + q 3
)X23 * B = n q)w*ew = n (w 3 w 2 )
3
w2
: 21 6 + 2 21 6
)X23 * B = 2 )1/4 1/2* >211!/214!lK
3
w3

w3 2 2
)X23 *C = n q)w*ew =n L w 3 ew = n L w 2 = n L
w2 w
3 w 2
w2
2 2
)X23 *C = 2 : 21 4 >71!/214!lK
1/4 1/2
K n4
napomena:! L = q2 w 23 = : 21 6 1/23 >:!/214!!
lh3

b)
prvi zakon termodinamike za proces 2C3: )R 23 *C = V23 + )X23 *C !!!!!)2*
prvi zakon termodinamike za proces 2B3:! )R 23 * B = V23 + )X23 * B !!!!!)3*
oduzimawem prethodne dve jedna~ine )2* i )3*!!dobija se:
)R23 * B = )X23 * B )X23 *C , )R 23 *C >211!!71!,!31!>!71!lK
2/23/ Jedan kilogram vazduha (idealan gas) stawa 2)q>25!cbs-!U>434!L* kvazistati~ki ekspandira do
stawa 2. Tokom ekspanzije zavisnost pritiska od zapremine je linearna. U toku procesa vazduhu se dovede
R23>216!lK toplote i pri tom se dobije X23>211!lK zapreminskog rada. Odrediti temperaturu i pritisak
vazduha stawa 2.
prvi zakon termodinamike za proces 23:! R 23 = V23 + X23

R 23 X23 216 211
R 23 = n d w )U3 U2 * + X23 U3 = U2 + = 434 + >441!L
n dw 2 1/83
w2

q2 + q 3 q + q3 U U
X23 = n q)w*ew = n (w 3 w 2 ) = n 2 Sh 3 2
3 3 q 3 q2
w3
X
n S h U2 q 33 + )3 23 q2 + S h U2 q2 S h U3 q2 * q 3 S h U3 q2 q2 = 1
n
b q 33 + c q 3 + d >1
b> 2 398 434 >:3812

211 21 4
c> 2 3 25 21 6 + 398 434 25 21 6 398 441 25 21 6 > 3/88 2122
2

d> 2 398 441 25 21 6 25 21 6 > 2/97 2128
:3812 q33 + 3/88 2122 q 3 2/97 2128 = 1
q3 =
3/88 2122 (3/88 21 )
22 3
+ 5 :3812 2/97 2128
>!6/76!cbs
3 :3812

2/24/ Dvoatomni idealan gas!u koli~ini o>31!npm!sabija se ravnote`no od po~etne zapremine W2>1/:
51821 4968
n4 do krajwe zapremine W3>1/3!n4. Promena stawa gasa odvija se po jedna~ini: q(W ) = + ,
W W3
pri ~emu je pritisak izraèn u Qb a zapremina u n4. Odrediti:
a) pritisak i temperaturu gasa na po~etku i kraju procesa
b) izvr{eni nad radnim telom kao i razmewenu toplotu tokom ovog procesa
a)
51821 4968 51821 4968
q2 = + > + >!5:46:!Qb
W2 (W2 )3 1/: 1/: 3
51821 4968 51821 4968
q3 = + > + >!3:8386!Qb
W3 (W3 )3 1/3 1/3 3
q2 W2
( )
q2 W2 = o NS h U2 U2 =
( )
o NS h
=
5:46: 1/:
1/13 9426
>378/24!L
q 3 W3
( )
q 3 W3 = o NS h U3 U3 =
(
o NS h) =
3:8386 1/3
1/13 9426
>468/63!L
b)
W3 W3 W3

51821 4968 4968
X23 = q)W*eW > + 3
eW > 51281 mo W >
W W W
W2 W2 W2
W 4968 4968 1/3 4968 4968

51281 mo 3 + > 51281 mo + >!86529/3!K
W2 W3 W2 1/: 1/3 1/:
prvi zakon termodinamike za proces 23: R 23 = V23 + X23
R 23 = o (N d w ) (U3 U2 ) + X23
R23>! 1/13 31/9 (468/63 378/24 ) 86/53 >49/36!lK

2/25/ Dvoatomnan idealna gas )o>3!lnpm* kvazistati~ki mewa stawe od 2)U>411!L-!q>2!cbs*!do

3)U>:11!L* po zakonu prave linije u Ut koordinatnom sistemu. Pri tome se radnom telu saop{tava 711
lK!rada. Odrediti pritisak radne materije stawa 2 i skicirati proces na Ut djagramu.
R 23 = o (N d w ) (U3 U2 ) + X23
R23>! 3 31/9 (:11 411) 711 >!35471!lK
U2 + U3 3 R 23 3 35471 lK
R 23 = T23 T23 = = >!51/7!
3 U2 + U3 411 + :11 L
q
( ) U
(
T23 = o N d q mo 3 NS h mo 3
U2
)
q2

U3 T23
( )
N d q mo U o

3:/2 mo
:11 51/7

q 3 = q2 fyq 2 > 2 21 6 fyq 411 3

NS h ( )
9/426

q3!>5/18!/216!Qb!>!5/18!!cbs
U
3

2/26/ Idealan gas sabija se kvazistati~ki od temperature U2>384!L do temperature U3>984!L po zakonu:
U
T = L mo + D (!L>215!lK0L>dpotu!!i!D>dpotu). Odrediti nepovratnost ove promene stawa ,!)Ttj-
U2
lK0L*-!ako se toplota predaje izotermnom
toplotnom ponoru temperature UUQ>U2 i grafi~ki je predstaviti na Ut dijagramu
lK
Ttjtufn!>!TSU!,!TUQ!>!///!>!231/:!,!339/7!>218/8!
L
kJ
TSU!>T3!!T2>///>!231/:!
K
U3 U2
T3 = L mo +D )3* T2 = L mo +D )2*
U2 U2
Oduzimawem pretnodne dve jedna~ine dobija se:

U 984 lK
T 3 T2 = L mo 3 = 215 mo >231/:!
U2 384 L
T3
R 23 T
U)T*eT
U3 U2 984 384 lK
TUQ> = = /// = L = 215 >339/7
Uuq Uuq Uuq 384 L
T3 T3 T3
T D T D
napomena:

T2
U)T*eT = /// =

T2
U2 f L eT = U2 L f L
T2
=
T3 D T2 D U
mo 3
U2
U2 L )f L f L * = U2 L )f 2* = L )U3 U2*
Postupak grafi~kiog predstavqawa promene entropije sistema zasnovan je na jednakosti

povr{ina ispod:
1. linije kojom predstavqamo promenu stawa radnog tela
2. linije kojom predstavqamo promene stawa toplotnog ponora
Obe ove povr{ine predstavqaju razmewenu toplotu izme|u

radno tela i toplotnog ponora.

U
3
UUQ 2
t
TSU
TUQ
TTJ
zadaci za ve`bawe: )2/27/!!2/28/*
2/27/ Vazduh (idealan gas) kvazistati~ki mewa toplotno stawe od stawa 2)U>411!L*!do stawa!3)U>711!L*!i
pri tome je w2>3/!w3. Prvi put se promena vr{i po zakonu prave linije u Ut!kordinatnom sistemu, a drugi
put se od stawa 1 do stawa 2 dolazi kvazisati~kom politropskom promenom stawa. Odrediti koliko se
lK lK
toplote )lK0lh*!dovede vazduhu u oba slu~aja . )r23 *qsbwb = 246/2 - )r23 *qpmjuspqb = 23:/7
lh lh
Sh U b
2/28/ Neki gas koji se pona{a saglasno jedna~ini stawa: q)w* = ,
w c w3
)b>82/87!On50lh3-!c> 9/138 21 5 n40lh!j!Sh>79/9!K0)lhL**-!lwb{jtubujlj!izotermski ekspandira pri
temperaturi od 1pD od w2>1/16!n40lh do w3>1/3!n40lh. Odrediti:
a) po~etni i krajwi pritisak gasa kao i dobijeni zapreminski rad tokom ekspanzije
b) po~etni i krajwi pritisak gasa kao i dobijeni zapreminski rad tokom ekspanzije kada bi navedeni
gas posmatrali kao idealan gas iste gasne konstante )Sh*
a) q2>4/64!cbs-!q3>1/:3!cbs-!x23>36/2:!lK0lh
b) q2>4/87!cbs-!q3>1/:5!cbs-!x23>37/15!lK0lh

NEKVAZISTATI^KE (NERAVNOTE@NE)
PROMENE STAWA IDEALNIH GASOVA
2/29/ Vazduh (idealan gas) stawa 2)q2>23!cbs-!U2>366pD* ekspandira nekvazistati~ki adijabatski sa

stepenom dobrote fy
e >1/9 do stawa 3)q3>2!cbs*/!Odrediti:
a) temperaturu vazduha nakon ekspanzije
b) prira{taj entropije radnog tela usled mehani~ke neravnoteè
c) zakon nekvazistati~ke promene stawa u obliku qwn>jefn
U
q2
q3
B
3
3l
t
a)
.2 1.4.2
q 2 1.4
U3L = U2 3L = 639 >36:/7!L
q2 23
U2 U3
fy
e = -!!!!! U3 = U2 + Efy (U3L U2 ) = 639 + 1/9 (36:/7 639) >424/4!L
U2 U3l
b)
2/5 .2
U .2 424/4 2/5
qB = q2 B = 23 21 6 = 2/:4 21 6 Qb
U2 639
U q 2 K
t nfi = t B3 = dqmo 3 S hmo 3 = 398 mo >299/82!
UB qB 2/:4 lhL

c)
S h U2 398 639 n4
! w2 = = 6
>!1/2374!
q2 23 21 lh
S h U3 398 424/4 n4
w3 = = 6
>!1/9::3!
q3 2 21 lh
qw n = jefn q2 w 2n = q 3 w n
3
q2 23
mo mo
q3 2
n= = >2/37 qw 2/37 = jefn
w3 1/9::3
mo mo
w2 1/2374
2/2:/ Kompresor proizvo|a~a B radi izme|u pritisaka qnjo!>2!cbs!i qnby>!:!cbs. Kompresor

proizvo|a~a C radi izme|u pritisaka qnjo!>2/6!cbs i!!qnby>!21!cbs. U oba slu~aja radni fluid je
vazduh (idealan gas) po~etne temperature!U2>41pD. Temperature vazduha na izlazu iz oba kompresora
su jednake. Odrediti koji je kompresor kvalitetniji sa termodinami~kog aspekta, predpostavqaju}i da
su kompresije adijabatske
Sa termodinami~kog aspekta kvalitetniji je ona kompresija kod koje je
1. na~in: ve}i stepen dobrote adijabatske kompresije

2. na~in: mawa promena entropije sistema
1. na~in:
2
2 q l
q U2 2 3L
U2 U2 3L q2
l

q B
B = U2 U3LB =
e
2 B
=

)2*
U2 U3 U2 U3 U2 U3
2
2 l
q
l U2 2 3L

q q
U2 U2 3L 2 C
U2 U3LC q
C 2 C
e = = = )3*
U2 U3 U2 U3 U2 U3

Deqewem prethodne jedna~ina (1) i (2) dobija se:
q 2 2/5 2
2 3L : 2/5
2
B
e q
2 B 2
= = = 2/32
C q 2 2/5 2
e 2 3L 21 2/5
q 2
2 C 2/6
Po{to je koli~nik stepena dobrote ve}i od 1 to zna~i da je stepen dobrote

kompresora proizvo|a~a B ve}i od stepena dobrote kompresora proizvo|a~a
C, pa je kompresor proizvo|a~a B kvalitetniji sa termodinami~kog aspekta.
Uo~iti da je zadatak mogao biti re{en i bez zadate temperature U2.
2. na~in:
U3 B q
(t tj )B = d q mo S h mo 3 B t p )4*
U2B q2B
U3C q
(t tj )C = d q mo S h mo 3C t p )5*
U2C q2C
Oduzimawem jedna~ina!)4*!j!)5*!epcjkb!tf;
q q : 21 K
(t tj )B (t tj )C = S h mo 3 B mo 3C > 398 mo mo >97/24!
q2B q2C 2 2/6 lhL
(t tj )B < (t tj )C kompresor proizvo|a~a A je kvalitetniji

sa termodinami~kog aspekta.
U
q3
3
B
3l
q2
2
t

2/31/!Pet kilograma kiseonika (idealan gas) ekspandira nekvazistati~ki politropski po zakonu

qw2/2>jefn, od stawa 2)q2>8!cbs-!w2>1/23!n40lh* do stawa 3)U3>2pD*/ Specifi~na toplota ove promene
stawa iznosi d23>761!K0lhL. Skicirati proces na Ut dijagramu i odrediti:
a) prira{taj entropije radnog tela usled mehani~ke i usled toplotne neravnoteè
b) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema ako je temperatura toplotnog izvora 484!L
U
q2
2
q3
o n
B 3
3l
t
a)
q w 8 216 1/23
U2 = 2 2 = = 434 L
Sh 371
[blpo!qspnfof!qwn!>jefn-!!usbotgpsnj|fnp!v!pcmjl;! U n q2 n = jefn
n
U 2 n
U2n q22 n = U3n q32 n q 3 = q2 2
U
3
2/2
6 434 2 2/2
q 3 = 8 21 >2/17!cbs
383
o d dw
dolw!>!dlw d23 = d w o = 23
o 2 d23 d w
761 831 2/5
o= >2/32
761 831

o 2 / 32
U o 2 6 383 2 / 32 2
q B = q2 B = 8 21 > 3/7 21 6 !Qb
U 434
2
U q 2/17 lK
Tnfi/ofs/>!TB3>! n d qmo 3 S hmo 3 > 6 1/398 mo >2/3:!
UB qB 3/7 L
lK
> 6 2 mo
UB q 383 2/17
Tupq/ofs/>!T2B>! n dqmo Shmo B 1/398 mo >1/54!
U2 q2 434 3/ 7 L
lK
Tsbeop!ufmp!>!Tnfi/ofs/!,!Tupq/ofs/!>2/3:,1/54>2/83!
L
b)
lK
Ttjtufn!>!Tsbeop!ufmp!,!Tupqmpuoj!qpops!>!///!>!2/83!!1/55!>2/39!
L
R 23 277/22 lK
Tupqmpuoj!j{wps!>! = = 1/55
UUJ 484 L
R 23 = R 2B + R B3 >///>
o 2/32 2/5
R 2B = n d w (UB U2 ) > 6 1/83 (383 434) >277/22!lK
o 2 2/32 2
2/32/!Termodinami~ki sistem sa~iwava n>6!lh azota (idealan gas) i okolina temperature Up>38pD.
Azot nekvazistati~ki politropski mewa toplotno stawe od stawa 2)q>21!cbs-!U>566pD* do stawa
3)U>98pD*/!Specifi~ni toplotni kapacitet promene stawa 12 iznosi d23>481!K0lhL a nepovratnost
procesa 12 iznosi Ttj>2/56!lK0L. Skicirati proces na Ut dijagramu i odrediti stepen dobrote ove
promene stawa.
!U !q2
!2
q3
!o
n
!B
!3
!3l
t

o d23 d w
dolw!>!dlw d23 = d w o=
o 2 d23 d w
481 851 2/5
o= >2/9
481 851
R23 = R2B + R B3 !>///>

o 2/9 2/5
R 2B = n d w (UB U2 ) > 6 1/85 (471 839) >!!791/9!lK
o 2 2/9 2
U q R
TTJ!>!TSU!,!Tp TTJ = n dq mo 3 S h mo 3 23

U2 q2 U1
2 T TJ R 23 U
q 3 = q2 fyq + d q mo 3 =
n UP
S h n U2
2 2/56 791/9 471
q 3 = 21 21 6 fyq 2/15 mo = 2/59!!cbs
1/3:8 6 6 411 839
o2 o2 2/9 2
U2 q o q o 2/59 2/9
= 2 !!!!!!!!! !!!!!!!! U3l = U2 3l > 839 = 422/5!!L
U3l q 3l q2 21
U2 U3 839 471
q3l!>!q3 FY
E = = >1/99
U2 U3l 839 422/5

2/33/! Kiseonik (idealan gas) sabija se nekvazistati~ki politropski od stawa

2)q>2!cbs-!U>384!L* do stawa 3)q>7!cbs-!U>554!L*/ U toku procesa sabijawa od kiseonika se odvodi
431!lK0lh toplote. Skicirati proces na Ut dijagramu i odrediti stepene dobrote ove promene stawa.
lK
r23 = r2B + r B3 !>!431!
lh
r2B
dw
o UB U2
r2B = d w (UB U2 ) o=
o 2 r2B
dw
UB U2
431
1/76 2/5
o= 554 384 >2/2
431
1/76
554 384
o2 o2 2/22
U2 q o q o 7 2/2
= 2 U3l = U2 3l > 384 >432/4!L
U3l q 3l q2 2
U2 U3l 384 432/4

lq
E = = >1/39
U2 U3 384 554
q3
!U
!3
!B
!q2
n
!3l !o
!2

2/34/ Tokom nekvazistati~kog sabijawa n>4!lh butana (idealan gas) od stawa 2)q2>2!cbs-!U2>31pD* do
stawa 3)q3>41!cbs-!T3>T2*- spoqa{wa mehani~ka sila izvr{i rad od 961!lK. Tokom procesa radna
materija predaje toplotu toplotnom ponoru stalne temperature Uq>1pD. Skicirati proces u na Ut
dijagramu i odrediti:
a) promenu entropije termodinami~kog sistema tokom posmatrane promene stawa
b) stepen dobrote nekvazistati~ke kompresije
!U q3
!B !3
n>
!3l !q2
!o
!2
t
2 2
U2 q2 q
zakon nkv. promene stawa 12: = U3 = U2 3
U3 q 3 q
2
1.28 2
41 2/39
U3 = 3:4 >!727/7!L
2
prvi zakon termodinamike za proces!23; R23>V23,X23
R23 = n dw (U3 U2) + X23 > 4 1/6 (727/7 3:4) 961 >475/7!LK
drugi zakon termodinamike za proces!23; TTJ!>!TSU!,!TUQ
lK
TSU!>!1!
L
R23 475/7 lK
TUQ = = >2/45!!
UUQ 384 L
lK
TTJ!>!2/45!,!1!>!2/45!
L

b)
R 23 = R 2B + R B3 !>!475/7!lK
R 2B
dw
o n (UB U2 )
R 2B = n d w (UB U2 ) o=
o 2 R 2B
dw
n (UB U2 )
475/7
1/6 2/39
4 (727/7 3:4 )
o= >2/27
475/7
1/6
4 (727/7 3:4)
o2 o2 2/27 2
U2 q o q o 41 2/27
= 2 U3l = U2 3l > 3:4 >579/5!L
U3l q 3l q2 2
U2 U3l 3:4 579/5

lq
E = = >1/65
U2 U3 3:4 727/7
2/35/ [est kilograma troatomnog idealnog gasa mewa toplotno stawe nekvazistati~ki po zakonu
qwn>jefn!)n>* (tj. nekvazistati~ki izentropski) od stawa!2)q2>41!cbs-!U2>727/7!L* do stawa 3)q3>2
cbs*/ Tokom ove promene stawa specifi~na zapremina gasa se pove}a za 1/49!n40lh i pri tome se dobije
811!lK mehani~kog rada. Skicirati promenu stawa idealnog gasa na Ut dijagramu i odrediti:
a) koli~inu razmewene toplote tokom ove promene stawa
b) stepen dobrote ove nekvazistati~ke promene
c) porast entropije radnog tela usled mehani~ke neravnoteè )lK0L*
!q2
!U
!2
n>
!o q3
!B
!3
!3l

b*
2 2
U2 q2 q
zakon nkv. promene stawa 12: = U3 = U2 3
U3 q 3 q
2
1.28 2
2 2/39
U3 = 727/7 >!3:4!L
41
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak procesa:! q2 w2 = Sh U2 !!!!!!)2*

jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj procesa: q3 w 3 = S h U3 !!!!)3*
n4
uslov zadatka: w 3 w 2 = 1/49 !)4*
lh
Re{avawem prethodnog sistema tri jedna~ine sa 3 nepoznate dobija se:

n4 n4 K
w 2 = 1/1396 - w 3 = 1/517 - S h = 249/69
lh lh lhL
SV 9426 lh
N= = = 71
S h 249/69 lnpm
n 7
o= = >1/2!lnpm
N 71
R 23 = o )Nd w * (U3 U2 ) + X23 = 1/2 3:/2 (3:4 727/7 ) + 811 >352/79!lK
b)
R 23 = R 2B + R B3 !>!352/79!lK
R2B (Nd w )

o n (UB U2 ) N
R 2B = n dw (UB U2 ) o=
o 2 R2B (Nd w )

n (UB U2 ) N
352/79 3:/2
2/39
7 (3:4 727/7 ) 71
o= >2/49
352/79 3:/2

7 (3:4 727/7 ) 71

o2 o2 2/49 2
U2 q o q o 2 2/49
= 2 U3l = U2 3l > 727/7 >352/8!L
U3l q 3l q2 41
U2 U3 727/7 3:4
Efy = = >1/97
U2 U3l 727/7 352/8
c)
U q 2 lK
T nfi/ofs/ = n t B3 = n d q mo 3 S h mo 3 > 7 ( 249/69 ) mo >1/69!
UB qB 3 L
o2
U2 q2 o
Zakon kvazistati~ke promene stawa!2B; =
UB q B
o 2/49
U o2 3:4 2/492
qB = q2 B = 41 21 6 >!3!cbs
U2 727/7
2/36/ Tri kilograma vazduha (idealan gas) stawa!2)q2>3!cbs-!U2>261pD*!mewa svoje toplotno stawe
nekvazistati~ki (neravnote`no) izotermski do stawa 3)q3>9!cbs*. Promena entropije radne materije
usled mehani~ke neravnoteè iznosi
tnfi>349!K0lhL. Odrediti:
a) dovedeni rad i odvedenu toplotu tokom ove promene stawa )X23-!R23*
b) stepen dobrote izotermske kompresije )elq*
qB
q3
U
q2
B
2
3>3l

a)
U3 q t
t nfi = t B3 = d qmo S hmo 3 q B = q 3 fyq nfi
UB qB Sh

349
q B = 9 21 6 fyq 6
> 29/4 21 !Qb
398
R 23 = R 2B + R B3 = /// = 917/4/4 lK
q2 3
R 2B > n U2 S h mo > 4 534 398 mo >917/4!lK
qB 29/4
X23>!R23!>917/4!lK
b)
X23L 615/:
lq
E = = /// = = 1/74
X23 917/4
q2 3
X23L = n S h U mo = 4 398 534 mo >615/:!lK
q 3L 9
2/37/ Vazduh (idealan gas) stawa!2)q2>:!cbs-!U2>261pD*!mewa svoje toplotno stawe nekvazistati~ki

(neravnote`no) izotermski do stawa 3)q3>2!cbs*. Promena entropije radne materije usled mehani~ke
neravnoteè )tnfi* i promena entropije radne materije usled toplotne neravnoteè )tupq* su jednake.
Odrediti stepen dobrote ove nekvazistati~ke izotermske ekspanzije )efy*/
q2 qB
U q3
2
B 3>3l

tupq!>!tnfi t2B!>!tB3
UB q U q
d q mo S h mo B > d q mo 3 S h mo 3 q B = q2 q 3
U2 q2 UB qB
q B = : 21 6 2 21 6 > 4 21 6 !Qb
q2 :
X23L = n S h U mo = 2 398 534 mo >377/86!lK
q 3L 2
R 23 = R 2B + R B3 = /// = 917/4/4 lK
q2 :
R 2B > n U2 S h mo > 2 534 398 mo >244/48!lK
qB 4
X23>!R23!>244/48!lK
X23 244/48
fy
e = > >1/6
X23l 377/86
zadaci za ve`bawe: )2/38/2/39/*
2/38/!Vazduh (idealan gas) po~etnog stawa 2)q>6!cbs-!w>1/337!n40lh* ekspandira nekvazistati~ki

politropski do stawa 3)q>2!cbs-!U>3:4!L*/!Tokom ove promene stawa od radne materije ka okolini se
odvede 27!lK0lh toplote. Odrediti stepen dobrote ove promene stawa kao i promenu entropije vazduha
lK
samo usled mehani~ke neravnoteè. ! fy
e >1/73-!!tnfi>1/37!
lhL
2/39/!Vazduh (idealan gas) stawa 2)q2>1/3!NQb-!u2* mewa svoje toplotno stawe nekvazistati~ki
(neravnote`no) izotermski do stawa 3)q3?q2*/ Promena entropije radne materije usled mehani~ke
neravnoteè iznosi 349!K0lhL/ Stepen dobrote ove nekvazistati~ke promene stawa iznosi e>1/95.
Odrediti pritisak vazduha na kraju procesa )q3*/ q3 = 266/6 cbs

PRVI I DRUGI ZAKON TERMODINAMIKE

(ZATVOREN TERMODINAMI^KI SISTEM)
2/3:/ U vertikalno postavqenom cilindru, od okoline

adijabatski izolovanom, (slika), unutra{weg pre~nika e>711
nn, nalazi se vazduh (idealan gas) temperature 31pD. Sud je
zatvoren klipom zanemarqive mase, koji se moè kretati bez
trewa. Na klipu se nalazi teg mase nu>3111!lh. U polaznom !{>411!nn
poloàju ~elo klipa se nalazi na visini {>611!nn u odnosu na
dowu bazu cilindra. U cilindru se nalazi elektri~ni greja~
pomo}u kojeg se vazduhu dovodi toplota. Pritisak okoline !{>611
iznosi qp>2!cbs. Odrediti:
a) koli~inu toplote koju greja~ treba da preda gasu tako da se
klip u procesu pomeri za {>411!nn
b) vreme trajawa procesa ako snaga elektri~nog greja~a ,R23
iznosi 2/77!lX
c) rad koji bi izvr{io gas u cilndru ako bi se u trenutku dostizawa stawa 2 istovremeno iskqu~io
greja~ i skino teg sa klipa
d) skicirati sve procese sa radnim telom na qw i Ut dijagramu
a)
e3 1/7 3
W2 = { = 1/6 = 1/2525 n 4
5 5
e3 1/7 3
W3 = ({ + { ) = (1/6 + 1/4 ) = 1/3373 n 4
5 5
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa:

n h 3111 :/92
q = q p + 3u = 2 21 6 + = 2/8 21 6 Qb
e 1/7 3
5 5
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa:! q W2 = n Sh U2

q W2 6
2/8 21 1/2525
n= = = 1/3: lh
S h U2 398 3:4
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa:! q W3 = n Sh U3

q W3 2/8 21 6 1/3373
U3 = = = 573 L
n Sh 1/3: 398


R23> n d w (U3 U2 ) + q (W3 W2 ) >
R23>! 1/3: 1/83 (573 3:4 ) + 2/8 21 6 21 4 (1/3373 1/2525 ) >5:/9!lK
b)
R 23 5:/9
=
= = 41 t
2/77
R 23
c)
napomena: proces 23 je kvazistati~ki adijabatski, q4>qp>!2!cbs
2 2 2/5 2
U3 q3 q 2 216 2/5
= U4 = U3 4 = 573 >4:8!L
U4 q4 q3 2/8 216

prvi zakon termodinamike za proces 23: R 34 = V 34 + X34
X34> n d w (U4 U3 ) > 1/3: 1/83 (4:8 573) >24/68!lK
q U
3 3
2
4
4 2
w t

2/41/!Cilindar je napravqen prema navedenoj skici. Klip je optere}en tegom nepoznate mase i leì na
osloncu A. U cilindru se nalazi azot stawa!2)q>3/6!cbs-!U>3:4!L*/!Dovo|ewem!23/6!lK!toplote
zapremina azota se udvostru~i. Pritisak okoline iznosi!!qp>!2!cbs-!masa klipa je zanemarqiva a klip
se kre}e bez trewa.!Odrediti:
a) masu tega
b) pri kojoj temperaturi azota u cilindru |e se pokrenuti klip
c) promenu potencijalne energije tega
E
e>291!nn
E>311!nn
n
{>461!nn
a)
23!proces u cilindru do pokretawa klipa! )w>dpotu*
34!proces u cilndru nakon pokretawa klipa! )q>dpotu*
e3 1/29 3
W2 = { = 1/46 = 1/119: n 4
5 5
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa:! q2 W2 = n S h U2

q2 W2 3/6 21 1/119:
6
n= = = 1/1367 lh
S h U2 3:8 3:4
W3!>!W2>1/119:!n4
W4 = 3 W2 > 3 1/119: >1/1289!n4
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa:

n S h U4
q 4 W4 = n S h U4 ! q4 = )2*
W4

prvi zakon termodinamike za proces 13:
R 23 + R 34 = V23 + V 34 + X23 + X34 > n d w (U4 U2 ) + q 4 (W4 W3 ) !!!!!!!)3*
kada jedna~inu (1) uvrstimo u jedna~inu (2) dobija se:

n S h U4
R 23 + R 34 > n d w (U4 U2 ) + (W4 W3 )
W4
R 23 + R 34 + n d w U2 23/6 + 1/1367 1/85 3:4

U4 = =
W4 W3 1/1289 1/119:
n d w + n Sh 1/1367 1/85 + 1/1367 1/3:8
W4 1/1289
U4!>8:4/7!L
1/1367 3:8 8:4/7

q4 = > 4/5 21 6 Qb
1/1289
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj za proces 23

n h q qp E3
q 4 = q p + 3u nu = 4
E 5 h
5
4/5 21 2 21 6 1/3 3
6
nu = >879/7!lh
5 :/92
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2:! q 3 W3 = n S h U3
q 3 W3 4/5 21 6 1/119:
U3 = = = 4:9 L
n Sh 1/1367 3:8
c)
W4 W3 1/1289 1/119:
Fq> n u h { > n u h 3
> 879/7 :/92 >3247!K
E 1/3 3
5 5

2/42. Vertikalni cilindar zatvoren je klipom mase nl>:!lh, ~iji je hod ograni~en na kraju cilindra
(slika). U cilindru se nalazi dvoatoman idealan gas stawa!2)q>2/6!cbs-!U>561pD*/ Odrediti:
a) za koliko }e se spustiti klip (zanemariti trewe) dovo|ewem vazduha u mehani~ku i toplotnu
ravnoteù sa okolinom stawa P)q>2!cbs-!U>31pD*
b) koliko se toplote pri tome preda okolini do trenutka pokretawa klipa a koliko nakon
pokrtetawa klipa do trenutka dostizawa ravnoteè sa okolinom
Skicirati procese na qw i Ut dijagramu
nl
e>211!nn
{ {>911!nn
23!proces u cilindru do pokretawa klipa! )w>dpotu*

34!proces u cilndru nakon pokretawa klipa! )q>dpotu*
q U
2
2
4 3
3
4
w t

a)
e3 1/23
W2 = { = 1/9 = 1/1174 n4
5 5
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa:! ( )

q2 W2 = o NS h U2
6
q2 W2 2/6 21 1/1174
o= = = 2/68 21.5 lnpm
(
NSh U2 ) 9426 834
jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u stawu 2

n h : :/92
q3 = qp + l = 2 21 6 + > 2/2 21 6 !Qb
3 3
E 1/2
5 5
W3!>!W2>1/1174!n4- q4>q3- ! U4>Up
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa:! (

q 4 W4 = o NS h U4)
(
o NS h U4 ) 2/68 21 5 9426 3:4
W4 = = >1/1149!n4
q4 2 21 6
e3 W3 W4 1/1174 1/1149
W3 W4 = { { =
3
= =0.318 m
5 e 1/23
5 5
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2:! ( )
q 3 W3 = o NS h U3
q 3 W3 2/2 21 6 1/1174
U3 = =
(
o NS h )
2 68 21 .5 9426
>641/96!L

R23 > o (Nd w ) (U3 U2 ) > 2/68 21 5
31/9 (641/96 834) >1/74!lK
R 34 > o (Nd w ) (U4 U3 ) + q 4 (W4 W3 )
R 34 > 2/68 21 5 31/9 (3:4 641/96) + 2/2 21 6 21 4 (1/1149 1/1174)
R 34 >!2/16!lK

2/43/!Dvoatoman idealan gas stawa 2)q>2/3!NQb-!U>411!L-!W>1/2!n4*- nalazi se u vertikalno

postavqenom nepokretnom adijabatski izolovanom cilindru sa (bez trewa) pokretnim adijabatskim
klipom zanemarqive mase. Preostali prostor cilindra (iznad klipa) ispuwen je nekom te~nosti
(slika). Usled predaje toplote gasu (od greja~a), on se {iri do stawa 3)q>1/7!NQb-!W>1/33!n4*-!~ime
izaziva prelivawe odgovaraju}e koli~ine te~nosti preko ivica cilindra.
a) izvesti zakon promene stawa gasa u obliku q!>!g)W*
b) prikazati promenu stawa gasa u qW koordinatnom sistemu
c) odrediti zapreminski rad koji izvr{i gas pri ovoj promeni stawa kao i koli~inu toplote koja se u
ovom procesu preda gasu
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa u cilindru:
h Wufoptu
q = qp + h i q = qp +
e3
5
h (Wdjmjoebs W ) h Wdjmjoebs h
q = qp + q = qp + W
3 3
e e e3
5 5 5
h Wdjmjoebs h
qp + = b >dpotu >c>dpotu
3
e e3
5 5
q = bcW - zavisnost pritiska od zapremine je linearna, a konstante b i

c odre|ujemo iz grani~nih uslova:
q2 = b c W2 )2*
q 3 = b c W3 )3*

q2 q 3 2/3 21 7 1/7 21 7 Qb
c= = > 6 21 7
W3 W2 1/33 1/2 n4
b = q2 + c W2 = 2/3 21 7 + 6 21 7 1/2 > 2/8 21 7 Qb
q = 2/8 21 7 6 21 7 W !!analiti~ki oblik zavisnosti pritiska od zapremine
b)
q
2
w
c)
W3
q2 + q3 2/3 217 + 1/7 217
X23 =

w W2
q)W*eW =
3
)W3 W2* =
3
(1/33 . 1/2) >219!lK

q2 W2 = o NS h U2
q2 W2 2/3 21 7 1/33
o= = = 5/9 21 .3 lnpm
(
NS h U2 ) 9426 411

q 3 W3 = o NS h U3
q 3 W3 1/7 21 7 1/33
U3 = =
(
o NS h )
5/9 21 .3 9426
>441/8!L

R23 > o (Nd w ) (U3 U2 ) + X23 > 5/9 21 3
31/9 (441/8 411) + 219 >249/7!lK

2/44/!Dvoatoman idealan gas, stawa 2)q2>1/7NQb-!U2>411!L-!W2>1/3!n4*- nalazi se u horizontalno

postavqenom nepokretnom cilindru sa (bez trewa) pokretnim klipom. Klip je preko opruge, linearne
karakteristike k, povezan sa nepokretnim zidom (slika). Predajom toplote gasu, on se dovodi do stawa
3)q3>2!NQb-!W3>1/5!n4*/ U po~etnom poloàju opruga je rastere}ena.
b* izvesti zakon promene stawa gasa u obliku q>g)W*
b) prikazati promenu stawa idealnog gasa na qw dijagramu
c) odrediti zapreminski rad koji izvr{i gas pri ovoj promeni stawa kao i koli~inu toplote koja se u
ovom procesu preda gasu
3 2
b*
jedna~ina stati~ke ravnoteè za proizvoqan poloàj klipa u cilindru:
k y k (W W2 )
q = qp + q = qp +
3 3
e e3

5 5

k W2 k
q = qp + W
3 3
e3 e3

5 5

k W2 k
qp = b >dpotu >c>dpotu
3 3
e3 e3

5 5

q = b+cW- zavisnost pritiska od zapremine je linearna, a konstante b i

c odre|ujemo iz grani~nih uslova:
q2 = b + c W2 )2*
q 3 = b + c W3 )3*

q 3 q2 2 21 7 1/7 21 7 Qb
c= = > 3 21 7
W3 W2 1/5 1/3 n4
b = q2 c W2 = 1/7 21 7 3 21 7 1/3 > 1/3 21 7 Qb
q = 1/3 21 7 + 3 21 7 W !!analiti~ki oblik zavisnosti pritiska od zapremine
b)
w
c)
W3
q2 + q 3 1/7 21 7 + 2 21 7
X23 =

w W2
q)W*eW =
3
)W3 W2 * =
3
(1/5 . 1/3) >271!lK

q2 W2 = o NS h U2
q2 W2 1/7 21 7 1/3
o= = = 5/9 21 .3 lnpm
(
NS h U2 ) 9426 411

q 3 W3 = o NS h U3
q 3 W3 2 21 7 1/5
U3 = =
(
o NS h )
5/9 21 .3 9426
>2113/3!L

R23 > o (Nd w ) (U3 U2 ) + X23 > 5/9 21 3 31/9 (2113/3 411) + 271 >972/2!lK

2/45/!U vertikalnom cilindru (slika) unutra{weg pre~nika e>311!nn-

nalazi se o>!1/6!npm dvoatomnog idealanog gasa. Masa klipa je nl>51
lh. Klip je poduprt oprugom linearne karakteristike l. Po~etni
pritisak gasa je q2>2/16!cbs, a pritisak okoline iznosi qp>2!cbs. Plin R23
se hladi tako da u momentu rastere}ewa opruge postigne temperatura od
U3>364!L, pri ~emu se od gasa odvede 2/6!lK toplote. Zanemaruju}i trewe
klipa odrediti: 3
a) po~etnu temperaturu gasa
b) za koliko se podigao gas do momenta rastere}ewa opruge {
b*
jedna~ina stati~ke ravnoteè za klip u trenutku rastere}ewa
opruge:
nl h nl h 51 :/92
q3 + = qp q3 = qp = 2 21 6 > 1/98 !cbs
3
3
e e 1/3 3
5 5 5
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2:! (

q 3 W3 = o NS h U3)
(
o NS h U3 ) 1/6 21 4 9426 364
W3 = = >1/1232!n4
q3 1/98 21 6

q2 + q 3
R23 > o (Nd w ) (U3 U2 ) + (W3 W2 ) )2*
3
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 1:! (

q2 W2 = o NS h U2) )3*
kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se: W2>1/1259!n4-!U2>484!L
W3

q2 + q 3
napomena:! X23 = q)W*eW = )W3 W2 * -!kao u prethodnom zadatku
3
w W2
b)
e3 W2 W3 1/1259 1/1232
W2 W3 = { { = 5 = 5 >97!nn
3
5 e 1/3 3

2/46/!U vertikalnom, toplotno izolovanom cilindru pre~nika e>311!nn sme{tena je opruga

zanemarqive zapremine (slika). Na oprugu je naslowen adijabatski klip mase nl>36!lh. U cilindru se
nalazi azot stawa 2)q2>2/16!cbs!U2>414!L*. U po~etnom trenutku udaqenost klipa od dna cilindra
iznosi {2>611!nn. Duìna opruge (linearne karakteristike) u neoptere}enom stawu iznosi {p>711
nn. Dolivawem ìve )>24711!lh0n4* iznad klipa, klip se spusti za {>211!nn!(zanemariti trewe).
Pritisak okoline iznosi qp>2!cbs. Odrediti:
a) koliko je ìve doliveno )lh*
b) za koliko se pove}ala unutra{wa energija gasa
c) do koje bi temperature trebalo zagrejati azot tako da se klip vrati u po~etno stawe
(pretpostaviti da ne dolazi do isticawa ìve) i koliko bi toplote pri tom trebalo dovesti
e e
{1 {
{2
{3
a)
jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u trenutku 1:

l ({ p {2 ) nl h q q + nl h e
3
q2 + = q + l =
e3 5 ({ p {2 )
p p 2
e3 e3

5 5 5

36 :/92 1/3 3
l = 2 21 6 2/16 21 6 +
O
>992/8!

3
1/3

5 (1/ 7 1 / 6 ) n
5
e3 1/3 3
W2 = {2 = 1/6 = 1/1268 n 4
5 5
e3 1/3 3
W3 = ({ 2 { ) = (1/6 . 1/2) = 1/1237 n 4
5 5
2/5
q2 W3 W 1/1268
= q 3 = q2 2 = 2/16 21 6 = 2/54 21 6 Qb
q 3 W2 W3 1/1237

jedna~ina stati~ke ravnoteè za poloàj klipa u trenutku 2:
l ({ p {2 + { ) nl h
q3 + 3
= qp + + Ih h z
e e3
5 5

l ({ p {2 + { ) nl h
z= + 3 p
2
3 q q
3
e e h
Ih
5 5

2483/3 1/3 36 :/92
z> 6
6 2
+ 2/ 54 21 2/ 16 21 >3:3!nn
1/3 3 3
1/3 24711 :/92

5 5
e3 1/3 3
nIh = Ih z = 24711 1/3:3 >235/87!lh
5 5
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa na po~etku procesa:! q2 W2 = n S h U2
q2 W2 2/16 21 1/1268
6
n= = = 1/129 lh
S h U2 3:8 414
jedna~ina stawa idealnog gasa na kraju procesa:! q 3 W3 = n S h U3

q 3 W3 2/54 21 1/12376
U3 = = = 448/2 L
n Sh 1/129 3:8
V23 = n d w (U3 U2 ) > 1/129 1/85 (448/2 414) >!1/56!lK
c)
uo~iti da je: W4!>!W2- q4>q3
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 3:! q 4 W4 = n S h U4

q 4 W4 2/54 21 1/12686
U4 = = = 531 L
n Sh 1/129 3:8
prvi zakon termodinamike za proces 23: R 34 = V 34 + X34

R34> n d w (U4 U3 ) + q 3 (W4 W3 ) >
R34>! 1/129 1/85 (531 448/2) + 2/54 21 6 21 4 (1/1268 1/1237 ) >2/66!lK

2/47/ Toplotno izolovan cilindar, sa pokretnim toplotno izolovanim klipom, podeqen je nepokretnom,
toplotno propustqivom (dijatermijskom) pregradom na dva dela (slika). U delu B nalazi se troatomni
idealan gas po~etnog staqa B)qB2>1/26!NQb-!WB2>1/6!n4-!UB2>911!L*- a u delu C dvoatomni idealan gas
po~etnog stawa C)qC2>1/6!NQb-!WC2>1/3!n4-!UC2>411!L*/ Odrediti zapreminu u delu B i pritisak u delu C
u trenutku uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè.
uo~iti da je:
qB2>qB3
WC2>WC3
UB3>UC3
B
jedna~ina stawa idealnog gasa A na po~etku procesa:

q W
(
q B2 WB2 = o B NS h UB ) o B = B2 B2
NS h UB ( )
1/26 21 7 1/6
oB = > 2/24 21 3 lnpm
9426 911
jedna~ina stawa idealnog gasa!C!ob!po~etku procesa:

q W
( )
q C2 WC2 = oC NS h UC oC = C2 C2
NS h UC ( )
1/6 21 7 1/3
oC = > 5/12 21 3 lnpm
9426 411
prvi zakon za promenu stawa radnih tela B i C u celom cilindru
R23!>!V23!,X23
1 = o B (Nd w ) B (UB3 UB2 ) + oC (Nd w )C (UC3 UC2 ) + q B (WB3 WB2 ) !!!!)2*
jedna~ina stawa ideal. gasa A u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè:

q W
(
q B3 WB3 = o B NS h UB3) UB3 = B3 B3
o NS h (
)3*
)

kada se jedna~ina (2) stavi u jedna~inu (1) dobija se:
q W q W
1 = oB (Ndw )B B3 B3 UB2 + oC (Ndw )C B3 B3 UC2 + q B (WB3 WB2)
(
oB NSh
) oB NSh
(
)
o B (Nd w )B UB2 + oC (Nd w )C UC2 + q B WB2
WB 3 =
(Nd w )B (Nd w )C
q B3 + q C3 + q B
(NS h ) (
NS h )
2/24 21 3 3:/2 21 4 911 + 5/12 21 3 31/9 21 4 411 + 1/26 21 7 1/6
WB 3 =
3:/2 21 4 31/9 21 4
1/26 21 7 + 1/6 21 7 + 1/26 21 7 q B
9426 9426
odavde se dobija: WB3>1/416!n4
1/26 21 7 1/416
vra}awem u jedna~inu!)3*;! UB3 = >598!L!>!UC3
2/24 21 .3 9426
lK
napomena: (Nd w )B >3:/2! troatoman idealan gas
lnpmL
(Nd w )C >31/9! lK dvoatoman idealan gas

lnpmL
kedna~ina stawa ideal. gasa C u trenutku uspostavqawa toplotne ravnoteè;
( ) oC NS h UC3 ( )
q C3 WC3 = oC NS h UC3 q C3 =
WC3
5/12 21 .3 9426 598
q C3 = > 9/2 21 6 !Qb
1/3

2/48/!Vertikalan, toplotno izolovan cilindar, zatvoren i sa gorwe i sa

)X23*B
dowe strane pokretnim klipovima (toplotno izolovanim, zanemarqivih
masa, koji se kre}u bez trewa), podeqen je nepropusnom, krutom i
nepokretnom pregradom na deo B i deo C (slika). Pregrada je zanemarqivog
toplotnog kapaciteta i pruà zanemarqiv otpor kretawu toplote. U delu B
B nalazi se dvoatoman idealan gas, a u delu C troatoman idealan gas. U
po~etnom poloàju gas u delu B ima stawe B2)WB2>1/6!n4-!qB2>1/5!NQb-
UB2>411!L* gas u delu C u stawe C2)WC2>1/5!n4-!qC2>1/16!NQb-!UC2>411!L*/
Odrediti zapreminski rad koji treba obaviti pri sabijawu gasa u delu B, C
da bi zapremina gasa u delu C bila dva puta ve}a.
jedna~ina stawa idealnog gasa A na po~etku procesa:

q W
q B2 WB2 = o B NS h UB( )
o B = B2 B2
NS h UB ( )
1/5 21 7 1/6
oB = > 9/13 21 3 lnpm
9426 411
jedna~ina stawa idealnog gasa C na po~etku procesa:

q W
(
q C2 WC2 = oC NS h UC ) oC = C2 C2
NS h UC ( )
7
1/16 21 1/3
oC = > 9/13 214 lnpm
9426 411
uslov zadatka: WC3!>!3!/!WC2!>!1/9!n4-

dijatermijska pregrada: UB3>UC3
prvi zakon termodinamike za proces u cilindru:
R23!>!V23!,)!X23!*B!,!)!X23!*C
1 = oB (Ndw )B (UB3 UB2) + oC (Ndw )C (UC3 UC2) + (X23 )B + qC (WC3 WC2) )2*
jedna~ina stawa idealnog gasa C na kraju procesa:

(
qC3 WC3 = oC NSh UC3 ) )3*
kombinovawem jedna~ina )2* i )3*-!sistem dve jedna~ine sa dve nepoznate,

dobija se: UB3>712!L-!!)X23*B>6:1/4!lK

2/49/!U izolovanom i sa obe strane zatvorenom cilindru nalaze se dva idealna gasa me|usobno odeqena
bez trewa pomi~nim i toplotno propusnim klipom. Po~etni pritisak oba gasa iznosi!qB2>qB3>4!cbs/
U delu nalazi se kiseonik stawa B)UB2>3:4!L-!nB>1/2!lh*-!a u delu C nalazi se metan stawa!C)UC2>634
L-!nC>1/2!lh*/!Odrediti:
a) pritisak i temperaturu oba gasa trenutku uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè
b) promenu entropije sitema koja nastaje u procesu koji po~iwe od zadatog po~etnog stawa i traje do
trenutka uspostavqawa termodinami~ke ravnoteè
B C
b*
jedna~ina stawa idealnog gasa B (po~etak procesa) : q B2 WB2 = n B S hB UB2
n B S h UB2 1/2 371 3:4
WB2 = = >1/1365!n4
q B2 4 21 6
jedna~ina stawa idealnog gasa B (kraj procesa): q C2 WC2 = nC S hC UC2

nC S hC UC2 1/2 631 634
WC2 = = >1/1:17!n4
q C2 4 21 6
prvi zakon termodinamike za proces u cilindru: R 23 = V23 + X23
V23>1 V2 = V 3
V2 = n B d wB UB + nC d wC UC
V 3 = n B d wB U + + nC d wC U +
n B d wB UB2 + nC d wC UC2 1/2 1/76 3:4 + 1/2 2/93 634

U+ = = >573/6!L
n B d wB + nC d wC 1/2 1/76 + 1/2 2/93
jedna~ina stawa idealnog gasa B na kraju procesa:

n B S hB U +
q B3 WB3 = n B S hB U + WB3 = )2*
q B3
jedna~ina stawa idealnog gasa C na kraju procesa:
nC S hC U +
q C3 WC3 = nC S hC U + WC3 = )3*
q C3

n B S hB
deqewem jedna~ina!)2*!i!)3*!dobija se;! WB3 = WC3 )4*
nC S hC
jednake zapremine cilindra pre i posle procesa;!WB2!,WC2!>WB3!,WC3!!!!)5*
kada se jedna~ina!)4*!uvrsti u jedna~inu!)5*!dobija se i re{i po!WC3!dobija se;
WB2 + WC2 1/1365 + 1/1:17

WC3!>! = >1/1884!!n4
n B S hB 1/2 371
+2 +2
nC S hC 1/2 631
1/2 371
vra}awem u jedna~inu )4*!dobija se; WB3 = 1/1884 >1/1498!n4
1/2 631
n B S hB U + 1/2 371 573/6

q B3 = = > 4/2 21 6 !Qb!>!qC3
WB3 1/1498
b)
K
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>!33/:!
L
K
Tplpmjob>!1! (adijabatski procesi u oba cilindra)
L
K
TSU!>! T B + T C >!///>!51/8!!41/8!>!33/:!
L
UB3 q
!TB!>g!)!q-!U*!> nB dqmo Shmo B3 >
UB2 qB2
573/6 4/2 21 6
TB!> 1/2 1/:2 mo 1/371 mo >51/8! K
3:4 4 21 6 L

UC3 q
TC!>!g!)!q-!U*!> nC dqmo Shmo C3 >
UC2 qCB2
573/3 4/2 216 lK
TC!>! 1/2 3/45 mo 1/631 mo >41/89!
634 4 216
L


2/4:/!U zatvorenom, delimi~no adijabatski izolovanom (vidi sliku), horizontalnom cilindru nalazi se
o>3!lnpm dvoatomnog idealnog gasa. Pokretna adijabatska povr{ina (klip) deli cilindar na dva jednaka
dela )WB>WC!*/ Po~etno stawe idealnog gasa (u oba dela) odre|eno je istim veli~inama stawa q>2!cbs-
U>399!L. Dovo|ewem toplote kroz neizolovani deo cilindra (leva ~eona povr{ina) dolazi do kretawa
klipa (bez trewa) dok pritisak u delu C ne dostigne 5!cbs ( pri tome se usled kvazistati~nosti ne
naru{ava mehani~ka ravnoteà tj. i pritsak u delu B iznosi
5!cbs). Odrediti:
a) zapreminski rad koji izvr{i radno telo u delu B (levi deo cilindra)
b) koli~inu toplote koja se preda radnom telu u istom delu cilindra
R23
B C
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu A na po~etku procesa:
q W
(
q B2 WB2 = o B NS h UB )
o B = B2 B2
NS h UB ( ) )2*
q C2 WC2
(
q C2 WC2 = oC NS h UC ) oC =
( )
NS h UC
)3*
iz jedna~ina )2*!i!)3* se dobija: oB!>!oC )4*

uslov zadatka: o>oB!,!oC )5*
kombinovawem jedna~ina!)4*!i!)5*!dobija se: oB>!2!lnpm-!oC>2!lnpm
promena stawa idealnog gasa u delu!C!je kvazistati~ka i adijabatska:

2 2/5 2
q 5 21 6 2/5
UC3 = UC2 C3 = 399 6

= 539 L
q C2 2 21
prvi zakon termodinamike za proces u delu C; !!!!! (R 23 )C = (V23 )C + (X23 )C
(X23 )C = (V23 )C = oC (Nd w ) (UC3 UC2 ) > 2 31/9 (539 399) >3:23!lK
(X23 )B = (X23 )C >3:23!lK

b)
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na po~etku procesa: (
q B2 WB2 = o B NS h UB2 )
(
o B NS h UB2 )
WB2 = )6*
q B2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na kraju procesa: (

( )
o B NS h UB3
WB3 = )7*
q B3
U U
oduzimawem (7*!!)6*!dobija se;! ( )
WB3 WB2 = o NS h B3 B2 !)8*
q B3 q B2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu C na po~etku procesa: (

q C2 WC2 = oC NS h UC2 )
(
oC NS h UC2 )
WC2 = )9*
q C2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu C na kraju procesa: (

(
o W NS h UC3 )
WC3 = ):*
q C3
U
oduzimawem (9*!!):*!dobija se; ( ) U
WC2 WC3 = o NS h C2 C3 !!)21*
q C2 q C3
iz ~iwenice da su leve strane jedna~ina!)8*!i!)21*!jednake dobija se:
UB3 UB2 U U U U U
> C2 C3 UB3 = q B3 B2 + C2 C3

q B3 q B2 q C2 q C3 q B2 q c2 q C3
399 399 539

UB3 = 5 21 6 6
+ 6
>2987!L
2 21 2 21 5 21 6
prvi zakon termodinamike za proces u delu B; !!!!! (R 23 ) B = (V23 ) B + (X23 )B
(R23 )B = o B (Nd w ) (UB3 UB2 ) + X23 > 2 31/9 (2987 399) + 3:23 >!46:53!lK

2/51. U hermeti~ki zatvorenim i toplotno izolovanim cilindrima B i C , koji su razdvojeni

slavinom (vidi sliku) nalazi se po!n>5!lh vazduha (idealan gas) stawa 2B)q>21!cbs-!U>511!L*,
odnosno 2C)q>2!cbs-!U>511!L). U krajwem levom delu cilindra C nalazi se adijabatski klip koji moè
da se kre}e u cilindru, ali uz savladavawe sila trewa. Otvarawem slavine, klip se usled razlike
pritisaka kre}e i sa stepenom dobrote lqe >1/9 sabija vazduh u cilindru C dok se ne uspostavi
mehani~ka ravnoteà. Skicirati procese sa radnim telom na zajedni~kom
Ut dijagramu i odrediti:
a) pritisak i temperaturu u cilindrima B i C u stawu mehani~ke ravnoteè
b) promenu entropije izolovanog termodinami~kog sistema od zadatog po~etnog stawa do stawa
mehani~ke ravnoteè izme|u vazduha u cilindrima B i C
a)
prvi zakon termodinamike za proces u delu A;! (R 23 ) B = (V23 ) B + (X23 )B !!)2*
prvi zakon termodinamike za proces u delu C;!! (R 23 )C = (V23 )C + (X23 )C !!!)3*
sabirawem jedna~ina (1) + (2) dobija se: (V23 )B = (V23 )C !

UB3 UB2 = UC2 UC3 ili UB2 + UC2 = UB2 + UC3 )4*
napomena: po{to su oba cilindra adijabatski izolovana od okoline

(R23 )B = (R23 )C =0.
zapreminski rad koji izvr{i radno telo B i zapreminski rad
koji se izvr{i nad radnim telom C su jednaki, ali suprotni
po znaku (X23 ) B = (X23 )C

jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na po~etku procesa: (

(
o B NS h UB2)
WB2 = )5*
q B2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu B na kraju procesa: (

(
o B NS h UB3)
WB3 = )6*
q B3
U U
oduzimawem (5*!!)5*!dobija se;! ( )
WB3 WB2 = o NS h B3 B2 !)7*
q B3 q B2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu C na po~etku procesa: (

(
oC NS h UC2 )
WC2 = )8*
q C2
jedna~ina stawa idealnog gasa u delu C na kraju procesa: (

(
o W NS h UC3)
WC3 = )9*
q C3
U
oduzimawem )8*!!)9*!dobija se; ( ) U
WC2 WC3 = o NS h C2 C3 !!):*
q C2 q C3
iz ~iwenice da su leve strane jedna~ina!)7*!i!):*!jednake dobija se:
UB3 UB2 U U UB3 UC3 U U

> C2 C3 + > B2 + C2
q B3 q B2 q C2 q C3 q B3 q C3 q B2 q C2
UB3 + UC3 U U
> B2 + C2 ! )21*
qy q B2 q C2
kada se u jedna~inu )21* uvrsti jedna~ina )4* dobija se:

UB2 + UC2 U U U + UC2 511 + 511
> B2 + C2 qy!>! B2 =
qy q B2 q C2 UB2 UC2 511 511
+ 6
+
q B2 q C2 21 21 2 21 6
qy!> 2/93 21 6 Qb
napomena:! qB3!>!qC3>!qy!(uslov mehani~ke ravnoteè na kraju procesa)

2 2/5 2
q 2/93 21 6 2/5
UC3l = UC2 C3l = 511 >585/7!L
2 21 6
q C2
UC3l UC2 UC3l UC2
lq
e = UC3 = UC2 +
UC3 UC2 lq
e
585/7 511
UC3> 511 + >5:4/4!L
1/9
iz jedna~ine!)4*!!!!! UB3 = UB2 + UC2 UC3 = 511 + 511 5:4/4 = 417/8 L
b)
lK
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>!2/15!
L
lK
Tplpmjob>!1! (adijabatski procesi u oba cilindra)
L
lK
TSU!>! T B + T C >!///>!1/9:!,!1/26!>!2/15!
L
q 417/8 2/93 216

!TB!> nB dqmo
UB3
Shmo B3 > 5 2 mo 1/398 mo >1/9:! lK
UB2 qB2 511 21 216 L

q 5:4/4 2/93 21 6
TC!> nC dqmo
UC3
Shmo C3 > 5 2 mo 1/398 mo >1/26! lK
UC2 qCB2 511 2 21 6 L

qB2
qy
3C
U
3lC
qC2
2B
UB2>UC2
2C
3B
3lB

2/52/!Geometrijski identi~ni, adijabatski i bez trewa poktretni klipovi hermeti~ki zaptivaju dva
horizontalno postavqena, toplotno izolovana, nepokretna cilindra. Klipovi su me|usobno spregnuti
preko sistema zup~astih letvi, odnosno preko fiksnog i bez trewa pokretnog zup~anika (slika). U
levom cilindru )B*- nalazi se 1/9!lh sumpor dioksida (idealan gas), a u desnom cilindru )C* 1/9!lh
kiseonika (idealan gas). U polaznom poloàju, sumpor-dioksid se nalazi u stawu B2)qB2>1/23!NQb-
UB2>411!L*- a kiseonik u stawu C2!)qC2>1/19!NQb-!UC2>411!L*. Odrediti koli~inu elektri~ne
energije koju bi elektri~ni greja~ H trebao da preda sumpor-dioksidu, da bi se temperatura kiseonika
snizila do UC3>393!L/
H
qB C
B
qbnc
QC
jedna~ina stawa idealnog gasa C na po~etku procesa:! q C2 WC2 = nC S hC UC2
nC S hC UC2 1/9 371 411

WC2 = = >1/89!n4
q C2 1/19 21 7

q U 2
zakon kvazistati~ke adijabatske promene stawa gasa!C;!!!! C2 = C2
q C3 UC3
2/5
U 2 393 2/5 2
q C3 = q C2 C3 = 1/19 21 7 >! 1/75 21 6 Qb
UC2 411
jedna~ina stawa idealnog gasa C!na kraju procesa:!!!! q C3 WC3 = nC S hC UC3
nC S hC UC3 1/9 371 393

WC3 = = >1/:2!n4
q C3 1/755 21 6
prvi zakon termodinamike za proces u delu C;!!!!!! (R 23 )C = (V23 )C + (X23 )C
(X23 )C >! nC d wC (UC3 UC2 ) > 1/9 1/76 (393 411) >!:/47!lX

(X23 )B >! (X23 )C >!:/47!lX
jedna~ina stawa idealnog gasa A na po~etku procesa: q B2 WB2 = n B S hB UB2
n B S hB UB2 1/9 241 411

WB2 = = >1/37!n4
q B2 1/23 21 7
uslov jednakih promena zapremina: WB3!!WB2!>!WC3!!WC2!
WB3!>!WB2!,!WC3!!WC2 WB3>1/37!,!1/:2!!1/89!>!1/4:!n4
jedna~ina stati~ke ravnoteè za idealan gas!C!na kraju procesa:
qC3!>!qbnc!!q{vqbojl! q{vqbojl!>!qbnc!!qC3!>!2!!1/75!>!1/47!cbs
jedna~ina stati~ke ravnoteè za idealan gas!B!na kraju procesa:
qB3!>!qbnc!,!q{vqbojl! qB3!>!2!,!1/47!>!2/47!cbs
jedna~ina stawa idealnog gasa!B!na kraju procesa:!! q B3 WB3 = n B S hB UB3

q B3 WB3 2/47 21 6 1/4:
UB 3 = = >621!L
n B S hB 1/9 241
prvi zakon termodinamike za proces u delu!B;!!!!! (R 23 ) B = (V23 ) B + (X23 )B
(R23 )B > n B d wB (UB3 UB2 ) + (X23 )B = 1/9 1/56 (621 411) + :/47 >95/:7!lX

2/53/ U toplotno izolovanom spremniku zapremine W>1/4!n4- nalazi se idealan gas B)Sh>394!K0lhL-
dw>821!K0lhL-!q>2!cbs-!U>3:4!L*/ Gre{kom je u ovaj spremnik pu{tena izvesna koli~ina idealnog gasa
C tako da je nastala me{avina idealni gasova stawa 2)q>2/49!cbs-!U>431!L*/ Da bi se saznalo koji je
gas u{ao u spremnik izmerena je ukupna masa me{avine nB,nC>1/573!lh, a zatim je me{avina
zagrejana to temperature od U3>464!L. Za ovo zagrevawe je utro{eno R23>21/4!lK toplote. Odrediti
koli~inu )nC* i vrstu )Sh-!dw* dodatog gasa C.
jedna~ina stawa idealnog gasa A pre me{awa: q B WB = n B S hB UB

qB W 2 21 6 1/4
nB = = = 1/473 lh
S hB UB 394 3:4
koli~ina dodatog gasa: nC!>)nB!!,!nC!*!!nB!>!1/573!!1/473!>1/2!lh
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova B,C pre zagrevawa, stawe (1):
2 q2 W
( )
q2 WB = n B S hB + nC S hC U2 S hC =
nC U2
n B S hB

2 2/49 21 6 1/4 K
S hC = 1/473 394 >37:/4!
1/2 431 lhL

prvi zakon termodinamike za proces zagrevawa me{avine: R 23 = V23 + X23

2 R23
R 23 = (n B d wB + nC d wC ) (U3 U2 ) d wC = n B d wB
nC U3 U2
2 21/4 21 4 K
d wC = 1/473 821 >662
1/2 464 431
lhL

2/54!U adijabatski izolovanom sudu sa nepropusnim i adijabatskim pregradnim zidom odvojeno je B)O3-
W>8!n4-!q>5!cbs-!U>394!L* od C)DP3-!W>!5!n4-!q>9!cbs-!U>684!L*/ Izvla~ewem pregradnog zida gasovi }e
se izme{ati. Odrediti:
a) temperaturu )U+* i pritisak )q+* dobijene me{avine
b) dokazati da je proces me{awa O3!i!DP3 nepovratan
!B !C
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa B pre me{awa: q B WB = n B S hB UB
q B WB 5 21 6 8
nB = = = 44/42 lh
S hB UB 3:8 394
jedna~ina stawa idealnog gasa C pre me{awa: q C WC = nC S hC UC

q C WC 9 21 6 5
nC = = = 3:/66 lh
S hC UC 29: 684
prvi zakon termodinamike za proces me{awa: R 23 = V23 + X23
V23>1 V2 = V 3
n B d wB UB + nC d wC UC 44/42 1/85 394 + 3:/66 1/77 684

U+ = = >522!L
n B d wB + nC d wC 44/42 1/85 + 3:/66 1/77
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova u trenutku uspostavqawa

(
toplotne ravnoteè: q + (WB + WC ) = n B S hB + nC S hC U + )
(n B S hB + nC S hC ) U
(44/42 3:8 + 3:/66 29:) 522
q+ = = > 6/89 21 6 Qb
WB + WC 8+5

napomena: pritisak gasne me{avine q+ se moè odrediti i primenom

Daltonovog zakona q+!> q +B + q C+ pri ~emu q +B i q C+ imaju
slede}a zna~ewa:
q +B pritisak gasa B u gasnoj me{avini u trenutku

dostizawa toplotne ravnoteè
q C+ pritisak gasa C u gasnoj me{avini u trenutku

dostizawa toplotne ravnoteè
jedna~ina stawa idealnog gasa B u trenutku uspostavqawa toplotne

ravnoteè: q +B (WB + WC ) = n B S hB U +
n B S hB U + 44/42 3:8 522
q +B = = = 4/81 21 6 !Qb
WB + WC 8+5
jedna~ina stawa idealnog gasa C u trenutku uspostavqawa toplotne

ravnoteè: q C+ (WB + WC ) = nC S hC U +
nC S hC U + 3:/66 29: 522
q C+ = = = 3/19 21 6 !Qb
WB + WC 8+5
b)
lK
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>23/95! !?1
L
R23 lK
Tplpmjob>! = 1! (sud izolovan od okoline)
Up L
lK
TSU!>TB!,!TC>!///>!24/78!!1/94!>23!/95!
L
U W + WC
TB!> n B g (U- w ) !> n B d wB mo + S hB mo B >
U WB
B
522 8+5 lK
TB!> 44/42 1/85 mo + 1/3:8 mo >24/78!
394 8 L
U W + WC
TC!> nC g (U- w ) !> nC d wC mo + S hC mo B >
UC WC

522 8+5 lK
TC!> 3:/66 1/77 mo + 1/29: mo >!1/94!
684 5 L

2/55. Toplotno izolovan sud podeqen je izolovanom pregradom na dva dela (slika). U delu B zapremine
WB>2/6!n4 nalazi se vodonik (idealan gas) stawa B)qB>1/3!NQb-!UB>3:4!L*/ U delu C zapremine
WC>1/5!n4, nalazi se azot stawa C)qC>1/4!NQb-!nC>2!lh*. U jednom trenutku sa pregrade se uklawa
izolacioni nepropusni sloj sa pregrade, ~ime ona postaje toplotno ne izolovana polupropustqiva
membrana, kroz koju mogu da prolaze samo molekuli vodonika. Odrediti
a) promenu entropije sistema tokom procesa koji po~iwe uklawawem sloja pregrade i traje do
uspostavqawa toplotne ravnoteè u sudu
b) pritisak u delu suda B i delu suda C na kraju ovog procesa
B C
a)
q B WB 1/3 21 7 2/6
nB = = = 1/36 lh
S hB UB 5268 3:4

q C WC 1/4 21 7 1/5
UC = = >515!L
S hC nC 3:8 2
V23>1 V2 = V 3
n B d wB UB + nC d wC UC 1/36 21/5 3:4 + 2 1/85 515

U+ = = >428/7!L
n B d wB + nC d wC 1/36 21/5 + 2 1/85
lK
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>1/39! !?1
L
R23 lK
Tplpmjob>! = 1! (sud izolovan od okoline)
Up L
lK
TSU!>TB!,!TC>!///>!1/57!!1/29!>1/39!
L

U W + WC
TB!> n B g (U- w ) !> n B d wB mo + S hB mo B >
UB WB

428/7 2/6 + 1/5 lK
TB!> 1/36 21/5 mo + 5/268 mo >1/57!
3:4 2/6 L
U W
TC!> nC g (U- w ) !> nC d wC mo + S hC mo C >
U WC
C
428/7 lK
TC!> 2 1/85 mo >!1/29!
515 L
b)
jedna~ina stawa idealnog gasa B u trenutku uspostavqawa toplotne
ravnoteè: q +B (WB + WC ) = n B S hB U +
n B S hB U + 1/36 5268 428/7
q +B = = = 2/85 21 6 !Qb
WB + WC 2/6 + 1/5
q +B pritisak vodonika u sudu A i istovremeno parcijalni pritisak

vodonika gasa ugasnoj me{avini (vodonik +azot) u delu suda B u
trenutku dostizawa toplotne ravnoteè
jedna~ina stawa idealnog gasa C u trenutku uspostavqawa toplotne

ravnoteè: q C+ WC = nC S hC U +
nC S hC U + 2 3:8 428/7
q C+ = = = 3/47 21 6 !Qb
WC 1/5
q C+ parcijalni pritisak azota gasnoj me{avini (vodonik +azot) u delu

suda C u trenutku dostizawa toplotne ravnoteè
(qC )3 > q +B + q C+ = 2/85 21 6 , 3/47 21 6 > 5/2 21 6 Qb
(qC )3 pritisak u sudu C u trenutku dostizawa toplotne ravnoteè

2/56/ Adijabatski izolovan termodinami~ki sistem prikazan na slici ~ine:

zatvoren rezervoar )B* stalne zapremine WB>1/4!n4, u kojem se nalazi
kiseonik (idealan gas) stawa B)qB>3/7!cbs-!UB>411!L*
zatvoren vertikalni cilindar )C* sa bez trewa pokretnim klipom, u kojem se
nalazi nC>!2!lh metana (idealan gas) stawa C)qC>3!cbs-!UC>511!L*/
(pokretni klip svojom teìnom obezbe|uje stalan pritisak gasa)
Otvarawem ventila dolazi do me{awa gasova. Smatraju}i da pri me{awu gasova ne}e do}i do hemijske
reakcije (eksplozija) odrediti:
a) rad koji izvr{i klip za vreme procesa me{awa
b) promenu entropije ovog adijabatski izolovanog sistema za vreme procesa me{awa
b*
B C

q B WB 3/7 21 6 1/4
nB = = = 2 lh
S hB UB 371 411

nC S hC UC 2 631 511
WC = = >2/15!n4
qC 3 21 6
prvi zakon termodinamike za proces me{awa: !!R23!>!V23!,!X23
[ ]
1> n B d wB U + + nC d wC U + [n B d wB UB + nC d wC UC ] + X23 )2*
izra~unavawe zapreminskog rada: X23!>! q C W + WB WC !! )3*

jedna~ina stawa dobijene me{avine idealnih gasova:

(
q C W + = n B S hB + nC S hC U + )
)4*

(n B S hB + nC S hC ) U +
)4* W+ =
qC
ovu jedna~inu uvrstimo u jedna~inu (2):
( )
n B S hB + nC S hC U +
X23 = q C WB WC
qC
ovu jedna~inu uvrstimo u jedna~inu )2* odakle se nakon sre|ivawa dobija:
n B d wB UB + n C d wC UC + q C (WB + WC )
U+ =
n B d wB + n C d wC + n B S hB + n C S hC
2 1/76 411 + 2 2/93 511 + 3 21 6 21 4 (1/4 + 2/15 )

U+ = >477/6!L
2 1/76 + 2 2/93 + 2 1/37 + 2 1/63
)4* W+ =
(2 371 + 2 631) 477/6 >2/54!n4
3 21 6
)3*! X23 = 3 21 6 21 4 [2/54 1/4 2/15 ] >29!lK
b)
lK
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>1/654!
L
R23 lK
Tplpmjob>! = 1! (sud i cilidar izolovani od okoline)
Up L
lK
TSU!>TB!,!TC>!///>!1/647!,!1/118!>1/654!
L
U+ W+
TB> n B d wB mo + S hB mo > 2 1/76 mo 477/6 + 1/37 mo 2/54 >1/647 lK
UB WB 411 1/4 L

U W+
TC> nC d wC mo + S hC mo = 2 2/93 mo 477/6 + 1/63 mo 2/54 >1/118! lK
UC WC 511 2/15 L


2/57/ Termodinami~ki sistem prikazan na slici ~ine:

zatvoren rezervoar )B* stalne zapremine WB>1/37!n4, u kojem se nalazi
kiseonik (idealan gas) stawa B)qB>5!cbs-!UB>511!L*
zatvoren rezervoar )C* stalne zapremine WC>1/37!n4 u kojem vlada apsolutni
vakum
okolina stalne temperature Up>399!L
Otvarawem ventila kiseonik se {iri i u toku procesa {irewa okolini preda
25/5!lK toplote.
a) odrediti pritisak kiseonika nakon {irewa
b) dokazati da je proces {irewa kiseonika nepovratan.
B C
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa B pre {irewa: q B WB = n B S h UB2
q B WB 5 21 6 1/37
nB = = = 2 lh
S hB UB2 371 511
prvi zakon termodinamike za proces {irewa: R 23 = V23 + X23
R 23 25/5
R 23 = n d w (UB3 UB2 ) UB3 = UB2 + = 511 >491!L
n dw 2 1/83
jedna~ina stawa idealnog gasa B nakon {irewa: q B3 (WB + WC ) = n B S h UB3

n B S h UB 3 2 371 491
q B3 = = >! 2/: 21 6 Qb
WB + WC 1/37 + 1/37
b)
lK
TTJ!>!TSU!,!Tplpmjob!>!///!>1/258,1/16!>!1/2:8! !?!1
L
R 23 25/5 lK
Tplpmjob>! = >1/161!
Up 399 L
U q 491 2/: lK
TSU> n B d q mo B3 S hmo B3 > 2 1/:2 mo 1/37 mo >1/258
UB2 QB2 511 5 L

2/58/!Adijabatski izolovan sud podeqen je nepropusnom i adijabatskom membranom na dva dela WB>1/4!n4
i WC>1/6!n4 (slika). U delu B nalazi se nB>1/6!lh kiseonika (idealan gas) temperature UB>411!L, a u
delu C!nC>2!lh sumpor-dioksida (idealan gas) temperature UC>641!L. U delu A kiseonik po~iwe da se
me{a ventilatorom snage
41!X/ Membrana je projektovana da pukne kada razlika pritisaka prema{i q>73!lQb i u tom trenutku se
iskqu~uje ventilator. Odrediti:
a) vreme do pucawa membrane
c* temperaturu i pritisak nastale me{avine posle pucawa membrane, a po uspostavqawu
termodinami~ke ravnoteè
X23
B !C
b*
jedna~ina stawa idealnog gasa C: q C WC = nC S hC UC
nC S hC UC 2 241 641
qC = = > 2/49 21 6 Qb
WC 1/6
uslov pucawa membrane: q = q B3 q C

6 4 6
q B3 = q C + q = 2/49 21 + 1/73 21 > 3 21 !Qb
jedna~ina stawa idealnog gasa B neposredno pred pucawe membrane:

q W 3 21 6 1/4
q B3 WB = n B S hB UB3 UB 3 = B 3 B = >572/6!L
n B S hB 1/6 371
prvi zakon termodinamike za proces u delu A (za vreme rada ventilatora)
R 23 = V23 + XU23 XU23 = V23
XU23 = n B d wB (UB3 UB2 ) = 1/6 1/76 (572/6 411) >63/6!lK
XU23 63/6
=
= >!2861!t
X U23 . 41 21 .4

b)
V23>1 V2 = V 3
V2 = n B d wB UB3 + nC d wC UC
n B d wB UB3 + nC d wC UC 1/6 1/76 572/6 + 2 1/56 641

U+ = = >612/4!L
n B d wB + nC d wC 1/6 1/76 + 2 1/56

(
(n B S hB + nC S hC ) U
(1/6 371 + 2 241) 612/4 > 2/74 21 6 Qb
q+ = =
WB + WC 1/4 + 1/6
2/59/!Adijabatski izolovan sud podeqen je nepropustqivom i adijabatskom membranom na dva dela WB>1/4
n4!i!WC>1/6!n4 (vidi sliku). U delu B nalazi se nB>1/6!lh kiseonika (idealan gas) temperature UB>411
L, a u delu C!nC>2!lh sumpor-dioksida (idealan gas) temperature UC>461!L/ Me{awe kiseonika se obavqa
ventilatorom pogonske snage 41!X, sumpor-dioksida ventilatorom pogonske snage 56!X. Membrana je
projektovana tako da pukne kada razlika pritisaka prema{i q75/3!lQb i u tom trenutku se iskqu~uju
oba ventilatora. Odrediti:
a) vreme do pucawa membrane
b) temperaturu i pritisak nastale me{avine posle pucawa membrane, a po uspostavqawu
termodinami~ke ravnoteè
B C
)XU23*B )XU23*B

b*

prvi zakon termodinamike za proces u delu!B;!!! (R 23 ) B = (V23 ) B + X U23
B

n B d wB (UB3 UB2 ) = X U23 )2*
B

prvi zakon termodinamike za proces u delu!C;! (R 23 )C = (V23 )C + X U23
C

nC d wC (UC3 UC2 ) = X U23 )3*
C

X U23
B n d (UB3 UB2 )
deqewem jedna~ina!)2*!i!)3*!dobija se;! > B wB !!!!!)4*
nC d wC (UC3 UC2 )
X U23
C
jedna~ina stawa idealnog gasa!C!neposredno pred!pucawa membrane:

nC S hC UC3
q C3 WC = nC S hC UC3 q C3 = )5*
WC
jedna~ina stawa idealnog gasa!B!neposredno pred!pucawa membrane:

n B S hB UB3
q B3 WB = n B S hB UB3 q B3 = )6*
WB
oduzimawem jedna~ina!)6*!i )5*!dobija se:

n B S hB UB3 nC S hC UC3
q B 3 q C3 = )7*
WB WC
uslov pucawa membrane: q = q B3 q C3 )8*
kombinovawem jedna~ina!)4*-!)7*!i!)8*!dobija se:
UB3!>!577/26!L UC3!>!641!L
vra}awem UB3!u jedna~inu!)2*!ili UC3!u jedna~inu )3*!dobija se:

n B d wB (UB3 UB2 ) 1/6 1/76 (577/26 411)
=
= >2911!t
41
X U23

b)
V23>1 V2 = V 3
V2 = n B d wB UB3 + nC d wC UC3
n B d wB UB3 + nC d wC UC3 1/6 1/76 577/26 + 2 1/56 641

U+ = = >614/3!L
n B d wB + nC d wC 1/6 1/76 + 2 1/56

(
(n B S hB + nC S hC ) U (1/6 371 + 2 241) 614/3
q+ = = > 2/75 21 6 Qb
WB + WC 1/4 + 1/6

zadaci za ve`bawe: )2/5:/!2/61/*
2/5:/ Verikalni cilindar unutra{weg pre~nika e>361!nn,

adijabatski izolovan od okoline, zatvoren je sa gorwe strane bez
trewa pokretnim adijabatskim klipom mase nl>61!lh. Klip na sebi
nosi oprugu zanemarqive teìne, linearne karakteristike l>231 nu
O0dn3 i u po~etnom poloàju udaqen je od dna cilindra {>511!nn
(slika). Pritisak okoline iznosi qp>2!cbs/ U cilindru se nalazi
vazduh (idealan gas) temperature U2>3:4!L. Na oprugu se odozgo m
po~iwe spu{tati teg nbtf!nU>411!lh/ Od trenutka kada teg dodirne
opruga , on po~inwe oprugu sa klipom potiskivati na dole,
istovremeno sabijaju}i oprugu i gas u cilindru. Odrediti
a) za koliko se spusti klip ){* a koliko sabije opruga )m* do
trenutka kada sila u uètu postane jednaka nuli (stawe 2)
b) do koje temperature bi trebalo zagrejati vazduh stawa 2 da bi
klip vratili u prvobitni poloàj i koliko toplote je za to {
potrebno dovesti
e
a) {>21:!nn- m>356!nn
b) U>563/9!L- R>4/2!lK
2/61/ Cilindar je napravqen prema slici. Slobodno

pomi~ni klip zanemarqive mase, optere}en tegom mase nu
nU>311!lh, nalazi se u po~etnom poloàju na kao na
slici. U cilndru se nalazi vazduh po~etne temperature
U2>634!L koji se hladi predaju}i kroz zidove cilindra
{
toplotu okolini stawa P)qp>2!cbs-!!Up>3:4!L* sve do E e>291!nn
uspostavqawa toplotne ravnoteè sa okolinom.
Odrediti: E>311!nn
a) pri kojoj temperaturi vazduha u cilindru }e klip
dodirnuti oslonac (stawe 2) { {>461!nn
b) pritisak gasa na po~etku i kraju procesa
c) koli~inu toplote koju vazduh preda okolini tokom {>261!nn
e
procesa 123
a) U3!>456/7!L
b) q2!>2/73!cbs-!q4!>2/48!cbs
c) R24!>!4/27!lK


(OTVOREN TERMODINAMI^KI SISTEM)
2/62/ Vazduh (idealan gas) struji stacionarno kroz vertikalnu

cev visine 4/7!n, konstantnog popre~nog preseka, masenim
3
protokom od n >411!lh0i (slika). Cev je toplotno izolovana
od okoline, a u cevi je instaliran greja~ koji vazduhu predaje
toplotu. Stawe vazduha na ulazu u cev odre|eno je veli~inama
stawa 2)q2>2/3!cbs-!U2>3:4!L-!x>5/6!n0t*, a na izlazu 3)q3>2
cbs!U3>472!L*. Odrediti:
a) brzinu vazduha na izlazu iz cevi {3{2
c* toplotni protok koji greja~ saop{tava vazduhu
a)
jedna~ina stawa idealnog gasa na ulazu u cev: 2
q2 w 2 = S h U2
S h U2 398 3:4 n4
w2 = = >1/8118!
q2 2/3 21 6 lh
jedna~ina stawa idealnog gasa na izazu iz cevi: q 3 w 3 = S h U3

S h U3 398 472 n4
w3 = = >2/1472!
q3 2 21 6 lh
e23 e 3
x2 x3 3
jedna~ina kontinuiteta: 5 = 5
w2 w3
w3 2/1472 n
x 3 = x2 = 5/6 >7/76!
w2 1/8118 t
b)

prvi zakon termodinamike za proces u cevi:! R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23
x 33 x 23

R 23 = n d q (U3 U2 ) + n + n ({ 3 {2 )
3
411 411 7/76 3 5/6 3 411
R 23 = 2 21 4 (472 3:4) + + 4/7 >6779!X
4711 4711 3 4711


2/63/ U toplotno izolovanoj komori me{aju se tri struje idealnih gasova: kiseonik B) n >7!lh0t-!q>1/29

NQb-!u>361pD*- azot C) n >4!lh0t-!q>1/44!NQb-!u>6:1pD* i ugqenmonoksid D) n >3!lh0t-!q>1/49!NQb-
u>551pD*/ Pritisak dobijene sme{e na izlazu iz komore q+>1/2!NQb/!Zanemaruju}i promenu kineti~ke
energije kao i potencijalne energije, odrediti:
a) temperaturu )U+* i zapreminski protok ( W + ) dobijene sme{e
c* promenu entropije sistema za proces me{awa
C me{avina
a)
prvi zakon termodinamike za proces u me{noj komori:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 I2 = I3

I2 = n B d qB UB + nC d qC UC + nD d qD UD

I3 = n B d qB U + + nC d qC U + + nD d qD U +

+
n B d qB UB + nC d qC UC + nD d qD UD
U =

n B d qB + nC d qC + nD d qD
7 1/:2 634 + 4 2/15 974 + 3 2/15 824
U+ = = 76:/7!L
7 1/:2 + 4 2/15 + 3 2/15
jedna~ina stawa idealne gasne me{avine na izlazu iz komore za me{awe:

q + W + = n B S hB + nC S hC + nD S hD U +

n B S hB + nC S hC + nD S hD U +
W+ =

=
(7 371 + 4 3:8 + 3 3:8) 76:/7
+
q 2 21 6
n4
W + = 31 !
t

b)

jedna~ina stawa idealnog gasa B u nastaloj me{avini: q +B W + = n B S hB U +

n B S hB U + 7 371 76:/7
q +B = = >1/62 21 6 !Qb
+ 31
W

jedna~ina stawa idealnog gasa C u nastaloj me{avini: q C+ W + = nC S hC U +

nC S hC U + 4 3:8 76:/7
q C+ = = >1/3: 21 6 !Qb
+ 31
W

jedna~ina stawa idealnog gasa D u nastaloj me{avini: q +D W + = nD S hD U +

nD S hD U + 3 3:8 76:/7
q +D = = >1/31 21 6 !Qb
+ 31
W
lX
Ttj > T SU , Tp >!///!>7/26!
L
lX
T SU > T B , TC , TD >!///>4/34!,!2/44!,!2/6:!>!7/26!
L

R23 lX
Tp = >1! (adijabatski izolovana komora za me{awe)
Up L
U+ q+
T B = g (q- U ) = n B . d qB mo S hB mo B =
UB qB

76:/7 1/62 21 6 lX
T B > 7 1/:2 mo 1/37 mo = 4/34
634 7
1/29 21 L

U+ q+
TC > g (q- U ) > nC /! d qC mo S hC mo C >
UC q C

76:/7 1/3: 21 6 lX
TC > 4 2/15 mo 1/3:8 mo >2/44!
974 1/44 21 7 L

U+ q+
TD > g (q- U ) > nD /! d qD mo S hC mo D >
UD qD

76:/7 1/31 21 6
TD > 3 2/15 mo 1/3:8 mo >2/6:! lX
824 1/49 21 7 L


2/64/ Ludi nau~nik tvrdi da je mogu}e, bez izmene toplote i/ili rada sa okolinom, struju vazduha stawa

2) n >2!lh0t-!q>4!cbs-!U>3:4!L* razdvojiti na dve struje. Struju 2 stawa 3)q>3/8!cbs-!U>444!L* i struju 3
stawa 4)q>3/8!cbs-!U>384!L*/ Dokazati da je ludi nau~nik u pravu. Zanemariti promene kineti~ke i
potencijalne energije vazduha.
prvi zakon termodinamike za proces u razdelnoj komori:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 I2 = I3

n2 d q U2 > n3 d q U3 + n4 d q U4 )2*

jedna~ina kontinuiteta: n2 = n3 + n4 )3*
lh lh
kombinovawem jedna~ina!)2*!j!)3*!dobija se: n3 >1/44! -! n4 >1/78!
t t
drugi zakon termodinamike za proces u razdelnoj komori:
X
Ttj > T SU , Tp >!///!>36/7!
L
X
T SU > T 3 , T 4 >!///>63/85!38/25!>!36/7!
L

R23 X
Tp = >1! (adijabatski izolovana komora za me{awe)
Up L
U q
T 3 = g (q- U ) = n3 . d q mo 3 S h mo 3
U2 q2
444 3/8 X
T 3 > 1/44 2 mo 1/398 mo = 63/85
3:4 4 L
U q
T 4 = g (q- U ) = n4 . d q mo 4 S h mo 4 =
U2 q2
384 3/8 X
T 4 > 1/77 2 mo 1/398 mo = 38/25
3:4 4 L

Kako je Ttj ?!1, ovaj proces je mogu} pa je ludi nau~nik u pravu.

2/65/ [ire}i se u gasnoj turbini, tok vazduha (idealan gas), mewa !2 R23

svoje toplotno stawe od stawa 2) W 2>1/3!n40t- q>21!cbs-!U>691!L*!,

na ulazu u turbinu, do stawa 3) W 3>2/3!n40t-!q>2!cbs*- na izlazu iz
we. Tokom {irewa usled neidealnog toplotnog izolovawa turbine, XU23
toplotni protok sa vazdu{nog toka na okolni vazduh iznosi 29!lX.
Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije vazdha ,
odrediti:
a) snagu turbine
b) dokazati da je proces u turbini nepovratan (temperatura okoline
iznosi Up>3:4!L) !3
a)

jedna~ina stawa idealnog gasa na ulazu u turbinu: q2 W 2 = n S h U2

q W 2 21 21 6 1/3 lh
n= 2 = >2/3!
S h U2 398 691 t

jedna~ina stawa idealnog gasa na izlazu iz turbine: q 3 W 3 = n S h U3

q3 W 3 2 21 6 2/3
U3 = = >459/5!L
398 2/3
Sh n
prvi zakon termodinamike za proces u turbini:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23

X U23 = R23 I23 = R23 n dq (U3 U2) > 29 2/3 2 (459/5 691) >371!lX
b)
X
Ttj > T SU , Tp >!///!>72/5!,!292/5!>353/9! ?!1
L

R23 29 X
Tp = = >72/5!
Up 3:4 L
U q
T SU = T23 = g (q- U ) = n . d q mo 3 S h mo 3
U2 q2

459/5 2 X
T SU > 2/3 2 mo 1/398 mo = 292/5
691 21 L


2/66/!U dvostepenoj gasnoj turbini ekspandira n >3!lh0t vazduha (idealan gas) od po~etnog pritiska
q2>71!cbs!do krajweg pritiska q5>21!cbs. Nakon ekspanzije u prvom stepenu turbine vazduh se uvodi u
me|uzagreja~ u kome se izobarski zagreva do temperature U2>U4>911!L/ Ekspanzije u oba stepena su
adijabatske i kvazistati~ke. Zanemariti promene potencijalne i kineti~ke energije. Skicirati
proces u qw i Ut koordinatnim sistemima i odrediti:
a) pritisak u me|uzagreja~u tako da snaga dvostepene turbine bude maksimalna
b) snagu dvostepene turbine u tom slu~aju
2
XU23
3 4
R34 XU45
5
q U
2
2 4
3 4
3 5
5
w
t
a)

Q = X U23 + X U 45 = n d q (U2 U3 + U4 U5 ) !>!///

q2 U2 2 U 2
= q3 = q2 3 >qy )2*
q3 U3 U2

q4 U4 2 U 2
= q4 = q5 4 >qy )3*
q5 U5 U5

kombinovawem jedna~ina (1) i (2) dobija se:
2
U 2 U 2 q2 U4 U2 2 q2 U4 U2
q2 3 > q5 4 = =
U2 U5 q5 U5 U3 q
5 U5 U3
2
U U q
! U3 = 4 2 2
U5 q5
2 2
U4 U2 q2 Q U U q
Q = n dq U2
+ U4 U5 = n dq 4 2 2
2
U5 3 q
U5 q5 U5 5

2 2
Q U U q q
2 2
=1 4
2 = 1 U5 = U4 U2 2
U5 U5
3
q5 q5

2 22/5
q 71 216 2/5
U5 = U4 U2 2 > 911 911 >72:/44!L
21 216
q5
22/5 2/5
911 911 71 216 2/5 U 2 72:/44 2/5 2
U3 = >72:/44!L- q3 = q2 3 > 71 216 >35/6!cbs
72:/44 21 216 U2 911
b)
Qnby = 3 2 (911 72:/44 + 911 72:/44) >833/79!lX


2/67/!Kopresor, snage!3!lX-!usisava okolni vazduh (idealan gas) stawa!2)q>2!cbs-!U>3:4!L-! n >1/16
lh0t*!i adijabatski ga sabija do stawa!3/!Nakon toga se vazduh adijabatski prigu{uje do po~etnog
pritiska )q4>q2*. Prira{taj entropije vazduha za vreme adijabatske kompresije i adijabatskog
prigu{ivawa je jednak. Odrediti stepen dobrote adijabatske kompresije. Zanemariti promene
kineti~ke i potencijalne energije vazduha.
2 3 4
XU23
prvi zakon termodinamike za proces u otvorenom termodinami~kom sistemu

ograni~enom isprekidanom linijom: R 24 = I24 + X U24 + Fl24 + Fq24

XU23 3
1 = n d q (U4 U2 ) + X U23 U4 = U2
= 3:4 + >444!L
1/16 2
n d q
prvi zakon termodinamike za proces u prigu{nom ventilu :

R 34 = I34 + X U34 + Fl34 + Fq34 I3 = I 4 U3>U4
U3 q U q
t23 = t 34 d q mo S h mo 3 = d q mo 4 S h mo 4
U2 q2 U3 q3
dq 2
U 3Sh 444 31/398
q 3 = q2 3 = 2 21 6 > 2/36 21 6 !Qb q3l>q3
U2 3:4
2 2 2/5 2
U2 q q 2/36 2/5
= 2 U3l = U2 3l = 3:4 >423/4!L
U3l q 3l q2 2
U2 U3l 3:4 423/4

lq
e = = >1/59
U2 U3 3:4 444

2/68/!!U turbo kompresorskoj stanici se vr{i dvostepena kvazistati~ka adijabatska kompresija.

Kompresor usisava 6!lnpm0i okolnog vazduha (idelan gas) stawa!2)q>2!cbs-!U>3:4!L* i sabija ga na
neki me|u pritisak pri kojem se daqe hladi do temperature okoline. Nakon toga se vazduh sabija na
kona~ni pritisak 5)q>:!cbs*. Zanemaruju}i promene potencijalne i kineti~ke energije, odrediti:
a) vrednost me|u pritiska )q3>q4*!pri kojem su snage potrebne za oba stepena sabijawa jednake
b) u{tedu u snazi u ovom procesu u odnosu na kompresiju bez me|uhla|ewa, tj. kada bi se kvazistati~ka
adijabatska kompresija od stawa 2)q>2!cbs-!U>3:4!L* do pritiska od :!cbs!vr{ila u jednom stepenu
XU45
R34 XU23
2
a)
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru niskog pritiska:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 X U23 = n d q (U2 U3 ) !!!!!!!)2*
prvi zakon termodinamike za proces u kompresoru visokog pritiska:

R 45 = I45 + X U 45 + Fl 45 + Fq45 X U 45 = n d q (U4 U5 ) !!!!!!!)3*

Kombinovawem uslova zadatka X U23 = X U 45 !i!U2>U4!sa jedna~inama!)2*!i!)3*
dobija se!U3>U5/

q2 U2 2 U 2
= q3 = q2 3 )4*
q3 U3 U2

q4 U4 2 U 2
= q4 = q5 4 )5*
q5 U5 U5

2
q 3
deqewem jedna~ina!)4* i!)5*!dobija se: U5 = U2 5
q2
2/5 2
: 32/5
U5 = 3:4 >512/15!L!>!U3
2
2/5
512/15 2/5 2
iz jedna~ine!)4*! q 3 = 2 21 6
>! 4 21 6 Qb!>!q4
3:4
b)
2 2/5 2
q : 2/5
U5( = U2 5 > 3:4 >659/:3!L
q2 2

potrebna snaga u prvom slu~aju: X U = X U23 + X U 45

( )
X U > o Nd q (U2 U3 + U4 U5 ) =
6
4711
3:/2 (3:4 512/15 ) >!5/48!LX
-
potrebna snaga u drugom slu~aju: X U = X U25 (
-
( )
X U > o Nd q (U2 U5 ( ) =
6
4711
3:/2 (3:4 659/:3) >!21/45!LX
-
u{teda u snazi: X U = X U X U >5/48,21/45!>!6/:8!lX
5
U
zatvorena povr{ina!!)34553*!predstavqa u{tedu u

snazi ( X U *!koja je ostvarena dvostepenom
5 kompresijom (u odnosu na jednostepenu kompresiju)
3
4 2

2/69/!U dvostepenom kompresoru sa me|uhla|ewem, pri ustaqenim uslovima, sabija se neravnote`no

(nekvazistati~ki) i adijabatski!1/4!lh0t!azota (idealan gas), od polaznog stawa!2)q2>1/2!NQb-!U2>3:4!L*
do stawa!5)q5>1/7!NQb-!U5>561!L*/!Stepeni dobrote prilikom sabijawa u oba stepena su jednaki i iznose
Je = JJe = 1/9 /!Odrediti ukupnu snagu za pogon kompresora i toplotnu snagu koja se odvodi pri hla|ewu
(izme|u dve kompresije), ako se proces me|uhla|ewa odvija pri stalnom pritisku!q3>q4!>!1/4!NQb/
Zanemariti promene kineti~ke i potencijalne energije vazduha i prikazati sve procese na!Ut!dijagramu.
XU45
4
3
XU23
R34
2
2 2 2/5 2
U2 q2 q 4 2/5
= U3l = U2 3l = 3:4 >512!L
U3l q3l q2 2
U2 U3l U2 U3l 3:4 512

Je = U3 = U2 = 3:4 = 539!L
U2 U3 Je 1/9
2 2
U4 q q
= 4 U5l = U4 5l ! )2*
U5l q 5l q4
U4 U5l
JJe = U5l = U4 JJe (U4 U5 ) )3*
U4 U5
kombinovawem jedna~ina!)2*!i!)3*!dobija se: U4>465!L-!U5l>542!L


odvedena toplota u fazi me|uhla|ewa )34*; R 34 = n (r34 )q=dpotu

R 34 = n d q (U4 U3 ) = 1/4 2/15 (465 539) >!34/2!lX

ograni~enom isprekidanom linijom: R 34 = I25 + X U25 + Fl25 + Fq25

X U25 = R 34 I25 = R 34 n d q (U5 U2 ) > 34/2 1/4 2/15 (561 3:4)

X U25 >83/2!lX
napomena: ukupna snaga za pogon oba kompresora jednaka je zbiru snaga

potrebnih za pogon kompresora niskog pritiska i kompresora

visokog pritiska tj:! X U25 = X U23 + X U 45


(PUWEWE I PRA@WEWE REZERVOARA)
2/6:/!Vazduh (idealan gas) stawa!)q>2!cbs-!U>3:1!L) nalazi se u toplotno izolovanom rezervoaru

zapremine!W>1/7!n4/!Toplotno izolovanim cevovodom u rezervoar se uvodi vazduh (idealan gas) stawa
)q>21!cbs-!U>511!L). Tokom procesa u rezervoaru je stalno ukqu~en greja~ snage!3/6!lX/!Kada vazduh u
rezervoaru dostigne stawe!)q>5!cbs-!U>611!L*!prekida se dotok vazduha i iskqu~uje greja~. Odrediti
vreme trajawa procesa puwewa rezervoara kao i maseni protok vazduha koji se uvodi u rezervoar.
po~etak: q>2!cbs-!U>3:1!L
kraj: q>5!cbs-!U>611!L
ulaz: q>21!cbs-!U>511!L
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak: q qpd W = nqpd S h Uqpd

q qpd W 2 21 6 1/7
nqpd = = >1/83!lh
S h Uqpd 398 3:1
jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj: q ls W = nls S h Uls

q ls W 5 21 6 1/7
nls = = >2/78!lh
S h Uls 398 611
materijalni bilans procesa puwewa: nqp + nvm = nls + nj{

nvm = nls nqp >2/78!!1/83!>!1/:6!lh
prvi zakon termodinamike za proces puwewa:
R 23 X23 = Vls Vqp + Ij{ Ivm R 23 = nls d w Uls nqp d w Uqp nvm d q Uvm
R 23 = 2/78 1/83 611 1/83 1/83 3:1 1/:6 2 511 >81/97!lK
R 23 81/97
=
= >39/4!t
3/6
R 23
nvm 1/:6 h
nvm = = >44/7!
39/4 t

2/71/!U verikalnom toplotno izolovanom cilindru-!povr{ine popre~nog preseka B>1/2!n3-! nalazi se

vazduh (idealan gas) stawa )U>291pD-!n>1/16!lh), ispod toplotno izolovanog klipa mase koja odgovara
teìni od!31!lO-!a na koji spoqa deluje atmosferski pritisak od!1/2!NQb!(slika). U cilindar se, kroz
toplotno izolovan cevovod, naknadno uvede vazduh stawa!)q>1/5!NQb-!U>651pD-!n>1/2!lh*!{to dovede
do pomerawa klipa (bez trewa)/!Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije uvedenog
vazduha odrediti koliki rad izvr{i vazduh nad okolinom kao i temperaturu vazduha u cilindru na
kraju procesa.
kraj
po~etak
ulaz
Gufh 31 21 4
po~etak: U>564!L-!q> q p + = 2 21 6 + >4!cbs-!n>1/16!lh
B 1/2
kraj: q>4!cbs
ulaz: q>5!cbs-!U>924!L-!n>1/2!lh
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak: q qpd Wqpd = nqpd S h Uqpd

nqpd S h Uqpd 1/16 398 564
Wqpd = = >1/1328!n4
q qpd 4 21 6
materijalni bilans procesa puwewa: nqp + nvm = nls + nj{
nls = nqp + nvm >1/16!,!1/2!>!1/26!lh
jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj: q ls Wls = nls S h Uls !!!)2*
R 23 X23 = Vls Vqp + Ij{ Ivm X23 = nls d w Uls nqp d w Uqp nvm d q Uvm
)3*
Wls
X23 =
()
Wqpd
(
q W eW = q qpd Wls Wqpd ) !!!)4*

kada se jedna~ine )2*!i )4* uvrste u jedna~inu )3* dobija se:
q ls Wls
( )
q qpd Wls Wqpd = nls d w
nls S h
nqp d w Uqp nvm d q Uvm
nqp d w Uqp + nvm d q Uvm + q qpd Wqpd

Wls =
dw
q qpd + q lsbk
Sh
1/16 1/83 564 + 1/2 2 924 + 4 21 6 21 4 1/1328
Wls = >1/1:9:!n4
6 4 1/83 6
4 21 21 + 4 21
398
q ls Wls 4 21 6 1/1:9:
)2*!!! ! Uls = = >79:/3!L
nls S h 1/26 398
( )
)4*!!!! ! X23 = qqpd Wls Wqpd = 4 216 21 4 (1/1:9: 1/1328) >34/27!lK
2/72/!Kroz toplotno izolovan cevovod, unutra{weg pre~nika!e>21!nn*-!biva uveden azot!)O3-!idealan

gas*!stawa!)U>416!L-!q>1/7!NQb-!x>21!n0t) u toplotno izolovan rezervoar zapremine!W>1/7!n4!!u
kojem se ve} nalazi ugqendioksid!)DP3-!idealan gas) stawa!)q>1/2!NQb-!U>3:4!L*/!Ako se proces
puwewa prekida kada pritisak sme{e u rezevoaru dostigne!1/6!NQb-!odrediti:
a) temperaturu me{avine idealnih gasova u rezervoaru na kraju procesa puwewa
b) promenu entropije sistema za vreme procesa puwewa
c) vreme trajawa procesa puwewa rezervoara
po~etak: q>2!cbs-!U>3:4!L-!DP3
kraj: q>6!cbs-!DP3!+!O3
ulaz: q>7!cbs-!U>416!L-!x>21!n0t-!!O3
a)
R 23 X23 = Vls Vqp + Ij{ Ivm

x3
( )
1 = nDP3 dwDP3 + nO3 dwO3 Uls nDP3 dwDP3 Uqp nO3 dqO3 Uvm +
3
!!)2*

jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova za zavr{etak puwewa:

q ls W = )nDP3 S hDP3 + nO3 S hO3 * Uls !!!! !!!!!!!)3*
jedna~ina stawa idealnog gasa za )DP3*!po~etak: q qpd W = nDP3 S hDP3 Uqpd

!!!!!!!)4*

q qpd W 2 21 6 1/7
)4* nDP3 = = >2/19!lh
S hDP3 Uqpd 29: 3:4
kombinovawem jedna~ina!)2*!i!)3*!dobija se:! Uls>494/7!L-! nO3 >2/:5!lh
b)
K
Ttjtufn!>!Tubeop!ufmp!,!Tplpmjob!>!///!>:47/4!
L
K
Tplpmjob>1! ! (sud adijabatski izolovan od okoline)
L
K
Tsbeop!ufmp!> TDP3 + TO3 >!///>!2:3!,!855/4!>!:47/4!
L
U W 494/7 K
T DP3 >g)U-!W*> nDP3 dwDP3 mo ls + ShDP3 mo = 2/19 1/77 mo >2:3!
Uqp
W 3:4 L

O3
q lsbk
U
TO3 >g)U-!Q*> nO3 d qO3 mo ls S hO3 mo >
Uvm q vm

494/7 4/79 K
TO3 > 2/:5 2/15 mo 1/3:8 mo >///>!855/4!
416 7 L
O
jedna~ina stawa idealnog gasa )O3* za kraj: q ls3 W = nO3 S hO3 Uls
nO3 ShO3 Uls 2/:5 3:8 494/7
qO
ls =
3 = > 4/79 216 Qb
W 1/7
c)
nO3 2/:5
=
>///> >484/2!t
6/3 214
nO3
e3 1/123 lh
nO3 = vmb{ x >///> 7/73 21 > 6/3 214
5 5 t
q vmb{ 7 21 6 lh
vmb{ = = >7/73! 4
S hO3 Uvmb{ 3:8 416 n

2/73/ U rezervoaru zapremine!W>1/4!n4!nalazi se azot stawa!)q>231!cbs-!U>411!L*/!Ventil na rezervoaru

se brzo otvori, ispusti se izvesna koli~ina azota u atmosferu a zatim se ventil ponovo zatvori, tako da
se moè smatrati da pri takvim uslovima nema razmene toplote izme|u rezervoara i okoline. Ne
posredno po zatvarawu ventila pritisak azota u rezervoaru iznosi!q>71!cbs/!Odrediti:
a) koli~inu azota koja je istekla iz rezervoara )lh* kao i temperaturu azota u rezervoaru neposredno
posle zatvarawa ventila
c* koli~inu toplote koju bi trebalo dovesti preostalom vazduhu u sudu da bi dostigao pritisak koji je je
imao pre pra`wewa )NK*
b*
Promena stawa azota koji se za vreme procesa pra`wewa nalazi u sudu je
kvazistai~ka adijabatska promena, pa se temperatura azota u sudu na kraju
procesa praèwa moè odrediti iz zakona kvazistati~ke adijabatske promene:
2 2 2/5 2
Uls qls q 71
Uls = Uqp ls
2/5
= = 411 >357/2!L
Uqp qqp qqp
231
jedna~ina stawa idealnog gasa za po~etak: q qpd W = nqpd S h Uqpd

qqpd W 231 216 1/4
nqpd = = >51/5!lh
Sh Uqpd 3:8 411
jedna~ina stawa idealnog gasa za kraj: q ls W = nls S h Uls

q ls W 71 21 6 1/4
nls = = >35/74!lh
S h Uls 3:8 357/2
materijalni bilans procesa pra`wewa: nqp + nvm = nls + nj{

nj{ = nqp nls >51/5!!35/74!>!26/88!lh
b)
2!>!kraj )n>35/74!lh-!q>71!cbs-!U>357/2!L*
3 ! )n>35/74!lh-!q>231!cbs-!U>@*
jedna~ina stawa idealnog gasa za stawe 2: q3 W = n Sh U3

6
q3 W 231 21 1/4
U3 = = >5:3/2!L
n Sh 35/74 3:8
R23 = n (r23 )w =dpotu = n dw (U3 U2) > 35/74 1/85 (5:3/2 357/2) >5/59!NK

ME[AVINE IDEALNIH GASOVA

2/74. Za me{avinu idealnih gasova, kiseonika )B*!i azota!)C), odredititi molsku masu!)Nn*-!gasnu
konstantu!)Shn*-!specifi~ne toplotne kapacitete pri stalnom pritisku!)dqn) i pri stalnoj zapremini
)dwn!*-!eksponent izentropske promene stawa!)n*!kao i parcijalne pritiske komponenata!B!i!C!ako se
me{avina nalazi na
qn>2!cbs!i ako je sastav me{avine zadat na slede}i na~in:
b* hB>1/7-!hC>1/5
c* sB>1/3-!sC>1/9
b*
2 2 lh
N hN = = >41/38!
hB hC 1/7 1/5 lnpm
+ +
NB NC 43 39
Shn =
(NSh ) = 9426 >385/7:! K
Nn 41/38 lhL
K
d Qn = h B d QB + hC d QC = 1/7 1/:2 21 4 + 1/5 2/15 21 4 >:73!
lhL
K
d wn = d qn S hn = :73 385/7: >798/42
lhL
d qt :73
n = = >2/5
d wn 798/42
NN 41/38
qB = hB q n = 1/7 2 >1/68!cbs
NB 43
q C = q n q B = 2 1/68 >1/54!cbs
b)
lh (NS h ) 9426
Nn = sB N B + sC NC = 1/3 43 + 1/9 39 = 39/9! S hn = = >399/83
lnpm Nn 39/9
K
lhL
NB N 43 39 K
dqn = sB dqB + sC C dqC = 1/3 1/:2 + 1/9 2/15 >2122/22
NN NN 39/9 39/9 lhL
K
d wn = d qn S hn = 2122/22 399/83 >833/4:
lhL
d qt 2122/22
n = = >2/5
d wn 833/4:
q B = sB q n = 1/3 2 >1/3!cbs
q C = q n q B = 2 1/3 >1/9!cbs

2/75/!Me{avina idealnih gasova-!n>2!lh-!sastoji se od azota!)B), zapreminskog udela!51& i metana!)C*-

zapreminskog udela!)71%). Me{avina se zagreva od temperature!U2>411!L!do temperature!U3>711!L!na
dva na~ina. Prvi put je promena stawa kvazistati~ki izohorska, a drugi put se odvija kvazistati~ki po
zakonu prave linije u!Ut!koordinatnom sistemu. U oba slu~aja po~etna i krajwa stawa radnog tela su
jednaka. Skicirati promene stawa na Ut dijagramu i odrediti:
a) zapreminski rad )lK* du` promene!22 koja se odvija po zakonu prave linije
b) promenu entropije izolovanog sistema!)lK0L*!koji ~ine radna materija i toplotni izvor stalne
temperature!UUJ>U3!za slu~aj izohorske promene stawa
U
3
lh
Nn = sB N B + sC NC = 1/5 39 + 1/7 27 = 31/9!
lnpm
NB N 39 27 lK
dwn = sB dwB + sC C dqC = 1/5 1/85 + 1/7 2/93 >2/35!
NN NN 31/9 31/9 lhL
a)
t3

U2 + U3 U + U3 U w
R 23 = n U (t ) et = n t23 = n 2 d wn mo 3 + S hn mo 3
3 3 U2 w2
t2
711 + 411 711

R 23 = 2 2/35 mo >497/89!lK
3 411
V23 = n v23 = n d wtn (U3 U2 ) = 2 2/35 (711 411) >483!lK
prvi zakon termodinamike za proces 23 koji se odvija po pravoj liniji:
R23!>!V23!,!X23 X23!>!R23!!V23!>!497/89483>25/89!lK

b)
K
TTJ!>!TSU!,!TUJ!>!///>!96:/6!!731!>34:/6!
L
U3 711 K
TSU!>n!/!t23!>! n d wtnmo = 2 2/35 mo >96:/6!
U2 411 L
R23 483 K
TUJ!>! >///> >!!731!
UUJ 711 L
R 23 = n (r23 )w =dpotu = n d wn (U3 U2 ) = 2 2/35 (711 411) >483!lK
2/76/![upqa kugla zanemarqive mase unutra{weg pre~nika!e>2!n!sastavqena je od dve polovine koje

su tesno priqubqene (slika). U kugli se nalazi me{avina idealnih gasova vodonika )B*-
ugqendioksida )C* i azota )D* sastava sB>1/46-!sC>1/5!j!sD>1/36!stawa 2)q>1/3!cbs-!U>3:4!L*/ Na dowoj
polovini kugle obe{en je teret mase nU>5111!lh. Pritisak okoline iznosi qp>2!cbs. Odrediti
koliko toplote treba dovesti me{avini idealnih gasova u kugli da bi se polovine mogle razdvojiti.
lh
Nn = sB N B + sC NC + sD ND = 1/46 3 + 1/5 55 + 1/36 39 = 36/4!
lnpm
(NS h ) 9426 K
S hn = = >439/77!
Nn 36/4 lhL
NB N N
d wn = sB d wB + sC C d qC + sD D d qD
NN NN NN
3 55 39 lK
d wn = 1/46 21/5 + 1/5 1/77 + 1/36 1/85 >1/:6!
36/4 36/4 36/4 lhL
e 4 24
zapremina lopte: W> = >1/6347!n4
7 7

jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova stawa!)2*;! q2 W = n S hn U2

q2 W 1/3 21 6 1/6347
n= = >1/22!lh
S hn U2 439/77 3:4
jedna~ina stati~ke ravnoteè neposredno pred odvajawe dowe polovine

n h
(stawe 2): q 3 + 3u > q p !!! !!
e
5
n h 5 21 4 :/92
q3!>! q p 3u = 2 21 6 > 1/6 21 6 Qb
e 23
5 5
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova stawa!)3*;!!! q 3 W = n S hn U3

q3 W 1/6 21 6 1/6347
U3 = = >835/26!L
n S hn 1/22 439/77
R23 = n (r23 )w =dpotu = 1/22 1/:6 (U3 U2 ) = 1/33 1/:6 (835/26 3:4) >56/4!lK
2/77/!Za situaciju u proto~nom ure|aju za me{awe (prikazanu na slici) koji radi pri stacionarnim
uslovima, odrediti da li se u sistem dovodi mehani~ka snaga ili se iz sistema mehani~ka snaga odvodi
i izra~unati wenu vrednost!)lX*/

R 23 = 21 lX
X U23 = @
struja 1:
x2>311!n0t struja 2:
U2>611pD x3>1!n0t
n2>21!u0i U3>531pD
n3>7!u0i
molski sastav:
B; DP3>61& molski sastav:
C; O3>61& D; O3>71&
E; P3>51&
me{avina:
x+>41!n0t
U+>611pD

struja 1:
lh
Nn2 = sB NB + sC NC = 1/6 55 + 1/6 39 = 47!
lnpm

n2 21 21 4 lnpm(B + C)
o2 = = >388/89!
Nn2 47 i
lnpmB
o B = sB o2 = 1/6 388/89 >249/9:!
i
lnpmC
oC = sC o2 = 1/4 382/85 >249/9:!
i
struja 2:
lh
Nn3 = sD ND + sE NE = 1/7 39 + 1/5 43 >3:/7!
lnpm

n3 7 21 4 lnpm(D + E )
o3 = = >313/81!
Nn3 3:/7 i
lnpmD
o D = sD o 3 = 1/7 313/81 >232/73!
i
lnpmE
oE = sE o3 = 1/5 313/81 >92/19!
i
prvi zakon termodinamike za proces me{awa fluidnih struja:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 X U23 = R 23 I23 Fl23

I23 = I3 I2 >///>435:/88!!4229/7:!>!242/19!lX

( ) ( ) ( ) ( )
I2 > o B Nd q B + oC Nd q C U2 + oD Nd q D + oE Nd q E U3

249/9: 249/9: 232/73 92/19
I2 > 48/5 + 3:/2 884 + 3:/2 + 3:/2 7:4
4711 4711 4711 4711

I2 >4229/7:!lX


( ) ( ) ( ) ( )
I3 > o B Nd q B + oC Nd q C U + + oD Nd q D + oE Nd q E U +

249/9: 249/9: 232/73 92/19
I3 > 48/5 + 3:/2 884 + 3:/2 + 3:/2 884
4711 4711 4711 4711

I3 >435:/88!lX
Fl23 = Fltusvkb
23
2
+ Fltusvkb
23
3
>///>65/42!,!1/86!>64/67!lX
( )
x+
F tusvkb2 = o B N B + oC NC
3
(x 2 )3
l23
3
3 3
249/9: 249/9: 41 311
F tusvkb2 = 55 + 39 >65/42!lX
l23
4711 4711 3
F tusvkb3
( )
x+
= o D ND + oE NE
3
(x 3 )3
l23 3

3 3
232/73 92/19 41 1
F tusvkb3 = 39 + 43 >,1/86!lX
l23
4711 4711 3

X U23 >!21!!242/19!,!65/42!>!97/88!lX

Po{to je vrednost za X U23 negativan broj to zna~i da se u sistem dovodi mehani~ka snaga.

2/78/ Vazduh (idealna gas) po~etne temperature!Uw2>61pD-!masenog protoka! n w>3!lh0t!zagreva se u
rekuperativnom razmewiva~u toplote na ra~un hla|ewa me{avine idealnih gasova DP3!i!TP3!od

Un2>511pD!do!Un3>351pD. Maseni protok me{avine idealnih gasova je! n n>4!lh0t-!a maseni udeo!DP3!u
me{avini je!91&/!Razmewiva~ toplote je toplotno izolovan od okoline. Pokazati da je proces razmene
toplote u razmewiva~u toplote nepovratan. Zanemariti promene kineti~ke i potencijalne energije
gasnih struja kao i padove pritiska gasnih struja pri strujawu kroz razmewiva~ toplote.
DP3!,!TP3
vazduh

hDP3 = 1/9 hTP3 = 2 hDP3 = 1/3
lK
d qn = hDP3 d qDP3 + hTP3 d qTP3 = 1/9 1/96 + 1/3 1/69 >1/9!
lhL
prvi zakon termodinamike za proces u razmewiva~u toplote:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 I2 > I3

n w d qw Uw2 + nn d qn Un2 = n w d qw Uw3 + nn d qn Un3

n w d qw Uw2 + nn d qn Un2 nn d qn Un3
Uw 3 =
n w d qw
3 2 434 + 4 1/9 784 4 1/9 624
Uw3 = >626!L
3 2
lX
T TJ = TSU + T plpmjob >//!/>1/39!
L
R 23 lX
T plpmjob = =1 (razmewiva~ toplote je izolovan od okoline)
Up L
lX
TSU = T w + Tn = /// >1/:4!!1/76!>!1/39! !
L
/ / U q 626 lX
T w = n w g (q- U ) = n w d qw mo w3 S hw mo w3 > 3 2 mo >1/:4!
Uw2 q w2 434 L
/ / U q 624 lX
T n = nn g (q- U ) = nn d qn mo n3 S hn mo n3 > 4 1/9 mo >1/76!
Un2 q n2 784 L
napomena: po{to je promena entropije sistema pozitivan broj

( T TJ > 1 ) to zna~i da je proces razmene toplote u
razmewiva~u toplote nepovratan

2/79/!!Me{avina idealnih gasova (kiseonik i ugqendioksid), pogowena kompresorom snage!2:!lX-

struji kroz kanal. Usled neidealnog izolovawa kanala i kompresora okolini se predaje!2/39!lX

toplote. Zapreminski protok i temperatura me{avine na ulazu u kanal iznose! W 2>1/26!n40t!i
U2>486!L. Na izlazu iz kanala, pri pritisku!q>3!cbs-!zapreminski protok i temperatura me{avine

iznose! W 3>1/22!n40t!i!U3>586!L/!Zanemaruju}i promene kineti~ke i potencijalne energije me{avine
idealnih gasova, odrediti:
a) masene udele komponenata u me{avini
b) promeu entropije sistema u navedenom procesu, ako temperatura okoline iznosi Up>3:4!L
a)
R23
2 XU23 3
jednan~ina stawa me{avine idealnih gasova na izlazu iz kanala:

q3 W 3
( ) 3 21 6 1/22
lnpm
q 3 W 3 = o NS h U3 o= = >!6/68/214!
(
NS h U3 )9426 586 t
prvi zakon termodinamike za proces u kanalu:

R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23 (
!!!!!! R 23 = o Nd q )n (U3 U2 ) + X U23

R 23 X U23 2/39 + 2:
(Ndq )n = = >42/92!
lK

o (U3 U2 ) 6/68 21 4
(586 486) lnpmL
(Ndq )n = sP3 (Ndq )P3 + sDP3 (Ndq )DP3 )2*

sP3 + sDP3 = 2 )3*
Kombinovawem jedna~ina!)2* i!)3*!dobija se:! sP3 >1/7:-!!! sDP3 >1/42
sP3 NP3 1/7: 43

hP3 = = >1/7
sP3 NP3 + sDP3 NDP3 1/7: 43 + 1/42 55
hDP3 = 2 hP3 = 2 1/7 >!1/5

b)
jedna~ina stawa me{avine idealnih gasova na ulazu u kanal:
( )

o NS h U2
( )

q2 W 2 = o NS h U2 q2 =
W2
4
6/68 21 9426 486
q2 = > 2/27 21 6 !Qb
1/26
X
T TJ = TSU + T plpmjob >//!/>5/48!,!27/76!>32/13!
L
R 23 2/39 X
T plpmjob = = >5/48!
Up 3:4 L
/ /
( )

( U
)
T SU = T n > o g (q- U ) = o Nd qn mo 3 NS hn mo 3
U2
q
q2

586 3 X
T n > 6/68 21 4 42/92 mo 9/426 mo > 27/76
486 2/27 L
zadatak za ve`bawe: )2/7:*
2/7:/!U ~eli~noj boci zapremine W>1/2!n4!nalazi se vazduh ) sP3 >1/32-! sO3 >1/8:* okolnog stawa
P)qp>2!cbs-!Up>3:4!L*/ Boca se puni ugqendioksidom. Odrediti:
a) koliko se lh!DP3!treba ubaciti u bocu, da bi molski udeo kiseonika u novonastaloj me{avini bio
6& i koliki je tada pritisak me{avine u boci pri temperaturi od 3:4!L
b) koliko toplote treba dovesti da se me{avina u boci zagreje na 564!L
a) nDP3 > :/6 21 4 !lh-!!!q>2/16!cbs

b) R23>25/76!lK

POLUIDEALNI GASOVI
2/81/!Tokom kvazistati~ke promene stawa 22 kiseoniku (poluidealan gas) mase!n>1/4!lh, po~etnog
stawa!2)U2>484!L-!q2) predaje se toplota pri ~emu se kisonik zagreje do!U3>784!L. Specifi~ni
toplotni kapacitet kiseonika tokom ove promene stawa mewa se po zakonu:
d23 U
= 1/: + 2 21 4
[lK 0)lhL] [L ]
Od stawa 2 kiseonik kvazistati~ki izotermski mewa stawe do stawa!4!)q4>q2*/!Odrediti koli~inu
toplote!)lK*!koja se kisoniku preda:
b* tokom procesa!23
c* tokom procesa!34
a)
U3 U3
R 23 = n
()
U2
d U eU = n

U2
1/: + 2 21 4 U eU

( )
R 23 = n 1/: U3 U2 + 6 21 5 U33 U23

( )
(
R 23 = 1/4 1/: (784 484) + 6 21 5 784 3 484 3 >239/18!lK

)
b)
(1/: + 2 21 U ) eU = 1/: mo U
U3 U3
d(U ) eU

4
t23 = = 3
+ 2 21 4 (U3 U2 )
U U U2
U2 U2
784 lK
t23 = 1/: mo + 2 21 4 (784 484) >1/94!
484 lhL
U3
2 U3 U2 2
dq = dq U3 dq U2 = (1/:757 784 1/:329 484) >
U2 U3 U2 12 U2

784 484
U3
lK
dq >2/129!
U2 lhL
U3 U q q3 U3
U3
t23 = d q mo 3 S h mo 3 !! ! S h mo = dq mo t23
U U q q2 U2
2 2 2 U2
q3 784 lK
S h mo = 2/129 mo 1/94 >1/34
q2 484 lhL

t4

U4 U q
R 34 = n U (t ) et = n U3 t 34 = n U3 d q mo 4 S hmo 4
U q3
t3
U3 3
q3
R 34 = n U3 S hmo = 1/4 784 ( 1/34) >57/55!lK
q2
2/82/!Zavisnost molarnog toplotnog kapaciteta od temperature za neki poluidealan gas, pri stalnom
D qN U
pritisku, data je izrazom: = 3:/3 + 5/18 21 4 384
[K 0 npmL] [L ]
b* odrediti koli~inu toplote koju treba predati gasu da bi se on zagrejao od polazne temperature
U2>3:1!L!do temperature!U3>684!L-!ako se predaja toplote vr{i pri stalnom pritisku!q>2/6!NQb-!a
posle izobarskog {irewa gas zauzima zapreminu!W3>1/9!n4
b) odrediti koli~inu toplote koju je potrebno predati istoj koli~ini istog gasa, da bi se on zagrejao od
iste polazne temperature!U2!do iste temperature!U3-!ako gas biva zagrevan pri stalnoj zapremini
b*
jedna~ina stawa idealnog gasa stawa!3;! (
q 3 W3 = o NS h U3 )
q 3 W3 2/6 21 7 1/9
o= =
( )
NS h U3 9426 684
>1/36!lnpm
U3 U3
(R23 )q=dpotu = o

U2
D qN (U ) eU = o
[
U2
3:/3 + 5/18 21 4 (U 384) eU ]
3
U23
(R23 )q=dpotu = o 3:/3 (U3 U2) + 5/18 214 U3
5/18 214 384 (U3 U2)
3
3
3:13
(R23 )q=dpotu = 1/36 3:/3 (684 3:1) + 5/18 214 684
2/22 (684 3:1)
3
(R23 )q=dpotu >3/22!NK

b)
U3 U3
(R23 )w =dpotu = o

U2
D wN (U ) eU = o
[
U2
( )]
D qN (U ) NS h eU
U3
(R 23 )w =dpotu = o
[
U2
( )] ( )
D qN (U ) NS h eU = (R 23 )q=dpotu o NS h (U3 U2 )
(R 23 )w =dpotu = 3/22 21 7 1/36 9426 (684 3:1) = 2/63 NK

2/83/!Vazduh (poluidealan gas), masenog protoka! n w>1/3!lh0t, po~etne temperature!Uw>711pD-!pri
konstantnom pritisku, struji kroz adijabatski izolovanu cev u kojoj se hladi kiseonikom (poluidealan
gas) koji struji kroz cevnu zmiju, a zatim se i me{a sa jednim delom ovog kiseonika (slika).
Temperatura tako nastale me{avine iznosi UN>411pD-!a maseni udeo kiseonika u toj sme{i je!hC>1/6.
Temperatura kiseonika na ulazu u cev je!UL2>31pD-!a na izlazu iz cevi!UL3>311pD/!Pritisak
kiseonika je stalan. Odrediti maseni protok kiseonika kojim se vr{i hla|ewe vazduha )nB,nC*.
Zanemariti promene potencijalne i kineti~ke energije poluidealnih gasova.
kiseonik,!nB,nC-!3:4!L
vazduh,!nw-!984!L
me{avina,!nC!,nw-!684!L
kiseonik,!nB-!584!L


nC h nw 1/6 1/3 lh
hC =
nC = C = >1/3!
2 hC 2 1/6 t
n w + nC
Uw2=711p D Un =411p D
lK lK
d qw >2/161! - d qw >2/131!
1 lhL 1 lhL
Ul2=31p D Ul 3 =311p D
lK lK
d ql >1/:222! - d ql >1/:466!
1 lhL 1 lhL
Un =411p D
lK
d ql >1/:6!
1 lhL

ograni~enom isprekidanom linijom: ! R 23 = I23 + X U23 + Fl23 + Fq23

I2 = I3
Uw2 Ul2

I2 = n w d qw Uw2 + n B + nC d ql Ul2
1 1
Un Ul 3 Un
I3 = n w d qw Un + n B d ql Ul3 + nC d ql Un
1 1 1
Un Uw2 Un Ul2
n w d qw Un d qw Uw2 + nC d ql Un d ql Ul2

1 1 1 1
nB = Ul2 Ul 3
d ql Ul2 d ql Ul3
1 1
1/3 (2/13 684 2/16 984) + 1/3 (1/:6 684 1/:222 3:4 ) lh
nB = >1/17!
1/:222 3:4 1/:466 584 t
lh
n B + nC = 1/3 + 1/17 >1/37!
t

Termodinamika (1.poglavlje-Idealan Gas) PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Termodinamika (1.poglavlje-Idealan Gas) PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

zbirka zadataka iz termodinamike strana 1

2/2/ Vazduh (idealan gas), 2)q2>3!cbs-!w2>1/5416!n40lh*!kvazistati~ki (ravnote`no) mewa stawe do

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

Pri temperaturi toplotnog izvora UB>!62:/72!L!promena entropije sistema ima minimalnu

U q d q (62:/72 U2 ) d q (U3 62:/72)

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/6/!Dvoatomni idealan gas )o>3!lnpm* ekspandira kvazistati~ki adijabatski od U2>711!L!do!U3>411!L a

X23 = n x 23 = n d w (U2 U3 ) = o )Nd w * (U3 U2 )

X23 = 3 31/9 (411 711) >23591!lK

R 34 = n r34 = n dq (U4 U3 ) = o )Ndq * (U4 U3 )

R 34 = 3 3:/2 (361 411) >!3:21!lK

drugi zakon termodinamike za proces 12:

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

prvi zakon termodinamike za proces 12

X23!>! 3296/37 21 1/76 (411 834 ) >676/35!lK

prvi zakon termodinamike za proces od 1 do 2

drugi zakon termodinamike za proces od 1 do 2

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

zadaci za ve`bawe: )2/9/!!2/21/*

2/9/ 3 mola troatomnog idealnog gasa stawa )q>:!cbs-!U>484!L*!kvazistati~ki (ravnote`no) politropski

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

prvi zakon termodinamike za proces 2B3:! )R 23 * B = V23 + )X23 * B !!!!!)3*

oduzimawem prethodne dve jedna~ine )2* i )3*!!dobija se:

)R23 * B = )X23 * B )X23 *C , )R 23 *C >211!!71!,!31!>!71!lK

prvi zakon termodinamike za proces 23:! R 23 = V23 + X23

b> 2 398 434 >:3812

:3812 q33 + 3/88 2122 q 3 2/97 2128 = 1

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

W 4968 4968 1/3 4968 4968

prvi zakon termodinamike za proces 23: R 23 = V23 + X23

R23>! 1/13 31/9 (468/63 378/24 ) 86/53 >49/36!lK

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/25/ Dvoatomnan idealna gas )o>3!lnpm* kvazistati~ki mewa stawe od 2)U>411!L-!q>2!cbs*!do

prvi zakon termodinamike za proces 23: R 23 = V23 + X23

R23>! 3 31/9 (:11 411) 711 >!35471!lK

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

Oduzimawem pretnodne dve jedna~ine dobija se:

Postupak grafi~kiog predstavqawa promene entropije sistema zasnovan je na jednakosti

1. linije kojom predstavqamo promenu stawa radnog tela

2. linije kojom predstavqamo promene stawa toplotnog ponora

Obe ove povr{ine predstavqaju razmewenu toplotu izme|u

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

zadaci za ve`bawe: )2/27/!!2/28/*

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/29/ Vazduh (idealan gas) stawa 2)q2>23!cbs-!U2>366pD* ekspandira nekvazistati~ki adijabatski sa

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/2:/ Kompresor proizvo|a~a B radi izme|u pritisaka qnjo!>2!cbs!i qnby>!:!cbs. Kompresor

Sa termodinami~kog aspekta kvalitetniji je ona kompresija kod koje je

1. na~in: ve}i stepen dobrote adijabatske kompresije

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

Deqewem prethodne jedna~ina (1) i (2) dobija se:

Po{to je koli~nik stepena dobrote ve}i od 1 to zna~i da je stepen dobrote

(t tj )B < (t tj )C kompresor proizvo|a~a A je kvalitetniji

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

2/31/!Pet kilograma kiseonika (idealan gas) ekspandira nekvazistati~ki politropski po zakonu

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

dipl.ing. @eqko Ciganovi} {fmlp@fvofu/zv

R23 = R2B + R B3 !>///>

)R23 * B = )X23 * B )X23 C , )R 23 C >211!!71!,!31!>!71!lK