Akademik Biliim10 - XII.

Akademik Biliim Konferans Bildirileri

10 - 12 ubat 2010 Mula niversitesi

statistiksel Yazlm Gelitirme Ortam: R

A.Frat zdemir1, Engin Yldztepe1, Mustafa Binar2
1
Dokuz Eyll niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, statistik Blm, zmir
2
Dokuz Eyll niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, statistik Anabilim Dal, zmir
firat.ozdemir@deu.edu.tr, engin.yildiztepe@deu.edu.tr, mustafa_binar@mynet.com

zet: Gnmzde, yeni gelitirilen yntem ve algoritmalar iin yazlm gelitirme amacyla kul-
lanlabilecek pek ok yazlm gelitirme ortam bulunmaktadr. Bu almada, son yllarda zel-
likle akademik almalarda yaygn olarak kullanlan R programlama dilinden bahsedilmitir.
zellikle veri ileme, hesaplama, grafiksel gsterim ve istatistiksel yntemler iin tasarlanan R,
1997 ylndan bugne dnyann farkl yerlerindeki aratrmaclarn katklar ile gelitirilmi ve
cretsiz olarak ulalabilen bir programlama dilidir.

Anahtar Szckler: R programlama dili, istatistiksel yazlm gelitirme

Statistical Software Development Environment: R

Abstract: Today, there are many software development environments for newly developed meth-
ods and algorithms. In this study, programming language R which is especially used for academic
purposes has been presented. R which has been developed with the contribution of many research-
ers all over the world since 1997 is integrated software, designed especially for data manipula-
tion, calculation, graphical display and statistical methods. R can be reached free of charge.

Keywords: R programming language, statistical software development

1. Giri bir istatistiksel programlama dilidir. Gelien

R dili ilk olarak Yeni Zelandadaki Aucland
niversitesi statistik Blmnden Ross Iha-
ka ve Robert Gentleman tarafndan yazlm-
tr. Daha sonra dnyann eitli yerlerindeki
aratrmaclardan oluan bir grup R dilini ge-
litirmeye devam etmitir. Bu grup 1997de R
Core Team olarak adlandrlmtr. R prog-
ramlama dili bu grupta yer alan aratrmacla-
rn katklar ile gnmzde kullanlan biimini
almtr.[2] R dilinin tasarm nemli lde
Becker, Chamber, ve Wilksin gelitirdii S dili
ile Sussmann gelitirdii Scheme dillerinden
etkilenmitir. Grnm zellikleri asndan S
diline benzeyen R, uygulama ve anlamsal yn-
den Scheme diline yakndr. S dili, ilk srm
1976 ylnda tamamlanan ve o dnemlerde is-
tatistiksel hesaplama yordamlarnda tercih edi-
len Fortran diline alternatif olarak gelitirilen
ve deien S dilinin ticari srm 1988 ylnda
piyasaya srlen S-PLUStr. S-PLUS gn-
mzde TIBCO isimli bir yazlm irketi tara-
fndan pazarlanmaktadr. S-PLUS yazlmnn
akademik ve retim amal kullanlmasnda
lisans cretlerinin pahal bulunmas nedeniyle
Yeni Zelandal iki istatistiki Ross Ihaka ve
Robert Gentleman, R adn verdikleri prog-
ramlama dilini gelitirmeye karar vermilerdir.
R kodlar 1995 ylnda genel kamu lisansyla
(GPL-General Public License) yaynlanm ve
ksa srede oluturulan core team tarafndan
gelitirilen ilk srm 29 ubat 2000 tarihinde
yaynlanmtr.[2]
R ve S-PLUS dilleri benzer komut satrna sa-
hiptirler. Bu dillerde yazlan programlarn bir-
ou dierinde de uygulanabilir. Her ikisi de
ok baarl veri zmleme sonular ortaya
293
statistiksel Yazlm Gelitirme Ortam: R
A.Frat zdemir, Engin Yldztepe, Mustafa Binar

koymaktadr.[8] Ancak R ak kaynak kodlu ve Dizi ve zellikle matris hesaplamalarnda

dnyann eitli yerlerindeki aratrmaclar ta-
rafndan gelitirilen bir programlama dilidir.
R istatistiksel yazlm gelitirme ortam veri
maniplasyonu, hesaplama ve grafik gste-
rim iin tasarlanmtr. Yeni gelitirilen veri
zmleme yntemleri iin kullanlabilecek
uygulamalar R ile hzl bir biimde yazlabi-
lir. R dilinin sz dizimi kurallar (syntax) C
diline benzerlik gsterir [9]. Fonksiyonel bir
programlama dili olan R istatistikiler ve ma-
tematikiler iin kod yazmay kolaylatran
fonksiyonlara sahiptir. Bu fonksiyonlar bir gir-
di ifadesi olarak kullanlarak ilem sonular
tek satrlk komutlarla elde edilebilir. zellikle
bir istatistikinin veri zmleme ve grafiksel
gsterimlerde kullanabilecei zel fonksiyon-
lara sahiptir.[1]
kullanlabilecek zel operatrler mevcuttur.
Veri analizi iin kullanlabilecek uyumlu
ve bir arada kullanlabilen aralar ierir.
Veri zmlemede kullanlabilecek gra-
fiksel aralara sahiptir.
S dili gibi basit, etkili bir programlama
dilidir. [14]
Kullanlacak olan veri dosyalarnn R ortamna
alnabilmesi iin farkl seenekler vardr. Metin
dosyalarndan (txt), hesap tablosu dosyalarn-
dan (xls, sav), binary ve dbase (dbf) dosyalarn-
dan veri almak mmkndr. Gerekli paketleri
ykleyerek farkl veritabanlarndan da(MySQL,
Access, Microsoft SQL Server, Postgre SQL,
Oracle, IBM DB2) veri almak mmkndr. An-
cak R ok byk boyutlu veritaban dosyalar
ile almak iin uygun deildir.[10]

Yaplan bu alma ile R programlama dili ta-
ntlm ve zellikle istatistikiler iin nemine
deinilmitir.
almann sonraki blmlerinde, R dilinde
kullanlan nesneler, nesne olarak fonksiyonlar
ve yardmn kullanlmasndan bahsedilmitir.
Sonu blmnde ise, R dilinin gl ve zayf
ynleri belirtilerek dier istatistiksel yazlm
paket programlar ile karlatrlmasna yer
verilmitir.
2. R statistiksel Programlama Dili
Ak kaynak kodlu bir yazlm olan R nin ku-
rulumunun ve kaynak kodunun, Unix, Linux,
FreeBSD, Windows ve MacOs gibi iletim
sistemlerinde kullanlabilecek farkl srmleri
R-Project web sitesinden temin edilebilir.
2.1. Rde Nesne Kavram ve Nesneler:
Birok programlama dilinde deikenler bel-
lekte saklanan veriye dorudan eriimi salar.
Ancak R, bellee direkt eriim yerine zel veri
yaplarn kullanr. Bu veri yaplar sembol ve
deikenlerin referans olarak kullanld nes-
nelerdir. R programlama dilindeki temel nesne
trleri aada verilmitir. [9]

R-Project web sitesinde yaplan tanma gre
R, istatistiksel hesaplamalar ve grafikler iin
bir dil ve ortamdr.[6] R, yaygn olarak kulla-
nlan SPSS, SAS, STATA gibi istatistik paket
programlardan farkldr. R bir istatistik paket
program deil istatistiksel yazlm gelitirme
ortamdr.[13]
R programlama dilinin baz temel zellikleri
aada verilmitir.
Etkin veri ileme ve saklama zelliine
sahiptir.
294
Vektrler: R de alt farkl temel vektr
tipi bulunmaktadr; logical, integer, real,
complex, string ve raw.
Listeler: Listeler de vektrdr ancak liste-
deki elemanlar farkl tiplerde olabilir.
fade: Bir veya daha fazla deyimden olu-
an nesnelerdir.
Fonksiyonlar
NULL: zel bir nesnedir. Bir nesnenin
bo olup olmadnn belirlenmesi veya
bo yaplmas iin kullanlr.
Ortamlar: new.env komutu ile oluturulur.

Sembol-deer iftlerini ieren bir ereve
ve bir kapsamdan meydana gelir.
R de ayrca zel bileimli nesneler denilen
faktr ve veri ereve nesneleri de vardr.
2.2. Rde Nesne Olarak Fonksiyonlar:
Rde fonksiyonlar da bir nesne trdr ve di-
er nesneler gibi kullanlr. Fonksiyonlarn
temel bileeni vardr.
1. Argman listesi: Bu listede fonksiyonun
argmanlar virglle ayrlarak belirtilir. leri kaynak olarak kullanmak iin ana mende
2. Gvde Blm: Tek bir ifade veya dei-
kenden oluabildii gibi bir dizi ifadenin
yer ald ve { ile }arasnda belirtilen
ksmdr.
3. Fonksiyon Ortam: Fonksiyon oluturu-
lurken aktif olan ortamdr.
ekil 1. Fonksiyon rnei
Yukardaki b.median isimli fonksiyon ortanca-
nn standart hatasnn bootstrap tahminini bulur.
[5] Burada data ve num argmanlar, fonksiyon
arlrken kullanlacak vektr ve bootstrap
rneklem saysdr. Bu fonksiyonun data1 vek-
tr ile 20 bootstrap rneklem treterek ortan-
cann standart hatasnn bootstrap tahminini ve
retilen rneklemleri b1 isimli bir liste nesnesi-
ne yazmas iin aadaki komut kullanlr.
b1<b.median(data1,20)
R fonksiyonlar ayr paketler halinde dzen-
lenmilerdir. Bylece sadece ihtiya duyulan
fonksiyonlarn olduu paket yklenerek daha
az bellek kullanm ve daha hzl ilem gc
salanabilir. Bu paketlerin bir baka avantaj
Akademik Biliim10 - XII. Akademik Biliim Konferans Bildirileri
10 - 12 ubat 2010 Mula niversitesi
da yazlan fonksiyonlardan oluan paketlerin R
web sitesinden temin edilerek yklenebilmesi-
dir. Install.package() ve update.package() fonk-
siyonlar R komut satrndan istenilen paketin
indirilmesi ve yklenmesi iin kullanlrlar.
2.3. R Kaynak Kod (SourceCode) Dosyas
R dilinde komut satrna girilen sz dizim kural-
lar ayn zamanda metin dosyalarna da yazla-
bilir. Bu durumda metin dosyas uzants *.R
olarak kaydedilir. Bu ekilde kaydedilmi bir
dosya artk R script dosyasdr. R de bu script-
Dosya-file-open script komutu verilir.
Baka bir metin editrnde bulunan komutla-
r tekrar komut satrna yazmadan altrmak
mmkndr. File mensnden New Script
komutu seildiinde alan R Editore istenilen
komutlar yazlabilir veya kopyalanabilir. Bu
editrdeki istenilen satrlar altrmak iin bu
satrlar iaretledikten sonra Ctrl+R tu kombi-
nasyonu kullanlr.[2]
2.4. p Toplayc (Garbage Collector):
p toplayclar programlama dillerinde dina-
mik bellek ynetimini stlenen sistemlerdir.
Programn yazlmas ve almas srasnda bel-
lek ynetimini gerekletirerek bellek sznts
(memory leak) ve geersiz iaretiler (dangling
pointer) gibi olas bellek ynetimi hatalarn n-
lerler. Bylece hafza ynetiminin yk progra-
m yazan kiide deil programlama dilinde olur.
Lisp, SmallTalk, Eiffel, Haskell, ML, Scheme,
Python, Java, .NET gibi pek ok programlama
dili ya da uygulama gelitirme ortam tm bellek
ynetimini p toplayclar ile yapar. R program-
lama dilinde 1.2.0 srmnden bu yana kuak
yaklamnn kullanld p toplayc vardr. R
de bellek kullanm durumunu izlemek iin gc
ve gcinfo fonksiyonlar kullanlr.[11,12]
2.5. Yardmn Kullanlmas
R istatistiksel yazlm gelitirme ortamnda
farkl kaynaktan yardm alma imkan vardr.
lki evrim ii yardm, ikincisi Rnin yardm
mens, ncs ise R-Project web sitesinde
295
statistiksel Yazlm Gelitirme Ortam: R
A.Frat zdemir, Engin Yldztepe, Mustafa Binar
bulunan klavuzlardr. [10] ve [14] nolu kay-
naklar balang aamasnda olan kullanclar
iin ok yararldr.[4]
Rde yardm kullanmann en kolay yolu kul-
lanc ara yzndeki aralar blmnde yer
alan Help mensn kullanmaktr.[2]
Yukarda bahsedilenden farkl olarak Help
mensnde, Rde bir fonksiyonun nasl kulla-
nld ve parametrelerinin ne olduu hakknda
yardm salayan fonksiyonel yardm mev-
cuttur. Fonksiyonel yardma Help mensn-
den R functions tklanarak veya komut satr-
na help(fonksiyon ismi) yazarak eriilebilir.
help komutu iki farkl ekilde kullanlabilir.
Bu yntemler aada gsterilmitir:
>help(mean)
veya
>?mean
Bu iki yntem de Rde fonksiyon ismi bilin-
diinde kullanlabilir. Fonksiyon isminin bi-
linmedii durumlarda kullanlabilecek yardm
komutlar aada belirtilmitir:[2,4]
1. help.search(.): Parantez iinde be-
lirtilenle ilgili yardm konularn listeler.
rnein >help.search(data input) komu-
tu data input konusunun getii yardm
konularn listeler.
2. find(.): Parantezde belirtilen kelime-
nin getii paketin ismini bulur. rnek:
> find(lowess)
[1] package:stats
3. apropos(.): Parantez iinde belirtilenle
ilgili btn nesnelerin isimleri bir vektr
olarak listelenir. rnek:
> apropos(lm)
[1].__C__anova.glm
.__C__anova.glm.null
.__C__glm
3. Sonu
Bu almada, son yllarda akademik alma-
larda yaygn olarak kullanlan R programlama
dilinin tantlmas hedeflenmitir. R, cretsiz
olarak temin edilmesi ve dnyann eitli bl-
gelerindeki aratrmaclarn bu dilin geliimine
destek vermesi sonucunda, zellikle veri ileme
ve zmleme alanlarnda alan kullanclarn
dikkatini ekmitir. Bu dilin gl ynleri;
cretsiz temin edilebilmesi,
nesne ynelimli bir programlama dili
olmas,
farkl amalar iin gelitirilmi paketler ek-
lenerek fonksiyonelliinin arttrlabilmesi,
2-D, 3-D ve daha fazla boyutlu gelimi
grafik aralarna sahip olmas,
olarak sralanabilir. Aadaki zellikleri ise
zayf ynleri olarak belirtilebilir:
renmesi zor bir programlama dilidir.
Gelimi veri ileme zelliklerine sahip
olmasna ramen bunlarn kullanlabil-
mesi zellikle dizi ve matris ilemlerine
hkim olmay gerektirir.
ok byk veri dosyalar ile almak iin
uygun deildir. Birka yz megabyte dan
daha byk veri dosyalar almak isten-
diinde yetersiz bellek sorunu meydana
gelebilir.[10]
Ticari bir rn olmad iin kullanmnda
karlalan sorunlarn iletilecei mteri
destek birimi yoktur.
Wegman ve Solkaya gre istatistik paket
programlarnn Microsoftu olarak nitelendiri-
len SAS, daha ok kurumsal lekte kullanlan
bir paket programdr.[15] SAS, zellikle veri
madencilii ve bir ok alanda kullanlabilen
uygulama aralarna sahip ok kapsaml bir pa-
ket programdr ve bu zellikleri onu, bu alann
en byk ve en pahal paket programlarndan
biri yapmaktadr. Statistical Packages for Soci-
al Science (SPSS) ise dnya leinde rekabet
gcne sahip bir baka istatistik paket progra-
mdr ve zellikle sosyal ve eitim bilimleri
alannda kullanc bulmaktadr.
296
 Akademik Biliim10 - XII. Akademik Biliim Konferans Bildirileri
10 - 12 ubat 2010 Mula niversitesi

Yaygn olarak kullanlan SAS, SPSS gibi is- [3] Dalgaard P., Introductory Statistics with
tatistik paket programlar ile R arasndaki en R,Springer Series, Denmark, 9-11(2008)
nemli fark R nin bir paket program deil is-
tatistiksel hesaplamalar ve grafikler iin kulla- [4] Everitt B. S. , Hothorn Torsten , A Hand-
nlabilecek bir istatistiksel yazlm gelitirme book of Statistical Analyses Using R, London
ortam ve programlama dili olmasdr.[13] 1-3, 4-5(2005)

Windows ve Unix platformlarnda kullanla- [5] http://www.ats.ucla.edu/stat/R/library/bo ots-

bilen S Plus ile Windows, Unix, MacOS plat-
formlarnda kullanlabilen R, kullanc ara yz
dnda pek ok adan birbirine benzemekte
olup bu dillerden birinde yazlan bir kod ge-
nellikle dierinde de altrlabilir. Ancak sz R?,(2009)
dizimi kurallarndaki baz ufak gzken farklar,
komutlarn iletilmesi sonucu farkl sonular
kmasna neden olabilecek kadar nemlidir.[7]
Bu iki dili birbirinden ayran en nemli zellik
Ihaka ve Gentleman tarafndan gelitirilmeye
balanan ve R Core Team tarafndan gelitirilme-
si devam eden Rnin cretsiz bir dil olmasdr.
trap.htm, R Library: Introduction to Bootstrap-
ping, Ucla Academik Technology Services
[6] http://www.r-project.org/, What is
[7] Ihaka, R., & Gentleman, R., R: A Langu-
age for Data Analysis and Graphics, Journal
of Computational and Graphical Statistics,
5(3), 299-314 (1996)
[8] Lumley T., R Fundamentals and Program-
ming Techniques, Birmingham 3-4(2006)

Bu almada, yeni gelitirilen istatistiksel [9] R Development Core Team, R Language

yntemler iin yazlan paketlerin kullanclar Definition, 2-8, 26(2008)
tarafndan kolaylkla yklenebildii ve ista-
tistikte nemli bir alma alan olan dayankl [10] R Development Core Team, R Data Im-
(robust) istatistiksel yntemleri kullanmak iin port/Export, 2-4(2008)
gereken fonksiyonlara sahip olmas nedeniyle
zellikle bu alanda alan aratrmaclar ta- [11] R Development Core Team, R Internals,
rafndan tercih edildii gzlenen ak kaynak 11-12(2008)
kodlu ve cretsiz bir programlama dili olan R,
tarihesi, yardm seenekleri, nesne kavram, [12] R Development Core Team, R: A
fonksiyonlar ve dier zellikleri ile incelen- Language and Environment for Statistical
mitir. R, akademik almalarn yan sra is- Computing,182-183(2009)
tatistik ve matematik eitiminde de lisanslama
problemi olmadan ihtiyalar karlayabilecek [13] Statistical Computing Group, Very Ba-
gl bir alternatif oluturmaktadr. sics of R(Windows), Research Data Servi-
ces, University of Pennsylvania 2-3(2008)
4. Kaynaklar:
[14] Venables W. N. , Smith D. M. , the R De-
[1] Braun W.J.,Murdoch D.J.,A first course in velopment Core Team, An Introduction to R,
statistical programming, Cambridge Univer- 2-6(2008)
sity Press, England, 1:13-175(2007)
[15] Wegman E. J. , Solka J. L., Statistical
[2] Crawley M. J. , The R Book, Wiley seri- Software for Today and Tomorrow, in Ency-
si, England, 9-97(2007) clopedia of Statistics, John Wiley, (2005)

297