541- GEMMAAN1M_. LIB.

I fft2:
sum coram ipso quasi in pace, id est doctores liabens A _ a me auditc. Semper in horfis liabila viiitilum, e_
fortissimos ccu lurris, et qui parvuios nutrire sciant. scito quod amici, id est angelici spiritus, et anima;
Vinea fuil pacifico in ea, qum habet populos. Vinea, sanctorum sempcr tc coiisiderant, et tuo gaudent
id est calholica Ecclesia fructu abundans iidei fuit profectu.
pacifico, id est Cbristo, qui omnia pacifieavit. Tra- YERS.15, 11. Fac mc nudire vocem tnam,ii
didit eam custodibus prophetis, vel apostolis, vel an- est vox prsedicaiionis, quantum vales, semper au-
gelicis dignilalibus. Vir afferl pro fructuejus mitle diatur a me. Ad hsec spousa respondet: Fuge, di-
nrqenleos, id est in retribulione seterna liujus vinea* lecte mi, cl assimilare caprem hinnuloque cervorum
affert mille argenteos, id est pro acquisitione regni super montes aromatum. Ac si aperledicat, quoniam:
coelestis cuncta quae mundi sunt relinquit.. in cai-ne apparens, praecepta ac dona vilae mihi de-
VERS.11-12. Vinea mCa coram me est. Yox fers, nunc his pcraclis" rewertere in sinum patiis.
sponsi. Yerum etsi de aliis commendem custodibus, 0 mi dilecte assimilare capreoe liinnuloque cer-
tamen te semper habeo in mea prsesentia, videns el vorum super montes aromaUim. Et hoc mihi sit
retiniiieranslaboris ttii devoiionem in omnibus. Mille solatium, quia continua visione nequeo te cerncre,
tni pacifici. Mille, subaudilur argenlei, quasi dixis- saltcin crebra visitatione me consolari memenlo.
sel: Qui pro amore meo cuncla sua dimillunt in
pacehabeant reservata; signaiis simpl_ck>ie_iu Ec- Exvlicil expositio in Canlica canlicorutn.
clesla, qui omnem suam substantiam milienario nu- Unn< cecinit Solomon mira dulcedine librum,
mero designatam, pro charitale Dei amittant, Et Qui tenet egrcgias sponsi sponswquecamainas :
ducenti his qui cusiodiuni fructus ejus, id est aiyen- jQ Et thalami memoral socios sociasque fideles.
tei, liis qui custodiunt fructiis ejus, qui sunt d.ocfco- IIas, rogo, mente ttta, jttvenis, mandarememenlo.
res sancfi, qui omnia mundi dimilfunt, et in verbo Hwc libi vern canuntvitw precepta perenitis,
proedicationis laborare non cessant, in duplici re- Qttibus ille tttis male frivolafalsa sonctbit.
lnuneralione, quse centenario numero designalur, Ecclesiw el Cliristi laucleshic inde canentes : [nis.
donantur. falsihmc meliora Maro-
Caniica stinl, minui [)it(jfnf|
Quia loculio nostra finienda est, hoc ultimum vale

HONOMI AUGUSTOBUNENSIS

OPERUM PARS TER-TIA

LITURGICA

GEMMA ANIMiE
SIVE --,
De divinis officiis et antiquo ritu missarum, deqtie horis canonicis et lolius annis
soiemnitatibus.
(Bibl. Patr. XX, p. 1046, ex edit. Melchioris Lotteri, Lipsiensis urbis typographi, anno 1514 data.)

FRATRES HONORIO SOLITAIUO.

Agmen (114) in castris mterni regis excubans, sttb impetu vitiorum undique irruentium desnduns, idoneo
instruclori armorum laureari in iriumplio vitiorum, divinorum sacramenta officiorutn scire volenlibus. Sed
parlim penuria librorum, partim mullimodorum-occupatione negotiontm, minime valenlibus, rogamus le,
quemadmodumin midtis aliis, ita el inhoc negolio nobis velis stylo prodesse.
RESPONSIO HONORII

Postquam, Christo favenie,pelagus Scfipiurm prospero cursu in summa to.lius transcurri, alquenaufragosam
cymbam, per syrtes ct piralas multo sudore evectam, vix ad optatum lillus appuli, rursus Itabilatores Sion
tne in fluctus cogitalionum intruditis, et nec vires recolligere, nec navis arinamenta reficere sinitis. Dicitis
enim nunc tetnpus esse laborandi, postea requiescendi; nunc tempus seminandi, postmodum fructus perci-
piendi: hac spe coactus sum onus vires meas excedens subire. Paliens vcs oratwnibus me ad iler expedu-e,
qucitenusponderegeccalorutn deposito ud dcsideratum quielis porlum liceat fixa anchora pcrvenire. Vesl'a
iiaque jussione funes verborum a porlu otii solvo, quassatam naviculatn sitjli proceltis meditalionum impello,

(ili. .Toan.Trilliemius hoclaudans principium, auclorem coiilirmal, sfylusque indicat, ca'tcris eju*-
opusculis respomiens.
43 HONOHIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. S4i
tela sentcntiarum dislendens vcnto, spcm seminis commitlo. Ipse aittem secttndum cursum tribuat, qni nutu
mare ventosquetranquillat.
Honorii prmfatio in Gemmamanimm.
Plerosque vesania captos piget we menie considerare, quos non pttdet abominanda poetarum figmenta ae
eaptiosa philosophorum argttmenta summo conamine indagare, quw mentemideo abstractam vitiorum nexibun
irtsolubiliter solenl innodare, religionem auiem Chrislianw professionis penitus ignorare, per qttam animam
iiceat perenniler cttm Deo regnare. Cttm sil summw dementimjttra lyranni velle scire, et edicla summi impe-
raloris nescire, alqtie ea qttm quolidie neccssurio facias non intelligere. Porro quid confert animw pttgna
Hectoris, vet disptttatio Plalonis, atit carmina Maronis, vel nenim Nasonis, qui nttnc cum ccnsimilibus sttis
siridenl in carcere infernalis Babylonis, sub Iruci imperio Plutonis. Dei autem sapientia maxima gloria httnc
cumtdat, qui proplteiarum et aposlolorum facta et scripta investigandojttgiter ruminat, quos nttnc in cmlestis
Hierusalem palatio cum rege gloriw exsuitare nemo dubitat. Sapienlum namquejttdicio tantttm differt a nott
intelligente inielligens, quantum a cwcovidens. Qui enim non iiitelligit qum agit, esl ut cwcus, qtti nescit quo
vadat; ei ut Tantatus in mediis undis siti depcrit. Et licel simplicitas fidelium Dco nostro placeat, tameit
inlelligentiatn sapienlum quantum lucem prm tenebris approbat. Ob hanc causam ttt jussistis, libellum De
divinis officiisedidi,' cui nomen Gemmaanimm indidi. Quia videlicet veluti attrum gemma ornalur, sic anima
divino vfficio decoralur.

LIBER PRIMUS.

DE MISSJE SACRIFICIOET DE MINISTRIS ECCLESLE.

CAP.I. Dicendorum sttmma libris qualuor. A rex regum, legatione ^atris in mundum fungitur,
In primis ergo De tnissa, per quani nobis vita ab angelis et pastoribus pastor, Ecclesiae typum
reddilur, et de Ecclesia, in quo agitur, et de mini- excipilur gerentibus. Qui filios Dei, qui erant di-
slris Ecclesise, perquos celebralar, videamus. Deinde spersi, iu unam fidem congregat, mundum variis
De (reliquis) Horis, quse sunt debitum nosirse servi- signis subjugat. Oppressos a diabolo liberans d^
tutis, edisseramus. Terlio De solemniiatibtis anni inferno educit, in patriam paradisi inducit. Hoc to-
dicamus. QuartoDe concordia officiorumrite subjun- tum reprsesenlat nobis processio episcopi, qui gerit
gamus. figuram Christi.
CAP.II. De missa. CAP.IV. De processioneepiscopi.
Missa quatuor causis nomen acccpit: duabus a Postquam campanse sonaverint, poulifex ornatus
"egatione, et duabus a missione. Missa quippe di- proeedit, quem septem acolylhi cum luminibus prse-
citur legatio : I" Quia in ejus officio nobis legalio eunt, post quos septem subdiaconi cum plenariis
Christi reprsescnlatur, qua pro humano genere pa- incedunt. Item post hos septern cliaconi gradiuntur,
tris legatioiie fur.gehanir. 2 Item missa legalio di- quos duodecim priores sequuntur. Post hos tres
titur, quia in ea sacerdos pro Ecclesia "a"d Domi- acolyli cum Uiuribulis vadunt, qui incensum ge-
mim legatione fungitur. A missione, missa dicitur: " runt. Post quos Evangelium ante episcopum ferlur,
1 Quia poptilus, qui quasi ad judicium convenit, quod ipse inter duos ambulans sequitur, eumque
peracla causa a judice dimittilur. 2 Itern a mis- principes eum populo comitantur. Qui, dum choruni
sione diciiur, quia populi conventus, qui ad Vespe- iiigreditur, a cantoribiis cum versu, G/ori Patri,
rain, ct ad Matutinas qtiasi jure tenetur, celebrato excipitur, Quibus ipse pacem porrigit, deinde ad
sacriflcio dimittitur. altare vauil, finilo cantu orationem dicit, et lunc
CAP.III. De primo offtcio. sedere pergit. Quidam de ministris cum eo sedeni,
Missa aulem in scptem olTicia distinguitur. In quidam ei assislunt: boc quasi pra;seiitiam Christi
primo quorum Christi legalio agimr, qtiam Moyses nohis exhibel.
prsefigurasse cognoscitur, qui Deus gemilium, papa CAP.V. De campanis significalio.
sacerdolum, rex populorum legitur. A Deo namque Campanoe sunt prophetse. Campanae souabanl,
Deus Piiaraonis, prophela Aaron sacerdotis, dux po- quia prophetse Christi adventum praenunliabant.
puli constiluilur. Hic legatione Dei in JEgyplum Pontifex templum ingreditur, et Chrislus hunc mun-
fungilur, a seniorihus et populo suscipilur, popn- dum, id est Ecclesiam, ingredilur. Episcopusde sa-
lum dispersum congregat, iEgyptum signis perdo- crario oruatus procedit, et Chrislus de utero virgi-
mat, oppressos a lyranno de dura servitute liberans, C jiis decore iudutus tanquam sponsus de thalamo
de jEgypto educit, in tcrram promissionis indiicit, processit. Diaconi, et subdiacoiii, et acolytbi, <[in-
Sic Chrislus Dcus deoruin, sacerdos saccrdotum, cpiscopum pncccduni, designant prophelas, et s?.-
 S-l." GEM.MAAIsia.JE. - LID. I. 545
pientes, et scribas, qui adventtim Cltristi in carne A quihus Chrislus in Gloria in' excelsis ciiiii angelis
mundo nuntiaverunt. Diaconi propiieias significant, collaudatur.
qui Chrisluro jam vcnisse, et ailhuc venluium populo CAP.VII. Ingresstis episcopi qttid significet.
prsedicant, et ex Evangelio fuluram vitam nuntiant, Episcopus ingrediens pacem clero ponigit; quia
Subdiaconi cuni plenariis sapientes prseferunt, qtii Chrislus mundum ingrediens pacem humano generi
pleiiitudinem Divinitatis in Chrislo corporaliler re- atlulit, quam in primo pai-enle amisit. Deinde sau-
tulerunt. Sapientia, id est subdiaconi vadunt in me- ctuarium intrat, inclinans coram altariorat, confes-
dio adolescenlularum tympanistriarum, ut doceanl, sioneni facieus. Indulgciitiam imploral, quia Chri-
quem lympanistse laudare debeanl. Tympamstse sltts Iliertisalem passurus inlravit, pro nobis iavan-
sunt cantores laudesresonantes.Adolescenlulaesuiit, dis se in niorlem inclinavit; -in coena Patrem pro
novse Ecclc-siaeDeum laudantes edoroita carne. Aco- Ecciesia oravit, poenitenti et confilenti Petro, vel
lytiii cum luminihus typum Scribarum gerunt, qui latroni, deinde omni populo perfectam; donavit.
liimen scientiae Scripttuas exponendo fidelibus mi- Post boc duos sacerdotes osculatur, quia per Chri-
nislraverunt. Qui ideo singuli septem decernuntur, sfcum lapidem angularem duo paricles in una lida
<juia per septem dona Spirifus sancti sacramenta copulanlur. Deinde cseteris ministris a dextra pa-
niissae perficiuntur. Priorcs cum capellanis, qui eos **cem dabit, quia Chrislus pacem his qui longe, et
sequuntur, duodecim apostoii accipiuntur. Tres his qui prope prsedicavit, el ab Orieiiteet Occidenle
acolylhi, qtii thuribula ctim incenso ferunt, sunt venieus in vinculo pacis sociavit. Altare et Evange-
tres magi, qui niuiiera nato Christo oblulerunt. lium osculatur, quia passione Christi homines an-
Evaiigelium anle episcopuiu porlalur, quia per do- gelis in pace sociantur. Per altare iiamqtie Judsei,
etrinam Chiisti nobis via ad vilam paratur. Epi- per Evangelium gentes denolaiitur. Posi hseet'.uri-
scopus a duobus deducitur, et Christus a duohus buliim accipiens, aliare thurificat in figura angeli
Testameiitis per prophelas et apostolos mundo inve- qui in Apocalypsi cum aurco thuribulo altari asti-
hilur. Turba populi episcopum comitatur, quia Chi-i- tcrat, c!equo fumus aromatum in.coijspcctu Domini
stum populus fidelium ad coeleslia sequi conatur. ascendebat. Quia Christus magni consilii angclus
Duni prsesens offieium agitur in Ecclesia non sede- in ara crucis se pi'0 nohis obtulit, cujus corpus thu-
iur, quia labori Ghrisli depulantur qui ad cultum ribuium Ecclesia; fuit. Ex quo Deus Pater suaviia-
Dei vocantur. tem odoris accepit, et propitius mundo exslitil. Fu~
CAP.VI. DecurruDei. mus aronialuni, oraliones sanclorum sunt, qu;e su-
Interim dum chorus canlat, episcopus quasi in | per aram Christum, per charilalis ardorem, vel illu-
curru veetus ad solemnitatem vadit, quia currus niinationis Spiritus sancti carboues incensi ad Deum
Dei decem millibus multiplex legitur, et comitatus ascendunl. Deinde altare osculatur; quia Christus
episcopi decem ordinibus dislinguitur, scilieet: Pri- pro noslia pace in ara erucis immolabaiur. Deiude
mus ordo,sunt ostiarii; secundus, lectores; lertius, Gloria in cxceisis incipit, et chorus concinil; quia
exorcistse; quarlus, acolythi; quintus, subdiaconi.; Christus per morlcm suam gloriam angelorum ho-
sextus, diaconi; septimus, presbyteri; octavus, can- roinibus rcsliluit, in qua sanetorum populus lseta-
lores; nonus, laici; decimus. femiiise. Ita Christus bundus laudes perslrepit. Deinde ad populum so
mundum inlravit, dum prophetarum chorus ceci- convertens, Pax vobis dicit, quia Cbrisfus a mor-
nerunt, curru Scripluroe veclus, sanctorum ordini- tuis rcsurgens, pacem Ecclesise reddidit, suisque
bus comitatus. Canfores venientem episcopum cum Pax vobisdixit. Deinde in dexlera parte oralionem
Gloria Patri excipiunt, el angeli Chrislum advenien- dicit; quia Chrisms jani de morte ad vilam transiit,
tem c.um Gloria in excelsis susccperunl. Duo cbori nosque de exsilio in palriam frauslulit. Oratio au-
laudes concinunl, quia duo populi scilicet Judsei et teni illam benedictioijem significat, qua coelosas-
gcntiles Christo advenienti cum laudibus occurre- ccnsurus suos bencdicebat. His peraclis, episcopus
runt. Per cantum Introitus, accipitur laus Ecclesise D sedere pergit; et Chrislus, omnibus rite peraclis,
de Judssis; per Kyrie eleyson vero laus Ecclesisede coelos ascendit, et in dexfcraPafcrissedens quiescit.
gentibus'. Per Gloria in excelsisautem utriusque coa- Quidam etim episcopo sedent, quidam ei assisfcunt.
cors laudalio infideTrinitatispro adipiseendaaequa- Qu-a quidam elecli nunc cum Christo requieseunl,
litate angelica; dignitatis. Per introitum qucqueor- plurimi aclhucin labore ei hic serviunt.
do patriarcharum nobis reprseseiitatur, per quos CAP.VIII. Quid cereostala.significen.i.
Christus venturus prsefigurabatur. Per versum pro- Episcopo ascendente ad sedem, ccreostata mutan-
pheticum ordo prophetarum insinuatur, per quos tur de locis suis in ordine unius lineae, excepto pri-
Christus nasciturus pronuntiabatur. Per Gloria Pa- nio, usque ad allare. Per cereostata varia dona
tri ordo apostolicus commemoratur, per quos Chri- sancti Spiritss exprimuntur, per lineam unam, uni-
stus jam venisse prsedicalur, a quibus et Trinifas tas Spiritus sancii in singulis donis denotatUr. A
Ecclesiseinsinualur. Per introitum secundo repeti- primo incipit, quia Spirilus sanctus a Christo pro-
Him ordo doctorum notalur per quos Christus ad- cedit usque ad allare, id est ad corda electorum per-
buc venturus ad judicium narratur,- Porro per Kyrie veiiit.
eteysondivcrsarum Iiuguarum populi dcclarantur, a
 ji7 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. - LITURGICA. 5'<8
CAP.IX. Quid minislri designant. A lus sancti. Oeus in medio stans esl Chrislus.
Diacones, qui episcopum prsecedentes allare oscu- Deinde lumiiiaiia ordinatim versus episcopum dis-
lantur, designant justos, qui ante Christi advenlunil ponuntur; quia septem dona Spirilus sancti per
pro verilate patiebantur. Deinde post episcopum1 Christum Ecclesiae dislribuuntur. Acolythus, qui
erecli stabunt; quia plurimi Cbrisli vestigia se- fert ihuribulum, designat Joseph qui undique eir-
quenles pio eo niortcm subierunt. Quidain a dex-- cumtulit Chrislum : significat etiam Paulum apo-
tris, quidam a sinistris stant; quia dexlra contem- stolum, qui praedieando Chfisti odorem portavit
plativam; sinistra aclivam vitam siguilieat. In dex-- per totum mundum. Sex, vel quatuor, vel duobus
tra stautes sunt, in conleniplativa vila Christo mi- niinislrare non lieet, quia par numerus divitli po-
iiistrantes. ln sinistra consistentes, sunt in activai lest, et Ecclesia scindi non debet, et ideo numcro
vita Cbristo servientes. Duo diaconi vicissim va- Deus impare gaudet (VIRG.,Eclog. vin, 75).
dinit altrinsecus oscuiari lafera altaris; quia Chri- CAP.XII. De thuribtdo.
stus misit binos discipulos aute faciem suam ini Thuribulum namque significat corpus Domini-
omuem civitalem. Osculum eorum significat, ut in- cum; incensum, ejus divinitatem; ignis, Spiritum
trantes dicunt : Pax Ituic domtti; altare, corda ele- sanctum. Si est aureum, signat cjus divinitateni
clorum. Postea reverluntur ad episcopum; et dis- " omnia pj-_ecellentem; si argeijteum , demonsliat
cipuli reversi sunt ad Christuiii nunliantes cpera ipsius liumanilatem omnium sanclitate nilentcm:
signoruin. Quot diacones, tot subdiacones, et aco- si cuprcum, declarat ejus carnem pro nobis fiagi-
lythi esse dehent. Septem diacones ideo suiit, quia lem; si ferreum, insinuat ejus cariiem lnortnaiu in
apostoli septem diacones in minislerlum elegerunt. resurrectione niortem superantein. Si quaiuor li-
El quia septem dona Spirilus sancti sacramenta neas habel thuribulum, siguiftcat quatuor elemenlis
niissse conficiunl; ideo etiani septem diacones mi- constare corpus Dominicum, quod quatuor virtuli-
nistrant, quia seplem diseipuli posl resurrectioiieni bus, prudentia, fortiludine, justitia, temperaiitia
in piscando laborabant, quos ad praudium invita- fuit plenum. Quinta linea, quoe thuribulum abinvi-
bat. Per septem subdiacones, septem columnse do- cem separat, dcsignat aniinam Chrisli, quse se niorle
nius sapientiae accipiuntur. Per septem acolythos, a corpore seaueslraverat. Si autem tribus lineis
septem lucernse labernaculi, vel septem candeiabra coiitinetur, sigmficat quod humana caro, ei anima
in Apocalypsi intelliguntur. Si quinque d.acones nii- rationahs, et verbi divinilas una persona Christi ef-
nistiant; tunc bos quinque designant, qui DomiBO iiciliir, quarfa quse partes dividit, est poteslas qua
in jesuscitafioiie puellse adfuerant (Marc. v). Quin- .-, animam pro ovihus iu morte posuit. Si vero tantum
que autem subdiacones seiviunt, quia hsec sacra- uua linea sustentatur, designat quod ipse solus abs-
ineiila quinque partes Scripturae docuerunt. Vetus que sorde a virgine generatur, et solus liber inter
enim Testamenfum in lcgem el proplietas dividitur : tnorlv.cs (Psal. LXXXVH) prsedicaiur. Circulus, cui
Novum iu Actus apostolorum el Epistolas eorum, hsec omiiia innectuntiir, esl divinitas a qua iucc
el prophetiam Apoealypsis partitur. Quinque acoly- omnia continenlur, cujus majestas nulio termino
thi sunt, quia quinque iibri Moysi hsecniysteria les- clauditur.
tilicati sunt. Tres diacones s; miiiistraiit, significant CAP.XIII. De Ecclesia, el secundo offtcio.
tres aposiolos qui Domino in monte transfigui-alo In superiori cflicio de capite noslro Cliristo. hi
aderant. Tres subdiacones sunt, quia lex etpsalmi sequenti vero de corpore ejus Ecclesiu agilur. Qu.ini
et propbela; baee sacramenta prsedixerunt. Tres Maria soror Moysi prailigurabal, quse populo iibe-
acolytbi serviunt, quia fides, spes el citar.itas haec rato prseeinehat, et turba canticum respondebat.
mysteria perficiunl. Unus diaconus si minislrat, il- Sic, Christo residente, lector Epistolam in pulpilo
lum adolescentem qui Domino in passione adbsesit, recilat et chorus cantuni resonal; quia, Christo in
scilicel Joaiinem, significat, quando rejecta sindone ccelis residente^ doctorum ordo Scripluram mundo
(Marc. xiv) nudus profugit; per unuin quoque dia- D intonuit, et omnis ubique populus laudem Chrislo
coiium designatur Stephanus, qui solus sua morte sonuil. Altior Iocus ponitur episeopo, ut superin-
Christum est consecutus. tendat, et tanquam populum cuslodiat, ut viiiitori
CAP.X. Quid subdiaconus designat. locus sit ut vineam cuslodial. Sic Dominus iu alto
Unus subdiaconus servit, quia universilas Scri- cceloruin sedens custodit currum suuni, id est eivi-
ptura; hoc sacramentum docuit. Ab uno aeolyfho tatem suam, videlicet Ecclesiam.'
servitur, quia in unitate laniuni Ecclesiae boc sa- CAP.XIV. De subdiacono,
cramentum couficitur. Subdiacono legente, solemus sedere. Lectio, est
CAP.XI. Quid acolyihi designanl. prsedicalio; sessio et auditorum responsio, creden-
Acolythi usque ad Kyrie cleyson lumina lenent, tium confessio. Lectores et cantores sunt Domini
quia doctores, illuminatores Ecclesiae, verbo et negotiatores. Subdiacono Epistolam legenle, cerei
exemplo lumen fidelibus praebere debent, quoadus- verso ordine ab oriente in occidentcm disponuntur,
que ipsi Domini moribus invocare incipiaiil, et quia lumen doctrinse ab Oriente in Occidentem, id
Christum veram lucem oninem auiniam illuminare est per totum orbem per apostolos dilTundebatur.
eognoscant. Seplem ccrci stinl sepiem dona spiri- Per Gradualc, conversio Ecclesise de JudseisinlellL.
 549 GEMMAANIM_. LIB. I. 50
gitiir.per Tcrsnm, coiiversio degenlibus accipitur. A i operarii cum de agro hujus mundi redeunl, seter-
Per Pdlcluia utriusque in" fide laetitia expriinitur. nuin convivium cum Domiho suo ineunt.
Sequentia, cantuni viclorise designat, qua juslorum CAP.XVIU.-De figuraalia.
animse in Deo vivo pro sua liberatione exsultaiit, Episcopus tribus horis missae sedet : scilicet dum
sicut filii Israel pro sua ereptioue canticum viclorise Epistota legitur, dum Graduale et Alleluia canitur;
canebant. Unde quidam longam pneumanl cum.pr- quia Christus tribus diebus inter doctores in templo
gahis jubilant, qua; jubilum vocatur; quia plausum sedisse legitur. Subdiaconus, qui Epistolam legit,
victorum Isetanlium imitaiiiur. significat Joannem Baptistam qui ante Chrislum
CAP.XV. De episcopo. prsedieavit. Per Epistolam quippe Joannis prsedicatio
Episcopus a dextris allaris sedens, versa facie ad accipitur; per Evangelium Christi praedicatio innui-
ciiorum laborantes intuetur, quia Christus a dex- lur. Ideo Epistola Evangelium prsecedit, quia Joan-
Iris Dei sedens versa facie ad Ecclesiam singUlorum nis prsedicaiio preecessit.-Et, sicot Joannes prsecur-
corda intuetur, et pro se laborantes remuneiari pol- sor Chrisd memoratur, ita Epistola ante Evange-
licetur: uhde dum Stepbanus (Act. vn) pro eo-la- lium, quod est Christi. Prseconatur Evangelium in
boravit, ad adjuvandum eum surrexit. altiori loco quam Epistola legitur, iquia Christi prse-
CAP.XVI. De canloribus. I dicatio dignior quam Joannis cognoscitur, Subdia^
B
Caulores qui choros regunt, sunt apostoli qui Ec- conus tamen in eodero pulpilo, quo et diaconur, le-
clesias laudes Dei iiislruxerunt. Hi qui Graduale git; quia omnis populus Joannem Christum esse pu-
canlant, signilicant eos qui in. activa vita Cbristo tavit. Graditale, significat vocationem apostolorum,
serviunl. In gradibus cantantes stabunt, quia jusli qua se ad Christum converteruut. Alleluia vero, Ueti-
de virlu.e in virtuteni in scala cbaritatis ibunt. Qui liam eorum quam de prseseulia Christi et miraculis
Alleluia cantant.designant eos qui in contemplaliva ejus liabuerunt. Sequentia vero, animseeorum jubi-
vita Christum laudant. Hi cantantes altius consi- latiouem qua de promissa spe exsultaverunt. Hic
sfcunt; quia tales in celsiludine virtutum coelestia EpiscopusministrosEcclesia;ordinat;quia elMoyses
contemplando scaiidunt. Sequentianichori alterna- Aaron, etlevitas in miuislerium labernaculi ordina-
lim jubilabunt, quia frequentioe angelorum etbo- vit, et Christus septuaginta duos ordinavit, quos iu
'
niinuni in domo Dei Domiiium in sseculum sseculi predicalioue deslinavit.
laudabunt. CAP.XIX. De lertio offtcio,
CAP.XYH. :De servo arante. In tertio otticio ad caput redilur, ct prsedicatio
Legilur in Evangelio de servo arante, quod, per- p^ Chrisli nobis ad memoriam reducitur. Hoc ofiicium
aeto opere de agro, domum redeat, et post servi- Moyses prsefiguravit, quando in monlem ad Domi-
iium Domiijo suo impensum ad convivium recum- nuin ascendit, et ab eo tabulas testanienti aceepit.
bat (Lttc. xvii). Ager Dei suut corda fidelium, servus Domiuusque, cunclq populo audiente, mandata pro-
arans estordo prsedieantium; per lectorem Epistpla; posuit, et Moysesjustifcias-legisexposuit, etpopulus
doctores exprimunlur, qui.agrum Dei prsedicando se nnia servaturum respondit (Exod. xix). Sic dia-
coluerunt; per responsionem, fideles qui per bonam conus ad episcopum vadit, libruin ab altari accipit,
operalionem j-espondentes fructum justitise protule- Evaijgclium, iiiquo divina prsccepta sunt coram po-
runt. Aralrum, est noslrum servilium. Boves binc pulo legii. Episcopus sermonem faciens populo ea
inde traheiites suiit utrinque totis yiribus Domino exponit, et populus per Kyrie elvyson, clerus autem
canentes. Priecentor qui cantanles manu et voce per-Ciedo in unitm Dcum, se spondet cuncta serva-
incitat, est servus qui boyes stimulo miiians dulci lurum. Qualiter aulem hoc per Cbrislum et apqsto-
voce bobus jubilat. Lector, legem Domini dat audi- los sit gestum, breviter eet dicendum.
toribus qui nuper vocati sunt per officiacantorum CAP.XX. De diacono.
iii scliola Dei ad nuptias. Scbola, dicitur voCatio, in Per episcopum, reprsesenialur nobis Gbristus; per
qua si quis adhuc surdis auribus cordis torpescat, jj ] diaconum, ordo apostolicus. Diaconus qui legit, est
cantor cum excelsa tuba sonat in aurem ejus dul- Petrus qui pro oninibus respondet. Episcopus lectu-
cedinem melodise, ut excitetur. Cantores qui re- rum diaconum benedicit; quia Christus convocatis
spondent primo caiienti, vox est auditorunl quasi apostolis, benedictione eos replevit, dum eis potesta-
evigilanlium et Domihum Iaudantium. Yersus, esl lein super omuia dsemonia dedit, et eos regnuni.Dei
arans servus per dulcedihem moduiationis corda praedicare misit (Luc. ix). Diaconus Evangelium ab
carnalium, quae se aperiunt niore sulci in confes-. al.lariaccipit,legerepergit.quiarfe Sionlex,eiverbnm
sione voeis et lacryiriaium. Aranl qui aratro com- Domini.de Hierusalem cxivit (Isai. n). ln boc quippe
punctionis coi'da scindunt, in Iectione pascilurau- loco, altare Hierusalein designat, in qua apostoli
dilor quasi quodammodo bos. Bos ad hoc paseitur, verbum pi-aidicalionis a Domino - acceperunt, et
ut in eo opus agriculturae exerceatur. Bos esl prse- exeunles per tolam terram prsedicaverunt. Diaconus
- dicator, cantor, quodaiiimodo bubulcus, qui jubilat in sinistro bracbio iibrum portat, quia sinistra prse-
bobus, ut liilarius. aratrum trahant, scilicet insti- senteiiivitam signilicat.Etinhac vita lanlum praedi-
gat canentes. ut luetius canant. Terra scinditur, cari Evahgelium debet; quia in ftilura vita nullus
quahclo corda auJilorum compuiiguntur. Tales doctrinaeget, nam omnes a minimo usque ad masi-i
5SI 1I0X0RII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. LiTURGICA. 552
inuinDominum cognoscent. Ab auslrali partc in am- A Deinde clerus et populus se signat. G7orta tibi, Do*
bonem ascendit, quia Chrislusa Bethlehein, quseest miHe,conclamat,quia Christum crucilixum se adora-
ad auslrum, Hierusalem venit, unde dicilur: Detts ab re, suis verbis obedire se pronunliat. Ita, dum apo-
auslro veniel (Habac. iii). stoli verba Dei prsedicaverunt, populi Dominum laa-
CAP.XXI. Quid dum candelw dcsignant. daverunt.
Duaecandelse Evangelium prsecedunfc;quia lex et CAP.XXIV. De bacttlis.
prophetse praecesserunt, quae Evangelium praedixe- Duhi Evangeliuinlegiiur, baculi de mauibus depff-
runt; duo candelabra quse prseferuntur, sunt duo nuntur; quia, pracdicanteEvangelio.jegalesobservan-
praecepta charitalis, qme pcr Evangelium instruun- tite a populodepouebaiitur. Ex legis quippe prsecepto
tur. Duo acolythi qui ea portant, sunt Moyses et baculos nianibus tenebant, qui paschalcm .agnum.
Elias, intcr quos Dominus ut sol in monte fulgebat edeiiles ad patriam tendebant. Secundum hunc mo-
(Malth. xvii; Marc, ix; Luc. ix). Dum Evangelium rem cantores in officioniissae baculos tenere noscun-
legilur, cerei in pavimentum deponuntur, quia um- tur, dum verus paschalis Agnus ber.edieitur : signi
brae legis, et senigmata prophetarum per lumtn ficantes quod hi qui ad seternam patriam et ad fe-
Evangclii ab humilibus intelligunlur. Perlecto Evan- *' slum angelbrum cupiunt festinare, esu coelestis agni,
gelio candelse exstiuguuiitur, dum per lucem Eva.n- et baculis contra hostes,.id est senlenliis Sciiptura-
gelii spiritualiter prolafse intclliguntur. Thuribuium rum conlra dsemoneSjSedebent defensare. -Hojsinter
ante Evangelium portalur, quia Christus odor suavi- Evangelium deponunl; quia cum ad Chrisfum quem
talis iu igne passionis pro nobis sacrificatus prsedi- Evangelium signat perveniunt, nullis Scripturarum
catiir. susfcentaculisindigebunt. Pcr baculos, ct sacerdotes
CAP. XXII. Qtiid designet, quod Evangclium in denotantur per quorum doclrinani infirmi in fide
ambone legitur. sustentantur, qui baculi in Evangelio deponuiilnr,
Evangelium in alto loco legitur, quia Chrislus in quia omnium sacerdolum doetrinae Christi Evange-
monte praedicasse perhibetur. Ideo et in sublimi le- lio poslponuntur. Tuuc etiam velamina capitis aufe-
gitur, quia sublimia sunt evangelica prsecepla per runlur; quia, Christo evangelizante, velamina legis
quae altitudo ccelorum scanditur. Ante Evangelium tollehantur. Et nos capila denudamus, quia revelaia
lumen ardet, eo quod evangelica doclrina Ecclesiam facie, non in senigmate, Doniinum in Evangelio vi-
iliuniinet, et quia verbum Dei lumen nobis ad vitam deamus (II Cdr. in). Perlecto Evaugelio, diaconus
prsebet. Diaconus secundum ordinem se vertit ad revertifcur ad episcoptim, librum ei offert ad os."u-
austrum dum legit Evangeliuni, quia in bac parte P landum, quem mox i-eponit in-lticum suum; quia.
viri stare solent quibus spiritalia prsedicari debent. apostoli, peracta praedicalioue, ad Chrislum reversi
Per viros quippe spirituales significantur, et per sunt. Scilicet et dsemonia in nomine ejus subje-
auslrum Spiritus sanclus designalur. Nunc au- cta retulerunt, quasi Iibrum in locum suum repo-
tem secunduni solitum morem se ad aquilonem suerunt, dum non sibi sed Domino cuncta ascri-
vertit ubi feminse slant, quse carnales significanl, pserunt.
quia Evangelium carnales ad spiritualia vocat. Per CAP.XXV. De sermonc.
aquiloncm quoque diabolus designatur,qui per Evan- Deinde episcopus sermonem ad populum facit,
gelium impugnatur. Per aquilonem enini infidelis quia poslquam Chrislus populo per apostolos inno-
populus denotatur, cui Evangelium praadicatur, ut tuit, ipse pmnibus prsedicare ccapit. Episcopus po-
ad Christum convertatur. pulum de poenileiilia, et fide, et confessioue instruit,
CAP,XXIII. De signis et salutatione diaconi. quia Christus pcenitentiam, et fidem in Deum et re-
Diaconus, cum ascenderit in analogium, primum missioncm peccatorum per confessionem et baplisma
salutat populum per Dominus vobisctim, quia apo- docuit. Post hsec populus Kyrie eleijson, et clerus
stoli, quamcunque domum praedicaturi intraverunt, Credo in unttm Detim, canlant; quia quod diaconus
primum per pax huic domui auditores salutaverunt. D legit, et quod episcopus praedicavit se credere aflir-
Cuin sequeniia sancti Evangelii dicit, signum sanctse mant. Ila poslquam Christus et apostoli populum do-
crucis fronli suse, in qtia sedes est vcrecundise im- cuerunt, fide recepla, lautles Deo personiierunt. In-
primit: per hoc se de verbis Domini non erubcscere teriinEvangeliuiJi cum incensoper cborum deferluj',
iiinuit. Qiii enim sermones Domini erubucrit, hunc Ct singulis ad osculandum porrigitur; quia apostoh"
Filius coram Patre et angelis in judicio erubescet Chrislum (odorem vitae)per mundum porlavei'iint,et
(Luc. ix). Crux quippe et Evangelium apud incredu- cunctis gentibus per verbum ejus pacem seternam
los magnae confusionis fuit opprobrium. Deinde os prsebuerunt.
signat, quia verba Dei se ore confiteri pronnntiat, CAP.XXVI. De qttarlo offtcioet de Ecclesia.
cum ore confessio ad salutem liat (Rom. x). Exinde In quarto officioad corpus Christi id est ad Ec
cor signat, ul spiritum elationis a se excludat, el ea clesiam significalio recurrit, et ejus aclionem nobis
qu;e orc confitetur ad justiliam innotescat. Igitur exprimil. Cujus liguram poptilus Israel olim praefe-
per cordis signationem, fides vcrbi accipilur; per rebat, quando Moysi de monte descendcnti diversa
oris signatioiiem, confessio Chrisli inielligitur; per dona ad faciendum tabernaculum oflercbal, in quo
fronlis signatioiiem, operatio Evangelii exprimitur. altare fiebal super quod sacerdos sacrilicia popttF
 SB3 GEMMAANIM_E. LIB. S54
inimolabai. Sic cpiscopo de pulpito descendenti po- A_ CAP.XXX. De sacrificio Christianorum.
puli diversas ebiationes offerunt, pro quibus sacer- Ita Christiani legale sacrifiiium offerunt, dum de-
dos et ministri sacrificium in allari cum canlu im- < cimas rerum suarum Deo dabunt. Votuntarium of-
molabunt. Ita Christo ad Hierusalem passuro de 1fertint, dum de jebus suis Deo servientibus aliquid
monte Oliveli descendenti turba occurrit, palmas conferunt.i Pro peccato offerunt, dum pro poeuitentia
fioresque cum cantu laudis obtulit, pro quibus iinjuncla sacerdotibus, vel religiosis, vel indigentibus
inse se sacrificiuni in ara crueis obtulit. Ponli-. ialiquid impendunt. Pro gratiarum actione offerunt,
fex reprsesentat Chrislum, ministri lurbam disci- dum i pro dignitate, velpro aliquaeollata gratia Dea
pulorum. Populi offercntes, sunt illi cum palmis oc- quiclquam offerunt. Dona offerunt, dum in aedificia
currenlcs; cantores cantantes, sunt Hosanna i-eso- eeclesiarum, vcl in ornatus earum aliquid conferunt.
naiites. - Vota offerunt, dum in bello, vel naufragio, vel aliquo
GAP.XXVII. De sacrificio. periculo positi aliquid voveut, quod liberali Deo et
Quitlam de populo aurum, quidam argentum, qui- sanclis offerunt. Holocausta offerunt, qui sseculum
dam de alia subslantia sacrificant. Sacerdos et mi- relinquuut etomnia sua vel indigenlibus distribuunt,
jiistri panem et vinum cum aqua immolanl. Qui au- ,. vel monasteriis conferunl. Hsecsacriiicia populi offe-
"
rum offerunt, siguilicant magos, qui Domino aurum runt. Sacerdotes autem et minislri Cbrislo instituente
oblulerunt. Qui argentum offerunt, designant eos, qui panem et vinum offerunt.
pecuniam in gazophylacium miserunt. Qui de aliis CAP. XXXI. De sacrificio panis.
rebus sacrificant, sunt hi, qui Domino necessaria, Hoc sacrificium idco ex pane fit, quia Cbristus se
quse Judas portabat, mitlebant. Et hos sighificant, panem vivum astriixit (Joan. vi), quem Scriptura
qui per Paulum et Barnabam apostolis oblationes panem angelorum prsedixit (Psal. LXXVII). Qui panis
Hierosolymam transmifctebant. Qui pancm oileruiit, fit absque fermento, quia Christus fuit sine peccato.
suntbi, qui spiritum suum in sacrificium laudis Do- Ideo autem panis ex fermento fit, quia Christus se
mino impendunt. Qui viiium offerunl, sunl hi, qui granum frumenti asseruit. Granum autem
per tritu-
animas pro fralribus ponunt. Qui aquam oiierunt, ram de theca sua excutitur coniumeliis et opprobiiis
sunt bi qui eorpus suum pro Chrislo ad snpplicia arefactus, a Judseis, et gentibus, qtiasi duobus
lapi-
tradunt. dibus, fiagellis alteritur, cribratus conspcrsus com-
CAP.XXVill. De tribus sacrificiis pastinatur, dum a suis separalus, sanguine proprio
Primo viri offerunt, qui fortes in Chrislo desi- perfusus cruci compingebatur, in qua quasi panis in
gnant, quia in primitiva Ecclesia justi (sub persecu- C igne passionis excoctus in immorialitalem mutaba-
toribus dura perpessi) vicliina Chrisli occubuej'ani. tur.
Deinde femiua; sacrificant, quse fragiliores signifi- CAP. XXXII. Be Ecclesia, et significalwne.
canl; quia tempore pacis fideles noii seipsos sed fdeo el corpus Chrisli de pane lit, qui cx muhls
hostiam laudis DominO immolant. Ad ulfcimum gi-anis conficitur, quia Ecclesia corpus Christi per
sacerdotes et ministri offerunt, qui doclores et iliud rcficilur, quae ex multis electis colligitur. Quse
ductores populi sunt, quia sub Antichristo lideles grana, scilicet elecli, flagello prsedicationis de theca
per diversa lormenta sacrifieium vinum se Chrisio veleris vitse excutiunlur, poenitentia arefacti, quasi
offeruht. duobus lapidibus moluuturi durn duabus legibus in
CAP.XXIX. De septem sacnficiis legalibus. scrutinio minutatim imbuuntur. Cribrali, conspersi
compastinantur, dum ab infidelibus segregati, aqua
Seplem autem sacrificia ab antiquis secunduni le- baptismatis renafci, vinculo eharitatis
, gem offerebantur, quse adhuc Chrisiiani imitantur. sanctum in fide per Spiritum
copulantur, ut panes in clihano ex-
Ritus iiamque Synagogaetransivit in religionem Ec- eocfi in candorem dum in camino tri-
clesise.Et sacrilicia populi carnalis mutala sunt in bulalionis examiiiatiniulantur,
ad imaginem Dei reforniftntur.
observantiam spiritualem. Sunt autem baec : Legale I Tali modo
panis effeeti de pane Christi reficiuntur,
sacriftcium, volttntarium, pro peccato, pro gratiarum et hi in seteruum non moriuntur.
aclione, dona, vola, holocausia. Sacr.ficium legale
obtulit, qui decimas vel pvimitias, vel ea qua; les CAP.XXXIII. De sacrificio vini.
proecipit, obtulit. .Voiuntarium sacrilicium obfculit, Ideo autem hoc sacramenium de vino iit, quia
qui aliquid de rebus suis Deo sponte oblulit. Sacri- Cliristus sevilem dixit, et Scriptura eum vinum ju-
ficitim pro peccalo obtulit, qui transgresso legis; cunditatis asseruit. Uva autem, in prselo duobus li-
niandato bircum obtulit. Sacrifieium pro cjratiartim _ gnis expressa, in vinum liquatur, efcChrislus duobus
actione obtulit, qui pro victoria 'munus Deo oblu- lignis crucis presstts, sanguis ejtis in potum fitleii-
lit. Dona oblulil, qui aliquid in ornatum lemplii bus fundebatui'. Ideo et sanguis Christi de vino con-
contulit, Voia oblulit, qui in periculo belli consti- licitur, quod de niullis acinis exprimifcur, quia per
tutus aliquid Deo vovit, quod postea solvit. Holo- illum corpus CbrisfciEcclesia recreatur, quse de mul-
causla obtulit, qui agnum offerens totum in altarii tis jiislis cohgregatur. Haec pressuris mundi, quasi
incendit. llolocausium namque totiun incensum di-- in torculari, calcalur, elChristo per oassiopes iccor-
eitur. poratur.
PATRCL. CLXXII. '18
 555 BONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS IIL LITURGICA. 55S
CAP. XXXIV. De iiqua. . A guril, digne suscipitur, Ampulla iii qua vinum offer-
Ideo autera boc sacriucium.de aqua iil, quia aqua tur, significat nostram devolionem, quse in vasculis
de Christi latere exivit, et Joanni angclus aquas po- cordis portatur. Archidiaconus ad ultimum aquani
pulos esse relulit. Et ideo aqua viho admiscetur, in calicem fundens episcopo offert, quia Chi-istus.
quia populus sanguine Christi redemptus, per aquam quem diaconus bic signat, Ecclcsiam sibi in passione
_"bapiismalis ablutus, perpastuni bujus cibi, etpotum miscuit, Patri in cruce "obtulit, et in ulfimo eorpus
bujus vini -Cbristo conimuniealur. Panis autem bic eapiti eonsociabit, cum regnum Deo et Patri tradi-
in carnem .cQin.erlitu.ry quia Christus, paschalis derit.
Agnus pro nobis oceiditur, et caro nostra a morte CAP. XXXIX. De oraiione sacerdotis.
redimilur. Yinum in sanguin.em transil, quia Ghri- Pbst aeceptuhi sacrificinm episcopus se inelinans
slus sanguinem fundens, pra.nobis animam posuit, coram altaris orationem Suscipe,. sancia Triinloft
ct animam nostram quse in saiiguine babitat a pec- dici-J, quia Christus ad pedes diseipulorum se in-
eatis expiayit. Sine aqua autem hoc saeramef.tuni elinans post traditum saerificium in eoena anfe
non conficitur, quia solius poptili causa hoe myste- mensam stans orationem ad Patrem fecit. Beindey
rium agitur, quiaet eo qtiotidie reficitur. orate dicit, quia Cbristus apostolos orare monuit,
CAP. XXXV. De forma panis. "' Dehinc orationem super oblatam secreto dicit, quia
Panis vero ideo in nioduni denarii formatur, quia Christus ih monte Oliveti secrefcd prolixius oravil,
pahis vitse Ubiisfcus pro denariorum numero trade- cum.ei angelus confortans eum apparirit. Spatium:
liatur-qui verus 'denarius in vinea laborantibus in silentii post Offertorium, illud teinpus significat,
prsemio dabitur. Ideo imago Domini cum litleris in quo Christiis ante passionem in Hierusalem latebat,
boc pane expfi':iifur, quia el in denario imago et no- velul pascbalis agnus, quem Judsei deciiua luha re
meu imperatoris scribilur, et per hunc panem imago clusum decima quarta luna inimolabant.
Dei in nobis reparatur, e nc.^ien nostrum iu Iibro CAP.XL. De Secreio.
vitse hotatur. Composito sacrificio sacerdos oralioncm sub si-
CAP.XXXYI. Cur quoiidie missa cav.atur. lenlio recitat, quia idem sacrificium in saerincio Pa-
Et si eriim Christus semel sua morte credehles frum absconditum latebat. In agno quippe Abel de-
rederait, hoe tamen sacramentum quotidie ob tres litesccbat, in arlete Abrahse pro Isaac se oecultave-
causas Ecelesia necessario repelit : Una esl causa rat. In agno pascliiili, in vitula rufa, iii hij-co emis-
ut in vinea Iaboranles, quotidie eo reficiantur; alia sario se celaverat (Levii. SYI). Tiinc poiilifex offert
ut bi qui numerq fidelium quotidie associantur, per pro populo sacriQcium, quia Chfistus pro Ecclesia
iilud Christo incorporentur; terlia, uf. memoria oblulit semetipsum, Tunc sacrilicium tharificatur,
passionis Christi quotidie mentibus fidelium ad imi- quia Cbristus odor suavilatis, pro nobis oblatus a
tailonem inculcetur. Tali aufcemordine offertur. Deo acceptatur.
CAP.XXXYII. De subdiacono. CAP.XLI. De Prmfatione.
Subdiaconus calicem in sinistra, patenam in dex- Sequilur in Prscfatione sacrificium angeloium, qui
tra, desuper corporale portat, quia subdiaconus in buic sacrificio interesse creduntur. Summo cnim Im-
Iioe loco Clnisium, calix passionem, sinistra prae- peratori, ut miliies, [assisfunt, et laudes suo Impe-
seutem vitam, patena crucem,dexlra seternam viiam, ratori concinunt; per ter aulem tria distincti Tr.i-
eoi-porale Ecclesiam signilicat. Et Chrislus calicem nifatem saci-ificiolaudis honorificant, cthostiam ju-
passionis in prsesenti vita bibit, qucm prius a se bilationis jugiter imitali immolant. Ideo et boe sa-
transfeni Patrem petiit. Per crucem autem gloriam cerdos alta _vocecantat, quia sacrilicium angelorum, -
Palris intravit, cujus passionem Ecclesia imilari quod est laus, repraesentat.
non desinit. Corpoi-ale mullo labore candidafcur, et CAr. XLII. De sacrificio angelorum.
Ecclesia per mulfcastribulationes Christo conforma- Angeli itaque et archangeli majestatem Dei lau-
tur. Subdiaconus noster Christus quasi patenam __ D dant, dominationes adorant. Potestates et principa-
cum calice portavit, quando crucem ad passionem lus admirando Iremunt. Coeli, id est throni, et vir-
Iiajulavit. tules jubilant. Cherubim et seraphim dulciler eon-
CAP.XXXVIII. De canloribus. celebrant. Hoc sacrilicium coiicentus angelorum Da-
Unus cantor oblalam cum favone, etvinum cum videt Salomon sunt imitati, qui instituerunlbymnos
ampulla offert, alter aquam vino admiscendam prae- in sacrificio Doniini, organis, et aliis musicis. in-
liet. Qui viiiuni offert significat Ecclesiam de Judseis, strumentis concrcpari, et a populo laudes concla-
quae legis ritum in Chrisli sacrificium commulbvit. mai'i. Unde solemus adhuc in officio sacrificii orga-
Qui aquam offert, Ecclesiam de genlibus, quse popu- nis concrepare, clerus canlare, populus conclamare.
lum gentileni Cbristo sacrificavil. Hi et duo lypum Sacrificium itaque laudis angcli immolant, dum
Enoeb et Eliae pjseferunt, qui Judaieum populum Spiiitus sanettis consonat. Ter Sancttis repetitur,
Christo in sacrificium oblaluii sunl. Oblata non quia Trinitas collaudatur, Dominus Deus seruel dici-
B.udismanibus, sed favonibus multo labqre candi- tur, quia unilas veneratur. Sacrifieio angeloruiii ccn-
datis offei-uut, quia Christi corpus ab bis tantum, iungitur sacrificium spirituum justorum, qui Chnstl
<pii carnem suam vitiis et concjpisccnliis crucifi- liumanitatcm adorant, et pro humani geueris re-
 557 GEMMAANIM^E. LIB.. I, ." 'EoS
demptione Cantatur : Benediclus qui venilin nomine A ._.dextra
( iocatur, quia sahguis eum aqua de laiere
Domiui. Hic hyninus partim ab angelis, parliin ab < Chrisli manasse praedicatur. Cum sacerdos Hanc
bominibus cpncinitur, qyua per Christum immola- '< igitur oblationcm dicit, se usque ad altare incliriat,
tum hUmariumgenus an.gel.isconjungitur,Iaus quippe < quia ibi passio inchoatur, qiti se usq.ue ad aram
angelorum est: Sanclus, sanctu-s, sanclus, Dominus crucis < obediens Patri pro liobis incliiiavei-at (Plii-
Deus-Sabaolh. Pleni sunl cczii et lerra gloria tua. < lipp. n). Deinde oblata, vel calix iu manu sacerdoiis
Eosanna.in cxcelsis. Laus vero bomijiuro. est: Bene- iexaltatur, quia Christus pro salute nosfraIn cru-
dictus qui venit in nomineDomini. Hosanna in excel - < ceiii Icvatiir, et sanguis ejus in redemptioiiem nosiri
sis. In hoc cantu se signant, quia signuni Ghristi cui ;immolatur. Interim diacohi retro episcoptim stantes
coiitradicitur se recipere designant. ifiguram gerunt apostolorum, qui in passione Dbmi-
CAP.XLIII. De quatuor ordinibus. ni eo relicfcoomnes fugerunt.iSubdiaconi vero retio
Notanduro quqd.primo loco masculi offerunt, quia altarc stantes contra ejiiseopuni, aspiciunt mulieres
p;imo lempore patriarchse suo saerificio hoc sacri- et notos, Jesuhi prseferunt, qui a ionge stantes eitis
lieiuiii pertulerunt. Secundo loco femina; offerunt, passionem viderunt. Ante altare se sacerdos iricli-
qjiia secundo tempore Judsei legalibus sacrificiis lioc nat, cum Supplices ta rogaims dicit, quia ibi passio
sacrificium prseniGnstraverunt.Tertio loco sacerdo- D " Christi finit, et Christiis inciinato capite
spiritum
tes, qaia ministri offerunt, quia tertio tempore apo- eriiisit. Infra Carionem diaconus manus lavat, quia
sloli ipsum sacrificium exceperunt, et hoc fideles Pila.us in passione pomini nianus lavabat, dum se
doeuerunt, qui quotidie septem suprascripta sacrifi- sic muhduni a sanguine ejus, quahi hiainis suas a
cia offerunt, quiapost liancvitaffi angeli cum bealis sorde proclamabat. Sacerdos vocem ieyat dum F,
IiomMiibusin sseeulum sseculi Bominum laudabunti bis quoque peccaioriblis dicit, desigiians quod Eccle-
CAP.XLIV. De qitinto o/ftcioel de piigua Chrisii. sia de Ghristi latere jam formam in confessione
Qtiintuin officium alis cherubim velatur. In quo Redemptoris erupili, dum per vocem cenliirionis sie
sunihii pontificis hostia et regis gloriaepugna reprse- clamavit : Vcre Filius Dei erat iste (Matih. xxvii).
seutatur. Hoc Moyses prsefigurabat, quando in mon- CAP. XLVII. DeJoseph.
te exteasis manibus orabat, dum Josue, qui et Je=- Dicente sacei-dote Per wnnia smcula scectdorum,
sus, eum Amalecb pugnabat, devicli regiium vasta- diaconus venit, -calicem coram eo sustollit, cum
taiiat, ac populuni cuni victoria; Isetitia reducebat. favone parfcem ejus cooperit, in altari reponit cv
(Exqd. xvn). Sic Cbristus in nionte crucis, extensis- cum corporali cooperit, praeferens Josepb ab Ai-ima-
qiie manibus pro populo non credente et contradi- r_ thia, qtii corpus Christi deposuit, faciem ejus sudario
cente ora.vit, et vietus, dux cum Amalech, id est cooperuit, in monumento deposuit, lapide cooperui..
cum diabolo, vexillo sanctse crucis pugnavit, devicti Hic oblata, et calix cum corporali cooperitur, quod
regnum vastavit, Bominus infernum superato mali- sindonem mundam significat, in'quani Joseph cor-
gno hoste spoliavit, populum de tenebris ereptum pus Chrisli involvebat. Calix hic, sepulcrum; pate-
cam gioria victorise ad coeleslia revocavit-. na, lapidem designaf, qui sepulcrum clauserat.
CAP. XLV.'Mystcrium. Tres aiticuli, seilicet Oremus, prwcepiisj et Pater
HoCtotum episcopus imaginatur, et quasi tragi- noster, et Libefa nos-,-Doinine, tres dies signilicaiu,
eis vestibus exprimere conatur. Christum iianique quibus Cbristus in monumeiilo quiescebat.
in cruce fixuin reprsesehtat, dum expansis manibus CAP. XLVIII. De
acolythoqui pafenam tenet, quod
Canonem recitat, quasi contra Amalech pugnat j Nicodemmn figurei.
(Exod. xvn), dum conti-a diabolum Cbristi passio- Acolythus infra canonem palenam inyolutam to-
nem cuni signis crucum simulat. Ministri aiitem net, quarh bic subdiacpnus defert. Subtliaconus pra-
quasi acies pugnanlium utrinque ordinantur dum bet arcbidiaeono, quam ipse oscuiatam uni de dia-
diaconi relro episcopum, subdiaconi retro alfcare: conibus ad tenendam, et corpus Domini iri ea con-
.oeantur. Exercilus eum iriumpho regredilur, quia D 0 fringendimi porrigit. Acolythus qui patenam tenuit,
- percepfca comniunione ad propria cum gaudio re- formam Nicomedi gerit, qui myrrhani etaloe ad se-
verfifcur. pulturam Drimini attulit (Joan. xix). Porro subdia-
GAP.XLVL De passione Chfisiv. "^ cohus et arcliidiaconiis cum alio diacoho paienam
In hoc officio agittir Chi-isti passio super crucem tenenti, tres Marias praeferunt, quaeeum aromatibus
cbrismalis, aliare ci'ux iulelljgitur in quo corporale ad nionunientum venerunt. Dum seplem petitiones
in forma cor.j.o:-is Christi distendiiur. Gorporale de in Domiiiica oralione dicuntur, diaconi inclin.ati
puroiino tcrrse conficitur, et cum niulfcolabore ih stant, communione confirmari exspeelant; quia apo-
caiidorem verliiur, efcChristi torpus de munda Yir- sfcoli septem bebdomadis posfcmortem Chrisli fir-
gine uascitur, el per niulias passiones in candorem mari a Spiritu sancto exspectabant. Subdiaconi au-
resurreclionis redditur. .Gorporale cuin coniplicatur tehi inlerim quiescunt; quia riiulieres iri Sabbalo,
nec inifcium nec fniis ejus apparet, quia Christii quae septima dies est, siluerunt-
divinitas initio caret et finenl nori habet. Super'. " CAP.XLiX. De cruce. .
quod oblata ponifcur,quia caro a- divinita.e suscep- Hoc sacranientum tantuni per crueerfl iit, cjuia
ta in cruce"afiigit-u"r."Calix cum vino, et aqua ini Ghristus sac.iificium Palris in cruce pepeiuiit, et m
 ELf. HONORIi AUGUSTODUN,OPP. PARS ffl. LITURGICA 560
cruce quadruplum muhdum redemit. Sex autem or- A recitantur, panis efcvinum in corpus et sanguinem
dines crucum fiunt, quia sex diebus mundus perfi- Domini coramutaiitur.
citur et senario numero corpus Christi refieitur. Per CAP. LIII. ~ De
quarto orame, et de quinque cru-
imparem vero numeruiii, qui in duo paria non po- cibus.
test dividi, benedicitur; quia corpus Christi perma- In quarto ordme, quinqiie cruces faeimus, ubi
nens uon scinditur. Aut enim tres cruces facinius, Hostiam puram dicimus. Et illud tempus ad memo-
et fidem Triiiitatis expriniihlus : aut per quinque si- _riani reducimus, quo Cbristus quinque vulriera in
gnamus, et quinquepartitam Christi passionem de- cruce accepit, et quinque sseeula redemit.
notamus. Per sex ordines curicta mundi tempora CAP. LIY. Dc quinlo ordine, et tribus crucibus.
coniprehendimus, quseper cnicem Chrislo unita ex- In quinto ordinc, Ires eruces ubi Omnia bona
primimus. creas, sanciificas dicimus, d corpus Christi scilicet
CAP. L. Deprimo ordine, etde tribus crucibus. primifcivam Ecclesiam innuimus, quse fidem Trini-
ln primo ordine, tres eruces facimus ubi Ha'.c talis accepit, et multos cruciatus pro Christo susti-
donct dicimus, et primuro tempu.s ante legero. ih- nuit.
nuinius, quod tribus inlerstiliis distinguimus, quia r, CAP.LV..- De sexto ordine, et de quinaue cru-
unum ab Adam usque ad N.oe, aliud aNoe usque.ad 8- cibus.
Abraham, tertium ad Abrabam usque ad Moysen.in In sexfcoordine quinque cruees facimus, ubi Per
quibus justi in fide Trinila.lis Christum a longe suis ipsttm dicinius, et item corpus Chrisli, videlicet Ec-
saeriiiciis salutaverunt, et multos cruciatus in hac clesiam de gentibus exprimimus, quae Christi quin-
fide pertuleruut, Iu prima quippe setate, Abel Chri- quepaititam passionem venej-anter excepit, et eam
stuin in agno obfculit, et pro eo cruciatum mortis imifando patienter diversa tormenta pertulit.
pertulil. ln secunda.MelcliisedeehChrisfci carnem, et . CAP. LYI. De quinque ordinibus crttcum.
sanguinem iu pane ei vino obtulit qui cruciatus Iteni per quinque ordines crueum, quinque setaies
bellorum a regibus gentium in fide Chrisfi pertulit. niundi designantur, quse per crucem et Cbristi cor-
In iertia, AbrahaBi Chrislum in Isaac sacrificavit, in pus salvantur. Unde et in Canone quinquies Per
ariete mactavit, qui variatos cruciatus in bac Udelo- Chfisium Dominum nostrum dicitur, quia per quin-
leravit, que vulnera Chrisii niundus redimitur. In sexto or-
CAP. LI. De secundo ordine, et cle quinque cru- dine calix cum obiafcatangilur, quia in certa setaic-
cibus. Christus calicempassionisin cruce pro omnibusbi-
i In secundo ordine, quinque cruces facimus, ubi bisse innuitur. Cum Per ipstim dicimus, qualuor
Bcnediclam, asoriplam dicimus, el tempus legis ex- cruces sUper calicem cuin oblafa facimus, quintani
primimus, quo justi per quinque librorum legis sa- lateri calicis imprimimus; quia Chiistus. qualuor
crificia Chrislum expresserunt, et multos cruciatus vulnera inmanibus, et pedibus, et quintum in latere
pro ejus iide pertulerunt, Quinque namque in duas suseepisseinnotescimus. Confecto ergo corpore Chri-
partes. scilicet trinarium , et binarium solvitur ; et sti, labia calicis tangiinus, ac per boc, quod formalo
illud tempus in duo interslitia dividitur. Unum a primi hominis corpore, Deus spiraculum vitseinfa-
Moyse usque ad David fuit, alterum a David usque cicm ejus spirayit etroulierem ex eo vivificavil (Gen.
ad Cbristum exstitit. Per trinarium, judices a Josue u), significamus. Et hoc Deus, per qliem, cv.in quo,
usque ad David, etreges a David usque ad caplivita- in quo omnia, in faeiem mortui humani generis Spi-
tem Babylonis, et prineipes a Zorobabel usque ad riium saiiclum spiravit, et Ecclesiam ex eo per cor-
Cbristum notantur. Per binarium vero sacerdotes et pus suum vivificavit. Per qualuor autem parles ca-
propbetse sigiiificaulur, ex quibus Moyses Chrisfcum lix : tarigitiir; quia humanumgenus in qtiatuor mundi
in pascbali agno immolavit, qui Aposfcololestemulfa partes dispersum , per quatuor crucis partes vivifi-
adversa pro fide Chrisli loleravit, quem lege praedi- catum, in fine mundi per Chrisfum ad vitam resu-
cavit (Hcbr. xi); Saniuel Cbristum in David unxifc, j JJ scitaiur.
qui uferque Cbrislum et sacrificiis espressit, et in CAP.LVII. De numero stgnorum.
iigura Christi persecufioiiem a perildo rege Saul Notandum quod per totum Canonem viginti et tria
perlulit; Elias et alii prophetse Christum sacrificiis, signa liiint; quia in Veteri Teslamento justi sub de-
vocibus, scriplis praemonstraverunt, et pro ejus fide calogo legis; et in NovoTestamento justi per decalo-
varia supplicia perpessi sunt. gum legis, in lide Trinitatis, hujus sacramenti par-
CAP. LII. De terlio ordine. iicipes exislunt. Tribus autem digitis signa facimus;
In tertio ordine panem in niainim suscipimus, et quia Trinitatem exprimimus. Quod si viginti tria tri-
beuedicimus, et tempus gralise innotescimus, quo plicaveris, sexaginta et novem habebis. Porro cum
Sinieon Ghrislum jam natum panem vivum in ma- Pax Domini dicimus, non cum digilis sed cum oblaliB
nusaccepit, et gaudensbenedixit. Deinde calicem le- particula, tria signa super calicem facimus, quae si
vamus, et bcnedicimus, et lempus cosnae expriini- superioribus adjeceris, septuaginta duo signa babe-
mus, quo Chrisius panem et calicem manibus eleva- bis. Profecto boc significat quod septuaginla duse
vit et benedixit, et inde corpus et sanguinem aposto linguse per superbiam dispersa;, per Cbristi humili-
lis traaid.it. Uude adhuc cum verba Domini in ordine' tatem sunt iji iinum.congregatse, rjer crucem et oas-
SGl .GEMMAANIM.1E. LIB. f. 502
sionciu rcdemptoe, pcr eorpus efcsangu: jem ejus ci ^^ sia itta; ct fcunc papam, efctunc episcopum, et rc-
communicaia;. gcm nominamus. Pro subjeclis oramus ubi, Memento,
CAP.LYIII. De sepiem sacrificiis. Domine, famtilorum famularumque recitamus. Ubi
Iu Canone septem sacrificiorum actio commemo- et nominare possumus quos volumus. Secundo pro
ratur,.quibus corpus Ecclcsia capiti Christo copula- praelalispetimus, cum Hancigitur oBlaiionemnostrm
tur. In primis sacrilicium innoceiitum; sccundo, apo- servitulis dicimus. Pro subjeclis subjungimus, cum
stolorum etmartyrum; terlio, confessorum ; quarlo, Etcunciw familiw tum dicimus. Tertio loco pro prae-
religiosorum et conlinenlium; quinto,conjugatorum; latis supplieamus, cum Undeet memoresnos tui servi
sexto, in Christo defunclorum; septimo, in anima recitanius. Pro subjectisposcimus, cum Sed et plebs
mortuorum sciiicet posniteiilium. Te igiiur usque iua subjungimus. Pro defurictis sacrificamus, cum
Communicantes, sacrificium innocentium notatur, Mementoetiam, Domine,dicimus; ubi etnomina eo-
qui sein Cbrisli sacrificium oblulerunt, dum pro eo 1'umrecitare possumus. Pro posnitentibus offerimus,
immolali sunt. A Communicanlesusque Hanc igiiur ubi Nobis quoquc peccaioribus dicimus. Hsec omnia
oblalionem, saerificiiim apostoloruni et martyrum re- ideo in Canone commemorantur; quia cuncta in
praesentatur. Ubi et nomina illorum recitantur, qui morte Redemptoris reconciliantur.
se bostiam vivam Deo oblulerunt, dum sanguinem "B CAP.LX. De sexlo
pfficio, el benediclione
suurii pro eo fuderunt. Ab Hanc igitur oblalioncm episcopi.
lisque Quam oblalionem tu, Deus, sacrificium confes- Sextum officium,in quo pontifex populum cenedi-
sorum commemoratur qui ab haereticismulla peri- cit, Christi descensionem ad inferos exprimit. Hujus
cula perpessi sunt, et sacriftciuni laudis Christo ju rei figuram Moysesgessit, quando moriturus filios
giter obtulerunt. A Quam dblalionem lu, Deus, usque Israel benedixit, eductosque de iEgypto in patriarn
Sitpplices, le rogamus, sacrificium religidsorurn de- introduciper Jesum,qtiiet Josue, jussit (Deut. xxxi).
monstratur, quicarnein suam viliis et concupisceii- Hoc et Jacob moriens expressit, qui filios suos bene-
tiis crucifixerunt, et sic boslia Cbristi effeeti sunt. A dixit, et de eis futura baereditate multa prsedi-
Sitpplices, le rogamus usque Memenlo, Domine, sa- xit (Gen. xux). Has utrasquebenedicliones Christus
crificiuro conjugatorum declaratur, qui fide etelee' complevit, cum moriens ad inferos descendit, popu-
mosy-nisChrislicorporis participes efficiuntur. A Me- Iuni sedentem in tenebris, etumbra mortis, visilando
nientOjDomine,sacrificium defunctorum ostenditur benedixit, de carcere eductos coelestipatriseinduxit.
qui in confessione Christi niigraverunt, et fidelibus QUod episcopus ostendit, dum populum benedicit,
associatisunt. Sacerdos Christi mortem repraesentat, moxque eum spirituali cibo reficit. Nolandum au-
cum se ad Supplices te rogamus inclinat, et post ejus C tem quod semper ternis capitulis benedicit, et om-
mortem apte Gommemoratiodefunclorum agitur, qui nes ijuarto scilicet, quod ipse prmsture dignetur, con-
pro eis mortuus creditur. A Nobis quoque peccalori- firmabit. Quiiito vero, reliquis per bencdiclionemDci
bus usque in fineni Canonis, sacrificium pceniten- Patris concludit, quia nimirum Deus tribus vicibus
tiuni exprimitur, qui se Iacrymis et poenitentisedo- huic mundo benedixit, quarta reliquis firmavit,
loribus Christo in sacrificiummactant, cum se ani- quinta benedictione bsereditatem possidere dabit.
mas suas peccalis occidisse doleant, ut in eo vivifi- Primo primis hominibus benedixit, duhi eos creseere
centur, qui pro impiis morluus prsedicatur. Unde et et multiplicari prsecepit, Secundo hominibus bene-
sacerdos ibi voeem exaltat, quia poenitentes a vocis dixit, dum, mundo diluvio deleto, Roe et suos po-
et cordis gemitu saepius rugire consiat, cum amaros steros crescere, et mulfciplicarijussit (Gen. ix). Ter-
singultus edant. Hos Dominus expressit, cum Laza- tio per Abraham, Deus mundo benedixit, cum ei in
rum magna voce de nionumento vocavit (Joan. xi). bcnediclione Christumrepromisit(Gen. xvm). Quarto
In boc eliam capitulo nomina marfyrum recitanlur, nimido benedixit, duni Filium suum nobis bene.di-
quia poenilentes variis eruciatibus macerantur. Per centem misit, qui coelos ascensurus suis benedixit,
hsec septem sacrificia, corpus Christi Ecclesia confi- nj et per Spiritum sanctum reliquos firmavit (Luc.
citur, et capiti Christo conjungitur : hoc per Donti- xxiv). Quinto mundo benedicel, dum patriam intra-
nicam oralionem exprimitur, quae septem petitioni- turos benediclione ultima sic complet : Venile, be-
bus hsec sacrificia sequitur, quia per orafcionem,et nedicli Patris mci, possidele regniun vobis prcepara-
hocsingulare sacrificium, Ec.clesiaCbrisfcocommu- lum (Mailh. xxv).
aicatur. CAP.LXI. De septimo ofjicio, el de resurreciione
CAP.LIX. De quinque oraiionibus. Domini
Oratio autem Canonis ideo in quinque dislingui- Septimum officium,Dominicam resurrectionem iii-
tqr quia oratio fideliumper quinqueparlitam Chrislii sinuat, quando, devicta morte et spoliato inferno, pa -
passionerii tantum exauditur. In tribus locis pro prse-. cem omniniundodabal; quia jam oninia in coelisct
latis et subjectis oramus; quia Ecclesiam iu docto- in terris pacificaverat, et cum suis discipulis come-
res, continenles et conjugatos discernimus. Quartoi dit, eisque reliquias dedit. Sicpontifex', diabolo per
loco pro defunctis offerimus. Quinto pro poenitenli- spirituale bellum superato, Pax vobis cum dicit, pa-
tibus petimus. Primo loeo pro prselatis offerimus,, ceni astantibus porrigit,panem coelestemdistribuit.
ubi dicimus : In primis,qumtibi offerimuspro Eccle- Hoc Jesus, qui et Josue figuralifcerprotulit, cum iu-
 SG3 HOXORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III, LITUR.GICA. ?$&
troduclo populo, a superafcisbostibus ferrani sorti : A cem missa, est corpus Do.mini jam su-mptum in
iistribuit(Jos. xxxn). Ponlifex.parteiii o.blaisein ca- gloria ; pars a sacerdole veluti apost.ojocomesta,
iicem mittit, designans quadanimaChrisfciad corpu; est corpus Chi-isli, id esl Eeclesia adhuc laborans
rediit. in terra ; pars in altari relicta , est corpus Domini
- CAP. LXII. De pace Domini. in sepulcris quiescens, id est Ecclesia in Christo
D.eindePax vobis dicitur; quia Cbristus suis ap^ mortua per uuionem corporis Christi resurreclura.
pareris : Paxvobis(Joan. xx) dixit, Pacem porrigit -CAP.LXV. De tribus communicalionibus.
uiiia Christus pacem amissam huroano generi resur- Primjlus episcopus communicat, quia Christus
gcr.s reddidit. Propter tres causas. pacis osculun coram apostolis partem pisci.s assi et favum mellis
datur. Ob unam causam clerus pppulusque se inyU manducavit,etreliquias eis dedit (Lv.c.xxiv)_Deinde
cem osculantur; quia homiiies gratiam Domini s.ui ministricommunicanl; quia Dominuscum discipulis
angelorunique amiciliam per Christum, qui est pas ad mare Tiberiadis prandebat. Post hoc populus
iiostra, se promeruisse gratulanlur. Alia est causa. communicat; quia Dominus ascensurus cuni multi-
quod se per pacis.osculum fratres in Christo Dei Pa- ludine discipulprum comedil. Corporak plicatur;
ti-is, Eccl.esia;minislrjs filios per Christi reconeiiia-? qtiia stidarium iiivolutum invenitur. AgnttsDei, et
tioncm demonstravit, atque unq pane Christi, qui " cantus in communiojie, s.igniiieat iselitiam fidelium.
est Deus pacis, concordise et dilectionis reiici desi- de Christi resurrectione. Oratio quam p.ostea epi-
derant. Tertia causa est, quod sicut in osculo caro scopus dicit, est bencdictio qua Dominus ascensu-
carni, spiritus sp.ritui conjungiiur; ila qm.nis homo rus fidcles benedixit. Diaconus se ad populum ver-
in necessitale caritis per dilectioiiem proximi, in ne- lit, Ite, missa esl dicil, signifieans angelos, qui apo-:
cessitate spirifcusper dileclionem Dei, diligi prseci- stolos alloqueiiles eos abire jusserunt, alque cis,
pitur. Qui no?i tali pacis osculo foederaticorpus Chri- Christum adjudicium rediturum praedixerunt. Cle-
sti comedunt, ut Judas, judicium sibi per falsani rus Deo gratias respondet et populus abit, quia..
paccm suniunt. credentes visa ascensipne Chrisli gralias egerunt..
CAP.LXUI.. De fractione obluim. In Hierusalenr abierunt, in templo quotidie Domi-
Oblata frangitur, quia panis angelorum nobis in nuai benedixerunt. Benedictio quam papa vel sacer-
c.-uce fj-angitur, ut fraclio peccatorum nostrorum dos post niissam super populum facit, est spiritua-
per comestionem ipsius reintegretu!-. Papa oblatam lis benedictio quam Spiritus sanctus in die Penteeo-.
non frangit, sed part.em ex. ea mordet, reliquam in stes fidelibusaltulit, quando eredenles omni bene-s.
ealicem mitlit, quia Chiistus iiifernum momordit, p dictione spirituali replevit. Et illam ullimam bene-.
et inde sumpios in paradisum misii. Diaconus cali- diclionem exprimit, per quam Ecclesia thal mum.
ceni teiiet, dum papa sanguinem suniit, significans sponsi sui ihtrabit. His peractis, episcopus ad pro-
angelum qui., Christo surgente , lapideni de monu- pria regreditur quia et Chr-isfcuslegatione sua per---.
mento.ljjjit. Cpmmunicato s.acerdole, mox ealix de acta in gloriam Patris reyerlitur. Sic Ecclesia, om-
altari tollilur, quia Ghristus resurgens ullra non nibtis adhucagendis rite peractis, ab hoq exsilio per.
moi-ilur, et corpus ejus in sepulci'0 non invenilur. Christum eripilui' et in coelestemHierusalcm indu-
Diacoiius.sanguinemdistribuir; quia angelus rcsur- cetur. Corporale in altari remanet, - quia munditia
lecfcionem Domiiii iunotuit. Siibdiaconus cqrpus caslitatis in sacerdolibus permanere debet. Per al-
Domiiii accipit a Diacono et fert presbyteris fran- tare quoque Chrisius, per corporale Ecclesia de-
geudum papulo, designans quod mullei-es verba de signafur; qua; bic in futuro perejinUer iu Chrisfco
sesurreciione Chrisli ab angelo pei-ceperunt et apo- permanere affirmalur.
stolis delulerunt, ipsique omni populo praedicando. CAP.LXVL De.Dominieopane.
distribuerunt, Cum apostolicus ab altari descendit, Fertur quod olim sacerdoies e singulis domibus.
populis communicat; quia cum Chi-isto ab tra cru- vel familiis fariuam accipiebant. Quod adhuc Grseci.
eisdescende-i.s a morte rcsuj-grt, popultrs selerua [>sc-nant, et iisde'Dommitranipanem faciebant, quem.
gioiia partiGipal. Episcopus oblaiain frangit, quia pj-opopulo offerebant, et bitnc consecratum eis di-
Dominus panem in Enimaus discipulis fregit (Lv.c. stribuebant. Nam singuli farinam offereiiiiijm roissse
xxiv). In tres partcs oblalam dividit : una sibi re- inierfuerunt, et pro bis in Canone dicebatur O-m-
tenla, cluasdiacono et subdiacono tribuit, quia Do- iiium circumslanlium qui tibi hoc sacrificium laudis
minus, frae.opane, unam partem sibi, du.as Cleoph;e ojfcrunt. Pcstqtiam autem Ecclesia numero quidem
et Lucsedivisit. augebalur, sed sanclitate minuebatur propter car-
CAP.LXIV. ^- De tribus.partibus oblatm. nales, slatutum est ut qui possent singulis Domini-
Oblatanon inlegiasumitur, sed in tria dividitur: cis, vel tertia Doniiuica, vel summis festivitatibus,
uiium incalicemmittitur, aliudasacerdoteconsumi- vcl ter in anno communicarent, ne anle confessio-
tur, tertium in pixidem moriturisad viaticumreponi- nem et poanitentiam pro aliquo crimirie judicium
iur; quia corpus Domini est triforme. Illud quod de sibi sumerent. Et quia, populo non comniunicante,
Maria suniptum, a morte resurgens coelos penelra- non erat necesse panem tam niagnum fieri, slatu- _
vil; et illud quod adbuc in electis in terra laborat, tum est eum in roodum deuarii foimari vel (ieri, et
?l illud quod in sepulcris jam pausat. Parsin cali- ut 5>opuluspro oblatione farinx denarios p.Ccri-L-nt,
383 ""''"- GEMMAANIM^E. LIB. !. 56C
pro quibus fcraditum Dominum eognoseerent, qui _. A CAP.LXX. Qtiid destgnai processio ad dliam ec-
tamen denarii in usum pauperum, qui niembra sunt clesiam factd de patria.
Christi, cederent, vel.iu aliquicl quod ad boc sacri- Dum ad aliam ecclesiam processionem facimus,
ficium perlineret. quasi ad terram rcpromissionis tendimus. Gum ee-
clesiam cantantes intramus, quasi ad patriam gau-
CAP. LXVII. De oratione super populum.
dentes pervenimus. Cum circa monasterium scri-
Sfcatutumest ut panis post missam benediceretur,
et populo pro benedictione communiouis partire- nium, vel fereirum curo cantu et corripulsatione fe-
hoc in rimus, quasi cum arca Jericbo cum sono tubarum,
tu.i" : hoe. et eul ogia dicebatur. Sed quia et clamore popuii circuimus. Jericho coram nobis
quadragesima fieri non licuit, orationem super po- cum mundi concupiscentia in eordibus no-
pulum dici Ecclesia instituit, ut per hanc pariiceps corruit,
tximmunionis sit. stris aruerit. Ideo c^uippecrucem praecedentem se-
quimur, quia Cbristum crucifixum in omnibus se-
CAP. LXYIII.De processione. et nullus ad eum pervenire poteiif,
qui.praecipimur,
Nunc Ut legentium vel audienlium menlibus quid- nisi
qui se mundo vitiis el concupiscentiis cruci-
dam duleedinis infundamus, aliquid de proccssione fixeiit.
dieamus." iii missa quiclem agebatur Chrisli pro B [ CAP.LXXI. De arca.
liobis in mundum legatio; in processione agilur'no-
stra ad pairiam reversio. Pro prccessionis itaque Davidquoque, et Salomon ad processionem nos
arcam Deihymnis, et canticis
solenmitate, imitalur Ecclesia populi Dei de JEgy- informaveruiit, qui
et David in labernaculum, Salomon
pto egredienlis jucuiiditatem. Qtii signis et prodigiis produxerunt,
liberalus acl nionteni Sinai pervenit: ibi, accepta in templum sub alis cherubin reposuerunt. Cum
. eeclesiamcum-scrinio infcramus,quasiarcam in tem-
lege et facfco tabernaculo, quasi quadam proces-
sione ad terram promissionis tetendit. Populus plum cum gaudio portamus, et cunj Christo atque
Ecclesia (quod utrumque arca desighat) coelesfcem
namque armatus incedebat per turmas, et signa et aulam nos
vexiila anteferebant, levitse tabernaculam gerebant, intraturos clamamus. Arca sub alas
sacerdoles tubis clangebant. Arca fcederis a sacer- cheriibin ponitur el a populo laus concinitur, quia
dotibus poitabatur, et Aaron summus sacerdos de- Chrisli humanitas inter summos ordines angelorum
cberubin et serapliiu locabitur. Et a lurba aiigeio-
coratus, et Moyses dux populi sequebatur cum vir-
rum et bominum perenni jubilo adorabilur.
ga. Quibus in via Amalecb cum exercitu occurrit,
ifcerarmis obstruere voluit (Exod. xvn). Cum quo CAP. LXXH. De pugna Christianorum spiriluali.
Jesus pugnans viclor exstitit, populo iter ad patriana Q< Missa quoque imitatur cujusdanl pugnae confli-
et victorise triumphum, qua hostis noster
aperuit. Qui Jesus normam riobis processionis de- Ctum,
Amalech prosternitur, et via nobis ad patriam per
dit, quando cum arca omnique populo Jericho cir-
Jesum panditur. Jesus quippe imperator noster cum
cuivit, sacerdotalis ordo tubis cecinit, populus cla-
more personuit. Jericho corruit, et victor populus diabolopugnavit,et coelestem rempublicam ab hosti-
bus destructam bominibus reparavit : qui eum p.os-
regnum obtinuit.
set producere duodeeim legiones angelorum (Maiih.
CAP.LXIX. Significaiioprocessionum.
xxvi), vel septuaginta duo roillia militum , insfcruxit
Populus a Pharaone per Moysen ereptus, est tautum agmen duodecim apostolorum, et expugna-
Christianus populus a diabolo per Christum redem- vit septuaginta duo" genera linguarum. Ponlifieis
pfcus. Tabulse Testamehti a.monte accipiuntur, ct namque et "cleri, populique processio, est quasi im-
libri Evarigelii ab altari ad portandum sumuntur; peratoris, et cujusdam exercitus ad bellum progres-
pdpulus ibat armatus,'et populus Cbristianus vadit sio. Hieum subtus albis, el desuper cappis, vel aliis
fide et baptismate signatus. Prse turmis illorum solemnibus vestibus induuntur, quasi inilites pu-
signa ferebanlur; et ante nos eruces et vexilla por- gnaluri subtus loricis, desuper clypeis muniunlur.
lantur. Eos eolumna ignis pi'secessit, et nos eande-'." Cum de choro exeunt, quasi de regia curia
proce-
iae lunien praecedit. Ille populus sanguine asperge- dunt. Quasi imperiale signum efcvexiila a signife-
bafcur, iste aqua benedicta aspergitur; levitse taber- ris anteferunlur, cum ante nos crux et vexilla ge-.
uaculum foederis portaverunt, et hic diaconi et runtur. Quasi duo exercitus
sequuntur, dum bine
subdiaconi plenaria et capsas gerunt. Arca testa- in-de ordinatim cantantes gradiuntur. Inter quos
inenti a sacerdotibus porlabatur; et scrinium vel vadunt magistri et prsecentores, quasi coliorlium.
feretrum cum reliquiis a patribus portatur. Aaron duclores .ac belli incilalorcs. Sequuntur pripres,
summus sacerdos sequitur ornatus, et apud nos quasi exercitus duccs atque agminum ordinatpres.
episcopus, summus scilicet sacerdos,sequitur infu- CAP.LXXIII. Qtiod episcopus spiriluaiiler agat,
latus. Rex si adest cum sceptro rector populi, signi- .. vicem iinperatoris. ~
ficat Moysen cum virga ductoreni populi. Si rex i;on . Procedit pontifex cum baculo, quasi impsrator
aderit, tunc pontifex utrumque exprimit, Moysen, cum sceptro. Ante pontificem portantur sancta, sic-
baculum porlaudo; Aaron, mitra caput velaudo. ut anle regem imperialia. Ante arcbiepiscopuni crux
Clangor fculjarum exprimitur per sonum campana- portatur, sicut ante imueralorem gestatur ; qui pal-
ram, lib decorafur, sicut rex coroi)3 perornafcur. Comita-
 5GT HONORIIAUGUSTODUN. OP.P. PARS III. LITURGiOA. S58
),ur lurba plebis, quasi exercitiis pedeslris. Cum de A_ affatur, Quod lunc oblationes offeruntur, significat
basilica procedunl quasi de regia urbe lurmae pro- quod spoli.a victoribus coram iniperatore dividun-
ruunt. Cum ad aliani ecclesiam procedimus, quasi tur. Cantus offertorii, cst laus quam offerunt im-
ad castellum cxpugiiandum pergimus : quod cum peratori.
cantu intrabimus, quasi in dediealionem accipimus CAr. LXXVIII. De Davia cum Cliristo el Goiiath
el inde auxiliarios nobis accimus; cum vero ad mo- cum diabolo comparalis.
nasterium rcdimus, quasi adloeum cerlaminls ten- Multiplici ilaque boste, ab Jesu, qui et Josuc,
dimus. Scrinihm cum reliquiis portamus contra superalo, et victori populo ob pacis abundanfiam
dsemones, sicut filii Israel portaVerunt arcani Dei negligentia resoluto, rufsusPhilistsei adversus Israel
coiitra Philistiim bostes. Cum ecclesiam intramus, cmiveniunt, crudele belium iudicitur. Ex quibus
quasi ad stalionem pervcnimus. Cum campanse so- Goliatb pi'ocedit, duellum petit. Cui David eum pa-
iiantur quasi per classiea militcs ad prselium inci- Storali pera oceunifc funda, et lapide cum dejecit,
tantur. Quasi vero acies ad pugnam ordinantur, proprio mucrone perfodit. Popultis aufem Iiberatus,
duni utrimque in cboro locantur. Qui crueem cum pro victoria Deo immolat victimam, pro gratiarum
vexillo coram archiepiso.opo tenct, est signifcr, qui aclione laudes jubilat. David Hierusalem venienti
vexillutn coram imperatore in pugna fert. "' lurba populorurn obviam ruif, salvatorem populi
CAP.LXXIV. Quodcanior sit signifer et tubicina. hymnis excepit. Sic quoque vifciisa Ghristiaiio po-
Cantor qui cantum inchoat, est tubicen qui si- pulo superatis, denuo eonsurgit, negligenti animse
giiiinl ad pugnam dat. Prseeentores qui chorum aci-iusbellum infertur. Ex quibus gigas Gohatli, sci-
-uirinque regunt, sunl uuees qui agmina ad pugnam licct diabolus, procedit, duelluni peiil, diim quem-
iustruunt. Canlores capita piiiolis legunt, baculos libet Chrislianum ad singularia vitiaallicit.Cuifor--
vel tabulas manibus gerunt; quia prccliantcs caput lis animus cum sacra Scriplura, ui David, cum
galeis tegunt,'armis bellicis se protegunt. mulcro lactis (ilo) occurritfunda. etlapide, deje-
CAP.LXXV. De bello spirilttcili. cit : dum per hunianilatem Clirisli quse sitienti
Bellum cum tubarum ciar.gore et turbarum cla- populo erat peti'a, et credcntibus populis lapis an-
more commitlitiir; et nostrum spirituale bcllum gularis eum devincit, proprio ense prostraium ?u-
cum campauarum compulsatione, et cleri cantalione gulat, dum liostem iiialigiium fragili carne su-
incipitur. Geritur namque bellum non contra car- perat.
nem, et sanguinem; sed adversus principes., et pole- CAP.LXXIX. 'Mtjstcritim.
stales, adve.rsusrectores tenebrarum liarum, conlra , Cum ergo a subdiacono, ct aiiis sacrilicium :n-
spirilalia nequiiim in cmlestibus (Ephes. vi). Quasi slifcuitur, quasi Davida Saul et populo armis indui-
ergo strenui milites pugnant, dum totis viribus tur (I Reg. xvi.i).;Cum oblaliones supcr altare pog
ulrinque cantant, Ignea tcla concupiscentise nequis- nunlur, quasi arma David dcponitnlur. Porro cu!ii
simi hostes immittunt, quse forles viri fortiterscuto pontifex acl altare venit, quasi David advcrsus Pbi-
fidei repellunt, hostes vitiorum acriter insislentes lislseum procedit. Per calicern mulctrale accipitur,
gladio verbi Dei prosternunt. per corporale funda, per oblafam pelra inlelligilur.
CAP.LXXYI. Quod cantorss vicem dttcum aganl. Prcefatio quse cantatur, fuit clamor quo pugil gigas
Cantores manu et voce alios ad barmoiiiam in- ad duelluni provocabatur, per Canonis depj'ecatio-
eitant, quia et ducere alios manibus pugnando, et nem, intelligimus populi orationem. Sacerdotis
voce hortando ad ccrtanien instigant. Interim siat inclihaiio, csfcftindse lapide imposito rotatio. Panis
pontifex ad altare, ct pro laborantibus orationem elevalio est lapidis jaclatio. Ubi denuo inclinalur,
recitat, sicufet Moyses in nionte pro pugnantibus significat cjuod boslis p.roslernitur. Ubi autem dia-
orabal (Exod. 17). conus ad saccrdotem venit, el calicem cum eo ele-
CAP. LXXVII. De cantore, quod vicem prmconis vans deponit, designat quod David ad prostraluni
ayat. I cucurrit, cxtracto gladio capul absluiit. Deinde daia
j)
Lector qtii Episfolam reeiiat, esl, pra;co qtii pace populus coramunicat quia accepta per David
edicta iniperatoris per castra prsedical, Meliores vo- pace populus Deo sacrificans participal, Caiitus in
ces ad Graduale vcl Allelttia canlandum eliguntur, cominuiiioue, cst laus populi jiro victorirc exsulta-
et fortiores manu ad ducllum producuntur. Jam de- tionc. Oralio. et benedictio qua; sequitur, est tro-
licienlibus in cantu, alii succurrunt; ita multum la- phseuni quo David a populo Jerusalcm vcniens exci-
boranlibus in piaelio, alii coiislantes cordc subve- picbatur. His peraclis, populus ad propria remcat,
niunt. Dcindc scqiiciitiani cum voce et organis ju- quia populus itinc posl victoriam cum gaudio ad
bilanl; quia victoriam cum plausu el cantu cele- propria rcpcdabat.
brant, Diacouus qui Evangclium in alto rccilat, est CAP.LXXX. Item de missa et de judicio.
praco qui peracto bello agmiua dispersa cum tuba Iilissa cnim quqddam judicium imitatur, unde et
convocat. Quod episcopus populum cxhorlando allo- Canon actio vocatur. Acfcioautem est causa quse in
quitur, signiiicat quod imperator viclorcs latidando publico convenlu coram iudicibus agilur, quia in

(115) Id est, cum epln polenlact pmiil.uss dcccni (I Rcg. xvn, 17).
 569 GEMMAANBLE. LIB. I. S70
missa causa popuu cum" Deo 'judicc agilur. Cum A cumaat, quasi liaslarii aa resisteridum
vibrat.. Cin-
campana sonatur, quasi populus atl placiuim pcr gulo pro ai-cu se cingit, siib cinguium
propliareti-a
pracdnem convocafur. Nempe oralorium esl quasi sibi appendit. Casula pro elypeo
prolegitui-, niani-
prsetorium in quo judex Deus pj'0 tribiniali sedere: pulo pro pugili clavo utitur. Porro
cui libro, in quo est
creditur, populus reu.s sistifcur.Diabolus est accu- verbum Dei pro giadio armatur, per confessionem
sator, sacerdos defensor. Quia ergo accusatione: diaboli Domino reiiuntiatur, sicque hosiis ad
singu-
diaboli, et reatu populi judex offencliiur, sacerdos: lare certamen provocaiur, quasi enim toiis virjbus
qui causam populi suscepil duellum subire compei-. " pugnat, dum canium el orationes et reliqua coritra
litur, qualenus dclaloris fallacia rcfutetur, populi. diabolum recitat. Dum ad Evangelium casulam
innocenlia comprobetur, jtidicis ira placetur. Mox " super bumerum projicil, quasi gladium
arripii. Dum
spiritualibus arrois induitur, euiti adversario con- legitur Evangelium quasi ensepelil diabolum.
greditur, et.populus anxius eripifcur.. . . . CAP.LXXXIII. ^- De tragmdiis.
CAP,LXXXf. De pugna Phdisiwi. ScieiicHimquod hi qui iragoedias iu theairis reci-
Hoc ui dictum cst-in figura prsecesserat, quantlo, labant, actus pugiiaiilium gestibus populo reprbeseh-
David cuni Goliath congi-essus populum a tyrannide. tabant. Sic tragicus noster pugnam Cbrisli populo
ejus eruerat (I Reg. xvn), quiafet Christus cum, "B B Chrisliano in theatro Ecclesiae
geslibus suis rcprae-
diabolo diielluffi subieratet populum oppressum ab, sciitat, eicpje victoriam redemptionis suse inculcat.
co eripiebat. Pbilisthim liamqtie Israel impugnabat, Ilaquc curo presbyter Qrate dicit, Chrislum pro no-
et daemonuni calerva bunianum gcnus vexabat;. bis in agonia posifum exprimil, cumapostelosorare
bostes conlra populum Dei aeiem direxerant, et; moniiit. Per secrelum silentittm, signiiicatCbristum
dsernones COJitrajustos tyrannos incitaverant; ho- veliit agnum siiie voce ad victimam ductum. Per
sfcesse vallo inuiiierant, et dsemoiiesper philosophos; manuuni expansionem, designat Chrisii in cruce
et poetas errorcs firmaveraiit. Goliatb agminibiisDeii exlensionem, Per caritum pi'aefafciohis,exprimit cla-
exprohrabat, et diabolus culloribus Dei per idolola- moreiii Cbristi in cruce pender.lis. Decem namque
Iriam iiisullabat. David a patre suo ad pugnani riiit- psalmos, scilicel a Beus meus respice usque In nia-
litur, et Ghristus a Palre in munclum ad ccrtanien[ nits tuas commendo spirilum meum caritavit, et sic
dirigitur. Davitl oves pavil, cfcCbristus iiiuoccns ad[ exspiravit. Per Ganoriis secretum iriniiit Sabbali si-
pasCua- vilsecongregavil. David ursum vel leohemi leiitium. Pcr pacem, et communicatioriem designat
superavit, efcChrislus diabolum se lcntantem supe-. pacem datam post Christi resurrectionem et gaudii
Vavit. David ovibus derciictis ad locuni cerlaminis; communicationem. Confectosacramento,paxetcom-
p
tcndit, ctChristus a' discipulis derelictus acl couci-. niuhio populo a sacerdote dalitr, quia accusatore no-
liabula iioslium venil. Venicnle David clamor in, slro ab agonotheta nostro per duellum prostrato, pait
castris oriltir, et Ghristo biler Judsebs veniente cla- a juclice populo denuiiliatui, ad convivium invilafcur.
nior reus est mortis exoritur. David-a mililibusannis . Deiiidead propria redire cum gaudio per Ite missaest
Saul iriduiiur, moxquc eisdem-exuitur (I Reg. XVJI), impcratur.QuigraiiasDeojubilat et gaudens domum
etChristus a mililibus vestibus Piiali, scilicet pur- -r-enieat.
puraet Chlamide coccinca induittir, moxque cisdem .CAP.LXXXIV. ^sIteftx demissadonis et de sepiem t Do-
exuitur. Davidcontra Philistseum baculum portavir.,i 'minusDobiscum, septemque S. Sviriitts et
de mysterio missm.
ct Christus crucem coiitra diabolum bajulavit. Da- Missa legatio dicitur. Tolurn tempus, quo Chri-
vid mulciruni, et Christus accepit vas aceto plenum. stus mundum intravit
usque quo Ecclesia cceluni
Hostis funda et lapide prosternitur, el diabolus Chri- intrabit, est tempus legalionis; et tunc Christi lega-
sti earne vincilur, Per fuhdani quippe, Ciiristi caro;; tio iiniefcur, cum sponsa Christi ab ista Babylonia,
per Iapidem, cjus anima,"pcr David, deitas intelligi- in siipernam Hicrusalem ducetur. Quod iempu-=,
tur. Petra itaque de fuuda excussa fronlcm superbii septem interstiiiis ciisiinguilur, significat cjuodlegsj-
penetrat, quia anima Chrisf.i, de carne tormenliss D l. tio seplem donis Spirifcussancti perficitur. Unde et -
excussa, regnum tyranni penetrans jnfernum spo- ad missam septem vicibus Dominus vobiscmn-d.ici-
liat. Proprio cnsc vicfuni jiigulal, quia per moriemii iur,quia mysteriuni missse septem donis Spiritus
auctorem mortis vicil. Reverso Bavid populus lasta- sancti peragitur. Primo post introitum Daminus
tur, et Christo ab infcris regresso populus fideliiim ii vobiscum dicitur. Introitus sigiiificat ingressum
cor.gratulalur. David Jerusalem venieus a turbiss Cbrisfciin bunc mundum, quo sua incarnatioiie sal-
cum canlu excipitur, efcChristus abJerusaleni eoelos s vavit genus liuaianum. Canius, enini introitiis, est
aseensurusabangelisliymijologislaudibussuscipitur. gaudium et angelorum ethominum, quod in ejus
CAP. LXXXII. De annissacerdotis. nativifate Iiabuerunt. Primum donum Spirifus san-
Sacerdos ifcaquepugil noster cutn boste populili cli est sapientia; quando Dei sapientia veuit inear-
congressurus, armis munitur spirituaiibus, quiaa nata. Oratio quse sequitur, significat nostram recon-
pugnaturus est Contra spiritualia nequifcia;in cojle- :- ciliationem per eum; Leclio autem signiiicat doclri-
sti.bus (Ephes. vi, 12). Denique sandaliis se proo naiii vel exemplum, quod prsebuit inbapfcismate.
ocreis induit, caput bumerali pro galea legit, lotumn Graduale, jejuniura vel tentationem ejus,j Alleluia;
corpus alba pro lorica vestit. Cum stoiani collo cir- ministeriuin angelorum quo ministrabant ei. Se-
 S71 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. HI. LITURGICA. 572
cundo di.citur Domimis vobiscum anle Evangelium A _. Colleclaad hocrespicit quod Dominus circa duode-
qtto mundum salvavit sua pracdicatione; Evange- cimum annum egit, cum in medio doclorum audiens
lium enim sigiiificat tempus praedicationis Christi. eos et interrogans sedit (Litc. n). Epistola ad prsedi-
Sccuudum donum est spirilus inteilecius, quia tunc; cationem Joannis pertinet. Responsorium ad bene-
docuit bomines intelligere spiritualia. Terlio dicitur volentiam aposfolorum, quod vocati a Domino, s.e^
ante Offertorium Dominusvobiscum:.est illud tempusi cuti ad suam prsedicationem usque ad praedictum
c=uoivit Hierosolyraam pati, et salvavit turbam sibii tempus. Deinceps vero quod agitur in ofiicio misEsa
cum palmis obviam. Canlus Offertorii significat lau- ad illud tempus i'espicit, quod esl a Dominica qtiando
dem illius populi. Unde el in eadem significatione: pucri obviaverunt ei usque ad ascensionem ejus,
solet adhuc populus ad Offertorium sacrificare. Ter- sive Pentecosten. Oratio vero quam presbyter dicit
tium donum est spiritus consilii, quia- tuuc consi- a Secreta usque Nobis qiioque, hanc orationem de-
iium Dei aperuit propier quod venit, sciiicet homi- signal, quam Jesus exercebat in monte Oliveti. lllud
nes redimere sua passione. Siientium quod sequilur qtiod sequitur significal iempus, quando Dominus
est illud tempus quo Christus in Hierusalem usque in scpulcro jacuit. Et quando panis in vinum mitti-
ad passionem, quse sexta die slatim contigif, quasi tur, animam Doniini ad corpus redire demonstrat.
Paschce agnus inclusus mansit. Quarto dicitur Do- D " Quod postea celebiatur, significat illas salutationes
minus vobiscttm in Prsefaiione, expansis manibus: quas Christus fecit discipulis suis. Fractio oblatarum,
significat iilud tempus quo Chrislus pependit in illam signiiicat fractionem quam duobus fecit Domi-
sruce exlensus.. Quartuni donum est spiritus forli- iius in Emmaus (Luc. xxiv).
tudinis, quia tunc expugnavit diabolum. Quod prse- CAP. LXXXYI. Nunc dicendum nnde missa ex-
fatioaita voce dicitur, significat decem psalmos quos ordium sumpserit et quis eam auxerit; item de
jpse in cruce clamavit, scilicet a Deus Deus meus missa.
respice usque In mamis iuas commendo spiritum Missam in primis Dominus Jesus, sacerdos seeun-
meum,ye\ significat strepitum qui circa crucem fie- diiiii ordinem Meichisedech, instituit, quando ex
bat turbatis coelestibus et terreslribus. Silentium pane et vino corpus et sanguinem suum fecit, et in
Canonis quod sequitui', fuit illud tempus, quod post memoriam sui, suis celebrare baec prsecepit; hanc
moiiem ejus sui in tiniore et tremore fuerunt ab- apostoli auxeruiit, dum super panem et vinum
sconditi. Quinlo dicitur Pax vobis pro Domiuus vcrba quse Dominus dixit, el Dominicam orationem
vobiscum. est illud tempus quo Christus surrexit,et dixeriwit (Acl. n, 9). Deinde suceessores illorum
suos his verbis salutavit. Quintum donum est spi- Epislolas, et Evangelia legi slatuerunt, alii cantum,
ritus scienlim, quia tunc aperuit illis sensum ut in- ^* et alii alia adjecerunt, qui deeorem domus Domiui
telligerent Scripfuras. Cantus qui sequitur, est dilexerunl (Psal. xxv).
gau-dium quod babuerunt usque ad ejus ascensum. CAP.LXXXYII. De Inlroitu cmterisque missm pur-
Sexto Dominus vobiscum post communionem dicitur, libus : a quibtts primxtmsinl insliluim.
est illud tempus, quo Christus , et homines derelin- Cadestinus itaque papa psalmos ad Introitum
quens, el angelos sibi obviantes, ascendens saluta- missse cautari instiluit. De quibus Gregorius papi
vit. Sextum donnm, est spiritus yietatis, quia raa- postea Aniiplionas ad introitum nnssse modulande
xiina pietas fuit quod bumanani naturam super eomposuit. Unde adhuc primus versus ejusdem
astra vexil. Oratio quse sequitur, est hoc quod inter- psalmi ad Introitum canlatur, qui olim totus ad In-
pcllat Patreiii nunc pro nobis. Septimum Dcminus troitum cantabatur. Gioria Palri, Nicrena synodus
vobiscum in fiue rnissa; dicitur, significatrillud tem- composuit, sed Damastis papa ad missam canlari in-
p:;s, qtio Christus in fine mundi veniens, sanclos stiluit. Gloria in cxcelsis Dco, quod angelicus cborus
sibi ad judichim obviantes salutabit. Septiinum do- in primis cecinit, sed IlilariusepiscopusPictaviensis
ium est spiritus timoris, quia tunc angeli contre- ab illo loco Laudamus te, usque in finem composuit;
jnisceijf. Sequifur Ite missa-esl, hoccst ad sinislros: r.rj Telespborus autera papa ad missam cantari cojisti-
lie, maligni, in ignem mlernum (Matth. xxv). Bene- tuit. Symmacbus vero papa iii feslis tantumcantari
cliciio cero quaesequitur esfca dextris : Venite, bcne- statuit. Domintisvobiseum,de Veteri Testamento, sci-
dicli Pulris mei (ibid.). licet de libro Rutb, est sumptuin.Pca; vobis, de Novo,
CAP.LXXXV. Rabanus Maurus de missa. idestdeEvangelio, eslaccepturo. Et ctun spiritu luo,
Quse celcbraiitur in officio niissse ante lecttim deEpistolis Pauli. Amen, vero de Apocalypsi. Quoe
Evangclium, respicientia sunt ad piimum advcn- apostolicus ordo tradenle Domino dici docuit, et
tum Doniini, usque ad illud tcmpus qtiando prope- Cleineiis papa, vel Anacletus papa ad missam dici
rabat iu Jerusalem passurus. Iniroilus vero, ad cojistiluil. Oraliones Ambrosius episcopus consti-
chorum- prophetarum respicit, quando, ut Augusti- tuit. Sed Gelasins papa auxit, et ad missam dici
n is dicit: e MoysesiniiiisterfuitYeteris Teslamenti, instiluit.
p"ophefse Novi. i Kyrie, eleison ad eos prophelas CAP.LXXXVIII. De Epistola et Evangelio.
respicit qui circa adventum Domini crant. Gloria Epislolam ct Evangelium Alexander papa legi ad
in cxcelsis, ad coetum angelorum, quia gaudium niissam consfiluit. Hip/onymus autcm presbyter
nafivjtaiis Christi pasloribus annunliatUT. Prima Lcctionarium, et Evaugeliariuin ut hodie habel Ec?
 573 GEMMAANIM.cE. LIB. I. S7-I
clesia collegit. Sed Bamasus papa,ut nunc raoris A popnlum a Babylonia ire prsecepit. Sciendum quod
est, legi censuit. Grudttaie, el Atleluia Ambrosius ab boc, Ile, missa cst, hqmen aoccpit. Benedicamus
composuit: sed Gregorius p;tpa ad niissam cantari Domino acceplum est de psalterio. Dco graiias dc
instituit. Qui etiam in festivis diebus Netimam, quse Apostolo, sed hsec dici constituit papa Leo. Ex his
jubilum dicilur jubilare statuit, Sed abbas Noklie- omnibus Gregorius papa missani ordinasse tradi-
rus de Sancto Gallo sequenlias pro Neuniis corapo- tur, ut-liorlie per Ecclesiam traditur.
suit: quas Nicolaus papa ad missam cantari con - CAP.XCI.De missm officiorv.mnominibus,
cessit. Anastasiuspapa decrevit utdum Evangeliuin His subuecteiidum unde singula dicunlur. Offi-
legilur nullus sedeat. Crecloin iinuin Deum, Con- cium cjuasi officium dicitiir. Missa quasi transmis
stanlinopolitana synodus composuit. Sed Damasus sio dicitur; quia in hoc ofiicio catechumeni, excom-
papa ad missam cantari instituit. Offertoriuni Gre- njuiiicati,' poenitentes, foris Ecclesiam mifctuntur.
gorius papa composuit et ad missam cantari slatuit. htlroitus ab introitu sacerdolis dicifcur, eo quod
CAP. LXXXIX. De veslibus et calicibus, sacerdote ad allare introeunts, a choro canitur. In.
Apostoli et cdrurn sueeesso.res in quotidianis ve- "troitum ideo caiiimus, quia Chrisium in sacerdot?
stibus, et ligneis calicibus missas celebraverunt. nos suscipere sigriificanius. Gloria Patri ideo cani-
Sed Clemeris, tradcnle Pefro aposiolo, usum sacra- B Biiis, quia Trinitatem r.os adorare iniiotescimus
rfim vestitim ex lege sunipsit, et Stephanus papa in CAP.XCII, De Kyrie, eleison.
sacris vestibus missas cciebrari coiistilui.t. Zepheri- Kyrie eleison dicitur, Domine, misercre; Christe
rius autein papa vitreis; Urbanus vero papa et mar- elcison dicitur, Christe, roiserere; tjmas, nobis. Hoc
iyr aureis vel argenleis calicibus, et patenis offerri ideo Grsece canitur, quia missa tribus linguis, lle-
iiistituit. Alexander papa pancm et vinum lanfcum braica, Grwca et Latina canfcari praecipitur; sicul
offeiTi staluit, sicut el Dominus instituit, et aquam et tilulus in passione Doniini scripfus fuisse legitur-:
iuimisceri censuit, sicut et apostolica traditio d<a- Hebraicum quippe est Alieluia, Oscmna, et Amen,
cuil. Sylvester papa lineo corporali offerri statuit, Graecumvero Kyrie, elcison clChrisie, cteison; La.ti-
sicut et Josepb Dominicum corpus in sindonem nura reliquum officium. Kyrie, eleison-ter ideo dici-
nmndum involvit (Matlli. xxvn; Luc. xxm). Oraie ttir, quia Trinitas adoratur, quse a prioribus ante
pro me peccutore, Leo papa dici slatuit. Hic et prse- diluvium, a Patriarchis ante legem, a prophetis sub
fationes composuit. Sursum corda, de Jeremia ; Gra- lege veneratur. Chrisle eleisoii ideo ter cantatur;
tias agamus Domino Deo nosiro, deApostoloestsum- quia Cbrislus in Paire et Spiritu sancto adoiatur,
ptum. Prsefaliones Dionysius Areopagita putatur qui Patris vcluutate, Spirilu sancto cooperante,
composuisse, sed Gelasius papa ad niissam canlari salutem nosti-am operatur. Item Kyrie eleison ler
instiluit; Sanctus, sanctus sanctus. Sixtus papa repetitur, quia Pater, Filius efcSpiritus sanctus, ab
dimidiuni de Isaia, dimidium de Evangelio coropo- angelis, a spiritibus justorum, ab honiiiiibus coli-
suit et ad missam cantari statuit. tur. Ideo ct Kyrie, eleison canlalur, ut subsequeus
CAP. XC, De Canone, oratio sacerdotis exaudiatur,
Canonem Gelasius papa composuit. Sed Grego- CAP.XCIII. Quid Gloria in excelsis.
rius papa capitulum, diesqtte nostros ijilermiscuit. Gloria in excclsis solus sacerdos iiicipit, et cho-
Leo papa sancium sacrificium, imniaculalam hostiam rus simul conctnil; quia et solus angelus boc in-.
apposiiit. Paler nosier, Dominus quidem docuit; sed coepit, et mililia ctelestis exercitus sinml concinuit.
Matthseus eomposuit; Gregorius vero papa ad mis- Quod dum incipit ad Orientem se convertil; quia
sam cantari censuit, sicut aposlolica- doctrina tra- "angelicuscborus b.secad Orienteni Belblehem apud
didit. Hic etiam prsecedens capitulum, Oremtts,prw- turrim Adiezer cecinit. Per Pax vobiscum, vel Do-
ceplis salutaribus inoniti, et sequens, Libera nos, minus- vobiscum, populuin salufat, sicut Dominus
Bomine, addidit. Benedictionem episcopaleiii, Mar- ingressu suo. mundum salutavit, Presbyler cum sa-
~
tialis episcopus, apostoloi'um discipulus, et magi- ^ luiatione Yeteris Testamenti, et episcojras cura sa-
sterio apostolorum tradidil, quorum proprium sfu- lutatione Novi Tesiamemi salulat populum; quia
dium Dei servitium auxit. Ambrosius dicere coepit, dignius est Novuni quam Yetus Testameiitum. Po-
niosque ex eo usque convaluit. Apostolicus autem pulus autem Dominum cum Spirilu eius esse orat,
Iianc tantum quse finita missa dicitur dicit, Pax ut cum spiritu et nienle orare admoneat. Ore orat,
Domini sii semper vobiscum; Ihnocentius papa dici qui lantum verba pronuntiat. Ore et spiritu orat,
coiistituit, et pacem dari constituit. Agnns Dei Ser- qui verba per inlerpretationem discernit, quse ore
gius papa composuit, et ad missam canlari instituit. pronuntiat. Spirilu et mente orat, qui verba quoe
Julius papa intinctionem corporis Domiiiiin sangui- dicit, Domini et coelestia intendit. Non oro sed
nem prohibuit, et Gelasius papa illum excommuni- Oremus dicit, quia vocem totius Ecelesise exprimit.
cavit qui coi'pus Bomini acceperit et sanguinem non CAP.XCIV. De oratione.
sumpserit. Coinmunionem Gregorius papa compo- Oratio ab orando vocatur; quia iu ea populo et
suit, ei ad missam cantari instituit. lie, missa est, ccrporis et animse prsesentia et futura bona orantur.
de Veteri Testamenlo suniplum est, ut scilicet Pba- Cotlecta ideo dicitur ; quia sub ea populus in unum
ra_Qnoptilum de j~5gyptoire jiissil, sive ubi Cvrus culli_.li!U'.Ha;cest autem dilTercntiainter orationem.
 575 KONORIlAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 876
ef cotleclam, quod hsec oratio vocatur, quod au A , lium. Sequeniia ideo dicitur, quia prsecedenlia nun-
missam dicitur; hsec autem Coliccta, quod ad pro- lii sequuntur. Idco et inilium Evangeliidicitur, quia
ccssionem in sfcalionesuper populum dicitur. Kaec ibi liber Evangelii incipllur. Ubi posl Evangelium
et missa dicitur; quia in ca oratio populi per sa- Orentusdicitur, apud Graecosoralio sequitur. Ojfer-
cerdolem ad Dominum mitlitur : hanc in dextra lofium dicitur quasi offerentium canticum. Hoc ideo
parte altaris ideo dicimus; quia cum dextris in ju- cantamus, quia nos ipsos in sacrificium Deo offerre
clieiostatui oramus. Omnes orationes ad Deum Pa- debcmus. Sacerdotes lavant mantts, id est, opera per
trcra dirigimus, et per Dominum nosirum Jesum lacrymas compunctionis. Hic liber in sinislra parle
Cltristitm in Spirilu sancto concludimus, quia cun- ponifcur,ul expedifcior ad suscipiendum sacrificium
efcajuste petita a Patre per Filium in unilate Spi- reddatur. Et quia per siriistram tristifciadesignatur.
rifcussancli dari credimus. Per cttm qui vcniurtts quse tune in passione Christi reprsescnlatur.
est, nonnisi in exorcismis dicimus, in quibus dia- CAP.XCVIII. Be sacrificio.
bolum per venlurum judicium adjuramus. Sacrificium quasi sacrum faclum, Immolaiio di-
CAP. XCY. De silu oralionis. Tribtts de caiisis cilur quia in mola altaris lerebatur. Hosiia dicitur,
ad Orieniem cum oramus nos veriimus. quia ante ostium ad pugnam offerehatur. Victima
Una est, quia in Oriente esf pstria noslra, seili- B
] dicitur, quia pro victoria sacrilicabatur. Holocau-
cet paradisus, undc expulsos nos dolemus. Orantes slum totum incensum dicitur. Tolum enim in altari
crgo contra paradisum nos verlimus, quia reditum incendebalur. Sucramentum dicilur quasi sacrum
illius pelirnus. Alia est, quia in Oriente surgit cor- jurainentum. Secreta dicitur, quia secrelo dicilur.
pus ccoli"et lux diei. Ad Orienlero itaque nos ver- Cum sacriiicium super crucem in allaii cum schi-
iimus", quia Christum, qui est oriens et Iux vera, smate a pontifice factum ponitur, quasi corpus Cltri-
nos adorare significamus, cujus debemus esse coeli, sli cruci affigitur.
ut ejus lux in nobis velit oriri. Tertia est, quia in CAP.XCIX. De sacrificio panis et-vini.
Oriente sql oritur, per quem Christus sol juslitise Pan orone dicitur. Ideo bic offerfur, quia onmis
exprimitur. Ab hoc promissum habemus, quod in salus anima; et eorporis in eo percipifur. Vinum
rcsurrectione ut sol ftilgeamus. In oratioiie ergo con- quasi a vite nalum dicitur. Hoc ideo ofierlur, ut
tra ortum solis vcrtimus nos, ut solcm angelorum sicut palmites viti, ita Christo inssramur. Aqua ab
uos adorare intelliganius, et ut ad niemoriam nostrse ffiqualitate dicilur, hsec ideo sacrificio admiscetur,
gloriam resurrectionis revocemus, cum solem, quem ut ex aqua renali fonte vilse satiemur, el angelis
in Occidenle quasi niori conspeximus, fanta gloria cosequemur. Pcr omnia swcttla smculorum dicunlur,.
resurgere in Oriente videmus. I quia se sequuntur : aliis enim decedentibus alia suc-
C
CAP. XCVI. Quid Epislola. cedunt. Amen dicitur, verum per hoc tolum sacra-
Leciio dicilur a legendo. Epistola dicitur quasi mentum coiifirmaiur, quia p.er hoc et ssecuium
missa. Epistello, et stello dicitur niifto; quia, sicut crealur. Dicitur enim fiat, quo verbo usus est Dcus
piophelia; super legem, ifa epistolae missse sunt in creatione raundi, quando dixil: Fiat iux, elc;
super Evangelium. llanc ideo legimus, quia viam Ipse quoque Filius Dei Amcn cognominatur, ut in
iiobis per eam ad Chrisfuni facimus. Graduale a Apocalypsi dicitur, hmc dicit Amen , testis fideiis
gradibus dicitur, quia in gradibus canitur. Hoc (Apoc. m). Dominus vobiscum ideo Iiic dicimus,
cliam Responsum vocatur, quia cboro caulante. ab quia regem coelorum praesentem populo innolesci-
uno versus rcspondetur, et illd versum cantante, a - mus. Sursum corda ideo dicimus, quia angelorum
choro respondettir. Versus ideo dicitur, quia ad in- exercitum advenlare non dubiiamus. Iluic enini sa-
coepiionem reverfitur. Alleluia dicitur laudate Do- crificio aderunt, et nosfra vota suscipic-ntesad Do-
minuhi. Alleluia, lattdaie, in decem Dei nominibus niiiium perferunt. Gralias agamus Domino Deo no-
iniuni ponitur, quod Dominus dicilur. Hujus cantus slro ideo dicimus, quia ei pro omnibus beneficiis
Versus ideo dicitur, quia itcrum ad AJleluiareverli- grafcesrecldimus. Nihil autem sine causa ralionalis
tur. Sequentia ideo dicilur, quia neumam jubili se- " significationis fit in islo sacramento.
quitur. Tractus a trahelido dicitur, quia trabendo, CAP. C. De K el w el illitts cruce f w.
id est tractim canilur. Graduale idco cantamus, quia Ideoque et forma hujtts liitcrss T et X non (it abs-
de virlttte in virtutem gradatim ire debemus. Alle- que magiio sacramento. Signifieal quqipe duas
luia ideo canimus, quia ad gaudium angelorum ten- substantias in Christo. Ex una quidem pai-te opcri-
dimus. Seqttcntia ideo jubilamus, quia faciem Domi- fcur,ex altcra tegitur; Q adnectitur, est Chrisli bu-
ni in jubilo videbimus. Tractum ideo canimus, quia inaiiilas, quse a partc matris incboatur, et divinitati
per laborem illuc perveniemus. Evangetium ideo le- copulatur per 0 quod circuloso orbe undique clau-
gimus, quia per ejus doclrinam gaudia percepturi ditur, est Cbristi divinitas, qua; nec initio aperitur,
sumus. nec in fine terminatur. Apex quoque litterse in mo-
CAP.XCVII." De Evangelio. dttm crucis f conjungitur, est sancla crux,\Vivquam
Evangelium dicilur bonum nunlium. Eu bonum, bumana divinis so.ciantur.
angelon dicilur nuntium. Nunlium enim vilam post CAP.CI. De prwfationc.
mortem, requiem post laborem, reguum post servi- Prcvfalio dicitur prseloculio scilicet seqttenlis Ca-
 577 GEMMAANBLE. LIB. I, 573
nonis. Hpec etiam dicitur prmparatio, quia mentes A Iicet In recfcafide existens. Memento, Domine, famu-
nostras ad mysterium Christi praeparat. In bac ideo lomni, bic possumus nominars quos yolumus.Pro
ordines angelorum commemoramus, quia frequen- fidelibus tantum offertur, sicut dicilur : Quorumiibl
liaffi supernorum civium adesse denionstramiis. fides eognita est.
Majeslas dicitur quasi major potestas. Cmlum (cciute CAP. CIV. De duodecim apostolis et de sanctd'
limc lege) dicitur quasi casa elios, id est solis. Sera- Maria.
phiii per n, simt plures angeli; seraphim per m, CommuiiiCanles.Ideo sancla Dei genitrix Virgo
unus. . , _ Maria hic nominatur, quia hoc sacrilieium de ea
GAP.CII. Quare dicatur Sancius. mundo generatur. Tdeo autem duodecim aposloli
Sanctus ideo euiii angelis cantamus, quia terrena noiiiihantur, quia illorum doctrina et sanguine hscc
coelestibus conjungi per lioc sacrificium clamamus, sacramenta affirmantur:pro testimonio ilamque hu-
Sanctus dicitur (118)sanguine tacfcusvel auctus. Do- jus sacrilicii Petrus el Andreas et Plnlippus sunt
minus dans miiius. Dcus delens scelus. Sabaoth crucifixi, Paulus el Jacobus, Matthmus et Barlholo-
exercituum, scilicefcrex exercitus angelorum, Osan- mmus decollati, Jacobus, Simon et Thadwus enecati,
na dicitur salvifiea, id est, salva nos babitans in Joannes veneno et exsilio excruciatus, Thomas
excelsis, ^ transfossus.
B
CAP.CIII. De Canonc. CAP. CV.-De duodeeim nomiiiibus mariyrum. ;
Canon dicitur regula, quia per eum regulariter Deinde duodecim martyrura nomiua recitautur,
fit sacramentorum confectio. Hic etiam actio clici- quorum cruciatu hoe sacrificium cpmmendatur. Ex
tinyquia causa poptili in eo cum Deo agitur. Hic quibus quidam summi ponlifices, quidam episcopi,
ob tres causas sub silenlio dicitur. Una est, quia quidamrfirzcqi!!,quidam laici exstiteruut, quia omnis ..
cum Deo loquimur, cui non ore sed corde clamare gradus, omnesque ordines buic sacramento teslimo-
prseeipimur. fdeo autem verba dicimus, ut sciamus niuni prsebuerunt. Lintis quippe ef Cletus, Clemens,
quid intendere vel petere debeamus, Secunda est, Sixtus, Cornelius, Romani pontifices, Cyprianus Car-
ne populus lani prplixa declamatione attsediatus lliaginiensis archiepiscopus, Laurentius archidiaco-
[pro tsedio affecfus]abscedat, vel sacerdos tamlongo nus, Chrtjsogonus,JoqnnesetPaulus niilites, Cosmas
clamore voce deficiat, Terlia est, ne tam sancla el Damianus mediei fueruut, qui onlnes pro Chrisli
verba tanti mysterii vilescant, dum ea vulgus per nostri sacrificio sanguinem fuderuiit.
quolidianum usum sciens in iiiconveiiienlibus locis Quam oblalionem tuDeus, in omnibus, qumsumus,
dicat. Unde. ferfcur, duni Canon prinlitus publice r* r Benej; diclani, id est materiani hane terrenam sicut
quotidie reciiaretur, ab omnibus per usum sciretur, Adam de terra forniatam Spiritu sanclo benedieendo .
et cum eum pasiores -in agro super panem el vinum repleas. A -j-scripicim, id est ad formam Filii iui
dicerenl, repenle carnem et sanguinem ante se inve- signatam diviiiitati ascribas. Ra f iam, id est veritale
nirent, atque inde divinilus percussi interirent. Unde firmam facias ni fide nostra. Rationabilem, proque
synodali decreto sub anathemate est prseceptum, ut devolione nostra facias acceplabUem.
nullus canonem dicat nisi in libro, et iu sacris ve- Pridie, id est priori die. Hoc esl corpus meum.
stibus, et nisi super aitare et super sacrittcium, et Sieul Yerbo Domini ex nihilo factus esl niundus,
ul liullus hoc sacrificium nisi in aureis vel argenteis ita per verba Bomini haec species rerum niutatur
vasis offerat; cuin haec omnes babere nequeanl et vere in Domini corpus.
ideo incongruum non faciunt qui bic in libris cru- CAP.CYI. De calice.
cifixum idco.depiiiguut, quia per illud passio Chri- .Hunc prmclarumcalicem. Idem calix est in myste-
sti oeulis cordis ingeritur. rio, ciuem Clnistus in manibus tenuit, quamvis in
TeJgiur, ideo dicit, quia Dominum quasi prae- niateria metalli alius sit. JEterni Teslamenlii Testa- .
sentem aspicit. Ideo autem per litfceramT incipit, menlum illa Scriptura vocatur, per qtiam mprlui
quia haec formani crucis exprimit. Clemens dicitur, f} D hseredi.tasvivis confirmalur. Npvum et ceiernum les- .
quasi clara meiis, dum homo timet, turbescit; dum tamenlum est nobis Gbristi sanguine scriptum, pcr
Doiiiiiium propitium sentit, mcns ei clarescit. IIwc cujus nioriem coeleste regnum in haereditatc cst fir-
-j-dona, quantum adpanem, in -quo aqua et farina. mattiro. Myslerium vocatur ubi aliud videlur, et
Hmc-f munera, quantum ad vinum, in quo aqtia ct aliud infcelligitur. Species panis et yini cernitur.
vinum. Ilwc santta-\ sacrificia, ad utrumque : ilti- coi-pus Christi et sanguis creditur. Hosliani-f puram,
baia, id est sine labe. Agnus emm paschalis debuit quantum ad coi'pus, liosiiam f sanclam, quanlum
esse imniacula.us, et absque macula peccafci fuit. ad sanguinem, Iwstiam-f immaculatam ad utrumque
Christus. Ecciesia dicitur convocalio, quia non ti- pertinet. Aliter :Hostiam^puram, scilicet al) al.iis
more sed amore Spirilus sancli iri unam fidem con- liostiis separatam. Hosliam f sanctam, id est, nos
vocatur. Calliolica dicifcuruniversalis, qnia hsec re- sanclificantem. Hostiamjimmaculatam, id esta ma-
ligio per totum mundum servatur. Papa dicitur pater culis einundantem. Panem..+ sanclum viim wternm..
patrum. Orthodoxus dicitur recte glorians (117), sci- scilicct quo pasti selerni ebiciamur, el calicem sa/s-

/116) Imo a sancire quasi Sqncitus. ._ (117) Imo Tecte senlicnsin fitjec
 K79 HONORil AUGUSTODUN. OPP. PARS III: ^- LitURGICA. 580
tis perpelutz, videiicet cujus gustu seternam salutem A . Alexander Romanus poiitifei ; ex"presbyteris Mar-
consequamur. Jiisii Abcl. Ideo hic mentio Abel fit, celiinus ; ex exorcislis Petrus : ex Conjtigatis Fcti-
quia ipsc hoc sacrificium suo agno prsetulit, et ipse ciias et Perpelua; ex- virginibus Agailta el reliquse,
innocens ut Christus occubuit (Gen. iv). Tiiginfca quseorones hoc sacrifieium suo sanguine firmave-
namqtie annorum occiciit.iir, sic Cbristus triginta runt, et iji corpdre Christi connumerari meruerunf.
annorum erucifigitur. S.derificiumpatriarchm ncslri Per quem htec bntnia'semper bona creas, nos novam
Abrahw. Pairiarclia dicitur summus Pater. Hic ii- creaturam iri Cbfisfco: san + oiificas per baplisPiium
gtiram Dei babuit, qui.Filium suum pro noliis, ut in ipso; vifvificas per Spirilum sanctum in anima;
. illeIsaac,ol)l-ulil(.'cn.xxii). Aries iiiiniolatur, etlsaac Benefdicis speciali behediclione shTeullima bene-
evadil; ct caro Christi pro nobis sacrificatur, divi- dictione : Venite^benedicii (Malih. xs\), etpra!-
nitas vero illsesa existit. Summits sacerdos luusMel- sias nobis, scilicet vitam aelernam post niortem,P<?r
Chisedech,quod sonafcrex justiiim. Hic sine palre, j-ipstim nos creas, ctun f ipso nos creas, in f ipso
sine irtatre, assiniilatur Filio Dei (Gen. xiv; Iiebr. nos"ad vitam resusciias. Sciendiim quod in car.one
vn), qlii in coelismairem noii habuit; in terris patre nulli aliquid dicere, -vcl ajjiccj'e licebit, nisi quol
caruil. Hi.crexjustUim exisiii, quia justos remurte- ab apostolicis viris positum fuerit. Quod si qtiis
J
rabil, injuslos juste damnabit. Melchisedechsacrifi- praesumpserit, non devotioni, sed prsesumplioni
ciuiri Chrisli pane et vino csprcssit; quse Christus ascribitur. Ideo Paler nosicr alta yoce cantatur, ul
iii sacramentum corporis etsaiiguinis sui transtulit. cbr.imunicaturi ante alterutrum offensas dimittendo
Ideo in hoc loco horuln sacrificia recitanlur, quia par pacem recuncilienlur,
protinus per inclinalioneni sacerdotis mors Christi CAP.ClX.-^/i! Oralionem Bominicnm.
commemoralur, quae per haeeprsefigurabatur. Puter nosterDms voluit csse Dominus JudseGriiiii,
Jttbe hmc perferri per manus sancti angeli in su- quasi servorum, Paier vero Cbrislianorum, quasi
biime aliare.Angelus dicitur nuntius. Cbristus magni filiorum. Ideo illos quasi inutiles servos de donso
cbnsilii Angclns exstilil, dum consilio Patris per Fi- ejecit, islis quasi iiliis hsereditalem tribuit, quos et
liuiii hunc mundum redimi nuntiavit. Sublimsaltare nune pane angelorum, et carne saginati vituii pascif:
iti conspedu Dei, est Christus in dextera Dei. Super Qui es in cmlis, id est in sanctis. Sancliftcelur nomen
quod stltare Ecclesia bosfciasspiriluales immolat, et tuum. Nomen Dei sanclificatur, cum nos Filio ejus
super quod Deus vota fidelium et sacrificium justi- uniti in regno Palris cohaeredes assumimur. Tunc
tise acceplat. Hic angelus haecsacranieiita in sublime regnum ejus advenit, cum Ecclesia rcgnum ejus ad
ailare fcii, dum infcrpellans pro nobis vultui Dei p. cceleslia pervenit. Voluntascjus sicut in cmloet in
apparet (Apoc. vni). Qui oxhoc altari.scilicel Christo, terra fiet, cum terra caro coelesie corpus iiiduet, et
participantur, omni benediclionecmlesii et gratia re- homines nihilmaliconcUpiscent, sed sequales angelis
piebuniur. erunt. Panem quoiidianum liodie dal, quando in lios
CAP.CYII. De nominibv.s. . exsilio suo corpore nos recreal. Dcbita nostra di-
MenictG, Domine, famuiorum. Hic pofcerisquosvis millit, si nobis aiiis diniiltere posse prsesliterit. lii
nominaiv" ^ed non in Doniinica die. Nomina vivo- ientaiionem non inducit, si nos a tentatione libera-
rum in libro scribebanlur, quas ad altarc infra cano- veril. A mcdoliberabit, si nos a peccato et ab iiiferno
nem recitabantur, et bic liber viventiumvocabatur; eruerit. Nomen saiietse Mariw ideo liic coinmemo-
Similiter hic nomina defunctorum de libro rccita- ratur, ut per eam a pra;sentibus et prseteritis ac fu-
banlur, sed boc Dominicis diebus interiiiittebalur, luris malis liberemur, per cujus partum filii Dei
quia a quibusJam animse ob resurrectlonera Domi- effieimur.Ideo auteni tres apostoli nominaiitur, quia
nic3hi recmiem habere credebanlur. Cum aposiolis in ore duorumvel trium tesliunl onine verbum sfcaie
et martyribus, cum Joanne. Quidam Joannem Bapti- affirmatur (Mdtiiti xvm), et huic sacrameiito tres
stam volunt intelligi, quidam Marcum, qui et Jorm- ordines, scilicet doclorcs, continentes, conjugati,
nes dictus legitur : qui magis hic inlelligitur. Octo D I teslificantur. Hic poteris nominare de sanctis quos
marlyres et septem virgines hic ponuntur, quorum vis, quia quaequemembraEccIesia; pariicipanlChristi
sanguine hoc sacramentum approbatur, quiaper boc sacranientis.
sacrilicium in sepiem donis Spiritns sancti ad octo CAP.CXi De pace.
beatitudines pervenitur, Cum oscrilata patena sacerdos se signat, quia per
CAP.CYIIL De ordinibus. crucein et hoc sacrificium omnia in eoslis et in ler~
Diversi ordines et sexus hic introdueunlur, quia ris pacificala denuntiat. Pax dieilur a paclo, quia
per omnes ordines et sexus boc sacramentttm con- I);:us pactum cum bominibus fccifc,quod eis per Fi-
iirmatur: ex evangelistis quippe Joannes, qui et iiura siium propilius sit.
Marcus ponitur, qui Alexandria; praesul et martyr CAP. CXI. De Agiius Dei.
fuit; ex riiaconibus Stephanus, qui primus martyr Christus iueu agnus dicitur, quia ipse est, flui se-
posl Chrisfcum cxstitit; ex apostolis Maithias, qui -cunduii! h?gem in Pascha immolabalur, per queni
pro Christo occubuil; ex septuaginta duobus disci- populus a servitute liberabiiur. Hunc Joannes voea-
pulis Barnabas, qui se pro Ghristo obtulit; ex pa- vit Agmtm Dei qui tolleret peccata mundi (Joatt. i).
triarchis Ignatius, Antiochenus episcopus; ex papis IdeDinfraciioncAgnHsDfficantamiis, utdigne carnes
m' GEMMA"ANlMiE. LIB/i. SS2"
hujusAgni sumamus. Qui Agniis lieet ab omni po- A Pafcre, et a seipso pro riobis immolatus. Lcgitur
piilo lotus, et a singulis totus sunialiir.iamen totus tamen de Leone papa, quod ssepius una die septeni
etintegerin coelo pennanere non dubitatur, saera- missas, aliquando novem celebraverit, Nullus absque
mentum namque, quod ore percipitur, in alimehtum sacerdolalibus vestibus, et his singulis consecratis,
corporis redigitur. Yirtus autem sacramenli, qua et altari consecrato missam celebrare debet, et nulli
inter-ior homo saliatur, .per'lianc vita seterna adi- nisi ordinato epistolam vel evangeliufti legere licet;
piscitur. Populus communicaturus tres dies debet sicut nulli nisi ordinato missam cantare licet. Post
ante ab uxoribus abstinere, et tribus postea ab cis acceptam lavatiohemnullimissam celebrareveicohi-
vacare. Tot eniiii diebus populus Dei abstinuit, municare iieebit: quod si fecerit gravi pceniteniia;-
quando legem accepit. Ter agnus Dei canitur, quia obnoxius er!t.
corpus triforme intelligitur : illud quod in ccelo re- CAP.GXV. ^- De Gloria in exccisis Dco.
sidet; et quod in lerra ambulat; et quod in sepul- Gloria in excelsis ntmqciam nisi ad horain terfciaia
cris requiescit. Eucharisiia dicitur bona gratia : eu- canitur, qua Spiritus sanctus super credentes descen-
logia bona benedictio : communio participafcio. Hane disse,eteos gloria et exsultatione replesselegitur.:In
ideo canlamus ut cum justis gralise Dei communi- duobus enim SabbafcisPaseha; et Penteeostes atl no-
cenius. Complendumideo dicitur, quia per ill.udmissa " nam cantatiir, quia.baptizatis"gloria amissa redditarr
completur. CAP.GXVL^De una oratione in missa vel piuribus,
Ile, missa est, licenlia abeundi. Deo gratias, in- Una orafcioregulariter dicitur, sicufcefcuna episfco-
lerjectio gralulaiidi. His quippe peractis, populus la, vel unum evangelium legitur. Si aufcemfesfivitas
gralesDeo reddit, et ad prcpria redifc,sicufcpopulus ih die Domihiea occurrerit, duas- dici licebit, quia
Israel perffiissu Pharaonis de jEgypto abiiL; et grates el hoc Romaria aucloritas in die natalis Domini-atl
Deo retulit, quando Gyro prsecipienle de Babylonia ecundam missam facit. Interdum ires ideo dicimus,
ad Hierusalem rediit. et jam gratiasDeo egit. Ita nos quia Dominum ter anfe passionem orasse legimus.
accepta ultimabenedictione ad patriam coeleslem Aliquando quinque diciinus, quinquepartilam pas
ibinius, et iri gratiarum actiohe scriiper manebimus. sionem Domini in hoc officio agimus. Nonnunquam
Ideo hymhum trium pueroruni, scilicet Benedicite, septem usurpanius, propter septem pefcitiones in
post niissam cantabimus, quia Dominum pro omni- Dominica oratione, quas tantum apostolos super boc
bus beneficiis suis benedicimus, quem post in sse- sacramentum -dixisse cogriovimus. Qui bunc nu-
cultim sseculi latidabimus. Hunc Toletavum eouci- mertim supergressus fuerit, ut caecus errabit.
lium cantari instituit, et bunc negligentes anafche- _ CAP.CXYIl. De genuflexione in Quadragesima.
mati subdidit. In Quadragesima ideo ad missam flectamus genua
GAP,CXII. De quatuor speciebus missm. diciinus, quia corpus et aniniam in pceniieni.ia nos
Missa dividitur in quatuor species, secundum humiiiare iiinuimus. Ob tres causas autem ad ter-
obsecrationes, orationes, postulaliones, graliarum ram cadimus. Una est quod Christum in carne ado-
actiones : ab inilio missa; usque ad offertorium sunt ramus, quem descendisse ad terras, et carijem de
obsecraliones; a secreta risque ad Pater nosler sunt lerra induisse ad lavandos nos venerando memora-
oraiiones; deinde usque ad communionem posiula- mus. Alia est quod ad memoriam redueimus, quia
tiones; exinde usque in finem graliarum actioites. qui in paradiso cum angelis sletimus, nunc inter
CAP.CXIH. De tribus horis missm. bruta animaiia jaeemus, et aniriiam ncstram cor-
Tribus hoiis licet niissarn cantare, scilicet terlia, porali mole ad terram depriml ingemiscimus. Ter-
lexld, et nona. In feslis lertia; in privatis dicbus tia causa hsec est : Qui stat aliis hominiljus, cose-
sexla; ih Quadragesima, vel iridiebus jejunii ttona quatur; qui in terra jacet, bestiis assiinilalur. Et
hora. Hora lertia ideo missa caiitalur, quia hora nos dum in justitia stetimUs, rationalibus similes
tertia Christus ad passionem judicabatui', quandb fuimus. Postquani vero in carnis desideria cecidi-
Judaei Crucifige, crucifige, claniaverurit (Luc. xxm), D mus, cum besliis quasi irrafcionales, in luto reperi-
et mililes eum flagellaveruht, Hora sextd ideo niissa mur. Quia ergo aliis homiliibus nos dissimiles in fa-
celebratur, quia bora sexta Cbristus pro nobis in ctis cernimus, eis enirii ipso corporis siatu sequari
cruce ihimolabatur. Horanona jdeo missa canilur, erubescimus. Et Iapsurii anlmse nostrse in vitia pce-
qiiia hora nona Cbrlstus mortein subiisse traditur. nitendo clamamus, dum corpoi-e ad terram cadi-
CAP.CXIY. Quod una tnissa debeat celebrari. mus. Etventrem nostrum lerrse et animani pavi-
Semeiin die debel missa ab uno sacerdote cele- menlo facimus adhserere, ut per Christum propler
brari, sicut et Ghristus semel voluit immolari. Si nos terram faclam a lerrenis desideriis valeamus
aulem necessitas cogit, id est si duoefestivilates si- resurgere. Hic autem ritus ab Abraham exordiuni
mul occurrunt, duaevel tres celebrari poterunt, quia sunipsit, quando in terram prostratus Dominum
et Romani lioc in die Natalis Domhii faciunt; efc adoi-avit (Gen. xxiv) : quem propliefa; imilati sunfc,
Cbrisli passio est tripartita : passus est cnim linguis qui, in lerram cadentes Dominuni adoraveruut. Ge- .
:
insultaiiiium, manibus verberantiuni, clavis cruci^ nuum auteni fiexioa geulibiis esfcsumpta, quera bo-
figentium. Ipse enim in figura a patriarchis est im- norem ipsi regibus exhibueruni, quos prohi vcl"
molatus, ipse a prophetis sacrificatus, ipse idcm a flexo genu adoraveruiil-. Nos aulem eum Aposfcoio
 583 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGIGA. 584
dicimus Deo : Ficclo genua mea aci Dominum A Stiper quos sacrificia maclabant, quae supposilo
(Ephes. in). igne crcmabant. Aliquando vero ignis de ccelo de-
CAP.CXYIII. De lumine ad missam. scendit, et oblatum sacrificium consumpsit, unde
Lumen Spiriium sanctum significat, ideo cum lu- Caiii fratrem suum occidit, quia iguis coelestisAbel
mine missa celebralur, quia boc sacramentum per sacrificium cousumpsit, suum intactuin remansit
Spirilum sanctum consecratur, ct digne hoc perci- (Gen. iv). Hsecauteni differentia est inler tdiare et
pieutcs a Spiritu sancto illustraufcar; lumen enim aram, quod aliare quasi allares vel alta ara dicitur,
Isetifiam designat, quia boc sacranientum missae in quo sacerdotes incensum adolebanfc. Ara vero
ajlernam laeliliani donat; in Credo in unttm Deum quasi area, id est plana vel ab ardore dicitur, eo
ciim et homo factus cst dicimus, geuua flectimus, quod in ea sacrificia ardebant. Ard enini Grsece di-
quia Christuin hominem facluni et pro nobis cruci- cilur, Lafcineimprecatio.
fixum adoramus. C.\r. CXXIil. De iabernaculo Moysi.
CAP.CXIX. De Crecloin unutn Detim, quanclosit Quando vero Dominus populum suum de ^lgyplo
canlanduin. eduxit, speciale tabernaculutn Moysi in monte Sinai
Credi in untim Deum in omnibus Dominicis et fe- ostendit (Exod. xxvi), ad cujus exemplar materiale
stis .Damini ct sanctse crucis canetur, et in festis B fieii prsecepil. Vasa quoque preliosa, et sacras ve-
sanctse Marise, et natalitiis apostolorum, et in stes fieri jussit; altare ad saerificia, sacerdotes et
feslivitafe Omnium Sanctorum, et in dedicatione levilas in ministeria constituit, et tubas argenteas
tcmpli cantalur; quia aliquid de his in illo sonare vel sereas ad coiivocandum populum fieri statuit.
videttir. L-iberEvangelii infra Credo in unum oscu- Quoecuncta Moyses secundum oslensum exemplar
iatur, quia pax per Chrisiuni reddita dcclaratur. miro opere consummavit, et tabernaculum cum
CAP.CXX. De prmfulionibus. gaudio populi dedicavit. Quod postquam est vetu-
Pelagius papa novem prsefatioi-.escanlari sfcaluit, state consumptum, jussit Dominus sibi fieri tem-
scilicel : Quia per incernali, de Nativitate; Quia cum plum, alque chartam David regi per prophctam mi-
iinigenitiis, de Epiphania ; Qui corporali jejunio, de sit, in qua eral descriptio qualiter templum con-
Quadi-agesima; Qui salutem hv.munigeneris, de pas- slrui debuerit. Salomon vero inirificum templuni
sione Domini, vel de sancia cruce ; Te quidem, Do- toto orbe famosum sedificavit, sicut Pominus in
mine, omni icmpore, de Pascha; Qui post Resurre- charta imperavil (III Reg. v). Altare quoque au-
ctionem : de Ascensione ; Qui ascendens super omnes reunl, et vasa pretiosissima, et vcsles sacras fecit;
ccslos, de Pentecosle; Qui cum unigenilo filio, de sacerdotcs, canlores, levitas in ministeria templi
Trinitate ; Te, Domine,suppliciler exorare, de Pctro C dislribuit, prout Dominus in brevi praecepit. Omni-
et Paulo : quae eliam de pluribus apostolis dicitur. bus rile peiactis, templuin maximo cultu dedicavit,
Gregorius vero papa decimam, Qui Ecclesiam titam et arcam iu eo locavit. QuoJ quia utrumque Eccle-
de sancfcoAndrea adjecil; quaede uno quolibet apo- siam praefiguravit, secundum formam ulriusquepo-
stolo usquequaqite "dici consuevit, Noviler aulem pulus Christianus ecclesias formavit.
Urbanus securidus papa undecimam de sancla Maria C.Ar. CXXIY. De labernaculo popttii.
addidisse non ignoratur, quse a pluribus ubique Tabernaculum, quod populus iu iiinere habuit,
frequentalur. Zacharias papa consliluit ut liullus formam lnundi tenuil, cl typuni ecclesi?e gessit,
sacerdos cum baculo ad altare intret, et ne velafco quaein itinere bujus mundi hon nianenlem civiia-
capile ad altare stct. tem habet sed fuluram inquirit (Hebr. xm). Taber-
CAP.CXXI. Qi-are pro defunclis Gioria Patri et naculum secundum muiidum erat formatum, et ele-
AUeluia non cante.ltir. iuenta afcqueomne quod est in roundo in eo fuerat
Ad missam defiinclorum Gloria Patri el Alleluia, prsefiguratum, quia fcolushic mundus jam factus est
qu'5d lsefcitiamdesignat, non cantatur ; quia luclum Dei leraplum ; sanguine Christi dedicatum (Hebr.
imitalur, et nos per hoc in bunc mundum ad triii- . ix), in quo univcrsalis Ecclesia tabemaculum Dei
tiam venisse, et per luctum Iiiuc exire admonemur. existens, Dominuin vivum et verum laudibus jugiter
Corpora vero mortuorum non debent interesse mis- concelebrat, et fex tabernaculo templum fieri desi-
sse vivorum, quia nobiscum non i'espondenl, et cum derat. Cujus tabernaculi una pars dicebatur sancta,
vivis non cominunicant. Hoc autem significal, quod in qua populus sacrificabat, etest aclivaviia in qua
lii,quipeccalismortuisuntelChrisli sacramenta non populus in dilectione proximi laborat. Altcra pars
percipiunl, viventium communicationi cum Clu-isio dicebatur Sancta sanctorum, in qua sacerdotes et
interesse non poterunt.IIactenusde misssesacrificio. levitse ministrabant, et est coniemplaliva vita, in
IXCIPITDEECCLESIA. qua religiosorum sincerilas in dileclione Dei coele-
Hsec breviter de roissa dixerimus, nunc pauca de slibus inliiat. Porro secundum formam tabcniaculi
ccclesia, in qua agitur, vitleamus. faciunt ecciesias Christiani. Secundum Sancia iit
CAP.CXXH.i)e allari. anterior domus, ubi populus stat. Sanctuarium vero
Noe primus allare Domino construxisse ; deinde secundum Sancta scinctorum, ubi clerus stat. Mini-
Abraham, Isaac et Jacob altaria aedificasseleguntur, slerittm levitarum et sacerdotum mutuavit Ecclesia
quse non aliud quam lapides crecli intelliguntur. iu ordine Chrisli micis.rorum. Vasa el vestes et ri
 g85 '. GEKMA.ANIM.-E. LIB..I. SS
tum sacriflcjorum eonvcrlit in. morem ecclesiasti- A X CAP. CXXIX. De silu ecclcsiar.
corum. Clangorem tubarum transtulit in seiium cam- Ideo autem ecclesise ad Orientem vertuntur, ubi
panarum. f oritur, quia in eis Sol justitia; adoratur, et in
sol
CAP.GXXV. De iemplo. <
Oriente paradisus nostra patria esse praedicatur.
Templum autem quod populus in patria cum pace Per i ecclesiam ergo Ecclesia figuratur, qute In "e.aad
possidebat, prsefert teiuplum glorise de vivis lapidi- servitium
' Dei congregatur. Domus bsec super pe-
Dus in cfjelesti Hierusalem constructum, in quo Ec- tram ' locatur; et Ecclesia super Christum firnjam
Clesia perenni pace exsultat. Hoc enim in duo divi- petram I fundalur. Quatuorparietibus surgit in altum;
ditur,; quia templum supernse curiae in angelorUm et < EccLesiaquatuor Evangeliis crescit in altum vir-
et hominum differenlia discernitur. !n quo altare 'tulum. Domus bsec ex duris lapidibus construitur,
aureum est Christus gloria sanctorum. In hoc tem- et < Ecclesia^ex fortibus iri fide et operatioue colligi-
plo omnes electi sacerdqtes et cantatores erunt; ipsi tur. ' Lapides csemenlo conglutinahtur, e.t fideles vin-
et.-vasa pretiosa in camino tribulationis examinata, ''Culo dilectionts compaginantur. Sanctuarium est
ut sol fulgebunt veste salutis, et indumento justitise pninitise Ecclesisede Judaeis collectse; anteriqr do-
splendescent. mus, in activa vila Deq servientes.
"B - GAP.CXXX. De feneslris etciestm. -
CAP.CXXYI. De ecclesiahabenle septem vocabuid.
A templo itaque quod Salomon fecit, ecclesia no- Perspicuae fenestrce, quse tempestatem excludunt-
ellumen introducunt sunt doclores; qui turbini hse-
stra formam accepit. Ecciesia autem septem voca-
resum obsistunt, et lumen doctrinss Ecclesise infun-
Ijulis insignitur, quia Ecclesia Chrisli septem donis
dunt. Yitium in fenestris, per quodradius lucis ja-
Spiri.ms sancti, velut septem columnis domus sa- culatur, est mens
doctoram, quse coelestia quasiper
pientiaefulcitur (Prov ix); ecciesia vero convocalio in aenigmate contemplatur.
dicitur, qiiia in ea populus fideliuffiad audienda ju- speculum CAP. CXXXI. :De columnis ecclesim,
dicia Dei et ad coiivivium Christi convocatur. Syna-
Columnm, sunt episeopi, qui
goga congregatio dicebatur, quia virga legis velut machinam quse domuru-fulciunt,
Ecclesise vitse rectitudine in alta suspen-
grex irrationalium pecoriim coiigregabalur. Eccie- dunt.
sia autem" merito iomoealio vocatur, quia amore Trabes, quse domum conjungunt, sunt sseculi
principes, qui ecclesiam continendo muniunt. Te-
Spiritus sancti in unam iidem cpnvocatur.
gulm tecti, quse imbrem a domo iepellunt, sunt
CAP. CXXVII. Be basilica, cmterisque lempli milites, qui Ecclesiam a paganis et hostibus
nominibus. prote-
ilaec domusest basilica, id est regalis nuneupa- C G gunt.
GAP.CXXXU. De pictura.
tur, quia in ea Regi regum raiuistratur, Basileus'
Laquearium picturse sunt exempla justorum, quse
namque rex, quasi basis laos, id est columna po- Ecclesise repraesentant ornamentum morum. Ob trcs
puli dicitur, quia ejus regimine fulcitur. Hsecdomus' aulem causas fit
et. xu^>iaxq,id est Domiiiicalis appellatur, quia in ea1 pictura : prinio, quia est laicorum
lifcteratura ; secundo, ut domus lali decore ornetur;
Domino doniinorum servitur. Kyrius quippe doini-
ut priojum vita in memoriam revocetur.
nus dicitur. Ilsec quoque domus Zteivoealur, quia in1 tertio,
CAP. CXXXIII.-Decoronainecclcsia.
ea Dominus adoralur. Hsec domus oralionis, quia in1
ea populus fideliuni ad orationem congregatur. Haee Lumina, quse circa capita sanCtorum in ecclesia
5 in modum circuli
etiam aula Dei nuncupatur, quia in ea convivium1 depinguntur, dcsignant quod lu-
mine aeterni splendoris coronatl fruuntur. Idcirco
regis aefcerni
celebratur. Haec quoque dicilur orato- vero seeundum formam rotundi seuti pinguntur,
ritim, quia locus est oi*ationis iidelium. Hsec tem- divina protectione ut scuto nunc muniuntur.
quia
plum quasi amplum tectum vocatur, quia conveiitus5 Unde canunt gratulabundi: Domine ttt scuto nos
in ea sub ununi lectum coadunatur. ipsi
populi quasi bonmvoluntatis tum coronasii (Psal. v). Usus autem
Monaslerium dicitur habitalio monachorum, monoss D j formas sculpendi a lege ccepit, ubi Moyses jiissit
quippe solus, steron dicilur habitatio. Majores autem1 Domini duos cherubin ex auro fecit
ecclesise templa appellantur; minores vero sacella,' (III Reg. vi).
Usus vero ecclesias pingendi a Salomone exordium
a caprarum pellibus voeantur etiam capellm.
sumpsit, qui varias caelaturas in templo Domini fieri
CAT.CXXYHI. Oe cnprf/is, instiluit. Utsus enim candelabri et thuribuli a lege
Antiqui enim nobiles ecclesiolas in itinere de pel- coepit.
libus caprarum factas habebatit, quas inde capeltass CAP.CXXXIYw Deyavimento.
vocabaiit, et earum cuslodes capellanos nOminabarit. t. Pavimenluni, quod pedibus calcatur, est vulgus
Sunt enim capellani a cappa sancti Martini appel- cujus labore Ecclesia sustentatur. Criptm sub terra
lati; quam reges Francorum in praeliis seniper ha-i- constructse surit cultores secretioris vitae. Atlare, sri-
bebant, et eam deferentes capcllanos dicebant. Ca- '.- per quod sacrificatur, est Christus super quem. sa-'
pentm dicitur domus, ad quam pauperes ad postu-i- crificium Ecclesia; acceptatur. Ideo corpus Christi"
landam eleemosyham confluunt. Inde diminutuhin super altare Conficitur, qtiia populus in eo credens
eapella dicitur, in qua Christiani pauperes spiriiu add es eo reflcitur unum cuin Christo,, qriasi. muiti la-
. postulandam animje eleeinosvnam coriveniunt. pides unum altare, eulcitur. In aitari reliquim i\icoa-
PiTsor. GLXXIi. 1J
 "587 IIONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. LITURGICA. 588
. choreis musicis instrumentis uti niiuntur, quia globi
(iiuitur, quia in Christo orones tbesauri sapieniise ett A
scientise abscondunlur (Cotoss. n). Stiper altare ca- coelestesdtilci melodia circumferri dicuntur.
psm ponuntur, ii sunt aposloli et martyres, qui proi CAP. CXL.De concordia clwri.
Chrislo passi leguntur. Pallm et vestes, quibus al- Chorus dicitur a concordia canenfium, sive a c&-
tare ornatur, sunt confessores el virgines, quorumi rona circumslanlium. Olim namque in niodum co-
tpc-ribus Christus decoralur. ronse circa aras cantantes slabant; sed Flavianus et
CAP. CXXXV.De crnce. Diodorus episcopi eiioros aiternalim psallere insti-
Crux ob tres eausas super altare erigitur : primoi luebant. Duo chori psallcntium designant angeIos,et
quod signum Regis nostri in domo Dei quasi in re- spirilus justorum, quasi reciproca voce Dominum
gia urbe figitur, ul a militibus adoretur. Secundo ut, laudantium. Cancelli in quibus stant, mulfas man-
passio Christi semperEcclesiaereprsesentelur. Tertioi siones in domo Patris (Joan. xiv) designant. Quod
ut poptilus Christianus carnem suam crucifigendo' aliquando de choro cum processione ad aliquod al-
vitiis et concupiscentiis (Gal. v) Christum imilelur. tare vadunt, et ibi in sfatione canunt, significat
Yexilla ideo erigurilur, ut tropseum Christi Ecclesia quod aiiiraa; de hac vila etintes, ad Christura per-
jugiter meinorelur. veniunt, el in consortio angelorum Deo concinunt.
CAP. CXXXYLDe propitiatorio. ]" CAP. CXLI. De corona.
Propitiaiorittm, quod super altare locatur, est tli- Corona ob tres causas in templo suspenditur: una
, vinitas Christi, quse humano generi propitiatur. quod ecclesia per hoc decoralur, cum ejus lumini-
Gradus, per quos ad allare ascenditur, sunt virlules, bus illuminatur; alia quod ejus visione admoiiemur
per quas ad Chrislum pertingiltir. Lavacrum, quo qtiia bi coronam vifa; et lumen gaudii percipiunt,
juxta altare manus abluuntur, est misericordia qui hic Deo devote serviunt; tertia ut ccelestis Hie-
fluons de Christo, qua bomines in baptismo vel in rusalem nobis ad memoriam revocetur, ad cujus
poenitentia a sordibus diluujitur. figuram facta videtur. Conslat enim cx auro, argenlo,
CAP. CXXXVILDe palliis. tere et ferro. Aurum sunt sapientia fulgentes :argen-
Pallia, quse in Ecclesia suspenduntur, sunt mira- tum, eloquio nitentes : ses, in doctrina coelestidul-
ciila Chrisii. quse in Ecclesia leguutur. Pidpitttm citer sonanles : ferrum, vilia domanles : tttrres eo-
cpiod in altuni susraililur, et in quo Evangelium le- ronse sunt, scriptis ecclesiam munientes: liicerhse
gilur, est perfectorum \sla, ad quam per evangeli- ejus bonis actibus lucentes : aurum enim sunt mar-
cam doctriiiam perveninif, dum relietis omnibus tyres : argenium, virgines : ses, continentes : fer-
quis Christum sequilur. Ecclesia jugi lumine lu- rum, conjugiis servientes. Gemmmin corona coru-
cernae illuminatur, et Ecclesia Chrisli lumine Spi- scantes sunt, qui elin virtutibus rutilautes: ntetctila
ritus sancti semper Hlustratur. Baptismus in Eecle- in igne excocta ad ornatum coronse suinuntur, ci
sia eelebratur, qnia catholica Ecclesia est mater, de electi in cainino tribulationis probati ad ccelestis
qua nova progenies Christo generatur. Hierusalem decorem eliguntur. Gatcna, qua corona
CAP. CXXXYIIf.De oslio. in altum contineiur, est spes, qua Ecclesia a terre-
Osiium ab obstando vel ostendendo dieitur. nis ad coelestia suspenditur. Supremus circulus cui
Osfciumquod inimicis cbslal, et amicis^idituni iiitro- ii!n.eciilur, est Deus a quo onmia continentur.
eunciiostendit, est Christus qui per justitiam obsians CAP. CXLII. De campanis.
infidoles a domo sua arect, et fideles aditum ostcn- Signa, quae nunc per campanas dantur, olim per
clendo per fidem introducit. lubas dabantur. Haec vasa priinum in Nola Campa-
CAr. CXXXIX.De clioro. niaa sunt reperta. Ur.de sic dicla, majora quippe
Cliorus psallenlium a chorea eanentium exordium vasa dicunlur campanm, a Campania; regione; mi-
sumpsit, quam antiquilas idolis ibi constituit,ul vi- nora Nolm, a civitate Nola Campanise; itaque prae-
delicet decepli deos suos ef. voce laudarent, et toto dicatores designaii, qui populum ad ecelesiam con-
corpore eis servirent. Per choreas autem circuilio- r. p vocant. Earum sonatio est illorum propdicatio,quo-
neni voluerunt intelligi firmamenli revolutionem : rum sonus in omnem terram exivit, et in fines or-
per manuum complexionem,elementorum connexio- bis terrce verba eorura (Psal. xvm). Ex aere sunl
nem : per sonum canlantium, harmoniam planela- fusse, quod est durum et sononim, quia prsedica-
rum resonantium per eorporis gesticulalionem, tio illorum conlra vitia est dura, et de virtulihus
signorum motionem: per plausum manuum, vcl pe- est sonora. Ideo autem in modum vasorum for-
dum strepitum, lonitruorum crepitum. Quod fideles nianttjr, quia pradicatores vasa Spiritus sancli ap-
imitati sunt, et in servitiunr veri Dei converterunt. pellanlur.
Nam populus de mari Rubro egressus choream CAP.CXLIII.De turribus.
duxisse, et Maria eis cum tympano prsecinuisse Tttrres, in quibus suspensseTjOnant,sunt duse \e-
(Exod. xv), et David ante arcam totis viribus sal- ges, quibus praedicalores a terrenis ad coelestia su-
lasse, et cum citbara psalmos cecinisse legilur (II spensi regnum Dei prsedicatur. Pleclrum fit ex ferro,
Reg. vi). Et Salonion cantores circa altare instituisse quod omnia dura doroat, esl illorum lingua, qua;
dieitur, qui voce, tubis, organis, cyrnbaiis, cilha- omnia adversa supei'3t. Vinctttttm quo ligatur est
ris, cariUea pei'sonuisse leguntur. Ujide et adliuc iii moderatio, qua iliorum lingua temperalur. Funis,
ES9. GEMMAANIM-^E. LTB. I. tM
qiio ean.pansa moventur ad sonandum, est sacra A t\. CAP. LVIl.De ctBintiieria.-
Scriptura ex multis sentenliis contexta, qua prsedi- Caimeleriumj qnod dicitur mortuoruni ..dorihito--
catorcs moventur ad praedicanduni; Funis a ligno rium, est Ecclesisegremium, quia sicut saeculomor-
descendit, et sacra Scriptura a ligno crucis et Do- tuds de utero baptisniatis Christo genuit, ita postmo-
minicae passionis descendit. Lighuffi a superioribus dum carne morfcuosgremio suo confovens seteriirs
continetur, quia crux et pass.io Cbristi a propbelis viise redditi "-.--
ante pra;dicatur, et Evangelium legi connectiturj et Ecclesiae, qiise in riibuuni "cfucis fiunt, pCpultint
apOstolica doctrina prophetise contexituf Sacerdos Ecclesiseriiundo crucifigi debere osteridunt: qiisa aii-
fuhem apprehendit, dum Scripluia docente bbna ; tem rotundse in modum circuli fiunt, Eeclesiam per
opera agit. Fuiiis eum sursum trahit, duni Scriptura * circulum orbis in circuluni -cordnseseternitatis pet*
eumin coutemplaUone suspendit; funem ipse-deor- diieclionem eonstrui ostendunti
sum trahit, dum a contemplalione ad activam vitam CAP. CXLYHl.-^De claitsttd;
descendit. Ex tractu funis campana sonat, quia es Clausiralis cOnstructio jutta nionasterium esl
bona operatione intonat. srimpta a porticu Salomonis constructa juxta teui-
CAP,CXLIV,De campanarid. plum. In qua apostoli omhes unanimiter commane-
Campanariumj quod in alto localur, est alta prae- u bant, et in templo ad orationem convertiebant, et
dicatio, quee de coelestibus loquitur. Non aufcerosine multitudini eredenlium cor iinUmet anihia una erat,-
causa gailus super campanariumponilur. Gallusenim et omnia communia Iiabebant (Act. iv). Secundura
aormientes excitat (HS)j et per Iioe admonetur prcs- hanc formara religiosi in cliiustro uhanimiter de-
byter, gallus Dei* ut per canipanam dormientes ad , guntj nocte acdie in monasterio adservitium Dei
matutinas excitet. conveniunt; Et fideles adhuc sseculaiia relinquunt^
CAP;GXLY.-^-Destalionei communem vitam iri claustro'ducuftt,
m ecclesia masculi in Auslrali parte stant, si- CAPiCXLIX. Quod clauslrutn sit paradisiiSi
gnantes quod forliores in fide ardore Spiritus san- Porro claustrUm prsesefert paradisum (Gein iv),-
cti.fervidi praelati fieri debeant_ qai aestum lenta- moiiasterium vero Eden securiorem locum paradisii-
tionum rauhdi fei-re debeant. Feminse vero in Bo- Fons in hoc loco voluptatis, est in inonaslerio fons
reali parte stant, demonstrantes;quod fragiliores sub- baptismatis ; lignum vifcsein paradiso est : cbrpus
esso debeant, qui aestum tentationum fen-e ne- Domini in monasteriOi Diversse arbores fructlferse
queant, atque nuptiali medicamine sestum carnis sunt diversi libri sacrse Scriplurse.- Secretum enim
tehiperare; ., ciaustri gerit figuram coelii In quo justi ita a -pec*
CAP. CXLYI.^De muiieribus. catoribus segregantur, sicut religiosa; vitae jprofesso*
Mulieres quoquepost partum (Leuit.xv)ecciesiam res a ssecularibus in claustro sequestraritur. Porro
non' intrant_ quia immundos ,a templo ccelesti ex-. . monasteria prsefert ccelesteni paradisum. Fons et
cludi designant. Alioquin si prae infirmitate valerent, lignurii vifcsesignat Christum, qui est fons vitse et-
eadeffi die, qua parerent, intrare eeclesias eis lice-. cibus beatorum setenialiter viyentium. IiimonasferIov
ret, ut Deo gratias agerent. Propter banc signiii-. duo cboriiaudes Deo concinunt; et iu coslesli para-.
ealionem in n.ullis locis menstruae viris commisfcse, diso angeli atque sancti in sseculum saeculi dulci
foris ecclesiam stare solent, et ob boc pcenitentes coiicentu Dominum Iaudabunti Altitudo in claustro
intrare ecclesiam. non debent. Linus papa ex prse- conversantium unum eor et unain. animam iureii-
cepto bealorum Petri et Pauli eonstituit, ut inulie- gione habent, et omnia commiiniler possident, et
res in ecclesia velafcsesint. Et hoc propter Ires cau- in superna patiia omnes elecli cor unum et ahimam
sas fit: una est, cum sint deeipula diaboli. ne laxis unam in dileclione babebunt, et omnes omnia corii-
earum crinibus juvenum aninii illaqueentur ; alia muniter possidebunt, quia unusquisque quod in ea
est ne qusedam illarum ob formositatem eapillorum miniis babet in aliis babebit, ubi Deus omnia in
superbia eleyehtur, qtisedam vero ne ob deformita- Tj ] omnibus erit. In claustro singuli sihgula Ioca secun-
temillorum deturpentur; tertia est ut reatus origi-. dum ordinem lenentj et in paradiso singuli sihguias
naiispeecati. quiper mulierem evenit,ad niemoriam mansiones secundum merita recipient.
nobis revocelur. Judexquippe malorum estChristus: CAT,CL.De dedicaiione ecctestw,
saeerdos ejus vicarius; Ante sacerdotem ergo debet Ecciesiae Dedicalio est Ecclesiseet Ghristi nuptia-
se mulier velare velut reaettanli mali sibi eonscia. lis copulatio. Episcopus qui eam conseeral est Cbri-
coram judice eelare. Unde dieit Apostolus, ut-m- stus, qui Ecclesiam desponsaveraL. Episeopus fou-
Uer veiala sit pfopter angelos.(ICor.xi). id est sacer-. . tefti in atrio benedicit. et in circuitu aspergit, quia
dotes. In ecclesiisenim non permittitur eisloqui (II Christus fdntem baptismatis in Judsea consecravit, ct
Cor. LVI),id est populum alloqui; Et nobis quoque in circuitu mundi omnes gentes eo abliii iiripc
non licetloqui in ecclesia, nisi in liymnis, et psal- raviL
mis, et canticis spiritualibus, et orare, ut conjunga- GAP.CLl. De domo non consecrala.
mUr cceiestibus.- bomits non consecrata est genlilitas Dei ignara^

ftS) Plinius, lib. x Nat. hlst, eap. M

 '
Zn HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. LITURGICA. 592
et perlidiserepagulisinclusa, Indomoduodecim.can- A . nistro angulo comparatur, quia ob perfidiam cuin
delae in circuitu aecensse eam illuriiinant, et duqde-. sinistrisreputatur. Ideo angulus orientis dicilur, quia
eiin apostoli iu circuitu orbis geniilitatem lumine Chrislus, qui est oriens, in eo secundura caniem ori-
dcctrinse illustrabant. Candela lucel et ardet, elapo- tur. Seripturam in dextrum angulum deducit episco-
sloli verbo lucebant et charitale ardebant. Ponlifex pus quia doctiina Christi ad Ecclesiam usque perve=
super luminare ostii cum baculo ter perculit, Attol- nit. Ipsa enim dextro angulo assimilalur, quia cum
liie portas, principes, vesiras, et eievamini, portm w- dextris computatur. Ideo autem angulus occidentis
lernales (Psal. xxm) dicit; per pontificem Christus, exislit, quia in ea perfidia corruit, et Chrislus Soi
per baculum sceptrum potesfatis intelligitur. Trina justitise pro ea in morte qccidit.
aateni percussio terna polestas in coelo, in lerra, in CAP.CLV. Be dextro anguto,
inferno accipitur. Quasi ergo ter Domiiius januaiii Iteruin episcopus scripturam a dextro angulo
cum capuita percussit, dum Ecclesiae poteslatem li- orientls inchoat, el in sinistro oecidentis Cam con-
gandi atque solvendi in coelo et in terra Concessit, summat, quia p.er doctrinam suam in primitiis Ec-
et portas inferi adversus eam non prsevalere tribuit clesia inchoavit, el eam in fine mundi in Israelilico
(Malth. xvi). Jubet etiam ut principes tenebrarum populo coiisummabit. Primitise Ecclesia in dextra
portas mortisab Ecclesia tollant, portse vero aefcer--> B angulus dicitur, quia ipsa est regina, qua; a dextris
nales, id est ccelestes, eleventur, et justi ad vitam in- Dei stare scribitur. Ideo angulus dicitur' orientis,
grediantur. quia lumen rectis iu ea exoritur (Psat. m), Populus
CAP. CLII.De portis. autem Israel ideo sinisler angultts vocatur, quia
Portm quippe niortis sunt vitia et peccata. Porta; adbuc in infidelitate perdurare non verecundalur.
vltse sunt fides, baplisma, operatio. Per eum, qui in- Ideo vero angulus occidentis dicitur, quia occidenle
tus respondet, diabolus intelligitur, qui de domo jam mundo post plenitudinem genlium Israel ad
F.cclesiseexpellitur. Ipse quippe quasi fortis arma- Christum convertitur. Duo atphabcta, quse ex di-
tus atrium suum custodivit, dum hunc mundum versis angulis in formam crucis conveniunt, sunt
quasi jure possedit. Sed forlior superveniens eum duo populi, qui ex diverso rilu in unam fidem cru-
expulit, spolia ejus distribuit (Mattli. xn; Luc. xi); cis per Christum convenerunt. Duo enim testamenta
dum Christus eum passione vicit, et Ecclesiam ab stinl, qui in simul conjuncfa crucem passionis Chri-
ejus jure eripuit. Mox oslium aperitur, et episcopus sti ediderunt. Ununi autem Grsece, alterum Latine
jiigreditur, quia Ecclesia oslium fiJei Christo ape- scribifur, quia Grwca lingua propter sapientiani,
ruit, et eum intra se devote recepit. Episcopus in- r Latina propter imperialem potentiam aliis eminen-
grediens Pax kuic-domui.aieil, quia Christus mun- tior cognoscilur, quod utrumque ad fidem cruciscon-
dum lingrediens, pacem honiinibus conlulit, quani vertitur. Ulraque vero per bactdum scribuntur, quia
i-esurgens a mortuis suis praebuit : Pax, inquit, vo- bsecomnia per prsedicatores peragunlur. Hucusque
bis (Joan: xx). Ter pax huic domui clamat, quia toltini quod prsecessit, quasi prooemium consecratio-
reconeiliaiionem Ecclesia; per Trinitatem faclam in- nis fuit. Abhinc dedicalio ecclesiaeincipit, et ideo per
Binuat, vel quia unus est Deus, unafides, iiniim ba- hoc, quod nune sequitur, Christi passio et Spiritus
piisnia (Ephes. iv). Deinde pontifex proslernitur, pro sancti effusio inuuitur, per quae Ecclesia catholica
consecratione domus Dominum precatur, et Cbristus consecratur.
se ante passionem in monle prostravit et pro Eccle- CAP.CLVI. De iilo, Deus in adjutorium
siaesanctificatione Patrem oravit. Surgens pontifex Post hsecPoiilifex ante altare stans divinurn auxi-
populum per Doininus vobiscumnon salutat,sed per-- liuni per versum : Deus, in adjutorium meumintende,
Flectamus gcrata ad orationem invifat, quiaiiiftdeles invocat; ut domuni nomini ejus digne consecrare va-
et impii non sunt saluiandi, sed ad conversioiiem et leat. Gloria Pulfi, absque alieluia, subjungit. Quia
poeiiitciitiam provocandi. gloriam Trinitati in illa domo cantari innotescit :
CAP.CLIH. De alphabelo. \ alleluia non addit, eo quod adhuc ad vocem exsul-
D
Post hoc alphabelum in pavimento cum capuita talionis consecrata non sil. Post eoiisecralionem
scribit, incipiens a sinistro angulo orientali, in autem alleluia cantabitur, quia exclusa jam omni
dextrum occidenlalem desinit, Deinde aliud alpha- dsemouum fantasia Deus in a laudabitur. Ita
betum a dextro angulo orientis inchoal, et scri- Christus verus Ponlifex ad aram crucis accedens,
bendo in sinistro angulo occidentis consumniat. Patris auxilium invocavit, quo Ecclesiam san-
Qua; duo alphabeta in medio Ecclesiae in formam ctificare velil, quasi gloria Patri ceciiiit, dum ad
crucis conveniunt, et quid niystieenl nobis aperle gioriam Trinitatis roorieni pro Ecclesia subiit.
iiinuunl. Quando alteluia non addidil,.dum totus mundus
CAP.CLIV. De quaiuqr angulis ecclcsim. in ejus passiohe fuifc lurbaius. Post resurreciio-
Quatuor ecclesise anguli sunt quatuor plaga; nem autem quasi post consecrationem alleluia can-
niunni. Scripltira, quse terras inscribitur, est sim- tabatur, quia ccelum et terra de ejus resurrectlone
p!ex doctrina, quae cordibus terrse impnmitur. A isetabantur.
sinistro angulo episcopus scribere incipit, quia CAP.CLVII. Desalcct cinere-
Cliristus a Jmla;a docere inccepii. Ipsa quippe si- Deinde tiqtut benedicitur, viiium admiscetur sa
503 GEJIAIAANL\L. L18 I. . . SS4S
quoqiie et cinis commiscentur : sal, quo oinnes cibi A parte,
; quia Christus per tolam udseam popufum
sapi.di fiunt, Christus Dei Sapieiitia designatur, qua baptizare prsecepit. Interim canitur psalmus: Exsur
oiiiiies sapere et iutelligere acceperunt. Deinde Eli- gatDeus, ct dissipentur inimici ejus, quia dum Chri-
sieus sal in aquam roisit, et aquse sanala; sunt (IV stus surrexit, dsemoues et Judsei inimici ejus dissi-
Rw/.iiJ^quiaDeusSapienliam.id est Filiuni suum,in pali sunt. Et cura Christi resurreclio et baptismus
homines misifc,et sanati sunt. In lege auteni vitularufa per muhdum prceaicahantur, inimici Dei ab Ecclesia
jussa est inigne cremari, et populus ejus cinere ex- dissipabantur.
piaii (Num. xix), Yifcularufa in expialione populi CAP.CLXI. De ministris.
in cinerem cremata est;;Christi sangUinerubricala, Pontifex mittit ministros, qui ecelesiam cantandct
igne passionis in cinerem redacta, quo plebs fide- circumeant: quia Christus apostolos roisit, qui ba-
lium est expiata. Hic cinis sali admiscetur, dum hu- ptismum per totum mnnduni prsedicabant. Episeo-
manitas a Divinifate in resurrectione resumitur. Ci- pus per mediam ecclesiam incedens cantat antipbo-
nis qiioque sali coiiimiscetur, dum nos Chrisliani, nam, Domtts mea, et Cbristus per doctores visitans
qui ciiiis sumus, el Eeclesia iiomhiamur, divinitati fecit eani domum suam. Iucipiens autem aiitipho-
Christi asso.ciamur. nam,' Introibo et post vadit canendo ad altare, ef
CAP.CLYIII. Devino et aqtta- R
" quod reroaiislt de aqua ad basim altaris fundit, quia
Itcm per vinum Divinilas, per aquam intelligi- Christus fluenta doctrinae in Hierusalem effudit, e*
tur humanitas, Hsec dtio commiscentur, dum no- inde Tons baptismatis erupit. Post bsee altare cum
stra bumaiiitas per Christi sanguinem Divinitali liiiieo extergitur, per quod Dominica passio intel-
adjungitiir. Ter crux cum sale et cinere super ligitur. Liniiimquippe de teira orilurj et cum labore
aquam fit, quia per crucem Ciiristus hominibus ad candoiem eonverlitur; et Chrislus de Yifgine
fidem Trinitatis impressit. Porro per hsec singula, nascitur, et cum magno labore passiouis ad can-
sacrificium Ecclesiae exprimitur, quod in hac domo ddrem resurrectionis rediit. Hoc liuteo altare ex-
dedicata offertur : persalem et cinerem,Ciiristi cor- tergilur, dum tribulatio Ecclesise exemplo passionis
pus in divinitate prsefiguratur, per vinum et aquaiii Ghristi delinilur. Deinde offertur incensum, hoc est
Chrisli sanguis, quod cum aqua conficitur, prae- orationes justorurn, qui se in odoremDeo offerunt.
hotafcur. duni corpus suum pro eo affiigunt.
CAP.CLIX.De templo. GAP.CLXII. De oieo el ultari.
Notandum quod boc tofcumad hominem refertur, Postea pontifex fundit oleum super aliare, faciehs
qui lemplum Dei appellatur. Primtim pontifex ostium crucem in mediu ejus, et super qualiior cornua ejtis,
aperit : deinde preces fundit, post bsec alpbabc^- C ^1 quia Christus super
primitivam Ecclesiam Spirilum
tum scribit, deinde aquara cum sale et cinere be- sanctum in Hierusalem effudit, in qua et crucem
nedicit, vinum admiscet, deinde ungit. Ita cuilibet subiit, deinde per quatuor mundi partes baecdona.
ad Domiuum converso ostium fidei aperilur : deinde iidelibus tribuit. Tunc eantatur antipliona : Erexit
pro eo oratur : deinde Scriptura inenti ejus inscri- lapidem Jacob in titulum; lapis uhetus fuit, Christus-
bitur, dum catechumenus exorcismis imbuitur, Spirilu sancto a Patie scilicet oleo lsefitise unctus,
exinde, per fidemChristi divinitatem et liumanita- bic in capuf anguli est factus (Psal. XLIV; cxvii) :
tem docetur : deinde fonte baptismatis purificatur, dum uterque populus in eo c.st conjtiiictus. Ter al-
ad extremum chrismate ungitur, et sie templuin tare uhgitur, bis oleo, tertio chrismate, quia Eccle-
Dei e.Ticitur. sia insignitur fide, spe, charilate. Fuso autem oles
CAP.CLX. De attari et cruce. cantatur antiphona, Ecce odor filii mei sicut odor
Post hsec sacerdos digitum tingit, et crucem per agri pleni. Ager latiludo mundi intelligitur, per
quatuor cornua altaris facit. Aitare hic primitivami quem Ecclesia ubiqiie diffundifcur.Hic ager vernat
Ecclesiam in Hierusalem exprimit. Quasi Christus; floribus, dum Ecclesia resplendet virtuttbus. Odoi'
crucem Pontifex super altare fecit, dum crucem ini j. rj florum est ffagrautia bonorum operum, jRosresunl
Hierusaiem, pro Ecclesia subiit. Quatuor cornua al- martyres; iilia virgines, violm sseculi contemptores,
taris signavit, dum quatuor partes mundi cruce sal-. viridesherbm sapiehtes, floridm proficientes, fructibus
vavit. Deinde septies contra alfcare spargit, quiai plenw ahima; perfecfcse^
Cbristus post resurrectionem in septem donis Spi- CAP.CLXIIL:Dechrismate.
ritus sancti Ecclesiam baptizari jussit. Aqua cumi Deni-umper parietes ecclesisecrucem de chrismate
hyssopo aspergitur, quse amara herba duriiiam la- facit cum ppllice, incipiens a dextro latere usque in
pidum penetrare fertur, et signat Christi carnem ini sinistrum, quia unctio chrismatis a primitiva Eccle-
passione amaricatam, per quem baptismus datur, ( sia ineipiens pervenit in Ecclesiam gentium; interim.
et duritia gentilium ad fidem eraollitur. Deinde aU. cantaturantiphona, Sanclificavit Dominus- taberna-
lare spargendo circuit, quia Dominus angelum suumi culttm. Ecclesia hitric est Dei tabernaculum in hujus
in circuitu timentium se nutrit. Altare ter aspergi- niuridi itinere, quaepostea eiit templum in prseven-
tur, quia Ecclesia a tribus peccatis mortis, scilicett tione. Deinde anlipboha, Lapides pretiosi. Lapides
operis, locuiionis, cogitatiouis emundatur. Deinde per[ prctiosi sunt, qui sacrasScripturas condideruht.Jittrf
toiam ecclesiam.vadit, paiietes exutraque spargit[. . et lurresjlieruscilentsuni munitioncs Scripfufaruin,;
 "
595 HONORIIAUGUSTODUN.OPP, PARS III. LITURGICA. 598
quibusarcenturJudsei,h3ereUciatquepagani.Genii?irE A CAP,CLXXVIILDe dic judicti.
stiiit sacra; sentenlise. Post lisec pontifex allare benedicit, et Chrlstus
CAP,GLXiy. ?De ihcenso. Ecclesiam bis verbis benedicit : Venite, bcnedictl
Tunc pqntifex erucem incensi super altare facit, Palris inei (Mqlih. xxv). Pontifex reverlitur in sa-
el se ad oralionem submitlit. Christus quoque Pon- crarium cum ordinibus suis, et induit se vestimen-
tifex pontifieum incensum crucis super altare pouit, tis aliis, et Christus revertitur in mundum ad ju-
quia apud Patrem pro nobis iutervenit. Crucem dicium c.umordinibus angelicis ; aliis induitur ve-
namque incensi facere est passionem suam, pro Ec- stimentis, quia servilem formam praesentabit im
clesia Patri ostendere, et pro nobis interpellare. piis, cum videbunt in quem erucifixerunt, et Justj
Unde ppntifex incipit antiplionam : Confirma hoc,~ Regem glOriaein decore suo videbunt. Deinde orna-
Deus, quod operalus es in nobis, cum Cloria Pcttri, tur ecclesia, et accenduntur luminaria, quia tunc
luia Cliristus Patrem pro Ecclesia exorat, ut re- opera justorum spleiidescunt, pro quibus ornatl per
demptionem, quam ipse operatus est, in ea con- renniterut sol fulgebunt, Tunc incipit cantor Terribi-
firmet, et pmnem terrgm ei subjiciat. Unde haec lis est loctisiste. Quid enim terribilius illa die quando
processerit gratia subdil: a tempto sancto ttto, quod angeli tiinebunt, et impii in seternum suppticium
esl in.Hierusalem (Psal. LXVII).In Hierusalem quippe ^" ibunt, Tunc procedifcpontifex solemniter, et fit offi-
saivatio hymani generis coepit,ct indeiu totum mun- cinm euni omni isetitia, quia peracto judicio videbi-
dum inanavit. Hierusalem enim est Ecclesia, in qua tur Deus facie ad faciem, in gloria sua, et erit Deus
templum estCbristi, in quo babitavit plenitudo di- oinnia in omuibus (I Cor. xni), et ut lux ocuiis,
vinilatis cqrporaliter; quse tamen per Spiritum san- sic gaudium animabus.
ctum effusa huiuatio generi profluxit largiter. Glo CAP. CLXIX. De certo locoet sacrificio,
rirt Patri addilqr, quia lianc salvationem Trinitas Igitur sieut in ecclesia dedicata rite missa cele-
operatur, quia Trinitati laus et gloria proinde ca- bratur, sic in Ecclesia catholica legitime sacrifica-
nitur. tur, et cxtra hanc nullum sacrificium a Deo accepta-
CAP.CLXYDe vasis et ornamenlis. tur. Et quamvis Deus ubique sivein agro, sivein eremo
Post hsec subdiaconi vel acolythi vasa, Iinteaniina, vel in mari, vel in omni loco dominationis ejus ju-
et omnia qrnamenta offerunt pontilici benedicenda, ste possit ac debeat benedici, et invocari, ut putain
suiit hi qui ornatui Ecclesia; eliguntur, et ad servi- templo tolius mundi, tanien jure opportiino tempore
tium Ecclesiseab episcopo consecrantur, etvasaDei ad ecclesiam a fidelibus currilur, ut ibi Deus invo-
dicuntur. His peractis vadit pontifex in eum loeum, r cetur, atque adoretur, in qua omnem rem, quam
in quo reliquise potestatum nocte ctini vigiliis fue- -" duo ex consensu petierinf, se dafurum pollicetur, e.
ruut; et eleyat eas portans ad locum prseparatum : ubi ipse duobus vel tribus in noinine ejus congrega-
ita Christus verus Pqntifex, pqstquam nobis prsepa- tis interesseperhibetur (Malth. xvm). Justunrquippe
ravit loeum, justos, qui in praesenti nocte se vigili est ut Christianus populus in oralorium quasi ad
mente a malo custodiunt, assumit de locis suis, et proelorium conveniat, judicia ac mandata scterni
perdueit eos in domum Patris sui. Unde cantatur Regis audiat, atque deconvivio vituli saginali perci-
antipbona, Ambtdate, sancli Dei, ingredimini civi- piat. Cum ergo populus in ecelesiam congregatur,
talem Dei, id est coelestemHierusalem. Quod autem qtsasitemplum Deo ad inhabitandum aedificatur.Ec-
sequilur nobis mdificata est nova Ecclesia, hoc est clesia autem in Ecclesia, est plebs Christiana iii
Hierusalem n.ova, quse sedificatur ut civitas (Psal. aula dedicata. Templum quoque est iii templo, ba^
cxxi). Divcrsse antiphonse cantanlui'; tripudium et plizatus quilibet in domo consecrata.
exsultatjones angehcarum virtulum imitantur, quae CAP.CLXX. De violata ecclesia.
exeuntes de cqrpore aninias comitantur, usque- Si ecdesia Iiomicidio vel adulterio violatur, ite-
cjuo meritis sibi debitis mansionibus recipiantur. rum dedicalur : ita si homo Spiritus sancti templuiu
Yeniens pontifex ante altare, ubi reliquise suht ])D in baptismate dedicatum criminali peccato violatur,
recondilse, exlcndit velum inter se et populum, necesse est ufcdenuo fonte lacrymarum renovetur.
quia loca animarum secrela sunt a visione moi'T Si sigillum allaris amovetur, est prseceplum ut ite-
talium. rum consecretur; ita si sigillum iidei ab altari cor-
CAP,CLXVI. De reliquiis sanctorum. dis aliqua haeresi amovctur, oportet ut d;nuo per
Reliquia; in aifari sigillantur, quia animae in cce- poenitenliam reco.ncilietur. Si principale altare mo-
lesiibus collocantur. Cantatur amiphona, Exsulta- velur, est decretum ut ecclesia denuo consecretur:
bunl sancti in gloria, quia anirose pvant iii angellca ita si episcopus princeps Ecclesiaea fide ad bseresim
curia. mutatur, tota plebs ei subjecta commaculatur ; et
CAP.CLXVH.r-r De vesteanimarum. idco convenit ut cum eo poenitenlia et sanctifica^
Post ba;c altare veslitur. quia animse in resurre- tione ad catholicam fidem recipialur. Qua; auterr.
Ctione corporibus vestiuntur. Nudum erat altare, violala, non denuo conseerata fuerit, immunda e'
dum animse si-ne corporibns ip coelisfuerant collo canibus erit pcrvia : ita si horoo templum Dei, scili-
cata?. Altare vestitur, dum aninia in mortali et in- cct seipsum, morlali crimine violaverit, alque per
cerniptibili corpore induetur. pcenitantiam denuo non i!emuiidaverit, daemonibuf
597 GEMMAANIM_. LiB. I. 08
babitatio erit. Interfecll ideo in eeclesiam non por- A lur : et apud gentiles, qui plure.s liberos babuit.
tanlur, nc sanguine pavimenluni maculetur. Ob unum ad clericatum sorte elegit. Omues autem Ec-
hanc enim causam pulant quidam mulieres in partu clesiseministri dicuntur clerici.Sed sunt in septchi
defuncfcas,in ecclesiam non esse deferendas, quod gradus dispositi, quia a septiformi gratia Spiritus-
famen licet fieri. sancti consecrati. Sunt autem hi: Ostiarii, lectores,
CAP.CLXXI. De construciioneecclesim. exorcistw, acolylhi, sttbdiaconi, diaconi, presby-
Itaque bonum est ecclesias aediflcare,constructas teri.
vasis, veslibus, aliis ornamentis decorare, sed niullo CAP. CLXXY. ' De ostiariis
nielius est eosdem sumptus in usus indigentium ex- Qui in Synagoga janitoresvel seditui dicebantur,.
pendere, et censum suum per roanus pauperum in in Ecclesia ostictrii nuncupantur. Illorum autem of-
coelesies thesauros (Matth. vi) prsemittere, ibique ficium in lege erat, quod templum ut Samuel ape-
doniuni non manufactam, sed seternam in coelis riebant el claudebant, et de Judseis pollutos, de gen-.
(II Cor. v) prseparare, in qua possit cum angelis tibus autem immundos, id est incircumcisos de do-
seternaliter habitare. Sciendum autem quod loca' mo Dei excludebant. In Ecclesia autem boe officiuin
sar.cla non salvant quos prava opera ab Ecclesia se- habent, ut catecbumenos bapiizandos in ecclesiam
parant, nec item horrida loca his obsunt qui pie B introducant, et poenilentes per episcopum reconci-
vivunt. Nadab namqtie et Abiu sacerdotes in taber- liatos in oslio accipiant, et in domum Dei reducant.
naculo Dei igne consumuntur (Levit. x); Chore, Dum hi ordinantur, clavcs ecc-lesiseeis ab episcopo
Dathan, et Abiron ante tabernaculum a terra deglu- traduntur, ut videlicet credentihus jantias ecclcsiaa
tiuntur (Ntim. xvi). Heli pontifex inloco sanclo fra- aperianfc. incredulis claudant, ct lcmplum Dei quod
cia cervice periit (I Reg. iv). Oza juxta arcam per- ipsi suiil virtutibus aperiant, vitiis claudant.
cussus interiit (II Reg, vi). Joab juxta altare occi- CAP. CLXXYI. Dc lecloribus.
ditur (III Reg. n). Ozias rex in iemplo lepra per- Qui in templo erant cantores, apud nos sunt /e-
funditur (II Par. xxvi). Postremo templum viola- ctores. Illoruhi officium erat bymnos a David com-
lum subruitur, populus Iegis prsevaricator ab eo ca- positos ; vel canlica a Salomone edita in lcroplo, ut
ptivus ducifcur (IV Reg. xxv). Econtra Josepb iti Asaph ct Iditltum resonare, et organis vel cymbalis-
cislerna et in carcere non perit (Gen. xxxvn). Moy- Dco jubilare. In ccclesia autem illorum est officium
ses in fluvio necem non siibit (Exod. i). Job in ster- divinam Scripturam recitare, et Responsoria, vel
quilinio, Hieremias non interiit in coeno (Job. n; Gradualia, el Allelind singulariter coram pOpuload
Jer. xxxvm). Daniel in lacu leonum : tres pueri non laudem Bei canlare. Dum hi ordir.antur, liber eis-
iseduntur in camino ignium (Dan. m, vi). Petrus in G ab episcopo traditur, utvidelicet operibus impleant,
carcere: Paulus non periit in mari (Act. xn; quse populo de libris pronuntiant. Est autem prmcen-
II Cor. xi); imo diaboius de ccelo, homo cecidit tor, qui praeeinit; succentor, qui cantum subsequi-
de paradiso (Gen, III ; Isa. xiv). Justiaulem in terra tur, centor vel cantor, qui consonat; pscdmista, qui
a Deo visitantur, de inferno ad coeieslia sublevan- psalmos pronuntiat; symmysta, id est secretarius.
tur. vcl secreti conseius, qui mysteria Christi explicat,
CAP. CLXXII. De ministris Ecclesim. CAP. GLXXVII. De exorcistis...
De Ecclesia quod Deus dedit jam diximus : su- Exorchla dicitur adjurator: hi, Salomone do^
perest ut de ministris Ecclesise dicamus. Ecclesia cente, dsemonesadjurabant, et eos de obsessis ho-
ifcaqueusum sacerdotum et ministrorum de Syna- minibiis expellebant, ut septehi filii Scenesacerdofis
goga accepil, quos primum Moyses ex praeceptoDo- faciebant. In Ecclesia autem habent oflicium infan-.
inini in minislerio tabernaculi constituit (Exod. tcs calechizandos, exorcizare etperverbaDei, idest
xxvi). DeindeDavid et Salomon nihilominus ex jussu ljaptizandorum corpora dsemonibus interdicere, ae
Domini cantores et levitas in templo ordinaverunt, de energumenis, ideo de obsessis corporibus per
quos apostoli secuti mmistros EcclesiseinChristiana ... exoreismos da;monia arcere. Et bis codex ab epi-
religione disposueFitrr.[Act. vi). scopo traditur, duni ordinantur, ut videlicet monita
CAP. CLXXIII. De Chrislianis. libroruni impleant, quo daemonesab aliis expellere
Christiani autem a Christo dicuntur, et hi vita valcant.
seilicet in laicos, in monachos, mclericos dividunr CAP.CLXXVHI. De acolythis.
tur. Laos dicitur populus; inde laici, id est popula- Qiii in lege luminum concinnatores dicebantur,
res. Monas dicitur singularitas : inde monachi, id[ apud nos acolythi, id est a cera cerarii nuncupan-
est singulariter degeutes. lur. Iii lumina in templo aceendebant vel exstlhgue-
CAP. CLXXIV. De clericis. bant, oleoreficientes, lucernas ijutriebant, ex quibus
Cleros dicitur sors vel hwreditas. Inde clerici^ idI Nadab et Abiu erant (Exocl. xxiv). In Ecclesia au-
est sortili, scilicet ad hsereditatem Doraini. Ipsi enimi lem habent oflicium, ut lumine vel thuribulum ante
decimam et saerificium accipiunt, quse ideo parsvel[ sacerdotem missam vel ad Evangelium deferant, a;l
hsereditas Dei dicuntur, quia ex praecepto Dei ini ornandum altare vestibus Velpalliis inserviant. His
servitium Dei offeruntur.Idcirco vero a sorte clericii ornandis caiiclelabrumet urceus vel ampulla ah epi-
appellaniur, quia sacerdotes in-.Iege sorte eligeban-- sci-po iraditur; ut pcr hoc admoneanttir, quater.us
99 HONORIIAUGUSTODUN.OPP..PARS III. - LITURGICA. 508
lucerrio?bonorum operum in manibus eorum luce- A quia verbo et exemplo ducatum prtebet ad vitam po-
snt, et oleum bonse eonscicnlia; in vasis cordis ha- pulo. Tam episcopus quam presbyter sacerdos voca-
eeant. tur, quia per utrumque sacramenium datnr. Archi-
CAP. CLXXIX. De subdiaconibus. presbyler dicitur summus presbyter. Decanus, qui
Qui apud HebraeosNachumei, id est in humilitate decem presbyteris cslprselatus. Prmpusiins, qui aliis
scrvientes scribuntur, apud nos subdiaconi, id est estprselatus. Chorepiscoptts,qui de choro sacerdofum
subministri dicuntur. Horum oificium in lege erat, vicarius episcopi est praelalus. Vice-episcopus, qui
oblata sacrificia a populo accipere, et aquam vel vicem episcopi agit. Hos sepluaginfa viri expresse-
quselibet neeessaria in ministeria templi deferre: ex runt, qui spiritum Moysiaccipientes populo prselatj
quibus Nalhanael dicitur fuisse (Joan. i). In Ecclesia sunt (Ntim. xi).
autem hoc babent officiumut Epistolam legant, ca- CAP. CLXXXIII. De episcopis.
licem et patenam cum corporali diaeono ad altare Episcoporum ordo in tria dividitur : In episcopos,
offeraiit. Unde et hypodiacones, id estdiacono mini- in archiepiscoposet in pairiarchas.Episcopi super sco-
slranles dicuntur. Cum hi ordinantur, vasa sancta, pon dicitur [imo ab imtjy.oxiin, speeu.lor]intehdens,
id cst calix et patena eis ab episcopo dantur et ma- intle episcoptisdicilur supcrintendeiis, quasi de alto
nutergium, quatenus se vasa Dei sciant, et se huic "' prospieiens mores et vitam subjectorum. Sicut eniin
ministerio mundos exhibeant. cusios vinese in alto residens undique p.rospicit, sic
CAP. CLXXX. De diaconibus. episcopus Christi vineas, scilicel Ecclesise custos,
A Levi filio Jacob levitse, id est assumpti denomi- quasi in allo residens popnlum sub sc positum pro-
nantur, perquos cuncfa sacriticia sub sacerdotibus spicicns instruit. Unde et spectdalor dicilur quia
administrabanlur. Ex quibus Elcazar et Yllamar sicut speculator in alta turri ponitur, ut bostes ad-
prEedicantur. Hos Ecclesia diaconos, id est ministros ventantes speculetur, et cives ad resistendum ad-
nuncupat, quia sacerdotibusmiiiistranl. Horum ofli- boitetur ; sic episcopus, quasi in specul.i collocatur,
cium est in Ecclesia Evangelium legere, sacrificium ut populum conlra hosles dsemones et hsereses ar--
in alfcaricomponere, sanguinc-ni Domini distribuere, mare nitatur. Hic quoque prsesul nominafcur, quia
populo Iicentiam abeundi dare, et si necesse est prsesidere ad consullum pulatur. Hic eliam antistes,
praedicare etbaptizare. Ilis ordinandis episcopus sto- quasi anleslans dicitur quia populo prseeminere vi-
lam dat, ut sc lege Dei constrictos eognoscant, ac se detur. Anti enim dicitur contra. Inde antistes quasi
caslitati in servitio Dei omnimodis subdant. Archi- conlra slans dicitur, quia hseretieis ut lupis paslor
diacoiius dicitur summus diaconus, ut fuit Stepha- _ conlra stare et oves protegere cernitur. Est. ifem
nus vel Laurentius. pontifcx diclus, quasi pons faclus. Yila quippe epi-
CAP.CLXXXI. De prcsbyterts. scopi debet esse pons populo snpor rnare sseculi ad
Presbyter dieitur senior, non setate, sed sensu. patriamparadisi. Yel pontifex polius dicitur, vontem
Cani enitn stint sensus hominis (Sap. iv). Hi in lege faciens, quia quasi pontem populo facit, dum eum
principes populi ut CboreyDathan, et Abiron, vel sana docirina super paludes ha;resum ad alria vit_r_
magistratus templi ut Nicodemus, et Gamaliel dice- ducit.
banlur, et per eos sacrificia populi offerebantur. Pre- CAP. CLXXXIV. De summo sacerdote.
sbyter enim dicitur prwbetisiter [an_oEo-6u7s/>o_-
senior] Hic Aaron in veleri lege siiitssacerdos appella-
scilicet populo de exsilio hujus mundi ad patriam batur, quia cseleris sacerdotibus et levitis principa-
coeleslis.regni. Horujn officiumesl missas celebrare, batur (Exod. xxxi). Hic nomen Dei teiracjrainmaton
pro populo sacrificare, corpus Dominr dispensare, porlabat, et semel in anno pro populo offerebat. In
prsedicare, baptizare, poenitentes absolvere, infirmos lege Aaron prirous est in summum sacerdotem oleo
ungere, mortuos sepelirc, populum ad missam, vel unclus. Iii Evangelio aulem Jacobus apostolus est
nuplias, vel arma, vel peras, vel baculos, vel judicia priiims ab apostolis Hierosolyrois episcopus ordiua-
ferre, et aquas vcl candelas, vel palmas, vel cine- nr ttis. Unde dum ordinatur, a duodecim episcopis
res, vel quaslibet res ad cibum pertinentes benedi- consecrari imperatur, et si neeessitas cogit, saltem
cere. His episcopus manus in ordinatione imponit, a tribus, ut Paulus a Pelro, Jacobo et Joanne cst
polestatem ligandi alque solvendi tradit, quatenus ordinalus. Quod oico ungitur, boc a lege accipi-
ipsi ita vivant, ut alios ligare ac solvere valeant. tur, in qua rex et sacerdos, vel propbeta oleo unge-
Jugtim Domini suave eis imponit; dum collum illo- batur.
rum stola cingit, qualenus sic legi Dei obediant, ut CAP.CLXXXV. De manus imposilione.
alios regere queant. Manus eorum cbrismate ungit, Quod autem benedictio per manus impositionein
ut cuncta quaebenedicuul, benedicta sint, quatenus datur. Inde exortum creditur, quod Isaac Jaeob ma-
se ab omni immundo opere contineant, ut digne nus imposuit, dum eum benedixit (Gen. xxvii). Et
corpus Christi eonficere valeant. Moyses Josue manus imposuit, dtim eum ducem
CAP.CLXXXII. De sacerdotibus iterum. populo prsefe.cit(Deut. xxxi). Et Dominus in Evan-
Sacerdos dicitur quasi sacrum dans. Dat enim gelio apostolis manus imposuit, dum eos principes
corpus Domini, vel alia sacramenta populo. Sacer- et sacerdotes Ecclesise cousliluit (Mallh. xix). Sed
des enim dicitur sacer dux [vel poUus, sacra. dans], et ipsi apostoli manus imposuerunf, cum ispiritum
601 GEMMAANIMJE. LIB. I. G02
sanctum dederunt. Hujus olticium est presbyteros A patur, quia principis apostolorum vice fungitur. Hic;
et reliquos Ecclesise ministros ordinare, virgines eliam siunmtis ponlifex appellalur, quia caput om-.
velare, baptizatos confirmare, chrisma et oleum con- nium episcoporum esse videtur. Hujus nomen in.
secrare, ecclesias dedicare, vasa et vestes ecclesise ordinaiione mutatur, quia Petri nomen in prselalione
benedictione sanctificare, rebelles excommunicare, Ecclesiaea Christo muiabatur. Huic.enim clavestra-
poenitentes reconciliare, in synodo clericorum, vel duntur, sicut Petro a Domino claves regni coelorum
in conventu populorum ecclesiastica jura reprobare. tradebanlur, ut se janitoreni coeli esse cognoscat,
Huic dum regimen committifur Ecclesise, baculus, in quod coelumEcclesiam inlroducere debeat. Hunc
quasi pastori, et annulus, apocrisiario, id est secre- Melchisedech in oflicio prsetulit, cujus sacerdotium
torum sigillatoritraditur; quatenus gregem Cbristi aliis incomparabile fuit. Papae autem officium est
ad pascua vitse baculo doctrinae minet, atque sponsa; missas et divina oflicia ordinare, canones pro tem-
Christi secreta Seripturarum annulo fidei consiguet. pore ad utilitatem Ecclesise immutare, Augustum
CAP.CLXXXVI. De archiepiscopis, consecrare et pallia archiepiscopis, privilegia epi-
Arcltiepiscopus dicitur sununus episcopus, vel scopis vel aliis religiosis dare, totam Ecclesiam ut
princeps episcoporum, archos quippe sunnnus, vel Chrislus gubernare. llaque papa in viee Chrisli Ec-
princeps dicitur. Idem eliam metropoliianus dicitur. R clesiam regit, episcopi in loco apostolorum ei pra;-
Meiropolis autem n.ater civitatum vocatur, et ideo sunt. Presbyleri septuagiiita duos discipulos expri-
principalium civitatum episcopi meiropolitani nomi- munt. Reliqui minislri diaconos ab apostolis consli-
nantur: horum officium est episcopos consecrare, tutos prseferunt (Acl. vi).
concilia congregare, jura dilapsa reparare. Hoc ofli- CAP.CLXXXIX. De consecratione papm.
cium Moysesliabuit, qui Aaron pontificem oleo con- Papa vicarius Ghristi omnesque episcopi aposlo-:
secravit (Exod. XL).Ante hos crux portatur, et pal- loruiii vicarii in Dominica die debent ordinari. Hora
lio in modum erucis decorantur, quia si Chri- tertia, qua apostoli Spiritu sancto sunt oleo invisi-
stum erueifixum imitantur, torque victoria; remu- bili consecrati. Oleum lucernis lumen roinistrat, et
nerantur. vulnera curat. Ila Spiritus sanctus apostolis ltimen
CAP.CLXXXYII, De patriarchis. scienlise ministravit, et vulnera peccatorum curavit.
Palriarcha dicitur summus patrum, vel princeps Ideo episcopi oleo unguntuiyut se Spirilum]sanclum
patrum. Patriarcha enim paler arcae dicitur scilicet apostolis datum accepisse doceantur, et ut vila et
Ecclesiae, hi tanttim tres scribuntur, quorum figu- doctrina eoram bominibus luceant, et eos a viliis
ram Abraham, Isaac et Jacob gessisse legunlur. Ho- ,-,curare satagant. Ideo autem in Dominica die conse-
rum unus principatum in Asia tenuit; qui praesuialu cranlur, quia et ea die aposloli a Spiritu sancto;
in Antiochia prsefuit. Alius in Africa primatum ha- ordinabantur, et ut se cum Christo resurrexisse, et
buit, qui in Alexandria ponlificatum tenuit. Tertius in uovitate vitae amhulare admoneantur.
in Europa principabatur, qui Romani apicis infula CAP.CXC. De ordine ministrorum.
decorabatur. Has tres sedes ideo Eeclesia principa- Ministri Ecclesise vel altaris. Ideo in Sabbato or-
!es constituit, quia eas princeps apostolofum sua dinanlur, quod requies dicitur, quia ipsis ab omni
sessione consecravit: duabus quippe praesedit. Ter- opere servili requiescere, et in Dei servitio vacare
liam Marcus evangelista nomini ejus ascripsit. Post- prsecipilur.
quam vero Nicaena synodus Romano pontifici hcc CAP.CXCI. De presbyteris.
contulit privilegium, ut sicut Augustus praeregibus, Presbyteri vero ad vesperam, quae magis ad Do-
ita ipse prae omnihus episcopis haberetur, et papa minicam pertinet, conseerantur, quia Christo, cujus
vocaretur, jus patriarchatus ad Constantinopolita- corpus conficiunt, incorporantur. Ideo autem in
nam urbem, seilicet secundam Romam est transla- quatuor temporibus ordines dantur, quia quatuor
tum. Quod autem alisesedes sunt mutatselroe causa gradus Dominum benedicentium, quia acolyli, sub-
creditur esse. Cum Christiani, i'elicla lege Dei, pa- ;0 diaconi, diaconi, presbyleri intelligunlur, sub custo-
ganos spurcis operibus imitarcntur, judicio Dei tra- dia quatuor Evangeliorum ad ministeria Ecclesiseiu
diti sunt in manibus eorum qui, deletis Christianis, quatuor partibus mundi diffusseeliguntur.
possiderunt loca eorum. Unde Antiochenus patriar- CIP. CXCII. De virginibus.
chatus est ad Hierosolymam translatus. Porro Yirgines verp ideo in natalitiis apostolorum ve-
Alexandrinus ad Aquilegiam est positus, quia buic lantur, quia per apostolicos viros quasi per para-
civitali priinum Marcus evangelista prsesedit, qui nympbos sponsse Chrisfo consecrantur. Et quia mo-
Alexandrise prsefuit. Quanqiiam quidam contendant rera yirginitatis primum apostoli Ecclesise servan-
quodCarthaginiensis episcopus hac translatione pol- dum tradiderunt, quem a perpetua Yirgine Maria
leat, Horum officiumest archiepiscopos consecrare, aceeperunt.
decreta canonum instaurare. GAP.CXCIH.De tonsura clericorum.
CAP. CLXXXYIH. De papa. Tonsura clericorum inilium sumpsit ab usu Na-
Papa dicilur Pater palrum, vel custos patrum. zaraeorum. Hi ex jussu legis crines suos radebant, -.
Hic enim universalis nuncupatur, quia universa?Ec- et in sacfilicium Domino inccmlebant. Nazarsei au-
ele,.i_e,principatur. Hic quoque apostolicus nuncu- teui dicuutursoncti, unde aposloli ad exemplum eo-
605 IIONORII AUGUSTODUN.OPP. PARS III.. LITURGICA. 60i
rum minisfcrosEedesise dccucrunt, se ob signum A _. tur (Exod. x-xxix), nostrum altare accipitur, cui
tondere, quo recordarentur se Domino in sanctitate quotidie panis Christi imponilur. Corona quatuor
servire debore. Christus rex et sacerdos fecit nos digitorum per circulum criniunl nostrorum expri-
sibi et sacerdotes etreges. Pars capitis rasa est si- mitur; superior auteni coronula per plattam [ple-
gnum saceraotale; pars crinibus comata signum ctam coronulse jungit] figuratur.
regale. Saccrdotes quippe legis tiaram, id esl pileo- Cxv. CXCVIIl.De sacfis vcstibus.
lum ex bisso in moduni medise sphsei-aerotundum in Hsec striclim de ministris Ecclesise sint relata,
capite portabant; reges aureas coronas geslabant. nunc de sacris vestibus sunt pauca subjicienda. Ye-
Ergo rasa pars capitis tiarani, circulus erinium re- stes itaque sacrse a veteri lege sunt assumptae. Ideo
fert coronam. autem ministri Chrisli vel Ecclesisein albis vestibus
CAP.CXCIV. Dc Ckristo rege et sacerdote. ministrant, quia angeli aeterni regis ministri in albis
Sacerdos quoque in lege caput et barbam rasit, apparebant: per albas itaque vestes admonentur,
dum sacrificium pro populo obtulit. Rex autc-mco- iit angelbs Dei ministros per castitatis munditiam
ronam gestabat, dum ad salutandum populum pro- in Christi servitio imilentur. Vestes vero, quibus
eedebat. Ita Christus rex noster spiueam coronam corpus exterius decoratur, suut virtutes quibus in-
portavit, dum humilis et prsepotens pro militibus lerior homo perornatur. Septem aulem vestes sa-
duellum pugnalurus processit, efc regem superbise cerdotibus ascribuntur, qui et septem ordinibus
devicit. Idem ipse sunimus sacerdos in calvaria cri- insigniti noscuntur quatenus per septiformem Spi-
nes deposuil, dum seipsum acceptum sacrificium in ritum septem virtutibus resplendeant, quibus cum
ara crucis oblulit. Per eirculum ergo crineum, spi- angelis in ministerium Christi ornati procedant.
neam coronam prseferimus; per nudilafcem rasurse CAP.CXCIX. De vrwparaiione sacerdotis.
calvitium Christi expriniimus. Mos quippe apud an- Sacerdos ergo niissam celebraturus, id est spin-
tiquos erat, quod captivos decalvabant, quos cru- luali; bellum pro Ecclesia pugnaiurus, necesse est
eiiigere volebant, unde scriptum est : De captivitale ut spirifcualibusarmis induatur, quibus contra ho-
mtdati inimicorum capitis (Deul. xxxn). Ideo locus, stes incensores vitiorum undique muniatur. Primo
in quo decalvabantur calvaria dicebantur, in quo namque quolidianas vestes exuit, mundas vestes
Dominus decalvatus putatur. indait, quia corpus Christi tractaturus vel sumplu-
CAP. CXCY. Quod Pelrus apostoltis tonsuram rus veterem hominem cura actibus suis, quod sunt
invenit clericorum primus. vitia seu peccata, debet exuere, et novum Itominem,
Petrus quoque apostolus a gentibus captus, et ad /-r qtti secitndum Deiim creatus est, id est virtules' et
ludibrium Christianorum traditur, barba rasus et bona opera, debet induere (Ephcs. iv). Deinde pectit
capite decalvatus. Quod ipse deinceps in mysterio crines capitis, quia sacerdos debet componere mo-
iieri jussit quod incredulos quainvis inscios, tamen, res mentis. Aqua abluit manus, quia lacryrnis debet
Deo permittente, in figura operatos intellexit; sicut abluere carnales actus. Deinde a sorde eas extergit,
et crux ollm fuit subsannatio, nunc est Ecclesiae quia transacla carnis opera per pcenitenliam eum
gloriatio (Galat. v; I Cor. i). Per caput principale exlergere convenit.
auimse, scilicet mens denotatur, quse sicut caput CAP.CC. Dc lavandis manibus.
cipiltis, ila cogitationibus perornalur. Quse nova- Sacerdotes quoque legis sacrificaturi in labro de
cula timoris Dei debet a superfluis cogitationibus speculis mulierum faclo se lavabant, quaj ad oslium
radi, ufuuda facie cordis valeat ccelestia contem- labernaculi excubabant. Labrum ex speculis mulie-
plari. Rotunditas autem quse remanet crinium, est rum factum sacra Scriplura intclligilur, quse de
ornatus virtutum. Capilli vero in circulum coae- perspicua sanclarum animaium vita conscribitur.
quantur, quia omnes virtutes in coneordia charila- Hse ad ostium tabernaculi excubabant, quia jugiter
tis consummanlur. Quta aulem barbam radimus, seternum Dei tabernaculum intendebant. In boc la-
imberbes pucros similamus ; quos si humilitate D I bro sacerdotes sacrificaturi, debent SGlavare, scili-
imitabimur, angelis, qui semper juvenili selate flo- cet vilam suam diligenter in sacra Scriptura cqn-
rent, sequabimur. siderare, exemplis sanctorum a maeulis purgare,
CAP.CXCYI. De tonsura magorum. el sic ad sacrificium Domini intrare.
Sciendum vero quod Simon Magus et sui sequa- CAP.CCI. De humerali.
ees sicut caputi-adebant, et ab aure usque ad aurem Hinc humerale, quod in lege Ephot (Exod. xxx),
per medium caput quasi plateam (unde adhuc vulgo apud nos amicttts dicilur, sibi imponit; et illo caput
platta dicilur) faciebant et per caput ecelum, per et collum et humeros (unde et itumerale dicitur) coo-
viam tonsurae zodiacum iiitelligi volebant, quia ca>- perit, ct in peclore copulatum duabus villis ad mam-
lestes se assereba.ot. millas cingit per huraeiale, quod capiti iniponitur,
CAP.CXCYII. De clericali corona. spes coelestiuni intelligitur. Capat-amictu cooperi-
Noslra aulem tonsura in lege exprimilur, dum mus, dum pro spe coelestiumDeoservimus. Goltuin,
coronula quatuor digitorum, super mensam coram per quod vox depromitur, eo circumdamus, si pro
altari, et desuper minor coronula aurea fieri pneci- spe viue custodiam ori nostro ponamus, ul nibil,
pilur; pcr ineiisam, quo prapositio panum poneba- uisi quod laudem Dei sonet, de ore nostro profera-!
 605 GEMMA"ANIM./E. LDJ. I. 600
mus. Humeros, quibus onera portaulur, eo velamus,, A l CAP.CCY. De innocentia.
si leve onus Domini patienter feramus. Hoc facimus, Per stolam quoque innocentia exprimitur, qua; in
si pro spe futurorum laborem activaevitse subimus, primo homine amissa , per vitulum saginatum occi-
et proximis in necessitate subvenimus. Per oras sum recipitur. Beati qui hanc stolam a criminum
humeralis, iides et operalio intelligunlur, quaeutrin- labe custodiunt, vel maculatam Iacrymis lavant;
que spei adnectuntur. Hse ante pectus invicem co- quia illorum poteslas est in ligrio vilse, scilicet in
pulantur : et una apparet, et altera occultalur; quia. Christo amissam gloriampossidebunt. Hac enim pa-
fides et opeiatio in unum copulantur; et fides qui- triarcliae anteiegem utebanlur, et primogenlta dice-
dem in corde occullalur; operatio autem ad aedi- bantur. Erat autem vcstis sacerdolalis, quam majo-
ficationem proximorum foris maiiifestatur. Una res nalu cum benedietione patris, ul. Jacob ab
enini ora latet, alia apparet; quia actio noslra proxi- Isaac, induebant, et victimas Deo utponlifices offere-
mis lucel, intentio vero coram Deo inlus latet. Id bant, unde dicitur : Vende mihi primogenila lua
pectus bumerale cingitur, quia spe supernae patrise (Geii.xxv). Et iterum stolaEsau. Stolctdicitur missa :-
prava cogilalio a pectore sacerdotis restringitur. erat enim vestis candida pertingeus ad vesligia, sed
Dusevittae,.quseamictum ad mammillas prsecingunt, postquam coepitportari alba, mutata est, ut hotlie
sunf timor poense et desiderium vitae, quse spiritus " cernitur, stola.
ccelestium poctori nostro imprimitur. Hsecvestis est CAP.CCYI. De sttbcingulo.
caudida, quia hsec omnia coram Dominosunt splen- Ex hinc subciiigulum, quod pcrizoma "vcl subcin-
dida.
etorium dicitur, circa pudenda duplex suspenditur.
CAP.CCH. De alba.
Per hoc eleemosynaruin studiuni accipitur, quo eon-
Lemnc alba induitur, quse legein tunica linea vel
Graecos dicitur hanc casli- fusio peccatorum contegitur. Hoc duplicalur, quia
talaris, apud podis ; per
primum animae suse misereri peccata devitando,
tas.designatur, qua tota vita sacerdotis decoratur.
deinde proximo necessaria imoendeiido cuilibet im-
Hsecdescendit usque ad talos, quia usque in fineia
vitse debet in castimonia pefseverare sacerdos. Ca- peratur.
puiium quo alba induitur est professio, qua castilas CAP.CCVII. De casula.
servanda promillitur. Liugula, quse in caputio nunc Deinde casula omnibus indumentis suppomtur,
iunectitur, nunc resolvitur, estpotestas lingusesacer- per cjuam charitas iutelligitur, quse omnibus virtu-
dolalis, quse nunc ligat peccantes, nunc solvit pceni- tibus eminentior creditur. Casttla autcm quasi parva
tentes. Hsecvestis in medio coangustatur, in extremo nr casa dicitur, quia sicut a casa totus liomo tegitur,
dilatatur, multis in commissuris multiplicatur; quia ila charitas totum corpus virtutum complectitur,
castitas pressuris quidem mundi coarctatur, sed ki Hsecvestis et planela (quod error sonal) vpcatur, eo
cbaritale dilatatur, ffiultis virtutibus multiplicatur. quod errabundus limbiis ejus utrinqUein brachia sub-
Haecveslis albedine candet, quia sanctitas coram levatur. Hsec in diiobus locis , scilicet in pectoi'e et
Deo inter Angelos splendet, inter humeros duplicalur; in duobis locis,'videlicet in
CAP, CCIII. De cingulo. utroquebrachio fcriplicatur.In pectore duplicatur, qu:a
Exhinccittr/tt/o cingilur, qnodinlege balteus, apud per charitatem sancta cogitatio etbona volurtas ge-
Graecoszonadicitur: Per ciiigulum (quod circa lum- neratur. Iiiter bumeros duplicatur, quia per illam
bos praecingitur, et alba ne diifluat et gressum im- adversa aproximis et ab adversariis^supportantur.
pediat aslringitur) mentis custodia vel conscientia Yestis ad brachia elevaiur, dum charitas bona ope-
accip.itur, qua luxuria restringitur, et casfcitascohi- ratur. In dextro brachio triplicatur, dum in dile-
betur, ne ad carnalia dilabatur, et gressus bonorum ctione Dei monachis, clericis, laicis, Christianis mi-
operum impediatur, el ipsa concupiscentia de vita ad nistratur. In sinistro triplicatur, dum perdilectiouem
ruinam irapellatur. proximi malis Calbolicis seu Judseissive paganis ne-
.CAP.CCIV. De stola.. j) cessaria corporis prsebentur. Gasula in dextrum bra-.
D
Deinde circumdat collum suum s(o/a, qua; et ora- cbium levatur,ut amici in Deo amentur; super si-
tionum dicilur, per quam obedienlia Evangelii intel- nistrum plicatur, ut inimici propter Dominuni
ligilur. Evangelium quippe estsuavc Dominijugum"; diligantur. Huic in supremo bumerale forinseeus
obedientiavero lorum, quasiei'go sacerdos ad jugum adnectitur, quia spes charitaiem semper amplectilur.
Chrisliloris ligatur, dum collum e]us stola circum- CAP.CCYIU. De mappula.
datur. Hsecprimitus sinistro humero imponitur, el Ad extremum saeerdos favonem in sinistrum bra-
li-aiis'coriiidextrumlatusreflectitur?quiaobediehtia chium ponit, qui et mappula .el sitdaritim vocatur,
Evangelii primum in acliva vita suscipitur. Deinde per quod olim sudor et narium sordes extergeban-
per dileclionem in dextrum contemplativa;porrigi- tur. Per hoc pcenitentia intelligitur, quia quotidiani
tur, deinde per collum in dextrum humerum gira- excessus labes extergitur. Hoc in sinistro brachio
tur, asinislrononlevatur,quia postmodumobedien- gestatur quia in prsesenti tempore tantum vita no-
tia per dilectionem Dei in conlemplationemattollitur, sira poenitenlia emundatur. His vesfibus sacerdos
et a proximis in activa v-ifca per dilectionem proximj ornatus procedit, confessionem facit, quia licet hia
i.0n avellitur. virtiitibus fulgeat, dignum est ut inutilem servum m
fia-7 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS 1H, LITURGICA. 608
dicat, de transactis se accusans, ul rcum dijudicel, A cluin crucis, etpontifex debet se crucifigere vitiis et
et coram Deo gratiam invenial. concupiseentiis. Hujus vc-stis raaniea; sunt nostrae
CAP.CCIX. De seplemvestibusepiscopi. gallince alae. Omni quippe sentenlia primos liGiiiines
Episcopus eisdem septem vestibus induitur, insu- in paradiso velut gallina ova in nido fovebat. Pullos
per el aliis septem redimitur, scilicet sandaliis, dal- Ecclesiaesub alas gratise et misericordisecongrega-
matica, ralionali, mitra, cliirolhecis,aniiulo, bciculo. bat. Ita debet pontifex fidelessub alas veteriset novse
Sandalia a sandica berba vel a sandaraco dicuntur, legis prsedicando congregare, et exemplis se super
quo depingi feruntur. Haecab ipso Domino vel ab eos expandere, et oratione a coelivolucribus, id est a
apcstolis accepta creduntur, in quibus prsedicasse daemonibusprolegere. Haec debet esse inconsutilis
traduntur. Est autem genus calceamenli iucisi, quo ut Dominica tunica, quia fidei integritas debet esse
partim pes tegitur, partim nudus cernitur. Evange- indiscissa,
lica vero praedicatiointelligitur, quae partim audi- CAP.CCXII. De dalmatica et qttid designet:
loribus aperitur, partim clauditur. Per dalmaticam quoque religio sancta et immacu-
CAP.CCX. Desandaliis. lala desiguatur, quia pupillorum el viduarum visila-
Fiunt autem sandalia ex pellibus moiiuorum am- tio, et vitse immaeulalaecustodia mandatur. Dalma-
"
malium, quia, apostoli et doctorcs prsedicationem tica duas cocciiieaslineas aute et retro habet, quia
suam munierunt scriptis prophetarum, videlicetDei vetus et nova lex dilectione Dei et proximi refulget,
animalium. Pes subtus ad terram solea hujus cal- qua pontifex redimitus csse debet. Idem traniites
ceamenti est teclus , desuper nudus, quia Evangelu purperei designant sanguinem Christi , pro duobus
praedicatio debet carnalibus per lilteram legi, spiri- populis effu.sum; immaculatio peitinet ad dileclio-
tualibus autcm per allegoriamdenudari. Lingua sub nem Dei; visitatiofratrum ad dilectionem proximi,
calcaneo surgit de albo corio, quia prsedicalordebet per colorem eoccineum opus misericoidise accipi-
se separare a terreno negotio, et osse innocens, et tur, quod ob geminam dilectionem viduis et pupillis:
sine doio lingua; inde surgens separata a corio est impcnditur. Fimbria; quse de dalmalica procedunl,,
illorum lingua, quia bonum testimonium fertur epi- sunt verba et ext-.mplaprsedicatoris , qtiae de reli-
scopo. Lingua superior est spiritualium lingua, gioneprodeunt. Fimbrise ante et retro pendent, quia.
qui euin eligunt in praedicationis opera. Albo corio mandata dilectionis in lege et Evangelio maneut. Iu
Inlrinsecus sunt circumdata sandalia, quia prsedi- utrisque lineis sunt quindecim fimbriae altrinsecus,
caloris conscientia coram Deo debet esse puritafce scilicet ante etretro disposltse,quia in Veteri Testa-
eandida. Extrinseeus vero nigrum apparet, quia vita rp mento qtiindecim psalmi quasiquindecim gradus de
ipsitts coram liominibus bumilitate dejecta esse de- via cbaritatis exeunt, et in Novo simililer quindecinr
bet, Superior pars, per quam pes intrat, multis filis rami de arbore dilectionis excrescunt. Sunt autem
est consuta , quia multis sententiis debet proedica- lii rami : Chariias paiicns esi, benignaest, non mmu-
tionem menllbus infundere supernam. Lingua super iaiur, non agit perperam, non inflatttr, non est ambi-
pedem est, lingua prsedicaloris in plebem. Linea tiosa, non qumrit qum sv.a sunt, non irrilalur, non
quse a lingua usque in finem descendit, est evange- - cogilai mattim, non gaudet super iniquitate, cougav-
lica peifectio, quse in Deum lendit, Linea;, quse ex del aulem verilati, omnia sttffert, omnia credit, omnia
ulraque parte procedunt, sunt lex et prophetia, quse sperat, omnia suslinet, charitas mtnquam excidit..
Evangelio testimonium ferunt. Ligalura est myste- (I Cor. xin.) Sinistrum latus habet fimbrias quod
rium Chiistl Incarnalionis, quse solvitur nianu prse- significat laboris aerumnas, quia acliva vita est solii-
dicalionis. Tapetia pedibus ejus substrata calcat, ut cita, et lurbatur erga plurima. Dextrum latus non
terrcna despieere, et coelestia amare discat; legis habet, quia contemplaiiva vila quieta manet, et re-
sacerdoles hahebant femoralia, quibus turpiludincm gina a dexlris sians nihil in se sinistrum habet; ma-
tegebant; Ecclesisesacerdotes sandalia poiianl, quia nicarum largilas est daloris liilaritas.
eliamaliis mundiliam prsedieant. D CAP.CCXIII. De raiionali.
C.vr. CCXI. De dalmattca. Rationalealegeest sumptum, quod ex auro.byacin-
Dalmalica a Dalraatia provincia est dicla, in qua tho; pui-purauniuspalmi mensuraeratfacluiii(.ao_/.
primuin esl inveuta. Hseca Domini incousutili tu- xxvin). Huicdoclrinaetveritas, ac duotiecimpretiosi
nica et apostolorum colobio cst mutuala. Colobimn lapides contexti, nominaque filiorum Israel insculpta
autem erat cucullata vestis sine manicis sicutadhuc erant,ethocpoiitifex in peetore ob recordationeui po-
videmus in monachorum cucullis, vel naufarum tu- puliportabat. Hocin nostris vestibus prsefertper or-
nicis. Quodcolobiuma sancto Sylveslroin dalmalicam natum,qui auio et geinmissummis casulisin peetore
est versum; et additis manicis infra sacrificium por- afligitur. Monet autem pontificem ratione vigere,
tari instituta. Quseideo ad missam a pontifice porta- auro sapientise, hyacintbo spirifualis iiilelligentia;,
tur, ubi passio Christi celcbratur, quia in modum purpura palienlise in Christum (qui coelumpalmo
crucis formalur. Hsec vestis est candida, quia mensurat) tendere debere, doclrina el veritate ra-
Christi carq de casta"virgine est genita ; et pontifi- diarc, gemmis virtutum coruscare, duodccim apo-
cis vita debet castilate esse nitida. Hsecbabet for- stolos sanclilalc imilari, totius poouli in sacrilicia.
siiam crucis, quia Christu? pro nobis subiit suppli- rccordaii.
 609 GEMMA.ANIJLE. L.IB. I. 610
CAP. CCXIY, De mitra pontificali. J\i lur, qui et virga pastoraiis, tt'capuita, et ferttia, et
Mitra quoque ponliiicalis est sumpta ex usu lcgis. pedutn dicitur. Moyses quippe, dum oves pavit, vir-
Hsec ex bisso conficitur et tiara Ydaros infula pi- gam maiiu gesiavit. Hanc ex prsecepto Dc.miniin_.Egv-
leum dicilur, Mitra quse caput velat, in quo sensus . ptumpergens secum poiiavit, hostis signis peream fa-
sunt locati, estcustodia sensuuro ab illecebris mundi ctis lerruit, qiii velutiupi oves Domini transgu-
in mandatis Doniini. pro corona yils, quam repro- labarit. Gregem Domini de Mgypto per mare Rubrunj
niisit Deus diligentibus sc.Milra etiam est Ecclesia, hac virga, eduxit; pastum de cqelo, potum de petra
capuf vero Christus , cujusfiguram gerit episcopus. bac produxit, ad tcrram lac et mel fluentem, vclut
Mitra ergo ex bysso facta mullo labore ad candorem arl pascua hac virga induxit. Nihil autem haee virga
perducta caput pontifieis circumdat, duni Ecclesia fuit, quam baculus pastoralis, cum qiiogregem ut^
baptismate mundata, labore bonorum operum caiir putapastor minavit. Hic baculus apud auctores pe-
didata, caput suum, scilicel Chrisfcumin gloria vi- dum vocatur, eo quod pedes animalium illo reti-
dere anhelat,- dum variis passionibus eum imilari neantur. Est emm iigr.um recurvum, quo pastores
pro glorise corona non dubilat. Caput quoque pon- retrahunt pedes gregum.
tificis mitra decoratur, dum Ecclesia ejus doctrina CAP.CCXVIII.-Item de virga et baculo episcopi.
illustrata dignitati ejus congratulattir, dum eum B In Evangelio quoque Dominus apostolis prsecepit
tarba cleri et populi comltalur. ut in prsedicatione nihil prseter virgani tollerent
CAP.CCXV. -De ciiiroiliecis. (Mafc. vi; Luc. ix). Et quia episcppi pastores gre-
Cliiroihecar.um usus ab epislolis [ forte episcopis] gis Dominici suut, ut Moyses et apostoli fuerunt,
est traditus. Per manus cnim operaliohes, per chi- ideo baculum in custodia prseferunt. Per baculum,
rothecasdesjgnanturearum pccultationes. Sicutenim quo infirmi sustenlantur, auctorilas doctrinse desi-
_aliquando nianus cbirothecis velanlur, aliquamlo _ gnatur. Per virgam, qua improbi emundantur, po-
exaclis chirotliecis denudaiilur, sic opera bona iulcr- testas regiminis figuratur. Baculum ergo poiilifices
dum propter arrogautiam declinandam celantur, in- portant, ut infirmos in fide per doctrinam erigaht;
terdum propter sedificationem proximis manifeslan- virgam bajulant, ut per potestatem inquietos corri-
tur. Ghirotheca; induuntur, cum hoe impletur : garit; quse virga vel baculus est reeurvus, ut aber-
Cavete ne justitiam vestram facialis coram komini- rantes a grege docendo ad poenitentiam trahat; in
bus, ut videamini ab eis (Malth.yi). Rursus extra- extr,emo est acutus, ut rebelles excpmmunicando
liuiiturcum hoc impletur: Liiceal litx vestra coram retrudat, hserelicos velut lupos ab ovili Christi pote-
hominibus, ut videanl operct vestra bona, et gtorifi- n stative exterreat.
cent Palrem vesirum, qtti in cmlis est (Mallli. v). CAP,CCXIXi De gencre baculi.
Chirothecse sunt inconsutiles, quia aclionespontiffcis Hic baculus ex osse et ligno eflicitur, cryslallina
debeut recta; fidei esse cohcordes. vel deaurata sphserula conjunguntur, in supremo
CAP, CCXYI. Deannulo. capite insignitur, in extremo ferro acuitur. Per ba-
Annuli usus ex Evangelio acceptus ci-editurjUbi sa- culum, ut diclum est, auctoritas doctrinse accipitur,
ginali vituli conviva prima sfola vestitur, annulo in- qua grex Dominicus a pastore reficitur, et ad pascua
signitur (Luc. xv). Olim solebant reges lilleras cuin vitse coropellitur. Per durum os, duritia legis; per
annulo signare; cum hqc soliti erant et nobiles lignum, mansuetudo Evangelii insinuatur; per gem-
quique sponsas subarrbare. Fertur quod Prome- mam sphserula;, divinitas Chrisli. Per supremum
tlicus quidam sapiens primus annulum ferreum ob caput, regnum coelorum; per extremum ferrum, ul-
insigrie amoris fecerit, et in eo adamantem lapidem fimum judicium denotatur. Ex osse ergo baeulus
posuerit; quia videlicet sicut ferrum doffiat omnia, inciditur, dum ex dura lege duritia peccantium re-
ita atnor vincit omnia; et sicut adamas est infraii- primitur. Exligno tornatur, dum ex Iigno vitaa
gibilis, ita amor est insuperabilis (119), Quem enim Christo doctriua foi'matur, et populus in virtutibus
in illo digito portari conslituit, in quo venam ut cor- D I roboi'atur. Os ligno per gemmain connectitur, quia
dis deprehendit, unde et annularis nomen acce- vetus lex novse per Christi dhinitatem contexitur.
pit(120). Postmodum vero aurei suntpro ferreis ins- CAP.CCXX. De sphmrula.
-tiiuti, et gemmis pro adamante insigniti; quia, sicut Per sphserulam enim dileclio intelligilur, qua se-
aururii cuncta metalla prsecellit, ita dileclio universa verilas vel lenitas pontificis compleclitur, Oportet
bona exeellit, et sicut aurum gemma decoralur, ita enini ut doctrina episcepi ex ulraque lege sic dile-
amor dileclione perornatur. Pontifex ergo annulum ctione copulelur, ut Ecclesiain Christo conjungere
portat, ul se spohsuin Ecclesise agnoscat, ac pro per cbaritatem conelur. Haecautem cuncta sunl rasili
illa animam, si necesse fueril, sicut Christus, ponat. arte polita; quia ista sunt omni sanctitate redimita.
Mysteria Scriplura; a periidis sigillet, Secrela Eccle- Os reCurvatur, ut populus errans per doctiinam ad
sise resignet. Dominum retrahatur. Capul in supremo poniluT,
CAP.CCXYII. De baculo episcopali. dum conversis vita aeterna proponitur. In exiremo
Baciitus ex aucloritale legis etEvangelii assumi- baculus ferro induratur, dum onmis prsedicatio per
(119) PLIN.prooem. lib. xxr ; Cocl. Rodig. 1. vi; ; (120) AGell. l.x;Noct. Altic,' c, lO.Vid. Plin,
Aniiq; lect., c. i9v. I.sxxm.Kat. Hisf., c. I. .
 611 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS Iii. LITUBGICA. 612
ullimum judicium termiriatur. In curvalura est scri- A lur, et per hoc ipse in ciiierem redigi, et gloria or-
ptum : Dum iraius fueris, misericordim recordaberis nalus ejus in favillam converti admonetur.

(Habac. m; Tob. m); ne ob culpam gregis superet CAP.CCXXIV. De corona imperatoris et Augusli.
ita menlem pastoris, sed verbo et exemplo revocet Corona imperatoris est circulus orbis. Portat
peccantes ad misericordiam Redemploris. In spliae- ergo Augustus coronsm, quia declarat seregere
Tula est scriptum, Iwmo quatenus se hominemmemo^ mundi moriarchiam. Cororia quoque dicitur victoria,
reiitr, ut de po.eslate collata non elevetur. Juxta unde et victores coronabantur, et Augusli viclorei
ferruffi est sci'iptum Parce, ut subjeclis in disciplina orbis dicebantur. Areus super coronam curvatur, eo
parcat," quatenus ipse a sunimo pastore graiiam in- quod Oeeanus munduni dividere naiTatur. Virga
veniat, unde et ferrum debet esse retusum, quia sceptri est potestas regni. Yestes iinperiales sunt sibi
'
judieium sacerdotis per clementiam debet esse deii- subditsepotestates. Monent autem imperatorem pur-
butum. pureae vestes, ut babeat principales virtutes : sce-
CAP.CCXXI. De ornatu archiepiscopi. ptrtim, ut judicium et justitiani diligat, quatenus
His insiguibus arcbiepiscopus fulget, insuper et solium gloriae cum principibus cceli possideat : co-
pallio pollet, ut se Cbristi passionempopulo prseferre rona, ut sicvivat, quatenUs a Rege regum coronam
demonslret. In duabus quippe lineis pallii ante et j] B vitse accipiat, Dicilur quod Augusto ab apostolico
retro est purpureura sanctsa crucis signaculum, quia cot-onato et regalibus indumentis decorato, desuper
pohlifex ex utraque lege debet proferre Christi pas- pera imponatur, ut per hoc admoneatur, quia sicufc
sionis testinionium. Duaeenim linese propendentes ad fastigium regni ascendit, ita ad mendicitafcem
sunt duae leges Christi passionem proferentes. perae descendere possit, sicut Diocletianus, qui prius1
CAP.GGXXII. De pallio archiepiscopi. Auguslus fuit, postmodum hortulanus exstilit. Crtts
Spinulse, quibus pallium affigitur, suntclavi, qui- ante Augustum porlatur, ut in omnibus regem Cbri-
bus corpus Christi eruci configilur. Circulus, quo stum sequatur.
pontifex circa collum circumdatur, est torques au- CAP..CCXXY. De diadeinate regunu
reus, qui legitime certantibus in prsemio datur. Ita- Diadema autem reguni designat regni affibiturii,
que pallium monet pontificem ferre viliorum morti- et omnes qui in agone contendebant diadema acci-
fleaUonem, cruces pallii, in mente et corpore Ghi-isti piebant. Innuit ergO regibus diadema, quod si pro
imitari passionem; dUse linese, ut si duabus legibus justitia certaverint, cum rege omnium corohati re-:
per omnia instructus; spinulae, ut per timorem Dei gnabunt. Haecvero regalia insignia a Kino primo
sit mundo crucifixus; circulus, ut sic praeesse stu- traduntur inventa.
**
C
deat, ut torquem coronse vitae percipiat, Et quia in CAP. CCXXYI. De veslibus ministrorum inferioris
pallio tanta lalent mysleria, ideo portatur inler gradus.
Chrisli sacrificia. Unde etiam crux ante archiepi- Ministris inferioris ordinis, scilicet ostiariis, le-
Ecopumportalur. quatenus Christum crucifixum se- ctoribus, exorcistis, acolytbis, tres saerae vestes con-
qui admoneatur, ufc coronam glorise adipiscatur. ceduutur; quia videlicet angelis splendidis ministris
Palliuin vero pro aurea laniina est institutum, in associabunlur. Quia hic in minislerio Trinitatis fide,
qua summus pcntifex in lege Dei nomen tetragram- spe, et charitate vestiuntur. Portant namque super-
niaton, id est quatuor litteras in fronle sua praefe- liumerale, quo humeri tegunlur, quibus onera ferun-
rebal inscriptum. Quatuor quippe litterse illitis no- tur, ut diseanf allerutrorum onera portare, et Chri-
minis qualuor cornua crucis prsemonslrabaut, sieut sto in membris suis necessaria ministrare. Tunicam
nunc pallium crucis niodum reprsesentat. Et _qu;a talarem, id est albam portant, ut, humilitatem in-
bssc lamina aurea cum forma crucis in fronte pon- duant, et in hac usque in finem Chi-isto serviant.
tificis portabatur, ideo pretiosa crux frontibus Chri- Batteo, id est zona jubentur renes pj-aecingere,ut
stianorum chrismate impressa portatur. Pallium sciant carnales concupiscentias per continentiam
autem a solo apostolico datur, quia hsec dignilas a.j) j. restringere.
Romano pontifice jure accipitur. Quos enim apostoli CAP.CCXXVII. De cappa.
provinciis prsefeeeiunt, archiepiscopi; quos illi pa- Cappa, propria vestis est cantorum, quse pro tu-
ganis prsetulerunt, episcopi dicebantur : et aposlo- nica hyacinthina legis mutuata videtur : uude sicut
iorum successor apostolicus nominabalur (sup. cap. illa tintinnabulis, ita ista insignitur fimbriis. Per
188). Huic collata est"potestas ab Ecclesia arcbiepi- hanc vesleni sancta conversalio prsemonstralur. Ideo
scopos per provincias constituere, quod per pallii a singulis ordinibus portatur. Ifec in supremo ha-
largilionem accipitur, bet caputium, quod designat supernum gaudium. Si
CAP,CCXXHL De veslitms palriarchm el enim Christi ministri conversatio nunc in coelis sta-
aposiolici. bit, peracto ministerio gaudium Domini inlrabit.
Patriarchae quoque et apostolicus pallio utuntur, Hsecusque ad pedes pertingit, quia in sancta con-
qui eodem ofiicio prsediti esse noscuntur. Porro versatione in fiuem usque perseverare convenit. Per
apostolico inPascha procedente, pbarus ex stuppa su- fimbrias labor denotatur, per quem servitium Dei
per eum snspenditur, quse igne succensa super eum eonsummalui'. Haecvestisin anteapeiia manet, quia
crSderapermitlifur; sed a ministris vel a terra excipi-.. Clirisli ministrissancte conversantjbns setema vifa
615 : GEMMAANIMJE. LIB. I. CI4
palet. Porro in tunica sonus tinliiinabulorum (Eccli. A GAP.GCXXXH. De indumentis clericorttm,
XLY)est vox Deo canentium cantorum. Quse septua- Clericorum indtivia; ab antiquis sunfcacceptae.His
ginta duse fuisse scribuntur, quia de septuagihta riempe caritores iri templo usi sunt, sicul David e.
duobus libris laudes Deo canuntur, quibus totidem Salomori instituerunt ](// Paral. xx), Hujusceriiodi
mala punica interserla referuntur, quia de eisdem vestibus etiahi senatores tisi surit, ex quibus in ee-
libris opera justorum nobis inexeinplum proferuhlur. clesiaslicum usum trahsierunt. Hae autem albaeve-
CAP,CCXXYIH.- Depileis. stes munditiam viise indicant, quia justum est nt
Cantores enim eaputpileis ornant, quia se in tria clerici in sanctitate et justitia : Deo serviant. Hsec
Domini concupiscere clamant, ut Deum, qui est ca- vestis est laxa,' quia clericalis vita debet esse in
put omuium in sseculum saeculi, laudare valeant. eleemosynis et bonis operibus larga. Est enim tala-
Baculos mahibus porlar.t, Ut quo ipsi properant, ris, quia docet usqtte in finem perseverare in bonis.
alios secum invitare satagant. Llngua hujus vestis est lingua clericalis, quae debet
CAP.CCXXIX. De subdiaconorum vesle. etDominum laudare, et populum ad Iaudem Dei ia-
Subdiaeono supradictae vestes conceduntur. In- stigare. ~
super duse alise, id est subtile et sudarium adduniur. ". CAP.CCXXXIH.De iunicis ciericoruiii.
Sublile, quod et stricfcatunica dicifcur, portat, ut se Diebus Quadragesima; vel alio congruo tempore
justitia quasi lorica induat, et in sanctilate et jusfi- laneis tunicis utuntur, quia ministri Eeclesise regi
tia Deo serviat. Sudarium, quo sordes a vasis deter- -Cluisto in huniiliiate servire prsecipiuntur. Si .eniin
guntur, portat, ut iransacta mala sordium a se per Chrisli niaiisuetudinem et bumilitatem sequunlur,
posnitentiamfergat. Notandum vero quod subdiacono ad Chrislum in consorlium aiigelorum perducun-
sudarium magis aliis formatur; quia ubi nunc favo, tiir. In vesle clericali lingua formatur, quia tunka
olim mappula portabatur. Domini iriconsutilis sic formala traditur, ala; serar
GAP.CCXXX. De veste diaconorum.' phin, in capite fidcs et spes. In brachiis gemiria
Diacono enim dalmaticoeusiis cbiicedilur, quae iu dilectio, in corpore poenitentia et operatio.
modum crucis forffiatur, quia per illum sacrificiuni GAP.CCXXXIY,-De camisiis clericorum.
super altare tanquam corpus Christi iu ciuce collo- Camisia autem saeerdottim duabus Iinguis forma-
catur. Per hoc admohetur, ut crucis mortillcalionem tur, quia eis bina polestas traditur. Una quippe liri-
jugiter in corpore suo, sicut Lucas, circumferat, et gualigant peccantes, alia solvunt pcenitentes. Cappa
in sancta religione viduas et pupillos visitando, ut videtur a casula tracta. Per banc admonentur clerici
Stephanus, serviat, et in gradibus supradictis cha- Q ^ iu charitale aflibulare : hancque aliis verbo et
rilatis, ut idem, seryiat. Caputium dalmaticse angu- exemplo demonstrare, quae solet omnes virtutes de-
statur, quiaimitafcio sanctse crucis ab omnibus ne- coj-are. . _
gotils coarctatur. Huic stola in sinlstro humero po- CAP.CCXXXV.Clerici nun debent arma deferre.
nitur, ettrans scapulasad dextrum latus reflectitur, Clerici non debe-nt ideo arnia portare, quia non
quatenus jugo Domini activa vita subuat, e.t per pit conlra homip.es, sed contra dsemones deberit vir-
laboris exercitium ad contemplativam proficiaf, tutibus pugnare, sicut Moyses arma non portavii,
CAP.CCXXXl. De diaconi casula: sc-d Jesu ctim Amalech pugnante ipse precibus
Cum diaconus casulam portafc,tunc praedicatores pugnavil (Exod. xvn; Deut. xxv). Sic apostoli et
signliieat, qui toto desiderio contemplafcivsevitse in- eorum sequentes non armis, sed oralionibus pu-
biant, et in dilectione ferventes aliis ccelestia prsedi- gnaverunt, et nos non resistere, sed toagis injurias
cant. Quiinterdura casulam exriunt, etseilla prse- pati docuerunt.
cingunt; quia illa, qiise ore prsedicant, exemplis CAP, CCXXXVI. Laici possunt poftare arma.
bonorum operum denionsirant. Unde diacouus de Laici autem debent arma portare, ut Eeclesiam a
cboro exit, casulam exuit, duplicatam bumero imponit, paganis protegant, et clerici se ad .servitium Dei
in dextro latere eam cingit; quia oportetprsedicatores "l expediant. Unde et illorum vesles sunt slrictse, quate-.
interdum opus prsedicationisvelorationisvelleciioiiis nus expedili reddanlurpugnse. Sicut autem non lieet
intermifctere,et proximis in necessitate succurrere. Iaicis clericale officium usurpare, ita npn debentcle-
Quasi duplicatam casulam humeris imponit, dum ob ricalera vestem ferre, et sicut clericis rion licet ncc
geminamdilectiqjiem laborem profratribus subit. In contra paganos arma ferre, ita non debent laicas ve-
dextro cingit, siper hoctanlum seterna requirit. Latus stes pprtare.
eliam denudatum designat Christum pro nobis vul- CAP.CCXXXVII. Cuculla quid sicjnificel.
neratum. Diaconus in chorum redit, Evangelium Cuculla monachorura sumpta estacolobio aposio-
legit; quia, postquamproedicator Christo in meffibris lorum, Illorum vero tunica formatur, ut.dalmatica.
suis ministraverit, ad bpus praedicationis rerlire de- Hseduscvestes formam crucis prseferunt, quia mo-
bet, quod deseruit : peractd minislerio, diaconus nachi sevitiis et eoncupiscentiis crucifigunt, per bas
castiia induitur; quia prsedicator, qui prius mihi- enlmsexalse Seraphim exprimuufur, quia angeli
stravit cum Martha, dcbet postmotlum -audire vei^- Deo proximi describuntur. Duaeparles eapilis quibus
bam Dei cum Maria. Subdiaconus etiam casulam caput velant, sunt duse alse quse fidem ct speih insl-
portat,.g.iia" imiiatur diaconum, cui ministrat. nuant, puae autem manicse sunt dune alse.quibus..
615 KONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS. III. LITURGICA. 613
volanl, quse gehiinam dileclionem prnenolanf, dua. A _. ciem velant, ut ab onimbus viris lllicitse appa-
vero partes cucullse in ante el retro, duse alse sunt reant, et pro boc coronam vitae sibi repositam
quibus corpus protegunt, quse poenilentiam et ope- sciant,
ralionem exprimuiit. Hos si laudando Deum imita- CAP. CCXL. De vestiiu monialium.
buntur, eis in gaudio associabuutur. Nigredo hujus Quod qusedam virgines candidis Vesttbus utun-
indumenU est coiiiemptus mundi. Longitudo vestis tur a saucta Caeciliasumplum videfcur,quse foris ve-
est perseverantia in bonis. ste splendebat, intus caslitate fulgebat, et tamen
CAP.CCXXXYIII. Virga abbati conceditur. niundi concupiscenfciain corde ejus sordebat. Can-
dida enim vestis prsefert votum virginitatis.
Abbati concedilur pastoralis virga, quia ei tradi-
tur Domiiiici gregis cuslodia, quem nimjrum debet CAP. CGXLI. De viduis.
baculo doctrinae sustentare, ef virga magislerii ad Yiduarum prima Dina filiaJacob exstitlt ante Ie-
Ju-
pasctia vitsemiriare. Per baculum quippe doctrina, gem, a qua usus vidualis coepit; hanc sub lege
dith et alise niullse iroitatse sunt: sub gratia vero
per virgam accipitur disciplina. Unde dicilur, Virga
ttta et baculus luits ipsa me consolata sunt (Psat. Anna et aliseplurimae secutae sunt, quse secundas
xxn). Hujusbaculi flexura non ex albo, sedex nigro B I nuptias coiitempserunt, harum quoque babitus est
debet esse, quia in commissa cura non debet mundi mundo despectus.
gloriam quaerere. Summitas eurvatura; debet esse CAP.CCXLII. De conversis,
sphserica, quia cuncta ejus disciplina debet esse Conversae autem, quse eumdem habitum gerunt,
deifica. a Maria Magdalena formam sumpserunt,
CAP. CCXXXIX. Convcrsalionis monialium ini- CAP. CCXLIH. Baptizali albas porlant vestes.
tium.
Baptizati autem ideo vesles albas porlant, quia
Yestis et conversatio sanctimonialium a sancta amissam innocentiam serecepisseinsinuanl. Illorum
Maria sumpsit exordium. Nigredo vestis est contem- milra regnicoronam, alba vero sacerdotii prsefert
ptus amplexus virilis. Velum est signum pudoris et stolam. Jam enim facti sunt reges el sacerdotes et
futuri bonoris. In nuptiis quippe caput et fa- Cbristi regis et sacerdotis cohaeredes

LIBER SEGUKDUS.

DE HORIS CANONICIS.

In superiore libro de missa et Ecclesia, ejusque 'C stianis signa per campanas daiitur, qui quasi milites
ministris, quse Dominus largiri dignalus est, diges- convenientes imperatorum salutant, dum per ver-
simus ; nunc de reliquis horis, quoe rursus Do- sum, Domine, labia tnea aperies, laudes Chrisli in-
minus inspiraverit, dicamus, ut promisimus, et a choant, Dum enim in noete dormitum eunf, signa-
Dominica nocte incipiamus, in qua redempti a ser- culo crucis quasi sigillo se muniunt, qua nunc ape-
vitute ad liberlatem, de morte ad vitani translati riunt, dum ora in nocte elausa ad laudem Dei sol-
sumus. vunt, Sed quia fruslra vigilant, nisi Dominus custo-
CAP.I. Dc noclurnorum offtcio diat civitalem (Psoi. cxxvi) per versum Dcus, in
Nocturnale itaque oflicium reprsesenlat nobis ex- adjutorium meum, divinum auxilium invocant.
eubias supernorum civium : coelestis namque Hieru- Cantor, qui invitalorium inchoat, est prseco, qui
salem, quse sedificaturut civitas, et conservalur per tuba vigiles ad excubias convocat. Post psalmum
angelicas vigilias. Qui vices suas quasi in tres vi- Venite, hymnum omnes cantanl, velut milites qui
gilias distribuunt, ac singulas tribus horis distin- in casiraconveniuntregemlaudibusefferunt. Deinde
guunt, et unamquanique tribus ordinibus custodiunt, vigilias inf.er se distribuunt, dtim tres noclurnos
dum Trinitali interrenis agrainibus laudes dulcisono .p. psallunt, Singulsevigilisetribus horis dislinguuntur,
concenlu jugiter concinunt. Et quia prsesens Eccle- el singulis nocturnis tres psalmi discernuntur. An-
sia in hanc civitatem, et in contubernium borum ci- gelicseexcubise tribus ordinibus servautur, et in-no-
viuui ventura prsedicatur, ideo et ipsa Hierusalem slris vigiliis ordines scilicetpsalmorum, lectionuni,
nuncupatur, t idcirco illius civitatis vigiles in suis responsoriornm denotantur. Quia coelestes excubise
vigiliis imitatur: quia vero illius membra hic gerit, per novem ordines angelorum celebrantur. Tres
ideo hoc officium in nocte agit. Ideo autcm in ilaque nocturni, lotius Ecclesise mililiam nobis
nocte Domiuica, quia in hac meruit angelorum con- commemorant, qua incastris Domini sub tribus
sortia. temporibus videlicet antelegem, sttb lege, et subgra-
Hsec itaque urbs per basilicani figuratur, m qua tia militat,
clerus el populus quasi exercitus in militiam con- CAP.II. De prima vigitia.
gregantur. Signa militibus per tubas danlur, Cliri- Pritna vigitia tempUs ante legem intelligitur, qua
 " =-' - CEMMAAKIMJE. ' ft>. 11. . - 18
617
qttasi tribus horis ascriliitur, dum fcribusinterslitiis A _. fuit, malum-ab eo avertit, unde exsiiltavit Jacob, el
dislinguitur. Imlatus est Isracl.
Prima vicjilia quid significel: Doriiine,quis liabiiabiliPsal. xiv), Josepb demon-
Prima hora bujus vigilim ab Adani usque adNoe stratur; qui sine macula est ingressus, dum stu-
erat, inqua excubias hujus civitatis Abel, Enos, prum recusabat, et 'operatus est justitiam, dum po-
Enoch, Lameeh servabant, sicul primi Psalniiindi- pulum a periculo faniis liberavit., Hi etiam quaterni
cant. Beatus vir (Psal. i). Abel exprimit, qui tan- sub uno Gioria Patri clauduntur, quia bi vigilcs
quam iignum interpretatur, quod frucium justitise quatuor virtutibus splendentes Trinitatem colqisse
protulit, dum ab lioniinibus Iiujus urbis piocubuit, leguntur. Anliphona melodia; est laus ab eis exhibita
Quare fremuerunt (Psal. n), Enos dentintiat, qui niajestati diviuse. Sunt etiam islse antiphonse quse-
Domino in timore serviebat, quem Sciiptura pri- dam vigilum cantilenae.
mum nomen Domini invocasse commemorat. (Gen. CAP.Y. Versiculus.
iv). Domine, quid mulliplicati (Psal. m), Enoch iii- Versus qui sequitur, a vertcndo dicitur, ideo quia
nuit, quern Dominus suscepit, dum eum de terrenis se vertitde psalmis cborus adOrientem, et quia se
traijstulit (Gen. v). Dominc, ne in furore (Psctl.G), vertit de psalmis ad dilectionem; per oraUonem
Lamecb depromit, cujus deprecationem Dominus " Dominicam, quoe-secreto dicitur, seeretum regis
exaudivit, cum ei talem filiuto dedit, qui huGiauimi consilium iiitelligilur. Post pater noster sacerdos
genusa fcirore Domihi in Arca servavit (Ge, vi, 9). versum aperte dicit, quasi rex mandatum legatis in-
Hi psalmi ideo sub una Glorig Patri canuritur, quia jungit. Yicissitudines lectorum sunt successiones
jtisli illi.us fcemporisTrinifcatem coluisse creduntur. Iegatorum. Qui jube, domne, benedicere dicit, quasi
Ideo autem quatuor psalluntur, quia qualtior virfcu- licentiam eundi petit. Benedictio vero sacerdotis est
libus prudentia, foriiludinc, justitia, temperantia, lieentia imperatoris. Ipsa autem.lectio est injuncta;
fulsisse noscuntur. -Antipliona, per quam modulan- legationis exsecutio, Tu aulem Domhie, reversionem
tiir, laudatio eorum in Deum notalur. legati exprimit, dum commissum mandalum redit.
'.GAP.VI. De lectionibuSi
CAP.III. De sectinda hora. Lectiones quoque praedicationem illorum pairunl
Secunda Aora-hujus vigilim a Noe usque ccl Abra- vitam eorum, perquam prav
praeferunt, responsoria
ham ei-at. In quaNoe, Sem.Heber, Tharevigibbant, dicationi resporrderunt. Ideoautem post vjgiliam
ut sequentes Psalmi insinuant. Domine Deus meus
Abrahae.lectiones leguntur, quia ab eo primitus lifc-
(Psal, vii), Noe exprimit,quem Dominus in sua ge- n terae post diluyium repertse traduntur, et ipse p.ri-
neratiorie justum invenit, etideo a persequentibus C mus Ghaldseos astroiiomiam
docuit, et jffigyptios
aquissalvuiri i&rit. (Gen. vi). DotnineDominus noster mathematica imbuit. Ideo etiam peracta piima vi^
(Pml. vm),- Sem congrdt, qaam Domimis gloria et gilia lectiones. leguntur, quia transacto priino tem-
honore coronavit, dum eum benediclione patris su- ad docfcrinampopuli a Mqyse edui;-
pore.liiai tegis
per fralres sublimavit. Gonfiiebor (Psal. ix;, Heber lur,
ihriuit, qui omnia Dei mirabilia narravit, quaudo CAP.YII. De secunda vigilia et secundonoclumo,
civitatem gigantum dissipavit. In Domino confido
Secunda.vigilia tempus legis accipltur, quod ite-
(Psal.x), Tharedepromit, qui in Domhio coiifidit, rum quasi boris discernitur, dum tribus interstitiis
quando impia gens ignem adorare.coegit, cujus pars dividilur, scilicetiino a Moyse usque ad David, se-
calicis, Ignis cf sulfur fuit. Hi qUoque qualerni cundo a David usque ad Babyloniam, terlio a Ba-
psalmi sub uno Gtoria Patri canuntuv, quia et illi bylonia usque ad Christum, sive sacerdotibus, judi-
patres in qualuor virtutibus rutilantes Trinitatem dbus, regibus, quod declarat psalmorum textuSt
adorasse noscuiitur. Antipbona vero niodulationis GAP,..YIII. De prima hora.
praefert devofcionemillorum laudationis. Nam Conserva me, Domine (Psal. xv), sacei'dotes
GAP.IY, De ferJio/lora. I. exprimit, quorum Dominus pars baereditaiis et ca-
D
Tertia hora vigiliae ab Abrabam usque ad Mpysen licis fuit, quiprima hora hujus vigiliseexcubias ser-
fuerat, in qiia Abrabam, Isaae, Jacob et Joseph vi- vabant, dum Aaron et alii post eum, legem Domin;
ces vigilandi custodiebant, qui instantes psalmi pro- populuffi docebant. Exaudi;Domhie,jusiiliamtneatn
clamant. - \P$al. xvi), judices innuit, quorum judicium de vullu
Salvum me fac (Psal. xi), Abraham exprimit, Domini prodiit.
CAP, De sccunda Iwra. "
quando sarictus defecit, cum videlicet ipse pene IX,
sobis Deum coluit, et totus mundus idololatriss de- Hi secundse herse yigilandi curam susceperunf,
ditusfiiit, lum Gedeon et alii pppulum gecundum legem Dei
Usquequo, Domine, oblivisceris(Psai: xn),. Isaac judicaverunt. Diiigam te, Domine (Psal, xvu), reges
innuii, cui Domjnus bona tribuit, dum Ghristi figu- ostendit, quos Dominus caput gerilium constituifc,
ram in omnibus praetulit. qui tertiae horse vigilias custodiebant, dum David et
Dixit insipiens (Psal. xnr), Jacobostendit,. qsieni. aiii populuffi ad justiliarii regebant.
insipiens Laban sicut escam devoravit, dnm eum Ckv: X. -Be Gloria Patri et terlio nocl-ufno.
Gloria Palri psalluntui',. quia
saepius defraudavit.
"
Scilicet quia Dominus spes ojus "Singuli psslmi. cura. '
PATROL. CLXXIL 20 -
 619 H0N0R3I AUGUSTODUN.OPP. PAHS III. LITURGICA, .628
singuli supradicfciordines Trinilatem adorasse scri- A . GraliastibiagoDomine,quiajanuas tuasingredi >neruit
buntur, ideo eliam et fcres psalmi canunlur. Anti- CAP.XIV. Gregorhts (12.) vigil.
phonae ternse, quibtis psalmi modulanlur, sunt lau- Gregorius vigil deleciabiiem liarraoniam iu te;tia
des qv.ae ab iliis juslis Trinilali exbibebantur. Se- hora sonuit, dum musica arte diviuum oflicium agi
quenles leefcionessunt illorum vigilum pi'sedicationes. docuit: per Iectior.es quse recilantur, doetrinae fidc-
Responsoria vero illorum actiones, qttibus bie canta- littm designaiitur. Responsoria quse cantaniui-, suiit
liiles erant Dei justificationes. Ideo aufcemleeliones illorum exempla, quibus alii informaiJtui-, u.nde c-t'
post ad vigiliam regum leguntur, quia illo tempore responsorii vocabulum bis, quia vita dbctrinse re-
libripropbetatuni scribebantur,efcipsi temporelegis, spondef per cantum, usus poenilentium conversio
quasi secunda vigilia, populum doeuerunt, et canluni iiitelligilur, cum quis de raalo ad bonuru convcrii-
bonorum operum personuerunt. fur. Sicut enim laborat,' qui versum solus cantat,
'CAP.XI. De terlia vigilia et terlio noctnrno. ita poenitens laborem subil, dum pro errato salisfa-
"Terfia vigviia tempus graiiw exstat, quse usque cit. Post versum autem cantus incoepiio, est com-
iu fine mundi perdurat. Ifec quasi in tres lioras munis omnium
pro Converso gralulatio. Cui omnes
dividitur, duni tcmpore apostolicw prwdlcalionis,' per oralioiies succurrunt, sicut canenti subveninnt,
j,
.leropore pcrseeiitiotiis, lemp.orepacis disiinguilur. I quia et angeli super uno poenitentiain agente gau-
De prima hora. dium in ccelis ducunt (Luc. xv); per iioc autein cari-
-Primahora hujus vigiliaeapostoli vigilabant, quos tores milites in excubiis imitanlur.
quia si aliquis ex
demonsliat psalmus (XVJIJ),Cmli enarranl, quorum sociis suis inler hostes aberraverit, contristanlur;
voces omnis loquela et ser-moaudivit, dum eoroni si vero
periculum evadens redierit, ei congratulan-
sonus in omnera terram exivit. tur. Tertio responsorio seinper cjtoria Pairi annecti-
De secunda Itora. Trinitati omhe prsesens, prseleritum et
tur, quia
"Secuiidahora martyres vigilandi curam subibant, futurum subiicitur. Ad terliara vigiliam ideo evan-
quos psalmus (xix), Exaudiat te Dominus, denimtiat, geliuro recitatur, quia in- tertio tempore illud modo
quos nomcn Dei in tribulationibus prolexit, et onmis praedicabaiur. Ideo et in terlio".nocturno srepius in
sacrilicii eorum memor fuit. antipbonis alleiuia cantatur, quia in illo tempore
Deleriia hora. laus et Isetitia seternce viise pnenuntiabatur. Hree
Tertia; borsee.xcubias Gonslantinus dux pacis cum universa ideo in Bominica nocte
actilanlur, quia hi
iidelibus suscepil, quem psalmus (xx), Domine, ... onnies fidem resurrectionis Cbristi
lua Imiabitur innuit. enim rex in supradicti per
^irtwie rex, Ipse salvantur. Porro Te Deunt laudamns gaudium et
wirlule Clirisii est Isetalus, dum Taurus in convehtu r lsetitiam nobis
loiius orbis in nomine Christi est per Silvestrum dicii repraesentat, quia Ecclesia in die ju-
liberaia. exsullat. Forsitan aliquem movebit,
rcsuscitatus. Super salutem Dei veliementer extrita-
eur tres lanluni vigifig; a nobis ponantur, cum qua-
vit, dummaxiinam synodum in Nicseam congregavit, tuor noctis iradantiir. Hic sciat cum ad no-
unde Ecclesia coronam vigilise
super caput ejus posuit glo- ctem ssaculi
et decorem ei tribuit. significatio refertur, tunc tres fantuni
rlse, magnum Hujus vigilise tria tempora ponuntur, pro quibus
custodiam adhue populus fidelium servat, cujus rex vigilise propter
Ultimi versus et tres noelurui psallunfur. Cum veio ad noctem
in Domino sperat, psalmi tangunt
temporis refertur, tunc qualuor vigilise scribuntur,
tempora antichristi.^Quem Dominus clibanum ignis e't
In per quatuor laudes canuntur. Et sciendum cum
ponet, in quo vasa sua examinet. iempore vero
cantus intelligitur. Cum autem
vtittus stti, id est in die judicii, eum cum omnibus nocturnus dicitur,
1 iniquis Dominus in ira sua conturbabit, cum eos noclurna, tunc Itora accipitur.
-CAP.XV. De media nocte.
ignis devorabit. Ecclesiam vero vigilem in virtule
sua Dominus tunc exaltabit, quae virtntes ejus in Nocturnale iautem officium ideo meclia hocte agi-
selernum cantabit. Hi psalmi singuli cum Gloria mus, quia media nocte Dominus dtirmientes &%)'
Patri terminantur, quia Trinitas ab Ms omnibus ve- ^ ptios percussisse et vigilaiites Hebraeosliberasse le-
neratur. Tres autem ideo sunt, quia in fide, spe, et gitur. Ideo enim in media nocte agitur, quia media
charitate floruerunt, Antiphonse melodisesunlgratia- nocte in Belhiehem Dominus natus legilur, eique
rum actiones Ecclesise, et quaedamvigilum eanlilenpe. niox abangelis laus concinilur; qui etiam paslori-
CAP.XII. Quod Paitlus vigil fuerit. bus cum lumiiie apparebant, qui vigilias nocfciscu-
stodiebant, Ideoque, in media nocte, el in Doiniuica
Paulus vigil suavem cantilenani in prima bora
Gentium vocatlone sic exsultavii: nocte, qtiia Dominus media r.octe, et in Dominica
caniavit, dum pro
soli Deo honor nocte, infernum devaslavit, et populum vigilaniem
Regi swcidorum immortali, imisibili,
et gloriu in swcnla smcuiorum, amcn (I Tim. i). in media nocle liberavit, Ideoiiihiloiniims in mcdia
nccte, quia Dominus in media nocte, el in Dominica
CAP.XIII. Laureniius vigil, nocte ad judicium veniet, et dormientes a bonis de
Laurenlius vigil dulcemcantilenam in secuiiQahora civitate sua disperdet; vigilantes vero in bonis iu
st modulalus, dum in cralicula sic est gralula v.w. iocum exsullalionis adducet,-
(121) 'AK6TOOrpvjyopsa,quod cst vigilo. i
621 GEMMA-ANlM'&. LIB. II. 62
.CAP.XVI. De auctorilaie sanciomm. -.A ge.it, qui operarios ad vinea; culturam conducit
Aucfcoritatemvero a sanclis babcmus, utin nocts (Matth. xx), Cantor, qui Venite, exsttllemus cantat,
surgentes laudes Creatori nostro canteihus. David praefert procuratorem, qui advlneae culturam invitat.
n-amqu-e(Psai. cxvm) et prophefcsemedia riocle ad Porro iiymnus illtim cantum repraesentat, quem post
confitendum nomini Doiriini surgebant, et Dominus -peraetum opus alacriter iiiciioant. Psalmi diverso-
In oratioiie penioclabat, ct Paulus atque Syias in ruln sanctorum opera nobis ihsinuant, -qui in bac
caiTcei-emedia nocte psallebant (Act. xvi), quaiido vita laborabsnt. Primi uamque quaterni psalmi
jngens lumcn divinilus ibi resplendebat: hos qui mane, scilicet ab Adam usquend Noe demonstrant.
Iniiianlur, et prsemiis participaufcur. < Secundi quaternl boram terliam , seilicet a Noe
CAP..XVII. Dispositio Hieronymi. usque ad Abrabam indicant. Tertii quaterni sexfcani
Hieronymus prkiium in -Belhlehem,ubji Deminus boram, scilicet ab Abrabam -usque ad Moysen de-
.lasci voluit, nocltirnale ciiicium vel reliquas beras, nuntiant. _
iit feodie caiiii Ecclesia, disposuit. Secundum Daraa- CAT.XX. Mane Abel:
sus papa pcr omncs Ecclesias eodem ritu celebrari Maneitaqueprimus Abel hujus viiieaelaboreni sub-
coiislituit. Anii diciiur ^antra; tpuvg vero dicitur iit, quem primus psalmus, Bealus vir, cxprimit, qui
sonus, inde aiitipliona nomeri habefc,^qtiodcirca so- B nos in lege Domini die.ac nocte medilaii -quasi in
ntim sonet, quia euin videlicel antiphona incipitur. vinea operari docuit, duffi ipse protomartyr -lanquam
secundum ionuni ejiis psalnius caiiilur. 'iluiic can- lignumirucliferum fructum nrarfcyriiprhiins oblulit.
tum prinikiis Ignalius Anlioehenus episcopus in Post hunc Eitos hanc vineam exeoluit, quem psai-
eoelo aiigelicum ehoruni alteriiareaudivit, et secun- " rous (H), Quare fremuermH, innuit, qui nos in bac
dum lianc fonnam snani EccSesiamcantare docuit, vinea Domino in tinioj-e servire consfclfcuit,quando
isqiie nos ad omnes Ecelesias peiiraiisiit, Responso- gentes ex-Chani intnalitia-fremtteni. et adversv.sDo-
ritjf a respondendo dicilur, quia clioro caneiile minuin inania meditaii sitnt. Deinde Enoch imjus
verstis ab uno respoiidctur, et Iiuic iterum a ehdre viuese eultorexstilit, quem, Bomine, qaiclmuttiplicati
per inccepfciohomrespondcfcur. Ilrinc cantum in pri- sitnt (Psat.m), deproniit, qui nos a somuo exsurgere
r.iis Amurosiiis Mediolajiensis episcopus composisit, et voce nostra"ad Doininufficlamare monuit. Quem
et ab eo lota Ecclesia forinam accepii, llic enim quia multiludo populi maligni circumdedit, Dominus
bymiios composiiifcquos adbuc Ecclesia in hwide eum suscepit. Lamech qucque ad laborem iutroivit,
Chrisli canit, quem Domine, ne in furore (Psal. VJ)injiotescit, qui
CAP.XYIH. Be viitea Domini. nos per singulas noctes lecluin nosfrum ciim laery-
Nocturnale officium quoque est imilalio in vinea C niis Iavai'e instruit, ue cum bis pereafflus quos Do-
iaboranliuin {Malili. xx), Cum in Ecelesia ad servi- minus in furore suo arguit.
tjnm Dei noelu Ganimus, quasi in vinea ad operan- CAP. XXI. Terlia. hora Nxse.
dum eorrvenimus. Praesens enim vila nocti compara: Doinine Deus meus, in ie speravi (Psal. vii), Noe
-Uir, qua; tcnebrisignorantiaeobseuratur. Cum iau- ostendit, qui quasi leliia hora bane viueam excoluit,
dem Dei per Domine,4abia-mea apcries incipimus, el primus vites plaiifcarerios docuit; qui quia in Do-
quasi opus vineseincboamus. Moxque divinum auxi- niino speravit, eum ih undis liberavit. Domine, Do-
Iium'pcT Betts, in adjtileriuni meum intende invoca- minus noster (Psai. viu), Sem denunliat, qui post
Bius, qualGiius incoeplum opus perficiamus, per diluvium in bac vinea nomen Dorilini mirabile in
Venile vero allerulrum ad servitium Dei, quasi ope- universa terra nunliabat, qui omnes se laudantes
ranfes instigamus. Deinde liymhum Deo canimus, gioria et houore coronabit, qui ex ore infaniiiim"et
quod nocturnas illusiones superavimus, et illos per lactenlium laudem perfecit. Confitebor libi, Domine
hoc imitamur. qui cantant, dum operantur. Deinde (Psal. ix), Hebcr eultorem hujus vinese insinuat, qui
dum alfcernatimpsaliimus, quasi cerfcatiriioperi insi- nos admonet psallere Domino, qui in Sion habitat.
stiinus, dum lectioiies legimus. quasi nos ad opus In Domino cmifido (Psat. x), Tbare iudicat, qui cui-
ihstruimus, dum respoissoria canimus, quasi post tor liujus vihea; in Doinino confidebat, ei Domino
per-aetumopns gratias ugimus.Estcnim lectio menfcis iri templo saricto suo nos servire moriebat.
refeetio ; dum ergo leclioiies legimus, quasi animas CAP.XXII. Sexta lioraAbraham.
hi divino opeie lassas velut vineseoperarios refici- Sexla hora Abraham hanc vineam intrabat, quem
mus ; dum responsoria canimus, quasi post refe- parsSalvum me fac (PsZ.xi)ydec_ai'at,quando mun-
ctionem iatides solvimus. Unde cum iteruni psalli- dus idolacoluit. Usquequo,Domine,oblivisceris(Psai.
inus, quasi refecti adlaborandum surgimus, diverea; xn), Isaac in bac "vinea laborantem espriinit; cujus
noclurnse varise horse-sunl, quibus operarii vineam Dominus oblilus non fuit, dum arietem mactandum
Domini introierunt, Ut autem labor hujus vineaeno- pi-o eo posuit; qui nos cantare Boffiino et psallere
bis levigetur,;prioruni pririnmi in hac vinea pondus liOinini ejus monuifc, qui omnia bona nobis tribuifc.
0-ieiet aestus poriantium exempium per psalmos et Dixit insipicns (Psal, xni), Jacob innuit, qui apud
iecfcio.nespraebefcui". itisipientem Laban pdndus diei et sestus pqrtavit, et
CAP.XIX. De sacerdoie. nos Dominum invocare docuit. Domine, quis habi-
Sscerdos itaque qui incipit, figuraro patrisfanuiias tabit (Ps.al. xiv), Joseph depromit, qiii iri liac viiiea
.625 liONORIIAUGUSTODUN. OPP. PARS..IH. LITURGIGA. , WU
sirie macula desudavit, ei nos Dominuni glorificare: A _Smores eranl. Sed et Dominum exprimit, qui pro
niouuit. nobis in cruce oravit, ut Ecclesia nominis ejus in
CAP.XXIII. De verstt. nocte memor sit. Yersus Mcdianocte surgebam tem-
Quod infermissapsalmodia versusdicitur, designat pus legis denotal, quo propbetas de nocte ignorantise
quod ex intermisso opere multitudo ad refectionem ad luceni scientia; sui'gebant. Sed et Dominum de-
expeditur. Lectiones quse legur.tur, sunt diversa monstrat, qui media nocfcede mortuis sm-gebat, ut
fercula quibus operarii ad iuvicem reiiciuntur. Be- ct Ecclesia media noefcead confiiendum nomini ejus
nedictiones quae"praecedunt, religiosorum beuedi- surgat, Per versum Exaltare, pomine, tempus gra-
cfcionesprseferunt, qtiibus cibum benedicit, Respon- tia; designaiur, quia Dominus in virture sua scilicet
soria, quse po.stIeetionem canunlur, sunl laudes quse in dextra Patris exaltatur. Et si Ecclesia virtufes
sumpto cibo solvuntur. ejus in nocle canlabit, eam quoque in gaudio exal-
CAP.XXIV.Nona hora Moyses. tabit, Exaudi, Domine, preces servorum litorum ex
Secunda nocturna est hora noiia : hac Moyses et libroParalipomenon assumptum (IIParal. vi)palri-
Aaron aliique legis sacCrdotes vineam Domini ex- arcbis convenit, quos primus nocturnus exprimit.
colebant, qui in psalmo (xv), Conserva me, Domine, Ostende nobis, Domine, yel- quodcunque aliud pro
Dominum Patrem suuin et calicem dicebant, et nos '' tempore de psalterio vel alia prophetia sumptum
Dominum, qui tribuit infcellecfcuni, benedieere doce- prophetis congruit, quos sec.undus nocturnus.innuit.
bant. In hacenim judiees laborabant, quos Psalmus Precibus et meritis bealm Mariw omniumque sanclo-
(xvi), Exaudi, Domine, jtisliiiam tneam, denotat, qui rum sanctse.Marise et apostolis eoiivenit, quos ter-
judicium suum de vullu Domiui prodire rogabant, et tius nocturnus coiicinit. Jube, Dotnine, benedicere
uos in nocfcead Dorainum clamare moiiebant, In bac ad Dominum dicitur, ad quod Tu autem conliuuatur,
reges quoque desudabar.t, qui se in psalmo (xvn), quod depsalmo BeafHS qui intelligit assumitur. Sa-
Diligam le, Domine, in caput genlium constitutos cerdos autem, qui tenet vicem Domini, dat benedi-
proclamant, qui nos laudando Doininum invocare ctionem.
inslruebant. Yersus roodulafio, estab opere separa- CAP. XXYII. De feslivitaie sanclorum.
tio, lectiones sunt operariorum refectiones. Respon- In festis sanctorum iia nocturnale officium ut in
soria sunt illorum laudationes. nocte Dominica agimus, quia eos per Christi resur-
C.Ar.XXV. Undecima Itora apostoli. reclidnem gaudia consecutos credimus. Ideo autem
In teiiia nocturua repraesentatur hora undecima, cum novem psalmis et totidem lectionibus ac re-
liac apostoli humercs oneri supponebanl, quos ca- r sponsoriis celebramus, quia <;osiu coiisortio novem
nit psalmus Cwli enarrant (Psal. xvni), qui nos " ordinura angelorum esse praedicamus.
justitias Domiiii edocebant; in bacmarlytes, ul in CAP.XXVIII. De Malutinis monachorum.
magno sestu grave pondus portabant, quos loquitur Porro divinum offlcium a beato Benedicto ordina-
psalmus Exaudiat ie Dominus (Psal. xix), qui nos tum pene idem sjgnifieat, pi-seserUm cum ad idem,
Dominum in die tribulatiouis invocare monebant. videlicet ad laudein Dei et ad justorum prsecouia,
Jn. hac confessores operaiii sunt, qui iu psalmo tendat. Hoc ideo ab Ecclesia est receplum, quia ab.
Domine, inmrtule (Psal. xx) expressi sunt, quiyo- illo qui omnium juslorum spiritu plenus fuit est
luntate labiorum suorum fraudati non sunt, et nqs prolatum, et ab apostolici ponlificis, scilicet Gi'ego-
cantare efcpsallere virtutes Domini persuaserunl; rii, auctoritate roboratum. Siquidem patet quod
per versuni cui sequitur et Evangelium quod legi- idem vir Deo plenus in vinea laliorantes et in vigiliis
lur, conversio gentilium intelligitur ; qui quasi re- excubantes afcleiiderit,duni lali modo psalmos di-
sponsorium canil, quod per Evangelium in Domini stribucrit, et Dominicam noctem tribus vigiliis per
vineam conducti sunt, qui tota die in foro infidelita- tres npelurnps distinxerit, licet ipse psalmos sena-
tis ofciosisteterunt; per Te Deum laudamus illorum rio, leclioncs vero qualernario numero assignavcrit,
gaudium accipitur quibus peracto opere denarius in D quia videlicet per senarium activse vitae actio desi-
sero, id est in vita aeterna in coiisiinimatione sseculi, gnatur, propter sex opera Evangelii quibus in istis
tradifcur. Hos ideo in noctiirnali oincio imilamur, ut sex diebus quasi in vinea laboralur, per qualerna-
cum eis denarium vitse Christum mereamur. Et quia rium vero contemplativa; vitse perfectio propter
bsec cuncta per Cbristi resurrection_;m sperantur, quatuor Evangelia flguratur, quibus contra bostes
idco in nocte Doininica; resui-rectionis talis modo animarum, scilicel vilia et daernones, jugiler vigila-
eaiitaiur. tur ; per sex ergo psalmos in vinca Doniini laboran-
CAP.XXVI. De vcrsibus. tes declaranlur, per quatuor lectiones in caslrisDo-
Antiqui patres in omni opere Deum invocabant, mini vigilantes demonstrantur, per Responsoria aia-
sed et gentiles Deum in minimis etiam rebus invo- critas laborantiura denotaiur. Notandum quod hic
candum ceiisebant.pdeo nos onines horas per ver- divini servitii ordiiialor a psalnio Domine in virlute
suin Deus in adjutorium incipimus, ut in omni ttta (Psal. xx), qui de pacc Ecclesiae conslat, in-
aclione divinum auxilium invoecmus. Yersus Me- coapit, etreliquos, qui passionem Christi sonant, in
mor fui in nocle tempus ante legem designat, quo ofiicio conclusit. Doniinus enim in cruce a Deus
[;atriarch_e in nocte ignoranlise nominis Dominime- Deus mev.s, respicc inccepit, et ita decem psalmos
 025 GEMMAANIM_. LIB. II. 620
cantans in versu. Iti manas luas cqmmendospiriium A. L-lutiua cum jucundilate luxerunt, et Deum, qui fecit
' meum
(Psal. xxi) finivit. Hoc idcirco in nocte Do- ea, dulci harmonia laudaverunt, scilicet angeli ea
minicaeresui rectionis inslituit, quia nirairum Chri- bora creati sunt, qui et filii Dei vocati sunt, qui mox
stus per passionem ad resurrectionis pacem per- pro creatione niundi magna voce suavi concentu
venit, etEcclesiaepacemper passionera suani contu- conditori jubilaverunt. Quos nos hac hora canentes
lit, Et nos in pace degentes si passionem Chrisli in imitamur, qui astra vesperiina appellamur, quate-
vigiliis nos cruciando imitabimur, in resurrectiorie nus si solem Ghristum pro nobis occidentem laudi-
pace per Christum ditabimur. bus sequamur, per eum ad ortum lueis videlicet in
CAP. XXIX. De lertio noclurno. resurrectione ad astra matutina perducaniur.
Tertium riocturiium idem vir Dei tribus cs.nticis CAP.XXXIII. Secunda causa.
attribuit, quia Trinitatem in fide, spe el charitate, Hac hora Dominus populum suum per ffiare Ru-
laudari voluit, Unde eadem cantica cum Alleluia
brum transduxit, et bostes illorum submersit, sicut
cantari instituit, quia laudatores Trinitaiis ad can-
scriptum est: Facluni est in vigilia malulina Do-
ticum ccelestislselitiaevocare docuit. Deinde quatuor
nsinus per nubem respexit, et ^Sgyplios interfecit
Iectionesde Evangelio legi prsecepit, quia Christi
(Exod.- xiv). t Ea hora qua illi sunt in mari et in
vigiles per doctrinam in
quatuor Evangeliorum qua- [. nube
tuor virtiilibus munitos monuit, ut videlicet in di- baptizaU, sunt illi in fluclus prsecipitati.
vinis et humanis sinl prudentes, in adversis et pro- CAP.XXXIV. Tertia causa.
speris fortes, in Dei servilio solvendo et prselatis Hac hora Christus vielqr a morte resurrexit, et
obediendo jussum omnibus aciibus suis temperati, diem nobis ab inferis revexit, et populum sanguine
his quatuor etiam subjungunt, sihsec omnia alacri- suo redemptum a regno tyranni reduxit, et bostes.
ter peragunt. Post bsec constituit Deo dilectus can- eorum baralbro iminersit.
tari: Te Dettm iaudamns, quatenus nil sibi iu bis CAP.XXXV. Quurta cattsa.
omnibus ascribant, sed cuncta divina; laudi attri- Hac hora in fiue mundi justi a somrio mortis evi-
buant, se vero inutiles servos dicant. Per Te Deum dum de nocle liujus muudi ad lucem
laudamus etiara ille cantus inlelligitur qui peracto- gilabunt,
sefernse claritatis transmigrabunt, Tempus' igitur
opere aboperariis prse gatidio canitur. Deinde Evan-
vita seterna noctis, quod ante nocturiium prsecedit, pisefert illud
gelium legi prsecipilur; per quod pro-
denarius tempus raortis quod ante legem praecessit. Noctur-
mittitur, quod intelligitur qui operariis post nus vero. illud tempus expj-imit
iaborem dabitur; per bymnum Te decet laus, qui ad quo populus sub
extremum canitur, illa ultima gralulatio accipitur. ,-. ^ lege Dominumcoluit. MaluUnalis autem hora, cum
lux appropinqual, tempus a Ghristi resurrectione
quando, percepto vitaedenario, in Domiho exsultant,
ad de vhiea ad eis usque in iine mundi demoiistrat, quo Ecclesia dile-
quoddelabore requiem, patriam cto suo canticum cantat, Psalmi nempe qui bic cate.
ire licet. tantur utrumque exprimei-e conantur, et tempus
CAP.XXX. Deinclinalionibus.
Dum ecciesiaiii iugredientes ad alfcareinclinamus, legis, ut quod velut umbra prsecessit, et tempus gratisej
quod lux visitanter postea fulsit.
quasi regeni milites adoramus. -rF.terniquippeRegis
inililes sumus, cui semper in prociiiclu specialis CAP.XXXYI. t Bominus rcgnavit. i Psalmus i
laudum Dominicm
militiseadsumus. Cuni autem ad Orienlemet Occi-
denlem inclinamus, Deum ubique prsesentem nos Primus itaquepsalmus, Dotninus regnavit, illud
adorare monslranius. Quem ita rationali motu ab tempus Iegis innuit quo Dominus post liberationsm
ortu nostrse nativitatis usque ad occasum mortis populi sui super eunidem populum regnavit, et ei
sequi debemus, sicut coelumab Oriente in Occiden- quasi rex legem Servandam constituit, decorem
tefti naturali revolutione ferri videmus. Quodmona- induit, dum in mirabili tabernaculo coli voluil,
chi expressius designanl, qui se loto corpore ab "r Tempus quoque gralite exprimit, quo Dominus
Oriente in Oceidentein'gyr-ant. post redemptionem populi sui a morte resurgens
CAP.XXXI. iYo(a dignilatem quw in matutinis per mundum regnavit, et decorcm immorfcalitatis.
Laudibus est. induit.
Apua gentiles dii infernales dicebantur Manes, CAP.-XXXYH. lubilate:
eo quod mane diem terris emitterent, quem lota no- Secundus psalmus, JMr>./a_e,.illudtempus umbrse
cte quasi inclusum retinerent (122). kManibus ergoi oslendit quo populus Domini et oves pascuse ejus
mane, id est bonum, dicitur, eo quod nil melius lu- portas ejus, id est terram repromissionis, in confes-
ce videatur. A mane autem dicitur malutina, quasii sione intravil, et eiomnis illa terra jubilavit,,eique
laus Deo pro luce exbibiia. in laelitia serviyit. Tcmpus etiam gralise depromit,
CAP. XXXII. Prima causa. quo Ecclesia fidem Cbristi recepit, ct ad praedica-
Haiic horam ea de causa canimus, quod hac ho-- tionem apostolorum jubilavit omnis terra, et Donii-
ra mundum creatum credimus; bac hora asfcrama- no servivit in Isetitia..

(i22)Vit!eM. Varroiiem,De ling.Lat., etFestum,

C27 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 623
CAP.XXXVIII. Deus, Deus metts. A Domine dicitur, et Ecclesiae resurrectio expii-
Tertius psalmus, Deus, Deus meus, ud le de luce mitur.
vigUo, ilhid tempus umbrse indicat quo, devictis CAP. XLIV. De cantieo t Benedicius Dctis. t
bostibus sttli Salomone, in pacepopulus tripudiabat, Per canticum atiiem Benedicius,quod illucescente
quando in velamento templi exsultabat, et rcx om- die cantatnr, adventus verse Iucis Chrisli in bunc
nisque populus in Deo-jurans eum laudabat. mundum designatur, quod Zacharias ei obviam
cantavit, qaando plebem suam inlioc mundo visi-
CAP.XXXIX. Deus misereatur noslri.
tavit, et sedentes in tenebris et umbra mortis inferni
Huic psalmo alius, scilicet, Deus misereatur nosiri, illuminavit, e illtid fcempusreprsesentat, quo in ul-
sttb uno 'Gioria Patri copulatur, quia regnum Juda timis Ghristus splendor selejTisegloria; et sol justi-
ct regiiura Isi-ael in una Tege sociatur. Terapus tise adventus sui ortu orbem illustrat, et Eeclesia er
eUam gratise exprimit, quo, sedafa perseculione, obviam rapfa tetabunda laudesjubilai; qtiani spoii"
Ecclesia pacem recepit. Ideo autem de luce ad Do- sus suus visitat, et diu in ter.ebris.hujus, mundi ser
iiiiijum vigilal, et in matutinis in eo medilatur, quia dentem sua claritate illaminat.
ei adjutor exslilerat. Rex vero Constantinus in Deo CAP, XLV. De orcttioneet snffragiis,
lse!atur, per quem omnis Ecclesia iu Cbristo jurans U Ore.tionequae sequitur, illa ultima bencdictio, Ve-
pace gratulatur, dura os baereticorum iniqua lo- nite, benedicli Patris mei (Maith. xxv), intelligitur.
quentium obstruitur. Alius psalmus, Deits miserea- Suffragia sanctorum, quae postea canuntur, sunt
turnoslri; Imic sub uno Glcria Patri adjungitur, multa; mansiones in domo Patris, in quas singuli
quia Judaicus populus Ecclesiceadhuc in uua. iide- pno meritis introducuntur. Ideo in Domiiiicadie bse
assoeiabinir. laudes canuntur, quia per fldem resarrectionis Cliri-
CAP.XL. Benediciie omniq opera Demini Bomino. sti hnec gaudia justis in resurrectione dabuntur.
Canlicimi Bencdicile, quod sibi quintus locus Ideo etiam infra Pascha frequentantur, quia rcsur-
ascribit, illud iempus umbrse iunuit, quo quinta rectionis Christi et nostrae tempus rcprresentattir
a.tale Nabucbodonosor tres pueros iu caininum ignis per eas. Ideo vero baec in festis sanctorum canian-
jjiisit, iu quo angelus eos resolvens euindein hym- tur, quia saneti nune in gaudio, quod iu resurre-
jiuni cum eis eecinit. lllud quoque tempus expiimi- ctione dupliciter percepturi sa-nt, gratulantur.
tttr quo Antichristus tres partes mundi, Asiam, Afri- llanc eamdeni sigiiiiicationern.et sarictu-sBencdiclus.
i-am, Ettropam, a tribus iiliis Noe genitas in cami- in ordinatione sui officiiexpressit, hoc solo-mutato,
nnra tiibulationis missuiMs dicitur. Unde et sine rQ quod Deus miserealur in priniis ob honorem sJic'a>
Gloria Pairi canitur, quia tunc omnis laus Ecclesise Trinitatis cantari jussit.
clauditur. GAP.XLYI. De privaiis nociibus.
CAP. XLI. c.Laudate Domimtm de cmlis * et In Dominica nocte celebravimiis nostram-libera-
( Cantaic, t .1 t Lattdate, s si<6 iino c Gloria tionem, et angeioruin cosequalilatem; in privatis
Patri. ! noctibus commerooramus nostti exsilii servittitein.
Latidale Dominttmdc ccelis illud tempus umbra A.quo enini quis superalur, illius et servus vocalar.
denuntiat quo populus a Babylone reversus templum Diabolus autem lnmianum genus in pi-imoparenle.
Domino rescdificabat, ct illud lempus ostendil quo- devicit, et durae seniluti subjecil, Ut ergo"ab hac
Eeclesia, occiso AnUcbrislo, Doroinum laudabit, servitute[liberi] fiamus,diviiioservitionocliiniisho-
efcper tercorero lapsos in domurn Dei poenitentia ris insudemus, ut a nocte bujus vitse adajfcernamlu-
j-estaurabit, iii tres Psalmi ideo sub uno Gtoria cemperveniamus.Yerumtamen quia nosfcramserviiis-
Pairi psalluniur, quia tune Christiani, Jttdwi ei tem per sex reiates mundi extendi deploramus, ideo
Gentiles, in una religione Domiiiuni iaudare no- sex rioelibusbeiidoniada' hoc officium celebramus.
scunlur. CAP.XLVH. De-duodccimhoris.
CAP.XLII. De liymno. Et quia nocti duodecim lioras ascribinius, ideo-
Hymuus illud tempus umbrse exprimit quo Judas duodecim psalmos canimus, qualenus qui dnodeciro.
Macliabaeusdedicalo templo pro victoria bymnum mensibus anni servitute detinemur, per doclrinam,
Doniino ctim populo ceciuit, et illud tempus innuit duodecim apostolorum liberfali donemur.
quo Ecclesia pro victoria de Aiitichristo bymnum CAP.XLVIII. De sex aniiphonis svper voclurnum.
Domino canet. Ideo autem sex antiphonas cantamus, ut per sex
CAP.XLIH. De cctpituto. opera Evangelii de noctc mortis ad lucem Chris.ura
Capitulum, quod a sacerdote dicilur, est angeli transeanms. Quaesex o])era sunl, esurieniem cibare,
legatio, qua praecursor Chrisli Zacbarise repromitti- sitientem potare, niidum veslire, hospitem colligere,
lur, et ulliinam boram denuntial, qua nqyissima infirmum visitare et carceratitm redimere.
tuba angeli morluos ad vitam excital. Versus qui CAP.XLIX. Viginti qtialtior horm.
sequitur, Dominus regnavil, declaral quod sicut Sol quoque totum munduin superius et inferius
Cbristus post resurreclionem in Ecclesia regnavit, iuler diem et noctem, hoe est xxiv boris peiiustrat,
ifa post generalem resurrectionem in omnibusele- et prsesentesquidem stellas sibi in die lumine suo
clis regnabit. A quibusdam versus in mafitinis obscuraf, absentes vero in nocle illuminat. Qui &o~
6St GEMMAANBLE.LIB. II. 650
lem juslitise Christum prsefigurat, quibunc mundum -A A tribuitur-, tertius psalmus de diiectione Dei canitur,
Buperius quasi in die illustrabat, dum prsesentia in quem silitanima nostra, cujus nos poenitentcs
sua doclrinis et miraculis illum illuminabat. Infe- suscepit dextera.
rius vero quasi in nocte eum irradiavit, dum morte CAP. LIII. Detts misereatur nostri.
sua, sedentes in tenebris et umbra mortis visitavit,.. In sequenti psalmo Deus misereatur nostri, dilectio,
Qui stellas praesentes velat in die, dum sanctos in. proximl subjungiiur, in quo vuItumDei super nos,
gloria suaeprsesCntisea mundi teriebris celat. Stellas. illumihari, et salutare Dei in omnibus gei.tibus
ei-go innqcfce absens illnminat, quia justos ia nocte cognosci poscitur. Hi duo psalmi ideo sub uno Glo-
hujus vitce illustrat, riaz Patri psalluntur, quia. prsecepta geminae dile-
CAP. L. De'duodecimpsalmis. clionis in una Clirisfiana professione peragunlur. fn
In nocte ergo duodecim psaknos, et in die tolidem psalmo quoque,"DeMs,- Deus meus, expnmilur Cbrisli
psallimus, quotiioris stellas a sole undique versuih divinitas, cujus misericordia melior est super vitas.
illtiminari diximus^ quatenus nos Christiani in ba- In Deits misereatur ejus humanitas, per quam illu_-
ptismale slellae facli ab aeterno sole in omril hora minatur nostra fragilitas. Et quia hse duse substan-,
illurainejJiur, si Dominum in omni tempore benedi-. liaein una persona Chrisli venerantur, ideo hi duo.
ccntes veneremur. Ef quia-peccato devicti serviluli . psalmi sub uno Gloria Pairi cantantur ; et quia in
sumus addicti, efc-in sudore vultus iiostri oportet fide litfjus nominis pcenitentes salvantur , per hos
pane vesei (Gen. m), ideo solemus in die necessaria etiam duos psalmos. fides et operatio intelliguntur,
operari. In nocte vero, quando nullus potest operari,. per quam conversi libertatem yenise consequuntur.
i.n vigiliis xctibamus, ut eo. revertente a nupliis Et quia per sex opera miseiicordiseserviiibertateni
cuin eo ad libertatis jura redeanius. Ideo etiam tres spiritus adipiscuntur, ideo sex eantlca vicfcoria;per
lecfciones legimus, quia tres vigilias posuit Domi- sex dies.canuntur.
nus : Si, inquit, in prima, si in secunda, si in tertia Confttebof, -....-.
vigilia venerit, et ila inveneril, beati sunt servi illi. In priinq cantico : Confitebor, cum Isaia exsulta--
(Luc-,xn), quse tres vigllisetres selates boroinis pue- inus (Isa. xn); quia, sicut ille infideleni populum,
fiiiam, juventutem, senectutem significanP,m quibus, ita nos peccata superavimus, et Dominus, qui pro-.
cuncli ilominum in bonis operibus pervigiles prae- jiter.peccata nobis erat iratus, propter pcenitcntiam
stolari jubemtir. Tres ergo lectiones legimus, cum est nobis cOnciliatus.
in fide Trinitatis in tribus aelatiljus alterutrum di-. Ego dixi in dimtdio dierum.
vinum opus inslruimtis. Tria responsoria, cantaT.|, r In secundo , Ego dixi, cum "Ezechia gaudemus
mus, cum Trinitalem fide, spe, charitale glorifica- (Ezech. xxxvni); quia, sicut ille mortem corporis,
n?us. Psalmi quoque pro prima vigilia , lectioncs,- . ita nos mortem animse evasinius ; ideo gratularido
"
pro secunda, Responsoria pro-terlia; inatulinm Lau-. canimus,vF/i)eiis, confilebilur libi, smitet.ego hodie.
des pro quarla vigilia noctis, quasi pro debito sol- Exsullavii.
v.untur. Sanctus etiam, Benedictus in.eadeiii signifi- In tertio : Exsullavii cor, cum Anna tripudia-
caUone duodecim psalmoset. tres .lectiones in priva-. . mus (I. Re_7.11);quia, sicut illa aemulani suam, ita
tis noctibus instiluit; hoc tantum mutato quod le- nos earnero nobis adversauiem devicimus : unde
cfiones psalmis interposuit, quia.hsec videlicet me- gaudendo dicimus : Exsultavit cor meum in Domino,
dia nocte agi voluit. qui carnem in.vit.iis mortificat.etanimam in virtu--
CAP. LI. De privalis noclibus et de Laudikus tibus yivificat, - .
citm cantamus c Miserere mei, Deus. t Canlemus.
Nox quse pr&cessit vitam nostram in.peccatis ex- In quarto : Canlemus Domino, cuffi populq Israel
pressit; noclurnale auteni officiuni nostri exsilii ser- lastamur (Exod. xv); quia, sicut ille, Pharaonem et
vitium.In matulinis Laudibus jam ad libertatem per .$gypliosperMoysen,ita nos diabolum et da;hi.&nes
poeiiiientiam tendimus, duni cantamus : Misetxre E D.per Christum subterfugimus : unde laeiabundi re-
mei Deus. Et quia.per poenitenUam de lenebris mor- -' sultamus : Cantemus Domino gloriose.
tis ad lucem vitse tiansitur, ideo in seeundo psalmo Domine, audivi.
per singulas ferias mane concinitur, ut in Verba In quinfco: Domine, audivi, cum Habacuc gratula -
mea-: Mane- asiabo, et mane exaudies vocem me.am. mur (Habac. 111);quia, sicut ille cura populo Baby-
(Psal. v); in : Judicu me, Deus ; Emille lucem tuum lonem, ita nos peccalorum confusionem eVasimus,
(Psai. XLII); in : Te decel. Iiymnus, Deus; Exitus et diabolum per .co.rn.ua crucis superatum exsulta
inaliaini, et vespere delectabis (Psai. LXIV); in : mus, qui ante pedes Doroini est egressus.
Domine, refugium; Mane floreat et Mane repleli stt Audit,e,-cmli.
tiius misericordia iua(Psal. LXXSIX);ih : Domine, In sextq : AudiJe, cmli, cum Moyse hilarescimiis.
exaudi; Auditam fac miiti niane misericordium luam (Deut, xxxii);.quia, sicut ille devictis liostibus ler-
(Psal. CXLII); i0 : Bonum esl confiteri, et ad annuiir ram repromissionis, ita nos devicUs vitiis.etpecca-.
tiandum mane misericordiam tttaiii (Psal. LXXXXI). fis promissam indulgentiam reeepimus ; et Domino
CAP. LII. Deus, Detis meus. carriien canimus, qui Vindictam In hostes retribuit,
Q-.iia vero per chari.tatem remissio peccatoruni. - efcpropitius eritterrsepoptili sui-.
 C5. HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS II!. LITURGICA. 652
Benedicite. A nioj-te per fidem sar.ctae Trinitalis. Tertia die, se-
Porro iu septimo : Benedicite, omnia, cum lribus gregavil Dens terram a- mari, boc esl Ecclesiaiu a
pueris li itiiupharous (Dan. m); quia, sicut illi Na- Synagoga.
bucbodonosor et eaminum ighis, ita nos diabolum Feria qitaria.
et inferni incendium evasimus. Ideo cum omr.i crea- . Quarta selate est Anna amara, semula eius repii-
tura Domini benedieimus, quia in resurrecUone diata. Ideo quarta feria psallitur ejus canticum,
aeternas flammas superabimus. quia per quatuor Evangelia est electa Ecclesia, Sy-
Laudate Dominum de cmlis. nagoga abjeeta. Quarta die, factus est sol et luna et
Deinde : Laudate Dominum eaniinus ( Psal. sidera. Chrislus est sol, Ecclesia luna, sancti sunt
CXLVIII), quia triurophum devitiis meiuimus ; quein stellse.
triumphum per hymnum exprimimus. Feria quinla.
Capilulum. Quinta setate, liberavit Dominus popu.iim suttm a
Capitulum vero nos consolatur, dum sacerdos in Babylone.Ideo quinta feria reeitatur cantieum quod
persona Domini nosvigilare, et stare in fide borta- ceciiierunt filii Israel, cura liberati sunt a Pbaraone
tur. in riiari Rubro post paschalem agnuro. Feria quinta,
De versu. Jj tradidit Dominus corpus suura, quo liberavit popu-
JJ
De qua nos consolatione plaudimus, dumversum lum suum a diabolo. Quinta die, fecit Deus de aquis
iios fepleti sumiis mane - misericordia ina (Psai. volucreset pisces; volucres in aera sustulit, pisces
LXXXIX) dicimus. Hinc jam libertate recepta in gau- in aquis reliquit, quia per quinque vulnera sua ju-
dium prorumpimus, quia Liberatori nostro grates stos ad alta levat, impios ad ima daninat.
referimus ita dicentes. Sexta feria.
Benedictus. Sexta die, creavit Deus Iiominem; sexta tetate
Benedictus Dominus Deus Israei (Luc. i), quia crucilixus est Chrisius. Ideo sexta feria caiitatur
nos in peccatls visitavit, redemptlonem per poeni- canticum de passione, ubi dicitur : Cornua in ma-
tentiam fecit, de manii inimicorum liberavit, scien- nibiis ejus (Habac. m), id est bracbia crucis, quia
tiam salutis in remissionem peccatorum per viscera eadem die passus est Dominus.
jnisericordise dedit, de morte illuminatos in viam Sabbaio.
pacis direxit. Sabbato, requicvil Deusab omnibus operibus suis.
De oratione. Ideo Sabbato canitur cantlcum : Audite cmli (Deut.
Oratio, quam sacerdos dicit, est indulgenlia quam xxxn), quod datum est filiis Isi'ael post laborem -
Dominus ad se reversis tribuit. C ifineris, cum jam intrarent terram repromissionis.
De sanclo Benedicto. Ita m septima a;tate post laborem hujus mundi dabit
Sanctus quoque Benedictus servos peccatorum Dominus requiem sanctis.
per poenitentiam, libertatem, et victoj-iae lsetitiam De Benedictus.
adipisci docuit, qui pene eosdem, tamen totidem Appropinquante luce, Benediaus ad laudes canta-
psalmos et eadem caiitica per easdem ferias in ea- lur (Lirc. i), quia per illud canticum noslra nobis
dem sigmlicaiione insiiluit. lux annuntiatur.
De seplem cauttcis. De Magnificat.
Septem cantica in bebdomada canuntur, quia Ad Vesperas Magniftcat seilicet in fine diei canta-
per septem dona Spiritus sancti mundus salvatur. tur, quia in fine mundi Deus superbos disperdct, et
Dominica die. humiles exaltabit.
Dominica die canilur Benedicile omnia opera (Dan. De t JYIHIC dimiitis i cantico Shneonis.
iij); quia prima aelatecreavit Deus omnia, et eadem Ad Completoiium Nttnc dimiitis (Luc. n.) can-
ciic per resurrectionem Christi iunovata sunt om-
talur, quia post judicium sancti in pace introdu-
nia. D ceutur.
Feria prima.
Priraa die, creavit Detts lucem, et bac die omnia Dc Itoris et temportotts.
o.d laudem Dei admonentur, quia omnia illustrata Sepfcemboras canonieas in die quasi ex dcbito
sunt a luce. canimus pro septem gradibus quos a seplilornii
Feria secunda. Spiritu suscepimus. Formam aulein habemus al)
Secunda setate conligit diluviuni, quod significat apostolis et aliis sanclis, ut septies in die Creatorem
nostrum laudemus, quatenus in domo cjus cum
baptismum, Secunda die canitur canticum de ba~
eum in saeeulum saeculilaudare valeamus.
ptismo, ut ilji: Huurieiis aquas (Isd. xn) , et feria angelis
secunda Christus baptizalus traditur. Secunda die, Quilibet autem dies leprsesenlat nobjs totum hujus
creavit Deus cmium, et separavit aquas ab aquis, ita sseculi lempus, in qud diversis horis in vinea Domini
laboramus.
per baptismum incredulos a fidelibus.
Feria terlia. De Malutino tempore.
Tertia setate liberatus est lsaac a morte, quia Ve- Malutina illud tempus nobis memorat quo primi
rus Isaac, id est Christus, liberavit populum suum a parentes Deum in paradiso laudabanl.
653 GEMMAANDI_. LIB. II. 65i
Be Prima. JA ideo Nonam cantamus. In vespere est de cruce de-
Prima illud tempus indical quo Abel, Enocb et positus, idcirco Vesperam-psallimus. Iu iiivediciest
aiii justi, Deo laudes solvebant. sepullus, ideo completoriumcanimus.
iDe Tertia. CAP.LYI. De noeiurnalibus koris.
Tertia illud tempus insinuat quo Noe et alii de Noetui'na ejjim hora Domiuus irifernum spoliavit,
arca egressi Deum benedicebant, niatutina victor de niorte remeavit, Prima Mari.e
De Sexla.. apparuit. Terlia duabus a monumento euntibus ob-
Sexta illud tempus denuntiat quo Abraham et viavit. Sexla Jacobo, Noita Petro, Vespera duobus
alii patriarchse Deum glorificabant. , aiubulantibus ih EmmaUsse manifestavit;: Comple?
De Nona. iorio cum apostolis manducavit.
. Nona illud tempus demonstrat quo prophetse CAP.LYII. jDehoris diei ct nociis.
sub lege Deum magnificabant, In nocte hihilominus Petrus negalione ploravit,
De Vesperis. qui postea tota nocte in piscando lalioravit. In mane
Vespera illud tempus revocat quo apostoli et ilio- Christus in littore stelit, rete piscibus implevit.
rum sequaces Deo hymnizabant, Prima hoi-a cum septem comedit, Petro oves suas
De Comptelorio. "
eOmmisit. Tertia -Irora Spirilus sanctus super crc-
Complelorium illud tempus monet quo irtnovissi- dentes desceridit. Sexta cum undecim Domiuus
mo sub Antiehristo justi Deo gratias referent. recubuit. Nona eis videtitibus coelos ascendit. In
CAP. LIY. De horiset mtalibus, Vespera vero ante passionem cum eis coenavit,
Dies etiam repraesentat nobis vitam uniuscujus- corpus suum tradidit. Completoriopro eis Patrem
que, quo diversis setalibus, quasi diversis horis, do- oravit.
cetur ex lege Domini quasi in vinea laborare (Matllt. CAP.LVIII. De prima Dominicis diebus.
xx). Ergo per Malulinam commemoramus infan- In Dominica die novem psalmos ad Primam psal-
tiam, in qua quasi de nocte ad diem orti sumus, limus, quatenus cum novem /ordinibus angelorum
dum de matribus ih hunc mundura nati sumus. in gaudio resurreclionis Tiinitatem laudare possi-
Juste itaque in bac bora Deum laudamus, qua de mus. In primis quinque psalmis de passione Christi
nocte erroris ad lucem veritatls in baptisrao nos caulamus, quia Christunl per quinque partilam pas-
renatos exsultamus. Per Primam pueritiam recoli- sionem ad resurreeiionis gloriaffi pervenisse signifi-
mus, quasetale libros discere coepimus. Merito ergo camus. Quem si nunc imitari volumus, in resur-
in bac bora laudes Deo solvimus, qua ejus servilio . reclione ei coiiregnabimus. Deinde quatuor subjun-
ijMbuii SIHBUS.Psr Tertiam, adulescentiam recolli- gimus, quia Ecclesiam ih quatuor partes mundi per
gimus, qua ordines suscepimus. Juste in hac liofa quatuor Evangelia BeKai lauti-are pruix-aiuu=,Per
Deum gloriiicamus, qua ejus ministris associati Deus, in nomine tuo erroris desertionem, per Con-
siimus. Per Sextam juventutem innuimus , qua ad fitemini laudis confessionem, pcr Beali immacalati
diaconattis vel presbyteratus graduffi promoli su- legis Dei operationem, per Rclribue animse vivifica-
mus. Et in bac ergo hora hon incongrue Deum be- tionem exprimimus, per Quicunque vult fidem no-
nedicimus, qua duces et magistri populorum electi stram depromimus, in qua reliqua omnia coiicludi-
sutnus. Per Nonam senectutem notamus, qua ple- mus, et per quam angelis associari credimus.
rique ex clero ecclesiaslicas dignilates quasi gra- CAV.LIX. De fide quatuor tcmporibus ediia.
viora vinese pondera subimus. Convenit ilaque nos Fidem catholicam quatuor temporibus editam iino
in hac bora Deum magnificare, qua nos voluit super roboratam Ecclesia calholica recipit, et in qualuor
plebem suam exaltare. In Vespera decrepitam duci- mundi climatibus inviolabiliter custodit. Primo
musad niemoriam, qua plurimi ex nobis ad melioris Symbolum apostolorum, scilicet Credo in Deum,
vitse conversationem in prirais venimus, qui quasi fundamentum sibi ponit, duni bocquotidie in prin-
tota die in foro oliosi stefcimus (Matth. ____),duih _-vcipio diei, et in principio borarum, scilieet ad Pri-
toia vitairi vanitate viximus. In hacliora decelnos mani canit ; per hsec opera sua consummat, dum
Deum laudibus extollere, qua nos dignatus est suis ' hoc ad Compleloriumrecitat. Deinde fidem Credo in
laudatoribus adjuugere. Per Completoriumfinenivitae Deum Palrein, quse in synodis legilur, quamque
nostrae retractanius, quo per confessionem et poeni- Nicaenasynodus edidit. Tertio lidem Credo in unmn
tentiam salvari speramus. in conventu populi ad missam modulatur, quoeper
CAP.LY. Idem de lioris diei. Constanlinopolitanum concilium propalalur. Quarto
Per diurna quoque et nocturna officia celebrat fidem Quicunque vtilt quotidie ad primam ilerat,
Ecclesia Cliristi mysteria. In nocte est Christus pro quam Afcbanasius Alexandrinus episcopus rogalu
nobis comprehensus, ideo in nocle nocturnum Theodosii impei-atoris edidit; perreliquas boras co-
psallimus. Mane esl illusus, ideo Matutinam cani- lilur sancta Trinitas.
nius. Prima hora est gentibus tiaditus, ideo Pri- . GAP.LX. De Prima in privalis diebus.
mam canlamus. Tertia bora est ilagellatus, idcirco In privatis diebus imitamur in diuruo.officio ope-
Terliam psailimus. Sexta liora esl CrucifixUs, pro- rarios in vinea laborantes, et diversis horis ad ex-
merea Sextam canimus. Nona bora inortuus.esf, colendam vineam intrantes (Matth. xx). Porro
 635 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. - 630
sacerdos qtiiincipit iinitaturopilionem, ovestotadie A J< quia fide coi'da sua purificant, quseprava opera nia-
inclusas mane in pascua ejicientem. Grex ovium culaverant,
est plebsChristiana, pastJitaDomiiiiniandata. Itinera Dc Credo in Deum. i
vero obsident bestiae gregi Dei inimicse. In una Ideo autem Credo in Deum occulte dicitur, quia
na.mque parte leo rugiens circuit qumrens qucm de- occulta poenitentia occulte peccantibus injungi-
voret (1 Petr. v); in allera draco iiisidians deviantes tur.
veneno iuterimit, aberrantes avide deglulil. Ilinc De precibus et confessione.
luptis irriiens rapit, et oves dispergit, In.de ursus Idcirco eliam preces, et confessio, et oratio,
invadens lacerai gregem et dissipal. Unde pastor scquuntur, quia per tales bucfcus poenitenfcesin
Deus, in adjutoriuni nieiim clainat, qtiatemts ovile communionem recipiuntur. Ob hanc etiam cau-
bsee pericula evadat. Oves autem pascuse-Domini in sam septem poeniteiitiales psalmi ac litanise ca-
'hymiio summum pastorem invocaut, uti eas in nuntur.
diurnis, actibus a nocentibus cuslodiat. De capitulo e Preliosa in conspeciu, t
CAP.LXI. De.us, in nomine luo._ Solent pastoi'es loca mutare, et greges ad alia
Deinde per psaimum Deus in nomine ttto iter ar- pascua minare. Hoc religiosi imitanlur, dum prsela-
ripiunt, et Dominum in virlute sua se a periculo B I tttni de ecclesia sequentes in capilulum congregan-
liberare petunt, quoniam alieni eis iiisurrexerunt, tur ; ibi Dei animalibus sal ad lambendum datur,
et fortes animas eorum qtisesieiuut, ut Deus iii vir- tstiin eis in Martyrologio passio vel viia sanciorum
tute sua illos dispei-gat, el eas cx onuiiuni tribula- proniinliatur. Opilio vero eis quasi pabulum pouit,
tione eripiat, titini per versum Preiiosa patientiam sanctorum
Beali immaculaii in via. proponit. Deinde divinum auxilium ter per Deus, in
Per Beati immaculali (Psal. cxvm) vineam, qua; adjulorium invoeat, ut grex Dei periculum anima-
est Chrisliana religio, ingrediuntur, et in pascua rum evadat. Deinde quasi ovile benedicit, dura eos
vise , scilicet in lege Domini pascunlur. In qua dirigi- et- sanctificari in lege Dei poscit, Post bsec
iinpigj-e operanlur, dum testimonia Dei scru- lectione i'cficiuntur-, et tunc siuguli in opera quasi
taiilur. vincse cullores diriguiitur.
Retribue. De T-ertia.
In hac fortiler laborant, dum in Retribue mir.ibi- Dtim T-ertia caulatur, quasi a novis operariis i;i.
lia de lege Dei considerant. Hanc summopere vinea laboratur.
excolunl, dum fidem suam in Quicttnque vult cx- DeSexta.
ponunt. Per legem Domini, id est dilectionein, ad Dum Sexta canilur quasi ab aliis laLor susci-
palriam revertimur; per psalmum Deus, in nomine pilur.
ttio ad iier pneeinginmr; per psalmum Beati De Nona.
immacttlaii dilectio Dei, per Retribue dileclio proxi- Dum nona canitur et psallitur, quasi iterum ab_
ini accipitur. aliis onus suscipitur. In Vesperadenarius. recipitur.
De < Qiiicunque vuit salvus esse. s Terlia, Sexta, ct Nona, ideo teriiispsalmiscelebraii-
Quicunque item fides etirsum nostrum expri- lur, quia in his tribus horisTiinitas veneratur. Sed
niit: per fidem enim ambulamus ut ad speciem qua;rilur, cum Prhna..dicatur, cur Tertia et non
parveniamus. potius secunda sequatur. Item cum Tertia ponalur,
Dc capitulo. cur deinde Sexla et non quarta vel quinla dicatur.
In capilulo paterfamilias operarios consolatur, Itemque cur SexicunNona, et 11011 magisseptima vel
quia omnis qui nomen Domini invocaverit salvalur. ociava prosequatur. Sciendum estquotl dies induo-
Unde alacres in responsorio fidem iferanl, et cum decini boras dividitur, el pro unaquaque Ii0!'au!ium
Petro Chrislum filium Dei vivi invocant. Quem in capilulum de psalmo Beaii immacutati, concinitur.
\-ers\i, Exsurge,Domine (Matih. xvi), se adjuvareiii j) rj Pro Prhna hora Beati immacutati, pro secunda,
incoeptoopere postulant. Relribue: pro Tcrlia, Lcgem pone; pro quarta,
De c Kyrie elcison. i . Memoresio; pro quinta Bonitatcm; pro Sexta, De-
Kyrie eleison el Cltriste eleison, quod sequitur, ob fecit; pro septima, Quomodo dilexi; pro octava,
ties causas dicitur : Primo, ut superflua cogilatio, Iniquos odio; pro Nonu, Mirabilia; pro deciina,
qure psallentibus obrepsifc,dimillatur; secundo, ut Ctamavi; pro undeciffia, Principcs ; per huuc psal-
sequens oratio sacerdolis- exaudiatur; terlio, ut nium lex Dci, id est charitas nobis pionuntialur, in
Dominica oratio, quasi quadam prsefaliuncula or- qua operarii pro aeterna vila quolidie operantur.
nata, intenlius dicalur. Quse itieo silenter dicilur, Unde et in singulis capitulis aliquid de lecjememo-
quia Deo in ea loquimur, qui non verba setl cor ratur, quia per hanc solam quasi per regiam viam
intuetur. Cujusuliiina pars ideo aperte dicitur, ut superna patj-ia iniratur.
ab omnibus conuimelur. Per duos verSus, scilicet De i Beati immactdati. i
Vivet aninta, et Erravi sicut bvis, pcenitentes intelli- In Beaii immaculaii dicitur, t qui ambulat in
guntiir, qui per pastorem velut oves errantes ad lcge; ? in Retribue, < Consideravi mirabilia de lege
grcgcm reducuntur. Qtti niox Symbolum recifaul, tua, > et < De lege tua misereremei. i In Leqem.
 "
657 GEMMAANIM_, LFB. II. 033
pone, < Scrulabor legera tuam. i In Memor e-sio,A _ plabile faeiamus, et gratiam Doininl nostri obli-
Alege tua nondeclinav , t et Dixicustodirelegem neamus,
tuam. > In Bonilatem, < Bonum mihi lex oristui. > De benedicihne cibi; et lectione.
ln Defecit, < Non ut lcx tua. In Quomodo, <-Di- Consuetudo cibum benedicendi, vel post cibuin
lexi Iegem tuani. > In Iniquos, < Legem tuara di- gratias agendi ab ipso Domino coepil, qui quin-
lexi. > In Mirabtlia; < Non custodierunt legem quepauesbenedixit, et post eoenam liymiium dixit.
fuam. > In Clamavi, < Legem tuam non stim obli- Legereautem ad mensam sanclus Augustinus insti-
tus. In Pnncipes, i Legem autem tuam dilexi, > lituit, qui mentes cuiu corporibus refici vobiit,
et < Lex tua meditatio mea est. > Semper in Tehia quia non in solo pane, sed in verbo Dei hoino vhit
liora offtcium solvitur, quia Trinitas in omuibus (Matth. iv).
colitur. De:ccllalione.
CAP.LXII. De Vespera. Quod religiosi ad collationem conveniunt, hoc a
Vesperamideo Ecclesia solemniler celebrat, quia sancfis patribus aceeperunt, qui in vesperis solebant
Ahraham et alii patriarcha; anle legcni, sacerdotes iu unum convenire, et de Scripturis insimul eon-
el prophetse sub lege, sacrificia ad vesperam offere- ferre, et" quse ipsi tunc invicem conlulerunt, colla-
Mnv, ei daaij.n.s in vespera eosaans corpus suum R " tiones dicebantur, et hsee his similia ad collationem
discipulis tradebat, Quinque autein psalmi bujus leguutur.
horae quinque vulnera Chrisli significant, qui se CAP.LXIY. De Complelorioet-de confessionesero
vespera mundi pro nbbis saci-iucabat. Hoc et versus et mane.
insinual, Dirigalur oratio mca sicut incensum in Ad eompletorium ideo confessionem aginius, ut
conspeciu luo. Elevatio manv.ttmmearum sacrificium quidquid in die coromisiraus, diluamus. Ad primam
vespertiuum (Psal. CXL). Duodecima hora dies vero ideo agimus, ut quidquid in noete peccavimus,
clauditur, et operariis jam peraclo opere denarius puniamus. Cotiipteloriuminde dicitur, quod diurna
dabitur (Malth. xx). Finis aulem uniuseujusque iu- servifus nostra per hoc completur. Et quia corpus
telligitur, cum pro transacfa vita merces cuique nostrum in nocle ab bumanis sensibus destituilur,
icdditui-. ideoper banc horam intentiusDeo committitur. ldeo
De quinquepsaimis ad Vesperas. autem quatuor psalmos, quia ex quatuor elemenfis
Ideo quiuque Psalmi canuntur, quia pro labore subsistimus.
quinque sensuum remunerabuntur. Hymnus .qui Deliymno (.Telucis. >
subjungitur, laus victoriae aecipilur; quia sicut illi r-J Per bymntim victoriam de uocturnis illusionihus
post laborem adepta mercede gratulanlur, ita isli post rogamus : per versum nos signaculo divinaecusto-
tlevictum mundum pro aeterna gloria jueundanfcur. diae quasi pupillam oculi sigillamus.
Hos capitulum excilat, ut surgentes venienti Domino De t Nunc dimillis. >
occurrant;, per versum, qui sequiiur, quasi oslium Per Nunc dimitiis pacem et lueem Dei optamus.
pulsant, et sibi aperiri postulant, Accensis auteni De < Paier nosier. >
bojiorum operum lampadibus gaudium Domini sui Per Dominicam orationem el symbolum fidei nos
intrant cum quinque virginibus (Matlh, xxv). ab hostibus firmamtis.
De canlico < Magnificat. > De Credo. >
Unde cum canlico sanciae Mariseanima illorum Ad Priroam ideo Pater nosier, et Credo in Deum
Domiiium magnificat, et spirilus illorum in Domir.o dicimus, quia cuncla opera per Christum incipimtis,
exsullal, qui fecit eis magna, cujus misericordia est in quem .credimus. Ad Complelorium eadem dici-
in ssecula. mus, quia diurnas operationes in eo concludimus.
De oralionc. Per complelorium enim, quod tunc canitur cum tlics
Oratio quse sequilur est benedictio qua quisque a a iiocte excipitur, illud tempus nobis ad meraoriam
Domino benedicitur. Cum vespera de prsecedenti die D Dreducitur cuin vita noslra a norte prsecipilur. Idco
caniatur, lunc praesentis vilse tempus denofcatur; per Converle nos incboamus, ut a malis converla-
quia ab initio mundi dies prsecessit, nox setjuebafcuT, nmr, et ira Dei a nobis avertatur. Et quia demeritis
signittcans quod gaudium paradisi prsecessit : raors desperamus, Deum per versum Detts, in adjuiorittm
hoininem, beu! sequebatur. Cum vero de sequenti metimhilende invocamus.
oie celebratur, tuiic fulurre vifcaelaetitia designatur, De Completorio,t Cum invocarem, s
quia a Christi resurrectione nox praecedil;,dies sc- Tunc psalmum Cum invocarem (Psal. iv), qui de
quilur, designans quod post mortem cartiis dies vitae morfceDominiin Sabbato sancto psallitur, cantannis,
tlabitur credentibus. quatenus in morte dormientes in pace, quae est
CAP.LXIII. De cursu sanctm Marim. Christus, quiescamus. Deinde In-ie, Domine (Psal.
Gursum de sancta Maria vel de omnibus sanctis xxx) scilicet canimus, quem Doininusiii cruce can-
uuila lege.constricii, sed ob devotionem canimus, tavit, cum jam exspirans spiritum in manus patris
ui, quia servi inuliles debitum servitium negligen- commendavit, ut tunc spiiitum nostrum suscipere
tei' persolvimus; inunera amicis D.oinini nostri velit, Hinc Qui habilat (Psal. xc) subjungimus, quem
jilerimus, ufc-per eos obsequiura nGStrum acce de teniaiione vel passione Domiffi canimus, qtiate-
639 HONQRHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGiCA. 640
nas tempore nocturno ab aspidis et basilisci lenta- A exprimunt, qui quinta aetate, quasi nona hora, sub
lione Dominus nos erual, et a leonis et draconis in- _legebujus vinese operari insliluerunt.
ftirsione eripiat. Deinde Ecce nunc (Psal. cxxxm) Feria sexla.
psallimus, quafcenusin domo Domini benedici pos- ' Sexto die, Cv.msanclo sanctus eris (Psal. xvn),
sinius. In bymno, capitulo et versu victoriam posci- canitur, in quo Joannes Baplista intelligitur, et
mus, ut in Chrisio, qui vicit muudum, triumpbe- Caelienarrant (Psal. xvm), qui apostolos, atque
nius. In canlico Simeonis pacem rogamus, ut, sicut Exaudiat (Psal. xix), qui martyres designant, qui
Simeon (Luc. n), postquam lumen Cbristum vidit, sexta aetate quasi hora noua hanc vineam excole-
pacem vitse intravit, ita nos post lumen fidei intre- bant.
mus pacem requiei. De horis.
CAP.LXY. De cursu monacliorum. Ad tres horas, scilicet Tertia, Sexla, Nona, psal-
Quserilur cur sanctus Benedictus aliter mona- mos de quindecim gratlibus cantari statuil [S. Re-
chis horas ordinaverit quam nios Eeclesise babue- nedictus], quia per quindecim gradus cbaritalis Tri-
rit , vel eur prsecipuus apostolicdrum Gregorius boe nitatem adiri docuit. Yesperas quaternis psalmis ce-
sua auctoritate probaverit. Sed sciendum est hoc sa- lebrari decrevit, quia per quatuor Evaugelia uena-
pientissima dispositione provisum, ut puto, a viro B rium adipisci monuit, Completorium tribus psalmis
pleno spiritu omnium justorum, scilicet ut confem- terminari censuit, quia cuncla in fidc, spe, cltaritata
plativa vita, sicut habitu, ita etiam offieioab activa compleri voluit, llunc autem. ordinem psalmorum
discerneretur, -et monastica; disciplinae religio hoc traditur a bealo Ambrosio accepisse. Porro in Domi-
privilegio coinmendaretur. Unde beatus Gregorius nica die de illo psalmo boras instituit, qui legemDei,
oami sapientia prsediius,perpendens virura Deo ple- scilicet charitatem innuit, quia in resurrectione
iium cuncta sub prsedicta significatione ordinasse, Deus, qui est cbaritas, omnibus hic pie in lege per
jurelegiturea sua auetorltate roborasse. Licet enim cbaritatem laboraulibus prsemium et requies erit. Ad
psalmos permutaverit, cuncta taineii sub eadem si- Primam autem quaterna, ad reliquas vero horas no-
gnificatione posuit. Nempe quia sex diebus in hac vena capilula psalluutur, quia per quatuor virlutes
vita, quasi sex setatibus in vinea laboratur, ut sicut ad novena angelorum agmina bic in Cbrislo labo-
in Dominica requies, ila in septima setate denarius rantes perducuntui-.
vita;reeipiatur. Ideo sex diebus psalmos de illis jusiis CAP.LXVII. De nocltirnis.
ad primam instiluisse consideratur, qui sex ceta- Sicut olim dies a paganis erant idolis dedicati, ita
tibus qtiasi diversis boris in vinea Domiuilaborasse su-iitnunc singuli a Chrisfianis Christo Deo dicati.
ineinorantur (Maith. xx). C Dominica quippe ipse conceptus est. Ideo illa die
CAP.LXVl. Prima Dominica. iiocturiiam Bealtts vir (Psal. ljpsaliimus, quia ipse in
Prima quippe die Beattis vir (Psut. j) cuni re- consilio Patris in uterum Virginis abiil, et tanquam
liquis instituit, quia Abel et alios justos dcsiguani, sponsus de tbalamd suo prccessit, In noclurna can-
qui prima tetate quasi niane vineam Domini inlra- tatur : Filius meus es tti, ego hodie genni ie (Psat.
bant, u). Iii Vespera autem: Ante luciferum genid te (Psal.
Feria secunda. cix). Secunda die est baptizatus, ideo ea die noctur-
Secunda die Domine, Detts meus (Psal. vn) cum num, Bominus illuminatio mea (Psal. xxvi) canta-
aliis censuit eantari, qui Noe et illos saroetospraefe- mus. In qua dicitur, Vox Domini sttper aquas (Psal.
riint, qui secunda sefcatequasi tertia bora in viiiea Do- xxvm), dum Paler voce, Filius tactu, Spiritus san-
miui laboraverunt. ctus specie, sanctificabat illas. In Vespera aulem :
Feria lerlia. PlaceboDomino (Psal, cxiv) Filius dicit; et Paler :
Tertia die Exsurge, Domine, non confortelur Itomo Hic est Filitts meiisditeclitsin quo tnihi benecomplu-
(Psal.is.) eanitur, in quoNemrod, quiprimus idolo- cui (Matth. III), sonuit, Tertia die est natus, ideo
latriam instituit, intelligilur : per quem Anticbristus tertia feria noclui'num : Dixi cuslodiam vias meas
cxpiimjlur, qui supra omne, quod dicifcurDeus, cx- (Psal. xxxvm) cantamus, in qua dicitur liolocaustiun
tollitur. Canitur eliam In Domino confido(Psal. x), pro peccalo non poslulasli. Ideo ecce vcnio (Psal.
qui Tbare, et Saicum me fac (Psal. xi), qui Abra- xxxix); et Paler : Erticlavit cor meumverbumbonum
bam demonstrat, quia terlia aelate in hac vinea de- (Psal. xuv). In Yespera auteni : Fial pax in virlute
sudabant. lua (Psal. cxxi), quia pax magna in mundo fuit
Feria quarta. dtira Christus pax nostra venit, qui nobis veram pa-
Quarta die, Usquequo, Domine (Psat. xn), cum cem fecit. Quarta die a Juda proditus. Ideo fsria
rcliquis instituit, qui Joseph et fiiios Israel iu quarta noetuinum, Dixil insipiens (Psal. xin) cani-
rEgypfco peregrinantes insinual, qui quarta ae- mus, quia insipiens Judas dixit : Non esl Dsim
tate velul sexta hora pondtis dici et aestus nor- (ibicl.), sed magnus. De quo ipse in eadera noctui-
tabani. na : Tu vero Iwmo unanhnis, dux meus, ei nolus
Feria quinta. metis. Qui simul mecttm dulces capiebas cibos (Psai.
Quiiita die Constm,a me, Domine(Psal.Ti\), cuni i.iv). De Judseis quoque : Exacuerunt ut gludium
aliis dccantari voluit, qui sacerdotes, jticliccs, reges linguas suas, intenderunl ttrcum, rem amaram,ut sa-
 '
Ul GEMMAANIM_B. LIB. III. 642
giltent in oceuitis inimactilalutn (Pscd. LXIJI); in A f. ccali firmati (Psal. xxxn), rl sicut in utre aqua ntaris
Yespera aatem"::Smpeexpugnqverunl. Supra dorsum (ibid.). In Yesperis, ut ibi: JordanisconversuS cst re-
meum.fabricaverunt peccatores'(Psal. cxxvin),Quinta trorsum(Psal.aiUi).
die novam legem iuehoavit, tradidit corpus suum; Feria terlia.
ideirco feria quinta psallimus nocturnum : Salvum . Iii feria tertia Nativilas, ut ibi: Dominus viriutum
me fac (Psai. xi), in qua canimus, Panem ange.lorum nobiscum (Psal. XLV) ; et ibi: Sicui aitdivimus, sic vi-
manducavit homo (Psal. LXXVII).Ea nocte etiam est dimus in civitate Domini (Psal. XLVII).Et iterum :
comprehensus; ideo cauimus . Deus dereliquii eum, Suscepimus , Dcus, misericordiam luam (ibid.).
persequemini, el eomprchendiie eum (Psal.. LXX).In In Yespera, ut ibi : De frttciu ventris iui (Psat.
Vespera atttem oculis suis somnum non dedit, do- _ cxxxi).
nec- tabernaculum Deo scilicet Ecclesiam per cru- Feriq qttarta.
cern invenit. Sexta die est.crucifixus, ideo feria sex- In feria quarfca traiiliq ibi: Pretium m$um eogita^
ta nocturnum: Exsuliaie Deo (Psul. LXXX),caaimus; vefuni repelkre (Psal. LXI),Et ibi : -Adversummelo-
in qua dicitur quod immici ejus sohuerunt (Psai. quebantur qui sedebant in porla . (Psal. LXVIJI).In
Lxxxn), qui eum in lacn inferiori posuerunt (Psal. " Yespera, ut ijbi : Filia Babylonis misera, bcalus qui
LXXXVII), quando esttraditus, et.sicul homo sine ad- E' r.etribiiet (Psal. cxxxvi); et ibi : Dpminus retribuel
jutorio, inter morluos wsihnalus (ibid.) In Vespera prfi*jne (Psal, cxxxvn),.
autem : Linguas suns si.cutserpentes acuebanl (Psat. Fei'i'a qttinia.
cxxxix), loia die praelia: in die belli constitiiebant Iri feria quinla, corporis ejus coimstio, ut ibi :
hbid.) Septima die.jacuit sepultus, ideo Sabbato Puiiem cmli dedtt eis(Psal. LXXVU).In Vespera, ut
nricturnum : CantaleDomino (Psai. xcvn) psallinius, ibi : Dirigaiur orqlio mea sicut inceiisttm (Psal,
Ih qua dicitur quod percttssvs sicut fenum aruit CXL).
(Psal. ci), et sicut pelicanus a parente qccisus. Fefifi sexla.
emarcuerit, In Yesp.era autem : Homo vanitaii si- Ih feria sexta P-assio, ulibi: Deus.iniqiti intvrrexe-
milis facius esl, dies ejus sicut umbra pr.miereunl mnt.supef me, et non proposueruiiiieinconspectu suo
(Pscd. CXLIH)'. In octava die resurrexi.t, ideo Domi- (Psal. LXXXV) ; et ibi Non ei aiixil.iatus es in bctlo
nica canimus : Ego dormivi, et resurrexi, el Dontinus (Psat. Lxxxviii). In Yespera, ul ibi . Cpnsiderabam
suscepit me (Psal. m), ei animdm meam ininferno ed- dexteram, et videbatn, et nonerat qui cognqscerei
non deretiquit (Psal. xv), et in caput gcnlium me con- me (Psal. CXLI).
stiiitit (Psal. xvn). In Yespera autem : De lorrente rp . Sabbata,
iti via bibet, propierea -exaltabit capui (Psal, cix), In Sabb.alo sepuiltirq,x\t ibi : Sol cognovil occasiim
quia Dominus de pulvere inopem suscitayit. suum (P.sal. ci.ii). "In Vespera, ut ibi : Exibit spiriius
"
CAP.LXYill, Dominica. ejus (Psal. CXLV). _
. Eadem in officiosancti Beiiedieti notantur. In Do- Dpminica,
miniea Conceplio,ut ibi: Tolliie portas, principes, el In Dominica resurrectio, ut ibi ; Anima mea ilii
inlroibit rex gtorice (Psal, xxm). In Yespera : Habi- vivet (Psal. xxi), In Yespera, ut ibi: Exortum est
tdre facit sterilem in domo matrcm fiiiorum Iwlantem Ittmen (Psal. cxi). Quod quibusdsm psalmis Gloria
(Psal. cxu). Patfi interposuit, hoc secuudum Hebrseos fecit, qui
Feriasecunda. , quibusdam Psalmis diapsalina interppnunt, ubi al-
Inferia seeunda baptismus, ut ibi : Verbo Domini tiorem sensum i.ntelligunt.

. LIBER TERTIDS, .'

DE SOLEMNITATIBUS TOTIUS ANNI.

CAP.I. De Advenlu Doinini. D Domihi adnofcantur; quia per qu.inqiie setates ssect:!i
Hsee utcunque de koris dixinius, nunc l^estal dc Adventus ejus a sseculis praenuntiah:a,tu!-,In Anti-
solemnitatibus paucaperstringamus. phonarhret in Graduali libro, quatuor septiroanK ei
Adveiitumitaque Domini ob tres causas celebra- attitulantur; quia per legeni, prophe.tas, psainios et
mus: Primo, quia illud tempus recolimus, quo eum genlilium libro.s Cbristi Atlventus praeconabalur. In
ab anliquis sanctis prsenuntiatuiii cognovinius. Se- h.octempore, Gloria -in excelsis, el : T.eDenjn lauda-
cundo, faciem ejus laudibus praeoccupamus, qtio mus non cantanlur, quia justi ante Christi Adven-
eum unicuique nostrum in fine vitse adventurum non tum iu tristitia inferni tenebantur, Iu hoc etiam
iguoramus. Tertio, illud commemoramus quo eum "daimatica et subtile nqn portantur, quia -vestes in-
adhucadfuturum judiceni speramus. In Lectionario nocentia; et iiiiinortalitatis nobis per Cbristum red-
ot in Evangeiiai-jo quinque hebdoinadse Adventui debantur, Hseccuncla ideo eliam intermiifcuntur, ut
. Cio HONORHAUGUSTODUN.OPP.-PARS III. "LITURGIGA.; G
in NativitafceRomini festivius amplectantur, et ul A _. eantatur, Canite tuba in Sion, vocale genles, et in-
gralia Novi Testajneiiti praestantior Yeteri cogno- tuemini quantus sit qui ingreditur ad salvandas
scatur. gentes. Et radix Jesse qtti exsurgel regere: in eutn
De BesponsorioAspici.ens. gentessperabunt.
Responsorium, Aspiciens alonge, in persona Joan- De hebdoiiiadaanle nalivitatem Domini,
nis Baptislse cantatur, qui aspiciens a longe, scili- Hebdomada proxima, qui ante Nativitatem Do-
cet a ferra ad ccelum, potenliam Dei, id est divinita- mini prwparatio nominatur-, et in ea historia, Ciama
tem in carne venientem praeconatur, et nebulam lo in forliludine, cum sex matutinalibus. Laqdibuscan-
tam terram tegentem, scilicet infidelitatem totain tatur, quia per sex setales mundi populus ad adven-
Judseam operientem : Ite obviam ei dixit, quando tum piseparabatur, et nds in adventu ejus per sex
viam Doniini praeparavit, Tres versus ideo ad bdc opera raisericordise prseparaniur.
responsorium canuntur, quia per legem, et prophe- CAP,Y. De aniiphonis 0.
tiani, et psalmodiam hoc totum prsenuntiabalur. Seplem 0 admirando potius quam vocando can-
Tria enim tempora, scilicet anie legem, sub lege, tantur, in quibiis septem dona Spiritus sancti no-
sub gralia iiitelliguntur, in quibus singulis hoc futu tanlur, perqtihaecadministraiur incarnatio, et per
"
rum prsedicabatur. Unde et in tertio versu, Tollite quse Christus ab Ecclesia invitatur. Ipse quippe est
portas principes vestrus, et iniroibit qui regnalurus sgpientia, in qua Paler fecit oniiiia, qui venit in spi-
est, cantatur. Tres enim versus ideo cantanlur, quia ritum sapienlise, docei-e nos viam prudentiae. Ipse
Trinitas in hoc etiani adoralur. Ideo et Gloria Patri Adonsi quod nomen Hoysi indicavit, cui lcgem in
adjungitur. Responsorium denuo repetitur, quia Sina dedit, qui"venitper spiritum iiitelligenlise, nos
adventiis Clirislidenuo afidelibus exspeclatur. Sicut redimere. Ipse radix Jesse, qui in signum populorum
autem in aspiciens Chrisli divinitas, ita in aspiciebam stetil, dum per signum crucis ubiqueadorarivoluit:
honpraluf ejus humanitas. Unde cantatur >Ecce in qui in spiritu consilii nos liberare venit. Ipse clavis
r.ubibus cmli Fiiius Imminisver.it. Qualiter divinitas David, qui coelum juslis aperuit, infernum claiisifc,
incainafa sit, teriium responsorium ostendit, Mis- ct per spiritura forlitudinis vinctos de domo carceris
SMSesl Gabriel angelus qui ad virgineni dixit, iAue, educei'e venif. Ipse Oriens et So/justitioe, qui.venit"
Maria, graiia plcna, hoc per. Apostolum confirma- rios illuminare spiritu seientiae. Ipse Rex genlium et
tum, Sahatorem cxspectamus, per proplietam quo- lapis angularis, quivenit salvare bominem perspi-
que roboralur qui dixit: Atidite verbumDomini. Ecce rilum pietatis. Ipse est Emmanuei veniens ad nos
virgo accipiel [in Yulgata Concipiel](Isa. VII): per le- r porlsrael, qui venit ad salvandum nos per spiritum
gem nihilomiiius comprobalur, ut Moyses ait: Obse- iimoris, dans cunctis charismala amoris. Si duo-
cro, Domine, et qtiia jam veuit, ideo imtentur cmli, cecim 0 canianlur, tuuc duodecim propiielae ex-
et exsullel terra. primiiijtur, qui Chiisti adventum prsedicasse le-
De laudibus. guntur.
Matulina; Laudes utrumque Christi adventum so- CAP.VI. De vigiliis sanctorum.
nant,- piimum in illa die quando montes apostoli Yigilise a pastoribus coeperunt, qui vigilias supi'
dulcediiieiri prsedicabanl,-et colles doctores lac et greges suos nascenteChrisfo custodierunt (Luc.n).
mel docirina;fhiebai)t. Ttincjucundata est lilia Sion, More anliquo duo nocturnalia officia in praecipuis
id esl Ecclesia de Judseis, ttinc exsultavit filia Hie- festiviialibus agebantur: unum in initio noctis a
rusalem, id est Ecclesia de genlibus. Secundum ejus ponlilice cum suis capellaiiis absque Vcnite; aliad
adveiilumantipliona : Ecce Dominus veniei.Primum in ffiedia nocle in clero; sicut adbuc solemniler ce-
antipliona: Omnessitienies, quando fidelesad aquara lebralur. Et populus, qui ad feslum coDfiuxei"at,
bapUsmalis veniebant. Secuiidum Ecce veniel pro- lola nocie in laudibus vigilare solebat. Poslquam
pheta macjnus, quando Hierusalem renovabitur. Pri- vero illusores bonum ii> ludibrium permutaverunt,
nium adventum ejus aiiiiphonse sonant Spirilus p0 ct turpihus canlilenis ac sallalionibus, potationibus
sanctus. Ne timcas, Maria. Feriales antipbonse sunt et fornicalionibus operam ciederunt, Yigilise inler-
diversse piophetise. dictseet dies jejunii dedicati sunt, et vigiliarum no-
CAP.II. De secunda Dontinica in Advenin. Tiienretintterunt, Secundnm antiquttm ergo morem
Secunda Dominica praedicalio prophetarum de duo officianocti Natalis Domini ascribunlur. Unum
Chrisli adventu ad Hierusalem denotatur, ubi can- in qua auiiphona Dominus dixil ad me. In sole po-
tatur, Ilierusaiem cilo veniel, et Civilas Hierusalem suit, Elevamini et responsoriuin, Ecce Agnus Bci,
ct Hierusalem, stirge. cum reliquis canuntur. Aliud in quo anliphona Do-
GAP.III. De lertia Dominica. minus dixii, Tanquam sponsus, Diffusa csl gratia,
In Dominica lertia secundus Chrisliadvenlus prse- et responsorium Hodienobis cum aliis coucinuutur.
nunliatur, ubi cantalur, Ecce apparebil Dominus, et CAP. VII. De Nalivitale Domini.
cuin eo sanctorum millia. Festivitas, quasi fasti divinilas, id est, annua vel.
CAP.IV. De quarla Dominica. jus divinjfcatis dicilur, quia illa dic annuatim jus
In quarta Dominica vocatio gentium per Christi divinilali persolvitur. Cclebrilas quasi celibum, id
pdventumdeelaratur; ubi in persona aposlolorum esi, castorum ritus dicitur, quia in iila jitus ccele-
 645 GEMMAANBLE. LlByTII.y. 04
slium a casiis agitur : Socan diCitur frcquens, inde A j imitalur, dum r.tinc Clirislum, nunc sanctam Ma-
solemnitas appeilatur, quia in ea a conveiitu populi riara salutamtis, quasi congrua Filio, conveiiieufia
Eeclcsia freqiienlaliir, Natalis itaque Domini inde quoquemairi munusetila offerimasi.
dicitur, quia in eo Cbristus natus in carne creditur, CAP.X.--Deneuma et verilate, et curin e,
quem Nalalem Ecclesia ideo celebrat, quia olira non Neumam invcriiate ideo jubilamus, quia Yerbum
soltim reges,sed et quique natalem suum ceiebra- inefiabililer carneffi factum Collaudanms. Piimi
bant. Ideo et nos celebiamus ejus fempoj'alem nata< enim vox nascentis feminte dicitur e esse,et Yerbum
lem, quia per eum reuascimur ad aeternitalem. Ideo natum est caro, qusc profertur genere feminino.
Chrislus in fine anni nasci voluit, quia in finemsse- DeincleTe Deum luudumus reprsesenlat nobis ho-
culi in niundum venit, Ideo in nocfcenasci ei placuit, ram qua uatus est Christus, quem cum angelis lau-
quia clam scijicet sub carne latens veuit. Post ejus damus. Ideo mox missam subjungimus, in qua GIo-
liataiem dierum lux proloiigatur, quia in eura cre- ria in- excelsis Cum angeiis canimus, et natuffi pro
dentes ad selernilalis hicem vocanlur. Invitatoriitm nobis sacrificium oirei'imus. Post missam Evahge- .
Chrislus ndius esl iwbis, sub persona angelorum lium Liber generationis legitur, in quo velut linea ad
cantatur, a quibus pastores, vel potius omnis popu- liannim contexitur, quo Leviatban de huriiano gc-
lus ad orandum Chrisiuin iiivitatur. Cui in tribus B * nere extrahitur. Hic quidaui Te Deum laudumus
psalmis gaudeiites psallimus, iu leetionibus per ora- canunt, quia se de faucibus Leviatban extractos
cula prophetarum plaudimus. In respunsoriis etiiii plaudunt.
angelis cauiinus. Qua; responsoria reprsesentanl CAP.XI. De matulinis laudibus.
cuiicta ih coeliset in lcrris per hanc nalivitatem in- DeindeEcclesia quasi Choream ducit, dum Sponso
staurata, et infernalia damnatfi. lu prinio respon- suo ac Liberatori suq cantica in nialutinis laudibus
sorio in qtto Gattdel exercilus dngclorum, cantatur concinil, In missa quse seqiiitur, laus pastoruiii ce-
resiatiralio coelesfciuffi.In secundo in quo Pax vera lebratur, qua invenlus Dominus ab eis laudatur. In-
descenclit, cantatur reparalio teiiestrium. In tertio tertia missa, qtise terlia hora cantaiur, ejtis nativitas
in quo Introivil in regionem nostram, cantatur,-libe- a palre solemnizafcur.Unde et evangelium In.prmci-
raiio recolitur.in"regidne urobrse mortis babitan- pio ad bane recitatur. -
titim. Et quia hsec cuncta Triiiitas operala non-du- CAP.XII. ,-De sanclo Stephano.
bitaiur, ideo eliamad singula responsoria G/on' Pa- In nocturnali olficiode sanci Stephano palaestr.
tri cantat.ur. imilalur, inqua pro corona certalur. In officiodedie
CAP.YIII. De neuma fabricw inundi. Etcurpolius _ quasi pro victoria hic agonolheta coronafcur. Unde ei
ina, quam _;ialia vocali'cuntelur. '
Stepltanus, id est corona, ^ongrue nominatur. Hujtis
. Neumarum aufcenijubilatio est liaruni rerum si- diem ideo Levifarum ordo celebrem ducit, quia Sfce-
griifieatio, quia ineffabililer fabrica mundi per ver- phanus primus diacoims fuifc.
btim Dei crealur. Ideo in fabrica mundi neunia ju- CAP. XIII. De sancio Joan.ne..
bilatur. Idcirco vero per a cantatur, quia prima vox Dormitio saneti Joannis evangelisla; est iri-natiyi-
nascenfcis bominis a prsedicalur; el in prima crea- tate sancti Joannis Baptislse: sed quia ob celebre
tione niuhdi, astra raatutiha Doiiiirium laudaye- ofilcium illie agi non potulfc, bic Eeclesia ejus fe-
runt, et omhes filii Dei, seilicet angeli,, magna voce stura coli instiluit, quando ab exsilio red.iit", vci
jubilaverunt: quorum primum jubilum nos per a ipsius ecclesia dedicata exstitit. In cantu de sajjclo
imitamur. Etquia ineffahiiiter de.Yirgiiie tanquani Joanneimitamur amautes, qui amicos suos cantibus
sponsusde thalamo processisse cantalur, ideo neuma efferre coiianiur. Quidam neumam super intellectus
in a lanqusm modulalur: Quia vero ineffabiliter in jubilant, quia sancltis Joauhes per spii'itura intel-
Patre el. Spiritu sanclo cosequalis praedicalur, ideo lectus deineffabili verbo Dei scripseral. Hunc diem
neuma iii Gloria Patri jubilatur. Et quia ipse a et sacerdotalis ordo ideo festivum agit, quia ipse
<dscilicet principium et finis commeuioralur, ideo 0j prsecipue yerbo et exemplo sacerdotium exfculit,
neunia in a:et a modulatur. dum latronem quemdam (125) etiam sacerdotio prae-
CAP.IX. De secundo elterlio Noctufno. fecit.
In secundo^Nocturno pastoi-iim devotionem recp- CAP.XIV. De Innocenlibus.
limus, quos ad Betblehem festinasse, etCbristum in Qiiod Te Deuni laudamus, efcGloria in excelsis, et
pi'sesepioinvenisselegimus, hoc iriaxime per respon- Aileluia de IniiOcenlibus non canlamus, maires illo-
sorium, Quem vidistis, et 0 magnttm mysterium, ex- rum imitamur, quas in trisUtia fuisse non dubita-
primimus. In terlio lempore. gaudium et lsetitia mus. Ideo etiam cantus lselitise non cantantur, et
mundo adveiiit, Ideoin tertio Nocturuo Ecclesia fre- dalmatica vel subtile non porfcatur, quia idemcho-.
quentius aileluiq in antiphonis canit. Per Evangelia rus infantuni ad inferiia descendisse memoratur. Si
pastorum iiarratio declaratuf, per quos nalivitas. illoruffi festivitas in Dominica evenerit, omnia de
Christi nianifestatur. Solent mulieres parturientem illis, ut de aliis sanctis agimus, quia in resurre-
visitare, et ei xenia deferre; has in responsoriis ctione Doniini eos sanctis associatos credimus. I
(125) De quo adolescente Baroii. cardin, Tom; I cap. 17, Clemente Alexand- et Chrysost. ad Theoclo-
Annql. eccles.,3.mo CbrisU 98, ex Eusebio lib. iu, runi lapsum.
 OPP. PARS III. LITURGICA. ' Ci3
Ci7 IIONORII AUGUSTODUN.
octava quoque illoruin Allcluia et alia canimus, _A_ j nativifcatesua Sioc fieri voliiil, quja per duodecim
voluit, Propter tres
quia facta Chrisli resurrectiojie eos in gaudio re- apostolos mundiim allrabere
cepfcosscimus. Horum festuni ideoiiifaiites solem- aulem causas Dominus baplizari voluit: primo, tit
nizant, quia eos priniuni-ad Chrislum prsemio praei- omricm jusl.iliam implerel: secundo, ut Joannis ba-
bant. Glpria Patri secundum ordinem de Innocen- ptismum comprobaret: teiiio, ut aquas nobis san-
tibiis canitur, quod nuiiquam nisi in passione Do- ctilicarel. Idcircq autem post triginta annos bapti-
niini-intermittiliir. zari, et tuuc pi-aedicare voluit, quia nos adepfa
CAP.XV. De oclavu Domini. scientia in perfecta. aetale popu.um docere voluit.
m oclava Domini totum officium de sancta Maria IdeoVero a Joanne,uon ab alio, baplizari voluit,quia
aginms, quia in die parlus sui propter filii sui cele- ab illo testimonium ad populum habere voluit, quia
britatem ea facere non potuimus. Hoc autem sigiii- videiicet populus. Judseorum illi, Ut prophetse, cre--
ileat si Cbristo in bac vila devote serviamus, in didit.
octava scibcet futura vita de Ecclesise gloiificatione, CAP.XX. De Matutinis,
quam Maria prsefiguravit, gaudeamus. Ideo autem In bac nocte invitatorium non cantamus, quia
ChristusdcMaria, nonabalia, nasci voluifc,quia ipsa - subdolam Herodis invitationem cum Magis decli-
prima in mundo virgiiiitatem novit. . B
j namtis; in sexto tamen loco psalmum, Venileexsul-
CAP.XVI. De Dominica, Duro niedium temus (Psal. xciv), canimus, quia sexta setate mun-
sileniium. di gentes ad fidem venisse plaudimus. In tertio no-
Domiuica, quoe inter NalivilatemlDomini et Epi- cfcurno atitipbonam fluminis impetus (Psa!. XLV),et
pbanise occurrit, significat tempus illtid quo Do- psalmum Deus nosler refugium (ibid.), psallimug,
ininus in _Egyplo' fuifc, unde et in communione, quia tertio tempo.re flumine baplisinatis eivi.tatern
Tolle puerttm et malreni ejus (Malth. u), canitur. Dei, scilicet Ecclesjam, laeiifieassecognovimus. Idcj
CAP.XVII. De sanclis el octavis eorum. in terllo noclurno Alleluia frequentamu.s, quia in
Natalia sanctorum ideo celebraniur, quia de lio_c_ tertio tempore _per_baplismum laetitiam advenisse
mundo in seternaro vitam per mortem nascebantur. annuntiamu.s,
Octavse vero illorum ideo coluntur, qriia in octava, CAP,XXI. De oclctva Epiplianim,
id est in resurrectione, gloria; eorum per Cbrisium In oclava Epipbanise baptismiis Ecclesise celebra-
duplicabunlur. tur, sicu.t in aiitipbonis, Veterem Jwminem, et ie qui
CAP.XVni. De Epiphania. inspiritu. Ideo autem in aqua baptizatur, quia hoc
Octava Idus Januarii olim habebatur celebris ob alimentuni igni contrarium comprobatur. Fomiie
triplicem triumpiium Augusli Csesaris. Hanc eaift- G ( vero peccali ignis poenarum accenditur, sed per
dem diem, quani Epiphcinium Domini vocamiis, ob aquam bapfismatis exstinguitur. Ideo hanc Spiritus
fres causas celebramus, quia Dcminus stella duce sancfcus in principio fovisse legilur. Aqua enim
jlla die gentiV-usesl revelatus; et post friginta annos soi'des abluif, sitimexstinguit, ijnaginem reddit, ita
eadein die in Jordane baptiza.lus, et revoluto anuo nos bapfismate a sordibus peccalorum noslroruin
ipsa die per aquaa in vinum couversionero ac! nuptias lavamur, a foiite vitae potaniur, imagine Dei reno-
Deus est manifestatus. Ideo Epiphariia vel Theopha- vainur.
nia appcllalur, quod appariiio vel manifcsiatio aiit CAP.XXIi. Dontinica post Epiphanim festitm.
ostentio interpretaiur. Traditur enim quod hac die Dominica post Epiphaiiise feslum, sive post duode-
quinque miilia hominum de quinque panibusDo- cim dies legitur evangelium, Cttm faclus esset Jesus
rninus satiaverit. Ilaqtie in primo nocturno stellaj annorum duodecim (Lnc. n): quia sicutpost duodecim
appaiitio. In secundo noclurno Magorum visitatio. dies, ita nuncpost duodecim annos faclum comme-
In tertio Domini baptizalio. In sacramentis missse rnoramus. Dominica quae octavam sequilurj ideo
agiiur aquse in vinum conversiq, veljiopuli de pa- evangelium Nupiim factm sunt (Joan. 11)legilur,
nibus saturalio.
n qtiia sieut post septimanam, ila lunc post annum
CAP.XIX. De Magis. hoc tiaditur factum. De tribus nuptiis legitur in
Primus Zoroaster rex magicam invenit, de cujus Evangelio. De primis scribitur, Rex quidam fecit
semine Balaani exstilit, qui de Christobocprsedixit: miptias filio stto (Mailk. xxu), has.nuptias celebra-
Orieiur stella ex Jacob, el consurget homo de Isracl mus in Nativitate Domiiii, in quibus Deus conjun-
(Num. xxtv). Ex cujus progenie bi Magi fuerimt, cius est bumana; naturse, cui thalamus fuit uterus,
qui atl Dominum cum ntuneribus venerunt. Magi de quo speciosus for.ma prm filiis Itominum (Psai.
autem sunt dicli, quasi njatbemalici, scilicet in XLIV)processit, tanquam sponsus de ihiilamo stto
slellis periti. Ideo autem Domiiiiis ab his quseri (Psai. xvin). Desecundis dicitur: Vos similes homi-
voluit, quia testimoiilumasapienlibus miindi habere nibus exspectaniibtts dominum suum quando rever-
voluit, quihus et popuius genlium credidit. Ideo vero tatur a nupiiis (Luc. xn). Has eelebraraus in ascen-
a tribus inveniri voluit, quia a tribus parlibus mun- sione Domini, quando victor coelos ascendit et no-
di scilicel Asia,Africu, Europa, coli voltiit. Ideo boc vus homo angelicam naturam sibl copulavit. De ter-
per stellam iie.ri voluit, quia per sacram Scripfcuram liis legitur : Deccm virgines exierunt obviam sponso
poptiluni converli voluit, ideo in duodecimo die a et sponsm;et post pauca : Qum parate eranl, intra-
 ' '
649 . GEMMA-ANIM_E.' LIB. III. 6S0
verunt cttm eo ad nuptias (Matth. xxv). Has celebra- A illa die in Antiochia pontifex Ecclesise levatur, Iiujus
mus in resurrectione Domini, quando sponsus re- sedem ideo annualim feslive recolimus, ut per eum-
surrexit, quia hse nuplia; in resurrectione futtira;; sedes nobis in ccelo prseparetur.
quando Cbristus sponsam suam Ecclesiam de Baby- CAP.XXVII. De consecraiione-salis et aqucs.
ionia liujus mundi in coelestem Hiertisalem inlro- Salis et aquse aspersio cdepit a propheta Eliseo,
ducet, De his scribitur: Beati qui ad cmnamiwplia- hic sal aquse commiscuit et sterilitatem expulit (1V
rwn Agtti vocati sunt (Apoc.xix). In Pentecosten ce- Reg. ii). Unde Alexander papa et niartyr constituiti
iebramus, quod sponsa est dotataper varia Spiritus ut sal et aqua benedicantur-, populus aspergatur,
sancti charismata, quando alii datusest sermo sa- quatenus omnephanfcasffiadsemonum ab eo per Ver-
pieniim, aiii senno scieniiw (I Cor. xn)_ t btim Dei abigatur. Similiter et babitacula eorum
GAP.XXIII. De octava sanctm Agneiis: aspei-gantur, et dsemonesab eis arceanlur. Hoc ideo
In octava sanctse Agnetis scribitur de nativitate, in Dominicis diebus secundum canones agimus,
quia illa die nata dicitur. qriia Christi sanguine aspersi sumus, sicut Judaicum
CAP.XXIV. De Purificatione sqnclm Marim. populum secundum legem sanguine agni aspergi
Ypapante dicitur obvialio, quia hac die Simeon legimus.
et Anna Christo obviaverurit, dum eum Maria et pa- B CAP.XXVIII. Quare inadvenlu Isaias, et
post
rentes ad tcmplum delulerunt (Luc. i). Ideo autem Nativilatem Domini Paulus iegalur.
bctava circuraeisus post quadraginta dies iiv templd Iiifra adventum Domini Isaias et alii prophetse
est repraesentalus, quia nos corpus ejus, si in hac Icgunlur, quiaprophetse et prsecipue Isaias Cbristum
vita a vitiis circumcidamur, post completionem de- nascituruin prsenuntiaverunt. Post Nalivitatem au-
calogi legis per quatuor Evangelia in cceleste tem- tem Doniini Episloltft Pauli ideo leguntur, quia apo-
plum inlroducemur. Cum hac die processionem stoli et maxime Paulus Chrislum jam natum prsedi-
agimus, quasi Domino cum Simeone et Anna occur- caverunt. .
rirous. Qtiod hod.ieprocessionemcum lurainibus fa- CAT.XXIX. De hisloria i Domine, ne in furore. D
cimus, hoc ex more gentilium suscepiriius quos in In Nalivitafe Domini cum angelis Isetari dcbemus
hoc mense ciyilafem cum luminibus lustrasse co- quod Cbristum in carne suscipere meruimus. Sed
ghovihluSi Per ceram quippe candelaeCliristi huma- quia ad sseculare gaudium prolapsi sunius, convi-
nitas, perlychnus ejus morlalitas, per lumen expri- Viiset luxuriis indulsimus. Ideo historiahi Domiite,
iriitur ipsa Divinitas. Christus eiiim est lumen san- ne in furore (Psal. xxxvn) pro, poenitentia canimus,
ctorum, ignis urens impiorum; ideo candelas in et epistolani Pauli, quse ad pGenitentiam instruitj
^
figura Christi manibus tenentes clamamus: Suscepi- iegiirius.
miis, Deiis, misericordiam luam in medio templi lui. ; CAP.XXX, De spatio a Nativhate Domini usque
Hoc ideo in feslo sancta; Mariseagimus, ut cum quin- ad Septuageshnam.
que prudenlibus virginibus accensis bonorum ope- Duas Ecclesisevitas esse eonstat : unam, quas bie
rum lampadibus sponso Christo obviemus (Matth. in exsilio laborat, alfceram quse in coelesti patria
xxv) et per sanctam Mariam ad nuptias coelestem; exsuitat, Spafciumergo a Nativilate Domini tisque ad
urbcm ihtremus. Mulieres in hoc sanciam 'Mariami Sepluagesimam illud lempus significat quo quisquo
imitantur, quod post partum transaclis quadragintaL fidelis post rcgenerationem in praesenli vita pro
diebus ecclesiam iiigrediuntur, quia coelestc templumi Christo desudat, Unde et illo lempore allcluia can-
intrare non merentur, quae. in prsesenfcivita, qua;; tatur, quia in hac vita pro spe seternse lsetifcisecer-
per quadraginta dies accipitur, beatam Yirgiuemi latur.
non imitantur. CAP.XXXI. De Sabbalo in guo alleluia
CAP.XXY. De sanclo Blasio. deponitur,
Quod iidelis populus in festo (124) saneti Biasiii Sabbaluni, in quo alleluia dimiltitur, illud tempus
luniiua pro domibus vel animalibus accendit, vel[ pj\ designat, quo quisque beatus de bac vita ad requiem
eleeinosynas tribuit, ipso martjTe instituente iui-- etl33titiam supernae lselitiaededucilur,Sa6r>a(Mjenim
tium sunipsifc.Qui beatus pontifex, dum omnibusj requies dicitur. Ideo autem ad vesperam, hoc est in
poenis pro Ghrisio affectus in carcere jacerct, ett fme diei, alleluia deponitur, quia in fine vitse post
qusedamriiulier ei escas eum lumine deferret, docuit't' laborem unusquisque ad requiem curo cantu ange-
eani ut, eo oeciso, lumen in menioriara ipsius fa- lorum fertur. Si vero in noctumali officiodeponitur,
ceret, eleemosynam erogaret, elnunquam ei neces- tunc illud innuil quod Ecclesia in quolibet fideli de
saria desitura essent. Poslquam ille per passionenii nocte bujus laboriosae vita; cum cantu lsetitiseedu-
ad Christum migravit, mulier, ut ab eo didicerat,, citur, et ad illam vitam, ubi est pplendor et lux per-
fecit, et in omnibus bonis citius crevit, et ab ea is; petua, et sine fine laetitia perducitur. Quod ideo iii
rnos per omnes Ecclesias inolevit, Dominica nocte agifcur, quia per resurrettionem
. CAP.XXYI. De cathedra sancti Pelri aposloli. Christi gaudium nunc animabus datur, quod in fu-
Cathedra sarictiPetri ideo (125)cclebratur,quiain I tura rcsurrectioiie peiiicietur; hbctolum in respoii8
(124) 5 die Februarii, Februarius binc dictus ai Rom. comm.
Februando. Adi-Baronium card.-in Marlyrolocjium i (125) 22 FebruariL
PATUC.L.CLXXII. 21
 . C$" HONORHAUGUSTODUN.OPP. PAR.S III. LITURGICA. 6B2
soiio reprsesenfatur, dum sic cantalur: Dum prw- A J\ quasdam fesfivitates prse aliis agihius celebriores.
sens est, scilicel Ecelesia in activa viia iniiiaiur, Et quia a diversis horis sfcellaein nocle oriuntur,-
illam vidclicet in coulemplativa viia, quam dcside- ideo diversis lemporibus sanclorum solemnia in
ranfc,dum toto annisu ad eam anhelaiit, Dum se sub- anno agunfcur.
dtixeiit, scilicet ab hac vifca,in perpefcuuhicoronaia CAP.XXXVI. De luna, quod Ecclesiam designeu
triumpliaf. ante Dominum in beata vifa. Et in illo Luna, quaejugiter crcscere vel decrescere cerni-
responsorio, AngelnsDomini comiieiur lecttm, rever- tiir, prseseniem Ecclesiam figuraf, quce adbuc in de -
tere in tkesauros tnos, quia sicufcTobias per angelnni feclu bujus vitse exsulat, Ha;cEcelesia tres fesiivi-
deducitur, et cuni gaudio-redueitur (Tob. v-xn), sic tales secundum lunse cursum figuraliier celebrat,
fideiis anima de carne assumpla per angelos in quibtis se ad fulura fesla insUgat, videlicct Septua-
coeieslesthesauros cura gaudiojperduciiur. Per hoe gesiinam, jn qua recolit suam in hoc mundo pere-
autem quod sequiiur. Revcrtaris ac!nos cum cjaudio, grinalionem ; Quadragesimam, in qua commemorafc
pascliale quidem tempus exprimitur, quo resurrc- suam reversionem; Pascba seu quinquagesimam.
clio inlelligitur, cum gaudium et lielilia ad Ecclesiam in qua ad niemoriam revocat palriae recepiio-
coiivertitur,el ipsa gaudenlibus angelis associabitur. nem.
Hoc et in cseteris responsoriis etiam noiatur. Quod "R CAP.XXXVII. De Sepluagcsima.
aulem in Laudate Dqminum de cwlis (Psal. CXLVIII) Sepfuagesima itaque a septuaginta denominatur,-
frequeiJtius aUeluia concinitur, hoe designst, quod quia ab hac Dominica usque in Sabbattim pascbalis
fideli aiiimae hinc migranli a cboro augelorum et hebdoinada; septuaginta dies numerantur. Per bos
sauetorum cuni canlu lsetitia; occun-itur. Siguificat autetn septuaginta dies septuaginfa annos exprimi-
ctiam quoil in die jtidicii sancli et angc-li omnes in nius, quibus populum Dei in Babylone eaptivum
ixium converiiuni, et ift sssculum sscculi Deo jabi- cognovimus, per quas sepluagies cenlenos annos,
labunf, id est sc-ptem millium annos commemoramus, qui-
CAP.XXXII. De Septuagesima',.Paschu et bus nos in htijus mundi exsiiio caplivos deplora-
Peniccoste. mus.
Per lempus a Septuagesima usque ad Pascha allc- CAP. XXXYJII. De Itisloria Nabuchodonosor.
luia iiiterniittjtur; nos exprimit, qui hic in labore et Nabucbodonosor esfcdiabolus ; Babylon hie mun-
tristilia relinquimur. Pascha auiem, quando atlelv.ia dus vel iufernus, Jerusalein paradisus. Qui Nabii--
canitur, illud tempus innuit quo quisque de boc cbodonosor populum ab Jerusalem capliviim in Ba-
labore migrans gaudentibus associatur. Tempus vc-ro bylonem duxit, dura diabolus bumanum genus de
a Pascha tisque Pentecosten. in quo Domino allcluia C paradiso in huuc mundum seduxit. Popuhis, LXX
canuntui', signilicat quod post resurreciionem oni- annis in Babylonia dura servitule oppj'imebaiur, et
iies electi corpore ct anima in seternum gloria- liumanum geiius sepl.uagies eentum annis in mundo
buntur. vel in inferno aiiligebalur. Popuius musicas aiies
CAP.XXXIII. De Pascha, quare Jv.dworum tnore vel canluni lseiiliie intermiscrat, moerore ct jejuniis
secuttdum litnw cursum celebretur. se afficiebat; et genus humanurn gaudium et laeli-
Quoeritur cur Pascba non annuatim, quemad- tiam amiserafc,in trisiitiam et miseriam inciderai,
niodum Nalalis Doinini, yel festivilas sanctorum Et quia hoe nunc recolimus, ideo G/oj-?ainexcelsis,
colebietur, sed ffiore Judaico secundum lunae cur- et allelma, qui est cantus la;titioe,inlermiitiuius. Et
sum observetur, prsesertiin cum legale Pasclia veii quia ipsi lugubri veste utebanlur, ideo nos dalmali-
fuerit unibra, in quo verus Agnus Christus nostrUm cis et subdiaconalibus, quse sunl solemnes vesies,-
immolalus est Pascha, et Ecclesia agnila veriiate non utimur. Per cantura Tracius gemiltini clura;
tendens ad spiritualia cuncta respuat legalia. Sed servilutis expiimimus. Et notandum quod duo Tra-
sciendum est quod sicut Hebraicus populus pra;- Ctus tristiiiam, tertius vero sonat lsetitiam, quia ni-
figuravit fesiivitatem Cbristiahi populi, iia Ecclesia nijrum sub duobus lemporibus ante legem et sub
;per sua festa prsesignat solemnitates futuri saeculi. .lege in tristitia fuimus, in tertio lempore, Clnisto
^ldeo celebrat eas secundum sidera, quse sunl eor- adveniente; in laetilia. De profundis et Commovisii
-pdra ccelestia. i
iribnlalionein. Jubilate vero sonat gaudii jubilalio-
CAP.XXXIV. De so/e, qttodtypum Cltristi geral. nem. 1 Ilem Qui habiiat, el Ad te levuvi, moerorem,
Sol quippe, qui ad visum nostrum est immutabi- iQui confidunt pi'3efert lsetilia; canorem. Similiter
lis, gerit lypum Cbristi, qui est sol juslitiae, splendor ;Swpeexpugnaverunl,et Deus, Deus mctts, tristitiam,
tlivinilatis immutabilis. Et quia secundum Imjus Lattdale J vero hymnizat laetitiam, quia,si hic os con-
cursum Nativitas Domini ceiebratur, idcirco annua- fessione i et poenitenlia afiligimus, in resurrectione
,im non mutatur. ;
gaudiura cum sanctis habebimus. Post sexaginta
CAP.XXXV. De slellis, quod designentsanctos. annos i Cyrus, qui rex regnavit Babylonise,regntim
Stellw quoque, quse videntur immutabiles, san- sibi s subjugavit, populum a captivitate laxavit; et
ctos desigiiaiit, qui uunc cum Ciifisto immutabililer Christus
( sexla aetafe in mundo regnavit, infernum
regnant, et ideo annuaiim illorum natalifia celebran- ssuperavit, mundum sibi subjugavit, captivos tle in-
tur. "Et quia sleibe prse aliis sunt clariores, icieo fferno laxavit. Pars cum Zorobabel, seu cum Jesti
 655 GEMMAANIM^E. - LIB. Iil. CB4
sacerdote ad patriam rediit, parsque in captivifcate e A nie. Prsecepta autem legis sunt bsec . Non aciorabh
remansit, quia pars fidelium cum rege et sacerdote; deos alienos; non perjurabis ; sanciifica diem Sub-
vero Jcsu ad cceleslem patriam rediit, pars liic ini baii, quod nos facimus die Dominica ; Honora pa-
labore remansit, Populus ad Jerosalem reversus3 trent etniatrem; Non occides; Nonmmckaberis; Noii
Isetitiam habuil, sed tamen pro uxoribu.s et filiis, ett furtum facies ; Non falsum teslimonium dices; Non
sociis, sollicitudine non caruit, Hoc nos exprimimuss concupiscesrem proxitni iui -; Non uxorem et onwixi
dum in paschali hebdoniada unum ddeluia canimus.-, qumillius sunl: Quia hsec servus. auditurus eril:
et adhuc Graduale non omillimus. Expleto auteml Venite, benedicti mei. lico in feria qUarta, quse est
septuagesimo anno, Darius vel Assuerus perfectee finis Sexagesimse, hoc Officium cantatur Veniie, be-
captivitatem laxavii, orimisque populus cuni mulie- nedicti. In nocturiialj officio, et in missa, Exsurgs,
ribus et prieris, Esdra duce, qtiOd nomen adjutorr quare obdormis, Ecclesia suum
exsiliuni-deplorat ftt:
dicitur, vel Nebemia, quod consotalor dicitur, repa- pro liberatione sua Doniinum exorat.
triat, et tum duplex gaudium babebat, Quod nos3 GAP.XL. De Quinquagesima.
designamus dum duo atteluia,. scilieet Hmc est diess Quinquagesima quoque Septuagesimse inseritur,
et Lar/afe,cantamus. Ita quoque fidelis anima cumi quse in Paschali die finitur; per hane posiiitenlia ex-
de hoc exsilio migrat, in anima lameii cum Ghristo} B primitur. Unde et quinquagesimus psalmus in poeni-
exsulfat, quod unum ailcluia iii Pascha insinuat.s tentia ponitur. Ideo et hac die de diluvio legitur, et
quasi vero fidelis ahimaadiiuc Graduale non omittit,, canitur, quod per ler quinquaginta dies extenditur,
dum sollicitudinem pro corpore et operibusgerit. quia per fidem Trinitatis poenitentia, pro verbis, pro
Alleluia autem in uno Sabbato inchoalur, et in alios factis, pro cogitalionibus accipitur. Et notandum
Sabbalo geminatur, et Sabbatum requies appeSlatur,_ quod in primis de diluvio, deinde de Abrahse obe-
quia nilnc ahimse tantuffi iu reqtiie gloriaiitur, ini dienfciacanitur; et sic de cseco illuminato subjungi-
resurrectione vero illarum gloria duplicatur. Finitisi tur, qsiia qui se pcenitentia a sordibus peccatorum
namque septem millibusannorum captivitas liumanii abluerit, ac deinde mandaUs Dei obedierit, et Chri-
gcneris perfecte absrilvetur, et.totus iidelium popu- slo illumihari gaudebit, Quinquies autem decem
lus cum Gbristo vero protectore et vero consolatore,p quinquaginta fiuntjquia opera quiuque sensuum per
id est Spiritu sancto, ad patriam revertetur, et cor- decalogum legis posnifcendodiluunt, ad resurrectic-
pora atque opera Velut uxores et filii ad animas red- nem Gbristi pertingunt, qua die Iseti canunt: Resur-
ibunt, et tunc dtiplici gaudio in setefnum exsul-. rexi, el adltuc tecum sum. In bac die anliphona, Se-
labtiut. Hoc nos ad memoriam revoeamus, dumi cundummultitudinem, et,ininissa, Esio miliiinBeum.
i-cliclo graduali in quiiiquagesiniaa//e/aia frequenta-. C Ecclesia divinum auxiliuni invocat, etiib exsilio ii-
ffius. Notandum autem quod Septuagesima a Do--. berari postulat, In Sep.tuagesima, in Evaagelio vi-
niinica incipit, etin Sabbato finitur, quia nostra ca- lieam exoliffius. In Sexagesiffia, terraxn, Ih Tra-
ptivitas a mansione paradisi inchoavit, et ita ad fu-: ctu Commovisti, scihdimus. In Evahgelio, semen
turam requiem-.perdurabit. Hsec ehirii per decemi verbi spargimus. In Quinquagesima fracfcuhiliicis,
bebdomadas extenditur, quia per decalogum legis; caecoilluminato, colligimus.
ad sempitemam laetitiam pertiugitur. Igifur quia. CAP. XLI. De capiie jejunii.
in Septuagesima nostram captivitalem recolimus,_ Qui a ^aptivilate reversi stint templum Domino
ideo Genesim tunc legiriius, iri qua huniani generis5 . construxerunt, Et nos, qui a diabolica captivilate
expulsio a paradiso legitur, et in responsoriis cani- liberati sumus, nosmelipsos templuiri Dei "istis die-
tur, sicut ibi, In sudore vultus luivesceris pane tuo. bus oediiicare debemus. Htijus fundaniehtum ideo
Ad Laudes, ideo, Miserere tnei, Deus-,et Gonfiieminii quarta feria facimus, quia Salomon quarta setafce
canimus, quoruin alter de.pcenitentia, alter de laudes ' lempluni DeO aedificasse legifcur. Teriipium autem
scrihitur, quia per pcenitentiam ad Isetifciampervc . corporis Ghristi quadraginta et sex annis sedifica-
nitiir. In antipbbna Miserere mei, Deus, et in niissa tur, per quem numerum Ecclesia Cliristo incorpo-
Gircumdederuiifme gemilus morlis, Iiuffianum gehus:" ratur. Maria quippe; duDdecim annoi-um exstiiifc,
ingemiscit, quod gaudium et Isetitiam amisifc,tribu-, dum Ghristuni genuit; Christus vero triginla et
Iationera et dolorem invenit. quatuor annorum fuit, dum morte solutus xorruil.
CAP.XXXIX. ^ De Sexagesinla. Qui anni simul juncti quadraginta et sex fiunt,tot
Sexagesima intra Septuagesimam currei-e et a que dies a eapite jejunii usque in Pascha existunt,
Sexagesima denominari cognoscitur, et designat; qua die Cbristus corporis sui lemplum resiiiuit,
lempus viduitatis Ecclesia;, quo a spouso suo hic in quod prius impulsio Judaeorum solvit. Ut ergo Ec-
iiiundo peregrinatur. Hsecetin feria quarta paschalis clesia in templum corporis ejus cocedificetur, qua
bebdomada; terminatur: Sexagesima per sexies de- draginta et sex diebus jejuniis et orationibus vacaj^e
cem extenditur, et sex opera Evangelii decemque cognoscltur. quot diebus infaris in utero forraari di-
legis prsecepta exprimuntur. Sunt bsec Opera Evan- citur. -'.--
gelii: Esurivi,et dedistis mihi manducarc; Siiivi, et CAP. XLII. De noniine Adam.
dedistis miltibibere;Nudus, et operuistisme; Hospes, Nomen quoque Adam ex quatuor litfcerisconjun-
ei cotUgistis me; Infinnus, etin carcere, ei visitasiis giiur, ex quibus idem numerus conflcitur, Quse lil-
;g55 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS IM. LITURGICA. 6S0
terae ex qualuor climatibus colliguntur, quse Grsece A A corpore Christi pasli, et sanguirie ejus potafi, ad
Anatote, Dysis, Arctos, Mesembria dieuntur, In nu- terramlacct mel fluentem, scilicetregioneni vivo
mero auteni Grsecorum a. unum, d, quatubr; ite- rum, perveniamus. Ipsi post quadraginta duas man-
'i-urn a, unum, m vero quadraginta significat, qtia; siones lerram repromissam intraverunt, et mox Pa-
simul juncta quadraginta sex fitint. Adam ergo per scha celebraverunt, et nos post quadraginla duos
dies Pascha celebrabimusr et de nostra ereptibne
genus suum dividifcur,et in qualuqr partes inandi
quasi semen spargitur ; sed per Ghristum in unum exsultabiffius, ut autetn ornnes Cbrisliani Quadra-
colligifcur, duni in corpore Ghrisli ab Adam sumpto gesimam jejunemus, auctoritatem ex Evangelio et es..
Ecclesia coadtinatur. Igitur quia Ecclesia a quatuor legehabenius (.Maifc/j.iv;Ea;orf.x5xiv),utmox dicam.
Evangeliis in Ghristuffi congregatur, ideo hos qua- CAP. XLV.ijDe jejunio Domini _et cur nos nen
luor dies ante Quadragesimam jejunare eomproba- jejnnamus eo tempore qtto Dominus jejnnavit.
tur. Ideo se etiam qualiior diebus affligit, quia evan- Ex Evangelio, quiaipse Dominus quadraginia die-
gelium quod in initio Quadragesimje legilur quatuor bus absque omni cibo jejunavifc; ex lege, quiaMoy-
ordines in judicio futuros praedicit: scilicet unum ses bis quadraginta diebus ab qmni cibo abstinuif.
judicantium, ut sunt perfecti ; alium per judicium Similiter Elias quadraginta diebus jejunus perman-
saIvando;'um, ut conjugati; tertium damnandorum, B j sit(/n Reg. xix). Daniel quoque tres sepfiffianas
utinfideles boriis operibus vacui; quartum sine ju- absque cibo fuit (Dan. i). Sed quaeritur, cum Donii-
dicio pereuiuium, ut sunt increduli. Ideo etiam nus post Epipbaniam, ut puca mox baptizatus, je-
. quatuor dies absliiiet, quia quattior causas luget, junavit, cur Ecclesia ante Pascba instituerit jeju-
videlicet quod propter escam se de paradiso ejectam r.ium. Sed hoc ob tres causas fecit. Primo, quiaante
liioeret, et quod in hoc exsilio se cibo besfcialiindi- Paseha Cbristi passio celebratur, ut ei per afiiictic-
:gere dolet. et quod post banc vitam se ad tartara nem camis compatiafcur, quatenus ci conregnare
duci timet, vel quod in regno coelcsti cum eleetis raereatur ; secundo, ut quia cuncta veriio tempore
non gaudct. Ideo nihiiominus quatuor diebus se naturali motu in libidinein concitantur , per jejunia
niacerat, ut per quatuor, scilicel prndentiam, forii- ab impetu luxuiia; reprimantur; tertio, quia illo
iudinem, jusiiliam, temperantiam, quasi quatuor cq- tempore iilii Israel terram repromissionis iiitrave-
lumnis sequens jejunium fulciat, quatenus anima runt, vel illi de Babylonia reversi sunt, cum uter-
quatuor mortibus, scilicet cogitationis, locutionis, que niox Pascha celebraverunt, ut nos quoque per-
operalionis. impoenifudinis, se addixerat, per cu- acto labore Pascba celebiaules cura Christo resur-
siodiam quatuor Evangeliorum resurgat. gamus , et post banc vitam in aeiernurn ciim co
CAP.XLIH. De feria quarta in capite jejunii. "* regnemus. IgifcurperTractuscahtalionem, significa-
Per diem quo cinerem capi.tiimponiraus, diem ex- nius itineris fatigationem. Ut autem iios sub po-
pulsionis nostrse de paraciiso ad menioriam reduci- tenti manu Domini huiuilienius, ideo Flectamtis gc'
mtis, quo dictum est: Pulvis es, el in pulverem re- Ktta dicimus. El quia praeceptum habemus ut pro
verteris. Ut ergo redire possimus, poeiiitenliam in regibus et pro omnibus qui in sublimitate sunt, ef
eiuere et cilicio agimus. Et quia repatriare contendi- pro omnibus qni in pressura sunt. oremus, idcirco
fflus, et bostes nobis in ilinere obsistere npvimus, his diebus Preces dicimus. Quia vero linguas angc--
idco arma nostra, quod esl hutniliatio, orulio, affii- lorum et hominum legimus, per Hebrseam angelo-
mio,. susfcollimus,ut conlia spiritualia nequititepu- rum linguam exprimimus, per Latinam bominum
gnare possimus. Cum ergo bac die processionem linguam innotescimus. Ergo quia inter angelos Do-i
facimus, quasi Iioslibus armati ad pugnam obviam niiuum non laudamus, idcirco Hebrseum Alletuia
imus. Ideo aulem jejunium feria quarta inchoamus. quasi vocem angeloruni npn cahlamus. Qnia vero
CAP.XLIY. De Qtiadragesima. cum hominibus laboi'amus iu terra, ideo Latiiiunt
Quadragesima a quadraginta denoniinalur, quia Lctttstibi, Domine, rex miernw glorim, quasi vcceni
illa Dominica usque in CoenaniDomini quadraginla -, hominum rcsonamus. Istis diebus diaconus casulam
dies computanlur. Per bos quadraginta dies qua- super scapulas plicatam portat, quia in prsesenti
diaginta annos exprimimus, quibus populum Dei tempore quisque pi-sedicatorproxiraorum onera ge-
ab jEgypto ad patriam rediisse cognovimus; scd stai. Ilis diebus etiam oi'atio super populiim dicitur,
nostram reversionem reeolimus, qua de boc-musido quia quisquis hic bonis actibus benedicitur, posl
ad superuaui patriam tendimus. Filii quippe Israel bsec setei-naebenedictioni ascribelur. His diebus,
longo tempore in jEgypto sub Pbaraone servierunt, Ile, missa est non dicitur , quia, licet omni tempo-
sed per Moysen liberati quadraginla annis eremum re, tamcn maxime boc tempoie, quemquam Cbri-
ti-ansierunt,pastum de coelo, potum de terra habue- stianum in Dei servitlo occupari debere innuitur.
j-unt, ct sic ad lerram lacte et melle mananfem per- CAP.XLYI. Dc velo quod
suspendilttr Quadrage-
venerunt, Ita et nos longo tempore sub diabolo in sima.
hoe mundo servivimus, sed per Ghristum liberati Quod I_sdiebusvelum suspendimus, a lege acce-
Bu.mus,et ideo per decem prsecepta legis et quatuor pimus, cujusprsecepio velum miro opei-e et pulcbra
Evangelia, quse niuitiplicata quadragenarium nu- varietale contextum inter sanctum et sancta san - .
merum conliciunt ad paradisum reverli debenius, ut cforiiffi labernactili suspendebatur, quo arca a po' .
 CS7" GEMMAMHMM. LIB. 10. 638
pulo velabalur : hoc veltmi est eoelum. mira varie- A _. quia ergo quaitioi"qualitatibus Dei prsecepta praeter-
tate depictum rutilantibus geminis 'distinctum ; boe ivimus, per quater dehos dies abstinendo Domiuuci
nobis pro velo inter corporea et spirilualia suspen- placamus. . , -.'
ditur, quo Chrislus et illa superna palria nunc a Quatuor dies ahte Quadragesimam videntur pro-
obis celatur. Poslea coeluni, ut liber compjicabitur, Domiincis diebiis. instituti, sed non est ita. Per qua-
et ut tentorium colligetur, et tunc faeies Bomini no- tuor eniffi dies, quatuor Evangelia, per quadragiiila
bis revclabiiur, et coelestis gloria denudabifur. Ex sequenfes, deeem prsecepfcaintelligtintur, qtiia ex
colloctiliohe etiam divina facies Moysi erat -utsol Evangelio et ex lege est assumpta auctoritas Qua -
gplendida. Qui velamen ante se suspendit, ut popu- dragesimoe; ideo quatuor et quadraginta dies dicafci
lus in eum intendere posset (Exod. xxx.iv). Facies sunt abslinentise. Sed quaeritur etii Dominicaedies
glorificata est sacra Scriptura. Yelamen, quod fa- ad Quadragesimam perthieant, el cur non jejunen-
ciem operuit, est carnabs observantia, quse intelli- tur, quodUon sine niagna ratione fieri a nullo sa-
genllam legis veiavit, Hoc velainen est adhuc super pientium (120) dubitatur.
corda Jtidseorum positum, et ideo non valent videre CAP. L. De sex Dominicis Qnadragesimm,
splendidum legis sensum. Et quia mysterium Scii- Totum lempus bujus vitse sh irijtio lisque in fineia
pfcursein lioe tempore a nobis velatur, ideo velum B per Quadragesimam inteUigitur, qula est teinpus
arite oculos. nostros in bis diebus extenditur, Sacei-- affliclionis, sicut Pascbae tempus significat futuruni
dos et pauci post velum ingrediunlur, quia paucis tempus gratulationis. Sed bebdomadoesunt sex sefca-
docfcoribustantuni mysteria Scripturse apeiiuntur. tes mundi.
In Pascha velum auferfcur, et altaris ornatus ab De prima Dominica i Invocavit me. i
o"ranipopulo coiispicitur, quia in resurrectione om- Prima Dominica est tempus primte selatis, quan-
nia nuda et aperta eruut, ubi beati Regem glorise in do bomines erant in paradiso in gaudio.
decore suo vidcbuiit. Ideo et in passione Chrisli ve- De secunda Dominica Quadrages. t Reminiscere. i
iumtempli scinditur, quia per ejus mortem in nobis Seeunda Dominiea tempus seeundoe setatls, quan-
coeluni et liber sepiem signaculis clausus aperitur do eraiit in arca gaudenles de sua liberatioiie.
(.4poc. 11).Resurgens quippe velamen abstulit, durei De lerlia Dominica Quudrag. Ocitli. >
eis ser.sum, ut intelligerent Scripturas aperuit, et Tertia Dominica tenipus secundse tefcalis,quaucio
credentibus cceliim patefeeit, sub Josepb exsullabanl de sua "salvatioiie, aliis pei-
CAP. XLYII. De septem hebdomadis. eunfcibus fanie.
Septem hebdomada; scilicet a Quiiiquagesima De qiiarla Dominica Quadrag. e Lmlare, Jerusaletn.
iisque ad Pasclia abstinenliae ideo ascribuntur, quia C Quarta Dominica est iempus quasise setatis, quan-
septem modis peccata reniittuiitur. Prireo per ba- do sub Salomoiie maxima pace fruebantur.
plismum, secuudo per martyrium, tertio per elee- De quhila Dominica, Passidnis, Jtidica tne. t
mosynam, quarto per debiti induigentiam, quinto Quinta Domiriica est lempus .quintse oetatis,
per prsedicalionem, sexto per cbariiatem, seplimo quando de Babylonia liberati i-eversi sunt Hieru-
per poenitenliain. salem.
CAP. XLYIH. De sex hebdomadis. De sexla Dominica, Palinafum,
Sex autem septiroanas ideo jejunamus, quia in Sexta Doniinica fuit tempus sextae setafcisa resur=
sex aetatibus peecahius, et ideo per sex opera Evan- rectione Domini usque ad aseensionem ejus, quando
gelii nunc satisfacere feslinamus, Et quia Cliristi de praesentia sponsi gaudebanl. Est et aliud Quadra-
niembra sumus, a nobis ipsis incipei-e debemus, gesimale tempus, id est vita cujusque hominis, quaa
seilicet nos paneffi vitse esurientes cibo charilafcis bic aflicitur moerore tribulationis. Sex hebdomada;
reficere; jaslitiam sitientes Scriptura; fluentis pota- gunt aetates bominis, id est infanlia, puerilia, udote-
re; sauctilate nudos vhiutibus vestire : in vitiis et sceniia, juventus, senecius decrepita. Quadragesimus
errore vagos in hospitium sanctae conversationis dies est Yetus et Novum Testamentum. Per quatuor
suscipere; niorbo iniquitatis infirmos confessione ^" enim accipiunlui- quatuor Evahgelia, per deceffi
visitarej carcere malse consuetudinis inclusos poe- vero, decein pisecepta iiitelliguntur; quater autein
nitenlia redimere: deinde hsec eliam corporaliter decem sunt quadraginta. Sex Dominica; surit, sex
primis impendere, praecipua opera Evangelii, id est (Maltk. xxv), Esu-
CAP. XLIX. De Quadragesima. rivi et cibaslis me. Silivi, et dedistis mihi polum :
Annus quatuor tempdribus, seilicet' vere, mstate, Nudus et veslistisme:Infirmus, el visilastis. lncar->
autumno, kietne volvitur, et p.er trecentos quinqua- cere, et redemistis.
ginta sex dies completur. Sieut ergo ab aliisrebus, CAP.LI. Dominica quinla a Sepluagesima.
ila a diebus decimas damus, dum >quadraginta dies Dominica quinta a Septuagesima quinfam selatem
jejunamus, yt quidquid quaiuor temporibus contra insinuat, qua populus decaptivitateremeabat. Ideo
decem prsecepta Dei egimus, his quatuor denis die- bac Dominica responsorium : Pater, peccavi (Luc:
btts corrigamus. Est el aliud : homo subsistit ex xv), canlalur, et Evangelium in Sabbalo de prodigo
quatuor elemeiitis. Lex autem in decem proecepUs, filio recitalur, quia sicut ipse ad patrem, ita popu-
(128) Esfque ita i'n couciliis dciinitum.
 659 HONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 600
lus ad patriam tunc reverl.eba.tur. Haecetiam Domi-- A . interrogat si diabolo renuntiaut, ut per hanc abre-
nica sccunda Quadragesimae dicitur, quia gentilis3 nuntiationem dominium Christi subeant. Omnis
populus per do.ctrinam legis, et Evangelii, et Chri- quippe horao, quia in originali peccato nascittir,
stianus populus poenitens per fitiem, et operationeml diaboli dominio jure ascribitur. Cujus jus fideles
vel per du.opraeceptacbaritatis ad DOininumPatrem,, effugiunt, dum Christi jugo se subdunt.
ut prodigus revertitur. CAP. LVII. De operibus.
CAP. LII.; De viediu Quadrngesima. Dominica Operibus quoque diaboli renuuliant, quae quac- -
e Lwiare. i dam spiritus, qusedam caro ejus instiuctu perpe-
idedia Qnadragesima illud tempus innu.it, quo> trant. Spirittts, ut est"superbia, inanis gloria, ira,
Cyi-uspopulum abire permisit, Hsec ei.iim septimat et talia, caro, ut est fornicatio, ebrietas, et his si-
Dominica a Septuagesima eognoscitur. quia postl milia.
septuaginta annos populus a captfvitate ad Hieru- CAP.LYIII. De pompis.
saleni revertitur. Unde el eongrue officium de Hieru- Pompis eliam diaboli renuntiant, quoe sunt spe-
salemilla.di.e cantatur. Nocfcurnalevero officium de. cfacula, ludi, cborese, ornatus vestium, vel aliarum
liberatione ejusdem populi de iEgyplo agit, et no - rcrum, et quaeque superilua.
strani liberalionem designat, qua septima aetate de, B ' CAP.LIX. De ficle.
bqe iuundo liberaMmttr, Sex quoque sunt mundi[ Beinde de iide Pafcriset Filii et Spiritus sancti
aetates, quibus hic homines vivunt, septima quat iuterrogantur, sine qua nemo Deo pJaceie iegilur,
mortui.in sepulcris requiescent, post banc confessionem diabolus exsuffiatur, ut Spi-
CAP. LUI, De scrutinio. ritu sancto habitaculum in eis condatur.
Quod hac septimana scrutinium agitur, ha;c cau- CAP,LX. -Decrttce.
sa vi.de.lur.In captivilale positi semen siiuni genti- Tunc fi'ontibus corum cruce impressa quasi si-
bu.s niiscu.erunt, reversi vero injustos sacerdofces , gillo dsemonibus obsignalur, et domus Dei contra
habuerunt. Unde Esdras et prophetse diligenler ge- bostes munitur. Ideo autem uon alio signo, quam si-
nealogias.scrcitaft sunt, et Judseos a gentilibus, sa- gno crucis contra diabolum utimur, quia per hoc
cerdotes a Judseis segrcgaverunt, Ita et nos bac signura se victum confcremiscensmox effugatur.
hebdomada oedentes ab incredulis segregamus, et Crux autem ideo fronti, ubi sedes est verecundise,
eos nostrae religiorii assignamus. Scrutiuium a scru- imprimitur, quia Christum crucifixuin se non eru-
tando, i.dest ab inquireiido, vel discutiendo dicitur, bescere confiienlur.
quia fidcs baptizandorum inquiritur, vel discutitur. ,ru CAP. LXI. De sate.
Cuteckumenus, audiens vel iuslructus dicitur, qtti Tunc per orationes in unitatem Ecciesise recipiun-
anie bapiismum fidem et Ch.rislianam religionem fur. Per salis gustumdoclrinse, et sapientia; condiun-
audit, qu.a eum sacerdos instruit, qualiter post ba- tur. Deinde exorcizatur diabolus, ut reec-dat a sibi
pfcismavivere possit, Competeniesdicuntur baptismi contradicentibus. Seorsum autem masculi,.seiirsuin
petentes parvuli, vel muti, vel surdi, vel falui per ferainae, exorcizantur, quia convenit, ut ininus in-
petilionem fidelium catecbizantur, baplizantur, et telligentes Iiistoria, magis intelligsntes seorsum al-
per fidem illorum salvantur. Catecbizatio dicitur in- legoria iinbuaiitur. Unde ct Ergo malediclm, ler rc-
structio, exorcizatiovero adjuralio. peritur, quia per fidem Trinitalis diabolo resisii
C.ir, LIV. De quarla feria. innot.escilur.
CAP.LXII. De stjmbolo.
Propler tres causas fi.tscrulinium in quarta feria :
su-
piimo, quia quarta feiia cum sole et luna sfcellae Cum vero symbolum et Dominieam orationeni
creatce in ccelo ponuntur, ita et bac feiia qtiarla fi- per capita eorum dicit, quasi templum Dei contra
deles Cbristo soli et Ecclcsia; lunae.additi, et stellse daemones munit.
ccelo ascribuiifcur- secundo, quia quarta setafcetem- CAP.LXIII. Desalivu.
pbim Domiiii aedificatur, ita et nunc quarta feria in D - Qtiod cum saliva aures et nares tanguni, boc si-
tit de ore ejus fluens per au-
baptizandis templum Deo prseparatur ; terfcio,quia gnificat, doctrina, quse
res ejus intravei-at, suaviter etiam rcdGleat, quam diu
quarfa feria Cbristus pro Ecclesia a Juda Judseis est
proditus, ila ipsi quarta feria assigiiantur surgere spiriium naribus trabat.
in Chrisli corpus. CAP. LXIY. De lumine.
CAP.LV. De infantibus. Post hsecab acolylho, qui est accensor luminuin
Primo infantes adjanuam ecclesise deferunlur, et catecbumeni illumiiiantur, ut tenebraepeccatortim et
masctilis a dextris, feminjs a siuistris statutis. Ab csecltas erroris exptilsse lumine inlelligeniise illu^
acolytho nomina scribunlur eorum, quiaper lidem, strautur, Deinde Evangelium a diacono super eos
quae est janua qua in Ecclesiam inlratur, et cujus- legitur, quia Evangelica doclrina eis pr.oppuitur.
tjue fidelis nomen in coelo nominatur. Et virililer CAP.LXV. De inlroduclione.
Eigenlesa dexlris Dei in judicio statuentur, eflemi- Post hoc ab osliario ordinatim introducuntur,
pate autem viventes a sinistris pouentui'. quia completo Evangelio ab ostiario Spiritu sancto.
CAP. LVI. De fcnunliutione. per ostiuni Christum in aulam coeli inlrodiicunlur.
Deinde exoicista, cujus illud proprie officium est, Hoc scrutiniunj septies aijte Pascba agilur, quia
 661 GEMUA ANffi.fi.. LIB. lil. f.62
Iioc rife per seplem dona Spirilus sancli perficiiur. A neiii Christi egimus, quia "hoc lempore populum
CAP.LXYI.De.stalione. Dei ab .[Egypiiis affiicttim agnum in significatione
Postquam introdueti fuerint catechumeui, sunt Christt pro eis immolatum. et Pharaonem in plagis
masculi in Austro, feminae in Aquilone statuendi, contritum noviffius.
-quia videlicet fortiores contra sestum tempeslatum GAP.EXXl. . De Sabbato anle diem Palmarum.
sunl ponendi, infirhiiores sub magisterio erudiendi, Sabbatum liujus septimanse ab officio vacat, quia
deinde qualuorleetiones leguntur, quibus ad quatuor apostolicus hac die mandatum celebrat, cum in
Evangeliorum prsecepta imbuuntur. Unde mox qua- ccenaDomini ob niagnitudiriein officiiboc agere ne-
tuor inilia Evangelii recitantur, quibus a quaiuor
queat. Haec vero dies ideo non ofiiciatur, ut Eccle-
partibus niundi ad coeli palatia evocantui-. Tunc sia caput suum in boc ministerio imitetur. Hac
cluoinfanles, unus emasculis, alter e fcminis, ab
quippe die Jesus in Betbaniam venit, in domo-Si-
acolythis in sanctuariuro. deferunfcur, quia de ulio- moiiis reeubuit, et Martha niiuistravit. Msiria un-
tpie sexu, vel de ufcroquepopulo ad fidein evange- guenfco domum replevit. Simon dicifcur obediens, In
licam convertuntur. clomo Simonis Jesus recubuit, dum in Ecclesia sibi
CAP.LXYIL De n Credo inunum Beum. >.. obedienfce.reqtiiescil. Huic cum Martba ministra-
Credoin unum Deitm supar maschlos Graece, su- B
mus, dum exemplo sumini ponlilicis membris ejus,
per feminas Laiiiie deeantatur, quia per duas has sciiicet pauperibus vel fralribus, servimus. Cum
omnis iingua denotatur. Grseci quippe oinnes gentes Maria domujn odore
ungiienti replemus, quando
philosopbia prsecellebant; Romani autem omnibus studio iirtuluni Ecclesiam replere sludemus.
gentibus imperabant, Per Grsecam ergo linguam CAP. LXXII. Ddminica in die Palmarum.
sapieiites, perLaUnam accipiunlur principes. Grsece Dominica 'palmarum itlco dicitur, qttia bac die
Uaque et Latiue fides canitiir, quia omnis liugua turbce Doinino cum palmis obviaverunt, et eum
Domino confitebitur. llis lite pefaclis de Ecclesia
triumphantem-laudibus exceperun!, Significat au-
exeunt, quia mysteriis Christi interesse, uec inter tem quod nos per absUiienUain vilia jam vicimus,
filios Dei computari poterunt, qui adliuc in Cbrisfco et iiunc cum
palma victorise Christum ad nos vc-
jpegnanle non sunt. uienlem excipimus. Cum processioncm hae die fa-
CAP.LXYIII. De duabus leciionibus. cimus, qtsasi Christo ctini puesis obviam imus. Pas-
Duselectiones ad missam leguutur, quibus cate- sio vero ideo hac die
legilur quia agnus pascbalis
chumeni ad doclrinam utriusque Teslamenti, vel
pro nobis iiiimolandus hac die includebaiur. Hac
ad operationem gemina; dilectionis in.slruunlur. dic filiiisrael Jordanem siccis pedibus ti'ausierunt,
Duae enim lectiones conveniunt baptizandis, ct jain et cumC
triumpho terrani repr.omissionis iritraye-
baptizatis, ut videlicet baptizandi ad vineseBoniiiii runt. Hsec seplimana ideo major appellalur, quiaob
culturam quantoeius currant. Baptizaii aufcera in- maxima officia insignis liabelur. Htec etiam bebcio-
coepium opus exp.leant, quatenus cuni cseco nafco mada indiilgeniim dicitur, quia in ea pcenifce.ntes
se-ternumlumen recipiaht.- Seniel tamcif Fleciamv.s absolvuntur.
genua dieilur, ut iu unitatein ildei congregentur. CAP.LXXIII. De feria sccundu et terlia.
AP. LXIX. Be Sabbato.
Feria secunda et tertia, duse lectiones leguntur, ut
IIJ S.abbato duse-.nihilomiiius leciioiies propfccr
camdem causaul Jeguhlur, et ut in requiem, quod. in Nativitate Dotuiiii ad missam, quia passio Chri-
sabbafcum dicilur, feslinare conentur, quia et in sti a lege et.proplietis-prseuunlialur.
iioc Sabbalo scrutinium agifctir. CAP. LSXIV. De feria quarta,^
CAP.LXX. - De Pussione Domini. Feria qualia Christus pro duobiis popuiis tradir
A Dominica Passionis Doniiiii usque iu Pascuaj tur. Ideo liac die duse iectiones Ieguntui-; ad utram-
GloriaP.atri in canlu iivterffiiuilur, quia Filius; qui: que flectamus jenaa.dicilur. quia ab utroque populG
cst tertia persona, passiouibus dehonestatus pro.p Cbrislus adoratur, in cujtis r.omine eoelesiia et ter-
nobis commemoratur. In Pascba auterii cantafur, D restria genua fleciete dicuntur. Tractus ideo habec
cum Christus per resurrectioneni glorilicatur. In: quinque versus, quia quinque vulnera habuil Cbri-
" hoc
tempore Jeremia.s prophela legitur, qui roaxiniep- stus, Hac die.^velum deponUur, quia in passione
ChristLpassionem et prsedixisse, et in seipso expres- Cbristiveluiii scinditur, et iBmiicitiainterDeumet
sisse cognoscitur. Ideo autem per duas bebdomadas. homincs solvilur.
passioncm Cbristi celebramus, quia pro duobus etS CAP. LXXV. De feria quinta.
a duobus populis passum prsedicanius. Per duas; Feria quinta ex quafuor eausis celebris habetur.
cniin seplimauas Yetus et Ndvum Testamenfum si- Hac die criminosi ab Ecclcsia ejecti recipiuntur;
gnificamus, quia vetus euin passurum, novum eumi hac die chrisma et oleurii conficiuntUr ; liac die Do-
jam passuni iiuntiare non igndramus. Duo quoque. miiius mandatuin feclt; hac die, cum discipulis coe-
tempora, uuuni ante legem, aiiud sub lege deno- nans, corpus suum iradidit. Hsec dies indulgentia;
tantur, quibus Christus a patriarchis figuris, a pro- appellatur, quia bddie poenitentibus a pasloribus
photis Seripiuris passurus prfenunliabatur. Ideo Ecclesise indtilgentia datur, et criminosii peracla
VCJo hoc tcmnore cum jejuriioi-uni afilictioiie passior: posiiitenlia, hodie in Ecclesiam iutroducuniur.
 033 HONORIIAUGU.STODUN.OPP. PARS lil. LITURGICA. G6I
CAP.LXXYI-c-tLXXVif. De poiniteniibus. A uncti denominantur, et coliaeredes regni ejusassi-
'__
Quod autem Ecclesia criminosos de Ecclesia se- gnanlur. Hoc ex lege exordium surapsit, qua Doini^
cludit, formara a Domino aceepit, qui Adara pee- nusMd);sihoc expurissimo oleo et balsamo compo-
cantem mox de paradiso ejeeit, poeniteiiUsesubegit, nere prsecepit. Iloc quoque arca testamenti et taber-
unde et adbuc pcenitenUbus septem aniii pro satis- uaculum dedicabantur, cfcAaron summus sacerdos
factione dantur, quia bumanum geiius septem mil- vel rex consecrabantur.
libu.s annorum inhocexsiliodamiialuj', Adam longo GAP.LXXXI. De oleo sancio.
terapore pcenitenUam in exsiJio egit, deiude ad in- Aliud unguentum secuiidam legem fiebat;, quod
"

fernalem carcereiu descendit, usque du.m Christtis.. sanetum dicebattir, quo reges lantum et sacerdotes
verus Pontifex eum sua passione absolvit, et eum iingebantur, pro quo hodie oleum sanctum conse-
paradiso restituit. Quoci pceniteiites per ecclesias cralur. Et quia Chrisfcusrex et sacerdos in mundum
vagaiitur, per hoc Caiu imi.tantur, qui, postquam venit, et fideles sua niembra esse voluit, ideo hoc
fratrem oceiuit, vagus ct profugus in terra fuit olcp laniuni reges ct sacerdotes ungimur, cbrismate
(Gen. i.ii). Quod in laueis veslibus.vel ciiicio poeni- in templo Deo dedicamur, et hoc in fr.oritibus, re-
tentia agilur, de Job accipilu.r, qui paenitentiam in, gno ejus assignamur. Balsamum bene redolet, oleum
favilla et cinere egit, .et se sacco. operuit (Job,_xvi, B
R vero lucet, His nos uncti debemus fide redolere, bo-
xxx, XLii). Simil.iter Ninivitse se in cinere prostra- nis actibus lucere. Et quia niembra regis et sacer-
verunt, ct se cilieiis operuerunt (Joan. m). Quod dotis Christi sumus, debemus mores noslros re-
eomam efcbarbaffi nutriunt, de Joseph vel David ac- gere, et nos ipsos Deo sacrificare.
ceperunt. Qtiod ter-rsepros.erntintur, designat quod CAP.LXXXII. De oleo infirniomm.
peccaiores cuni hoedisa sinistris iu judicio in infer- Oletiffi infirmoruffi hodie etiam benedicitur quod
iium traduntur. Baculus peregrinationem designat, ex Evangelio accipitur, Dominus quippe apostobs
quia se a regnq Bei alienant. Designafcefciamcorre.-r oleoinfirmos ur4gere doeuit, et Jacobus apostolus
plioiiem, per quam reditur ad Ecelesias communio- Jioc fieri scripto prsecepit (Jac. v). Ideo autem non
nem. Hodie per episcopum in ecclesia introducun- ex alio liquore nisi ex oleo istse unctioncs confi-
tur, quia iatio-poeiiifcensper Christura in paradisum ciuntur, quia oleum misericordia dicitur, et Ghii-
iniroducitur.. Quod recepti crines tondunt, vestibus sfcusesprimilur, cujus misericordia nos salvavit,
mtindis se induunt, designat quod multitudinem qui infiriiiitates noslras ipse portavil, Ideo clnisma
peccatoruni deposuerunt, et vestes virtutum jam in- -in loco, ubi pax datar, conficilur, quia per christun.
duerunt, De Joseph autem est boc acceplum, quod _ cuncta in cceliset in terris pacificantur.
de careere sublalus tonsus. est;_ et balneatus. et v&= CAP. LXXXIII. De ampulla.
siibus jucuuditatis decora.tus. Dum ampulla cum oleo clirismali ad altare de-
. CAP,LXXYIII. De excominunicalis.. fertur, syndone alba cooperifcur, lumcn ante porta-.
Quoci E.cclesiapeccahtes de Ecclesia ejicit, poeni- tur, duo presbyterj, unus cuni ineenso , alier cum
tenlesiecipit, superbos autem et rebellcs excommu^ cruce diacqno in medio curii libro Evangclii deam-
nicat, et non pcenitentes indignos sepulfcuraindiCat, bulante prseeuut, super quos alii pallium ferunt,
iterum a Douiino formam accep.it, qui peccantem duo eos cum cantu deducunt: per boc progressio^
honiinem de paradiso expulit, sed pcenileiili coelum nem populi Dei imilantur, qui in figura Christi et
aperuit, diabolum vero superbientem et rebelleni Ecclesise per desertum gradiebanlur. Quilumen
excommunicavit, et de coelo, atqu,e eoelesti Ecclesia portat exp.riroit angelum qui columnamignis anle
segregavit, t quia pceniientia non flectitur, nun- popiilum fei-ebat. Presbyter cum inceiiso est-Aaron
quanl recipitur. Igilur poenitentes per gratiam sal- cum sacerdotali tburibulo. DiaconUs cum Evangelio
vanlur, excoinmunicati superbieiites di.abol.oincor- est Moyses cum legis libro. Presbyler cum cruce
porautur. est Jesus, qui et Josue cuni scripto. Sindon munda
CAP.LXXIX, rJ5epmnitenlibus, j) est arca, Chrismalis ampullaest urna cum manna.
D
Quod poeiiitentes feria quinta recipiuntur, haec Quod super eos portalur pallium est taberiiacultim
causa videtur. Feria quinta Deus pisces et aves de vel nubis obumbraculum. Hoc lotum umbra fuit, et
mari creavit, et pisees in fluclibus, reliquas aves verilatem prsenotuit. Qui lumen ante porlat, Joan-
in aera sustulit; per pisces avari, curiosi, affialo. nes Baptista, qui lucerna lucens et ardens anfe
res mundi inlelliguiilur; per volucres cceleslia desi- Christum erat. Diaconus, qui inter duos incedit,
derantes accipiuntur, Illi ergq ufcpisces in imis re- estChristus, cjui in medio Moysis el Eliseapparuifc.
linquuntur, isli ut volucres ad coeleslia sumuntur Pallium, quod eos operit, cst nubes lucida, quse il-
In finequintse setatis Joannes-quoque Baptlsta ve los obumbravit. Oleum cbrismalis in ampulla est
uit, poeuitentiam docuil, peccatores regnum coe- divinitas in carne huniana. Sindon munda. conver-r
torum per vim rapere ddcuit; Ideo Feria quinta hsec satio sancta. Ampulla cooperta est anlequam ad alr.
Ecclesia agit. tare ferafur, oblala ad aram discooperifcur, quia
CAP.LXXX. De chrismate. Christus ante passiouem suam in carne latuit; iu
Hodie etiam chrisma, quod unclio dicitur, couse- ara crucis infirmitas carnis ejus quasi nutia patuii,
tvatur, per quod fidcles a Christo Guristiani, id est, posl mortem cius divinitas manifcsla claruit. Deinde.
 G85 GEMMAANIMJE. LIB. HI. 6S6
ampuila parlim coqperilur, partim denudatur, et A stitia decidimus. Quia eiiini cccidit coroua capitls
salutafur, quia nudum Cbristi latus.a Thonia pal- nostri, veiiifur ia luctum chcrus noslri : pj-imo
patur, majestas latens adoratur. Deinde ampulla qtiippe canittir, Gloria Patri, ad versum Deus,in ad~
tota cooperitur, rie amplius videatur, et tamen juiorium : secunclo ad psalmum Venile: Tcrtio ad
eooperla saluiatur, quia Christus ia gloria assumitur, bymr.um : nonies ad psalinuin : ter ad responsoria
et tamen uon visus ab omni populo veneralur. et gloria sonat in Te Deum landamus. Et iterum in
CAP.LXXXIV. De Cmna Christi. versu,- Deus, in adjutoriutn. Deiude quinquics in
Hsee dies et Cxna Domini vocalur, quia hodie psalmis : et iterum in hymno, et ad Benedicltts, qua?
Domiuus cum discipulis suis coenasse traditur, coiisidcralse iiunt viginli qualuor hoi-se, pro boc
quando legalem agiium ipse verus Dei Agnus com- cautu Iselitia; deflemus exstiiicliim Solem justitiae.
edit, et sic finem legi iniposuit. Corpus suuni tradi- CAP.LXXXYIII. Qttare invitatorium non canieiur,
dit, et sienovam legem inchoavit, nosque per hoc Inviialorium non canlatur, ut conveutus mali
sibi incorporavit, Hoc autem ideo fecisse creditur, gnantiura devitandus admoneatur, quia Judai ad
quia bodie agnus a filiis Israel in iEgypto ad vespe- versus Christum in unum convenerurit, et consilium
rum inimolafcus legifcur. Hodie quoqtie pedcs clisei- super Dominurii glorise fecerunt. Jube, Domne, bene-
pulorum lavit, dcsignans quod nos, qui ullima B dicere, et Tu aittern, Domine, ideo non dicitur, et be-
membra sua sumus, a soruibus peceaiorum abluit. nedicfcionon datur, quia paslor noster recessit, qui
Qiiod auteni nos excmplo ejus mandatum hodie fa- benediciioiiem dedit, Arietes quoqtte gregis Dei-a
.pimus, nos membra ipsius esse, ef in charitate de- lupis dispersi suiil, qui pastores Ecclesia; fuluri fue
bcre vivere, ad memoriam reducimus. rant. Per Jube, Domne enim inlelliguntur ad prsedi
CAP.LXXXY. Quod t Gtoria in excelsis i canta- cationem euntes; per Tu autem, Domhie,-de proedi
tur ad chrisma, catione redeuntes. Et quia his diebus nec a Chrislo
Hodie Gloria in excelsis ad clirisiha cantatur, ad prsedicationem mittebaiifur, nec ad eum revcrte-
quia angelicus chorus de reconciliaiione pceniten- Jiantur, ideo neulrum dicitur : lectiones vero non
tium et unctione eredenlium lsetatur. Ad teiiiuni legendo sed lamcntando recitanlur, quia sicut rex
Agnus Dei non Dona nobis pacem, sed Miscrere v.o- Josias el Jeremia, sic Chrislus rex nosler cccisus
bis, caiitaiur, ct pa-x non dalur, quia Judas osculo ab Ecclesia deploratur. Campana; non snnanl, pcr
pacis illunl tradidit qui vera pax nosfcrafuit. Yesfces quas prsedicatores designantur, qttia bis diebus non
solemnes, id est, dalmatica et subtile hodie poiian- solura iacuerunl, sed et veritoteni negaverunt. Si~
tur, quia poenilenies ad missas sanctitalis vestes re- gnum per sonum tabulse datur, per qttod terror ac-
parantur, et chrisma alque oletim baptizandis, C eitpitur, quia riiagnus timor discipulis a Judscis in-
quasi coelestes vestes hodie prseparantur, satiebatur. Sonilus ad Bcnedictus est signum Judoe,.
CAP.LXXXVI. De nndaiione atlarium. cviioBominum' tradidit, dicens : Ave, Rabbi (Mattli.
Hodie altare denudatur, et in die terlia velafur. xxvi). Clangor Ktjrie eleysoncanentium est tumullus
Aitare est GhrisUis, vestimenfca sunt aposloli. Et Jesum comprehendeiitium. Quod sequilur sub si-
quia iilihodie, relictoChristo, fugerunt, quasi altaj-e lentio in tenebris, designat, quodvdiscipuli trepida-.
iiudum reliquerunt. Tcruht in oceullis.
CAP. LXXXYII. De [uminum exslinciione et mtinero CAP.LXXXIX. De Parasceve.
eortim, Parasceve Graece, prmparaiio Latine dieitur. Ja-
Ilis Iribus diebus sepulturam Domini celebramus. d;ei quippe, qui inter Grsecos dispersi eranl, hac die
Tres auteni dies el noctes sepluagiufa duabus boris prseparabant, quse in Sabbato necessaria fuerant,
eompulamus. Et ideo totidem lumiua exstinguimus, ij'eo oninem feriam sexlam Graeci parasceve nomi-
quia lumen verum his diebus exstinctum lugemus; nabant. _Iu Jiae ergo die occurrit solcmnis dies Pa-
et septuaginta duorum discipulorum tristiliam ex- scbseJudseorum quo solebanl immolare agnum. Hac
primimus, quam de seterni diei, et Solis justitise oc- eadem die Ghristum Dei Patris agnum occiderunt,
"
casuhabuerunt, cujus horsefuerunt: Uibushoris, sci- et bac liostia Pascbale festum celebravei-unt. Hac
licet abhorasexla usque adrionam, fuerunt lenebrse, etiam die de ^Egypto educti sunt, et hac eadera die
quandoChristuspependitincruce. Hastres borastrk de inferno redempti sunt. Sexta namque die Deus
bus noctibus reprsesentamus,-quas luminum exstin- hominem condidit, sexta setate, sexta feria, sexta
Ctione obscuramus. Per diem, qqia sole illttstratur, hora eum redemit. Itleo liac die missa more solito
Ghrislus; pernocteni, qusealunailluniinatur, pi'seseiis non celebralur, quia Christus verus saeerdos hoslia
Ecclesia; per duodecim lioras diei ve! noctis, duode- bodie pro.Ecclesia immolalur. Officium hodie a le-j
cini apostoli accipiuntur, qui et Qlirislo diei, et ctione inclioattir, quia olim oranis missa a lectione
riocti Ecclesise obsequuntur. Quia ergo diei et no- incipiebatur. Hoe auteni ideo liodie observatur, quia
Ctis viginti qualuor hora; computantur, ct quia in passio Christi, quam missa designat. bodie comme-
fsslivis noclibus vigihti qualuor, Gioria Patri can- moratur. Titulus, qui est Jecfcidniscapul, itleo non
tantur, ideo viginti quatuor luriiina iu his noctibus pi-onunliatur, quia caput Ecolesise bodie amputa-
iiiuminautur, quoeper singula cantica exstinguimtts, tur. Duselecfcionesleguiilur, quia Cliristus pro duo-?
fi.ii?.. moj-e-apostolorum, pro occasu veri Solis mo; buspopulismoritui'. Quod a Jege et prophcfis pj'02-<
C67 IIONORIIAUGUSTODUN.OPP. PA-RS III. LITURGICA. 668
dicifcur, unde et una lectio a lege, alia a propbetia A laribus. Pater nosler. Libera nos, quwsumus,Domine,
legitur. dicuntur, quia Christus tribus diebus sepultUs oc-
CAP,XC. De traciu < Dominc, audivi, > et qitare cultatur, et tali modo olim missa ab apostolis cele-
quatuor tantum verstts kabeal. brabalur.
Tractus, Domine, uudivi, quatuor versibus insi- CAP.XCVIL-De dttabtts noclibtts.
gnitur, quia quatuor elementa Christi passione pur- Duas noctes et-unum diem fuit Christ.us sepulfus.
gantur, et quatuqr cornibus crucis quatuor partes Duaejiocfes significant nostras duas mortes, scilicet
mundi salvantur. Qui ideo inter coelum et tei-ram anima; et corporis. Dies vero significat suam mor-
suspenditur, quia per ejus passionem coelum et tem, quse fuit lux nostrarum morfium, Iiseese no-
terra conjungitur, et totus mundus ejus sanguine slris mortibus ut dies noctibus interposuit, et am-
templum Deo dedicatur. . bas expugnans repulit.
. CAP.XCI. De Tractu e Eripe nte, Domine. s CAP.XCYDI. De qv.adraginta koris.
Tractus Eripe nie proprie Cbrisli passionis certa- Quadraginta horas fuit mortuus, ul quf.tuor par-
men exprimit, ubi Obumbra caput meum in die belli tes mundi in Decalogo legis morluas vivificaiet,
dicit, pro quo oliffi : Qui kabitat, cantabatiir propter Ideo bis noctibus tres nocfcurnicum novem Lectio-
versuffi. Super aspidem et basiliscum ambnlabis, et B nibus, et responsoriis canuntur, quia tria genera
conculcabis leonem et draconem (Psal. xc). Quia bominum ante iegem et sub lege, sub ejus teinpore
diabolus, qui eum post jejdnium ut draco tentavit, jiiorientiuni, ab ipso redempla novem ordinibus an-
liodie eum ut leo nianifeste invasit. geioruffi coujunguntur.
CAP.XCII. De passione Domini. ', CAP.'XCIX. De Sabbato sanclo.
Post passionem Christi crucifixus oeulis nostris Sabbafcumdicilur requies, idco istud Sabbatum
reprsesenlatur, quem Ecclesia imitari adhorlatur. sanctum dicitur, quia sicut Deus septima di.e a!>
Infra passionem pannus discindilur, quiaa militibus omni tempore, ita Christus Sabbato.post laborem
veslimenla Christi dhidebautur. passionis in sepulcro requievisse legitur.
CAP.XCIH. De veste Domini. CAP.C. IDc novo igne.
Yestis autem inconsutilis non scindilur, sed sors Hodie totus ignis exstingtiitur, c-t hovus dc cry-
super eam mitfitur, Hoc significabat, quod hseretiei sfallo vel silice reaccenditur, quia in morle Cbristi
et schismatici Ecclesiam bseresibus scindere nite- tota legis observantia sopitur, et lux novae legis in
bantur, sed uuitas catholicse fidei scissuram noa resurreclione Christi aperilur. Novus ignis est nova
paliebatur. Christi doctrina. Crystallus perspicua, est Cbristi
CAP. XCIY. De igne. ^ caro in resurreclioneperlucida. Ignis dc crystallo vei
In Romana Ecclesia bora sesla ignis exstinguitur, silice excussus, estsphitus deChristo fidelibus fusus.
et noii3 reaccenditur : quia sol bora sexta lumeii CAP. CI. De cereo.
suum mundo abscondit, quod hora nona reddidit. Hodie cereus beuedicitur, et de novo ac benedicto
CAP.XCY. De orulionibus pro omnibus ordinibus.
igne ab initio cousecrationis accenditur.- Ccrens ab
Peiiecta passione oraliones pro omnibus ordini- " iiiitio accensus, est Chrislus ab biilio concepfioiiis
bus dicunlur, quia Chrislus pro omnibus gradibus
Deoplenus. Duo cerei infra consecraUonem, ab igne
et populis crucifigitur. Dominus vobiscum, quod benedictl cerei iiluminantur,
designans quod proplie-
est officium sacerdolis, reticetur, quia sacerdos tse et
apostoli a spiriiu CJiristi illuminantur. laeo
noster hodie occiditur. Ad siugulas orationes genua duo,
quia doctores Christi gemina dileclione"ardent,
flecfimus, quia omnes nationes Christo genua cur- verbo et exemplo lucent,
vare deinonstramus. Pro Judseis ideo non fiectimus, CAP.CU. \De annis incarnationis Domini qui
quia eos irrisorie genua liodie Domino flexissB si- scribuntur in cereo.
gnific3miis, quod fidelibus devitandum insinuaraus. In cereo scribitur annus Dpmini, quia -Christus
Deinde crux ad salutandum producitur et tribus est annus acceptabilis Domini: cujus menses duo-
modis canitur, quia, dumChristus crucifigitur, titu- decim apostoli, dies omnes electi, horse baptlzati
lus tribus linguis Hebraica, Grseca et Latina scribi- pueri. Cereus etiam coluninam ignis exprimit, qu;e
tur; Popule namque meus pro Hebrsea; ugios , populum Dei deJEgypto exeunte prsecessit, Diaco-
Grseca ; sanctus Lalina canfalur; quia Hebraea ma- nus, qui eam consecrat,. esl angelus, qui eam.por-
teroninium linguarum, Grsecadoclrix omuiunfiih- tabat, Ccreus ante neopbytos porlalur ad bapti-'
guarum, Lalina impeiatrix oinnium|linguarum prae- smum, quia columna ignis ferebalur ante populum
dicatur, etab his omnibus Christi passio collaudatur. ad mare Rubrum, quod praeiigurabat baplismuni,
CAP.XCVI. De cruce Domini. sicufc scTjptum est, Omnes baplizaii sv.ntin itube ct
Deinde crux denudatur, et salutatur, quia sicut tnari (I Cor. x). Cereum benedici Sozimus papa
Cbrislus lunc in cruce ab incredulis deludebatur, constituit, sed Ambrosius episcopus benedictioneia
ita nunc a fidelibus humiliter adoratur. Et nullus compqsuit. [Item Prudentius et Eiinodius Ticinensis
sapiens crucem, sed Christuin crucifixum adorat, episc. ] Cei-eus in octava Paschae popuio distri-
truccroianien venerando salutat, Super corpus Do- buitur, quia Christus in resurrectione ultima fidcli-;
Jj.jhl li-es articuli, scilicct Orcmtis, prmceptis scdu- bus in prsemio tribuelur.
009 . GEMMAANULE. -- LIB. IH. , G70
CAP.CIII. De Leclionibus. A De secunda leciione.
InEcclesia sunt duo ordines, sapientes scilicet, et ^Secunda lectio, Factuni est in vigilia mattttina
insipientes, Per Lectiones, quse ad Missam in die le- (Exod. xiv), intelligentes per allegOriam imbuit, qute
guntur, sapientes instruuntur. Quse in nocte ad iEgyptios in roari submersos et Hebrseos salvatos
matutinas leguntur, insipientes imbuuntur, unde et dicit, desighans peccata el clsemonessiibmersos, fi-
exponuntur. Ideo hodie Lectiones tono nocturnali deles vero in baplismate salvatos, unde et cantus
Ieguntur, quia convenit insipientibus, videlicet ca- victorise, Caniemus Domino, mox sequilur, quia
techuffienis adhuc in ignorantia positis. Titulum ad boste devicto populus ereptus Isetalur. Sacerdos iu
Lectiones non proiiuntiamus, quia neophytos adhuc oraiione precatur ut sicut illi ab /Egyptiis, ila isti a
in frqntibus eqrum.adregnum Dei rion signatos si- dsemonibus liberenlur.
goamus. Tiluli ideo in lectionibus recitantur, ut De tertia lectione.
asctores coelesljs doctrinae, et cives siipernse Hieru- Tertia lectio, Ajjpfeltendent seplem mulieres (Isa.
salem cognoscantur. Sed quia neopbyti illius civi- iv), provectos pcr tropologiam mores inslruit,- qui
talis eives adliuc ignorant, ideo Jectores titultim per Clirislum eos sapieutes intelligentes, consulfcos
Hiinime pronuntiant. fot-e scientcs, pios Deum tiirientes roonefc.Sordes fi-
CAP.GIY. De quaiuor Leclionibus. B liarum Sion Uivabil Dominus
spiritti judicii, et san-
Quatuor autem lectiones per qualuor hujus diei guinem Jenisalem spirilu combuslionis (Isa. JV),
sacramenta leguntur : et quia quatuor genera fide- quia quod Ieve est lacrymis lavatur, quod grave
lium, scilicet shnplices, hiielligenies, provscti, sa- igne durae poenitentise exuritur. Hanc eliam Canti-
pienles, qualuor nominibus erudiunlur, videlicet per cum sequitur, quia bonos mores seterna lsetitia se-
historiam,. per allegoriam, per iropotogiam, per quitur. Saeereos orat utpost praesentia seterna bona
anagogen erudiuntur. percipianl.
CAP.CY, De prima Leclione. De quarta lectione.
Prima lectio requiem Chrisli in sepiilcro exprimit, Quartalectio,Ilmc est kwreciitasservoritmDei (Isa.
et nobis selernam requiem per. baptismura reddidit, LIV),sapientes per anagogen ad coelestia coniem-
ct sicut Noe primse aetati per diluviiim requiem bo- planda ducit, quod cceluni servoruni Dei bseredila-
minibus tribuit. Sicut enim Deus die septima ab tem dicit. Hancduo cantica sfiquuiitur, quia in illa
omiii opere requievit, ct Chiislus Sabbato in sepul- iisereditate cum corpore et anima gratulabilur.
cro quievit, ita Ecclesia in septima selate ab omni Iterum de prima lectione.
labore ut Cliristus cessabit. P In prima lecfcioneaudiunt cateebumeni quod ad
De secunda Leetione. gaudia. paradisi sunt conditj, sed sponte sub pec-
Secuuda lectio regeneralionem Ecclesise insiuuat: cato vcnundali. Ideo cautus bahc lectionem non
quse transiluni populi per mare Rubrum narrat. secjuitur, quia homo'de gaudio in luctnm traditur.-
De lertia Leclione. De secunda leclione.
Tertia Cliristi et Ecclesia; conjunclionein innuit, In secunda Iectione doccntur quod sicut Deus
quse septem mulieres virum unum apprcbendisse populum olim de servitio Pbaraonis per mare Ru-
dicit. Ecclesia namque septem donis Spiritus sancti brum eripuit, ita eos de dominio diaboli per.ba-
repleta est,uni viro Christo copulata. ptisma eripit. Ideo cantus sequitur, quia gaudium
De guarla lectione. eis redditur.
Quarta cwtesteregnum denuntiat, quod Ecclesia sibi De terlia lecltone.
dari a Christo sperat.Dicit enim : Hwcest kmreditas In tertia Iectione sacramejita Cliristi et Ecclesise
servorum Domini. iriibuuhtur, quia iu baptismo per sepliformein Spi-
GAP.GNLDe mensa labernaculi. ritum et sordes abluuntur, et saiiguinis pcccata pur-
Mensa in tabernaculo Dei erat quatuor pedibus gaiitur,
fulta, per qusm (lesignatur sacraScripfcura, qualuor D De quarta leciione.
supradicfcis nomiuibus "(cap. iOI) iiistrucia. Qiise In quarta lectioue bsereditas coelestis eis~ repro-
mensa hodie neopbytis proponitur, dum qualuorle- niiltilur,_quse pcr canlicum, Altende cmhim (Dev.t.
cliones instruuntur: primus pes est historia; se- xxxii), roboratur, Sacerdos vero orat ut hsec prp-
cundus allegoria; lertius tropologia; qaavtusana- hiissio firma fiat. Catecliumeni -aiilem prae gaudio
goge. Historia.est, quse res gestas narrat; allegoria, cantaht, Sicul cervus (Psal. xLi)'resonant, et sacer-
quaeper reffi gesiara aliud indicat; tropologia, quae dos postulat ut fontem vitcesilianl. .
mores instruit; ahagoge, qtise sensuni' ad superiora De canlico.
ducit. Cantica ideo canlantui', quia ipsi fuluri sunt in
CAP.CYH. De prinia leclione. baplismo de coelu centum quadraginta qtiatuor mii-.
Prima lectio,In principio creavit Deuscmlum(Geiu lium, qui cantant canlicum novum, quod nemo po-
fontem vitoedesiderai!t(Apoc.
i), per historiani simplices erudit, qua; primam bo- testdicere, nisi illi qui
minis creationem dicit, unde sacerdbs in oratione VII,XiV,XXl).
postulat ut in catechumenis Deus imaginem suani,
quam. primis hominibus cfeavit, restitual,
 '
671 HGNORHAUGUSTQBUM.OPP. PARS III. LITURGICA. G72
CA.P.GVIII. De duodecim lectionibus secundum k 1), Christi passionis et triduana; sepulturse ac re-
Romanos. surrectioiiis mcntionem fac.it, quoe Jonam in marc-
Secundum Romanara auctoritatem bodie duode- pi-secipitavit,et a eeto devorafum post triduum evs-
cini lectiones leguntur, quia baptizancii doctrina mitum dicit.
duodccim aposlolorum instruuntur, quia nova gra- Undecima leclio.
lia Spirifus Christi sunt iiluniinati, sicut cerei a Uiicleciroa,Scripsii Zioyses,legem Deirenatis pro.
riovo ig.ne et benedicto cereo accensi. QuaeJectioncs ponif, el in cantico, Atiende ccslum (Sup. cap. 107,
ad sacramenta Cliiisli el Ecclesiserespiciiuii, efcniy- lect. 1), siipernam vilam promittit. -
steria buius festi saucfcievidenter panduht. Dnodecima lectio.
Prima leclio. Buodecima, Nabv.cliodonosorrex (Dan. III), bapli-
Prima quippe, Iit principio (Gen. i), hominem ad sma exprimit, in q-jo Spii-itus sanclus sic peccaliini
iniaginem Dei creatum dicit, quam amissam botlie exslinguit, sicul angelus flammam foruacis ex-
in baptismo recipit, et requiem Dei post opera sex sfcinxii, Unde caiecbumeni cantant-: Siait-ccrvus,
dieruni iiarrafc, cjuam Eeclesia post scx sefaies (Psal.y.1.1) cum gaudio resonanl, quia fontem' vitse
sperat. R desiderant.
Sectinda leclio. CAP.CIX. Ilem alius ordo lectionum secunthim
Secunfla, Noe cum justus esset (Gen. vi; Eccli, Romanos.
XLIV),peccaiores in diluvio periisse, c-tjusios in arca Roniani bodie viginti quatuor lecliones bac de
salvalos narrat, peceata in baptismo perire, ct ani- causa iegunl, duas transIatior.es liabent : unarii
mas salvari insinuat. sepluaginta Inlerprctum, alfceram Hieronymi-. De
Terlia teciio. - veleii ergo liodie duodecim lecliones Grseee, easdeni
Tertia, Tentavil Deus Abraham {Gcn.xx), fsaac a de nova franslasione Laline legunt, signiiicanles quod
patre oblatum, sed arietem proeo maetatum indieat, diiodecim propbctse in veteri testamento, duodecim
Chrisium a Patre nobis datura, et corpus suum pro apostoli in novo Ecclesiam fide el operatione in-
ujunao immolafcumdeiiunlial, Ideoque omues gen- slruunt.
tes per eum benedictionem accipiant. CAP.CX.De lilaniis anle et posl baplismutn.
Quarla leciio. Litnmse anfce baptisiiiuni cantantur, quia sancii
Quarla, Faclum esl in vitjilia matulina (Exod. p-.-o.baplizandis orare insinuantur. Post baptisma
ITV),jEgyptios mari Rubro stjbmersos, Hebrseosli- cantantur, cjuia sanctis baplizati juncti declarantur.
Leratos dieil.Pqsl peccatores in baplismo submergi, , Iris quippe erat in cireuilu sedis etniaris vitrei. Se-
lilios-Dei einergi innuit, Per sacerdotem namque J.dc-s estEcclesia, maj'e vitreum baptisnia, Iris pro-
Moysen, per baptismum niare Rubrum, pcr cereum pifciatiovel intercessio sanctorum. Iris enim posl di-
columnam ignis, per catecbumenos TEgyplios, per ltivium hominibus datur,et propiliatio postJjaplisma.
-
jam bapfizafos Hebrseos significamus, unde et illo- renaiis dabitur.
rum voce mox canticum viclorise canlamus. CAP.CXI. De baptismo.
Quiniu leciio, Baptisnius dicitur linctio : hoc Noe in diluvio,
Quinta, Rme est kmreditas (Isai. LIV\ baptismum Moyses in mari Rubro prsefiguravit, Hoc Joannes
pronuniiat, vMOmnes sitienles,veni'.e ad aqttas(Isai. Baptisla primus demonstravit, hoc ipse Domimis.
LV), clamat, suo ingtcssu consecravifc. Per orafioneni sacei'dos
Sexta leclio. Dcurn invocat, per laclum manus aquam a ligno per
Sexia, Audi.Israel (Bctruch. m), Ghristi resurre- Moyseii dulcoratam (Exod. xv; Judith. v; Eccli.
ciicmem deproiiiit, ubi dicit: Post hmcin lerris visus xxxviii), sed aquam baplismafis per lignuni crucis
est, el cum hoininibns conversattts esl. purgafam demonstrat. Per insuffiationem Spirilus
Scptima leclio. sancti immissionem,immundi spiritus expulsionem,
Septima, Facta est sttper me lnamisDomhii (Ezcch, i ( denuntiat, Per cerei immersionem sancti Spiritus
sxxvu), nostraro resurrectionem insinuat, ulii ossa adventum, per chrismatis commistionem Chrisli et.
tiriclurevixisse narrat," Ecclesise conjunetionem demonstrat. Sicut in bapti-
Octava lectio. smo Domini, ita iii nostro adest Trinitas,'Pter, ubi_
Octava, Apprehendenlscplcm mulieres (Isai. iv), dicitur, per Deum verum; F.ilius, ubi dicitur,.per
Christi et Ecclesiaecopulam el baptismuin exprimit, Jesum Christum; Spiritus sanctus, ubi dicitur virlus.
ubi Dominum sordes filiarum Sion abluere dicit, Spirilus tui. Vocis mutalio, et Spiritus sancti ad-.
Uniie Ecclesia dilecto suo canlicum cantat, quam venlalio [f, advocalio}, et vitiorum discessio. Tunc
ipse vineam Soiech fecerat.. sacerdos calechumenos de abrenunliatione et fide ut.
iYoiia lcclio. prius inlerrogafc, quaienus oris confessio eis ad sa-
Nona. DixitDominus ad Moysen(Exod. xu), Cliri- lutem fiat. Deinde in peclore et inter scapulas UE-
Elum pi'o liberalione Ecclesise occisum praedicat, guntur oleo saneto, ut ad fidem et operationerti ro-
Ubi iminolalionem paschalis agni coaimemei'at. borentur. Per pectusenirn cordis fides, per scapulas
Dccima leciio. oiius operationis notatur, quia per bsec duo homo
Pecima, Fctclv.mest verbumDominiad Joncim [Jon, salvatur. Deinclcin nomine Tiinilatis bapfci/.aiitur,
 6/5 \ tlEMMAANIMJ5. LI3. III. 674
ut imago Dei iii eis renovetur. Deus enim in Tri- A j. ni signantur, quia per oleum Spiritus sanctus desi-
ilitate, quod est Pdter el Filius el Spiritus sanctus,' gnatur. Oleum namque ardehs illuminat, medicans,
consistit, et anima tribus viribus, memoria, inielli- sanat, aquis infusum eas perspicuas reddit, et su-
gcntia, et voliintate vivit, per hoc quod in modum perenatat. Ita Spiritus sanctus flamma charitatis eJ
crucis mergitur, cumChriijto huic mundo cruciiigitur. splendore sapientia; animas illustrat, medicamine
Quod stib uudis tegltur,quasi sub tei-ra[sepeIilur.Ter Clementiseper veniam peccatorum vulnera sanat, ad-
niergitur, quia anima tribus modis, scilicet cogita- misliOnesua; virtutis aquashaptismaliseffugatispec-
lione, loculione et opere inoritur, et histribus mor- catorum tenebris clarificat. Hanc confirmationemfe.-
libus- per fidem Trinilatis eripitur. Ter etiam ideo cerunt olim apostoli, per manus lantum impositio-
mergitur, quia omne peccalum tribus modis, scilicefc nem; iliorum posteri, eis tamen tradentibus, per
sitggeslione, deleciaiione, ccnscnsucommittifcur. Ter cbrismatis cohsecratioiieni.
quoque ideo mergitur, ut homo a naturalis, et & CAP.CXY.-De patrinis.
scriplse legis et Evangelii praevaricalione solvatur. Sacerdos omnes infantes de baplismo Ievat, et
Quod tertia vice de fonte extrahitur, quasi tertia ideo omnium paler et debitor fideique jussor manet.
die cuffi Christo resurgere cernilur, Quod in capite Sed quia debitum jus singtilis persolvere lninime
cum cbrisihate liiiitur, pcr hocClnisto anima ei de- B I prsevalet, ideo eos patrinis commeudat, ut ipsi eos
sponsata communicatur. Deinde mitra capiti ejus fidem catholicam etorationem Dominicam instruaiifc.
iinponitur, vesle alba indttitiir, quia in regnum et in Quaeduo omnes patrini, imo Cliristiani scire deberit,
sacerdotium assumitur. Per raitram corona regni, aut patria aut Latina liiigua. Quia qui hoc ignorat,
per albam, sacerdotalis cBgnitasexprimilur, quia vi- adhuc Christianus non esse couvincilur, et ideo ad
deiicet Christi regis et sacerdotis meMbrumefiicitur. suscipiendum baptizatum nullo modo. admiltitur.
Per albaffi quoque vesteni innocentia designafur, quia Nullus nisi tinus vel uha ad levandum infantem ae
hanc nuncper Christum iu baplisino recipit, qiiam eedat, iisque se fidejussorem illius sciat, ut ita eum,
in primo parente amisit. sicut suscepit, restituat. Quod si eum Chrislianita-
CAP.CXII.De septem gradibusinbaptismo. tem doeere. neglexerit, pro eo supplicium subibit,
Septem gradus sunt in baptismo, tres in descensu Qui infantem de baptismo suscepit, idem eliam a-5
ob tres renuntiationes, tres in ascensu ob fidem coniirmationem tenere poteiit,.
quam profitemur Triuitatis. Septimus, qui regrio C.4r. CXYI. Quod taniian bis in anno canonice
Dei assignatur, et Filius ejus cohaeres ascribiiur. buptismus celebrelur.
Cerei ueopliytoruhi non prius illuminanfcuf quam f Bis in anno canonice baptizatur iil Pasclia et Peii
agnus Dei inlitania cantatur, ut scianfcquod Aguus tecoste, quia in Pascha Christus moi-iiur, in cuius
Dei illorum peccata tulit, et ipse eos sancfcoSpiritu. ' morle bapfizatur. In PentecOste Spirilus sanctus da-
iiluminavii. Quamvis quidam mox de fonte eleva- tur, per queni remissio-peccaforum donatur. Ideo
tis lumen dare soleant, quatcnus splendidis operi- aulem in Sabbato, quod requies dicilur, quia aeterna
bus lampadibus sponso venienli occurraut. Ad ulti- requies per baplismum tribuifcur. Qttia vcro parvuli,
nium corpore Ghrisli confirmantur, et sic Christo si non regenerantur, a.regno Dei alienantur, in ne-
incorporantur. fdeo ad noham baptismus agitur, cessitate segritudinis, vel persecutionis, vel obsidio-
quia bora nona Christus exspirasse coriiriiemoratur, nis, vel naufragii, omni terapore baptizantur, et- si
cujus hlortem baptisma imitatur. Ideo in die sepul- presbyter, vel quilibet de clero non adest, a fi-
lurseCbi-istrceiebralur, quia ei credentes in baptismd deli laico in nomine Tririitatis in simplici aqua bapti-
eonsepeliuntur. Ideo semel agitur baptismus, quia zetur. Si supervixerit a sacerdote caiecliizelur, olco:
Cbristtis semel est mortuus. ungalur, chrismefcur, noh denuo bapiizeiur, sed ab
GAP,CXHI. De confifmaiione. episcopo confirmetur. Sciendtim est quod apostoli et:
In octava die bapfcizati mitras deponunt, et ab eorum discipuli in fiuviis, vel in sfcagnis,vel in fon--
episcopo in fronteper cbiisma signantiir, etper hoc r tibus baptizabant, Sed Clemens, docentc Petro,-
per septiformem spiritum ad regnitra Deiconfirman- chrismavel oletini addebat. Leo, Damasus, Ambro*
tur. Unctio confirmationis est nupfialis vesfis. Quani sius exorcismos et bencdicdones adjiciebant.
uncfcioiiemiterum per octo dies in albis servant, in CAP.CXVII, De die Chrisli sepulturm.
oclava die lavant. Quod quidara in tertia die agen- Dies inter mortem Christi et resurrectionem mc
dum putant. Albas deponunt, quia in futura vita dius signilicat requiem animarum ab onirii labortJ.
umbram exutint, veram gloriani induunt. post moriera, per quam transitur ad carnis resur-
rectionera.. . \- ',- '
_CAP.CXIY.De bina unclione.
Bis baptizati chrishiate liniuntur; semel a preslsy- CAP.CXVIII. De officio.missm.
tero in baptismo et in capite; secundo ab episeopc) OiTiciumper Kyrie eleison, quod iaeUUairisignafc.
in confirmatione et in fi-qnte. Iioe ideo,quia bis Spi- ineboatur, quia magnalseUtia renatorum declaratur.-;
ritus sanctus datur Ecclesise, semel in terra, secun- Gloria in excelsis ideo canfatur, quia pax, in Cbristi
do in coelo.Per presbyteri unctioriem animae Cbri- nafcivitateab angelis nuntiata, hodie baptizatis do-
sto desponsantUT, pei- episcopi coufirmationeni re- naiur. Miuistri solemnes vestes gerunt, quia renatl
g.noChristi dotantur. ldeo autem cum oleo Christia- slolam priraaro jam baliieaiireceperunt, In Epistola
 C73 ilONORII AUGUSTODUN.OPP.; PARS III. LITURGICA. C70
eorum laetitia augelur, quaa eos cum Cbristo in glo- A . Dominus corpus suura tradidif, per quod fuicles de
ria futuros pollicetur. Quod prius Allcinia canitur, gurgite mortis eduxit.
et traclus subsequilur, significat quod liomo primi- CAP.CXXII. De decimo Kcdendas Aprilis, el de
tus in gaudiis fuit paradisi; deinde tristitiam hujus feria sexla,
mundi subiit; ita bapliza.i nunc in baptismo laeti- DeeimoKalendas Aprilis Deus hominem coiididit,
tiam remissionis perceperuiit, sed iterum trislitiam quse tuiic feria sexla exstitit. Hac eadem die, eisdem-
laboris subeunt, Ad Evangelium lumen non porlatur, que Kalendis populus Dei pi-imum Pascha habuil,
quia Chrislus lumen verum adhucapudinferos abs- ipseque de iEgypto exiit. Hac ipsa die, ipsisqueKa-
condebalur. Incensum ihyniiamatis portatur, quia lendis, ipsaque decima quinta luna, ut Theopbilus
per boc a mulieribus visilabatur. Ad Oflertorium scribit (127), Cbr.islus sua passione bomiiiem de
cantores silent, quia mulieres secundum mandalum ffiorte redemit, ipsaque die Pascha Judseorum fuit,
Sabbalo, siluerunl. Sancius, sancitis, quod esl an- Sabbato Deus ab operibus mundi requievit; bac
gelorum cantus cantatur, quia angeli de ejus laude eadem die Chrisius in sepulcro quievit,
non tacuerunt, sed ejus resurrcctionem mulieribus CAP.CX-XIII. De octctvoKalendas Aprilis, el tie
nuntiaverunt, Agnus Dei non canlalur, quia roulie- die Dominica,
res perterritse iacuerunt, et in conclavi apostoli abs-1B Octava Kalendas Apriiis, ut Auguslinus scribif,
conditeuui peccata tollere, et resurreclionenf ejus Deus bunc visibilem mundum creavit, ut scribitur ;
non credebant, Yespera solilo more non cantatur, Hic cst liber generationis cmli ct ierrw in die, quando
sed Laudale Dominum, omnes genles tantum, ct Ma- creavit Deus cwlttm, et terrttm ct otnne virgultntn.
gnificat cum Alleluia jubilatur, quia illa dies nullo Hac eadem die, qua; lunc Dominica exstitit, populus
niodo vespere termiuatur, ubi sine fine Deus lau- mare Rubrum transivit; bac ipsa die, ipsis Kalendis
datur. Vii'go Christum concepit, qui iiac eadem die popu-
CAP. CXIX. De magno mystcrio, de prima die lum suum de inferno eripuit, et bac ipsa die victer a
smcv.ti,et de die Palmarum. morte resurrexit, bac eadeni die, el eisdem Kalen-
Nola mysleria Dei inefiabilia. Quinlo decimo Ea- dis erit Ecclesia l-esurrectura, et gaudium Domini
lendas apostolis scribitur sol in Arietem, et primus sponsi sui intratura. Dionysius abbas, el quidam
dies sseculi. Aries est signum primum anni. Cun? alii aflirmanl Cliristum oclava Kalendas Aprilis pas-
bunc sol intrat, tellus floribus, silvsefrondibus ver- sum, et sevlo Kalcndas Aprilis a mortuis rediisse,
uant, quia hac die Deus mundum creaverat qusedies Sed' aliter videtur lex sonare, et Evangelium, quse
tunc Dominica exsliterat, hac eadem die et eisdeai memorant euin decima cminta luna, quse tunc deci-
Kalendis populus Dei in iEgypto agnum includcbani, C ' ma Kalendas Aprilis exstitil, pro nobis immolatum.
quem quarta decima luna jinimolalurus eral. Hac In Iiac septimana cappis et aliis solemnihus vesli-
eadem die postmodum teri-am repromissionis infra- bus vestimur, quia in futura resuireclione omni
bat. Hae eadem die et eisdem Kalendis et eadem gloria induemur, cum corpora vestimento salu-
luha, scilicet deeima Dominus, verus Agnus, Hieru- tis,et animse indumcnto juslilise induuutur. Hoe
salem intrabat, ibique quasi inclusus usque ad irn- etiam baptizali innuunt, quia in baptismate [albas
molafionem sui nianebat, vesles induunt. Ideo enim alhas porlamus, quia an-
CAP.CXX. De mqitinociio et sole et tuna, el feria geicsin albis resurrectionem annuntiasse signamus.
quarta. CAP. CXXIV-. De Puscku.
Duodecimo Kalendas apostolis est aequinoctium. Phase Hebraice, pascha Grsece, transitus dicitur
quia, illa die quse tunc feria quarta fueral, Deus Latine, eo quod illa nocte angelus percutiens /Egy-
solem et luiiam et stellas fecerat, Hac eadem die ptura transivit (Exod. xiv), et populus Dei illa die de
eisdemque Kalendis populus in Ramasse civita- ' jEgypto traiisiit, efcdie teiiia mareRubi-um iransiit,
leni jEgypti conveneraf. et de immolaiione agui ac populus fidelis de inferni claustiis illa nocte ad
traclabat. Hac enim die hisque Kalendis Judsei in gaudia paradisi transivit, et exercitus bapfcizandorum
Hierusalem convenerant, et de nece Christi, veri de infidelilale ad luceni fidei transif, Hoc ideo in
Agni, tractabant, et per illorum consilium aeternus primo mense novi anni celebramus, quia in lioc
sol pro luna Ecclesia et stellis, id est sanctis occu- mehse in Chrislo innovati sumus, et in hoc mense,
buerat. scilicet aposloli [fort. Aprili], qui est primus apud
CAP. CXXI. De undecimo Kalendas Aprilis, el Hebrseos , totius Christiana; religionis exordium
feria qtiinla. sumpsisse scimus. Sunt auteni duo anni, communis,
Undecimo Kalendas Apriiis Deus pisces et volu- et embolismalis. Communis qui habet duodecim lti-
cres de niari produxit, quse tunc feria quinta fuit. Hac nationes: embolismalis, qui habettredecim. Per hos
eadem die eisdemque Kalendis, videlicet decima duos annos ideo Pascha distinguitur, quia per duas
quarti luna, populus agnum in jEgypto immolavit, vilas, scilicetcontempiativam etactivamad fulurum
per quem de iEgypto quasi defluclibus marisirans- festum transilur. Post duodecim itaque lunationes
ivit. Hac ipsa die, ipsisque Kalendis ipsaque luna ideo Pascha celebratur, quia coutemplativi per de-

(I-/7) Theophilus, De cyclo Paschali.

67.7" ' . GEM.MAAKIM^G. LIB. III. (.73
cem praecepfalegis et duo prsecepta charitalis ad fu- A vita, quam bsec Jiebdomada designafc, foium jtsre
luram resurrectionem perlingtiiJt,'Post tredeeim lu- babelur quod nunc creditur, ct speratur. Ad omnes
natior.es ideo agitur, quia aelivi per impletionem horas Graduale : limc dies et Alletuia frequen-
Decalogi et operationeiri Trinitatis fidei ad idem talur, qtiia in illa vita cuncii jugiter gratulanlur,
festum perveniunt. Ideo autem in primo mense ce- Yersum Detts, in adjutorium non adep irequenta-
lebraltir, quia in Christo, qui est principium, totum mus, quia in illa vita non, utliic, adjutorio indi-
consumniatur. ideo post sequiiioctitim.cum lux die- gemus.
rurn prolongalur, quia populus in hoc feslo Ecclesia CAP.CXXIX. De Vesperis.
cceli alta petere ccepit. Ideo in tertia bebdomada Tres psalmi ad Yesperas cum Hmcdies efcAlleluia
nova; lunae celebratur, qtiia in teriio tcmpore Chri- cantantur, quia per fidcmTrinilatis ad selernam Ise-
stus ndstrum Pascha immolatur. Ideo non in alia, titlam pervenilur. Qui tres psalrhi eliam resurre-
nisi in Dominica, quia sicut Dominica omnes dies ctioni Clirisli congruunt, quoeterUa die contigit, in
sepUmana;prsecellit, ita bsec festivitas omnes festi- illo loco; Teciunprincipium in die-virlutis tum (Psal.
vitates prsecellit..Unde et Soleinnitas solemnitatum cix); et ibi: Redcmplionemmisit Dominus populo suo
dicitur, et ideo per omnes Dominicas reeiproeatur. (Psul.cx); el ibi : Exortum in tencbris lumen rectis
CAP.CXXV. De umbra Paschm. _ B (Psal. cxi), Duo ad fontem canuntur quia per gemi-
Quod Passio Domini vel Resurrectio non in Ka- nam dileclionem ad foiilem vite pertingitur. Qui
lendaria die agitur, haeccausa est, quod per Christi psalmi eliaro baptizatis et bapUsmali conveniunt,
passionem Ecclesisepassio sub Aiilichristo futura, ac Baptizalis ut ibi ; Laudctte, pucri (Psal. cxn); Ba-
per resurreclionem ejusfuturam nosfcraresurreclio ptismati ul.ibi: Quid est iibi, mare, quod fugisli, et
nobis in memoriam revocalur. Et ideo'sicul Pascha tu, Jordanis, quia conversus es relrorsum? (Psal.
Judaeorum in figura nostri, ita nostruin in significa- cxin.) Quod cum processione ad fonleni imus, po-
tione futuri celebratur. Ideo Allcluia, quod laetitiam pulum Dei permare Rubrum, vel per Jordanem or-
signilicat, in hoo feslo cantatur, quia in hac so- dinatim transisse significarnus. lidem psalmi ideo
lemnitate selerna lsetitia, Clirisliano populo,reddita, quotidie repetuntur, quia haec hebdomada pi-o una
remenioratur. die computatur. ..
CAP.CXXVL De processione.incliePasckm. CAP.CXXX. De prima hcbdomudasmculi.
Processio, quse in Paschali die agitur, illam pro- Haec enim septimana illam bebdomadam ducit
cessionem exprimit, qua Rex glorise cum exercitu " nobis in raerooriam, qua Deus ineffabiliter crea -
redemptorum de inferis ad ccelestia processit, In vit bujus mundi materiani, et quia in hac omnes
missa concentus angelorum repraesenlalur, cum eis filii Dei noviter creati, magna voce jubiiaverunt,
genus humaiium associatur. Yesperseper Kyrie elei- ideo novifcerrenafci in hac Allcluia gratulando con-
son incboantur, quia illa festivitas sine vespere ce- cinunt.
lebratur. CAP.CXXXI. De bapiizatis.
CAP. CXXVH.De tribus psaimis in Matniinis De neophyfcisoefcooflkia cantantur, quia per ba--
- pcr hebdomadctmPaschalem.
ptisma ad octo bealitudines prseparantur, quse in
Ad nocturnale oflicium tres psabni psallunfur, octava liujus vitsedantur.
quia tria tempora hujus mundi Christi resurrectione CAP.CXXXII. De Sabbato.
insigiuuntur. Tres anlipbonse cantanturj quia pa- In primo Sabbato duas Laudes-, scilicet Alleluia,-
triarcbaeautelegem, prophetse sub Iege, apostoli sub Confitemini,et Tiactum Ldttdaie decantat, In octavo
gralia Clirisli resurrectioneglorificantur. Tres lectio- vero, quod est aliud Sabbatum, Allehiia scilicet,
nes leguntur, quia Gliristi resurrectio a lege, a psalmis Laudale, pueri, et Hmc est dies jubilabunt. In priori
etprophetisprohuntiatur. Tria Responsoriacanunlur, Sabbato cantatur unum Alleluia, quia prima vita non
quia tres ordines Ecclesise, scilicet conjugati, conti- sempilerna. ldeo Tractus sequitur, quia adhue hic
nentes, doctores per Christi resurreclionem salva-1D peregrinatur. Ideo baptizati Alteluia concinunt, quia
buntur. Singulis Responsoriis Gloria Palri subjun- slofam suaiii in sanguine Agni Javerunt. Ideo can-
gitur, quia in omnibus Trinilas collaudatur. Per Te tant Tractum laudationis, quia eis cantabiles sunt
Deum laudamus exprimilur bora qua resurrexit Do- Domini justiiicationes in loco peregriiiationis (P-sul.
ininus. Psalmi, qui ad matutinales Laudes camintur, cxvm).
proprie tempus Dominicaeresurrectionis exprimunt, CAP.CXXXIII.De mediis sex diebus.
sicUl superius expositumest.Noclurna autem Beatus Mediis sex diebus Graduale et Alleluia eantatur,
vir ideo per totam septimanam partitur, quia hace quia in hoc tempore quod inter baptismum et.uIiiV
bebdomada pro una die computatur. Unde quo- mam resurrectionem in activa et eontemplativa vita
tidie ad Primam psalmus Confitemini Domitto repe- sex aetatibus hominis laboratur. Sed quia hieiabor in
titur, propter YersUm, Hwc est dies, quam fecit Do- gaudium conyertilur, ideo Graduale Alleluia Se-
viinus. quilur, quta hic psalmus de seterna Iselitia canilur.
: CAP".CXXYIII. Nota quare nori canietur, In alio Sabbalo, quod est prioiis octava duo Al-
Quiciinquei per hanc hebdomadam. leluia canuntur, quia in fulura vita binas slo-
Quicunqttevutt ideo non cantatur, quia in fufcura las habebunt, quando corpcre et anima in aeteif-
 (.79 ilONORli AUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. G80
num gaudebunt. Sequens septimana vocatur In A transitum igneifluviiDeum in sseculumsaeculiIauda-
Albis, quia olim confirmali solebant candidis bunt. Sexfum oflicium indicat illorum evasionera, ct
vestibus, scilicet in baptismo acceptis, uti his inimicorum damnationem,qtiia sicut illos mafe op'e-
diebus. ruit, ita istos infernus devoravit. Septimum ofiiciurrt
CAP.CXXXIY.De magno mysterio diei Palmarum, illorum gaudium dcniihtiai, in quo sic exsultant:
et toiius hebdomadw. Eduxil Dominus populum suum in exsttllatioiie, et
Hsec cuncta, quse in capite Christo prsecesserunt, electos suos in tmtitid (Psal. civ, 43). Per Graduale^
in corpore quoque ejus, scilicet Ecclesia, futura quod sex diebus canitur, sanctorum opus in ccelis
erunt. Dies ulique Palmarum, quando Dominus ad exprimilur, per seuarium quippe operatio intelligi-
Hierosolymam venit,et ei turba cum palmis occurrit, tur. niorum autem opus.est exsultare, efcDeum laii-
est illud tempus cujus ultimus Romanoriim impera- dare. Unde et Graduale, Hwc dies, isetitiaifisoiiat,
tor Hierosolymam ibit, regnum Deo el Palri dabit, quia setei-namlseliliam reproesejitat. Hacdie et dein^
ut Sibylla scribit. Tres dies ante Pascba sunt fres ceps vero Alleiuia cantantur, quia iunc in corpore
anni quibus Aniiciiristus regnabit. Per oiiinia regua et anima in seternum gratulantur. Duo enim Al-
liis diebtis pcenitentes ab episcopis in ecelesiam in- leluia sunt angeloriiin et liominum gau.dia. Quod
tiojucuntur. Chrisma coiificitur. per quod Chri- B in priori Sabbato uiitim tanlum Alleluia carita-
Siiani coiisignantur, et tunc Judsei regno Dei assi- ttir, tlesignal quod anima a corpore soluia cura
gnantur. Pedes, qui sunt ultima membra, lavantur, sanctis sola Isetatur. Quod per seplimanam adhuc
et ullimo tempore maxima perfeciio in Ecclesia con- Graduale cautatur, signilicat quod anima pro cor-
citatur, lumiria conlegunlur, et tunc omnia signa ab pore quodaromodo soliicitatur. Scilicet quia illa
ecclesia tolltintur. Campansenon sonant, et doctores sollicitiido Umore vacat, iueo Graduale lsetifciam
tunc non prsedicant. Tabula percutitur, et raagnus sonat, Iii sequer.ii Sabbato Graduaie deponiitir,
terror fidelibus inculitur. Leciioncs lamenlanlur, et duo Aileluiu can.untur, quia in uliima resur-
qtiia tunc cmue gaudium Ecclesise in luciurn con- rectione corpora et aiiiissu in gaudio conjun-
vertitur, altaria denudaiitur, et tunc omnia sancfa gunfcur.
proculcantur. Altus ligni sor.itus, qui frt ad Bcnedi- CAP. CXXXYI. Be QuinquagcsimaPaschw.
cius, est maximus terror, qui invadet adversarios, Tempus inter Pascha et Penlecoslen Quinquage-
quando interficietur Antichristus. Ilis diebus ndvus siina liominatur, quia.a Saljbaio, quo duo Alleltiia
ignis benedicitur, el illo tempore ignis Spiritus san- inclioantur, usque ad secunduin Sabbalum Pente-
r ii in ecciesia reaccenditur, calechumeni baptizan- costes qiiinqiiagihta dies coiiipufantur. qttibus Allc- -
lur, et iuiic post interfeclionem Anticliristl maxima ^1 " liiia in cantu frequer.tatur. Hoe illani vitam j-epi-se-
multitudo baptizabitur.Cereus reaccenstts, est Ghristi sentaf, qure post resurreciioiieiii futura speratur,
adventus. Deinde agiiur Chrisli resurrcclio, quia qiiando per oranes vicos Hierusalem ab universis
ttiiic sequitttr Ecclesise resurrectio. Hoe tempus Alleluiii frequentalur. Ideo aulem Alletuia, quod est
Pascha, quod est transiltis, jure appellatur, quia Hebraeumnunc canlatur, quia inilla lingua primilug
tunc Ecclesia de peregrinaiione ad patriam trans- eral concordia omnium gentium, el in illa viia erit
ire prsedicatur , et Cbristus de judicio transibit, concordia oninium incnlium, nulla dissonanfia Iin-
et suis minislrabit. Hoc ideo in plenilunio agitur, guarum. Hoc per quip.quagesimum annum designa-
quia eadem die lit resurrcclio, cura Ecclesisenume- batur, qui Jubila;us, id est jubilatione plenus, dice,
rus, quam luna, significat, completur. Paschalis balur. Hunc Judsei in laetitia ducebant. et ab omni
septiinanae oflicia repraescntant nobis ultimi festi opere vacabant. Ad huiic seplies scptcm anni com^-
gaudia. putabantur, et in istis diebus septies septem dies
CAP. CXXXY. Be ojficioclieiResiirrcctionis. riumeranlur, et per hoc. pleutim gaudium corporis
Dominica namque die resurgens Ecclesia dicit ct animte declaratur, quia corpus qualuor elc-
sponso suo gratulabunda : Resurrexi et adliuc tecttm mentis, anima tribus viribus constat, quse lunc
sum (Psal. cxxxvm, 18). Deinde omnis eleclorum in visione Trinitatis perenuiler. exsullat, In hoc
turba clamet: Hwc dies qttam fecit Domintis,exsulte- lemporc uon genua flectimus, sed stantes oranius,
mus et Iwlemur (Psal. c.xvn, 21). Per Allcluia laudes qnia funcin setcrnum in gaudio cum Christo sta-
Paschali victimse jubilant, quia tunc verum Pascba binius.
celebrant. Offertorium Tcrra trcmuit (PsaL LXXV, 0), CAP. CXXXVH. De Pascha annolhw.'
terrorem judicii in reprobos cxprimif. ln oflicio se- Pascha annofcinumdicitur, quasi Pasclia annivcr-
cundi dieiblanditiir Spii-itus saneii eleclis, dicens : sarium. Olim namqtte qui in pj-iori Pascha crant
Inlroduxit tios Dominus. Siniiliier in alio oflicio : baplizatl, in sequcnti anno diem rcgeneraliouis suae
Aqua sapicnliw potavit eos. In quarlo ofOcioeadem soleninizabanti
verba cantantur, quse in judicio pronuntianluri Ve- C.ir. CXXXYIII. Dc Lilania majorc.
itite, bcncdicli Patris (Muilh. xxv, 51), Dciude laus Litania dicitur rogaiio vel supplicalio. Major aulen.
illorum subjungitur. Viclricemmamim tutimiauda- Lifania i.nde dicitur, quod ab apostolico inslituts
verunt pariler (Sap. x, 20),quia sicut ilii post traiis- legitur, Ha;c eiiiiii Roiiianoi-uni dicitur, quia a Bo
Itum maris Rubri Dcum laiidaveruui, ita isii posl manis obscrvalur. Hanc Gregorius pro pp.stilcnii?
CP.i GEMMAANIHJE. LIB. III." CSS
institr.it, quaelunc populum crudeliter vasiavit. Koe A 5), de scriptis prophefarum, scilicet de psalmis legi^
spud Romanos septeno ordine agitur. In prirao cle--~ tur, quia per proplietas et aposlolos concorditcr
rici, in secundo monacbi, in terlio mouiaies, in aeternavita aimuntiatur, in quapost resurrectionein
quarto pueri, in quintoiaici, in sexto viduse, in se- anima et corpus simul in aeternum gloriantur. Re-
plimo conjiigatae. Hanc Ecclesia ideo annuatira cele- sponsorium : Dignus es, Domine, signiiicat introitum
brat ut Deus a pooulo et ab animalibus peslileritiam apostolorum ad Ecclesiam, quse ex Judaeis collecta
sverlat. ' est ad fidem Novi Teslamenti. Responsorium, Ego
CAP.CXXXIX. De trichiana Litatiia dne sicul vilis fructificdvi (Eccii. xxiv, 25), est pars Ju-
AscensionemDomini. daicse plebis ad unifcafemfidei conversa. In primis
Triduanas Litanias Giaudianus Mamerlus, Vien- Responsoriis narratur adunatio ad unam fidem au-
iieusis episcopus, inslituit pro clade qtise tune po- ditorum ac proposifcorum.In scquenlibus moiislra-
pulum consunipsit. Nam crebro motu lerras et tur Ecclesise, quse nunc coJIecfa est, mysterium
tempesiate subruebantur, et vario bestiarum ineursu sponsi et sponsse, de. quibus ipsa procreata ; ipsa
desolabahtur. Hoc jejunium remeniGrat nobis tri- sponsa est Jerusalem. Unde Responsoriurii : Vidi
duaniiiiiNinivitarumjejunium (Jonas m). HocEccle- Jerusalem descendentem (Apoc. xxi, 2). In csetcris
sia ideo ante Ascensionem Domini celebrat, ut sicul D B narralur
pulcbritudo structurse Jerusalem, ut est
Deus Niuivitas a periculo morlis liberabat, ifcanos a Responsorium, Hwc est Jerusalem,-et : Platem liice,
clade et a bellis et ab hostibus eripiat, fructus terrse, Jerusalem, quse omnia oportet intelligi mystice de
et aquarum, et aniinalium nobis custodiat, et nos spiritualibus sedificiiset coelestiJerusalcm,
celum conscendere tribuat. Hoc in Evangelio (Luc. CAP.CXLIV. De offtciomissm.
xi) notatur, ubi fcria,sciiicel panis, piscis et ovum Juxtatcnorem ofliciormn, quaecoiifinent iu se per-
potiuntur. Per paneni fructus terra;, qui ttinc vel in sonam primitivse Ecclesiae, utest Qiiasi modo geniti
herba, vel in spica est; par piscem fructiis aquarum, (Petr. II, 2), et Misericordia Domini (Psal. xxxu,
per ovutn fetus animalium notatur. 5), et JnbUate (Psal. xcix, 2), ha;c Responsoria
CAP.CXL.De festo aposlolorum PhHippi ci Jacobi. per tres hebdomadas dc-eaniari. Responsoritini, Si
In Kalendis Maii scribitnr feslum Pbilippi et Ja- oblitus fucro est de psalmo Sttper flumina Bakyic-
cobi et oninium apostolorum. Olim namque infra nis (Psal. cxxxvi), significat gentilem populum qui
Pascba de nullo singulariter, sed communiter de olim habitavit in BabyJone, id est in conftisionc hu-
omnibus oiHcium agebaiiir, qiiia in ccelesUpatria jus ffiundi, et desiderat revocari.perpraedicafcionem
quam illud lempus sigiiificat gaudium omnium est Q et doclrinam. ad Jerusalem, id est ad Ecclesiam.
gaudium singulorum, et singulorura est omnium. Reiiqua omnia Responsoria de liberalione de Baby-
Porro hunc Jacobum, cognomenlo Justum, apostoli lone infidelitatis, et pervenlione in Jerusalem, ctde
ionslituerunt in loco Ciiristi super niultitiidinem laude exhibita in Jerusalem , ut est Responsorium ,
ereder.tium. Et ipse exstitit episcopus, elpater Ilie Deus caniicum novutn (Psal. CXLIH,9), et: Dicanl
sosolymis triginta annis, hic incepit vitam moiiacbo- nunc (Psal. cvi, 2), et : In Ecclesiis benedicite
rani, imo communem vitam religiosorum, ut nihil (Psal. LXVII,27), hsec Responsoria sumpta snnl de
proprium liaberent, sed comniuniter omnia possi- Psalterio, quod est decem ehordarum, in quibus est
derent. tiilcciio proximi propter Deuni. Ex Responsoriis
CAP.CXLI. Quare anle Christi Resurreclionem Psalfceriiinsinuat proles sediligere Sponsum nia-
ier et prophetm ieqanlur, ct post Resurrcclionem Sris suse, et matrem suam liquido respondere civi-
ttpostolorumscripta. tali Jerusalem, qui in ceelo habitat. Tria officia,
Ante Ghristi Resurrecfcionemlex ct prophetse le- Canlute Deo (Psal. v), et Vocemjucundilatis (Psal.
gunlur.posl Resurrectioriem scripla apostolorum re- LXV,8), et Exaudi, Domine (Psal. cxxxix, 7), re-
eiiantur, quia lex et pi-ophefcse Ghristi passionejn et colunt eadein tempoi-a, quse el Responsorium. Unde
resurrectionem proedixerunt, apostoli vero jam fa- D iion delinquunt, qui per tres hebdomadas usque ad
ctam nuntiaveruiJt. Pentecosfen ea cantant, Kesponsoria de Ascensione
CAP.CXLII. Apocalypsis per tres hebdomadas Bomini, nunc sponsara consolantitr ex persona
legiiur. Sponsi, ut est Responsc-ritini; Non iurbeiuf (Joan.
Per tres septinianas infra Paseha Apocalypsts ie- xiv, I); et: Tempus est (Joan. xvi, 7), nuiie ipsa lo-
gitur, in qua visio Chrisu et angelorum collocutio %quilurad sponsum, ut est iliud Responsorium, Exai-
memoratur, quia in illa vita, quam Paschale tem- tate Deo (Psal. LXXXII,2), iiiu-.coptat recipi ad ftum
pus desigriat animse de visione Trinitatis 61 ange- super sidera. In Pentecosten cantant Romani 'fio-
lorum consortio gratulantur. Unde et Resjionsoria in vera Lecfciones,ut in aliis Doniinicis. Nos Vero pro^
liisfcoria,Dignus es, Dotnine (Apoc. v, 9), plenagau- pler baptisnialia in tiibus pei-sonis bapiizati tiibus
dio canfcantur. psalrais laudamus Trinitalem usque ad octavam.
CAP.CXLIil. De canonicis apostolorum Episiolis Responsoria sonant Spiritura sanctura paracletum,
per dtias Itebdomadas.' id cstconsolatoreni, a Sponso promissum, advs-
Deinde per duas septimanas Epistoloaapostolorum nisse sponsae, et doria ei per ipsum allata, id esJ
leguiitur, elRcspohsoriiim, Si obliitts (Ptal. cxsxvi ildem, opera, miracuia, et ccetera charismata.
FATRQL. CLXXII. .... . 22
 685 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. rM
CAP.GXLV; De Ascensione Domini. ^ quia a die resuri'ectionis usque in banc diem quin-
Asceiisioiiem Domini idco non in Kalendaria die quaginta dies computantur. Hebrsettspopulus a die
eelehramus, quia per hanc Ecclesia; de hoc mun- imraolationis agni Pentecosten numerabat, Ecelesia
tio ad coelesteni patriain exaltationem commemo- autem a Dominica Resurrectionis computat, qua
ramus. Per processionero , quain in Ascensione die concordiam linguarum per Spiritum sancttinr
Doroini agimus, Dominuni cum discipulis de Je- accepcrat, Septem hebdomadsea Pasch.a usque ad
rusalem in niouleni. Oliveti, processisse expri- boc festum numerantur, quia in hoc festo septem
raimus. dona Spiritus sancti dantur; Hoc septimus annus
CAP.CXLVI. De Vigilia Pentecosles. olim prsefigurabat, quem lex annum remissionuro
In Vigilia Penlecostes leguntur quatuor Lectio- appeJlabat (Deut. xv, 1), quem populus cumisetkia
nes, pi-opter quatuor causas, quas iri VigiliaPaschse ducebat; a servili opere vacabat. Hebrseosob indi-
diximus.IiiillaYigilialegebalur : Inprincipio creavit gentiam venditos a servilio Jaxabat. Ita expletis se-
Deus cmlum et terram (Gen. i, 1). In isla legilur : plem millibus annoruin fidelis populus per septifor-
Tcntavii Bcus Abraham (Gen. xxn, 1). HseduaeLe- mem Spiritum nlenam remissionem consequetur, a
cliones reducunt iiobis in meinoriam duos patres, servitute eruetur, el libeiiate induelur. Unde et per
iinum carnalem, et alium spiritualem. Ab Adam B septem dies hoc festum celebraiur, quia per septem
sumpsimus omnis carnalis generationis initium, ab dona Spirilus sancti plena gaudia animahus et cor--
Abraham vero spiritualis generationis exordium. poribus in futura vita tribuuntui'. Ideo et septem
Hle inobediendo nos omnes perdidit, iste Deo obe- ultimi psalmi per Aliclttia intilulantur, per quos
diendo audivit : In semine ttio benedicentur omnes sempiterna gaudia per gratiam sepliformis Spirilus
genies (Gcn. xxn, 18). Illam Lectionem Canticum danda prsedicantur. Hoc festum ideo non in Kalen-
noh sequitur, quia per Adam omnes ad luctum na- daria die, sed in quinquagesima post rcsuiTectio-
scimur ; istam Canlicum sequitur, quia cuncli per nem Christi, et in Dominica celebramus, quia per
fidem Abraha; in Christo ad, gaudium renascimur. illud illam requiem, qua in Spiritu sancto requies-
Unde et Oratio consonat: Deus, qui in Abrakmobe- ceinus, in perenni gaudio conimenioramus. Nota :.
dientia. Lectio Tentavit Detts (Gen. xxn) hisforiam aliud est Penfecoste, aliud Quinquagesma. Peiite-
sonat. Alia, Scripsii Moyses canlicuin (Dettt. xxxii), coste a die resurreclionis Cbristi usque ad Adven-
ovam legera declarat, quam Spiritus sanclus in tum Spiritus sancti; Quinquagesima incipit a Sab-
cordibus fidelium in diepoeiiitcntia; scripserat, sicut bato, quo duo Altcluia cantaiilur, et finitur in Do-
Moyscs illam legem in die poenitentise perceneral, n minica Benedicta, sed utrumque corporis et anima?
Unde allegoricum canticum sequitur, in quo nobis loelitia exprimit.
laelitia setcrna promittltur. Tertia Lcctio, septera CAP.CXLYIII. De Paschali quinquagcsima.
dona Spiritus sancti proiiuntial propter septem mu- Pascbale tempus per quihquagiuta dies extendi-
lieres, quas unum virum, id est Cbristum, appre- tur, quia, sicut in quinquagesimo anno vel injubi-
hendere clamal (Isa. iv, 1), per hanc tropologia I.eo populo Dei reddita est libertas, et aiuissa bse-
notalur, quia per septem dona Spiritus sancti mo- reeitas, ita nobis in futuro per Jesum in Spiritu
res fidelibusdanlur. Hanc Caniicum sequitur, quia saneto redditur amissa Jibertas, et paradisi hseredi-
bonos mores gaudia sequuiitur. Quarta Lectio : tas. Quinquies enim decera sunt quinquaginta, lioc
Aurfi, Ismel (Bartick. in, 9), anagogen sonat, ubi est pro labore quinque sensuum denarius, his in
dicitur : Disce, ubi sit sapieniia, ubi virius, ubi futuro dabitur, qui bic in vinea Domini in Quadra-
prtideniia,ubi lumen, el pax (Isai. xiv). Quam Can- g.;s;fua, lioc est in hac vita decem pj-seceptislabo-.
ticum sequitur, quia in illa vita canticum lsetitise raverunl. Sunt enim septem bebdomadae, et una
sine fine cantabitur. Tituli ideo non pronuntiaiitur, dies. Septies autem seplem cum una die sunt quin-
quia auctores Scriptura; a cathecumcnis adlnic quaginta, hoc est qtii "in septem diebus hujus Vitse
ignoranlur. Aliqui in hac Vigilia tres Leetiones le- ]Qper septem dona Spiritus sancli quinque sensibus
gunt, et quatuor Cantica cantanf, quia fidem Trini- suis deeem prsecepta iropleverit, in futuro illum in
tatis, lex. psalmodia et propbclia instruunt, et qua- prsemio recipiet, in quo solo, et qui solus est gau-
t.uor Evangelia ad laetitiam seternsevitse deducunt. dium omnium.
Romani legunt novem Leclioncs in Penlecoste, ut CAP.CXLIX. J9eseptem diebtts Pentecostcs.
ia aliis Dominicis. In hac die baptisma, vel in om- Per septem dies Pentecoste colilur propter septeni
nibus summis festivitalibus ad vesperam, Laudate, dona Spiritus sancti, in quibus et jejunium celebra-
cantatur, boc ideo fit, quod in bis psalmis magis lur, quia mox ut Spirilum sancltim acceperunt,
laudes Dei sonare pr.obantu confestim ab illecel.ris bujus mundi se fidtics absti-
CAP.CXLVII. De Pentecosle. nueiunt.
Penlecosten idcirco antiquus populus celebrabat, CAP.CL. De jejunio Qualuor Temporum.
quia in illa die legem per Moysen acceperat. Hauc De jejunio Quatuor Temporum de lege est acce-
feslivifalem ideo Ecclesia celebrat, qtiia hac die no- plum. Ideo autem qualuor temporibus observatur,
vam legem per Spiritum sanctum accepit, Pente- quia quatuor tempora anni, scilicet ver, aeslas, au-
cogte autera Grsece dicitur auinouaKesimus dies lumniis, liiems r.umerautur. Ideo aulem iu uno-
:68ij SEMMA ANIM.E. LIB. III. 686
quoque tres dies, qui conjuncti duodecim fiunt, quia A A Latine, esedem et Grseee legebantur, et dusecausai
duodecim menses in uno anno sunt. Ut ergo homo, exprimebantur. Una quia Graeci aderant, qui Lati-
qui ex qtialuor elementis constal, Deo reconcilietur, nam linguam nesciebant, et Latini affuerant, qui
<Itti in tribus personis colitur, ideo quatuor tenipo- Grsecam ignorabant, Allera quod per doetrinam
ribus ternos tlies abstinere prsecipitur.- duodecim apostolorum uterque populus in fide COJI-
CAP.CLI. De Quadragesima. cordatur. Quatuor LeclionibUs, quatuor ordines
Quaciragesimam ideo jejunamus, quia decimain Deum, beiiedicentium expriinuntur, qui per Spiri-:
Creatori nostro de diebusnostrisreddimus, Sed quia lum sanctum describuntur ; Domus Israei, benedi-
Iioe cum corpore agiraus, ideo pro saUsfaclioneduo- ciie Domino; domus Aafon, benediciieDomino; do-
decini dies pro duodecim mensibus abslinenliaiios mus Levi, bencdicile Domino; qui timetis Dominum,
affligimus, qtios dies ideo quatuor temporibus ler- benedicite Domiuo (Psal. CXXXIV, 19, 20). Per do-
ais diebus jejunamus, quia eadcm Quatuor Terapo- mum Israel populi, ,psr domum Aaron praelati, per
a.a ternis mensibus ascribimus. Quatuor quoque doffium Levi ministri, per timentes Dominum quo-
lemporibus qualitates elementorum, scilicet cali- que religiosi accipiuniur, sic et miiiistii altaris in
dum, frigidum, siccum, Iiumidum inesse scimus, ex acolylhos, in subdiacpnos , in diaconos, in presby-
quibus delectamenta niundi contrabimus. Et ut hoe I" teros dislribuuntur. Quasi qualuor virtutibus pru-
superemus quatuor temporibus Deo sacriiicium af- dentia, fortitudine, justitia, et temperantia poIIem%
flictionis exhibemus. Est et alia causa : In.vere se- Dominum cum Supradictis Patrum ordinibus bene-
mina mittimus, in sestate semina mefcinius, in au- dicere valent. Quinquies Flectamus gcnua dicitur,
tumno viiium et oleum eolligimus, itemque seinina quia pro his quatuor ordinibus et pro popuio ora-
spargimus, in liiemeliortis et sedificiis insisliiiras. tur. Qualuor Lectiones et tempori et ordinandis
Et ut hsec nostris conserventur usibtis, idcirco congruunt; Gradualia vero Lectionibus conveiiiunt.
iisdem teniporibus nos Deo jejuniis subdimus. Hsec Quinta Leclio ideo legitur, quia sicut pueri illi in
Quatuor Tempcra Christi et sancli Joannis Baplisla; forhace ignis, ita ordinandi in camino tribulationis .
eoRceplione el nativitate insigniuntur, quia Chrislus probantur. Unde ct illorum vpce benedict.ioiiescan-
in v_ere,et Joannes in autumno conceptus, Christus tantur, quia post prqbatiohem coronantur. Ad hanc
iu hieme], Joannes in sestate natus scribitur. Ubi LecUonem Flectamus genua non dicimus, quia sta-
autem nos tres dies observamus, ibi religiosos Qua- luam Nabuchodonosor non cum infidelibus, sed
dragesimam agere non ignoramus. Sicut euira loia Dominum cum pueris nos adorare innuimus. Tra-
Ecclesia iii vere anle Pascha Quadragesimam jeju- f. ctus, Laudate Dominum (Psal. cxxxiv, 5), laudem
iiat, ita pk-raque multitudo in seslate anle festum regis exprimit, quam Dominopost liberationera pue-
sancti Joannis Baptislse, similiter in autumno anfce rorum solvit. -
memoriam sancti Michaelis, itemque in hieme anle CAP.CLY, (hraw; in Quattwr
Temporibusordines
Kativitatem Domini Quadragesimam obscrvat. fiant.

CAP.CLIL De feria quarla. IviinistriEcclesiseideo in Qualuor Temporibus cr-
Feria qusrta dtise Leciioiies leguntur, quia baec: dinantur, qUatenus sub quatuor Evangeliis Christo
jejuiiia a Veteri et a Novo Testamento insliluunlur. et Ecclesiseservire admoneantur, In Quadragesima
Antiquus namque populus in vere P-ascha celebra- idcirco ordinantur, u't vitiis marceant; in vere ideo,
bal, et tunc se afiligens azyma edebat, in sestale; ut virtutibusfloreant; in septimana Spiritus sancli,
Pentecosten solemnizabat, tuncque se aflligendoi etinsestate ideo ut sint spiritu ferventcs, Domino
primilias oiTerebat, in autumno Scenopegia, id estt servientes (Rbm. xn, 11); in Autumno et in festo ta-
tabernaculorum festa agebat; in bieme Encseiiia, idl bernaculorum, ideo ut fructus bonorum operum
est tempii dedicationem recolebat; et in utroque; colligant, et ipsi tabernaculum Deifiant; in hieme
feslo se jejuniis affligebat. Ideo enim duaeLectiones5 et ante Nativitatem, ideo ut mundo moriantur, et
feria quarta leguntur, quia quarta selate mundi lext JJ cum Chrislo in virtutibus renascantur. Ideo in Sab*-
et proplietia servanda traduntur, et ordinandi uti-a- bato ordines fiunt, quia Deus Sabbatum sanctifica~
que Jege instructi esse prseeipiuntur. Semel flccia- vit, in quo et requievit, ct ipsi debent esse sancti et
mus genua ad priorem Collectam sine salutatione; vacare servitio Dei. Sabbatum quoque cst sepfimus
prolatam dicimus, quia in una Christiana religione; dies, et ipsi per septiformem Spiritum septem gra-
ununi Deum colimus. dibus distiibuuiitur.
CAP.CLUI. De feria sexta. CAP.CLVI. DeDominica pqsl oclavamPenleco.t.s.
Feria sexta una Lectio recitatur, quia in sextai Dominica, quae sequitur, ideo ab ofiicio vacat,
setate.mundi lex et propbelia in uno Evangelio re- quia ol.im Romani ordinationes in Dominica facie-
capitulantur, ad quam Fleclamus genua dicitur,, bant, sed in vespera Sabbali incipiebant. Et icleo in
quia Christus legislator adoratur. Quadragesima Oratio super populum rion dicebatur,
CAP.GLIV.. De Subbaio induodecimLectionibus. ad quam non capita, sed genua fleclebant, quod ia
Sabbatum duodecim Lectionihus intitulatur, nonn Dominica miriime licebat. Sacerdotes namque jure
propier duodecim Lectiones, scilicet propter duo- in Dominica ordinantur, per quos Doininica sacra-
decim lectores, quia olira Rimae sex Lecliones quse e menta eonsecrantur.
 (>Sr HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PAR5 III. LITURGICA. 6SS
CAP.CLVII. Quid signiftcci lempus intcr Pascha A sse Iiistorise tunc leguntur, quia nunc de Persis.
el Peniecosten. uunc de Medis reges assumuntur.
Tempus a PascJia usque post Penlecdsten' iliud De Octobri.
lerapus nobis commeraorat, quo diu fidclis populus Sequens mensis, videlicet October, regnum Gne-
post baplisma' innoeentiam servat. Tempus a Pen- corum expriinit, quod etiam una septimana scilicet
tecoste usque ad Quadragesimam illud tempus insi- septingentis annis iu Aquilone iioruit, Unde et hi-
nuat, quo prO erroriljus se occulta poenitentia ffia- storia Macliabaeorum in hoc mense legitur, quia
cerat, Tempus vero Quadragesimseillud tempus in- ipsi Machabseisub eisdem regibus affiigebantur.
dicat, quo ab Ecclesia ejecti publica pce-iitentia se De Nove.mbri.
satisfaeiendo castigant, Kovember Romanum regnum denofat, quod per
CAP.CLYHI. De Januario. duas septimanas, id esl per bis septingentos annos
Per mensem Januarium, in quo anntis innovatur, in Occidente nobiliter duraijat. Hoe a Golhis clestru-
leiiipus aute diluvium nobis reprsesentatur, in quo clum nuiiquam priorem meruit statuni. Uride ef rrr
niiip.dusnovus inchoalur. boc regno Christus, Rex regum, nascitur.
De Februario. De_Decembri.
" December, in qua A.dventusvel Nativitas Christi
PerFebruarium, iu quo Alleluia deponitur, illud
tempus post diluvium innuitur, quo universitas Jin- cefebratur, regno Christianorum attilulafcur.Et sicut
guarum confunditur. Christi nalivitas est in fine anni, ita regnum Chri-
De Marlio. stianorum venit in fine mundi, quod Rex regum
Per Martium, in quo Quadragesima agitur, iilud adveniens innovabit, et in seternum in suis regnabit.
tempus ostenditur, quo populus Dei iu jEgypto af- CAP. CLX. De festo Joannis i ante portam Laii-
fiigitur. nam, t sextadie Maii.
De Aprili. Missa, quse scribitur Joannis Ante portam Lati-
Per Aprilem, in quo Pascha celebratur, iliud nam, est illa dies, qua Joannes apostolus a Domi-
tempus, quo idem populus a Pbai-aone liberalur, et tiano Csesare anle eamdem portam in dolium fcr-
in patriam cum gaudio graditur. ventis olei est missus, sed divinitus liberatus.
De Maio. CAP.CLXI . De festo Marim Ad mariyres.
Per Maium, in quo saepiusPentecoste solemniza- Missa quse scribitur Mariae arl martyres, estilla
tur, illud tempus, quo populus in terra repromis- dies qua templum RomsePantheon in honore Dei ge-
sioiiis florens gratulabatur, r nitricisMariseetOmnium martyrumconsecratur (128)
G
_ De Junio et Jv.lio, quia adhuc solemnilas Gonfessorum minime celebris
Per Junium et Julium, in quibus hisloria Regum habebatur. Ad Jiane niissam Terribilis proprie scrilii-
tur "
recitatur, regntim Saul et David insinuatur. (Ge. xxvm, 17)
De Augtisto. CAP,CLXII. De festo Petri elPauli apostolorutn,
29 riie Jnnii.
Per Augusfcunijin quo historia de libris Sapientia; Cum corpora apostolorum Petri et Pauli diu si-
cantatur, pontificium Salomonis, vel tolum Judaici niul tumulafca jaeerent, et post plurimos annos
populi regnum coramemoratur. in singulas Ecclesias poni deberent, ignotuaa
De qualuor reiiquis mensibus. erat cujus illa et illa ossa essent. Jejunantibus
Per quatuor reliquos menses qualuor principali- autem et orantibus est revelafura minora qui-
ter regna denoiantur, quse in modum crucis for- dem esse Piscatoris, majora autcm Doetoris, el sic
mantur, dum Babylonicum in oriente , Persarum in divisa sunt.
meridie, Graecorum in aquilone, Romanorum in CAP.CLXIH.De sancto Jacobo, 25 Julii.
oceidente principabatur. Jacobus apostolus in Pascha esl decollatus, sed
CAP.CLIX. Deltistoria Job. bic translatus.
j\
Historia Job, quse hoc mense legitur, regnum CAP. CLXIY. De Kcdcndis Augusli, et de i Ad
orientis exprimit, tibi dicit : Eralque vir ilte magnus vincula sancli Petri.
inter omnes orienlales (Job i, 5). Unde et bsecliisto- Dies KaJendarum 'Augusti olini celebris habeba-
ria per duas septimanas legitur, quia regnuni Baby- tur, ob vicioriam Augusti liac die, postea vincula
lonicum duas seplimaiias durasse dicitur. In una sancti Pelri collocata sunt Roina; in ecclesia con-
sutem septimana septingenti anni numerantur, e.tin structa in ejus honorcra. Et ipsa dies instituta cele-
duabus mille et quadringcnli conipulantur. Tol bris in honoj-e aposlolorum principis, sicul prius in
quipp inveniuntur a lempore Nini, quo regnum veneralione mundi piincipis, el hsec raissa vel po-
Orienfis eoepit, usque ad Cyrum regem Persarum, tius ecclesia A,dvincula sancfi Petri vocatur, quia
quo defecit. Reliqua pars mensis regiium Meritiiei ecclesia ab Eudoxia regina constructa in bonoreni
inntsit, quod in Persida , vel Media, unam septima- principis apostolorum, ipsa die dedieatur, et caieass
nam, scilicet seplingentos annos viguit, Unde diver- ipsius aposfcoliibidem collocantur.

(128) Primum a Bcmifaciopont, max. fnf. c. 168.

 K9 . . GEMMAANIM^E. LIB. IV. . S50
GiP. CLXY, De decottaliont Joannis Baptistw, A ferens Ecclesia;, staluta est ejus Nativitas soleriini-
29 Augusii. ter celebrari. r
Joanries Baptista iii Anntihtiatione (129) sanctse
Mariseest decoliatus, sed liodie caput ejUs inventuni CAP.GLXYII.De festo sancti Michaelis, 8 die Maii.
Ejtis apparitio,
giorilicatur divinitus, Missa sancfci Michaelis est illa" dies, qua pqpu-
GAP.CLXYI.;De naliviidte sanctm Mariw Virginis, lus Chrisfcianus cum pagaiiis pugijavit, et vjcfco-
8 Sepleinb, riam per sanetuni Michaelem archangelum ob.ti-
Dies Nativitatis sanctsc Marisehoc modo solemms huifc. - -v
ihsfitutiJS. Quidam solitarius vitam dueens sanctis- CAP.CLXYIIL De fesio Omnium Sancforum, Ka-
siniam audivit annis singulis die Nativitatis sanctae r - . iendis Novemb.
Marise genifricis Dei harmoniam, corieentus*ange- ' Festivitalem Omjiium Sanetorum Gregorius papa
loruni in coelo: Qui cum, mirarelur, quid hoc es- junlor instituit, quam prius Boiiif3cius papa in iio-
set,- et orasset intente, ut hoc sibi picfas divin.a horem sanctse Mariscet Oninium Martyrum servan-
ravelare dignaretur, dictum est illi per angelum, dam censuit.
quod ea die iiata sit sancfca Maria. Cujus nativi- CAP.CLXIX.-De Dedicatione ecclesiw.
las cun ignoretur ab bominibus in terra, venera- ;
Ecclesiae Dedicatio est sumpta a labernaculp yel a
Mliter eain excolunt in coelis angeli. Quod ilie re- teniplo, iusliluta ex Domini imperio.
(119) Id est, 2S, Mdrlii.

>-'_-, LIBER QUARTUS

DE CONCORDIA OFFIGIORUM.

CAPUTpnisiuji,-De concordia officiorum. C et una eaptivitas ejusdem populi de Jerusalem in

His succincte expediiis de Solemnitatibiis, nunc Babylonem, per utramque signiiicat nostra pere-
snaimm ad concordiara officioruhi vertimus. Olim grinatio, et nosfcra captivitas de paradiso in bune
diviiium-ofiiciiiiriin ecelesia agebatur, prout cuique- mundum. Dusevero reversiones populi Dei legun-
bonuni videbaiur. Sed postquain unilas Ecclesiae tur : una de Pharaone per mare Rubrum et deser-
aiultiformiter coepit ab Iisereticis scindi, et a scbi-'- tiirii ad terram promissioiiis, altera de Babylone ad
smatibus mullipliciter indiversa conventicula findi, Jerusalem, per quas sighiiicantur nosti-ae rever--
beatae memofise Theodosius imperator synoaum siones. Una qua de Phai-aone, id estde diabolo
Clonstantinopolitaijam congregavit; oranes liaereses pcr mare RuJjrUm, id esf per bapiismura, vei per
damriavlt, divinum oificium a synodo prdinari po- dcsevturo, id est poeniteniiam ad terram repro-
stulavit. Quod negotium Dariiasus papa Hieronymo, missionis, id esf ad Ecclesiam rediinus. Alia qua
tunc in divinis Scripturis eruditissimo, injungere de Babylone ad Jerusalem, id est de hoc mundo ad
optiffium judicavit. Hieronynius itaque in Belh- coeluni reverlimur. Peregrinatio qtiidem per seplero.
leherii, ubi Domintls jiasci voluit, psalmos ad No- millia annorum extenditur, caplivitas vero per se-
cfurnos, et ad reliquas boras distribuit, ut hodie ptuagirita annos differtur. Haec omnia per septeni
Ecclesia psallit.'Ad missse wro officium Lectiones, D officia septem hebdomadarum, scilicet a Septuage-
et Evangelia ex Yeteri et Novo Testamento collegit, sima usque ad Passionem Domiiii designantur. In
prout teinpori et stationi congruere vidit. Romana iiocturiiali officio-peregriiialio exptimitur; in malu-
quippe Ecclesia implorahdo sanctorum suffragia tinali captivitas iiinoteseit,inniissali auteffirever-
(Stationes faelt per diversa sanctorum loca. Pdst- siones recensehtur,
qUam ergo papa dispositionem divini oflficiia Hie- CAP.III. De Dominica Sepluagesimm,"" < Circumde-
ronymo editani acCepit, concilium collegit, ac ubi- derunt. t .
que sic cantaii pfsecepit. Postea Gelasius papa et In priiria Domihica Genesis legitur, iii qua pere-
Gregoi-ius ofationes et carituin Lectiouibus et Evan- grinatio generis bumani de paradiso in iiiunduia-
geliis congrueiites addiderunt, et sic hodie canfatur, memoratur. Ad Laudes anliphoiia, Miserere mei,
celebralioiiemque divirii officiiinstituerunt. Deus (Psal. L), cantatur, per quam vox in capti-
CAP.II. DeSeptuagesima. vitate dolenthmi exprimitur. Ad missam voxin per-
Igitur quia in Septuagesiroa mundi exordium egiiriatione, vel captivitate gementium : Circum-
commenioramus, a Sepfcuagesinia et nos incipia'- dederunl nte cjemitusmorlis (Psal.xm, 5). Iri Epi-
raus, Una ireregrinatio Iegitur populi Dei in /Egypto stola de BaJjylone ad Jerusalem, id est de mifnd'
COi 1I0K0RII AUGUSTODUN,OPP. PARS IIL LITUBGICA, 092
cd coelum reversio, ubi dicitur : Sic currite ut com- A . xxiv, 6). Reversio in Epistola ad Ecclesiam, ubi di-
prehendatis (I Cor. ix, 21). In Graduale vox re- cilur : Vocavitnos Deusin sanctificaiionem (I Tkess.
deuntium. Adjntorin opportunitaiibus IPsal. ix , 10). iv, 7). Reversio ad crjelumin Evangelio, ubi mtilier
In Evangelio reversio ad Ecclesiam ubi dicitur : Ile Chaiianspa venif ad Cbrislum Mat/i.xvn!i Jioc est
in vineam meam(Matth. xx, i), id est in Eeclesiam, Ecclesia ad Deum in ccelum,
el boc ttt per confessionem, unde iu officio, Bonum CAP. VRI. De Dsminica III Quadragesimw,
est confiteri (Psai. xci, I). 5 Octdi. i
GAP.IV. De Dotninica Exsurge > in Sexage- In sexta Dominica in noclurnali officionostra per-
sima. egrinatio recensetur, cum Josepb in jEgyplum ven-
Iii secunda Dominica noclurnale et matutinale ditus legitur, ad Laudes captivitas et resedificatio
oflicium iteratur, quia prima selas per duo millia templi, exprimitur, per antipJjonam, Fac benigne,
annorum terminalur. In missa vox redeuntlum, ubi dicitur, JEclificentur muri Jerusulem (Psai. L).
Exsurge quare obdormis (Psal. XLIIJ, 25). In Epi- In missa reverlentes, Oculi mci semper ad Dominitm
stola labores reverteiitium ad Ecclesiam, ubi di- (Pscd. xxiv, 15). Reversio ad Ecclesiam in Epistola,
cilur periculis fluminum, periculis latronuin (II Cor. ubi dicitur, Avaritia et omnis immunditia nec nomi-
i!
'
xi, 23). Flumina sunt tentationes, latrones sunt nelur in vobis (Epkes* v, 5). In graduale Exsu-rge,
dnemones. In Evangelio reversio ad coelum, Exiit Doimne, non prmvaleat (Psal. ix, 20), el in Tractu
qui seminai (Luc. vm, 5), quia qui bsec bona opera Acl te levavi (Psal. xxiv, 1). In Evangelio reversio
seminant in lacrymis, in gaudio metent vitam ccler- ad coelum ubi dicitur Bettti qui audiunl vcrbum
nam, ut in Offartorio, Perftce grcssus meosin semitis Dci (Luc. xi, 28). In communione Passer invenit
tuis (Psal. xvi, 5). sibi domttm (Psal. LXXXIJI, 4), el in fihe Beali qttilta-
CAP. Y. De Dominica < Esto milii, > in Quin- bitaiit in domo lua (Psal.
quagesima. CAP. IX. De Dominica IV Quadragesimm,
In Dominiea fcertia, quod malum homini ih pe- i Lwtcire. >
regrinatione conligerit, in noctuiuali oflicio roe- In septima Domiiiiea plenitudo nostrae peregri-
moratur, dum diluvio submersi legunlur. In Ma- nationis in nocturnali offieio exprimilur, ubi attlieiio
ttitinis per anlipbonam , Secundum multitudinem populi Dei in .Egypto et ejusdem liberatio refertur.
miserationum (Psal. L, 5), vox captivorum insi- In matuiinis Laudibus liberator a caplivitate sacri-
nualur. Ad missam vox redeunlium : Esto mihi in ficium declaratur, ubi dicitur in antiphona, Tunc
Beum protectorem (Psctl. xxx, 5). In Epislola modus Q ( acceptabis sacrificium (Psal. L, 20). Ad missam
reversionis ad ecclesiam, ubi dicitur charitas paiiens pJcna reversio ad coeluui ttbi canlatur, Lmtare, Jc-
esl, benigna est (I Cor. xm, 4). In Evangelio rever- rusalem (Zach. H, 13), et in Epislola, Qum sv.rsum
sio ad coelum, ubi dicitur, quod Jesus ascendit Jero- est Jerusalem, cst matcr noslra (Ga/.iv, 2S). In Gra-
solymam (Luc. xvm), et in versibus Offertarii utra- duali, In domttm Dontini ibimtts (Psal. cxxi, 1). In
que revetsio : Beuti immaculali in via (Psal cxvm); Evangelio quinque millia salurata referuntur (Joan.
alius : in Via tesiimonioritin (Ibid.), et ibi : Viam vi, 10), qui quinque genera liominum, id est con-
mandaiorum titorum cucurri(Ibid.). templativi etactivi quod sunt conjugafi, viduoe, vir-
CAP. VI. - De Dontinica prima Quadragesimm, gincs, ibi satiabuntur. Unde in Communione, Jeru-
t Invocabit. > satem, qum wdificatur ul civitas (Psal. cxxi, 3).
In quarta Doininica in noeturnali ofllcio pene ad CAP.X. De duabus Dominicis sequcnlibus.
singula Responsoria afflictio nostrse servitutis expri- Propler quod haecreversio fiat in sequentihus dua-
mitur, quia per Qualuor Tempora anni in qualuor bus Dominicis exprimitur, scilicet per p.assionem
partibus mundi humanum genus aifligilur.Ad Latt- Christi. Quse ideo su.nt duae, quia sunt duse rever-
des per antiphonam, Cor mundutn crea (Psal. L, 12), siones, ut diclum est, sive duse passiones Christi, una
vox captivorum insinuatur. Ad missam reversio D I qua in se ipso, altera qua patitur in corpore suo, hoc
ad Ecclesiam, ubi dicitur in Epistola in vigiliis, in est Ecclesia.
jejv.niis mttltis (II Cor. vi, 5). Unde Custodia an- CAP.XI.-De Dominica Puschm, c Resurrexi. >
gelorum in Graduale proraittitur, Angelis suis tnan- Mox sequitur Dominica Resurrexi, quia in resur-
davit (Psal. xc, .11). Reversio ad coelum in Evan- reclione ista icversio perficielur, et Alleluia can-
gelio, ubi Christus lentatus a diabolo describilur talur, quia plenum gaudium a reverteiiUbus perci-
(Matth. IY, 1). Quse unicuique in fine suo futura non pietur.
dubilatur. CAP.XII. JDedtiobus diebus.
CAP.Yll. De Domhiica II Quadragesimm < Re- Duo sunt dies : dies teraporalitalis, et dies seter-
miniscere. t nitatis. Dics teroporalitaiis, quandiu vivit homo,
In quinta Dominica nosti'a peregrinatio in noclur- ut dicitur, Hodie, si vocem ejtts audieritis (Psal.
nali officio memoratur, ubi Jacob in exsilium ivisse ICIV, 8), hoc est, hoc tempore, quo vivitis. Dies
refeiiur. Ad Laudes vox captivorum. Iii antiphoiia, a?ternitatis non horum vesperum, u.l dicilur: Melior
j9owine, labia mea (Psal. L, 17). In missa vox rc- esl dies ttna in atriis tuis super millia (Psal. LXXXIJI,
deuiitium Reministere miseraiiouum ttw.rum (Psal. 11), Huncdiem attulit Christus. Ilic dies ccepit ele-
mZ GEMMAANIMiE. - LIB. IV. Ml
ctis aresurrectione" Christi,et in futura resurrectione A ciis sunt edita. Quidquid enim ante Christi Adven-
perfecte dabilur. Uhde nunc quibusdain in anima, tuin, vel postea in Eeclcsia illo vel illo tempore
fcuncouinibus in corpore ef animadabilur.Propterea anui coniigit, secundum hoc Hieronyraus divinum
dicitur, Hodie resurrexit Dpminus, quando Pascha oiftcium instiluit, vel quod sfcalionicongruere vidit.
inter Kaleiidaria Maii everierit, cum ipse in Martio Feria quarta primse bebdomadse Quadiagesimse,
resurrexerit, imo ante aniios plurimos, scilicet di- ideo duo versus ad Graduale de hecessitatibus can-
ciliir, Hodiehiatus est, vcllwdie apparuit.hac esl in taiitur, quia geminuffi jejunium celebratur. Ferise
die gratiae. quintae in Quadragesima proprio qfficio privatttur,
CAP.'XIII.' Qitafe dictiniur < _f.es mati s ab Apo- sed de Dominlcls sesfivalibus. inofficiantur. Unde et
;:-.- .-- stolo? - " " earum Evangelia, scilicet de divite et Lazaro (Luc
. Cur Apostolos vocat dies malos dicens, redimen- xvi), et vidusefilioresuscifcalo (Ltic. vn) in bis reci-
tes lempus, quoniam dies muti suiil (Eplies. v, 16), ianfcur. Olim quippe bas ferias non jejunabant,;'se'd,.'
eumomnia bona sint. Respondeo : Quantum ad Silvestro papa instituenfce, eas ob multa roysteria,.
tempus sipectat, omnes dies sequaliter boiios esse ut Bomlnicas feriabant. Postmoduni sunt Quadrage-
constat. Sed ideo quidam dies ffiali dicunlUr, qiiia simse conjuncta;, et a Gregorio papa juniore inoffi--
in eis plus liomines solito airiigUntur. Contingit ^. eialoe.: ."'-- -.;.
eniiii- aliquando, ut una eademque die, unus sus- CAP.XY. De offtcioPaschatis t Resurrcxi >.
pendaluiy aller regni sceplro potiatur, et illa dics, In Paschali die Introitus in persona Chrisli can-
quse illi ffiala, isti bona appellatur. Sic solemits talur, qui resurgens in Eeclesia Patri se repraesen-
dies tempestuosos, vel dies bellorum, aut in qui- tans sic eum 'affatur,-'-iiesarf-eaa,et adhuc iectim sum.
busialiquid"infortii.nii occurrit, ffialos appellare ; Oratio .in persona Ecclesise recitatur, qtiae wterni-
dies vero serenos, vel. dies eonviviorum , aut fe- tatis aditum per Cliristtuv sibi reseratum gratulatur.
Btt.s, vel in quibus aliquid lseti contigerit, bonos Epistola vero in persona angelorum eaffi ad lsetitiam
noriiinare. Porro quod horas dierum quasdam hortatur. Quam Isetitiam in Graduali, Hmc dies, et
malas dicimtis, secundum lunse cursura, boc non Alleliticiresonamus,: quia Pasclta iiostrum immolaiiis
secundum tempus, sed secundum augmentatio- est Christus (I Cor. v, 7). Evangelium secundum
nem vel diminutionem naturalem nostri sanguinis Marcum, qui in forma leohis scribitur, !deo hac die
dicimus. Jegitur, quia Leo natus triduo, quasi niortuus, dor-
Interrogulio. mire traditur, sed in die tertia voce Palris excitatur.
Cum omriesdies Domihi sunt, cur dies judicii pro- p_ SicChrislus Leo detribu Juda tiiduo ddrmivit con-
prie dies Domini dicitur. turbatus, sed in die tertia a Pafre est suseitatus.
- -..Officiiimj./iifroduajttnos DominuS, est sumptum de
Responsio.
. Isti dies, m quibus vivimus, non Domini, sed no- legali Pascha, quod pi-secessit in figUi-a. Iii nocle
stri vocantuf, quia in eis facimus, quod volumus. quippe agnum ederunt, et in crastino. scilicet in
Dies-autein judicii non liostra, sed Domini appella- Paschali die, de yEgypto educti sunt, eosque Moyses
fur, quia tuhc omnia jtiste judicat, quae nunc pa- his verbis alloquitur: Introduxitnos Dominus (Exod.
fienter tolerat, et rinuriiquemque secundum quod xin,v). Offertoriuin quoque in die solemnitalis, Et
gessit remunerat. eril nobis bic dc eadem die sunt sumpta, csetera
. - CAP.XIY, De officioQucidrugesimw. omnia sunt ad neophytos respicientia.
In Quadragesima sunt qiiaedaifiofficiade poeniten- CAP.XYI. Notanda sunt el kmc. -
lia institutayut, Misereris omnium, Domine, dissi- In Pascha sunt quatuor notanda: Ut leiiia heb-
miduns peccata hontinuin (Sap. xi, 24), etillud, Re- domada luuoe apiilis, quiprimus esl apud Hebrseos,
miniscere miseraiionum (Psal. xxiv, 6); qusedam de celebretur, et post sequinoctium, cum dies prolon-
"jejimio- ut illud i Cum jejunatis (Matth. \i, 16); galur, et post quarlo-decimam Iunam, cuni' Iuna
qusedam de orante, ut illud: Gum oratis (ibid. 5); D I coeperit altiora coeli petere, et in Domiriico die. Tres
qusedamde.eleemosynisyutillud : Cumfacis eleemo- lieJidoniada; signant tria tempora mundi, ante" Je-
synam (jbid. 2), et illud : Frunge esurienli panem gem, sub lege, sub gratia. Pascbacoepif primo tem-
(Isai..LVTII,7)yet item : Qiiod uni ex minimis meis porecelebrari ante legem, quandoagnus in^Egypto
(Mattk. xxv, 10); quaedarii de operatione, ut illud, inimolatus est per cujus sanguiriem liberati sunt.
de agricolis vineae(JIIa/j. 20); qusedam de statione, Secundo tempore sub lege coepit Pascha agi, cum
ut illud in Sabbato, ante mediam Quadragesimam, aimuatim ex prsecepto legis recoleretur. Tertio tem -
ubi Jeclio de Susanna legitur, quia tunc slatio ad pore sub gratia verum Pascha Christus pro nobis
sanctam Susannam virginem et maiiyrem agifcur. immolatus est, ideo terlia bebdoniada agitur. Quod
Scilicet in. Sexagesima Lecfio de laboribtis sancfii post sequinoclium, euni dies prolongantur, hoc signi-
Pauli apostoli legitur (II Cor. xi), et in Oratione, ficat quod, post Cbristi resUrrectionem, tenebrae in-
Contfa oiiinia adversa Docloris gentium prolectione fidelitalis et mo.rtis coeperunt minui, et lux fideli^
muniamur, dieitur; quia illa die ad Sanctum PauliimL tatis et vitse coepit augeri. Quod post decimam quar-
slatio agifcur. Sie consideranda stint cseiera, quoeaL tam Iunam, cum luria alta pelit, quia tunc Ecclesia
doelis viris Spiritu sancto inspirante iu divinis offi- alta virfutlim petere et eceieslia quserere eoepit.
695 IIONORH AUGUSTODUN.OPP. PARS Ifi. LITURGICA. 6SC
Quod in Dominico di.e, Iioc ideo, quia illa die mun - .A patiiam paradisi liber reveitafur. In cominuuione
dus creafus, Illa enim die pluit Dominus manna; gratias agit de sua salvatidne. -
illa die etiam resurrexit. Officium Resurrcxi Christi GAP.XVIH,Deofficio, (Inlroduxit nos Doinhws.t
resurreclionem designat, quia resui-gens a morte Feria secunda baptizati admonentur per spiritum
spousa; suseEcclesise se repraesental: Resurrexi in- intellectus, quanta dona coiitulerit eis Christus. -JH-
quiens, el adliuc tecmn sttm (Psal, cxxxvin, 18). At troduxit, inquit, nos Domimts interram fluentem lac-
ilia applaudens Isetabunda resultat: Posti.isti super etjnel, hoe est in Ecclesiam nunc Duenlem lacle
me manum tuam (Psal. LXXII, 24). In Graduali vero, _ doetrinseyin futuro melle a;fcernseglorise. Qui in Ora-
Hmc dies , et in alia , ct-in reliquis concentus lione precaiitur, ut iibcrlatein et vitam seternam
angelbrum, et gaudium Iiominuin exprimuntur, cousequantur. Quos niox Lectio- instruit quod p-er
qui de Cbristi resurrectione-gloriabanlur. Ab Adam . resurgentis Christi honien remissionem peccatorusn
usque ad Christura quasi nox erat, dum totus po- et vitam assequi pcssint. De qua spe exsultent, et
pulus in tenebris peccatorum errabat, Cbristo vero Giaduale, Bwc dies, et Allcluia in Christiiaude ju-
ab inferis resurgenle serena dies illuxit, quae cre- bilant. Quibus protinus in Evangelio Chrisli resur-
tientes ad seternani lucem perduxit. Unde et totum rectio narratur (LHCXXIV),ut se ejus resurrectione
iioe teiiipus pro una die pon.itur. Et ideo vespera " salvatos non obliviscanlur. Similiter in Offertorift
non per Deas ... u/jutortuminchoalur, setlper Eyrie et in Coin.munione, ut grates solvant de sua Iibe-
eieison celebritali missse conliuualur, quia iJla dies ratione.
vespere carere prsedicatur. CAP.XIX. De officio, s Aqua sapicnliw. >
AP. XVH. Iterum de Pascliali die. Feria tertia spiritus consibi baptizaios instruit
Septem etiam officia hujus hebdomadse baptizatis quautaro gratiam eis Christus centulerit. Aqua, in-
eongruuiit, qui septifoiT.iem Spiritum acceperunt, quit, sapientim potavit cos (Eccli. xv, 5), hoc est
qui per fcidemmundo mortui in baptismo Christo aqua baptismatis eos mundavit, evangelica doctrina
coiisepulli, jam de vitiis ad virtuies, de morte ad sanavit, et ad coelestiaexaltavit. Quiin Oraliqne hoe
vitam resurrexerunt. Euraanum itaque genus, quod postularit, quaterius haec vivendo oijtineant, Leclio:
in Adam cecidit, per Clirislum resuigens dicit: Re- aulein eos docet Christum pro eis moiiem subiisse,
surrexi, el adhuc iectmt stim. Quod spiritu sapientise et resurgendo mortem fudisse; quem si imitari vo-
affatum in Oratione precatur, ut aditum mternilatis lunt, ei conregriabunt. Unde gaudentes, Graduale,
per Christum reseraium, per pia voia mereatur. In Hwc dies personanl, et Christum pcr Alleluia exal-
EpLtola vero per spiritum admonetur, ul Christum tanl. In Evangelio eis Christi resurrectio reeitatup
prose immolatum meditelur, sine malitia, elnequi- u (Luc. xxiv), per quam pax reconciliationis eis datuii
tia, in suiceriiale et veritate vivat (/ Cor. v), et sic In Offcrtorio vefo fontes aquaruih apparuisse, sci-
Kfernifatem adire licet. De qua promissione exsul- licet baptismafiS et Poenitentise, memorantur. In
laiis dicit: Hmc dies, quum fecil Dominut exsultemus, Commuiiione auiem,quae sursum sunt quserere ad-
et lcsiemur in ea (1'sal, cxvn), Deinde omnes fideles bortantur, ut sic illuc, ubi Christus est in dextera
ad laudem Chrisfci hortans subinfert: Confitemini Dei sedens, peneniremereantur,
Domino, quoniam bonus, quonium in swculum mi- CAP.XX. De officio, e Venite, benecHciiPatris
sericordia ejus (ibid.). De promissione vero angelicoe mci, t Ferict IV.
sequaiilatis in AHeluia jubilat. Pascka nostrum im- Feria quarta spirllus fortitudiiiis in Ghristo rena-
molalus est Ckristus, epulemur in azymis sinceritatis fcosdocel, quaro dulci voce eos Chrislus ad regnuin
et veritatis (I. Cor.x, 7, 8). In Sequenfciaatifcem,jsi- aniissum in ultimis vocet, Venite, inquit, benedicii
Mlalio angelorum denotatur, qni de salvatione ho- Palris mei (Maitlt., xxv, 54). Qui in Qratione exo-
minum Iselabantur, unde efcin fine cantalur : Aslra, rant, ut seterna gaudia percipiaut. Quibus in Le^
sotum, mare jocttndentuf et cuncti gralulentur in cw- ciione passio ct resurreclio Chrisii recitatur, per
lis spiriittctles chori Triniiati. In Evangelio vero ,Q quem poenitentibus peccata delentur, et vita seterna
Christi resui'reclio deiiuntiatui', per quaminimanum datur. Qui per Giaduale Jfrec dies tiipudiant, et
genus ad vitam redisse deelaralur (Murc. xvi), In Chrisio Alleluia jubilanl. Mox eis in Evangelio Chri-
quem se omnes credere elaroant. dum Credo in stus post resurrectionem cum septera" discipulis.
unum consonant. Offertorium, Teri'a iremuil (Psai. convivasse narratur (Joan. xxi),, per quod septi-
LXXV; 9), terraemotum in Clirlsli resurrectione fa- formi spiiitu pleni post uJtimam resurrectioiiem
ctum nobis ad memoriaro reducit, sicut scriptum cum Chiisto convivaturi praefigurantur. Unde et in
est: Et ecce terrmmolusfaclus est magnus (Muliit. OJfertorio panem angelorum homo manducasse per-
xxvm, 2). Hlum autem terraemolum prcefigurai, hibetur. In Conimunione vero lnir.c panem digne
quem in nostra resuiTectione Scriptura futurum manducanies ultra non moii, sed cum Cbristo vi-
praedieat: Adliuc, inquiens, semelet ego movebo noii cfcujidocentur.
solum lerram, sed eliam cmlum (A.gge.n, 7 ; Hebr. CAP.XXI. - De offieio, i Viclricem manum, s
5ii, 26). Porro in Praefatione ille PascJitiiis Agnus Feria V post Pascka.
cuin angelis collaudatur, per cujus immolationera Feria quinta spiritus scientia; monet baplizator
fsdclispopulus jEgyptiaca servilute libej-atur, ut ari . Cbristum laudare, sicul liber ab iEgypto post Ru-
 (.97 GEMMAAKIMJE. LIB. IV. 008
Jjrum mare: Victricem, inquit,maimm tuam,Domine, A J ut Qtiasimodo genitos se infantes in Christo memo-
ij est Cbristttm laudaverunl pariter (Sap. x, 20). rentur, lae sacrse Scriptuj-seconcupiscant, uf in ejus
Quiin oralione fiagitant, ulfidem actibus impleant. coipore in salutem crescant. Qui in Oratione pos-
in leclione Epistolse docentur sicut yEthiops ad Je- tulant, ufcPaschale saerameiitum nioribiis et vita
rusalem veniens baptizatur (Act. vni), ita de nigre- teneant. Quos Lectio ex Deo natos, et niundum ab
dine peccatorum ad Ecclcsiam venientes per Christi eis per fidem vincendum perbibet, ipsosque cum
passionem salvantur. Al in Graduali Hme dies gau- Christo triumphaluros in resurrectione docel (I
dium conversorum exprimitur, in Aileluia laus Joan. v). U"de quia tunc gaudium et Isetitiamin
Ghristi deproniittir. In Evangelio resurrectio Chrisfi corpore ct-aiiima siiuul obtincbunt, ideo duo Alicluia,
eis commemoratur, in qua -fratres Chrisli vocanlur conciuunt, Mox in EvaiigcJioCliristi resurrectionem
(Joan.xs, 17). In Oueiiorio autem dies seternseso- audiunl, per quein Spiriliim sanctum et remissio-
lcffinifalis eis praedieitur, in qua terram lac et mel. ncm peccatoruin acceperunt (Joait. xx), QusereSur-
fluentem, id est paradisum introduci eis promittitur. rectio in Ofierloiio et.in Comraunione confirinatur,
Ideo in Coiiimunione vero ad laudem Deiiiortantur, ut illoruin resurreciio futura credatur. Notandum
per qucra de lenebris in admirubile .lumen vocan- R quod per singula officia bujus seplimanse ad Introi-
. l tum
lur(/ Peir. xi, 9). qualcr, ad alium ter Alleluia canlatrir, quia
CAP.XXII. De officio, i Eduxit eos Dominus. > videlicet sancta Trinitas a quatuor partibus nluudi
Feria sexfcaspiritus pietatis inlimat i.nCbristo re- ob resurreclionem Cbristi, et ob sah-ationem lio-
naiis, quod sic per Chrislumiiberati sunt a diaboli minis collaudatur.
oppressione, sicut filii Israel olini a Pbaraone. Qui GAP.XXV. Domintcall posl Pasciia, ililise-
in Orafcionepi-ecantur, quatenus Cbristianam profes- ricordia Domini.i
sionem operibus imitentur, ut pcr resurreetionem In secunda Dcminica Jjaplizali graliam Chrisli
ejus in dexterahlDeiveiiiam. Qui per Graduale Hmc niundo intonant, cl gaudentes conclamanl, Miseri-
dies lsetitiam suam deprcmunt, el per Vcrstim, Lu- cordia Domini plena esl ierru (Psal.xxxu, S). Hic
piciemquem reprobaveruiit (Psul. cxvn, 22), Cbristi Triuilalem prsedicant, nam in misericordia Domini
passioriem coricinunt, per Alteluia vero resurreclio- Spii-itum sanctuin, in verbo Filium, in Dei Patrem
r.era ejus extollunt. In Evangclio eis Christi visio proiiuiitiant. Ideo autera personam Spiritus sancti
post iesurreciioneni suam legitur (Mallk. xxvm), primitus canunt, quia in eo sanctificati sunt, Se-
In cujtis noniine baptizati quique docentur, cum cundo personam Filii ponunt, per quem redempii
cis lisqtie ad coiJsummaiioneni ssecuii proniittilur. G Q sunt. Tertio personam Patris depromunt, cui re-
Unde iii Offertorio Hmc dics, id est feria sexta, me- conciliali sunt. Et quia Trinilalem laudanl, ideo ter
morialis eis pisecipitur, in qua ab hoste Christi Alleluiu jubilant. In Oralioiie perpeluam lsetitiam
morte ercpii noscunfcur. In Communione in iiomine fidelibus optant, et sempiterna gaudia postulanfc. In
Palris et Filii et Spilitus sancti baptizati docentur, Epistola vox praedicatorum intelligitur, per quos
cujus praecepfa servare adinorientur, ut eum post Christus populis in exemplum proponiiur (I Peir.
resurreclionem videre nierear.tur. n). Per ununi Alleluia gaudium conversoruni, per
CAP.XXIII. De offtcio, f Eduxii Dominus po- aliud Isefciiiaprsedicantium accipitur. In Evangelio
pulnmsitum, i Sabbalo in Albis. duo greges, unus ex Judseis, alter ex gentibus, ad
Sabbato spiritus Domini timoris recolit bapfizatis ununi et verum pastorem conversi demonslranlur,
graliam Ghristi Redemptoris, qui eos de morte re- qui unum ovile facti [sunt] (Joan. x). In Offertorio,
demit, et in paradisum reducet, Eduxit, inquit, Do- Detts, Deusmens, unum pastorem invocare decla-
minus populum suum in eXsultatioiie,et eiectossuos in rantur. Quibus ipse in Communioiie respondet se
iwtiiid (Psal. civ, 43). Qui in Oratione deprecantur, pastorem [esse], e-teos agnoscere ; et seab eis agno-
i:t aeterua gaudia niereanlur. Quos Lecfcio inslruit sci dicit.
Christum lapidem aiigularero eos vivos lapides sibi ^D CAP. XXVI. -=- Dominica III posl Pascha, Jubi-
in ccelosli a;dificio conjtinxisse, imo in reges et sa- lale Deo, omnis lerra. > .
cerdofceselegisse (I Petr. n). Unde immenso gaudio In tertia Dominica in Cluisto renati totum mun-
exsultant, et bina AUeluiain Christi iaude personant, dum in iaudem Christi convocant, et gralularido
Iii Evangelio eis resurrectio Christi praedicafcur(Joan. persultant. JubilaieDeo, omnis terra (Psal. LXVII,4).
xxi), per quam gentilis el Judaicus populus salvalus Hic Trinitatem personant, dum in Deo Patrem, in
per Joannem etPetrum prsefiguratur. Quorum eliam nomine ejus F-ilium, in iaude cjus Spirituiii san-
vox in OiTertorioresonat, qua Cliristum pro redem- ttura denotant, Et quia per duo prsecepta charita-
ptione sui venisse salulant; Benedictus qui venit tis in fide Trinitatis se salvanaps tripudianl, ideo
(Maith. xxi, -9). In Communione Chrislo per ba- post bis, deiride tertio Alletuia consduant. In Ora-
pfismum conjuncliad ejus regnum docentur per vir- tione postulant, ut ab errore conversi Cliristianita-.
tutes debei-eniti. tatem iinpleanl. In Epistola ad contemplativam vi-
CAP.XXIV. Dominica in Albis, t Quasimodo tam informanlur, dunia carnalibus desideriis alisti-
" genili
infantes. > nere adhortaiitur \1 Petr. n). Ad activam qaoque
Iri oflicib OctavccPasclite bapfcizati adnionentur. docentur, dura omni Jmmance creatiira; sulijecti
699 IIONORHAUGUSTODUN.OPP. PARS III. " LITURGICA. 700
essejuDenlur(rJ>e.r._i.)InunoA..e.!t?.i
' conteihplativi ,A prsedieantium accipitur, ita "perofficium,Exaudiitnl
in dilectione Dei ferventes julniant, in alio actiyi in sollicitudo se ab errore convertentium exprimitur.
amore proximi servientes exsultant. Quibus in Evan- Qui in Oratione precantur, ut ab omhi adversilate
geliovisio Dei promittitur, et gaudium, quod nun- muniantur. In Epistola ad confessionem, in, Ev&n-
quam ab eis tollatur (Joan. xvi). Unde magno gau- gelio adinonenlur ad oraiionera (Luc. v). In Offerto-
did perfusi prorumpunt in laudem Christi in Offer- rio,.Confitebor, iljorum confessio. In ilommunione,
torio, Luttda, anima mea, Dominwn (Psal. CXLV, 2). Petile el accipielis (Luc. xi), eorum intelligitur
Quibus ipse"iterum in Commuiiione siiam pollicetur' oratio.
visionem, et ad Patrem cum toto corpore suo, scili- CAP.XXX. -.De vigilia Ascensionis el officlo
cet Ecclesia, ascensiouem. t Omnes cjentes. > ,
CAP. XXVII. Dominica IV post Pasclta, i Can- In officio Oinnes gentes plau.dunt, quod errorem
iate Doinino.i deseruerunt. In Oratione petunt se illuc transferri,
lu quarta Dominica baptizari per se conversos ad quo caput suura pervenisse credunt,; In Lectione
laudem Christi adhortantur, et ipsi prsecinendoju- illorum conversio insinuatur, dum multltudo unum
eundan.ur, Canlate Domino canticum novum (Psal. cdr, et unam animam habuisse piemoratui'. In
B
xcvn). Hic Trinitatem corameraorant, dum, in Do- Alleluia; Beo jubilant, qui eis tanlam gratiara conlu-
mino Palrem, qui mirabilia fecii, Dominus (ibid.), Iei'at. Ia_ Evangelio pro menibris Patrera precatur
Filium, fw genlibus revelaviljustiliam suam (ibid.i), (Joan. xvii), ut unum cum co efficiantur. Ih Offer-
Spiritum sanctum insinuant, Et quia fidem sancta; torio capitis ascensio exprimitur, et membiis
Trinitatis in quatuor partibus mundi susceperunt, eum seqiii piomifclltur. In Communione unum cum
ideo Tr-initatein per quatuor Alleluia concinunt, in eo effecli jam caput orant, ut eos Pater a mald cu-
Oratione oraut, ut ad vera gaudia perveniant. Epi - sfcodiat.
stola conversos instruit, ut per yerbum Dei genitos CAP. XXXI. De Ascensione et officio, i Viri
se initium novse Dei creaturse memoreritui' (Jac. i). Gcdilmi. >
"Et si verbum Dei audiendo vitia abotiiinenlur, ani- In officio, Viri Galilmi (Act. i), Christi ascensus,
mse eorum saiventur. Qui Alteluia^ congeroinant, et ad judicium ejus reditum augeli fidelibus nun-
quia et quod mortem evaserunt, et quod viiam in liant, quo eum Jsefciprsestolautes se ad Deum ascen!-
spe habere meruerunl exsultant, Quibtis in Evange- suros non diffidant. Qui in oratione postulant qua
lio Spiritus sanctus promittilur, qui eos oinnem ve- tenus in coelestibus habitare valeant. Lectio et
rifatem docturus perbihetur (Joan. xvi). Unde in Evangebum eis recitat, qualiter Cbristus cceleslia
Offertornj iolfim mundum ad laudem Dei invitani, c scanderit (Act, I ; Marc. xvi). In uno Alleluia Chri-
et Isetantes concrepant, Jubilate Deo, nniversu terra sti ascensio eollaiidatur. 1 alio, Ecclesia de sua
(Psal. xcvn, 4). In Gommunione tripaititum judi- ascensione jucundatur. In unoquoque Alleluia laus
cium Spiritus Sancti denuntlatur, quo mundus de angelorum, in altero gaudium exprimitur bominuEi
reproborum infideiitate, de sanetorum sequitate, de de Christi asceusione jubilantium. Sequentia con-.
occulto et tamen jiisto Dei judicio redarguatur. centum angelorum reprsesentat, qua Chrisli triem
CAP. XXYHI. J/e Dominica V. i Vocem jucun- pbum jubilat. Iii Offerlorio et Communione nihilo-
dilatis. i minus fideles caput suum laudibus prosequuntur,
In quinta Dominica baplizali, quasi in quinta quo eum realiter sequi mereantur.
selate, a Babylone liberati, Jiberatorem suum omni- Ideo autem tribus diebus Ninivitarum Rogationes
bus gentibus praedicant, dum in officio, Vocemju- aguntury quia tres partes" mundi, [Asia, Afri.ca, et
cunditatis populum suum eum Iibei'asse gaudentes Europa, vel tres ordines Ecelesia; conjugati, conti-
clamant, el ideo Trinilafcem per tria Alleluia com- nenles, doctores in pcenitenUaaffligunlur. Ideo enini
memorant. In Oralioiie postulant, ut recla cogitent tribus diebus aguntur, quia Ecclesise tres partes
et faciant. In epistola docentur pupillos et viduas ]0 mundi, vel iidem tres ordines sub Anlichristo tribus
visitare, immaculatos se a sseculo servare, ut sic annis graviter coiislriiigentur. Per diem Ascensio-
possint cum Deo regnare (Jac. 1). Per duo Alleluia nis dies judicii repraesentatur, quo die Ecclesia
duse resurrectiones intimaiitur, una nunc anima- ccelum ascensui'a prsedicatur. Ideo enim cantatur :
rum, alia post corporum. In Evangelio ad plenum Quemadmodum vidislis eutn ascendentemin cmlmn,
gaudium exhortantur, quod in futuraresurrectione ita veniet (Act. i, 11).
dabitur (Joan. xvi). Unde iu Offertorio omnes firle- CAP.XXXII. Dominica inlra octavas
Ascensionis,
les Deum laudare monentur, per quem tale gau- t Exuudi, Domine, >
diunrpercipienl, Benedicite, inquiunt, genies, Deum Dominica, quse posttertium diem sequitur, a;ter-
nostrum [Psal. LXV,8). In Communione iterum oni- nam requiem denionstrat, quse.post tria niundi
nes Christi prseconia resonare borlantur, per quem tempora, seilicet ante legem, sub lege, sub gratia,
tantahominibus dantur, Canlate Domino (Psal. xcv). supradictis tribus ordinibus tribuitur. Unde Ecclesia
CAP. XXIX. De Rugalionibus, et offtcio jubilat, Qumsivivutluin luum, vultum luiiin, Domine,
i Exaudivit. > reqtiiram. In Oratione postulat, ut majestali ejus
Sicut per ofliciujn Vocem jucundilatis inslantia sincero corde serviat, Iu Epistola bona numcrantur,
701 GEMMAANlMjE.-LtB.lv. 702
pro qtiibus tunc jusli remunerantur (I Petr. iv). In Ai C.vr. XXXY. De officio i Cibavit eos Dominus
- Feriw secitndm.
Evahgelio d.citur quia nune extra Synagogam fiunt,
ideo tunc aulani Dei intrabunt (Joan. xv) . de qt;a In officio, Cibavii eos (Psal. LXXX,17), spirifcus
consolatione gentes solvuntur in Alieluia, et in intellectus denotatur, qui adeps frjjmenti, et mel
Offertorio et in Conimuniqne. Abliiiic post sex dies pelrae, id est Chrislus nomihatur, Christus enira gra-
Pentccostes agitur, quo Spiritus credentilius distii- num frumenli et petra vocaturL IIujus adipe sunt
buebatur, quia post sex aetates iriuridi fideles per fideies cibali, et melle ejus saturali, dum dulcedlrie
gratiam S. Spiritus in diversis mahsionibus dispo- Spiritus sancti sunt repleti. Et quia in quatorplagis
nentur. ldeo pdst sex dies-celebratur, quia pro sex mundi bsec gralia diffundilur, ideo qualer Alleluia
Evaiigelicis operibus, qusein sex dicbus hebdomadae canitur. Qui in Oratione poslulaiit, ijt eis pacem
operabantur, lunc in gaudio reffiunerabuntur. Quod cuni fide tribuat. Lecfio eos instruit qualiler gratia
auteiri post deceni dies Ascensionis agitur, ideo fit, Spiiitus sancti gentibus data sit (Act. x). Unde te-
vjuia pro decein praeceptis legis denario vifcsedifca- tantes Alleluia congeminaiit, quia Judsei el gentiles
buhlu!'. Spiritum sanctumacceperant.Evangeliumdicil qudd
CAP.XXXHLDe Vigilia Pentecostes. Deus Filium suuni pro eis tradiderit, iii quein si
In officio yigiliae Pentecostes baptizandi imbuun- I' credatur, vilamsefceriiamhabeant (Joan. iu). In Offer-
tur, qualiler fide et operatione ecelestia ihereantur, lorio audiuht quod Spiiitus sanclus de coeloinio-
de quOruni salvatione mater Ecclesia exsultat, dum nuit, et fontem baptisraatis humano generi aperuit.
Kyrie eleison et Gloria in excelsis Deo resonat. In In Coihmunione canlalur quod a Spiritu sanclo om-
Oratione pro-eis precalur, ut acceplum Spiritus nia doceantur.
sahcti donuin in eis corifiriiietui'. In Leclioneduo- CAP.XXXVI. .De ofiicio' Ferim lerlim, t Accipiie
deciffi apostoli Spiritum sauctum accepisse memo- '..jucundilalem. >
r-anfur (Act. xix,T), per quos uniVel-sitas fidelium In officio Accipile jucundilatem (II Esdr. iv), Ec-
in qti.atuoi- mundi partibus desjgnatur. In Alleluia clesia spirilum consilii honorat, quiei jucuridilatein
et in Ti'aotu , Laudate Dominum, Dcum Iaudant seterna; glorise donat, et ad coelestia regna vocat, Et
quod errorem infidelitalis evaserant. In Evangelio quia per geminam dilectionem in fide Trinitalis
prohiittitur eis Spiritus sahcti consolatio, et ipsitis liaric gratiam adepluri sunf, Ideo quinquies Alieluia
diyinitatis manifestafcio (Joan. xiv, 18). Qui in canuiu. In Oratione pelunt se per Spiritiirii purgari,
Offertorio rogant ut eis Spirituiri sancfcummittat. et ab omni adversitate tueri, qui in Lectione docen-
In Coffinnihiorie effusio S. Spiritus decahtafcur, de f--. tu4-quod dona Spirilus saricti per orationem den-
quafideliuin universilas fecundatur. tur (Act. vm), Unde bis Alleluia coricinunt, quia
et mente orabunt.
CAP. XXXIY. Desancio die Pentecostes, et o(ftcio spiiilu et mente psallujit, spiritu
t Spiriius Doniini. > Evangelium eis intimat, quod eos osiiarius.Spiritus
Septera officia Iiujus bebdohiadae septem donis sanctus per ostium Cliristura, ad Vitam Patrem,
Spiritus sancti congruunt, quem baptizati accepe- introducat. In Offertorio eis commemoratur, quod
runt. In officio Spiritus Domini (Sap. i), spiritus sa- pane angelorum reficianlur. In Coninlunione unum
piehtise gloriUcalUr, per quem scieiitia vocis Cre- cisai Christo effecti a Spirilu sancto sunt clarifi-
dentibus datur; et quia hoc donura quatuor mundi candi. .-''-""
partibus infuiiditur, ided quater Alleluia concinifur. CAP.XXXVII, De officio Ferim '--- quartm, c Beus,
In oratione postuiant quatenus de Spiritus sancli dum egrederefis. >
consolatiorie gaudeant, Lectio bapfizalis insinuat In officio, Dewsdum egrederelur (Psal. LXVII),spi-
qualiter primitiva Ecclesia genera linguarum per ritus fortitudinis magnificatur, qui sicutfilios Israel
Spirltum sanctum acceperat (Act. n), cujus ipsi de jEgypto liberans coram eis iri igne gradiebatur,
filii esse meruerunt, et eumdem Spiritum sanctum ita iideles de boc mundo eruens coram eis in igne
acceperunt. Qui prse gaudio duo Alleluia concinunt, D amoris graditur, iter per prsecepla faciens -
eis, per
quia bis Spiritum sanctum acceperunt; semelcuiu gratias habitans in illis. Et quia de quatuor paiii-
baptizantur, secundo cum confirmahtur, sicut et bus mundi ad supernam patriam evocahtur, ideo
Spiritus semel datus est m terra, secundo de coelo. quater Alleluia canlatur. In Oratidne precantur,
Porrd Sequentia genera linguarum reprsesentat, ut per Spiritum sanetum ad veritateni Cbristi
duo
qua Ecclesia omnibus linguis laudes Christo reso- perducantur. Duse leetiories leguntur, quia
nat; In Evarigelio Christi dilectoribus Patris dile- popuii scilicet Judaei et genfiles, Spirilu sanclo
ctio et Filii, priusquam promittitur mansio, et ut ad fidem colliguntur. ln una Spiritus sancti ef-
Spiritus sanclus adveniat, qui eos omnia doceat fusio recitalur, in alia niiracula per eum gesta
Judaeis con-
(Joan. xiv). Qui in Offertorio precaiitur, ut hoc in coniraemorantur. In uno Alleluia de
eis cOiifirmetur; in PrsefaUone Spiritum sanclum versorum Isetitia expiimitur, in alio de geniibus
cum angelis eoilaudant, in quem angeli prospicere baptizatorum exsulialio accipitur. Duse quoque Le-
desiderant (I Petr. i,- 3). Cujus effusio in Commu ctiones leguntur, quia ordinandi Yeteri et NovoTe-
nidnc decanfcaturycum in se optantes jam descen- stariieiHodocti praecipiUritur. Utrisque autem, scili-
dcre credatur. cet-baptizalis: et ordinandis, panis yivus in Evange^
 - 705 HONORif AUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 'M
iio prsedicatur (Joan. vi), quo refecti nuiiqiiam mo-- A . quadi'agiiita anni, quibus lilii' Israel cum gauclio c-t
riantur. Iii Offertorio .Spir-itum sanctum sibi miltii laetitia atl patriani redierunt, et significat iliud lcin-
. poscunt. In Coniiiiunione pacem sibi dari au-- ..pus.quo fideles de Christi resurrectione Iseti fue-
diunt. runt. Per Rogationes, cum cruces per diversa loca
CAP.XXXYUI. DeFeria quinta. porfantur, illud tempiis intelligitur, quando filii
In officioferise quintae Spirilus Domini (Sap. i), Israel terram reprdmissionjs ingressi arcanl Domini
spiritus scienfiffl exaltalur, per quem scientia spi-- .per-diversaloca portaverunl, et multas urbes sub-
ritualium fidelibus dalur. In Lectione et Evangelioi verfcerunt; significat illud lempus quo fidelcs ad
in peccatis lapsi consolantuiy dum signa per Spiri- ascendentehi Dojhinum coijfluebaiit, et Jerosoiy-
tum sa::ctuni patrala menioranlur. mam"ascendebant. Per Peiitecosten, cum ddna-Spi-
CAP.XXXIX. De officio-t Repieatur Ferim VI. rilus sancti celebrantur. illud teiupus aceipitur,
In officio Repleatur os meum laude (Psal. LXX), , quando filii Israel, devi<.tisliostibus, terram inter
splrltus pietalis glorificatur, per quem Trinjtas col- se diviserunt, et significat illud tempus, quo fideles
laudatur. Et quia in quatuor roundi plagis laudibus; vaiia dona Spirifus saucti acceperunt: Per septima-
extollitur, ideo quater. Alleiuia concinitur. In.Ora-- nam, quse sequjtur, illud tempus ; innuituiy quando
tione Ecciesia pi-ecatur, ne ab liosfibus pcrturbetur. . "' judices populo Dei praefuerunt, et significat illud
In Lectione jucunditas faciei Dei ei promittitur teropus quando apostoli judices orbis populum Dei
(iloel. n). lii Evangelio remissio peccatorum et sa- sua pj'sesentia rexerunf, Porro Dominica, Domine,
. nitas animae prsedicitur (Luc, v). Unde in Offertorioi intita misericordia, cuin historia Deus omnium ca-
Deum laudat et in Commuiiione gratuita Spiritus; nitur, illud tenipus ostendit, quoreges Israel multis
sancti dona pronuntiat. praeiiis ab bostibus vexabanlur, et significatillutt
CAP;XL. De officio, i Ckarilas Dei t in tcmpus, quando martyres a persecutoribus diversis
Sabbato suppliciis auiciebantur.
In officio Charitas Dei (Rom. v), spiritui timoris' CAP.XLIII. Dominica a Pentecoste usque
printa
iaas canitui, per quem charitas in aniraam iniro- ad Advenlum Domini,
ducittir. Et quia tres partes mundi, Asia, Afiica, David itaque rex, qui a Saul et suis servis affii-
Europa, in fide Trinilalis Spiritum sanctum acci- gifcur, de patria expulsus ad gentes ire cogitur, de
piunt, ideo ter Alleluia, concinunt. Qui in Orationes suis viribus diffidens, de Dei adjutorio praesumens
Dominum orant, uieis Spiiitum sanctum infundat. dicit: Domine,in_tua misericorctiasperavi (Psai. xn).
. Sex lectioiics et Evangeliuro (Luc. iv) septiroum r Cui Oratio, Detts, in te sperantium fortitudo conve-
Jeguntur, quia septem dona Spiritus sancti ad me- nit, qui Deum fortitudinem dicit, cujus auxilium
moriam reducunfur. Itleo enim septeni Jeguntur, poscit. In Epislola, quse Deum Filium snum ad
. quia ministeria Ecclesiss in sepfem gradihus per salvancum niundum ffiisisse tesiatur consolatio pro-
septem dona Spiritus sancli bac die proveJiuntur, phetarum demonstraiur, qui David de Jioslibus suis
Per primam enim lectionem ostiaiii, per secundam salvandum praedixerunt, et ei regnum Israel pronii-
exoreislse, per tertiani lectores, per quaiiam aco- serunt, In Graduali, Ego dixi: Domine (Psat. XL,5),
. lythi, per quinlam subdiaconi, per sexiam diaconi, David peccatis suis persecutionem imputat. In Al-
per Evangelitim presbyleri instruunlur, per singula lciuia, Domine Deus meus, in te spefavi (Psal. vu, 2),
Alieinia siiigulorum giaduum Jaudes exprimuntur. seab inimicis liberari posiulal.ln Evangelio utrius-
In Offertorio auteni presbyferorum preces et obla- qup persona exprimitur (Lttc. xvr), dum in divifce
: iiones pro Ecclesia iiujlliguntur. In Conimunione Saui, in Lazaro David accipitur. Saul superbius, tit
Cliristi adveulus, et seternuni gaudium suis ministris dives, purpura induebatur, splendide quotidie epu
promiltitur. iabatur : David, ut Lazarus ulcerosus, sie ab bonii-
CAP.XLI. Dominica SS. Trinilaiis, t Beueclictu.t nibus ejeclus, ut Jeprosus, per silvas egens vagaba-
Dominica quoe sequitur de Sancta Trinilaie agi- D tur. Ganes Lazari ulcera lingebant, et genliles Da-
. J,ur, quia plus acceptum baptismum plus datum vidsuscipientes confovebant. Saulmortuus tanquam
Spiritum oportet, ut fidem Trinitalis bonis operibus dives in infcrno demergilur, David sceptro regni
fixerceant, Jam. dereliquis videamus. potitur, postmortem Lazarus Abraha; in requie
CAP.XLII, De capi-e a_Sepluagesima usque post conjungilur. In Offertorio, Inlende voci nrationis
Pcntecoslen. . (Psai. v, 5), David pro liberatione sua poscit. In
fgitur per Sepfuagesimam illud tempus accipitur, . Communione, Narrabo otniiia mirabitia tua (Psal.
. quo populus Dei a Pharaone in jEgypto afiligeba- is, 2), pro collatis beneliciis gi'ates solvit.
tur, et significat illud fempus qtto genus humanum GAP.XLIY, Sttb gratia,
- ante Christi adveiitum a dialjolo in hoc niundo pre- Sic Christianus populus dum ab infidelibus vel
niebatur, Per Pascba auteffi iJlud tempus intelJigi- lisereticis vel a male Catholicis opprimitur, et cie
iur quo filii Israel a Pharaone per agnum liberati civilate in civitatem pellitur, ad Dominuni clamare
sunt, e't significat illud tempus quoiideles a diabolo eognoscitur, Domine, in tua misericordia
(Psai. xn).
per Christum redempti sunl; per quadraginla dies ln Oratione divinum auxjlium invocai, ut ei et vo-
s Pascha usquc ad Ascensionem Domini accipiuntur luntatc ct actione placeat, !n Epistola consclslur,
 ^OS GEMMAANIMJE.- LIB. IV.1 . 700
cum Deus Filitnn suum pro salvalidne illius misisse: A supernum evocatur. Qui de sua crcptiojie gralula-
confirmatur. In Oratione misericordiam Dei implo- bundus dicit, Facttis e-stprotector Domintts. In Ora-
rat. In Alleluia a persequentibus liJjerari postulafc. tione innotescit, quodper timoi'em adamorem per-
Evangelium pei-divitem infidelerapopulum exprimit, veneril, Leclio dicit quod eos mundtis. odio habu-
per patiperem LazarumChristiaiium populum inno- erit, sed riunc de moite ad vitam traiis.ati "sint
teseit. Iiifitielis quippe Judaicus purpura induebatur, (I Joan. in). In Offertoriopro aniniabus suis orant,
cum de carnis nobilitale gloriabalur. Splendide epu- quas corporibus adhuc sociari rioiidubitaiit, In Goir.-
labatur, cum in cseremoniis per saci-as Scripturas rounioiie Domino laudes solvuiil, a quo bona acce-
instruebatur. Gentilis autera populus purpura ve- perunt, Hoc officiura convenienier circa feslum S,
stiebatur, cum de regni monarchia super cseteras Joannis canlatur, qui liora coensea Dominoinislus,
genles extollebatur. SpJendideepulabatur, cum phi- et populos Dei ad convivium invifcasseprsedicatur.
losophicis et poeticis scriptis magniScabalur. Haere- Aliquando efciamcirca festum Apostolorum Pelri et
ticoruin vero grex, quasi purpura induebatur, cUm Pauli canitur, qui de vicis et sepibus eiTorum gen-
ce.mtindanis pompis superbiens bumiles asperna- tiiem popuium ad convivium Dei convocasse lCgun-
batur. Splendide epulabatur, dum contlnuis sermo- tur. Porro in canlu vox prsedicantium Deum et lau-
nibus ssecularis eloquentise pasceljatur. Mali autem R J daiitium exprimilur, qui eis
proteclor fuit, de tribu-
Catholici quasi purpura se vestiunt, cum de ornalu lafione eiipuit, oriinia bona tribu.t. Yox quoque
pretiosarum veslium superbiunt. Splendide epuian- conversorum de errore intelligilur, quos Dominus
tur dum deliciis, et Carnis desideriis tantum operam in laliludine cbaritatis eduxit, animas eorum eripuit,
dare conantur. Porro Chrislianus populus bumilis, bona cceleslia tribiiit."
peccata sua confitens, terrena despiciens, sola cce- CAP.XLYII. De sanctoJoanne Baptista.
lestia appetens, ut Lazarus ulcerosus abjicitur, dum De sancto Joanne Baplista Responsoria sumpta
a Judsels, a geiitilibus, ab haereticis, a maiis Cafcho- sunt de prophetis, el de Evangelio, quia ipse erat
licis despicitur. Sed cum dives moritur, in inferno finis prophetise, et iuitiura Evangelii. In festo Apo-
truditur, quia increduli etperversi, qui hic in bor.is stolorum in tcrtio riOCturno,et ad Laudes antiphonse
dies ducunt, in puncto ad inferna descendunl; La- cuui Alleluia canuntur, in isla autem festivitate non
zarus autem moriens in sinum Abrahse ducituiy canlantur, quia major est gloria Novi Teslamenii
quia Cliristianus populus, qui hic affiigitttr, post quara legis. Joannis enim Nativitas existit ante re-
gaudio et requie perfruetur. Unde in Offertorio surrectionem Doinini: Aposlolorum veroNativifas in
Deum regem invocat; in Communione ejus magna- pr coelo post clarilicationem Ecclesise a Spiritu sancto.
lia narraf. Ideo isiae antiphoiise decorar.tur, iilsenon.
CAP. XLY. Dominica secunclapost Peiitecosien: CAP.XLYIII. De Vigilia S. Joannis Baptislm el
t Factus est, > sttb lege. officioejus.
Dominica quae sequitur Davidicum regnum re- In festo sancti Joannis Baptistse, vel in praecipuis
prsesentare videtur. Occiso namque Saul David a fesiivilatibus aguntur duo cfficia, in nocte unum, iu
gentibus evocalur,.et in regni so.liosubiimafur. Qi.i inilio noclis sinc gloria peragitur, et vocatur vigi-
exsultans dicil Faclus est Dominus protecior (Psul. lisa. Undc et prsecedeiis ciies vigilia nominatur.
xvn). Cui Oralio Sancii nomir.is congruit, quse Dei Aliud vero circa mediam r.octem, ct iinitur iu die,
gubernatione nunquamdestitui suosdilectores dicil. et hoc Iiabet in "lertio"noclurno iii aiiliphonis Alle-
Epistola eliam convenit, quse eum de morte ad luia, per unura officiuin recolitur legalis mos efc
vitam translafcum dicit (I Jpan. m). De nioiiis nam- Sabbata quse in figura fuiurorum celebrabantur,'
que. perieulo liberatus, in regnum cst translatus. per aliud resuiTectio Domini et nostra ftilura festivi-
Unde et in Graduali, Ad Dominum, cum tribularer tas, idco cum Alleluia peragitur, quia fransit ad
(Psal. cxix, 1) se exauditiim exsultat, i.n Alleluia, consortium Angelorum. Ideo autcm in vigiiia san-
Deus jttdex (Psal. vn, 12)justum Dei judicium lau- Q ctoruin fleclamus gcnua non dicitur, quiainissa ad
dans exaltat, qui superbum Saul dejecil, et se hu- noctem sequentis diei pertinere videlur, allehtia vero
mileni populo prsefecit. Hinc Evangelium cousonai, pi&pter iejuniunTdimillilUr.
quod quemdam magnam ccenam fecisse, et multos C*-i>.XLIX. Dominica ierlta post Penlecosien :
vocasse, et plurimos non venisse commemorat (Lue. t Respice in ine; $ stib tege.
xiv). Non eiiim dubium esl, David adeplo regno Sequens Doffiinica de David poenitentia videiur
magnum populo instruxisse convivium. yui venire instituta. Qul post adulterium cum Betbsabee, ci
nplebant de genere Saul erant. In Offertorio, Do- occisionem Urise, propheta eiim iricrepanfcepoeni-
mine, converlere (Psal. LXXXIX, 15) precatur, ut ab tenfciam"egitex corde. Qui gemebundus dicit, Respice
bostibus undique eruatur. In communione, Canlabo hi me, et miserere m'ei (Psal. xxiv, 16). Oratio de~
Bomino (Psal, cm ,55) gratias agit, q.ui ei lol bona precationem nostram pro Dominica non dicitar,
tribuit. - . quse octavae Pehlecostes ascribitur. Oratio autem.
CAr. XLYI.' Sub gratia. Gregoriana, Proteclor in te speranlium, poeniiensi
Hoc totum de Christiano populo accipitur, qui a David concordat, qui misericordiam Dci super se
persecutoribus in martyribus oppressus ad rcgnum niultiplicari fiagitat, ut boua aefccrnanou amitfat.
707 HONORII AUGUSTODUN. OPP. PARS III. LITURGICA. 70S
Epistola qttoque llumiliamini sub polenli manu Dei A tiendum indicat. Nam David luit quod maie conimi-
(f Petr. v), admonilionem propbetse declarat, qua sit, et Absalon juste recepit quod impie promeruit.
regem ad poenitenliam provocat, In Graduali autem Iri Offertorio, Itluinina oculos meos (Psal. xn, i).
Jacla cogitalum tuum in Dominp (Psal. LIV,25) con Oratio David exprimit, inlerim dum bellum gerilur ;
solatio ejusdem Propbetse notatur, qua jam poeni- qui orat ne in morte obdormiat, ne inimicus ei prse-
lentem regem consolalur. In Aiieluia, Diligam te, valens gaudeat. In Communione Dominus firfiiaiiien=-
Dondne (Psul, xvn, 2) David Deum laudat, quem tum (Psal. XVH,5), Deum pro Vicloria laudat, querti
refugium miserorum clamat. Hig Evangelium con- fiiiiiamentum, et adjutqrem suuni VocatJ
sonat, quod gaudium augelis super uno peccatore CAP.LIL- Sub gfalia,
poenitenfe prsedicat (Luc. i, 5).. In Offerlorio, Spe- David post peecatum afllictus est, Christianus po-
Tenlin le omnes (Psul. ix, 11), etde speveniae David pulus post idololatriam ab ihfidelibus oppi-essus.
Deo plaudit, qui se quserentes iiph dereliquit, In Qui mundi adversa calcat, de spe promissa coele-
Gommunione, Ego clamuvi (Psat. xvi, 6), grates stium exsultat dicens; Dominus iliuminalio mea et
solvit, quod remisso peccato communionem fide- sahis mea, quem timebo? (Psai. xxvi.) In Oratione
lium promeruit. . posfculat, ut ei Dominus cursum mundipacifice di-
GAP.L. Sub grgtia. " rigat. Qui ordo prsedicatorum in Episfcolapoenastem-
Per David pcenitenteni populus fidelium accipitur, porales alleviat, dum non condignas passiones hujus
quipost idololatriam, quasi post Bethsabee adulie- temporis ad futuram gioriam intimat (Rom. vm).
rium, et justorum occisionem, quasi post Urise in- Porro oppressi auxiliuni Dei in Graduali invocant,
terfectionem, ad poenitentiam coiivertitur. Qui in in Alleluiapro vicloria.de malis tripudiant. Per re-
Oratione non cessat deprecari miserieordiam Dei gem enim Cbristianus rex existit, qui mores et actus
super se mulUplicari. Quem Epistola admonet, ul se per vhiutum sceptra regit. Evangelium mensuram
sub manu Dei per posnitentiara bumiliet, diabolo bonam bis promittit, quos mundus adversis pro Deo
resistat, qui eum devorare tanquam leo inliiat. afficit. In Oitertorio Ghristianus populus orat, ne
Hunc populum jam sollicitum monet Graduale, ul inimicus, scilicet diabolus de ejus morte gaudeat. In
jactet in LDominocogitalum ; in Alleluia laudes Deo. Communione Deo plaudit qui ei adjutor exstitit.
dicil, qui refugium tribulatis exislit. Hunc Evange- CAP. LIII. Dominica quinta post Penlecosten.'
lium ad veniam roborat, dttm angeloruffi super uno < Exaudi, Domiile, > sub lcge.
peccatore gaudium comniemorat, In Offerlorio Lar- Post ilagella populus ad DaviJ coiifluit, etimque
gitorem venia; Jaudat, qui in se sperantes salvat. cvm magno tripudio regno restituit, Insupcr filio
In Communioiie gratias agit, quia communionem C ^ ejus regiium a Domino
pollicetur, de qttibus offi-
corporis Christi pereepit; Hoc etlam officium circa cium litijus Dominicae institutum videtur. David
fesium S. Joannis BaptiStae,vel aposlolorum c.ani- riaiaque pro statu regni sic orat, hxnttdi, Domine,
lur, qui populum ad pceuitenliam provocasse legun- vocemmeam (Psal. xxvi, 4). Oraiio, Deus, qui ciiii-
tur. '...'... gentibus te bona invisibilia prwparasli, ei convenit,
CAP.LL Doininica qttarta post Pentecosten : t Do- qui promissiones Dei consequi petit, quas filio suo
mintts illuminatio mea, > sub lege. Je regno promisit. Epistola quoque ei congruit,
Dominica huic proxima afflictionem David nobis quia malum pro malo non reddidit, ideo beuedicfio-
iijsinuat, qua euni filius suus Absalon judicio Dei, nem bsereditatepossedit. Graduale, Protector iwsler,
post peccatum Urise affligebat. Qui expulsus de re- Oratio est David pro populo, Ailduia vero, Inte,
gno confidit iii Domino, sic dicens : Dominus illu- Domine speravi, repraeseniat pj-eces laudum pro se-
minalio mea, ei salus mea, qttem timebo ? Dominus metipso. Evangelium huic rei consonat, quod tur-
proiector viim mcw, a qtto trepidabo ? (Psal. xxvi, 1.) bas ad Jesum irruisse, et discipulos multiludinem
DJ victoria autem, Qui tribidant tne inimici ipsi in- piscium cepisse narrat (150), quia turbae ad David
firmali sunt, ei cecidentnt.Si consisiant adversum _j, confiuxerunt, et amici ejus idurimos undique ad
me caslra, non timebit cor meum (ibid. 2, 5). Cui eum iraxerunt. Qui in Offertorio, Benedicam Do-
Oraiio, Du, quwsuinns, Domine, congruit, qui niundi mino, gralias pro exhibitis bene agit, qui eiinlelle-
cursuin sibi pacifice dirigi poscit; huic rei bene ctum tribuit. In Communione, Unam peiii a Domino
Epislola concordal, quse passionem hujus temporis (Psal. xxvi), pro sedificatione templi petit, qitam
ad fuluram gloriam non condignam pronuntiat postmodum Salomon complevit (III Reg. v, vn, 8).
(Rom. vui). Porro in Graduali, Propitius csto, Do- CAP. LlV. Sub gralia.
mine (Deut. xxi, 8), et in versu, Adjuva nos, Deus Populus quoque Christiauus quondam posl affli-
salutaris noster (Psal, LXXVIH,9), vox contra Absa- ctionem persecutorum tranqiiillitati rcdditur, et ei
ion prselianlium accipilur. In Alieluia, Domine, in pax aeternse vitie pro solatio promittitur. Qui in
virtute tualwtabilur rex (Psal. xx, 2), vox eorumdem Introitu : Exaudi, Domine, vocemmeam (Psal. xxvi,
de vicloria exsultantium intelligitur. Ab hoe Evan- 7), pro prsesenti Ecclesise statu orat, In Oratione
gelium non discrepat, quod eadem mensura reme- aulem pro futura promissione, quae omne deside-

(150) Sed jam est Evangclium DominicseIV non Y.

T09 '-.". GEMMAANffilJL LIB. IV,
rium superat. rogat. Episloia oranes unahimes in A . per Evangelinm, doctrina sacerdotum innuiiur. Con
rationes Iinrialur, ut benedictlonem bserediiale stantinus in Christiana religione instruilur, quem
riiereantur, dicens, oculos Domini esse super justos, docet homicidiura-et iram declinare, et sacrificium
et aures ejus in preces eorum (I. Petr. iil). Evan- offerentem proximis commissa relaxare. In offerto-
geliura quod lurbas ad Dominuin cucurrisse, et rio ipse rex orat, ut Deus gressus suos in semitis
discipulos inullos pisces cepisse commemorat (Luc. suis perficiat. In Communione Deo vpvet quod
yn), turbas genlilium ad Ecclesiam confluxisse, et postmodum devotus complet, scilicet ut domum no-
praedicatores de gurgite erroris plurimos rete fidei niini Domini construat, quia Ecclesiam Dei dornum
extraxisse insinuat. In Offertoiio Deura benedicit, per eum erectam el ornalam consfcat.
qui ei intellectum de seternis iribuit. In Conimunio- GAP. LYILDominica septima post Penlecosten:
ne unam rem postulat, ut in domo Domini in seter- t Omnes gentes, > sub lege,
num maneat, HaecDominica abquando infra octa- In mense Augusti dum historia : Inprincipio Deus
vam sancti Petri evenit, unde et ejus mentio in creavit'(Gen. i, 1), pacificum Salomonis^regnum no-
Evangelio fit. Saepius tanieii circa festum sancti Ja- bis reprsesentatur, decus regno praesens Doniinica
cobi occurrit, cujus etiam Evangelium in piscatione inofficiatur. Populus namque, qui sub David bellis
meminit, qiiia nimirum bi piscatores homines errore'' " sudarit, sub Salomone bellis undique sopilis -in
iJuctivagos sagena pTsedicationis extraxerunf, et ad laudes Dei his verbis exsriltans, prorumpit: Omnet
poiium aeterna; vitae perduxerunt. gentes, plaudite manibtts;.. subjecil populos nobis
CAP. LY. . Dominica se.ita posl. Pentecosten : (Psat. XLVI,2, &). Quibus Oratio : Deus, cujus pro-
t Bomintis fortiludo,fsublege. videntia congruit, a quibus Deus cuncla noxia sub-
Praesens Doffiinicaihde instituitur, qudd Salomon movit, et omnia profutura concessit. Epistola doctti-
a Davide prsecepto Domini rex constifcuitur. David nam prophetarum insinuat, qui populum Deo in ju-
nainque morti appropinquans, devictis hostibus, slitia servire suadebant. Graduale autem: Venite,
Deo gratias agit, duni Doniinum fortitudiiiem ple- filii (Psal. xxxiii, 12), Salomonis nobis moiiita in-
bis siise dicit. De filid quoque grates sojvit, duni nuit, qui subjectos ad observanliani Jegis instruit.
eum proteefcoremsalufcis Chrisfci sui, id est Salomo- Qttibus prsemium. a Deo spondet dicens : Accedite
iiis nunfciavil. Deinde subjectum populum Deo com- ad eum el itluminainiiii (Ibid., vi). ln Alleluia: Ma-
ineridat: Salvum fac populum tuum, Domine, el be- gnus Dominus (Psal. XLVII,2), Deo laudes dicit, qui
nedic hmrediiati tum (Psal. xxvn, 9). Huic rei Ora- eum laudaldlem in Jerusalem-fe.cit. Aliqui cantant
tio Deus virlulum concordat , in qua Deum po-( r< Alleluia : Eripe mede inimicis meis (Psal. LVIII,2),
scit ut in filio suo bona ac nutrita custodiat; per quod ei bene convenit, quia eum. Deus ab omnibue
Epistolam Nathan pfoplietse et Sadoc ponlificis ad- inimicis eripuit. Evangelium ab liac re non discre
monitio denotatur, qua Salonionem per unctionem pat, quod seplem pahibus qustuor millia honimiim
renovatum in novitate vitse ambulare exbortantur per Dominum satiata narrat (Malth. xiv),quia yi-
(Rom. vi), In Graduale, Convertete, Domine (Psal. delicet Salomon, qui t^^pum Domini gessit, septem
vi, S), illorum benedictiq super regem, atque oratio donis Spiritus sancti repletus quatuor partes mundi
super populuhi inlelligitiir. In Alleluia vero : Omnes verbo Dei satiavit. Offertorium : Sicul in holocauslis
genles (PsdL XLVI,2), plausus populi de unctione arieium (Dan. m, 10) sacrificium Salomonis deraon-
regis accipitur. Per Evaugelium nobis admonitio strat, quod Domino in Gabaoii offerebat. Commu-
David innuitur, qua filium suuni mdriens alloqui- nio : Inclina auremluam (Psal: LXXXVII, 3) oratio-
tur, per quam eum ab homicidio et ira vetat, et ante nem regis exprimit, qua sapientiam a Dep petiit et
oblalum sacrificium in sepeccantibus dimittat. Porro contiiiuo accepit.
Salomon in Offertorio Deum rOgat, ut gressus suos CAP. LVIII. Sub gratia.
jrj semilis suis perficiat, In Communione : Circuibo SaJomon insignitur sceptro, et Constantihus co-
et immolubo Deo (Psal. xxvni, 6) vovet, quod do- Q ; rona regni redimitur. Populus sub Salomone pacein
muiti nomini ejus aedificet, habuit, et Ecclesia sub Coiistariino pace floruit.
"' CAP. LVI. Sub gratia. Unde isetabunda canit: Omnes gentes, plaudile mq-
-' Sicut Salomon a patre rex constiluitui', ita Con- nibtts, Subjecit populos nobis. In Oratione postulat,
stantinus a papa princeps pacis Chrisliano populo ut Deus noxia cuncta submoveat. Per Epistolam
pra;licitur, unde EcclCsia exsultans canit: Dominus instanlia pi-sedicatorum eam incitat, ut. sic Domino
fvriiludo plebis sum (Psal. xxvn, 8). In Oralione in virtufcibus seryire studeat, qucmadmodum prius
Doroino supplicat, ut ei religionis augmentum tri- daemonibus.in immunditia servierat (R6m. vi). Gra-
buat, et boria in eo putriat. Epistola praedicalionem duale: Veniie, fitiis, verba Constantini nobis indi-
Silvester papa nobis declaraty.-qua; imperatorem cal, quibus populos orbis ad Cliristiariam religio-
ChriSfcoconsepullum in baptismate nuntiat, et ut nein invitat. In Alleluia: Magnus Dqminus Deum
per chrisniafis unctioneffi renatus in novitate vitae laudat, quem in civitate Ecclesise Jaudabilem fece-
ambulel, postulal (Rom.vi). In Graduali ejus oratio rat, vel- Alleluia: Eripe me, Domine, de inimixii
super popuium exprimitur; per Alleluia plausus nteis, ei-bene convenit, quia eum Deus ab hostibus
Cliristiani populi de conversione regis intelligitur; in bello per vexllium sanctae crucis ubique protexlt.
.I. IIONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 712
Evangelium qnatuor millia bominum septem pani- & ; exclamal: Susccpimns, Deus, mtsericordiam tv.cn'.
bus satiala meinorat, quia quatuor partes mundi (Psal. XLVII,10). in oraiione hunc spirilum pelunt.
donis Spiritus sancti illo tempore abunde Ghristus quo recta cogitare et agere possiut. In Epistola bsec
repleverat. Offertorium sacrificium Constantini ex- synodus docet, quod qui spiritu Dei agunttir, iilii
primit, qiio seipsum Deo obtulit, et Christi cultum Dei et regni cjus hseredes mjscunlur (Jiom. vm). In
irislituit, vel sacrificiUm laudis Ecclesiae iniiuit, Graduali Deum protectorem invocat. In Alleluia,
Deo hjTnnum pro pace Ecclesite jubilat. Evahgelium
quod pro religioso principe Deo obtulit. Verba enim
ejusdem Azarias etim sociis suis in fornace recita- ffiaxime hnie rei concordat, quod hsereticos falsos,
vit, et angelus Domiiii de incendio Cos liberavit. Iia prophetas et Iupos i-apaces noffiinat (Matth. vn),
Ecclesiam, quam nuper persecutio afflixeral, Con- quos bscc synodus ab ovibus Christi segregat. In Of-
stantinus.de angustia liberabat, Communio oratio- fei-lorio populum bumilem saJvandum pronuntiaf,
nera Gonstanlinl nobis innotescit, qua pro statu In comniunione fideles ad coninmnionem coi-poris
Eedesise poscit. Christi instigat. Hoc officium fi-equenter circa festuni
sanctse Marise occurrit, qusa templum Dei fuit, in
CAP. LIX. Dominica octava post Peniecosten :
t Sttscepimus, > sub iege. quo templo Ecclesia misericordiam rDei suscepit.
Prnesens Dominica de fanioso templo inofficiatur, R I
CAP. LXIDominica nona post Peniecosten: t Ecce
:
qaod a Salomone Jerosolymis | terlio jordine sedifi- Deus, i sttb lege.
catur. HIJCauro et gemffiis ornavit et cultum Dei Posfcseptimum annum templuni Salomonis dedf-
per ministeria sacerdotum celebrem in eo ordinavit. catur, ideo post seplimum diem haec Dorainica de
Quorum laus bie reprsesentatur, dum sic Doroino eadem re inoHQciarinotatur. In bac dedicatione rex
canlatur : Siiscepimvs, Deus, misericordiam tuam cum populo munera Deo obtulit, ct arcam tesfamenti
(Psal. XLVII,10). Quibus Oratio : Largire, qumstunus, hymnis et laudibus templo consecrato intuJit, Qui
Domine, consonat, in qua, ut recta cogitent et agant Deura suis votis favisse exsultans dicit: Ji'cee Deus
orant. Epistola eis convenit, in qua filii Dei et hse- adjuvat me (Psal. LIII, G), cui Oratio,Pateant aures,
redes regni ejus dicuntur, qui spiritu Dei agunfcur bene eonvenit, qui jDeum in templo poenitentibus
(Rom. VIII). Graduale: J?sfo tnihi in Deum (Psal. desiderata concedi petiit, Epistola exhortationem
xxx, 5) quod locum iilum domum refugii vocat, regis nobis insinuare videtur, qua populum monuii
Alleluia autem : Te decet Itymnus, Deits (Psal. LXIV, ne partes illorum imitarentur, qui idololatra;, for-
2), hociioiiiinaiim efcmanifeste clamat quod hymnum nicatores, murmuratores exstiterunt, et idcirco mul-
in Sion, et votura in Jerttsalem reddi Deo pronun- /- Q la millia ex eis rcproba inorte perierunt, Saloiiione
tiat. Et in Yersu Rcple.bimur(Ibid.,o), templum Dei orantei majeslas Domini ia tenip-lo apparuit, qiiam
sanctum nomiriat. Nofcanduniautem quod pene ubi- populus adorans laudavit. Hanc Jaudem, Graduale :
cunque Jerusalem scribitur, longa |netinia ponitur, Dontine, Dominus nostcr exprirait (Psal. vni, 2);
quia per lioe jubilalio in ccelesli Jerusalera exprirai- Alleluia, Atiendite, popttle meus, legem (Psal. LXXV,
Jur; ubi vero Alleluia Yersu insignitur, ibi gemina 1), ipsius Dei allocutionem ad populum depromil.
isetitia notatur. Evangelium quoque congruit, qtiod Evangelium bene concordat, qttod singuJos deblto-
non omnes regnum coeiorum intrare, qui Deum in res a"dvillicum venisse, et debila domini sui scri-
ternplo nomine tenus tantum invocant, dicit, Offer- psisse narral (Luc. xvi) quia singuli votorum pro-
torium autera Populum humilem salvandum promifc- fessores ad Salomonem convenerunt, et vota sua
tit (Psal, xvn , 28), Communio, Gusiate (Psal. xxxm, Deo obtulerunt, In Offertorio : Jttstitim Domini
D) commujiionem sacerdotum indicat, quam sub (Psul. xvin, 9) Salomon populum ad justitiam legis.
lege de panibus pi-oposiUonis sumebaiit, cobortatur. In Conimunione : Primum quwrite eis
GAP.LX. Sitb gratia. boua a Deo pollicentur.
Salomon priuius Domino templum Jerosolymis
j. CAP. LXII. Sub gralia.
fccit, ei Conslantinus primus imperatprum Ecclesiam D
Roma; in bonorein Apostolorum Petri et Pauli con- Per septiformem Spiritum fide corroborata in Ni-
stsuxit atque Ilelena mater ejus lemplum Domino ctcna Synodo tota Ecclesia repleltir gauaio; res
mundus indtiilur novo tripudio.
Jerosolymis irisiituil. Idemque princeps plurhnas ovans cum populo
Ecclesias tedificavit, quas inagna dote magnisque Unde Ecclesia lsetabunda canil: Ecce Deus adjttvctt
niuiieribus dotavit, ministerio clericorum riecoravit: me (Psal. LIII, G). In Oratione postulat, ut ea Deum
aConstanlino quoque domus Boinir.o fundatur, dtini roget, quae ei placeant, In Epistola solliciiudo do-
ab idololatria a
ejus jussu celebris Nicseiia synodus congregatur, iu ctoruni nobis insinuat, qui populum
Cor.
qua ccclesia domus Dei magnifice sedificatur, dum fornicatione, a murmuratione deborlaiilur (I
desfcructishsei-esibus fides roborafur. Doraus tripar- x). lu Graduale laudatio populorum, In Allehiia bi-
iilur, quia Ecclesia in fide Trinitalis, in doctores, in laris prsedicatio docloruni demoristrautur. In Evan-
coiititientes, in conjugatos dividilur, auro et gemniis gviio debifa Domini per villicum descripta referuit-
ornatur, diim sacra Scriptura et sanctis viris iilu- tur (Luc, xvi), et per Constantinum jura ecclesiasli-
si.ratur. Postquam ergo Gonstantinus Ecclesiara in ca statuta traduntur. In offertorio populum humi-
iiac synedo paciQcavil, sancta synodus Itetabtinda lem ad jusiiliam Dei provocat m Commuriionc rt>.
 '
715 GEMMAANELE. LIB. IT, 7i4
gnum Dei eos.quxrere rogat, et sic eis omnia a. Deo A\_dera scriptis et uictis defendebant. Alii gralia sani-
dari conlirmal. tatum fulserunl, sicut Antonius, et alii _Egyptii pa-
CAP. LXIII. Dominica decitna posl Peniecoslen : tres, qui iiiultas sanitates in populo fecerunt, Aiii
t Dum clamarem, i sub lege. operatione virtutum resplenduerunt, sicut Martinus
Dominica, qiioe sequitur, de oratione Salomonis Turonensis episcopus, et Nicolaus Myrensis episco-
et appariUone Domini insiituitur. Dedicato namque pus, et Epiplianius Cypi-ensisepiscopus, et alii ple-
teriipl.o Dominus Salomoni apparuit, se templum rique,; qui niultis virtutibus mundum decoiaverunt.
conseGrasse et ejus preces pro omnibus, quse drayil, .AlliYprophetiam, ut Joannes eremita habebant. A-lii
cxaudisse innotuil, et si legeni ejus cuffi populo cu- disCretioiie spirituum, ut Macarius, radiabant, Alii
stodiat, ipse quoque teraplum cum populq ab ho- genera linguarum acceperant, sicut Effrem, et Hie-
stibus inuniat, Si autem legem ejus abjiciaiit, ipse TOhymusyet alii plurimi, qui Hebrsea, Grsecaet La- :
etiairi teniglum hoc, cum populo destruat. Untle Sa- tina lingua multa disserebant. Alii interprefcatione i
lomon se exatiditum exsultans dicit: Cum clamarem sernionuiji rutilaJjant, sicul idem Hieronymus pre-
ad Bcminum (Psat. LIV),Gui Oralio Deus, qui omni- sbyfcer, et Ambrosius Mediolanensis episcopus, et
pdientiam tttdm convenit, quae ad divina promissa Augustinus Hipponerisis episcopus, qui sacras Scri-
euj-rentes erjeSestiumbonorum consortes fieri dicit, rj ESpturas interpretantos exponebant. Quae dona in se
Sn teniplo Salonionis ministeria divina per Levitas custodiri Ecclesia iirGraduali postulat, iri Alleluia
distribuit, sicut ei Deus per prophetam pi-aecepit. pro donis Deo jubilat. In Evangelio (15i)Dominus
Ilac EpisiciIa_diVisionesministralionum innotescit, templum Ecclesise ingredi, et enientes et vendentes
duni alii sapienliara, alii scienliam, alii genera lin- spiritualia ejicere dicitur, et dOffiumsuam domum
guarum, alii interpretationeni seiniOnum datam de- oralionis vocasse (Malth. xxi), eamque destruen-
scrihit (I Cor, xu). Graduale, Custodi me, Domine dam cum fielu praedixisse fertur (Luc. xix, 42). Quod
(Psal, xyi,8), qratipnem Salomonis insinuat,qua pro partim sub Juliano contigit, partim sub Anticbristo
cuslodia templi orat. Alleluia vero: Exstdlale Deo futurum erit. Sub Juliano (152) namque.est ad ter-
(Psal. LXXX,-"2) indicat quo modo populum vel sa- ram prostrata, quj a gentibus est conculcata. Sub
cerdotes jubilare Deo irisligat. In Evangelio expresse Antichristo lapis super lapidem non reliiiquelur,
..promissio Derad Salomonem notatur, ut ingressus cum eleeti ab invicera dispergentur. In Offertorio
in templo dixisse legitur: Domus mea domus ora- Ecclesia se totam Deo eommendat. In Cqmmunione
- iionis (Maltk, xxi). Comniinatio autem ejus in eo sacrificium laudis Deo immolat. Notandum quod et
loco ubi dicit: Inimici lui ad lefram prosternent le, Evangelium hic legitur, in quo deslructio Hieroso-
ei non relinquent in ie- iapidem super lapidem (Luc. iCiymorum prsedicitur, quia in hoc mense et prius a
xix)._In Offertorio : Ad te, Domine (Psal. xxiv, 1) Nabuciiodonosor et poslmodum a Romanis in eo-
se totum SaJomon Deo commendat. In Commu- dem niense facfcalegitur.
nione : Acceptabis sacrificium (Psal, L, 21) vota
iterat. CAP. LXV. Dominica undecima post Penlecoslm
Deas in loco, i sub lege.
CAP-L.XIV.-Sub gralia.
Sic fide in Nicsena synodo robprata gloria Domini Regina Saba Hierosolymam properafc, Salomoiiem
in Ecclesia apparuit, dum niulta signa per suos et ieniplum ejus videre desiderat, aurum et gemmas
exercuit. Unde Ecclesia pro-sui glorificatione, et pro obtulit, unde hsec Doininica ihofliciaii promeruit.
bsercticorum ejectione exsultaijs canifc: Cum clama- Yiso autem lemplo eius in Jaudem Dei erupit.
rem adDqmiitum (Psal, LJV,17). In Oratioue, exdrat, Unde Ecclesia sub figura ejus sic canit, Deirs, in loco
ut coelestiumbonoruin eonsors fial.Iii Epistola aulem sancto stto (Psal. LXVH,G). Cui Oratio, Deus, ijui
distiiiguuntur, per quos mira gesfa legunlur (ICor. abundantia pietalis ttim, conveuil, in qua pelit ut
xn). Alii quippe sermone sapjentige praediltfuetTiiJt, Deus det quotl pratio petere noii praesuffiit. Epistola
sicut Flavianus Antioeherms episcopus, et Diodorus eicongruifc,quia audifcasapiemia Salomonis seipsam
-
episcopus, qui primitus clioros alternatini psaJiere despicit; dicit, gratia Dei sum id quod sum (I Cor.
instituerunt,. et alii quaniplures qiii .rnullis libiis xv). Graduale laudem ejus exprimit in quo dicit
lisereticis restltcruni, Alii sermone inclyfciexsiite- quod cor ejus in Domiho speravit, et ex voluntate ei
runt, sicut Albaiiasius Alexandrinus episcopus, qui confiteri velit. In Alleluia, Domine, Deus salutis mecs
fidem eatbolicam in Quicuiique vuli exposuit, ct Eu- (Psal. xxxvii, 25),inente Deo jubilat, quehi salulein.
sebius Csesariensis episcopus, qui iiistoriani Eccle- nominat.Duoboroines, qui lemplum intrabant (J,iic.
siasticam, et Basilius Cappadocensis episcopus, et XVIII), Salomon e.t regina erarit. Ille de operibus
Gregorius Nazianzenus, et Joannes Chrysostomus suis gloriabatur; illa humiliter,ut Publicanus 7
Deum
Constantihopolitanus episcopus, et alii plurimi, qul deprecabatur. In Offertorio, Exaltabo ie, Domine
eioquenlia illo tempore Ecclesiam illustrayerunt." (Psat. xxix, 2), laus ejus denolalur, qua se a Dn-
Aliifide splendebaiit, sicut Constantinus iraperator, mino susceptam gratulaiitur. Cbnimunio, Hdncra
qui tunc fidem percepit, et alii multi, qui tunc fi- Dominum de tua substantia (Prov. iu, 9), muncra
(151) Hodie Evangel. est Pliaiistei et Pubiicani in (152) Imo sub Tito Vespasiano, teste Josepho et
templum intranlium. ...... Egesippo. '
PATROL. CLXXH. :.'- .^- S3
 715 HONORilAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 7_rl
reginse innuit, quse Doraino obtulit, et justificata in A
_ iram Dei a populo, sicut Moysc-samovit. Communio
donium s.uanidescendit. J)e frttclu operum tuorunt, laudem populi ininiic,
CAP. LXYI. Sub gralia. qtiia dala pluvia de fructibus (errse laudes Deo
Salomon Jerusalem teinploinaiiratoinnovat, quani srilvit.
Tegina de uliimis finibus videre veherat, c-fc Conslan- CAP,LXVIH. Sub graiia.
tinus Cbristianam religionem per egregiam Constan- Constantino qubque mortuo Ecclesia ab Ii_erelicis-
tinopolitanam civitatem auxerat, quam Ecclesia un- sciuditur, et in partes dividitur. Una pars in calho-
cliqtieconfluens visilare desiderat. Regina auruni et lica fide roboratur, altera m mulfa schismata per-
geinmas attulit, et Ecelesia sapientia ut aurofulgi- mutalur. Quia ergo turba bsereticorum verum Dei
dos, et virtutibus ut gemmis splendidos, protulifc. culluni deserens populum ealholicum vei'sereligio-
Unde vero Salomoni, id est Christo de ejhs templo nis cultorem, velut Jesabel Eliam impugnat, ideo sie
lsetaljunda psallit, Detis, in loco sancto suo (Psal, ad Dominum clamai, Deusin adjulorium metimin-
TXVII,6). Oralio evangelico Publicano bene couve- lencle(Psal. LXIX,2). Qui in Oratione suppIlCat, ut
nit, qui pelit ut Deus dimittat, quaeconscientia me- ad promissiones Dei siue oSerisione, sieut hseres-
tuit, et adjiciat quod oratio non prsesumit. Ctti currat. Epistola persecutionem ejus depromit, uhi
Epistola concordat, in qua se miiiiniam clamat. In B dicit, littera occidii, spiritus uutem vivificat(II Cor.
Graduali non coacle, sed ex voluntate ci confitcri ni); haeretici enim Catllolicos occidebant, quorum
prsenuntiat (J Cor. xv). In Alleluia Deum salutis suse Deus animas vivificabat. Et quia calholicus populus
laudat. In Pharisseo Evangelii (Ltic. xvm) superljus in omnibus vicit, ideo in Graduali, Dominum in
grex hiereticortim; in Publicano accipitur lmmilis oirini tempore benedicit.Iu Alleluia, Deum refugium
populus Catholicorum. In Offertorio laudes Ecclesia suum dicit, Iu Evangelio (Marc. vn) surdus et mii-
Deo solvit, qui eam ad sc venientem suscepit, Com- tus hsereticorura grex accipilur, qui veram fidero
mtinio eam horlatur, ttt bona sua cuin membris audire et catbolicam religionem confileri per Cafho-
Chrisii partiatur, et sic jiistificata ad patriam para- licos cogitur, pro quo Ecclesia in Offertorio preca
disi revertalur. In hac enim Communione gratia tur, ne ei irascatur. In CoiniiiunicmeCatbolici Deo-
Deo agitur, quia lunc frumentum et vinum colli- grates solvunt pro bonis quse de conversis abunde
gitur. fluunt. -
-CAP.LXYII. Dominica cluodeciinat Detts, in CAP.LXIX. Item de eadem Doniinica.
adjutorium, i sub lege. Hoc officium ideo uune agitur, quia in liac scpti-
Salomone mortuo regnum dividitur, ideo et men- mana obitusMoysi legiiur. Ideo eliam bistoria Job
sis Seplember in historiis parlitur. Prior pars ejus isunc legitur, quia Jobet Moyses(155) contempora-
in una hisfcoria solidalur, sequens in diversas mu- nei inveniuntur. Et quia populus inter hosles con-
- tatur, quia et regnura Juda in Uiia fainilia David slitutus auxilio Jiovsi (iestitnitnr, sic ad Domi.ium
stabililur, regnum aulem lsrael a pluribus invadi- clamare intelligitur, Deus, in atijutorium metim. Qui
lur. Unde et bisioria de his qui genlibus intermisti in Oralione postulat, ut ad promissa Dei, scilicet ad
erant, ut Job, Tobias, Judilh, Esther legilur, quia tcrram repromissionis, sine offensionehoslium cur-
post morlem Salomonis reges cum populo, dereliclo rat. Epistola specialiter ad Moysenspectat in eo lo-
cullu Dei, cultui gentium admisccbanlur. Qupd co, ita ut tion possenl ftlii Israel inlendere in faciem
Elias propheta prohibuit, cujus vita huic Dominicse Moysipropter gloriam vuitiis ejus (II Cor. m). Po-
officium indidit. Dum enim aniinam ejus auferre puluspro Moyse, Josue ducem recepit (Dctil. xxxi),
qusererent, in solittidineni fugit, et sic preees ad ideo in Graduali, Dominum benedicit. In Alleluia,
Dominum fttdit, J>eits,iii adjutorium meum (Psnl. Deuin refugium sibi facium aslruit. In Evangelio
LXIX,2). Cui Oralio, Omnipotenset tnisericors Dctts "(iliarc. vn), idem populus describilur, qui in lege
competit, quaeDeo digne et laudabiiiter a suis serviri Domini surdus et mutus dicitur, pro quo Moyses in
astruit, dum rebcIliLus ccelum lilbus annis el sex -^,officio precatur, ut abeo furor Dei averfalur. Com-
niensiijus precibus elausit (III Reg. vm). Epistola munio, De frticlu operam tuorum (Psal. cm, i5),
ei congruit, qusedicit, Liltera occidit, spirilus aute.m lauclem populi innolescit, quam in terra possessa de
vivifical(II Cor. m), quia Judsei quserebant eum oc- fructibus solvit, ubi abundantiam panis, vini et
cidere. Deus, qui spiritus esl vivificans. InGraduali, olei babuit. In hac eliam Communione laus ab Ec-
BenedicamDomhtumin omni (eipoi'ebenedicit(Psal. clesia Deo solviiur, qui hoc tempore fructus panis,
XXXIII,2). In Alleluia, Domine, refttgium (Psal. vini et olei colligitur.
I.XXXIX, 1) acl Deum laudans confugit. Evangelium CAr.LXX.Domiiiictttredecimat Respice, Domine,t
ei coijsonat, quod niutum el surduni a Domino cu- sub lege.
rafum narrat (Marc. vn), quia Elias Judaicum po- HcecDomiuica incilavil officium ab Elisseo pro-
pulum in lege Dei surdum, et a laude Dei mutum in phcta. Samaria namque ab hostibus obsessa fame,
r.ultum Dei revocat. Oflertoritim, Precaltts est Moy- et angustia eral oppressa. Sed nieritis Elisseimulti-
ses (Num. xxi, 17), oralioneui Elise exprimit, qua liido hostjum fiigatur, civilas a periculo Iibcratur

(155) Imo Moysesputatnr libri Job scripsisse.

7L7 GEMMAANBLE. LIB. IV. 718
(IV Reg. u, ni, iv, cic). Qui iu obsidione Deura sic A _. gaudittm, pax (Gcd.v), etc. Recepla sanitate, rex ad
invoeat, Respice, Domine,in tesiamentumluumlPsal. teniplum ascendit, Deo gratias retulit, quas laudes,
LXXII,20). In Oratione poslulal, ut populus pra> Graduale, Bonum est confiteri Dotnino (Lttc. xvn),
cepla Dei diligat, quomodo eum a periculo eripiat. et Alleluia, Quoniam Detis magnus (Psal. xcnv 5),
Per Epistojani insinualur, quid bsec propter'trans- exprimit. Evangeliura ei consonat, quod decem le-
gressionem Iegis patialur, dicit eiiim , Lex propier prosis mundalis unum rediisse, et gralias retulisse
transgressionem posila est (Gal. m). In Graduali commemorat (Psal. xci, 2), quia Dominus cum
Respice, Domine (Psal. xn, l), Deuni invocat, cum mulfcabenelicia regibus Israel, et Juda conlulerit,
eum rex decollari jusserat, quia mulier filium suum solus Ezecbias pro acccptis benefieiis, debifcasgrates
ob famem comederat. In Alleluia, Venite, exsulle- retulit. Offertorium, bene convenit, ubi Dominus
mus Domitto (Psal. xciv, 1), Deura laudare monet, aiigelum suum misit (Psal. xxxm, 8), qui plusquam
qui eis in Chrisliano omneni abundaiitiam daturus ocloginta millia de lioslibus occidit, et regem popu-
forct, hujus faciem in eonfessione praevenirentqui Ittmque Deum timenfcesa periculis eripuit, Commu-
cos ab hoslibus eriperet. In Evangelio homo in la- nio, Panis, qttem cgo dabo (Joan. vi, 52), oi'aculum
trones incidisse, et a Samaritano Iegifcur curalus Isaiaeinnuit, quo Christum pro buinana salutatione
fuisse (Lttc. x), quia videlicet populus Israel in la- R
D venturum praecinit.
trones incidit, dum*eumpopulus gentilis (154) obse- CAP.LXXHI. Sub gralia.
dit, de quibus alios spoliaverunt, alios vulneralos Hoc Ecclesia sub tjrpo Theodosii Majoris canit,
semivivos reliquerunt. Quem Samaritanus scilicet qui defensor Ecclesiae exslilit, per quem Dominus
Elisseus curavit, dum euffi a perieulo precibus libe- Ecciesiam ab haereticis protexil, sicutper Ezechiam
ravit, In Offertorio, In te speravi, Domine (Psal. Jerusalem ab hostibus munivit. Oratio vero reprae-.
-
xxx, 2), Deum pro liberatione populi glorificat, In senlat ejus verba; Cusledi, Domine, Ecclesiam tuam
Communioiie, Punem de cwlo (Joan. vi, 51), pro propilialione perpctua. Epistola, quse vitia et virtu-
abundanlia collala ei gralilicat, lesreplicat (Gai. v), synodum ejus lempore colle-
CAP.LXXI. Sub gratia. ctam insinuat, in qua vilia reprobanlur, virtutes
Sic Ecclesia a Juliano impugnatur, fame et flagris sequendse affirmanlur. Graduale et Alleluia laudem
anxialur. Quse ad Deuin sic clamat: Respice, Domi- regis depromit, quam pro concordia Ecclesia solvit.
ne, in iestamentum tuum (Psal. LXXIH,20). In Ora- Evangelium bene concordat, quod unumde lepro-
tione fidei, spei et chaiitatis augmentiim poscit, sis gratias egisse narrat (Luc. xvn), quia soJum
quo promissa Dei consequi possit. Quam promis- _' eum de bsereticis regibus in catbolica fide Deum
sionem Epistola indicat, quae Abrahse Christum laudasse constat. Unde sicut in Offertorio dicitur,
promissum uuntiat (Gal. m). In Graduali iterum Angetus Domini (Psal. xxxm, 8), se iamisit, et
Ecclesia Dei auxilium invocat, quia persecutioijeni eum de omnibus malis eiipuit. Communio innuit
se ci Julianus, post bellum illaturus prsedicat. In quia post poenitentiam ab Ambrosio ei indictam,
AJleluia populum convocat, Deo Iaudes jubilat, qui panem Christi et communionem Ecclesiaemeruit.
eam perempto tyranno a periculis eripuit. Evangc- CAP,LXXIV. Ilem de eadem Dominica.
lium benc consonat, quod hoininem latrones, vul- Ideo haec Dominica nunc cantatur, cum historia
iierarint et a Samaritano curatum narrat (Luc. x), Tobiaerecitatur, quia Domiuus angelura suum mi-
.quia Christianus populus in Jalrones incidit, dum a sit, qui Tohiam a caeeitate, filium a pisce, Saram a
persecutoribus mulfa crudelia pertulit, scilicet de- dsemonio eripuit, Offerlorhim quoque, Itnmittet an-
spoliatur, vulneralur, variis modis cruciatur. Quem gelus Domini (Psal. xxxin, 8), ad festum S. Mi-
verus Samaritanus ad stabulum duxit, dum eum cbaelis respicit, quod tunc temporis ssepius occur-
Chrislus ad gaudia paradisi perduxit, In Offertorio, rit. Idcirco in hac seplimana clerici ordinantur,
pro tyranni oecisione, et sui ereptione gralias agit, quia ab Isaia septem dona Spiritus sancli prseno-
In Communione pro collalis beneficiis Jaudes con- r, n miiiantur, a cujus prophetia lisec Dominica inoffi-
cinit. ciatur. Ideo autem in Seplembri fit ordinatio, quia
CAP.LXXII. Dominica decima quctriaposl Penle- secundum legem in hoe meiise fiebal Taberiiaculo-
coslen Proteclor nosler, v sub lege. rum celebralio. Ordinati eiiiin sunl Ecclesisemini-
Sequeus Domihica instituitur a rege Ezecbia qui slri Dei scilicct tabernaculi. Ideo vero fit in tertia
dum usque ad niortem aegrotavit, sic ad Dominuui bebdomada, quia in terlio tempore ab apostolis est
oravit, Proleclor noster, aspice, Deus. Unde In Ora- instilula.
tione, Custodi, Doinine, dicitur, quia sine te labitur CAP.LXXV. De Qualuor Temporibus
humana morlatilas (Psal. LXXXHI,10). Gui Isaias Quarta setate levitae a David et Salomone in mi-
propbeta prsedixit moiiis evasione Christi incarna- nisteria lempli Dei, scilicet Ecclesise eligtinlur. Illis
tionem, omnia Ecclesiae mysteria et futura sancto- ex lege prsecipitur; istis a Spirilu sancto dieitur,
rum prsemia; quae prophetia nolalur in Epislola, Exsullate Dei, adjutori nosiro (Psal. LXXX,2). Dua;
sicut est ibi, Fructus autem spiritus est ckctritas^ "leetiones leguntur, quia ordinandi in ministros et

(151) Titus Yes. imp. Rom. de quo srip. cap. Qi.

 7.9 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA, 720
sacerdoles distinguanliir, et hi duas leges scire, et A neglectam custodiri iusfituit. Cujus invocaticrjem.
duo prsecepta cbarilaiis implere prsecipiunlur. Una Introitus missse innuit: Inclina, Bomine, attrem
Lectio Septerobri convenit , quce comprebendere tuain ad me, Imtifica animam servi itti (Psat.
oraforem, raessorem, et calcatorem uvae millenlem LXXXV): cui Oratio, Ecclesiam ttiaih, Domine,
semen dicil. Alia ordiuandis congruit, quse Esdram concordat, quam ut Deus inundet, muniat, rogaf:
populum docuisse aslruit, qui Dominum siclau- Epislola noliis insinuat qualiter legem Dei obser-
tlat, Qttis sicut Dominus? (Psal. cxn; Marc. ix, 29). vari prEeeeperat. Bontim, inqtiit, facientcs non de-
Evangelium jejunio consonat: Quod genus dserao- ficiamus, ergo operemnr bonttm (Gal. v). Iiem ex-
nioriim in n.ullo nisi in oratione, et -jejunio exire erciiatio ejus in Graduali, Bonum est confiderc in
prsedicat, In Offerlorio electus -clerus dicit, Medita- Bomiiw (Psal. cxvn). Alleluia, Domine, exattdi
bor in mundatis litis (Psal. cxvm). In Commiinione, (Psal. XYJ)oralionem ejus exprimif, Alii cantant
Comedite pinguia (II Esdr. YIII),popuium liorlaiilur AHeluia, Confttemini Domino, el invocnie ttomcti
ad gaudia. (Psttl. civ), quod iterum ei convenil, ubi populum
CAP. LXXVI. De Feria scxta. ati laudem Dei invitavit. Alii caniant Alleluia, Pa-
Feria sexla pceniieiiliam ordinandorum reprae- ratitm cor meum (Psal. LVI): quod ei bene con-
sentat, quibus Spirilus sancius clamat. | Lwie- R gitiil, qui cor suum ad praecepta Dei prseparavit.
lur cor qiiwrenliiim Doininum. (Psal civ). Qui iu Evangelii.iin ejtis pactuni innuit, quod cum po-
Oratione orant, ut Deo corpore et nieiiie place- ]Jti!o tle observatione legis pepigit. Non pcteslis,
anf, Leclio ad conversafioneiu eos iuslruil, Ct iiiqiiil, Deo servire cl mammonm, Qumriie regnuin
veiiiam promiltit (Osec. xiv). Qui in Graduali Deum Iki (Maiih. vi). In Offertorio, Exspectcins.exspe-
sic iuvocant : Converlere, Domine, iiliquantuhtm ciavi Domiimm (Psal. xxxix, 1), Detim Jaudavit,
(Pscd. LXXXIX). In EvangeJio consolaniur, ubi poe- qiiando ingens Pascha cum populo celebravit. In
nitenti mulieri peccala tlimissa narrantur (Lttc. Communione, Qui manducal carncm meain (Joan.
vn). Qui repleli gaudio clamaiil in Offerlorio, Be- vi), eonsolalio Dei nolalur, qua eum per pro-
nedic, anima mea, Domino (Pscd. cxn). In Com- phetas consolabatur.
munione rogant, ut Deus oppiobrium peccatoruni CAP. LXXIX. Sub gralia.
ab eis auferat. Hicc Ecclesia sub tj-po Theodosii Junioris cele-
CAP. LXXVSI. Be Sabbctlo. brat, qui cam pace et concordia confoederavei'a(,
In Sabbato ordinandi ad graliam vocanlur, qui- Josias namqtie obsei-vanliam legis ab antecessori-
bus sic clamalur : Venite, adoremus Deum (Psal. lius suis neglectam imo abjectam restaurat, et
'
xciv), Quatuor Lecliones leguntitr quia ordinandi ^ Tiieodosius Ecclesiam a tyraniiis ct haerclicls gra-
in quatuor scilicel, in acolvlhos, in subdiaconos, viter vexatam pace et Chrisli laude glorificat. Qui
in diaconos, in prcsbyteros distinguiiniur per Le- sic pro se Dcunl invocat : Inclina, Domhte, au-
clionem illorum doctrina, per Graduale signifi- rem tttam ad me (Psal. LXXXV, 1). In Oratione veio
catur eorum vita. Deinde Lectio Dauielis de triljtts supplicat, ut Deus Ecclesiam mttndet, ei muniat.
pueris Jegitur, qtii in fornace probabanlur (Dan. Per Epislolam ejus exhorlatio indicatur, qua" sa-
iit); quia miiiistri Ecclesiae in camino tribulalio- cerdotes ad concordiam adliortalur. J\To siimrs,
nis exaniinajiliir; Hyinnus Benediclus es, Domine inquil, conctipiscenies malorum, invicem provocan-
(ibid.), sequitur, quia eis Deum in onini teropore tes, invidenies (Gal. v). In Graduali monei eos in
benediccrc prsecipilur. Deinde Episiola de prirao Domino sperare. In Alleluia, Confiiemini, veluti
et secundo labernaciilo recUaiur (Hebr. ix). quia paralum Deum Jaudare, Evangelium bene conve-
si iiuiic in tabernaculo Ecclesise digne serviunt,in nit, quod duobus dominis serviri non posse dicit
coelesli tabernaculo sacerdotes Agni erurit, de qua (Mattli. vi), quia Theodosius cuncios a servitio
promissione Traclum jubilant : Laudaie Dominum diaboli probijjuit, regnum Dei et justiliam quae-
(Psat. cxxxiv). Evaijgelium eos monet, ne doctriua . rere inslituit. Iii Offertorio pro concortlia Eccle-
illorum sit slerilis, ut arbor infructuosa, nec vita sia; Deo plaudit, qui canlicum novuiii in os suum
corum terrenis dedita, ut mulier incurvala (Lnc. misil. In Goiniiiunioiie ab Ecclesia ]_etiiicalur,dum
XIH); qui auxilium Dei in Offertorio imploiant, in Dco nianere, et Detis in eo iiuniiatur.
Domine Deus saluiis mem(Psat. xxxvn). In Coni- CAP. LXXX.Dominicu dechna sexia , t Mise-
muiiione, mensc septimo, per septiformem Spiri- rere mei, > sub lege.
tum in tabernaculum Dei, scilicet Ecclesiam Dei, Post Josiam Jerusalem destruilur, populus ca-
septem gradibus inlroducli adihonentur; cujus fe- ptivus ducitur, ideo in hoc mensc hisioria Ma
sta ut celebrenl docentur. chab;eorum, qui ab advcrsariis premebanlur legi-
CAP. LXXVIH. Dominica decima quinla, tht- tur. Populum captivuni Ezecbiel propheta conso-
cliiitt : sub tege. latur, de quo prsesens Dominica inofficiatur, qui
Haee Dominiea accipit officitim de rege Josia, sic pro se clamat: Misererc mei, Domine (Psal.
cui Jeremias propheia prsedixit Hieiosolymce de- LXXXV, 5). Pro popiilo autem suo sie orat; Absolve,
structionem, populi in Babylonem captiviiatem. Domine, tuorum vinctda populorum, vel in Ora-
Qui pertiinuit, et populum congregans legem Dci tioiie, Tua nos,"TJoinitie, precatur ut eos miseri-
 721 GEMMAANIMJE. LiB. IV. . 722
cordia Domiui pi-seveniat, et sequatur. Epistola ejus A , dam cantant Alleluia, Qui litneni Dominum (Psal.
aiiectum exprimit, quera pro populo habuit; Obse- cxni), quod bene Danieli, vel tribus pueris sociis
cro, inquit, vos, ne deficialis in tribiilaiionibus meis ejus, sive Susannae convenit, qui in Domino spe-
pro vobis (Epkes. m). In Graduali, Thnebunt gen- raverunt, et de perioulis eos eripuit. Evahgeliuia
tes (Psal. ci, 1G) reDedilicationemJerusaleni pro- (Luc. xiv) quoque eongruit, quia Daniel Susan-
pJietat, ubi dicit : Quoniam wdificuvitDominusSion nam salvavit, ac dimisit. lpse iu novissimo loco
(ibid., 17). In Alleluia vero, In exitu Isruel cie recubuit, dum se infer captivos esse doluit, sed
JEgypto (Psal. cxin) reversionem populi prsenun- rex eum sttperius aseendCre jussit, dum eum re -
iiat, ut sicut olim de jEgypfco exierant, ita nunc ^iii principem ]>ost se consfcituit(Dan. iii). Offer-
de Rabylone exire debeant. Evangelium consonat, toriuni, Oravi Deum meum ego Daniel. (Dan. ix),
quod mortuum ciyitate elatum, sed a Domino re- specialiter orationem ejus exprimit, quam pro po-
suscilatum memorat (L:rc. vn). Nam Judaicuspo- pulo oppresso babuit, In Conimuniorie, Vovete et
pulus quasi mortuus ad sepulcrum efferebafur, reddile (Psat^ LXXV),populum monet, ut vota sua
dum de Jerusalem in Babylonem captivus duce- Deo reddere festinet, qui spiritum principum abs-
Jbatur. Qui a Domino suscitatur, dum ad patriam tulit, dum Nabuchodonosor inter bestias esse cen-
revocatur. In Offertorio propheta vel populus divi- R suit, Balthasar bostibus occidcndum tradidil,
num auxilium invocat, ut se sub, hoslibus eripiat. CAP. LXXXIII. Sub gratia.
Domine, in auxiliutn meutn (Psal LXX).In Com- Per hoc ofitcium clerus nunc recolit, quod olim
munione, Domine, memorabor (ibid.) jusfcifciairi Dei in Ecclesia sub Juliano contigil. Hie imperator por
iaudat. pulum a Gofcbiscaptum vcl occisum doIuit,.et Dei-
CAP. LXXXI. Sub graiia. judicium his vei-bis extulit : Jitsius es, Domine,
Sic post Tbeodosium Roina a gentibus vasfca- et reclum (Psal. cxvm). In Oratione, Da, qitmsu
tur, Cbrislianus populus captivatur. Quem ordo do- mus, Domine, populo ttio, pro populo flagitat, ut qui.
elorum, quam mulUpliciler consolatur, significat Dei judicio pro meritis gentibus tradilus erat, in-
praecipue Augustinus in libro, qui De civitate Dei duigenliam seiiliat. In Episloia (Epltcs. iy) admo-
intitulatur (15-5).Ordo ergo doctorum pro se sic nitio doctoi-uni insinuatur, qua populus ad-patien-
Deum iuvocat, Miserere mei, Domine (Psal. LXXXV, tiam corroboratur. In Graduali beatam gcntem pra;
.5) pro populo autem sic orat : Absolve, Domine, dicat (Psal, xxxn), tiuam Domiuus liie flageiiat..
tuorum vincuia populotum. In Episfcola constan- In Alleluia, Qui timcnt Dominum (Pscil. cxm),.
liam et patienliam populo prsedicat, quem mo- / Deum laudandum dcuuntiat, qui in sc sperauti-
net ne in tribulalionibus deficiat (Ephes. v). In bus adjutor exislat. In Alleluia vero, Diiexi, quo-
.Gradualt dicit qtiod gentes Deuni dicuntur timere, niam (Psal.' cxiv), Deo piaudit, qtii exaudivit,
et omnes regcs gloriaul Deo debeanl, In AJleluia Evangelium ei convenit, ubi dicit, quod cuiti Do
Deum in tribuJatione laudent, qui eam de populo minus superius ascendere fecerit, et ei gloriam co-
barbaro eruat, sanctilicationem suam iu eis faclat. ram cunctis tribuerit (Luc. xiv). OSertorium pre-
In Evangeiio (filius vidum) mortuus suscitatus me- ces ejus exprimit, quas pro populi liberatione
moratiir (Luc. vn), et in ipsis resurrectio ad yilain fudit. bi Communioiie sacerdotes pppulum mo-
praidicalur. Qui populus divinuin auxilium in neiit, ufcvota terribili Deo reddere non tardent,
Offertorlo impiorat, ut eum a malo eripiat, In qui spiritum principum absfulit, dum Alaricum,
Communione justifciam Dei magnificat. Theodericum, Totiiam, tyrannos regno privans-
CAP. LXXXH. Dominica clecimascplitna, i Ju- taiiaris Iradidit, Notandum quod in versu Offer-
slus es, Domine, s sub lege. torii canlatur, Miciiael venil in adjiitoritim meitm,.
Dominica quse sequitur a Daniele propbeta insti- quia li.ec Dominica aliquando circa fesiura san
luitur. Hic in capfivitate positus regi soumia expo- cfi Michaelis occurril; vel quia memoria sancti
suit, Susaijjiam de fmorte eripuifc(Dan. xin); ip-j 0 Michaelis sul> prsedicto principe instituia sit.
sum veio Deus de lacu leonum Jiberavif, quem CAP. LXXXIV. Dominica decima aclava, t Da.
sic laudans exaltavit, Justus es, Domine (Psal. pacem J sub lege.
cxvin), in Oratione, Qmnipotens sempiterne Deus, In bujus Dominicseofficio repraeseritatur Danie-
Deo supplicat, ut populus, qui pro meritis judi- lis oratio, et augeii Gabrielis collocutio, Transactis:
cium in Dei incidit, indulgentiam sehtiat, velin Ora- quippe septuaginla tinnis in servilute, oravit Da-
liqne, Da, qumsutnus, Domine, populo luo preca- niel pro popuii libertate. Ctii angelus Gabriel ap
tur, ut populus solum Deum sequatur. In Epi- paruit, et populum a Cyro dimittendum, et Ciiri-
stcla se vinctum clamat, populum captivum ad stum pro huinana liberalione nasecndum significa-
patientiam roborat (Ephes. IV). In Graduali. Rea- vit. Jntroifus ergo verba Danielis reprseseiitat,.
tam gentem cantat (Psal. xxxu), quam Deus fla- quibtis sic pro populi salute clamal: Da pacem,.
gellando visitat. In AJleluia, Bilexi, quoniam (Psal. Dotnine, sustincntibus te, ttt prophetw tui ficieies.
cxiv), Deo plauaif, qui vocem cjus exaudivit. Qui- hweniantur (EccU. xxxvi). In Oi'a!ione postulat ut

(155) Augiist, De civit. Dei cap. 29, lib. xvm, cap. i-3, et alibi.
 725 HONORIIAUGUSTODUN.OPP. PARS. III. LITURGICA. 724
Deus corda eorura dirigat, In Epistola propbelia A legem Dei se custodire pronunliaut, quam ut ini-
angeli intimatur, in qua nibil deesse in ulla gratia plere valeant, postulant.
praedicatur (J Cor. i). In Graduali propheta, de CAP.LXXXVII. Sub gratia.
angeli promissione Isetatur, quia populus in do- Hoc enira officium principatui raagni Caroli con-
mum Domini iturus praenuiiliatur. In Versu orat venit, qui primus Romanum imperium in Germa-
ut pax populo fiat. In Alleluia, Laudale Domi- niam transtulit. Qui Ecelesiastica jura egregic
num (Psal. cxxxiv) omnes monet, ut liberandi Deo nobilitavit et populum Dei strenue gubernavit, per
jubilent. In Evangelio populum exhortatur, ut in quem salus populi fuit. Dum eum Dominus ab Jio-
patria legem Moysi in duobus praeceptis dilectioni stibus defendit, hic oralionem suam ad Dominum
: implere.noii obliviscatur. In Offertorio. Sanctifica- direxit, cujus dextera virtutem cuffi eo fecit, et
vit Moyses altare (Exod. xxiv), eos instruil, ut quia nianum suam super inimicos illius extendit,
r reversi altare Domino
construant, sicut Moyses ideo mandata ejus custodivit.
praecepit. In Communione, Tollite hostias (Psal. CAP.LXXXYIII. Dominica vicesimn, Omniaquw
xcv), mandat ut dona Deo pro gratiarum actione fecisti, > sub lege.
offerant. Per huuc mensem quo hisloria, Vidi Dominunt,
CAP. LXXXV. Sttb gratia. "] de propbetis cantatur, iilud temptis nobis reprsesen-
Per hsec enim Ecclesia recolit, quse divina gratia latur, quo post conversioneni a capfcivitate Jerusa-
tempore Gregorii papse dona eis contulit. Romani lem resedificatur. Tunc quippe per Zacltariam, ct
namque et Longobardi inter se discordes fuerunt; Aggseum, Esdram, et Malaehiam adventus Chrisfi
sed per oralionem Gregorii ad pacem redierunt, prsenunliatur, de quoruni operibus hoc nomeh in-
Clnistianitatemque receperunt. Pro paee ergo Chri- officialur. Poslquam enim reversi urbem destru-
stiani populi Gregorius sic orasse legitur ; Da pa- ctam et templura incensum vider.unt, evigilantes cla-
cem, Domine, sustinentibus te (Eccli. xxxvi). Ih Ora- maverunt, Omnia qttw fecisli nobis, Dominc(Dan.
lione vero corda a Deo dirigi precatur. In Epistola m). Qui in Oiatione petunt, ut divina miseratio
intelligitur ejus admonitio, quam fecit pro paeis eoruin corda dirigat. In Epistola dicitur, quod tem-
vinculo (J Goi'. i). In Graduale lselatur, quia pax pus redemerint, eo quod.dies niali fuerint (Ephcs.
ab eis laudatur. In Versu denuo oral, ut pax iu v), quia el pecunia efcbellis ab hoslibus se rcdeme-
turribus Ecclesise fiat, In Alleluia populum mo- runt, qui eos longo tempore sedificare prohibuerunt.
net, ut Deum pro pace laudel Evangelium in- In Graduali, Oculi omnittm (Psal. CXLIV), Deum iii-
uuit qualiter populum in geraina dilectione copu- vocant, ut operi eorum faveat. In Alleluia eos pro-
laverit. Offertorium vero innolescit quod sacrifi- phelse eonsolantur, quia qui conUdunt iu Domino,
cium laudis pro populi salute oblulit, sicut, Moy- non commoventur. Evangelium eis congruit, ubi rex
ses olim pro populo fecit. In Conimunione, au- nuptias fecifc(Muttk. xxn), quia videlicet eo tem-
tem imperat ut pro sua concordia Deo hostias lau- pore Assuerus rex nuptias cum Esther fccif, ct
dis offerant. Hscduse Communiones, scilicet T'o- multos vocavit, sive Jtidaicus populus ad nuplias
teie (Psal. LX;;V),et Tollite hostias (Psal. xcv) po- vocalus venit, quando de captivitate ad palriam
pulum moneiit, quatenus decimas clero offerrenon rediit, et Dominus plebis suse copulam per legis
tardenfc. observantiam iniit. Unde ipsi in Offertoriode reditu
GAP.LXXXVI. Dominica decima nona, c Salus suo exsultanl diccnles, Super flumina [Babtjlonis
puptili, i sub lege. (Psal. cxxxvi). Pos.tquajji autem Esdras venit, et eis
Sequens Doniinica officium ds principatu Cyri cosedificare coepit, sic in Communionc ad Deum
regis accipit, qui populum captivum abire permi- oravit, Mementoverbi lui (Psal. cxvm).
sif. Cui populo Zorobabel atque sacerdoles verbs CAP.LXXXIX. Sub gruiia.
Domini annuntiant, eumque ad reveiiendum con- Hoc enim totum ad Chrislianum populum refer-
fortant, ita dicentes : Sultts popttli ego sum, dicit Q r tur, qui ab Hunnis sivc ab Ungaris vastatur, sed
Dominus. In OraUone universa eis adversantia per fideles imperalores superatis bostibus in laudem
excludi rogant, In Epistola monent eos novum bo- Dei postmodum coadunatur.
minem per justitiam induere qui Deo ducente ad CAP.XC. Dominica vicesima prima, c ln volun-
patriam redire possint (Ephes. iv). Populus vero tttte, t sub lege.
jam pergens, Dominum iu Graduali sic invocat, Sequens Dominica deliistoria Estber inoificialur,
Dirigatttr oralio tnea (Psul. CLX). In Alleluia, per quam populus Dei ab iniminenti periculo libe-
Dextera Dei (Psal. cxvn), Deo plaudit, qui cum eo ratur, et progenies adversariorum exterminatur.
virtutem fe.cit, qui eum ab liostibus redemit. Evan- Hsec pro populo iisdera verbis Deuin invocat : In
gelium concordat, quod Jesura in civitatem suam vohintate tua, Domine (Psal. LXXII).In Oralionevero
venisse narrat (Matth. ix) quia populum cum Jesu oravit, ut Deus familiam suam custodiret. In Epi-
sacerdotem Jerusalem redisse eonstat. Iu Offer- slola afllictio Judseorum exprimitur, quibus erat
torio, pro reversione Deo sic gratiftcant; Si ambu- tunc colluctatio adversus principes, et poicsiates, _
lavero in medio tribututienibtts (Psal. cxxxvn). In contra mundi reclores (Ephes. v). In Graduali, Do-
Communione, Tu mandasii mcindata (Psal. cxvni), mine, reftigium, (Psctl. I.XXXIX), adDeum-per ioju-
 723 GEMMAANIM/E, LIB. IV. m
jiiuin ccnfugiuni, ejusqiie auxiiium petunt, In Alle-- A . usque in fiuem unuin corpus est Ecclesiae Dei, ali.-
luia, De profundis clamavi, pro tribulatione sua.cla- quando de transactis, aliquando de fu.turis divirium
mant, et mpx eos Dominus IiJjerat. Per regulum ini officium instifcuittir.Unde et hoc officium ad tem-
Evangelio, cujus filius infirniabatur (Joan. iv), As-- pora Antichristi refertur, sub quo Ecclesia gi-aviter
suerus intelligitur, cujus dilectus animo ad mortemL affligetur, sictit liic popultis sub Nabucliodoiiosor
tiahebatur. Per Offertorium, Vir erat (Job i), Mar- afflictus legitur. Porro Ecclesia de sua afllictione.sic
docliseus accipitur, qui ut Jub graviter tentabalur,, ad Dominurn. claniabat, Si iniquitutes observaveris
sed probatus similiter magnificabatur. Qui in Com- (Psul. cxxiii). Deindeorat, utei Deus refugium fiat.
munione, ln salutari tuo (Psai. cxvm), Deo gratiasi Per Epistolam prsedicalioElia;, et Enocb denotattir,
agit, quod de persequentibus se judicium fecit. qua aifliclam Ecclesiam consolantur. In Graduale et
CAP.XCI. Sub gralia. Alleluia gaudium Ecclesise insinuatur, quo de con-
Hsee enim Dominiea noslrum tempus exprimere; versis Judseis gratulatur. Evangelium optime con-
videlur, quo populus fidelium ab adversaiiis affli- gruit,in quo rex rationem cuin servis poml(MulUi.
gitur, sed oralione Ecclesise et sapieiilium labore; xvnt), quia Christus rex vcrus tunc ad judiciuin
ab liostibus eripilur. Notandtim quod in Offertorio,, veniet, qui a cunctis aclus singulorum exigel. An-
Vir erat (Job i), verba non repetuntur, et in Ver-. 13tichristus etsam rationem cum populo ponet, quia
sibus ssepius repettintur, qttia segrotanti, et loquii cuiictos sibi subdere disponet. Conservum in carce-
conanti verba intercipiuntur, sed saepius inceptai rem mittet, quia cunclum populum sibi rebeliem
vix perficiuntur. In Versibus Job segrotans inlelli- crudeliler afiliget. Offertorkini orationeni Ecclesise
gitur. Per Job autem Christus designatur, qui proi exprimit, qua Deuni sui recordari poscil, Quain
nobis doluit, et seipsum in sacrificium Patri pro> Deus exaudiens citius liberabil, duin Anticbristuni
mundo obtulit, et boc Versus exprimunt. Offerlo-. in tentorio suo exaniraabit, sicut Holofcrnem per
rium aulem Eeclesiam significat, quoe Christurai Judilli in tentorio suo trucidavit. Goffimuhionevero
jtigiler iffiinolat, eteum pro nobls oblatum cominc- gaudium innotescit, quo justi super bis gaudebnnt,
morat, qui posl interiluui Anticbristi conversi erunt.
CAP.XCIf, Dominica vicesima secunda, Si ini- CAP.XCIV. Dominicavacat.
quitaies, i sub lege. Doniinica, quse officiocantus caret, ubi in Evaji-
Prsesens Dominica videtur de histoiia Judith in- gelio Domiuus censum Csesari reddi jubet (Matth..
" slituta.
Populus namque Dei dum ab Holoferneini xxn), illud tempus denolat quo omnis populus sub
Bethulia obsideretur, ad Deum sic elamasse intelli-.. Magno Alexandro in luctu erat; quem ipse variis
gilur. Si iniqititales obscrvaveris (Psal. cxxix), Ora-., bellis oppressit, et'censum sihi dari compulit. Illud
tio vero, Deus noster, refugium, innuit orationem" (- enim tempus exprimit, quo Aniichristus universuni
Judith, qua populo pacem et indulgentiam petiit, populuni suo servitio addicet.
Epistola (Philipp. i) autem consolalioiiera princi- GAP.XCV. Dominica vacat.
pum demonstral, qua populum alilietum sulileva- Dominica, quse hanc sine canlu sequitur, ubi in
bant. Graduale, Ecce quam bonum (Psal. cxxxn)) EvangeJio mulier fluxum sanguinis duodecim annis
gaudium populi exprmiit quod reversa Juditli lia-. patiens a Domino curata legif.ur(Malih. ix; Luc.
buit, cum caput Holofcrnis altulit. Alleluia vero,. vin), illud tempus sub Seleuco rege innuit, quo tota
Lauda, anima mea, Dominum (Psal. CXLV),gau- Asia prius duodecim annis sub Alexandro sanguine
diuni ipsius Juditb insintiat, quo de victoria et po-. bellorum fatigata, liberata fuifc.Hsecenim cantu non
puli liberationt; exsuitat. Porro Evangelium (Maltk. inofficiatur, quia mox tota terra bellis lurbabatur.
xvm) bene concordat, quod regem rationem cumi illud quoque tempus quod post mortem Antiehristi
servis suis posuisse coniiiieniorat Nabucbodonosor,, futurum erit, innuitur, quo Ecclesia prius ab i.pso
qui etCambyses, cum suis consilium babuit, quan-- sanguine persecutionis vexala Jiberabitur.
do sibi universa regna subjugare disposuit, Qui de- D CAP.XCVI. Dominica vicesima Pen-
quarla post
cem millia talenla debuit, iu hac significalione Ho- lecoslen, Dicit Dominus, tsub lecje.
iofernes fuit, qui pro magno honore sibi collato de- Ultima Dominica inofficiatur de Machabseorum
bitor regis exstitit, Hic egressus conservum in car- historia, quibus post mullos sudores bellorum Cbri-
cerem misit, dum Holofernes cum exercilu egressus; stus citius advenire proniiU.il_.ir,per quem ab hosti-
omnera populum in angusliam redegit. Sive con- bus liberentur. Sacerdoles ergo eos propheticis ver-
servum in carcerem misit, dum Achior ducem peri- bis sie alloquuntur. Dicit Dominus ego cogito (Jer.
culo submisit. Offertorium, Recordare mei (Jer. xv),, xxix). Qui in Oratione, Excila, Domine, precanlur
Oralionera Juditb reprsesentat, qua Deum in peri - ut eoruni lncntes ad divinum opus excileniur. Le-
eulo invocat, quatenus vei-ba ejus coram principe; ctlo eis regem affuturum praedicat, qui eos in justi-
Holoferne placeant, Commuiiio rfico vobis (Luc. xv)) fia judicans ab inimicis eruat. Qui in Graduali pro
conversionem Achior sonare vidctur, qui pei-emptoj sua liberatione el liostium confusiohe gratias agunl,
Holoferne populo Dei apponitur. -In Alleluiaei, (jisaiiaf: eontritos corde (Psal'. CXJLVI),
CAP.XCIII. Sub graiia. plaudunl, Evangelium bene consonai, quod quin-
Quia totus populus ficielium ab exordio uiundii que iinllia quiiique panibus safciatanarrat (Luc, jv),.
 727 HONORIl AUGUSTODUN.OPP. PARS IIJ. LITURGICA. 72S
quod post quinque millia annorum datus est panis A i Te decet. In vicesiina secunda, Si iniquitales, De
angelorum, per quem refectse sunt mentes beafo- profundis. In vicesima tertia, Dicit Dominus, Dex-
rum.In Offertorio. De profundis (Psai. cxxix) pec- tera Dei, vel J;i exitu Isiael. In boc riiense Joannis
catores ad Domimim ciamant, ut hoc pane digni Baptistse praedicaiio insinuatur, per quem ChristHS
fiant, In eommuuione, ameji dico vobis (Marc. xi) in carnem venisse demoiisiiatui'. Unde et Adventus
divina vox eis pollicetur quod oratio eoruni im - Ddmini, acN_at.ivi.iasei.inhoc meriss c.clebralur,
pleatur. CAP, XCIX. Bominica prima in Adventu Domini.
CAP.XCYH. Sv.b gratia. Dominica prima de Advenlu Domini oflicium tie
Per boc enim officium Ecclesia tribulalioneiii Joanne Baptisia sumit, sub cujtis persona Ecclesia
Christiani populi recolil, quam sub Antichristo sicut canil, Ad te levavianimam meam (Psal. xxiv). Qui
Machabsei sub Antiocho passurus eral. Huic adven- in Oratione r.ogat, ut Christus adveniens bumantini
tus Christi. propinquus praenuntiatur, per quem ab genus a peccaiis eripiat. In Epistola noctera infide-
oriinium hostlum formidine eruatur. Per fideles ergo liiatis prsecessisse, diem fide appropinqiiare denun-
sic consolatur, Dicii Dominus egocogito (Jer. xxix).- tiat. InGraduali verlium acl ipsum Cbristum dirigit,
Qui ih Oratiohe nientes suas ad posiiitentiam exci- " cuni ab eo baptizaiidus advenit,. Vniversi qui le, etc.
tari postulant, quo remedia indulgeniise percipiant. lias titas, Domine. In Alleluia Deum postuiat, ut
In Leciione regnum Christi et ejus judicium eis saiutare suum, id est filium bominis osteudat Evan-
proraittitur, et ipsi in Graduali et AUeluia de sua gelium bene congruit, quod Marcus initio libri sui
ereptione gratulantur. In Evangelio populi ad Chri- de Joanne seribit, Ecce mitto angelum (Marc. i). Alii
sttim eonfluxisse, et ab eo refecti referuntur (Lnc. legunt Evangeiium : Ctim appropinquarel Jesus Je-
ix), quia tunc onines gentes ad Christi judicium fosolytnis {Luc. VJI), quod etiam Advenlui Domini
concurrenl el ab eo qui est panis vivus leiicientur. c.Onvenil, propter Versum, Bcnedictus qui venit i,t
In Offerfcoriopetunt illo digni fieri. In Communione nomine Domini. Offertorium, Ad te,Domine, levau
proinittiSur illorum oratio compleri. Ideo Evange- (Psal. xxv), sacrilicium Joannis sonat, ubi ariimas
litini de quinque niillibusnunclegitiir, quia abhinc poenifcenliuniDeo offerebat. In Communione terram
quinque Dominica; ad Nativitatem Domini compu- fruetum dare, id est Mariam Christum generare
tanttir, quo quasi post quinque setates coelesti pane praedical.
iidelss satlaiitur. Ideo enim Evangelium legitur, CAP.C. Dominica secnnda in Advenlu, t Popnlus
quia semper circa festum sancti Andreaeevenit, cu- Sion. t
jus menfio in eodem Evangelio ag-ifur. <_useritur y- Dominica secunda de persona prophetarura inofii-
cur per sestatem plures sint Leetiones, et Evange- ciatur, per quos Adventus Christi Synagugse anyiiin-
lia, qtiarh officia. Sed sciendum est quod ofiicia eni- tiatur sic, Populus Sion, Ecce, In priori officiovo-
bolismis, Lecfcioneset Evangeiia communibus annis calio Judceoium, in isto autem vocafio gentium
conveniunt. notatur,, ubi caniiur Ecce Demitnis veniel ad sat-
CAP.XCYIii. Ordo de e Alteluiis s Bomhiicalibns vandas gentes, quse genles in orationeprecantur, ut
apv.d qttosdam. corda iilarum vise CJiristo prcpparentur. In Epistoia
Quidam observant bunc ordinem in Alleluiis Do- voce propbetaruin vocanttir. Moyses nanique dicit:
minicalibus, qtii etiam hene congruit ofliciisvel tem- Lmtctmini, gentes, cum plebe cjtis, David quoque,
poribus. In prima Dominica, Domine, in iua mise- Latidate Dominum omnes gentes (Psal. cxvi). Jsaias
ricordia, alleluia, In le, Domine, speravi. In secun- enim, Qui exsurget regere gentes, in eum geniesspe-
da Dominica, Factus est Dominus -prcteclor, alieluia, rabttnl (Isai. xi). In Graduali dicit Propbela prnedi-
Diligam ie, Domine. In tcjiia, Respice, nlleluia, Ve- -cafcoribus: Congregate iiti sanclos ejns (Psai. XLIX),
nite exsv.liemus. In quaria, Domintts ilhminalio, Iii Alleluia gentes exsultanl dicenfes : In domum
Confitemim Domino. In quinta, Exaitdi, Domine, Qv.i Domini tmtanles ibimus (Psal. t_xsi). Evaugclium
timet Deum. In sexta, Dominus forliiudo, Domine, D Jjene consonat, quia redempiio nosfcra appropin-
refugiv.m.In septima, Qmnes genies. In octava, Su- quat. Ideo boc Evangeiiurii in secunda Dominica
scepimtis Dev.s, Quoniam Deus magnus. in nona, i'ecilatur (Lv.c. xxi), quia in eo secundus Advenlus
Ecce Deus, qui sanat. In decima, Dum clamarem, Cbrisli praenuniiatur. In Offertorio gciites se Cbri-
Lwtatus sutn. in undecima, J>easin loco, Parulnm sfcoofferunl gaudentesque dicunl, Deus, lu conver-
cormeum. In duodccinia^ezis in adjuiorium, Exsid- SKSvivificabisnos. In commutiione Ecclesisede gen-
lale Deo. In decima terlia, Respice Deus, -Dominus tibus propbeiieus ordo applaudildicens, Jerusalem,
regnuvit. In deeiina quarla, Proieclor noster, Lanciu surge et sta.
Jerusalem. In decima quinta, Inclina Dctis, Domine CAP.CI. Domiuica teriia, t Gaudele in Do-
Dcus. In deciina sexta, Misercre milii, Laudate Do- tnino. i
minttin, omnes cjenles.In decima septima, Justus es, Dominica terlia de persona apostolorum officio
Domine: Deus judex. In decima octava, Da pacent, Isetatur, per quos ufcerque populus ad fidem voca-
Domine, Qni posttit fines. In decima nona, Saius po- tur, qnorum voce sic eantatur : Gaudete in Domino,
ptdi, Adorabo ad templttm. In vicesima, Omnia qum subauditur ex Judscis iideles, ilerum dico : Guudete
fecisii, Redemptor. In vicesima prima, Itt valuulale, (Phiiipp. iv), vidclicct ficieies ex genlibus. Qui in
"29 GEMMAANiM. LiB. IV. 750
Oralione precanlur, ut lenebra; illorum metitis illu- AA nebris igiioranlia; involvebalur. Ideo ad hauc mis-
strentur. In Epistola Apostolica eis nuntial, quod s.amicgilur, Populus qtti ambulabat in tenebris (Isai.
Christus adveniat, qui abscondita tenebrarum illu- ix). Iiitroilus tJitum verselucis exprimit, cuai Filius
ininet. In Graduali, et Alleluia lidties postulant, ut Dei nascens mundo dicit : Dominus dixit ad me
Christus quantocius adveniat. Evangelium de signis (Psal. n). Gloria in excelsis, chorum angelicum re-
Christi, et Joannis sanctitate legitur (Joan. i), quia praesenlat, qui hitnc liymnum tunc primilus cane-
Christi divinitas per Joannem prsedicatur. Idco in bat. Oratio in persor.a pastorum dicitur, qui petunt
tertia Dominica legitur, quia Christus in tertio mun- illa luce in coeJis perfrui, qute claruit in lerris. Duse
di lempore per mlraciila innotescit. In Offerloriofi- Lecliones leguntur, quia hseCa veteri etiiova lege
deles gratias agunt, quod eos Dominus suo advenlu prsedicantur. Ideo autem similiter recilantur,-quia
benedixit, iram suam ab eis avertit, Benedixtsti, Do- Yetus et Novum Tesiamenlum concordiler concin-
inine, terrum (Psal. LXXXIV). In Communione per nantur. In Oi'atione Pater Filii nativitafceni com-
praedicatores consolantur, et Domintis eos salvare mendat, quem anfce luciferum genuisse commemo-
proniitUt. Offieia quartae et sextae fcriseel Sabbali rat (Psai. cix). Ante luciferum quippe seilicet, pri-
Adventui Domini, et quatuor Teraporibus con- nium arcbangelum eum Pater genuit, quem ante
gruunt, qua Christum devotissime advenlurtim ca- R B luciferum stellam videlicet media nocte mater pe-
nunfc. perit. Cujtis nativilas ipsius nati voce in alleluia
CAP. CIL Dominicu qtiartu, < Memenio nostri, Doininus dixil ad me (Psal. u), insinuatur, quod iii
Dontine. i laudcm ejus ab Ecclesia jubilatur. Qualiter hsec
Domiiiica quaiia ab oflicio propter ordines prioris nativilas contigerii, Evangelium depromit. Quod
diei vacat, sed a modernis officio, Memenio nostri, Credo in uiium Deum sequitur, significat quia Ec-
Domine (Psal. cv), tripudiat. Qtiod officiumex per- cle.sia in natum se credere faletur, qui nobis in
sona doctorum cantaiur, per quossecuudtis Adven- cibum datur.
ius Domini praedicatur. Qui sie conclaroant, Me- CAP.CV. JJI"mane missa, t Lux fulgebit hodie. >
r.ientonosiri, Dohtine, inOratlone orani,ulDomir.us Per niissam, quse in exortu legis agitur, tenipus
adveniens magna virlule eis Succurrat. In Epistola legis intelligitur, in quo lux fidei per Sciipturas
fideles gaudere moneiilur, quia Dominus prope est. mundo infunditur. Unde suh hac significallone ca-
Qui in Graduali prope se invocanllbus plaudunf. nitur : Lttx fulgebit hodie (Isni.rx). In oratione Ec-
"In AJIeluia, citius ad rclaxanda facinora vonire pe- clesia precatur, nt quae nova luce perfundilur, sicut
tunt. lii Evangelio cis dicitur, ut viam Domino pa- fide ita opere splendere mereatur. Duse lecliones le-
rent, qui cito veniet. In Offertoiio et in Gommu- ^ guntur, quia Christus pro duobus populis nascitur.
nione virgo salutatur, per cujus parlum mundus sal- Graduale in persona pastorum canlatur, a quib<A_
vatur. Christus inventus sic adoratur, Benediclus qui venis
CAP. CIH.De vigilia Nativilalis Domini, < Hodie in nomine Domini, Deus Daminus ei illuxit (Psal,
scielis. i cxvn). In Alleluia, Doininus regnavil (Psctt. xcvt),
Per vigiliam Domiiii prsesens vita denotatur, in laus illorum exprimitur. quse mox per Evangeliam
ijua nobis Christus adventurus pra;i!untiatur. Unde refertur. In Offertorio, ejus divinilas ab Ecclesia
canitur in officio : Hodie, id est in hac vita, scieiis -collaudatur; in Communioiie ejus incariialio prsedi-
quia vcniet Dominus, et mane,H est in futura vita, calur.
videbilis gloriam ejus (Exod. xvi). Unde in Oratione, CAP.CVLMajor missa, t Puer nalus csl nobis.'t
qtiem redemptoremImii susccpimus, venientemquoque Per tertiam missara, quse ad borarii teiiiam in die
judicem securi videamus. Duse Lectiones leguntur, celebratur, tertium tempusmundi,'scilicetgralia de-
quia Christus a prophetis nasciturus, ab apostolis notatur, quo puer natus estperquem munduscrea-
natus prsedicalur. Ideo una a propheta, altera ab lus est, quando magiius consilii angelus (Isui. ix)
Apostolo
r recitetur. In Graduaii Christi Nalivitas r venil et diem seternilatis attulit. Quem in Orafcione
promittilur, sedin supremo mane videndus dicilur. genus bumanum orat, ut se de jugo peccaii eripiat.
Alieluia in vigiliis, cl in Quatuor Tempoiibus, pro- DuseLectiones ex propheia el Aposlolo recitantur,
pter jejunium non cantalur. In Dominica autem si quia per prophetas etapostolos hsec gratia prsedica-
veneril ob resurrectiojiem Domiiii canitur. Evange- lur, etaclivi el contemplativi perbanc nativitatem
liuiii et Oflertorium insfcanlem r.ativiiatem canit. salvantur. Graduale ex persona proplietarum canta-
Comraunio autem securidum Cluisli ativeiitum pro- lur, in quq Judaei et gentiies ad laudem-Dei horfcan-
rait: Revelabitur gtoria Domini (Isai. XL). tur, qtiia Deus salutare, id est filium suum Judaeis
CAP.CIY. In N.atali Dontini in nocle, prior missa notum fecit, justitiam suam,scilicet eunideni Filium
e Dominusdixil ad me. i genlibtis revelavit. Alleluia, ex persona apostolorum
In die sancto Naiali Domini conslituit Telespho- jubilatur, per quos Ecclesia de gentibus cum pri-
rus papa tres missas hac de causa celebrari, quia mitiva EccJesia Christuni adorare exliorlatur. Per
consiat tria lempora Jiujus niuiidi per hanc singu- melotiiam vero Sequentia; intelligitur jubilatio ipsius
lareiu nafcivitatemsalvari. Per missam quae in nocte "Ecclcsisc. In Evangelio sublimitas diviiiitatis ejus
canfafcur, temptis ante legem designatur, qtiod" te- narratur, qtise in Offerldrio ab omuibus sic iaucla-
7,11 HONORIi AUGUSTODUN.OPP. PARS III. LITURGICA. 732
tur. Tui siuil cceliet tcrra (Psal. LXXXVHI). In Com- A geli ad laudandum invitautur, quia genles per Chri-
munione omnibus adhuc videnda rcpromitlitur. stum saivantur. In Evangelio Ieprosus et infirnlus
et gentilis
GAP.CVH. - Qnare Evangeiium 'Je Abel de sancto curantur (Matlk. VIII), quia Judaicus
Stephano legatur. populus per Cbristum sanantur. In Offerlorid Ec-
Evangclium, in quo de Abel agitur, ideo de san- clesia pro utroque populo ei laudem canit, cujus
cto Stephano Jegitur, quia sicut Abel in Yeteri Te- dextera virtutem fecit (Psat. cxvn). In communione
stamento protomartyr fuit, ita Stephanus in Noyo oinnes de signis et verbis ejus mirabantur, qui ad
proiomarlyr exstitit. Hoc cnim Evangelium propter fidem convertebantur (Luc. iv).
nativitatem Domlni legitur, propler verbuin, in quo CAP. CXIII. De eadem qttarta Dominica.
dicilur,Beneclicius qui venit in nomineDoiiiiiii(Matlli, In quarla Dominica Evangelium recitatur, quo
XXIii). Clirislo in naviculam ascendente mare turbabatur,
CAP. CYIII.-Dominica t Dum medium sileniium. et ipse dormiens a suis excitatur (Mattli. vm), quia
Dominica Diim ntedium sitentittm (Sap. xvui) tri- videlicet in quarto anno post baptismum suum Chri-
pudium priniilivse.Ecclesiseinsinuat, quo de Christi stus in crucem ascendit, et ventus diabolus turbam
nativilate exsultat, Judseorum commovit, et Christus sonino mortis
CAP. CIX.De Epipkania, Ecce advenit. t obdorraivit, quera precatio suorum citius exei-
OfficiuniEcceadvenitsub persona Ecclesioede genli- tavit.
buscaiilaturqiisedeChristiiiicarnationelseiatur. Quse " CAP.CXIY. De officiosanctorum Gervasii et Pro-
in Oratione precatur, ul ad conlemplandam speciem thasii.
Dei perducatur. Reliqua sancto diei conveniunt, Officiade sanctis sunt inslituta, ut partim tem-
in quo gentes ad adorandum Dominum venerunt, pori, parlim conveniant diei, sicut de sanclis Gei-
CAP.CX. Dominica t In excelsotkrono. i vasio-et Prothasio officium Joquitur, Dominus pa-
Posl baptismaChristus tres annos prsedicassenar- cem cantatur, quia iila die pax inter Romanos et
ratur, de quibus tria officiaDominicalia instituta vi- Longobardos facta memoratur.
denttir. Post teniaiionem quippe angeli accesserunt, -
CAP. CXV.Quare Versus in nocle sancli Pauli ad
et ei ministraveruiil, Unde in Introilu : In excelso antipkonas dicanlnr, et de sancio Laureniio si-
throno, cantalur, Quem adorat mulliltido angelorum. mililcr.
Epistola dicit, si ei per sanciimoniam conformemur, Noeturnale ofiicium desancto Pauloideo Yersibus
inembra ejtts efficicmur (ROHJ.XTI).Quem Ecclesia
antiphonarum insignitur, quia ipse plus omnibus la-
jn Graduali benedicit, qui solus mirabilia facit, In borassc apostolis legitur. Similiter Yei'sus ad anti-
AJJiluiaci jubilat, de quo in Evangeliolegitur, quod g phonas de sancto Laurentio cantantur, quia ejus
parentibus sui causa subditus erat (Luc. n). IB Of- passio omnibus martyribus prsefertur, sic dc cseteris
fcrlorio, Omnis terra ei jubilare (Psal. LXV),el in notandum est.
laetitia admonetur servire. In Coinmuiiioneejus bu-
CAP.CX-VI.Deofftciomorlttorum.
manitas el divinitas praedicalur, in qua a matre, ut
In oflicio mortuorum imitamur officia mortis, vel
lionio incrcpalur, ct Patris Filius, ut Deus affir-
uialur. sepultura; Domini. Ideoque Invitaloiium non canta-
benedicliones ad Lectioues non dantur, quia
CAP.CXI.De teriia Dominica, t Oinnis terra. i lur, et
et ibi inlermittuntur, el luctus vel tristitia in hoe
Secundiira officiunide miraculis Cbristi instilui- '
cantu aguntur. Pro mortuis autem ob duas causas
tur, unde et Evaiigeliuni, in quo signa inchoavit,
officiuinsub buniani campanas sonamus, ut videlicet viventes pro eis
Iegitur. Quod persona geiicris orent et ut se etiam morituros
cogitent, seque ad
canitur, quia omnis terra Chrislum Detim adorare coelorum ituros prseparent, ad quod nos,
bortatur (Psal. LXV).[In Epistola graliarum dona regna
Ciirislum scilicet Pro- qui sine fine vivit, et' regnat feliciler perducat,
scribunlur, quse per aguntur Amen. _ ,
phelia, doctrina, exhorlalio, dileclio^ct ctetera. In
Graduali Ecclcsia Deo plaudit, qui YcrJjum suum CAP. CXVII.Excerptum de Romaiw Ordine.
Jam de officiis quae videbantur Cluisto opitulanfe
misit, et eam de iiilerilu sanavit in Alleluia el in
Offertorio ei jubilat. In Communione sicut de aqua explieuimus, nunc pauca de Romano Ordine adjice-
vinum (Joan. n), sic de vino sanguinem suum com- re censuimus.
inutare canlat. De AdventttDomini.
CAP.CXH.De Dominica quurta t Adorate Detun.t Ab Adventu Doraini usque ad Nalivitatem ejus,
Tertium officiumsub persona aiigelorum cantatur Te Dettm laudamus, et Gloria in excclsis non cani-
(Psal. xcvi), a quibus Christus Deus adoratur, per tur, et Ite Missa est intermiltilur, quod nunquam
quem illorum numerus reintegratur. In Oralioue ii- dicitur, nisi quantlo Gloria in excclsis canilur. Dal-
deles poslulant, ut eos Deus dextera sua protegai, maticse'quo.que et subdiaconalia non portantiir. Si
In Epislola per prsedicatores admonenlur, ne inaluin iufra Atlventum Doinini festum sancli Andrese, vel
pro nialo reddant, bona coram Deo efchominibus sancti Tbomse, vel Dedicatio Ecclesiae occitrreril,
provideanl (Ront. xn). In Graduali Chj'islus lauda- prsedictas glorificationes uon oinittimus, In feria
tur, per quem genles coiivertuntur. In Allcluia an- sexla 'de sancta Cruce, et in DomiiiJcisdieljus de
 33 GEMMAAN!M,-.-LlR IV. 751
sancta Trinitate non caiitafcur. AJ Jaudes in Domi-- A _. neni nunquaiirnccturnam jerialcm dimitliinus, cum
nicis, Dominus regnavit, cum reliquis cautatur. tria responsoria dicimus, nisi in hebdomada PascIiK
De kisioria t Clama in forlitudine. i et Pentecostes. Omni auno J)i excelso lltrono infra
Historia Clama in forliludine non 'ad Quatuor octavam Epiplianise cantabilur, ctiam si plures se-
Tempora, sed ad proximam septimanam natalisDo- ptimanse ad Septuagesiniam videantur. Porro, si una
mini pertinet, sicut illa respousoria ad iliam hebdo- tantum bebdomada inter Epiphaniani el septttage-
niadam ante Pascha perlinent. Unde et singulisi simam occurrerit, duo officiain se coarctabit. Posi
diebus Iaudes habent. In hac seplimana eriim0 can- octavam Epipbanise Episfoloe Pauli leguritur, sive
tatur, in quibus Veni scribitur, quse seplem tantumi- Dominica, sive ferialcs dies sunt. Si duo festa cum
reperiuntur. jjleno officio in unum diem convcnerint, de uno
De Vigilia Domini. pleniter agatur, altcrius nientio cum antiphona ei
Yigilia Domini, in qua feria occurrerit, illius fe- oratione fiat, aut in alterum diem ut festum sancti
rialem psalmum et cantieuni cum antiphona obtine- Patili differatur, nullius sancti mentibneni post mis-
bit; prsecedens vero Sabbatum canticum, Audite: sam facimus, de quo tria responsoria caniraus. In
cmli cum antiphona exspectetur habebit. Si vigilia_ festo novem leclionuni eanlatur, Gloria in cxcelsis,
Domini in Dominicam evenerit, sex responsoria de. B et Te Deum laudamus, et Ile tnissa est, nisi infra
historia, Canite lubu, et tria de vigilia cum laudibusi Advenlum Domini et Sepiuagesimam. Credo in
assumet, missam de Vigilia, horas de Domiiiica ac- unitm Deum in omnibus Dominicis, et festis sancta?
cipiet, Mariseet apostolorum et sancta; Crucis, ct Dedica-'
J>e Nativitate Domini. tlonis, et Oninium Sanctorum canitur. Quando Glo-
In Nativitate Domini, Te, Deum laudamiis, post ria in excelsis caiitatur, scmpcr dalmaticse et subdia-
nonum responsorinm ante missam canitur. Ad mis- conalia portantur. Alexander papa secundus consli-
sam vero non Ite Missa esl, sed Benedicamus Do- tuil, ut Alleluia ad vesperam dimittatur, et heptati-
mino dicitur. cus cum responsoriis ad noclurnum incipiatur.
De Sancto Slepkano. Eadcm vero bistoria in scqnenti repetatur, ab liinc
In festo sancti Stepbani secundam vesperam to - usque in Pascba. Gloria in cxcclsis, et Te Deum, ei
tam de saneto Stephano canimus. Similiter de san- Ite missa est, et dalmatica et subtile dimitluntur.
cto Joanne in sequcnti die facimus. In nativitate De Purificatione sanctm Marim.
Innocentium. Gloria in excelsis, et Te Deum laudu- Si Purificalio sancUe Mariseirifra Septuagesimam
mus, et Alleluia, et Ite Missa est non cantantur, , occurreiifc, nihil de ea nisi Allelttia mittamus. Si-
Dalmatiese non portanlur, Gloria Palri; nunquam militer in Cathedra S. Petri et Annunliatione sancta;
nisi in Passione Domini omiltiuir. Si illoruni festi- Maiise, Gloria in excclsis, secundum crdinem can-
vitas in Dominica occurrerit, nihil de his omitli- tamus. Si autem Annuntiatio sanctse Maiise in tri-
KJUS.In octava quoque illorum orania canimus, si duo ante Pascha occurrat, in Sabbato ante Palmas
Natalis Domini, vel alia sequens festivitas in Do- aiiticipetur.
minica evenerit. Officium Ditin meciium silenlium De ofjicio in cupite Jejttnii.
post nativitatem Iiinocentum cariimus, et insequenti In capite Jejunii missam ad nouam cauimus; et
Dominica idem repetiraus. In vm Domini, non Puer mox vespera sequilur, et oninia, ut in Quadragesi-
nalus est, sed Vulium iuum est cantandum, quia ma faciraus prsefa.tioncm, Qui corporali jejunio quo-
totum officium illa die de sancla Mariu agitur. Unde tidie lam Dominicis, quain aliis dicbus usque in
elalleluia, Post parium cantatur, et Oralio, Deus Passionem Domini dicimus. Sabbato oflicium, Eslo
gui salutis mternm. Si vigilia Epiphaniae in Domi- mihiiu Deuni, inproxima hebdoinada Quadragesim;e
nica evenerit, officiyim Dum medium sUenlium, ut quatuor Tempora observanlur, et quarta feria ad
in priori Dominica pleniter oijservatur. Si in alia Priorem oralionem Flectamits genua tantuni, ad
die idem quoque officium, sed cum Lectione scimus, _ secundam vere Dontinus vobiscum non Flectamus
et Evangelio Defuncto Herode canlatur. In Epiplia- genua dicitur.
nia Invitatorium non canlatur, sed a psalmo Afferte J>e Passione Domini.
Domino inclioatur, et antiphona; Flttminis, cum A Dominica Passionis Domini usque in Pascha
psalmo, Dcus noster refugium in lertio nocfcurno noirdicitur Gloria Patri ad Responsorium, et ad
servatur. Si Epiphania in Dominica evenerit, Domi- Intioilum, et ad Psalmum, Venite exstdlemus, ad
nica in octava differtur, si autem Dominica infra "quem etrepetilio solet mutari, id cst ut ad pri-
octavam occurrerit, In excelso throno, totum canla- mum Yersum a medio atl. sccundum, a principio
bitur. Quod etiam, si necesse fuerit, in sequenti repetatur invitalio. Similiter in hoc Sabbato, - Ju-
Dominica repetitur, Ad Dorainicam autem infra dica tnc, Deus.
oetavam psalmi Dominicales cuin caulu de Epipba- De die Palmarum, ct hebdomada ioia.
Eia recilandi sunt. Privalis quoquc diebus infra In die Palmarum et secimda et quarta feria J>o-
VIIIferiales nocturnse cum antipJionis de Epiphania minus vobiscttm ante Passionem dicitur, sed gloria
efc responsoiiis cantanda; sunt. Matutinse laucles iibi, Domiiie, non subjungitur. In hebdomada Pai-
etiam de festo ageiidae sunt. Juxta-Romanum ordi- "marum Prsefatio de sancta Cruce dicilur. Si iufra
 733 IIQNOB.IlAUGUSTOnUN. OPP. PARS III. LITURGICA. 756
Passionera Domini de sauciis agimus, Gloria Pairi A J Paschalem quotidie usque in Aseensionera Domini
jion omittirous. Feria secunda et tertia Lcctiones dicimus. In Yigilia Ascensionis Demiui cantatur
duse conlinuatim, ut in Nativitale Domihi adinissas officium ad missam Vocemjttctinditatis. Nona de
leguntur; similiter in Sabbato posl mediam Qua- futuro festo canitur.
dragesimam agitur. Feria quarta post Palmas "duse _ De Vicjilia Penlecostes.
Lectiones lcguntur, et ad utramque Fleciamus genua In vjgilia Peiitecosies quatuor Lectiones ante
dicitur. baplismum absque tilulis Jeguntur, ad missam Be-
De Cwna Domini. nedicamus, non Ile missa est dicitur. In Penteeosten
- In coenaDomini, et in parasceve, et Sabbato san- quotidie C)'erfo hi nnttm canitur. In hac septima
cto post Beneciictus,Kyrie eleison, et preces, et ora- ccslivalejejunitiiu Quatuor Temporum celebratur, el
tio secundum ordinem sub silentio est dicendum. Alleluia pro Graduali cantatur, et fieclumusgeiitta
In ccena Domini Gloria Patri, et Gloria in excelsis non dicitur. Ad missam de jejunio Gtoria in cxcetsis
reticetur. nisi ubi chrisma conficitur, Dalinalica; noii cantatur, quia missa post sextam celebratur,
tamen porlantur, iu qua die sub aiiatliemate inler- sed Gtoria in excetsis nunquam nisi ad teiiiam se-
diciiur, ne a quoquam Quadiagesimale jejunium cundura ordinem eantatur, excepto in coeiiaDomini,
solvatur. *! et in Sabbato
sancto, el in Yigilia Pentecostes. Unde
De Parascevc. quidam duas roissas cantant unara de iesto, alteram
In parasceve non ab oralione, sed a Lectione est de jejunio. Illam de festo cum Glorictin excelsis, et
incipiendtim. Ad passionem Dominus vobiscumnon Credo in umtm, alterara indirectum. Ita solet fieri
dicitur, et tifculiad Lcclioncm non pronuntiantur. in festo sancti Thoraa; in hieinali jejunio, el in festo
Ad singulas Orationes nisi pro Judseis, Fleciamus sancti Maitbsei in Aulunmali, et Annuntialionis
geniia dicitur et mox Levate subse-quilur. sanctae Marice, in Quadragesima videlicet, ut prior
De Sabbaio sanclo. niissa fesio, secunda satisfaciat jejunio
In Sabbato sancto ccreus magnus a diacoao est De Oclava Penlecosies.
benetiicendus, et ante beiiediclionem esfc illumi- In oclava Pentecostes novem Lectiones leguntur,
nandtis, et in nocle Pascba>popuJodistiibuendus ad et lolidem responsoria de Spiritu sancto canuntur.
suffumigandum rebus eorum. In craslino die libros Rcgum ad noclurnum legimus
De Lcctienibus anle Bapiismum. et canimus, et ad missam officium, Domine, in ina
Anfe Bapiismum duodeeim Lecliones secundum
quod in sequenti Dominica, si necesse est, repeti-
ordinerii Jeguntur, sed tittiJi non pronuntiantur, (_ mus. Quidam in bac hebdomada officium de sancta
post baptismum prsesenlanl presbyleri missam cele- Trinitate eanunt, quod Romani non rccipittnt. Albi-
brare qui voiunt, ad niissam, Offertorium, el Cora- nus
namque magister Caroli rogalu Donifacli arcbi-
munio, et Agnus Dei non cantanlur, et Ite. missa est episcopi insiituit missam de sanctu Triniiale in
non dicitur. Dominica die, Feria secunda de sapientia, Feria
De sancto die Pasckw. tertia r/e Spirilu sancto, Feria quarta dc ckarilaie,
In PascJia agnus non ad altare, sed ad mensam Feria
quinta de angelis, Feria sexta rfesancla Cruce
benedicitur, et Crcclo in vnttm quotidie usque in Sabbato de sancta Maria.
oclavam canilur. Versus Graduale, Benediclus, qtii
De Quaiuor Tcmporibits.
venit in feria qtiinta, et Lapidem, quem reproba-
In terlia bebdomada Septemhris, et in quaria
veruitl proptcr Passionem Christi, in feria sexta est
Decemljris erit celcbralio Quatuor Temporum, ct
cantaudus: in Sabbato infra octavam Paschse ar.li-
ad omnes orationes in Sabbato Flectamus ger.ua
pliona, Cum essei' sero, die illo ad yesperam canla-
dicitur, nisi ubi lectio Danielis legitur. Feria quarla
tur, quia idera Evangelium olim usque Tkomas unus ad
eodem Sabbato Iegebatur. Ad vesperas feriales priorem orationem taiitum Flcclamus gennu si;:e
dicunlur cum el nocte Dominica salutatione; ad secundum salufcaliosine geiiuCexioi:e
psalnii Alleluia, j)
" dicitur.
nocturna, et novem Lectiones, et sic singulis diebus
lioclurna cum Allcluia nisi festum occurrat novem CAP. CXVIII. Quomodo sit lcgendum per anntim,
Lectionum, dicimus cfcad laudes quotidie Domintts Hi libri stint authentici, et hi sunt in divinis offi
rcgnavit rccitamus: Quod a pluribus ab binc usque ciis legendi. In Septuagesima usque in passionem
post Pcntecoslen tres psalrai psaliuntur, et tr.cs legatur Pentaleucbus, quem scripsit Moyses, et liber
Jeetiones Ieguniiir, a Moguutlacensi concilio inslitu- Josuc, quem ipsemet scripsit, et liber .Tudicum,ct
tum tradilur, sed s Romana Ecclesia non j'ccipitur. Rulh, quos Gedeon, et Samuel scripsisse dicunlur.
Qtiomodo inter Pas:ka cl Pcntecoslen sil canian- Dominica Passionis Domini usque in Coenam ejus
dttm. iegalur Jereniias prophela, quem ipsc scripsit.
A Pasclia usque Pentecosten. In festo trium re- Tribus dieiius antePascba legantur LanienfcaUones
sponsoriorum unum tantum Alleluia admissam can- ejusdem. Ab vm Paschse per tres hebdomadas lc-
tamus. In festo vero novem Leciioniim, duo, unum galur Apocalypsis, quam scripsil Joaimes apostolus.
de resunectione canimus, etiion primum, autaliud Deinde per duas septimanas leganttir canonic:c
de feslo, scd sccundum repctimus. Prsefalionem Epislolse. quas scripserunt Jacohus, Peirus, Joan-
757 SACRAMENTARSUM. 753
nes, et Judas apostoli. Ab AscensioneDomini tisque .A filius scripsisse (raditur, poslcriorem Piiilo Judseus
ad Pentecosten legantur Actus aposlolorum, quos a Grseciserudilus edidisse cognoscilur. A Kalend.
scripsitLucas evangebsfca.Ab vniPentecostesusque Novembris usque in Iialend. Decembris legatuv
in Kalend. Augtisli legantur libri Regum, quorum Ezechiel, Daniel, el duodecim minores prophetse,
primum scripsit Samuel, secundum Nathan, ter- qui a senioribus Synagogse scripti dicuntur, sett
tium ct quartum Jeremias. Et duo Jibri Paralipome- meliusab ipsis eciili creduiilur. Ab adventu Domini
iton, quos sapieiites Synagogse scripserunt. A Ka- usque in Rativitatem Domini Isaias legatur, quem
lend. August. usque in Septembri leganlur Parabolse ipse scripsisse non dubitatur. Post vm Epipliania;
Salomonis, et Ecclesiastes, et Canlica Canticorum, legantur Epistoise Pauli aposloli usque in Septua-
et liljer Sapientise, quos omnes Salomon scripsil, et gesiniam; has ipse omnes scripsil, sed Lucas evan-
Ecclesiaslicus quem Jesus iilius Sirach composuit, gelista ad Helirseos Hebraice compositas in Grae-
a Italer.ci, Septembris per duas seplimanas legalur cum traiistulit.
liber Job, quem ipsemet scripsit. Deinde per unam Sed jam tempus est nos calamum deponere, et
septimanam liber Tobice,queraipse scripsit, Deinde aliquantulum vires forsitan ad aliud interim resu-
per unam bebdomadam legalur liber Judith, quem mere. Yos autem fratres Dco dilecti, quorum jussu
ipsa vel Achior scripsit, Deinde per unam legatur B boc onus subivi, quorumque oramine nunc deposui,
liber Estlier, quem Mardoebseus composuifc, sed quseso, ut veslrse devotse preces apud Deum obti-
pciius ab Esdra scriplus creditur, el ipsius Esdrse neant, quatenus Iioc lantillo jaclo semine uberes
liber reciletur, qucm ipsemet edidisse non ignora- segetes Christo increnientum dante surgant, etom-
tur. A Kalend. Octobris usque Kalend. NovemLris nes in eo laborantes copiosum fructum in gaudio
Jegantur Jibri Machabaeorum,quorum priorem Si- mctant.
mon pontifex, ultimam partem ejus, Joannes ejus

SACRAMENTARIUM,
SEU DE CAUSISET SIGNIFICATUMYSTICO

: WTUUM DIVINIIN EGCLESIA OFFIGII

LIBER.

(Eruit ex ms. cod. iiiclvtaecartbusiae Gemnicensis in Austria veu. D, P. Leopoldus Wydcmann, ejusdera
ccenobiipresbyterRibliotliecarius; edidil R. P. Rernardus PEZTltesattri Anecdot novissimit. U, p. i,
nag. 247.)

PROLOGUS. (C exteuditur; hos divide per centeiiarium numerum,

Hune libelluin De Sacramenlis collegi ex sancto- el habebis septuagies ccnlenos annos; de singulis
rum scripfcis,ut quibus deest liljrorum copla, per centenis da annuni in deciroalione, et eiunt septua-
hoc compendium illorum sublevatur incpis, Hujus ginta onni. De his singulis annis da unum diem, et
nonien Sacramentarhim scribatur, eo quod per iilum habebis septuaginta dies, in quibus nobis admemo-
omne sacramejitum divini officiiignaris aperiatur. rinm reducituromr.e lempus peregrinationis noslrse.
CAF. I. De Sepluagesima. Nabuchodonosor rex Babyloniaecapiivum duxil po-
Septuagesima dicitur, eo quod ab illa Dominica pulum de Hierusalem in Babyloniam; diabolus se-
usquein Saljbatum paschalis hebdomadae sunt se- duxil humaiium genus de paradiso iri haiic roundi
pluaginta dies. Die Dominica incboatur, et in Sab- peregrinatioiiem. Septuaginta auni captivitaiis se-
bato terniinatiir; tempus captivitatis populi Dei ptuagies centeni anni sunt nostrae peregrinalionis:
signiflcat, qui peccando-a Deo recessit, et per mise- Jttdsei sepluaginta annis in captivitate positi jejuiia-
rieordiam ejus ad requiem rediit. Populus Dci in verunl, nos onini iempore hujus vitse, quod septem
Rabylonia detenlus est captivus sepfuaginta annis, diebus volviiur, corpus nostrum castigeinus. et ser-
in quibus suspenderunt orgaua in saliccs : et ipsi vituli subjiciamus. Organa suspenderuut; nos isf.s
sederunt super iTumina flenl.es; quo numero co:n-, D diebus Alleluia el Gloria in excelsis, quce sunt cau-
pleto reversi sttnt in Jerusalem. non caninius. Signilicantes, quod in bac
tica laetifciae,
Oinhe tempus saeculiper septem miliia annorum vita ab angelorum gatidio nos separatos ingemisci-