Een christen op satsang

Een christen op satsang

gesprekken over God, geloof, waarheid en illusie

Sirnon Schoonderwoerd

samsara
 Inhoud

Voorwoord 7
Inleiding 9
Bijbel 13
God 21
Jezus 27
Geloven 37
Waarheid en liefde 45
2009 Sirnon Schoonderwoerd
Een ander geloof? 53
Deze uitgave: Samsara Uitgeverij bv 2009
De mens 61
Omslagontwerp: Erik Th: www .erikthedesign.com
Lay-out: Studio 28, Hillegom Het ik-gevoel 73
Verantwoordelijkheid en schuld 87
ISBN: 978-90-77228-94-4 I NUR 728 Realisatie van eenheid 101
Liefde en lijden 113
Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden zonder
God, de ander en ik 133
schriftelijke toestemming van:
Laatste bijeenkomst 147
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1016 1\Z Amsterdam
www .samsarabooks.com
 Voorwoord

ls kind ging ik graag naar de kerk, omdat ik in de

A woorden van Jezus vrijheid en liefde hoorde. Alsof
de hemel even openstond. Jezus zei heel helder dat alles
n is, maar de mensen verstonden het niet. Ze luister
den maar gedeeltelijk naar het Geheel. Het Nieuwe Tes
tament lijkt wel het verhaal van een misverstand.

Gelukkig gaat Sirnon onbevangen de dialoog aan. Zijn

ongeremde onderzoekingsdrift heeft me al veel plezier
gegeven. Hij zet niet alleen de ramen wijd open, ook het
dak gaat eraf Zo wordt ons een blik op de blote ster
renhemel geschonken. Op het Koninkrijk der Hemelen
waar Jezus over spreekt.

Het was in het voorjaar van 2006 dat Sirnon voor her
eerst bij mij op satsang kwam binnenlopen. Satsang is
een speels en lichtvoetig onderzoek naar de aard van de

7
werkelijkheid en van identiteit. De nadruk bij dit onder
zoek ligt niet zozeer op wat we zien, maar op dt wat ziet.
Niet wat we horen staat centraal, maar dt wat hoort.
God in het diepst van ons hart, in het licht van ons be Inleiding
staan.

Sirnon maakte jarenlang deel uit van een christelijke ge

meente. Hij vond vrede in de liefde van Jezus, maar hij
worstelde met de beelden van boete en schuld. Sirnon
kijkt opnieuw naar de woorden van Jezus. Hij richt zich
daarbij - zoals bij satsang - op het zien zelf, op God zon
der beeld. Voor wie is vastgelopen in dogma's daagt hier
een nieuwe vrijheid. Voor wie cynisch dreigt te worden,
toont zich een oorspronkelijke liefde.
De protestanten hebben ooit de heiligenbeelden van de
katholieke kerk stukgeslagen, maar de karikatuur van een
wraakzuchtige God bestaat nog. Sirnon completeert de
beeldenstorm die is ingezet. Hij onderzoekt alles en be
houdt het goede. Hij verstoort met indringende vragen
de orthodoxe beeldvorming. Deze verstoring herstelt een
zeker evenwicht. Zo gaan we van beeld naar licht.
en goede vriend van mij en tevens voorganger van
E een baptisten gemeente legde uit dat het bij het ge
loof gaat om 'waarheid en liefde'. Over wat liefde is hoeft
niet gediscussieerd te worden. Je kunt je naaste liefheb
ben terwijl deze toch heel andere denkbeelden heeft dan
jijzelf. In de Bijbel staat hiervan het mooie voorbeeld van
de barmhartige Samaritaan. Liefde overschrijdt grenzen
russen mensen, tussen volken en russen verschillende ge
loven. Liefde is universeel.

Dick Sinnige Maar wat is waarheid? Wat is bijvoorbeeld het waarheids

Amsterdam, augustus 2008 gehalte in de teksten uit de Bijbel? Heel gemakkelijk leidt
een discussie over de waarheid tot verhitte hoofden en
koude harren.

Dit boek: 'Een christen op satsang' gaat over geloven,

liefde en waarheid.

8 9
'Satsang' is een oosterse naam voor een bijeenkomst waar
bij onbevangen en onbevooroordeeld gekeken wordt naar
zaken als geloof, denkwijzen en alles wat met ons mens-zijn
te maken heeft. Laat u niet afschrikken door deze oosters Johannes 5:39
klinkende term, maar lees dit boek met een onbevooroor Gij onderzoekt de Schriften, want gij meent daarin
deelde en open geest. De kans bestaat dat u niet tot een eeuwig leven te hebben, en deze zijn het, welke van Mij
eindconclusie komt. Conclusies hebben namelijk ook maar getuigen, en toch wilt gij niet tot Mij komen om leven
een beperkte houdbaarheid. De mogelijkheid bestaat wel te hebben.
dat u uitspraken van Jezus met andere ogen gaat bezien.

In Johannes 17:21 zegt Jezus:

...opdat zij allen n zijn, gelijk Gij, Vader, in Mij en
Ik in U, dat ook zij in Ons zijn; opdat de wereld gelove, dat
Gij Mij gezonden hebt. En de heerlijkheid, die Gij Mij ge
geven hebt, heb Ik hun gegeven, opdat zij n zijn, gelijk Wij
n zijn: Ik in hen en Gij in Mij, dat zij volmaakt zijn tot
n, opdat de wereld erkenne, dat Gij Mij gezonden hebt, en
dat Gij hen l i efgehad hebt, geljk
i Gij Mij liefgehad hebt.

Dit boek gaat over de eenheid waar Jezus hier aan refe
reert. Denkbeeldige muren tussen God en mens, en tus
sen mensen onderling kunnen omvallen. Wat overblijft,
is een eenheid, een stilte, een vrede die alle verstand te
boven gaat.

In liefde met u verbonden,

Sirnon Schoonderwoerd
Augustus 2008

10
11
 Bijbel

imon : Welkom op deze bijeenkomst. Vandaag wil

S ik stilstaan bij de Bijbel, het heilige boek van de
christenen. Ik doe dat niet als historicus of als theoloog,
maar als een eenvoudig mens die in de 21 ste eeuw leeft.
Laten we proberen om onbevangen naar dit boek te kij
ken en te zien wat het voor ons betekent. Het woord is
aan jou.

Bezoeker: Ik zie de Bijbel als het woord van God. In dit

boek maakt God zijn plannen met de mensheid bekend.
Door als christen de Bijbel te lezen en te bidden kan ik
ontdekken wat God met mijn leven wil.

S: Laten we bij het begin beginnen. Je zegt dat je de Bij

bel ziet als het woord van God. Woorden worden ge
sproken of geschreven. Heeft God zelf de pen ter hand
genomen?

13
B: Nee, natuurlijk niet. Het zijn mensen geweest die
Gods woord hebben opgeschreven.
S: Dus God heeft tegen mensen gesproken?
B: Ja, zo zou je het kunnen zien. God sprak tegen mensen
en maakte zijn wil aan hen bekend. Deze mensen hebben
zijn woorden opgeschreven.
S: Heeft God wel eens letterlijk tegen jou gesproken op
deze manier?
B: Nee, dat niet ...
S: Je hebt nooit letterlijk een stem gehoord?
B: Nee, maar in de Bijbel staan veel voorbeelden van
mensen bij wie dat wel gebeurd is. Dat begon al in Ge
nesis waarbij God sprak met Adam. Andere voorbeelden
die me te binnen schieten zijn Mozes en Maria, de moe
der van Jezus, maar er zijn genoeg andere voorbeelden te
noemen.
S: Ga je naar de kerk?
B: Ja, hoezo?
S: Ken je christenen die zo letterlijk woorden van God
ontvangen?
14
V: Nee, dat niet ... Hoewel, er is een man in de gemeente
die wel eens zegt de stem van God te horen. Zo beweert
hij dat God in een droom aan hem verteld heeft dat het
fout is dat er vorig jaar een vrouw als oudste is aangesteld,
maar dat kunnen we moeilijk serieus nemen.
S: Waarom wordt hij niet serieus genomen?
B: Hij heeft altijd van die rare dingen.
S: Maar zou het niet waar kunnen zijn?
B: Ja, helemaal uitsluiten kun je dat natuurlijk nooit...
S: Maar het zou ook onzin kunnen zijn?
B: Ja, dat kan natuurlijk ook ...
S: Maar hoe maak je dan dat onderscheid?
B: Nou ja, ook op gevoel. Deze man is gewoon wat
doorgeslagen. Op zondag zit hij de hele middag in de
Bijbel te studeren. Voor zijn gezin is hij dan niet thuis.
Bovendien heeft het aanstellen van Annemieke als oud
ste biddend plaats gevonden en hebben we echt de vaste
overtuiging gekregen dat God haar in deze bediening
wil hebben.
S: Ik meen dat in de Bijbel staat dat vrouwen in de ge
meente moeten zwijgen?
15
B: Jawel, maar dat kun je niet zomaar uit zijn context
halen!
S: Laat ik het anders stellen; waarom geloof je niet je broeder
uit de gemeente die zegt woorden van God te hebben ont
vangen, maar wel alle woorden van God in de Bijbel? Deze
zijn toch opgeschreven door de broeders van vroeger?
B: Omdat deze woorden in de Bijbel staan natuurlijk.
S: Nou en?
B: Nou ja, we geloven dat deze woorden genspireerd zijn
door de Heilige Geest, anders zouden ze niet in de Bijbel
staan.
S: Zit daar geen element van willekeur in? Misschien
zouden de woorden van die nog levende broeder ook op
genomen moeten worden in de Bijbel.
B: Nee, ik geloof gewoon dat de Bijbel een afgerond ge
heel is en dat wat er in staat waar is. Dat is de onwankel
bare basis.
S: Maar dat is dan een aanname die jij doet!
B: Ja, dat is wat ik geloof.
S: Bedoel je daarmee dat je het aannemelijk vindt dat het
waar is?
16
B: Aannemelijk vind ik zwak uitgedrukt; ik ben ervan
overtuigd.
S: Bij overtuiging denk ik aan een soort balans met argu
menten vr en argumenten tegen. Kennelijk zie jij meer
argumenten vr het absolute waarheidsgehalte van de
Bijbel dan argumenten tegen, klopt dat?
B: Dat speelt wel een rol maar je drukt het wel erg ratio
neel uit. Het heeft ook te maken met gevoel en intutie.
Ik denk dat God ook de waarheid van zijn woord in je
hart kan leggen.
S: Maar anderen hebben veel meer moeite met het erken
nen van de absolute waarheid van de Bijbel. Hun ver
stand en gevoel doen de balans kennelijk de andere kant
opslaan. Legt God de waarheid dan niet in hun hart?
B: Jawel, maar niet iedereen wil zich voor deze waarheid
openstellen. Sommigen zijn eigenwijs en erkennen niet
dat God de heer van hun leven hoort te zijn.
S: Denk je dat het altijd zo is? Dat zou betekenen dat ie
dereen in feite wel weet dat de Bijbel waar is, maar toch
kiest voor een ander standpunt. Ik ken genoeg mensen die
oprecht de Bijbel onderzocht hebben en zeer bereid zijn
zich te laten overtuigen, maar toch op grond van hun ver
stand, emoties en intutie tot de opvatting komen dat veel
van de zaken die in de Bijbel staan mensenwerk zijn. De
auteurs van de Bijbel hebben geprobeerd uit te leggen wat
17
ze ervaren hebben met God, maar ze deden dat in hun S: En wat vind je daarvan?

eigen woorden en op een manier die paste in hun cultuur

en hun tijd. We mogen ons nu laten inspireren door hun B: Jammer en gevaarlijk.
teksten, maar hoeven niet alles letterlijk te nemen.
S: Jammer en gevaarlijk volgens jouw overtuiging.

B: Ik vind dat je je hiermee op glad ijs begeeft. Wat jij

zegt is erg vrijzinnig en zo kun je de Bijbel gewoon voor B: Ja, volgens mijn geloof
je eigen karretje spannen. Je maakt van de Bijbel men
senwerk en ziet hem niet langer als het onfeilbare woord S: Ok, dank je voor deze gedachtewisseling.

van God.

S: Maar is het niet zo dat bij het opschrijven van de Bijbel

en het maken van vertalingen van de Bijbel altijd mensen
betrokken waren?

B: Jawel, maar Gods Geest begeleidt het opschrijven en

vertalen van zijn woorden. Voor mij is dat voldoende ze
kerheid voor de onfeilbaarheid van zijn woord: van kaft
tot kaft.

S: Ben je het met me eens dat het een keuze van jou is om
zo met de Bijbel om te gaan?

B: Ik ben ervan overtuigd dat het zo is.

S: Laat ik het anders stellen. Kun je je voorstellen dat

anderen die overtuiging niet met je delen en meer ruimte
zien voor menselijke invloeden in de Bijbel?

B: Jawel, dat kan ik me voorstellen.

19
18
 Hebreen 8:10
Want dit is het verbond, waarmede Ik Mij verbinden
God
zal aan het huis Israls na die dagen, spreekt de Here: Ik
zal mijn wetten in hun verstand leggen, en Ik zal die in
hun harten schrijven, en Ik zal hun tot een God zijn en
zij zullen Mij tot een volk zijn.
En niet langer zullen zij een ieder zijn medeburger,
en een ieder zijn broeder leren, zeggende: Ken de Here,
want allen zullen zij Mij kennen, van de kleinste tot de
grootste onder hen.

s: Wat weten we van God?

B: Als je wilt weten wie God is moet je de Bijbel lezen.

S: Ok, jij leest regelmatig in de Bijbel dus vertel ons dan

wie God is.

B: God is de schepper van hemel en aarde. Hij heeft ook

de mens geschapen. God wil een intieme relatie hebben
met mensen, maar de mensen hebben zich van hem afge
keerd. Ze zijn hem ongehoorzaam geworden en ...

S: Ho, ho, wacht even, niet zo snel. Geef ons even tijd
om aan dat idee te wennen. Als je zegt dat God de schep
per is van alles, bedoel je dan dat alles uit hem is voort
gekomen?

20
21
 B: Ja, Hij heeft alles gemaakt.
S: Een soort eerste oorzaak van alles?
B: Ja, maar dat klinkt erg onpersoonlijk. God is niet iets
abstracts, maar een liefdevolle vader.
S: Maar ik begrijp dat er een soort afsplitsing heeft pl aars
gevonden. God heeft uit zichzelf de schepping gemaakt
en nu zijn er twee; God en de schepping.
B: Ja, zo zou je het kunnen zien.
S: En tussen die twee bestaat een relatie.
B: Precies, en met de zondeval is die relatie verstoord.
S: Wat bedoel je met zondeval?
B: Toen God de mens schiep gaf hij hem de vrijheid van
keuze. De mens koos er bewust voor om God ongehoor
zaam te zijn. Daarmee is de relatie verstoord. De straf
die daar op staat is de doodstraf. Vanaf dat moment is de
mens sterfelijk geworden.
S: En wat vindt God van die zondeval?
B: God vindt dat vreselijk. Hij wil dolgraag een r e
latie met de mens, maar de mens heeft zich van h e m
afgekeerd. Dat i s voor God een gruwel. Hij houdt on-
22
eindig veel van ons en wij slaan zijn uitgestoken hand
zomaar af.
S: Ik wil niet flauw doen, maar had God dat niet kunnen
verwachten toen hij de mens schiep. Dat er ook de mo
gelijkheid zou zijn dat deze zich van hem af zou kunnen
keren?
B: God nam dat risico, omdat de vrije wil van de mens
hem als het ware heilig is. Hij wil mensen die er uit vrije
wil voor kiezen hem trouw te zijn.
S: Laat ik n stap terug doen. Ik begrijp dat je gelooft
dat na de schepping twee partijen aanwezig waren; God
en de mens, met allebei een vrije wil. Maar kennelijk wil
len ze allebei iets anders. Maar dat is niet wat God wil.
Hij bevindt zich in een machtspositie en besluit dat de
ongehoorzame mens de doodstraf verdient.
B: Nou, dat is wel heel zwart-wit uitgedrukt. De mens
mocht heel veel, maar hij koos ervoor om gelijk aan God
te willen zijn.
S: Hoe bedoel je dat de mens gelijk aan God wilde zijn?
B: De mens wilde kennis hebben van goed en kwaad en
dat moet hij aan God overlaten.
S: Maar hoe kun je ongehoorzaam zijn als je niet weet
wat goed en kwaad is? Als je dat niet weet is alles wat
23
 je doet toch per definitie neutraal, om het maar z o te
B: Dat zou inderdaad zo zijn als dit het hele verhaal was,
zeggen?
maar dat is niet zo. God heeft namelijk voorzien in een
oplossing in de vorm van Jezus.
B: De mens wist donders goed wat God wilde want hij
had van te voren gezegd dat ze niet mochten eten van de
S: Nou, ik ben benieuwd. Laten we dan verder praten
boom van kennis van goed en kwaad en de mens deed
over Jezus.
dat toch. Daarna schaamde de mens zich en dat laat zien
dat hij wist dat hij fout zat.

S: Ik blijf zo mijn ideen hebben over de eindverantwoor

delijkheid van dit gebeuren, maar laten we gemakshalve
de mens dan maar vergelijken met een ongehoorzaam
kind en God met de vader van dit kind. Als kind waren
we onze aardse ouders ook regelmatig ongehoorzaam en
als we zelf kinderen hebben zien we het ook van de an
dere kant gebeuren. Maar dan die doodstraf, is dat niet
een beetje buiten proporties?

B: Dat lijkt maar zo. Die vergelijking van God met een
aardse vader gaat namelijk niet helemaal op. God is
100% goed en kan absoluut geen zonden verdragen. Dus
een zondig mens kan absoluut niet in zijn nabijheid \(:r
keren.

S: Is dat niet raar? Wij zijn zondige mensen en kunnen

andere zondige mensen, bijvoorbeeld onze kinderen, ver
dragen en ze vergeven. We wensen ze een lang en gezond
leven toe. Eerder zei je dat je God ziet als liefdevolle va
der, maar is hij zo perfectionistisch dat hij ons niet kan
vergeven en ons de doodstraf geeft?

24
25
 Marcus 9:40 Jezus
Want wie niet tgen ons is, is vr ons.

: We waren geindigd bij de doodstraf die ons boven

S het hoofd hangt. We hebben gezien dat we volgens
jou een vrije wil gekregen hebben van God en er vervol
gens voor gekozen hebben om ongehoorzaam te zijn aan
God. Wisten we eigenlijk wel wat God precies van ons
wilde?

B: Jawel, want na de zondeval heeft God aan de mens de

tien geboden gegeven. Deze zijn in het oude testament
uitgewerkt tot allerlei voorschriften, dus de mens wist
precies waar hij aan toe was.

S: Het was dus gewoon een kwestie van je aan deze wet
houden en je kon de straf van God voorkomen?

B: Nee, want niemand was in staat om zich helemaal aan

de wet te houden. Gisteren zei ik al dat God 1 00% goed

26 27
is, dus hoe goed je ook je best doet, je gaat altijd wel er
gens de fout in.
S: Dat klinkt een beetje als een mission impossible. Dus
hoe goed je ook je best doet, het is nooit goed genoeg en
je kunt je straf dus niet ontlopen?
B: Dat klopt. Maar God had in zijn liefde een uitweg be
dacht door je de mogelijkheid te geven een dier te offeren.
Dat dier stierf dan als het ware in jouw plaats zodat de
relatie tussen jou en God toch tijdelijk weer hersteld was.
S: Ik blijf er moeite mee hebben dat God niet gewoon 'zand
erover' kon zeggen als mensen aangaven spijt te hebben.
B: Daar hebben we het al over gehad. Dar heeft re maken
met Gods heiligheid. De afstand tussen God en de zon
dige mens is in feite onoverbrugbaar.
S: Goed, langs dat spoor komen we niet veel verder. Maar
los van het dierenleed dat die offers met zich meebrengen
lijkt het probleem dan nu toch opgelost? Via de wet we
ten we wat wel en niet mag en als we toch de fout ingaan
hebben we een oplossing beschikbaar.
B: Nee, die dierenoffers waren niet genoeg en het hart
van de mens bleef zondig. Er moest iets anders gebeuren
en dat vond plaats met de geboorte van Jezus.
S: Verklaar je nader.
28
B: Jezus was de Zoon van God. De enige mens die precies
leefde zoals God dat altijd bedoeld had. Hij was de enige
die 100% de wil van God volgde.
S: Had God dan niet meteen alleen maar Jezussen kun
nen maken in plaats van feilbare mensen?
B: Wat een flauwe vraag ...
S: Vind ik niet, maar ga verder.
B: Jezus heeft laten zien dat hij echt Gods zoon is door
allerlei wonderen te verrichten en over God te vertellen.
Hij vormt eigenlijk de climax van de Bijbel en het punt
in de geschiedenis waar alle mensen al eeuwen naar uit
gekeken hadden.
S: Ga maar even door.
B: Het allerbelangrijkste is echter dat hij zijn leven voor
ons aan het kruis heeft gegeven als het ultieme offer voor
onze zonden.
S: Ik ken het verhaal, maar verklaar je nader.
B: Doordat hij zelf zonder zonden was, werkt zijn offer
veel krachtiger dan dat van offerdieren. Daardoor is hij
de enige die ons voor altijd van de straf voor onze zonden
kan bevrijden.
29
S: Nou, dat is dan mooi. Probleem opgelost zou ik zeg
gen.
B: Ja, dat is het evangelie, oftewel het goede nieuws.
S: En de mensheid is gered en leeft nog lang en gelukkig
B: Alleen als je dit offer aanneemt natuurlijk.
S: Wat bedoel je met het aannemen van dat offer?
B: Het is net als een gewoon cadeau; je moet het wel aan
nemen en openmaken.
S: Tja, ik vind het een mooi verhaal en ik ben blij dat het
slachten van al die dieren nu voorbij is. Everybody happy
dus.
B: Nee, dat is te gemakkelijk. Je moet je echt bekeren en
Jezus aannemen als je persoonlijke verlosser en heer.
S: Wat houdt dat aannemen dan precies in?
B: Je moet belijden dat je een zondig mens bent en dat je
Jezus nodig hebt.
S: Is het niet zoals je gezegd hebt? Iedereen maakt wel
eens een foutje en als het met de dood van Jezus nu gere
geld is dan vind ik dat fijn.
30
B: Ja, maar geloof je dat nu ook echt? Geloof je bijvoor
beeld ook dat God na drie dagen Jezus uit de dood heeft
laten opstaan?
S: Ik heb erover gelezen, maar ik was er natuurlijk niet
bij. Het lijkt me eerlijk gezegd niet zo waarschijnlijk,
maar dat geldt voor heel veel zogenaamde wonderen die
in de Bijbel worden beschreven.
B: Ja, maar dat is wel essentieel!
S: Hoezo? Ik mag toch twijfelen of al die verhalen over
wonderen in de Bijbel echt gebeurd zijn? We hadden het
laatst over het waarheidsgehalte van de Bijbel. Ik kan
echt niet verder komen dan dat ik die wonderen niet kan
uitsluiten, maar dat ze me niet zo waarschijnlijk lijken.
Dat is toch niet zo gek?
B: Nee, maar je maakt je er zo wel heel gemakkelijk van
af Zo van: fijn, mooi geregeld, en nu verder met de orde
van de dag!
S: Maar is dat niet het meest eerlijke wat we kunnen doen?
We hebben een boek met veel mooie verhalen. Historici
zijn het er over eens dat de Bijbel behoorlijk rammelt. Het
oude testament is op zijn zachtst gezegd een stilistische
weergave van de geschiedenis van het volk Israel. Ik las
laatst het boek 'De mysterieuze Jezus' van Timoty Freke
waarin hij zeer overtuigende argumenten aandraagt dat de
Jezus van het nieuwe testament misschien wel nooit een
31
historische figuur is geweest. Ik vind het dus al heel wat als
ik zover ga dat ik aangeef dat het waar zou kunnen zijn dat
Jezus gekruisigd en opgestaan is. En het zou zo kunnen zijn
dat dit precies is wat God en de mens nodig hadden om
weer met elkaar in het reine te komen.
B: Maar met deze kritische uitlatingen maak je mij dui
delijk dat je Jezus niet accepteert als je verlosser en heer.
Daarmee sla je Gods aanbod dus af.
S: Ik zie niet dat God mij iets direct heeft aangeboden.
Zoals gezegd spreekt hij niet woordelijk tot mij en ook
niet tot jou heb ik laatst begrepen. Voor wat betreft de
vraag wat er in het verleden nu echt gebeurd is, zijn we
overgeleverd aan de Bijbel en de commentaren van histo
rici. Ben je dat met me eens?
B: Gedeeltelijk wel.
S: Voor welk deel dan niet?
B: Je kunt de Bijbel ook biddend lezen en dan ervaar je
gewoon iets wat zich moeilijk laat beschrijven.
S: Over onze ervaringen wil ik graag later praten, maar
laten we ons nu even beperken tot wat we kunnen aan
duiden met 'de waarheid'. Daarmee bedoel ik in dit ver
band eerst maar eens even uitzoeken wat er nu feitelijk
in de afgelopen paar duizend jaar in Isral gebeurd is. Ik
beweer dat het onmogelijk is om daar zekerheid over te
32
krijgen. Je kunt je op het standpunt stellen dat wat in
de Bijbel staat per definitie waar is. Ik heb geprobeerd
duidelijk te maken dat dat een subjectieve keuze is. Dit
standpunt maakt het voor sommigen wel erg gemakke
lijk. Het is ook direct het einde van de discussie.
B: Toch blijkt regelmatig en tot verrassing van historici
dat de Bijbel wel degelijk ook historisch betrouwbaar is.
S: Dat zal zeker regelmatig het geval zijn, maar heel vaak
ook niet. Lees het boek 'En de zee spleet in tween' van
Marcel Hulspas er maar eens op na. Verhalen als die over
de zondvloed, de toren van Babel, de uittocht uit Egypte
en het rijk van Salomo worden tegenwoordig beschouwd
als mythen. Deze oudtestamentische tradities hebben een
zwaar propagandistisch karakter.
B: Misschien geldt dat in enige mate voor het oude tes
tament, maar het nieuwe testament lijkt me een ander
verhaal.
S: Dat valt nog te bezien. Ik noemde al het boek 'De mys
terieuze Jezus' waarin wordt uitgelegd dat veel, zo niet
alle, ingredinten van het evangelie van Jezus geleend zijn
uit heidense tradities van rondom de Middellandse Zee.
Ook de heidenen vereerden een zoon van God die net
als Jezus werd geboren uit een maagd, op 25 december
in een grot te midden van herders. Ook hij wist water in
wijn te veranderen, stierf en stond op met Pasen en bood
zijn lichaam en bloed aan zijn volgelingen aan.
33
B: Ik denk eerlijk gezegd dat dit een oeverloze discus
sie wordt.

S: Dan zijn we het daar onverwachts toch over eens! Ik
denk dat het onmogelijk is om te bepalen wat er des
tijds nu werkelijk gebeurd is. Je kunt dit geloven, niet
geloven of betwijfelen. Laten we eens stilstaan bij deze
begrippen.
Johannes 16:25
Dit heb Ik in beelden tot u gesproken; er komt een
ure, dat Ik niet meer in beelden tot u zal spreken, maar u
vrijuit over de Vader spreken zal.

34 35
 Geloven

: Voor de aftrap heb ik het woord 'geloven' eens opge

S zocht in een woordenboek. Het betekent 'vertrouwen
stellen in iets of iemand'. Op basis waarvan vertrouwen
wij iets of iemand?

B: Ik vind het lastig om zo'n abstracte vraag te beant

woorden.

S: Laat ik eens een concretere vraag stellen; vertrouw je

Sinterklaas?

B: Sinterklaas bestaat niet echt.

S: Toch zijn er veel bewijzen van het tegendeel; hij staat

in de krant, is een bekende historische figuur, is een be
trouwbare kindervriend, je kunt liedjes voor hem zin
gen en dat wordt dan beloond met cadeautjes. Vroeger

37
werd aangenomen dat hij stoute kindjes meenam naar
Spanje, maar dat aspect wordt tegenwoordig wat minder
belicht.
B: Ik kwam hier voor een serieus gesprek en niet om in
de maling te worden genomen.
S: Waarom neem ik je met Sinterklaas in de maling?
B: Iedereen weet dat het een verklede vent is met een nep
baard die niet in Spanje woont, stoute kinderen gewoon
bij hun ouders laat, niet bij de schoorsteen staat te luis
teren naar kindergezang en al helemaal niet de middelen
heeft om al die hopeloos verwende kinderen te overladen
met decadente cadeaus. En ik voel wel aan waar je heen
wilt. Je wilt God vergelijken met Sinterklaas en dat vind
ik een nogal goedkope vergelijking.
S: Waarom?
B: We hebben het hier over de schepper van het univer
sum ...
S: Die nog nooit door iemand gezien is, tegenstrijdige
berichten doorgeeft via een oud boek, luistert naar onze
gebeden, deze soms verhoort, maar dikwijls ook niet en
de stoute mensen doorstuurt naar de hel? Waarom geloof
je dat dit beeld van God wel correct is en het beeld van
Sinterklaas niet?
38
B: Omdat ik ervaren heb dat hij bij me is als ik tot hem
bid. En dat geldt niet alleen voor mij, maar voor miljoe
nen gelovigen over de hele wereld.
S: Onze kinderen er varen de zegeningen van Sinterklaas
heel concreet in hun schoentjes en op 5 december. Zijn
hun ervaringen dan niet geloofwaardig?
B: Is het nu je bedoeling om mij met dit soort goedkope
vergelijkingen van mijn geloof in God af te brengen?
S: Nee, je, mag van mij geloven wat je wilt. Wat ik je wil
laten zien is dat geloven in de zin van 'iets voor waar aan
nemen' een tamelijk willekeurige aangelegenheid is. In
een ander gezelschap heb ik een keer het spelletje 'brood
je aap' gespeeld. Ik had sterke verhalen van een inter
netsite afgehaald en het publiek moest uitmaken of deze
verhalen echt gebeurd waren of niet. Je ziet dan dat de
meningen verdeeld zijn. ledereen wikt en weegt de feiten
en komt dan tot een conclusie over het waarheidsgehalte
van het verhaal. Ik denk dat het ook zo gaat met geloofs
verhalen; de n kan ze geloven en de ander twijfelt of
vindt ze ongeloofwaardig.
B: Maar waar wil je nu heen met dit betoog?
S: Zolang er vrij van gedachten gewisseld kan worden
over ieders argumenten is er niets aan de hand. Dit kan
veranderen als een groep ervan overtuigd raakt dat hun
visie op God, of hun heilige boek de enige juiste is. In
39
het beste geval krijgen de mensen die overtuigd zijn van B: Ze kijken hoe waarschijnlijk zo'n verhaal is.

eigen gelijk het idee dat anderen zich vergissen. In het

ergste geval willen ze hun visie met geweld opleggen aan S: De Bijbel bevat zeer onwaarschijnlijke verhalen. Ik

anderen omdat ze er vast van overtuigd zijn geraakt dat denk aan allerlei wonderen zoals een splijtende zee, wan

dit is wat God tegen hen zegt in zijn heilige boek. Daar delen over water en het opwekken van doden. Kun je

mee wordt de deur tot fanatisme wagenwijd opengezet. je voorstellen dat dit voor hedendaagse mensen tamelijk
ongeloofwaardige verhalen zijn?

B: Ik denk niet dat het binnen het christendom zo'n vaart

zal lopen. Dit klinkt meer als een extremistische islami B: Ja, dat kan ik me wel voorstellen.

tische leer of zo.

S: Een voor jou belangrijk verhaal over het plaatsvervan
S: Ik vrees dat het een meer universeel karakter heeft. gend lijden van Jezus hebben we besproken. Samengevat

Zodra iemand een conceptueel beeld maakt van God of komt het op het volgende neer. Er bestaat een kloof tus

van de waarheid, bestaat de mogelijkheid dat dit beeld sen God en de mensen die alleen overbrugd kan worden

botst met de beelden van anderen. Christenen hebben door te geloven dat tweeduizend jaar geleden een man

hun eigen beeld van God. Momenteel is dat het beeld met wonderlijke krachten gekruisigd is voor onze zon

van de liefdevolle vader en dat heeft als plezierig aspect den. Hierna heeft God dit slachtoffer weer levend ge

dat de meeste christenen niet langer het zwaard ter hand maakt. Kun je je voorstellen dat dit voor veel mensen

nemen. Dat is natuurlijk wel eens anders geweest. Het lastig te verteren is?

oude testament bevat genoeg voorbeelden van volkeren

moord in opdracht van Jahweh. En ook vandaag de dag B: Dat komt ook omdat ze te trots zijn om hun zondig

zijn er bijvoorbeeld in Amerika fanatieke conservatieve heid te erkennen.

christenen met gevaarlijke fundamentalistische trekjes.

S: Dat is onderdeel van hetzelfde verhaal! Ze moeten

B: Dat is toch een beetje de ver-van-mijn-bed show. Wat eerst geloven dat ze fout zijn omdat ze niet geloven in

heb ik daar als moderne christen mee te maken? een bepaald beeld van God. Daarna moeten ze geloven
dat geloof in het kruis de enige manier is om het weer

S: Ik gaf je net het voorbeeld van de broodje-aap verha goed te maken.

len. Op grond waarvan denk je dat mensen komen tot

geloof in zo'n verhaal? B: Sommige mensen laten zich inderdaad niet overtuigen.

40 41
S: Maar valt ze dat aan te rekenen?
B: Ja, want ze kiezen ervoor om hun knie niet te buigen
voor God.
S: Buig jij je knie voor de God van de moslims, voor Al
lah?
B: Nee, natuurlijk niet.
S: Waarom niet?
B: Omdat ik geloof in de God van Isral.
S: Dat wordt je aangerekend door fundamentalistische
moslims. Wat vind je daarvan?
B: Dat vind ik toch wat anders. Ik kaap geen vliegtuig
om een moskee te torpederen, om maar eens iets te noe
men.
S: Wat gebeurt er dan in jouw visie met mensen die het
verhaal van Jezus niet aannemen?
B: Dat is niet aan mij om te bepalen, maar aan God
S: Maar wat staat erover in de Bijbel?
B: Jezus zegt dat hij de weg, de waarheid en het leven is;
hij is de enige weg tot God.
42
S: Dus ...?
B: Mensen die hem niet aannemen zullen niet het eeu
wige leven ontvangen.
S: Dus toch een doodstraf, alleen niet uitgevoerd door
Gods dienaren op aarde zoals bij de moslims, maar door
de goede vader zelf
B: Dat is nu precies de reden van het zendingsbevel. We
moeten het goede nieuws, het evangelie, aan alle volken
verkondigen.
S: Ja, maar jouw beeld van God en jouw visie zullen al
tijd ongeloofwaardig blijven voor veel mensen. Kun je
iemand verantwoordelijk houden voor het feit dat hij een
bepaald verhaal geloofwaardig vindt of niet? Geloof je in
Sinterklaas als ik op ongeloof de doodstraf zet?
B: Daarom is het belangrijk dat we mensen niet alleen met
woorden overtuigen. We moeten ze door onze leefwijze
laten zien dat we een relatie hebben met een liefdevolle
vader. Op die manier worden ze in positieve zin jaloers op
wat ze in ons zien gebeuren, waardoor ze zich open kun
nen stellen voor het evangelie. We moeten niet alleen de
waarheid vertellen, maar ze vooral de liefde laten zien.
S: Ok, laten we verder praten over waarheid en liefde.
43
Johannes 8:15 Waarheid en liefde
Gij oordeelt naar het vlees, Ik oordeel niemand.

S: We hebben het vooral gehad over ideen die mensen

kunnen hebben over God en over de waarheid. Ik hoop
dat we hebben kunnen zien dat overtuigingen over wie
God is en wat hij van ons wil, kunnen verschillen per cul
tuur en per individu. Zolang daar vrijblijvend over van
gedachten wordt gewisseld is er niets aan de hand. De
zaak verandert als het vaste geloof in eigen gelijk con
sequenties gaat hebben voor onze relatie met anderen.
In het beste geval proberen we de ander over te halen
onze visie te accepteren en dreigen we met dood en hel
in het hiernamaals. In het slechtste geval hebben we de
indruk dat we andersdenkenden nog in dit leven het
zwijgen moeten opleggen en grijpen we naar de wapens.
Ten diepste bestaat tussen deze twee voorbeelden geen
fundamenteel, maar een gradueel verschil. Door jouw
concept van de werkelijkheid te koesteren als het enige
juiste, breng je een scheiding aan tussen jouw concept en

44 45
andere concepten, en daarmee tussen jezelf en anderen.
Daarmee is basis voor een godsdienstoorlog gelegd. Ken
nelijk brengt deze rationele benadering ons niet dichter
bij elkaar. We eindigden laatst met een verwijzing naar
de liefde als mogelijke uitweg. Je noemde liefde als ui
ting van je geloof waardoor anderen aangetrokken kun
nen worden tot jouw geloof. Kun je daar iets meer over
zeggen?
B: Jawel. Ik zat nog eens terug te denken aan ons gesprek
en vond dat je wel erg veel aandacht gaf aan de letterlijke
inhoud van het geloof. Ik ben het met je eens dat een
dogmatische benadering kan leiden tot allerlei conflic
ten. Dat is ook de basis geweest voor kerkscheuringen.
Maar we zien met die focus wel het belangrijkste aspect
van de boodschap van Jezus over het hoofd, namelijk de
boodschap van de liefde. Toen Jezus gevraagd werd de
wet samen te vatten wees hij op de liefde voor God en
voor je naaste.
S: Dat komt wel wat vriendelijker over dan de oorlogs
zuchtige taal van zijn vader in het oude testament.
B: De tien geboden vormen de kern van het oude testa
ment en zijn als het ware een praktische uitwerking van
de liefde van God. Ze zijn doordrenkt van de liefde van
God voor de mens.
S: Alleen jammer dat de bevelen van God niet altijd over
eenstemmen met deze liefdevolle geboden.
46
B: Hoe bedoel je?
S: Als Mozes de eerste keer van de berg komt is zijn volk
aan het dansen rondom een afgod. Mozes is ervan over
tuigd Gods wil te volbrengen als hij opdracht geeft om
drieduizend mensen te laten doden. Kennelijk had hij
zijn stenen tafelen wel gebeiteld, maar niet gelezen. Van
rustig evangeliseren en andere volken het goede nieuws
brengen is daarna ook niet echt sprake. Hele volken wor
den in de naam van de liefdevolle God afgeslacht, inclu
sief kinderen en veestapel.
B: Je leidt het gesprek altijd naar een negatieve kant. Ik
had het over Jezus, weet je nog? Hij kan gezien worden als
de vervulling van het oude testament dus in hem wordt
de bedoeling van God het beste duidelijk. Hij leert ons
God kennen als een liefdevolle vader.
S: Je bent ongetwijfeld beter bekend met de Bijbel dan
ik, maar ik meen dat ook Jezus dreigt met de hel en ver
doemenis en met het scheiden van bokjes en schaapjes en
zo. Hij is weliswaar de goede herder, maar aan het einde
der tijden voltrekt hij wel het laatste oordeel!
B: Jawel, maar het is juist zijn liefde die ons er toe aanzet
anderen voor hem te winnen. Ik dacht dat we het daar
over zouden hebben ...
S: Je hebt gelijk, ga door.
47
B: Door het offer van Jezus te aanvaarden nodigen we
de Heilige Geest uit in ons hart. Hierdoor wordt als het
ware de wet van God in ons hart geschreven. Als we op
deze manier Jezus aanvaard hebben dan begint het eigen
lijk pas. We gaan anders leven op een manier die aantrek
kelijk is voor mensen die God niet kennen. Dat maakt
die mensen dan ontvankelijker voor het goede nieuws,
het evangelie. We hopen en bidden vervolgens dat ze ook
hun hart openstellen voor Jezus en gered mogen worden.
Het is absoluut niet de bedoeling van God dat iemand
verloren gaat.
S: Ik kan het toch niet laten de boel weer op de spits
te drijven. Want wat gebeurt er nu met de mensen die
erg onder de indruk zijn van jullie liefdevolle leven, maar
moeite hebben om dat verhaal van het plaatsvervangend
lijden van Jezus te aanvaarden?
B: Dat is aan God om te beslissen.
S: Maar wat denk jij zelf?
B: Ik zou het risico niet nemen. Je hebt niets te verlie
zen door het evangelie aan te nemen en de eeuwigheid
te winnen dus waarom zou je Jezus niet aannemen als
verlosser en heer? Geefhet gewoon een kans en zie wat er
gebeurt. Waarom zou je je niet bekeren?
S: Dus die bekering is essentieel?
48
B: Zeker.
S: En wat houdt die dan in?
B: Jezus aannemen als verlosser en heer, en je laten do
pen.
S: En als je niet kunt geloven in een God die pers bloed
wil zien?
B: Dat is weer een eenzijdig beeld van God. Vergeet niet
dat Jezus de bloedeigen zoon van God is. Het doet God
enorm veel pijn dat zijn eigen zoon moest sterven voor
onze zonden. Maar het was de enige manier waarop het
weer goed kon komen tussen hem en de mens.
S: Maar zie je dat dit een concept is dat je al dan niet
aannemelijk kunt vinden? En kun je begrijpen dat er
een boel mensen zijn die dit een gekunstelde construc
tie vinden die ze niet naar eer en geweten kunnen ac
cepteren?
B: Maar het is wel het plan van God.
S: Dat geloof jij.
B: Ja, dat geloof ik.
S: En dat kunnen anderen niet geloven?
49
B: Dat willen anderen niet geloven. En deze koppigheid
is rebellie tegen God.
S: Het wordt nu een herhalen van zetten. Het blijft mij
verbazen dat je denkt dat het al dan niet kunnen geloven
van een verhaal uit een oud boek de basis zou kunnen
zijn die maakt dat een liefdevolle vader zijn kinderen
de eeuwige hel en verdoemenis in stuurt. Maar goed,
we kunnen niet veel anders doen dan geloven wat we
geloven.
50
Marcus 12:30
Het eerste is: Hoor, Isral, de Here, onze God, de Here
is n, en gij zult de Here, uw God, liefhebben uit geheel
uw hart en uit geheel uw ziel en uit geheel uw verstand
en uit geheel uw kracht.
51
 Een ander geloof?

s: Waar zullen we het nu eens over hebben?

B: Ik heb eens zitten denken aan onze gesprekken.

S: En?

B: Het valt me op dat je wel lekker zit te hakken op mijn

geloof, maar niet echt komt met een alternatief. Het is
gemakkelijk om dingen belachelijk te maken, maar wat
geloof jij zelf eigenlijk?

S: Het was mijn bedoeling om het fenomeen 'geloven'

eens kritisch onder de loep te nemen en niet om de in
houd van jouw geloof belachelijk te maken.

B: Daar leek het anders wel op.

53
S: Een aantal aspecten van het christelijk geloof komt mij
zeer onwaarschijnlijk voor. Maar dat geldt net zo goed
voor andere geloofssystemen. Mijn punt is dat het al dan
niet voor waar aannemen van theorien over God en
de waarheid, een willekeurig en subjectief aspect heeft.
Mensen construeren concepten van de werkelijkheid en
houden die vervolgens voor de enige en echte waarheid
met alle mogelijke conflicten en strijd tot gevolg.
B: Dus jij vindt alles wat in de Bijbel staat een willekeu
rige bundeling van concepten?
S: Dat heb ik niet gezegd.
B: Hoe kijk je dan tegen de Bijbel aan? En geloof je ei
genlijk wel in een God?
S: Met deze vragen leg je de bal weer terug op de stip en
dat is waar hij hoort. Maar het gevaar met deze vragen is
dat degene aan wie de vraag gesteld wordt komt met zijn
of haar persoonlijke fllosofletje. Daar schiet je dus in feite
geen moer mee op. Als tijdverdrijf kan het heel aardig zijn
dit soort gedachtenspinsels uit te wisselen, maar ik vrees
dat we de waarheid hiermee niet te pakken krijgen. Het is
sowieso de vraag of de waarheid wel te pakken is ...
B: Wat is die waarheid dan?
S: De erkenning dat gedachteconstructies willekeurig en
subjectief zijn is een verwijzing naar de waarheid. Zodra
54
we beschrijvingen gaan geven van God of de waarheid,
zijn we beperkingen aan het aanbrengen. We kaderen iets
af wat in wezen niet te begrenzen is. Zodra je een grens
trekt, creer je grensconflicten met anderen.
B: Dat wordt lastig verder praten op deze manier.
S: Dat klopt. In feite praten we over zaken waar niet over
te praten valt. In dat verband vind ik het treffend dat de
joden de naam van God niet mochten uitspreken. Ook
was hun verboden om een beeld of afbeelding van hem te
maken. Ik denk dat dit wijst op het onbegrensde karakter
van zijn wezen.
B: Hoor ik nu toch iets van geloof in God? Ik dacht dat
je athest was.
S: Toe maar, plak maar een etiket op mijn voorhoofd en
de discussie is gesloten. In feite is elk gebruik van woor
den en benamingen een begrenzing van de werkelijkheid.
Het woord 'God' is ongelofelijk beladen. Iedereen heeft
zijn eigen beeld bij dit woord. Met het gevaar verkeerd
begrepen te worden wil ik toch woorden wijden aan
God, maar ik wil je vragen om op een open manier te
luisteren. Grijp mijn woorden niet vast en maak ze niet
tot een nieuwe theorie. Ik probeer met mijn woorden te
wijzen naar dat wat niet te beschrijven is.
B: Ok, ik doe mijn best.
55
S: Doe maar gewoon niets en onderzoek of wat je hoort
iets van herkenning bij je oproept. In de Bijbel staat dat
God in het begin de hemel en aarde gemaakt heeft. Hij
wordt dus gezien als het ultieme begin, als de bron van
alles. Als we eerlijk zijn moeten we erkennen dat we hier
geen zak van begrijpen. Ons denken wordt altijd beperkt
door tijd en ruimte.
B: We kunnen toch ook denken aan een oneindige ruim
te en aan de eeuwigheid?
S: Is dat zo? Laat de vraag eens in je opkomen waar God
dan vandaan komt? Of speel eens met de gedachte wat
zich aan de grens van het universum bevindt. Ik weet niet
hoe het jou vergaat, maar ik merk dat deze gedachten
leiden tot het doodlopen van het denken. Het denken
wordt geconfronteerd met zijn eigen grenzen en valt stil.
Wat overblijft, is een soort stille verwondering, haast een
soort duizeligheid. Woorden schieten hier tekort. Het is
een mysterie. Maar een woord als 'mysterie' is niet meer
dan een etiket voor die peilloze leegte, voor dat immense
niets waar we tegen aan lopen. Op een of andere manier
is uit dit niets de schepping verschenen. Uit het tijdloze
is de tijd tevoorschijn gekomen.
B: Ja, God heeft de aarde en de sterren geschapen.
S: Als je het hebt over God dan heb je een begrensde
entiteit gecreerd waar je vervolgens het etiket 'God' op
hebt geplakt. Maar ook deze begrensde God komt voort
56
uit het onbegrensde en tijdloze. Uit dat wat alle verstand
te boven gaat. Ik meen dat godsdiensten van alle tijden
hiernaar hebben geprobeerd te verwijzen en dat men dit
heeft aangeduid als God, Brahman, het Absolute, Be
wustzijn etc.
B: Maar deze God heeft dus helemaal geen eigenschap
pen. Hij heeft, om het in jouw abstracte termen te zeg
gen, helemaal geen grenzen!
S: Ik denk dat een van de belangrijkste aanwijzingen in
de Bijbel de uitroep 'Hoor Isral; de Heer onze God is
n' is. Jij citeerde laatst Jezus toen hij de belangrijkste
geboden noemde. Maar vr hij deze uitsprak, klonk ook
uit zijn mond de uitspraak: 'Hoor Isral; de Heer onze
God is n'. God is ondeelbaar en alles war wij van hem
zeggen maakt hem kleiner dan hij is.
B: Her duizelt me wel. ..
S: Uit dit niets verschijnt de schepping. Alles wat we kun
nen waarnemen om ons heen komt voort uit dit niets.
B: Dus toch een God die alles geschapen heeft?
S: Ja en nee. Ja, in de zin die ik hier boven aangaf. Het
mysterieuze verschijnen van alles om ons heen. Alles
ademt dar ongekende wonder uit. Maar nee, in de zin
van een super doe-het-zelver die eens rustig nadenkt, zijn
plannen maakt en aan het kleien slaat.
57
 B: Dat is ook wel erg kinderlijk voorgesteld.
S: Toch is dat een voorstelling die veel mensen krijgen
door de Bijbel letterlijk te nemen. Genesis verwijst naar
een wonder. Letterlijk genomen wordt het echter een in
fantiel verhaal war door sommige te vuur en te zwaard als
een soort dagboek van God wordt verdedigd.
B: Maar goed, laat ik je niet ophouden, we hebben dus
nu God en zijn schepping.
S: Zo lijkt het ja ...
B: Hoe bedoel je, dat heb je toch net zo uitgelegd?
S: Jawel, maar zoals je het benoemt creer je een vorm
van dualisme; een afzonderlijke entiteit God zou daar
door buiten een nieuwe entiteit, namelijk de schepping
staan.
B: Is dat dan niet zo?
S: Welk materiaal had God om de schepping van te ma
ken?
B:Hm?
S: Alles komt voort uit dat peilloze niets. Het is dus van
dezelfde orde, zeg maar van hetzelfde materiaal, als dat
niets. Het feit dat het gemanifesteerd is wil niet zeggen
58
dat het iets anders is of dat het afgescheiden is. God had
geen ander materiaal voor handen om de schepping te
maken dan zichzelf
B: Wacht even, dat verhaal ken ik. In vaktermen wordt
dat geloof ik 'monisme' genoemd. Dat is toch gewoon
een ketterse leer?
S: Pats! Etiketje erop en klaar! Het is kennelijk een hele
kunst om onbevangen te kijken en niet direct de zaken in
een hokje te stoppen.
B: Ja, maar ik blijf het een wat afstandelijke manier van
benaderen vinden. Die schepping is iets van lang ge
leden en ik heb het idee dat jij gewoon met een theo
rietje komt dat toevallig wat afWijkt van wat ik geloof.
Waarom zou mijn geloof in een zelfstandige God die los
staat van zijn schepping onjuist zijn en jouw monisti
sche theorie wel juist?
S: Ik dacht dat we die stap gepasseerd waren. Zodra je je
zelf een beperkt beeld van God vormt met bepaalde, liefst
persoonlijke, eigenschappen, kom je in een onhoudbare
situatie terecht. Zoals ik eerder zei meen ik ook in de
Bijbel aanwijzingen te vinden voor de eenheid van God.
Maar goed, langs deze weg komen we kennelijk niet ver
der. Laten we het van de andere kant bekijken, vanuit ons
eigen menselijke perspectief.
59
Exodus 3:14 De mens
Toen zeide God tot Mozes: Ik ben, die Ik ben.

Johannes 5:18
Hierom dan trachtten de Joden des te meer Hem te
doden, omdat Hij niet alleen de sabbat schond, maar ook
God zijn eigen Vader noemde en Zich dus met God ge
lijkstelde.

:
Johannes 10:33
Ik probeerde te wijzen op de ondeelbaarheid van
S
De Joden antwoordden Hem: Niet om een goed werk
willen wij U stenigen, maar om godslastering en omdat de werkelijkheid. Alles komt uit niets. Of, meer the

Gij, een mens, UzelfGod maakt. Jezus antwoordde hun:
Is er niet geschreven in uw wet: Ik heb gezegd: Gij zijt
goden?
Johannes 15:4
Evenals de rank geen vrucht kan dragen uit zichzelf,
als zij niet aan de wijnstok blijft, zo ook gij niet, indien
gij in Mij niet blijft. Ik ben de wijnstok, gij zijt de ran
ologisch uitgedrukt, alles komt uit God. Volgens mij
leidt dit tot de conclusie: 'Alles is God', maar dat ging
jou te ver. Laten we het dichter bij huis houden. Wie
ben jij?
B: Bart Roelofs.
S: Dat is je naam, maar wie ben je?

ken. Wie in Mij blijft, gelijk Ik in hem, die draagt veel

vrucht, want zonder Mij kunt gij niets doen. B: Bart Roelofs, 43 jaar, vader van twee kinderen, ac
countant.

S: Je noemt een naam, leeftijd, verwanten en een beroep,

maar wie ben je?

60 61
B: Nou ja; ik ben dit lichaam met daarin een ziel of een
geest of zo.
S: Word je iemand anders als ik een arm van dat lichaam
afhak?
B: Jawel, dan word ik een gehandicapte.
S: Maar verandert dan je identiteit zoals je die van bin
nen ervaart?
B: Nee, dat niet ...
S: Nog een armpje eraf?
B: Ook niet.
S: Dus ben jij dat lichaam dat hier tegenover mij zit?
B: Nee, maar waar wil je nou naar toe?
S: En hoe zit dat met die ziel of geest, wat is dat?
B: Mijn innerlijk. Dus mijn karakter, gevoelens, gedach
ten en andere innerlijke eigenschappen.
S: Dus wat je van binnen allemaal ervaart, om het maar
zo te zeggen?
B: Ja, zo kun je het zeggen.
62
S: Maar dat wisselt nogal, toch?
B: Ja, hoezo?
S: Verander jij dan telkens met die wisselingen?
B: Nee, dat niet ... Er is iets aanwezig wat wel constant
is.
S: Wat dan?
B: Dat weet ik niet, ik kan het niet benoemen ... Ge
woon 'ik' zou ik zeggen.
S: Wat is dat ik?
B: Iets wat alles ziet gebeuren ... bewustzijn of zo. Of een
besef dat ik er ben.
S: Wat we net gedaan hebben is het stellen van de oer
oude vraag: 'Wie ben ik?' Het blijkt dat als je maar lang
genoeg doorvraagt je uitkomt bij het vreemde besef dat
je bestaat. Gedurende een mensenleven veranderen je li
chaam, je gevoelens, je gedachten, je bezigheden en ga zo
maar door, maar er is iets dat onveranderlijk blijft en al
deze dingen ziet gebeuren. Herken je dat?
B: Maar je erfelijkheid is toch constant? Je basis blijft dus
altijd hetzelfde!
63
S: Deze erfelijkheid is een soort basisprogramma dat
vorm geeft aan je lichaam, maar dat ook bepaalt hoe je
voelt, denkt enzovoort. Maar nog steeds geldt dat er iets
is wat dit allemaal kan waarnemen, niet waar?
B: Ja, het klinkt logisch, maar waar wil je nou heen met
dit verhaal?
S: Weet je hoe God zich in de Bijbel voorstelt?
B: Hoe bedoel je?
S: Hij zegt ergens: 'Ik ben die ik ben'.
B: Nou en?
S: Welke eigenschappen noemt God daar van zichzelf?
B: Dat hij er is.
S: Meer niet?
B:Nee.
S: Waar kwam jij op uit toen ik door ging op de vraag
wie jij bent?
B: Op een soort bewustzijn ...
S: Met eigenschappen?
64
B: Nee, gewoon het besef er te zijn.
S: Zie je de link?
B: Dit is gewoon belachelijk! Wou je zeggen dat ik net
zo ben als God? Dat is de oerzonde meneer! De mens wil
graag aan God gelijk zijn en dat is precies waar jij me naar
toestuurt met je vragen!
S: Ik citeer: 'Laat ons mensen maken naar ons beeld ...',
dat staat toch in de Bijbel?
B: Ja, maar dat wil niet zeggen dat ik dus gelijk ben aan
God!
S: Dat wie gelijk is aan God?
B: Ik, Bart Roelofs! Dan lopen er wel heel veel Godjes
rond op deze aarde!
S: Ben jij Bart Roelofs?
B: Begin je weer? Nee, ik was bewustzijn, dat weet ik nou
wel.
S: Dus dat waar jij net 'ik' tegen zei was een klein beeldje
met de naam 'Bart Roelofs'. Daar wil ik inderdaad geen
God tegen zeggen. Wordt trouwens ook afgeraden in de
Bijbel: 'Ge zult u geen afbeelding van Mij maken'. Maar
ik zei God tegen het bewustzijn in jou, zeg maar het licht
65
in jou dat geen eigenschappen heeft. Het bewustzijn dat
als het ware voorafgaat aan deze eigenschappen.
B: Ik blijf het blasfemie vinden ...
S: Waarom werd Jezus gekruisigd?
B: Voor onze zonden.
S: Nee, ik heb het niet over de betekenis die je eraan
geeft. Waardoor gingen de geestelijken van zijn tijd door
het lint? Dat was omdat Jezus aangaf dat hij n was met
God. Hij werd beschuldigd van blasfemie, hetzelfde waar
jij mij nu ook van beschuldigt.
B: Ja, maar Jezus was de eniggeboren zoon van God. Jij
en ik zijn slechts gewone mensen. Dus het is nogal een
verschil of ik zeg dat ik gelijk ben aan God, of dat Jezus
dat zegt.
S: Zijn er niet veel teksten waarin Jezus aangeeft dat hij
wil dat zijn volgelingen 'n zijn'? Zijn we niet allemaal
onderdeel van dezelfde wijnrank? Spreekt Jezus niet de
wonderlijke woorden: 'Blijf in mij'?
B: Daarmee spreek je jezelf tegen. Want als je dan die ge
lijkenissen noemt moet je ook melden dat het kennelijk
mogelijk is om niet aan de ware wijnstok verbonden te
zijn, of om niet in Jezus te zijn! Kennelijk kunnen we ons
losmaken van hem en dus van God!
66
S: Goede opmerking. Laten we verder kijken naar die
zogenaamde afgescheidenbeid van God. Als we terugke
ren naar het scheppingsverhaal zien we dat aanvankelijk
de mens wandelde met God. V ind je het goed als ik dat
aanduid met de onafgescheiden staat?
B: Jawel, maar er is wel sprake van twee partijen; God en
de mens.
S: Maar er is sprake van een verbondenheid. Als we het
beeld van de wijnrank weer gebruiken kunnen we zien
dat er verschillende trossen druiven aan n plant kun
nen groeien. Als je je aandacht richt op de druiventrossen
is er sprake van veelheid. Als je de gehele plant in ogen
schouw neemt, is er eenheid. Kun je daarin meegaan?
B: Ga verder.
S: Volgens de schrijver van Genesis komt de dood pas
in beeld na de zondeval. Dus in die staat van verbon
denheid, waar we het nu over hebben, is er geen sprake
van dood en leven. Deze tegenstelling, dood versus leven,
heeft nog geen betekenis. Dan vindt de zogenaamde zon
deval plaats. Hoe wordt deze beschreven?
B: De mens is ongehoorzaam aan God door vruchten te
eten van n speciale boom, wat God verboden had.
S: Maar het is niet zomaar een vruchtboom. De boom
wordt aangeduid met: 'De boom van kennis van goed
67
en kwaad'. Heb je daar wel eens bij stilgestaan? Nadat de
mens hiervan gegeten heeft, beseft hij dat hij naakt is. Je
kunt dit letterlijk nemen en dan wordt het een amusant
beeld. Maar ik denk dat met die naaktheid een kwets
baarheid wordt bedoeld waarbij de mens openstaat ten
opzichte van het geheel. Of laten we het uitdrukken in
christelijke termen; de mens is in zijn naaktheid nog vol
komen verbonden met God. Na het eten van de verboden
vrucht heeft de mens kennis van goed en kwaad verkre
gen. We denken hierbij heel gemakkelijk aan moreel goed
en kwaad, maar ik denk dat we dit breder moeten zien.
B: Hoe dan?
S: Je noemt iets goed als iets je bevalt. Het goede is iets om
na te streven. Je noemt iets kwaad als iets je niet bevalt.
Het kwade probeer je te vermijden. Nadat de mens van de
bewuste boom heeft gegeten ervaart hij zichzelf als een af
gescheiden identiteit, van God los, zo gezegd. Er is sprake
van een afgescheiden ikje dat op zoek is naar goede, ple
zierige dingen en dat probeert nare, vervelende dingen te
vermijden. De mens gaat onderscheid maken en oordelen.
Dit vind ik leuk en dat niet. De mens krijgt een mening
over dingen. Hij gaat wellicht op dat moment ook echt in
woorden denken, en concepten hanteren. De wereld die in
feite n is, wordt in de belevenis van de mens in stukken
geknipt en als het ware bespreekbaar gemaakt.
B: Daar is toch niks mis mee? De mogelijkheid om te
oordelen en te denken heeft uiteindelijk de mensheid
68
gebracht waar zij nu is. Ik zie dat nou niet bepaald als
een zonde, maar als de normale menselijke omwikkeling.
In feite gebeurt dit nog steeds in ieder mensenleven. Als
baby ervaren we alles als eenheid en daarna beseffen we
het onderscheid tussen onszelf en de rest van de wereld.
Vanaf dat moment gaan we het woordje 'ik' gebruiken.
S: Helemaal mee eens. Ook ik zie het niet als moreel zon
dig. Maar ik denk dat de crux van het verhaal hierin zit
dat de mens ook daadwerkelijk is gaan geloven dat hij een
apart staand wezen is. Dit geloof in eigen afgescheiden
heid heeft onnoemelijk veel consequenties. Je gelooft dat
er sprake is van een ik en van anderen. De basis voor
conflicten en oorlog is hierbij gelegd.
B: Ja, maar ook de basis voor relaties en voor liefde.
S: Precies! Er is een herinnering blijven bestaan, een hun
kering naar die staat waarin we nog wisten dat we n
waren met God en met alles om ons heen. De liefde tot
een ander mens, ook de lichamelijke liefde waarbij we als
het ware samensmelten met een ander, is een hereniging
in engere zin!
B: Maar als je er zo over praat is er niet langer sprake van
morele zonde.
S: Dat klopt. Ik heb me laten vertellen dat 'zonde' in
feite betekent: 'Je doel missen'. Daar zit ook geen moreel
aspect in. We leven als mens in een gigantische illusie;
69
de illusie van afgescheidenheid van God en van anderen.
We leven, met andere woorden, niet in eenheid. Nee, laat
ik me nauwkeuriger uitdrukken: We beseffen niet meer
dat we niet in eenheid leven. We leven in de illusie van
de dualiteit.
B: Ik blijf het moeilijk te behappen vinden. Je noemt
het ervaren van de dualiteit een illusie, maar het voelt
verdomde echt voor mij. Ik zit hier in dit lichaam en
denk na over de wereld. Ik zie andere zelfstandige wezens
en heb een relatie met hen. Die eenheid waar jij het over
hebt ervaar ik helemaal niet. Dus het blijft voor mij al
lemaal wat vergezocht.
S: We gaan er nog nader naar kijken maar ik wil voor
vandaag eindigen door te wijzen op een ogenschijnlijk
rare uitspraak van Jezus. Hij zegt ergens: 'U zult uw naas
ten liefhebben gelijk uzelf '. Grappig h? Als er inderdaad
sprake is van eenheid dan is dat hetzelfde! Jezelf liefheb
ben en de ander liefhebben! En dat ligt dan in dezelfde
lijn als 'God liefhebben'. Er is sprake van een wonderlijke
eenheid, of wij dat nu beseffen of niet. Maar volgende
keer praten we verder over dat hardnekkige ik-gevoel.
70
Lucas 8:1
En het geschiedde kort daarna, dat Hij van stad tot stad
en van dorp tot dorp trok, verkondigende het evangelie
van het Koninkrijk Gods, en de twaalven met Hem.
Lucas 17:20
En op de vraag der Farizeen, wanneer het Koninkrijk
Gods komen zou, antwoordde Hij hun en zeide: Het Ko
ninkrijk Gods komt niet z, dat het te berekenen is; ook
zal men niet zeggen: zie, hier is het of daar] Want zie, het
Koninkrijk Gods is bij u.
Johannes 10:38
... opdat gij weten en erkennen moogt, dat de Vader in
Mij is en Ik in de Vader.
Johannes 15:14
Gij zijt mijn vrienden, indien gij doet, wat Ik u ge
bied. Ik noem u niet meer slaven, want de slaaf weet niet,
wat zijn heer doet; maar u heb Ik vrienden genoemd,
omdat Ik alles, wat Ik van mijn Vader gehoord heb, u heb
bekend gemaakt.
71
 Het ik-gevoel

: Vorige keer spraken we over de fundamentele eenheid

S van de hele schepping. God had maar n soort mate
riaal beschikbaar toen hij het universum schiep; zichzelf
Alles wat we zien is dus ten diepste Goddelijk. Alles, in
clusief onszelf. Dat klinkt blasfemisch en dat is het ook als
het uitgesproken wordt door iemand die ervan overtuigd is
een afzonderlijk individu te zijn. Dan is zo'n uitspraak pot
sierlijk en grotesk. Het is dan de uitspraak van een opge
blazen ego dat denkt macht te hebben over de rest van de
wereld. Maar ik durf te stellen dat Jezus een fundamenteel
besef had van de eenheid van alle dingen. Hij refereerde
hier vaak aan, vooral in het evangelie van Johannes. Hij
zegt daar bijvoorbeeld dat hij in de vader is en de vader
in hem. Dat betekent dat hij geen opgeblazen ego had en
zich de eenheid met God en met alles realiseerde. Als uit de
mond van zo'n gerealiseerd mens klinkt dat hij en de vader
n zijn, dan is dat een waarheid als een koe.

73
B: Wat bedoel je met een gerealiseerd mens?
S: Iemand die de illusie van afgescheidenheid doorziet.
Iemand die ervan doordrongen is dat hij geen afgeschei
den identiteit is.
B: Maar Jezus was Gods eniggeboren zoon. Hij was uniek
in de geschiedenis van de mensheid. Ik denk dat hij de
enige is die zo'n uitspraak mocht doen.
S: Jezus noemt op een gegeven moment zijn discipelen
niet langer slaven, maar vrienden. Slaven kunnen gezien
worden als mensen die de boodschap wel gehoord heb
ben, maar niet doorleefd. De slaven denken dat ze ge
boden moeten volgen en zijn daarom niet vrij. Vrienden
staan op gelijke voet. Ze mogen spontaan leven, zichzelf
zijn, in de wetenschap dat er ten diepste geen verschil
tussen hen bestaat. Vrienden leven vrij vanuit de godde
lijke bron die ze ten diepste zijn.
B: Maar alleen als ze Jezus' offer en plaatsvervangend lij
den accepteren.
S: Toen Jezus op aarde rondliep, had hij een boodschap.
Weet je wat hij verkondigde?
B: Hij kondigde het koninkrijk van God aan.
S: Sterker nog; hij zegt ergens dat het koninkrijk van God
al aanwezig is. Hij wijst daarbij volgens mij op die funda-
74
mentele eenheid die er altijd was, is en zal zijn. Het valt
mij telkens op dat hij niet rondliep met de boodschap dat
de mensen nog even moeten wachten totdat hij voor hun
zonden gestorven is. Op een gegeven moment stuurde
hij zijn discipelen op pad om het goede nieuws bekend
te maken. Op dat moment leefde hij nog. Mensen zul
len vreemd opgekeken hebben als de discipelen met het
verhaal waren gekomen dat er vijftig kilometer verderop
een man rondliep die binnenkort gekruisigd zou gaan
worden voor de zonden van het publiek.
B: Maar Paulus schrijft wel heel veel over het plaatsver
vangend lijden en zo.
S: Dat klopt. Het voert me hier te ver om daar in detail
op in te gaan. Maar zeker is dat niet alle brieven die in
de Bijbel aan Paulus worden toegeschreven, ook daadwer
kelijk van zijn hand afkomstig zijn. Er is later veel toege
voegd aan het oorspronkelijke verhaal. Zelf denk ik dat
de kern van de boodschap van Jezus mooi overkomt in
de gelijkenis van de verloren zoon. Deze was weggelopen
uit het ouderlijke huis en koos voor een leven waarin hij
genot najoeg. Aan de verbondenheid met zijn vader kwam
daardoor een eind. Dat zelfZuchtige bestaan bevredigde de
zoon echter niet oneindig lang. Hij bekeerde zich, ging te
rug naar huis en wierp zich in de armen van zijn vader. De
staat van eenheid werd toen weer hersteld. Er hoefde geen
boetedoening plaats te vinden voor de moreel verwerpe
lijke dingen die de zoon ongetwijfeld had uitgevreten. Hij
mocht zonder meer terugkeren in de vredige staat van een-
75
heid met zijn vader. Een boeiend detail is de oudere zoon
die nooit was weggelopen. Deze leefde bij zijn vader, maar
besefte in feite zijn eigen geluk niet! Dat is het paradoxale;
die staat van afgescheidenheid lijkt nodig om de staat van
eenheid weer te kunnen ervaren. Wonderlijk. ..
B: Maar denk je dan dat Jezus geen ik-gevoel had? En zie
je dat dan als een soort ideaal beeld? Ik kan me er eerlijk
gezegd niet veel bij voorstellen.
S: Daar kunnen we uren over gaan kletsen, maar de vraag
is of we er veel aan hebben. We maken in dat geval name
lijk alleen maar nieuwe beelden en voorstellingen, die we
al dan niet kunnen geloven. Zodra we er zelf dan heftig
in geloven, kunnen we proberen anderen van ons gelijk
te overtuigen. Voil, een nieuwe godsdienst met bijbeho
rende conflicten is geboren.
Laten we wat dichter bij onszelf blijven. Laatst heb
ben we een stukje zelfonderzoek gedaan door telkens de
vraag: 'Wie ben ik' te stellen. Heeft dat je nog wat opge
leverd?
B: Niet echt veel. Ik vind het een beetje een vreemde
oefening. Aan de ene kant ervaar ik mezelf als heel ver
trouwd en constant, maar aan de andere kant lukt het
niet om iets te vinden waarvan ik met stelligheid kan zeg
gen dat ik dat ben.
S: Wat ik een verhelderende benadering vind, is dat je
niet kunt zijn wat je kunt waarnemen.
76
B: Dat snap ik niet.Je kunt toch gewoon jezelf zien? Bij
voorbeeld je eigen lichaam?
S: Als je je eigen lichaam bekijkt, bijvoorbeeld in de spie
gel, dan zie je het met de jaren ouder worden. In ons
taalgebruik zeggen we dan dat je ouder wordt. Maar er is
iets in ons dat waarneemt dat we ouder worden. Dat was
er toen we een kind waren, toen we een puber waren en
toen we volwassen werden. Zie je dat?
B: Ja, ongeveer. Maar we denken ook altijd na over wat
we zien. En dat denken verandert toch wel met de jaren?
Als kind dacht ik anders dan nu, dus daar zie ik geen
constantheid in.
S: Goed opgemerkt. In ons denken zit geen constantheid.
Gedachten komen en gedachten gaan. En die gedachten
veranderen naarmate we ouder worden of bepaalde er
varingen hebben opgedaan. Maar er is iets dat al die ge
dachten ziet komen en gaan. Een onveranderlijke factor
die nodig is om alle veranderingen te zien gebeuren. Zie
je dat?
B: Ik probeer het te snappen, maar het lukt me niet he
lemaal.
S: Maar er is iets in jou dat die poging om het te snappen
waarneemt; toch?
B:Ja ...
77
S: En dat 'iets' hoeft zelf helemaal geen moeite te doen.
Het is zich moeiteloos gewaar van de moeite die jouw
systeem aan het doen is.
B: Maar wat is dat dan?
S: Iedere beschrijving verwijst naar een afgebakend iets.
Alles wat afgebakend is kan verschijnen en zal weer ver
dwijnen. Maar het verschijnt en verdwijnt in iets dat
onveranderlijk is. En met het gevaar dat we toch weer
een beeld scheppen en een object creren kunnen we
dit proberen te duiden met woorden als 'de kenner','de
waarnemer' of ' bewustzijn'. Anderen zijn nog preciezer
in hun omschrijving en spreken bijvoorbeeld liever van
'kennendheid' of 'waarnemendheid' dan van 'de ken
ner' of 'de waarnemer'. Zodra je namelijk spreekt van
een waarnemer heb je toch weer een soort supra-persoon
neergezet. Maar die onnoembare waarnemendheid waar
alles in verschijnt, dat ben jij.
B: Maar wat is dan mijn ziel, de unieke kern van mijn
wezen? Wat is het dan dat zal voortbestaan na de dood?
Als ik niet mijn lichaam ben, niet mijn karaker, mijn
gevoel en mijn manier van denken; wat blijft er dan in
godsnaam nog over?
S: Niets.
B: Niets?
78
S: Alles en niets.
Als je niet gelijk bent aan een deeltje van het gemani
festeerde, dan kun je ook niet verschillen van het totaal
gemanifesteerde, wam dan zou je toch een ander deel
tje moeten zijn. Het is n grote wonderlijke paradox; je
bent alles en niets. Je bent een vol-ledig mens. Je bent de
leegte waarin alles verschijnt.
B: Maar ik geloof in eeuwig leven; wat leeft er dan eeu
wig?
S: Christenen praten gemakkelijk over eeuwig leven.
Maar als je er bij stilstaat besef je hoe paradoxaal dit is.
Je kunt alleen praten over leven als je ook spreekt over
dood. Het zijn de twee zijden van dezelfde medaille.
Deze medaille kan nooit maar n kant, de leven-kant,
hebben. Het wordt ook lachwekkend als we ons dat
eeuwige leven proberen voor te stellen. De eerste paar
miljoen jaar komen we nog wel door, maar na honderd
miljard jaar slaat de verveling toe en dan zijn we er nog
lang niet. Onze lichamen verschijnen en verdwijnen in
bewustzijn dat zelf tijdloos is. Ons besef van tijd wordt
compleet gedragen door ons denken. We kunnen denken
aan gisteren of aan morgen, maar geen van beide bestaan
nu. En als we stilstaan bij het begrip 'nu' slaat ons denken
ook op hol. Hoe lang duurt nu? Een milliseconde? Een
miljardste seconde? Zodra het denken stilvalt gebeuren er
rare dingen met ons tijdsbesef. Dat weten we natuurlijk
zelf ook wel vanuit het fenomeen droomloze slaap. De
tijd lijkt dan een soort sprong te maken of in feite niet te
79
bestaan. Tijd bestaat ook helemaal niet. Alleen de illusie
van tijd bestaat, en wel in ons denken.
Als in de Bijbel gesproken wordt over eeuwig leven
dan wordt volgens mij gerefereerd aan het tijdloze be
wustzijn, naar dat wat vooraf gaat aan tijd en ruimte.
Dat wat alle tegenstellingen overstijgt omdat het de
bron is van alle tegenstellingen. Daarom kunnen we in
christelijke termen zeggen dat God de tijd in zijn hand
houdt. Of dat n dag voor hem hetzelfde is als duizend
jaar voor ons. Wij denken dat het eeuwige leven begint
na een deugdzaam leven hier op aarde. Of die deugd
zaamheid nu bestaat uit het doen van goede daden of het
aannemen van bepaalde dogma's, dat doet er dan niet
toe. In beide gevallen moet de mens eerst iets presteren;
hetzij het verrichten van goede werken, hetzij het ver
zamelen van de goede overtuigingen. Als er voldoende
gepresteerd is volgt de beloning in de vorm van het eeu
wige leven dat ergens begint na onze fYsieke dood. Maar
zie je de onhoudbaarheid van de gedachte dat eeuwig le
ven op een bepaald moment gaat beginnen? De eeuwig
heid, de tijdloosheid, is er nu! Het koninkrijk van God
is onder u! Wie ogen heeft om te zien die moet zien, en
wie oren heeft om te horen moet horen.
B: Dus ik ben alles en niets, en tijd bestaat alleen in mijn
denken? Het begint me nu wel heel erg te duizelen.
S: Ja, als het denken hiermee geconfronteerd wordt, be
gint het te tollen. Het staat dan oog in oog met het mys
terie van het leven.
80
B: Maar wat is het nut van deze manier van denken? Het
roept bij mij meer vragen op dan het beantwoordt.
S: Goed beschouwd is dit geen manier van denken. Het
is geen opvatting of een concept. Je hoeft hier niets voor
te geloven of voor waar aan te nemen. Het is een vorm
van onderzoek die het denken overstijgt. In oosterse stro
mingen wordt het woord 'realisatie' gebruikt. Er is een
realiseren van een aanwezigheid die niets met gedacht
econstructies te maken heeft.
B: Hoe het ook zij, het leidt volgens mij nergens toe.
S: Dat klopt. Het leidt nergens toe. Waartoe zou het
moeten leiden? Wat zou het doel moeten zijn?
B: Ik denk toch dat we hier niet op aarde zijn om slechts
een potje te gaan zitten duizelen. Wij mensen hebben
toch duidelijk de roeping om de wereld te beheersen.
De Bijbel spreekt over goed rentmeesterschap. Er is nog
zoveel ellende in de wereld en wij kunnen daar iets aan
doen. Als we blijven navelstaren gebeurt er niet zoveel.
S: Hoe is die ellende in de wereld gekomen?
B: De Bijbel is daar heel duidelijk over. Voor de zondeval
was alles naar Gods wens en daarna niet meer.
S: Alles is exact zoals het is. In jouw terminologie zou
je moeten zeggen dat alles exact is naar Gods wil. Hoe
81
 zou het anders kunnen zijn? God is toch almachtig? Het
risico van spreken over de wil en de macht van God is
echter dat het direct de voorstelling oproept van een
entiteit, met een eigen wil, met een duidelijk doel voor
ogen en afgescheiden van de schepping. Als zo'n entiteit
al zou bestaan dan wu hij begrensd zijn en zelf onderdeel
van de schepping. De gnostici hanteerden destijds zo'n
model. Ze zagen in de God van het oude testament een
lagere God, de demiurg.
Als we spreken over de zin van het leven dan hebben
we het over een bepaalde gerichtheid. Je had het net over
het verbeteren van de wereld. W e noemen bepaalde zaken
'niet ok' en willen deze veranderen naar het beeld dat we
in gedachten hebben. We willen het kwade bestrijden en
het goede voor elkaar krijgen, en menen dat dit ook de
opdracht is van wat wij onder God verstaan.
B: Dat staat volgens mij ook duidelijk in de Bijbel.
S: Je kunt het ook van de andere kant benaderen. Na de
rondeval meent de mens dat hij een afgescheiden eenheid
vormt. Dat leidt tot egostisch gedrag. Als je overtuigd
bent van je afgescheidenbeid van de ander, dan kun je
menen dat die ander jou in de weg staat. Deze waange
dachte vormt de wortel van wat christenen 'zonde' noe
men, en dat leidt tot jaloezie, agressie, diefstal, moord en
noem maar op.
B: Je lijkt het nu plotseling weer erg eens te zijn met de
Bijbelse visie. Want de zaken die jij net noemde worden
82
genoemd in de tien geboden van het oude testament.
Dus nu is er gelukkig toch weer een doel in het leven:
de mens moet namelijk minder egostisch worden. Dat
lukt echter nooit en dus staat de mens uiteindelijk wn
dig voor God. Hij verdient eigenlijk de doodstraf, maar
deze is al door Jezus gedragen. Als je dat accepteert dan
kan Gods Geest je van binnenuit veranderen. Daardoor
wordt je relatie met God hersteld en dat is het doel van
de schepping.
S: Door God voor te stellen als entiteit die los staat van
zijn schepping degradeer je de mens tot opstandeling die
moreel schuldig is. Je komt dan terecht in de terminolo
gie van schuld, straf, boete en plaatsvervangend lijden.
Je meent dan met woorden en juridische termen exact
te kunnen beschrijven wat de situatie van de mens is. Er
is sprake van geloof in een afgescheiden godheid en een
afgescheiden mens. Zo ontstaat ten eerste de illusie van
een doel, namelijk de kloof tussen God en mens over
bruggen. Daarna moet er een methode gevonden wordn
om dit voor elkaar te krijgen. Dat is het geloof in het
plaatsvervangend lijden. Ten slotte is er dan een proces in
de tijd waarin Gods geest de mens verandert in een en
titeit die oneindig lang in afgescheiden vorm door leeft.
Ik wil erop wijzen dat deze theorie ontstaat door denk
werk. Het denken kan niet anders dan concepten van
afgescheiden entiteiten, en processen die zich afspelen in
de tijd, produceren.
B: Maar hoe zie jij het dan?
83
S: Ook ik kan niet anders dan woorden gebruiken met
het gevaar een ander theoretisch bolwerk op te bouwen.
Maar goed, we kunnen niet veel anders dan zo commu
niceren. Iemand omschreef het eens kernachtig door te
stellen dat we slechts zo goed mogelijk kunnen aanmod
deren.
Ik beweer dat duidelijk kan worden dat ons gevoel
van afgescheidenheid een illusie is. Binnen deze illusie
bestaan er een afzonderlijke God, de schepping en de an
der. Binnen deze illusie bestaan ook de denkbeelden van
goed en kwaad, van doelgerichtheid, van oordeel, van
leven en dood en de hele dualistische santenkraam. In
werkelijkheid is er alleen maar een Goddelijke, myste
rieuze eenheid. De mogelijkheid bestaat dat dit gereali
seerd wordt. Het is volgens mij deze mogelijkheid waar
Jezus op gewezen heeft. Sterker nog, het hele evangelie
van Jezus is een verwijzing naar deze mogelijkheid.
B: Wat me opvalt is dat de mens er in jouw visie wel heel
gemakkelijk van af komt. Hij is een beetje het slachtoffer
van de situatie, maar draagt nauwelijks, of misschien wel
helemaal geen enkele verantwoordelijkheid.
S: Laten we morgen verder praten over deze zogenaamde
'verantwoordelijkheid van de mens'.
84
Lucas 22:41
En hij zonderde Zich van hen af, ongeveer een steen
worp ver, knielde neder en bad deze woorden: Vader, in
dien Gij wilt, neem deze beker van Mij weg; doch niet
mijn wil, maar de uwe geschiede!
Lucas 23:33
En toen zij aan de plaats gekomen waren, die Schedel
genoemd wordt, kruisigden zij Hem daar en ook de mis
dadigers, de ene aan zijn rechterzijde en de andere aan
zijn linkerzijde. En Jezus zeide: Vader, vergeef het hun,
want zij weten niet wat zij doen.
Johannes 8:10
En Jezus richtte Zich op en zeide tot haar: Vrouw,
waar zijn zij? Heeft niemand u veroordeeld? En zij zeide:
Niemand, Here. En Jezus zeide: Ook Ik veroordeel u
niet. Ga heen, zondig van nu af niet meer!
85
 Verantwoordelijkheid en schuld

: En, waar ben je na ons gesprek van gisteren op uit

S gekomen?

B: Ja, daar heb ik nog eens rustig over nagedacht. Waar ik

op uitkom is dat de Bijbel stelt dat de mens bewust geko
zen heeft voor rebellie tegen God. Als ik het goed begrijp
is dat in jouw gedachtenwereld niet mogelijk omdat er
geen onderscheid zou zijn tussen God en de wereld, of
tussen God en de mens. Je sprak steeds over illusie. Dus
in feite beweer je dat de mens gelijk is aan God, maar er
de illusie op nahoudt dat hij een afzonderlijk wezen is. Ik
spreek over zonde en jij spreekt over een vergissing.

S: Mooi samengevat. Wat vind je ervan?

B: Ik denk dat jij de oerzonde van de mens probeert weg te

redeneren en afte zwakken. De kern van het mens-zijn is dat

87
 de mens een vrije wil heeft. God gaat in zijn liefde zover dat
hij het risico durft te lopen dat de mens deze vrije wil mis
bruikt en een keuze maakt tegen God. Deze vrije wil maakt
de mens tot iemand die verantwoordelijkheid draagt en dus
ook door God verantwoordelijk wordt gehouden. Iemand
die zich vergist, zoals in jouw optiek, is nooit schuldig.
S: Dus je meent dat goed en kwaad duidelijk van elkaar
te onderscheiden zijn en dat de mens bewust kan kiezen
voor het goede?
B: Zeker.
S: Een extremistische moslim die een vliegtuig gebruikt
als bom denkt ook dat hij sterft voor de goede zaak.
B: Je haalde al eerder de moslims erbij, maar daar heb ik
niet zoveel mee.
S: Ik gaf ook al eerder aan dat soortgelijke zaken in het
oude testament vermeld worden.
B: Moderne christenen hebben de hele Bijbel tot hun be
schikking en daarmee een vollediger beeld van de wil van
God dan de mensen die leefden in de tijd van het oude
testament. Iedereen weet van binnen drommels goed wat
goed is en wat verkeerd is.
S: Misschien dat er hierover binnen de christelijke ge
meenschap een redelijke consensus bestaat. Toch is dat
88
heel relatief. Is het goed of kwaad wanneer je iemand
doodt waarvan je weet dat hij op het punt staat met een
bomaanslag tientallen mensen van het leven te beroven?
Mag je stelen als je kinderen dreigen te sterven van de
honger? En ga zo maar verder.
Jezus doet overigens interessante uitspraken over goed
en kwaad en over het oordeel hierover. Wat dacht je van:
'Gij zult niet oordelen', of: 'Oordeelt niet opdat ge niet
geoordeeld wordt'? Ook spreekt hij over het zeven maal
zeventig keer vergeven van de zondaren. Als enige weigert
Jezus een overspelige vrouw te veroordelen. Als klap op
de vuurpijl kijkt hij vanaf het kruis naar de soldaten die
hem kruisigen en wat zegt hij? 'Vader, vergeef hen want ze
weten niet wat ze doen.' Hij verdeelt de mensen helemaal
niet in categorien van goed en kwaad. Hij hangt als het
ware de vrucht van kennis van goed en kwaad weer terug
aan de boom. Zodoende wordt de paradijselijke toestand
weer hersteld.
B: Maar hij zegt wel degelijk na bijvoorbeeld een gene
zing of in het geval van die overspelige vrouw: 'Ga heen
en zondig niet meer'.
S: De ellende met dit soort verhalen is inderdaad dat ze
voor velerlei uitleg vatbaar zijn. Helaas kunnen we niet
de telefoon pakken en aan Jezus vragen wat hij nu precies
bedoeld heeft. Voor mij is dat ook niet nodig. Waar ik
slechts op wil wijzen is dat je zelfs binnen de context van
de Bijbel aanwijzingen kunt vinden die niet dualistisch
zijn. Maar laten we nog een stapje verder terug gaan.
89
Ik stelde dat ideen over goed en kwaad verschillen per
cultuur en zelfs binnen n stroming als het christen
dom. Het verbranden van vrouwen op beschuldiging
van hekserij werd ooit een prima zet gevonden. Wat je
beschouwt als goed of kwaad wordt je met de paplepel
ingegoten. Maar zelfs nadat je zo door je cultuur en op
voeders geprogrammeerd bent, blijft de vraag of je wel
echt een vrije wil hebt om alle geboden te volgen en de
verboden te gehoorzamen.
B: Natuurlijk heeft de mens een vrije wil. Een dief kan
besluiten om op pad te gaan en te gaan stelen of om maar
eens een avondje thuis voor de buis te blijven zitten. Ik
kan besluiten om op deze stoel te blijven zitten of om op
te staan en weg te lopen. Deze keuzemogelijkheid lijkt me
een van de meest essentile aspecten van het mens-zijn en
ook iets wat voor iedereen duidelijk herkenbaar is.
S: Dat was een mooi, kort en helder betoog. Waar haalde
je het vandaan?
B: Hoe bedoel je: 'Waar haalde je het vandaan?'
S: Kijk eens goed waar die zinnen die je uitsprak vandaan
kwamen.
B: Ik bedacht ze en toen sprak ik ze uit. ..
S: Als je zegt dat je ze eerst bedacht en toen uitsprak, dan
verplaats je slechts het probleem. Want dan vraag ik je
90
waar die gedachten vandaan kwamen. Bedacht je eerst je
gedachten? En als dat zo is, waar kwamen dan de eerste
gedachten vandaan?
B: Nou ja, die gedachten kwamen gewoon in me op ...
S: Gedachten die gewoon in je opkomen? Zinnen die
gewoon uitgesproken worden? Dat klinkt toch niet echt
als iets wat jij actief zit te doen.
B: Iedereen kan toch denken?
S: Onderzoek het zorgvuldig bij jezelf. Wie of wat is die
denker waar je het over hebt?
B: Degene die bewust is van zijn gedachten. Ikzelf dus.
S: Je bewust zijn van gedachten is iets anders dan de il
lusie dat je aan het denken bent.
B: Het lijkt nu een beetje een woordspelletje te worden.
S: Absoluut niet. Het gaat om heel wezenlijke zaken hier.
Kun je besluiten te denken wat je denkt, of komen ge
dachten als vanzelf naar boven borrelen?
B:Tja...
S: Dikwijls wordt het mensen pas duidelijk dat ze geen
controle hebben over de gedachten als ze er last van krij-
91
gen Dat noemen we dan piekeren. Ik las ooit een grap
pige illustratie van deze dwangmatige gedachten toen
een goeroe aan zijn volgelingen de opdracht gaf om niet
aan een roze olifant te denken. Toen de discipelen de dag
daarna bijeen kwamen, moesten ze toegeven dat ze nog
nooit zoveel aan een roze olifant gedacht hadden als op
die dag. Ik wijs je erop dat er geen denker bestaat. Er
bestaan gedachten die opkomen in bewustzijn. De aar
digheid is dat je dit helemaal niet hoeft aan te nemen.
Onderzoek het gewoon bij jezelf
B: Nou ja, gedachten zijn n ding, maar vrije wil is
toch wat anders. Dat gaat volgens mij nog wel een stapje
verder. Er kunnen verleidelijke gedachten opkomen,
maar daar hoef je dan geen gevolg aan te geven. Als je
bijvoorbeeld een aantrekkelijke vrouw ziet kunnen er al
lerlei gedachten in je opkomen, maar je kunt gewoon
besluiten om je partner trouw te blijven en geen gevolg
te geven aan deze gedachten. Daarom kan een mens ver
antwoordelijk worden gehouden voor zijn daden. Ja, dat
beschrijft het, denk ik, precies. Je wordt ook niet gestraft
voor foute gedachten, maar wel voor foute daden. Deze
daden zijn het gevolg van jouw wil om gedachten om te
zetten in actie.
S: Ook hier nodig ik je uit tot grondig onderzoek.
Jij wilt in je leven andere dingen dan ik. Jij wilt bij
voorbeeld drie maal in de week hardlopen en ik blijf
liever in mijn luie stoel hangen. Waar komt die wil
vandaan?
92
B: Ik houd helemaal niet van hardlopen, maar als ik dit
voorbeeld toch neem zou ik zeggen dat ik het gewoon
lekker vind om me op deze manier in te spannen en jij
niet.
S: Maar waar komt dat lekker vinden dan vandaan.
Is dat iets waar jij en ik bewust voor gekozen hebben?
B: Niet helemaal misschien. Zo'n belangstelling voor fy
sieke activiteit zal wel aangeboren zijn. Of ook misschien
voor een deel aangeleerd.
S: Maar is dat niet gek? Je denkt dat je wilt hardlopen,
maar die wil is het gevolg van je aanleg en ervaring?
B: Ja, maar ik vind dit voorbeeld toch wel van een andere
orde dan het voorbeeld dat ik zelf noemde. Wij weten al
lebei dat overspel fout is en het vergt een zekere mate van
wilskracht om het niet te doen.
S: Ok, dan jouw voorbeeld. Kennelijk heeft de ene per
soon voldoende van die wilskracht en de andere niet.
Heb jij er bewust voor gekozen om voldoende wilskracht
te hebben, en heeft die ander ervoor gekozen om on
voldoende wilskracht te hebben? Laatst sprak ik een ge
trouwde man die de eerste helft van zijn leven erg bezig
was geweest met seksualiteit. Het kostte hem echt moeite
om zijn vrouw trouw te blijven. Op een gegeven moment
werd geconstateerd dat zijn bloeddruk aan de hoge kant
was en kreeg hij medicijnen voorgeschreven. Na enkele
93
weken merkte hij dat zijn libido en potentie flink waren aantrekkelijke pad als vanzelf, en meent dat er een ik is

afgenomen. Hij dacht veel minder vaak aan seks en aan die bewust deze route uitstippelt. Het schijnt dat dit in

vreemdgaan. Zowel zijn gedachten als zijn wil waren ver zicht ook wordt bevestigd door recent neurofysiologisch

anderd door de medicijnen. onderzoek. Als je hersenactiviteit meet kun je zien dat ac
tie voorafgaat aan de bewustwording hiervan. We lopen
B:Hmm ... als het ware altijd achter de feiten aan. Gedachten komen
op, wij worden er ons dan van bewust en koesteren de

S: Ik zal het algemener stellen; kan een mens willen wat illusie dat we denken. Keuzes en wilsbesluiten gebeuren,

hij wil? Ik houd erg van spinazie, en jij niet. Kan ik be en wij denken dat we kiezen en willen. Steeds wordt er
sluiten om vanaf een bepaald moment anders te willen? achteraf een ik-gevoel geprojecteerd in zaken die zich ge
woon voortdoen.

B: Dat is weer zo'n voorbeeld dat erg bepaald is door je

lichamelijke aanleg. B: Maar mensen zijn toch verantwoordelijk voor wat ze
doen?

S: Kan ik willen bepaalde gedachten niet te hebben? Kan

ik besluiten zoveel wilskracht te hebben dat ik van die an S: Ik vind het opmerkelijk wat Jezus zegt als hij vanaf

dere vrouw afblijf? Kennelijk spelen andere zaken, zoals het kruis naar beneden kijkt: 'Vader, vergeef hen want

bijvoorbeeld hormoonspiegels, daarin ook een belangrij ze weten niet wat ze doen.' Dit inzicht, dat alle besluiten

ke rol. Die hebben we niet onder controle. Of kan ik wil en acties van mensen gewoon gebeuren, werkt heel ont

len om niet te willen stelen? Misschien spelen daar ook schuldigend. Als je de automatismen bij jezelf in werking

wel allerlei ongrijpbare en onbekende factoren een rol. ziet, dan onderken je dat het precies zo bij anderen werkt.
Die man die in het verkeer zijn middelvinger naar je op

B: Is dit niet heel makkelijk gezegd? Dus iedereen kan steekt doet niets meer of minder dan wat er gebeurt. In

maar doen en laten wat hij wil? Dan wordt het wel snel zijn systeem hebben activiteiten plaatsgevonden die re

een zooitje in deze wereld zou ik zeggen. sulteren in gedachten, gevoelens en de actie van de vinger
opsteken. Daarna verkeert hij in de illusie dat hij er zelf

S: Je kunt absoluut niet willen wat je wilt. Net zoals je voor gekozen heeft een obsceen gebaar te maken.

gedachten is het willen ook iets wat je overkomt. Er zit

daar helemaal geen aspect van persoonlijke keuze in.Het B: Moeten we dan alles maar goed vinden wat mensen

kiezen overkomt je gewoon. Je volgt het voor jou meest uitvreten? Rustig laten stelen, verkrachten en moorden?

94 95
S: Als iemand van vier hoog uit het raam stapt dan maakt
hij een flinke smak. De gevolgen corrigeren deze daad
hardhandig. Hetzelfde gebeurt er als een trekker van een
geweer wordt overgehaald. Er gaan sirenes loeien, man
netjes met petten op rennen achter je aan en je zit tien
jaar tegen tralies aan te kijken. In beide gevallen treedt
dus als vanzelf een interactie met de omgeving op die
invloed heeft op 'jouw' acties.
B: Ik vraag me af wat er gebeurt als iedereen er zo gemak
kelijk over denkt.
S: Het is een interessant spelletje om allerlei theorien en
gedachten hierover de revue te laten passeren, maar de
vraag is waar deze exercities roe leiden. Laten we het zo
dicht mogelijk bij onszelf houden. Als mensen geconfron
teerd worden met het feit dat dingen gewoon gebeuren
zoals ze gebeuren, ontstaat kennelijk dikwijls de gedachte
dat dit zal leiden rot totale anarchie en een uitbreken van
amoreel gedrag. Dit is niet meer dan een theorie. Kijk
maar gewoon wat er gebeurt.
B: Maar als ik de Bijbel erop nasla wordt er wel degelijk
gesproken over de eigen wil van mensen. Zelfs Jezus zegt
in zijn gebed: 'Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede.'
Dat laat toch duidelijk zien dat hij in opperste gehoor
zaamheid zijn knie buigt voor de wil van God!
S: Een prachtig voorbeeld! Maar je kunt er ook anders
naar kijken. Jij brengt het als een soort ultieme wens van
96
een persoon. Je kunt het ook zien als de vaststelling van
een feit. Het 'Uw wil geschiede' laat dan zien dat het al
gebeurt zoals God dat wil. Met God bedoel ik dan niet
een almachtige, afgescheiden Sinterklaasfiguur, maar het
absolute, her onbegrensde. Alles gebeurt zoals het plaats
vindt vanuit dit geheel. De gedachten die wij onszelf toe
eigenen worden als het ware gedacht vanuit God. Het
zelfde geldt voor wilsbesluiten en daden. Alles gebeurt
vanuit het geheel zoals het gebeurt.
B: Maar God haat het kwaad. Hoe zouden slechte ge
dachten en daden ooit uit hem voort kunnen komen?
Die komen uit de koker van het kwaad, dus uit de koker
van de duivel!
S: Dat is een kwestie waar de theologie al mee worstelt
vanaf het begin. Want in jouw termen gesteld moet je
dan de vraag stellen waar die duivel vandaan komt. Is
deze ook niet geschapen door God, dus in feite door God
gewild?
B: De duivel is een gevallen engel. Het is nooit Gods
bedoeling geweest dat deze engel zich van hem zou af
keren.
S: Maar dan loop je tegen de kwestie van Gods almacht
aan. God heeft kennelijk in zijn alwetendheid en in zijn
almacht toch besloten een wezen te scheppen dat zich
van hem kan afkeren. Hij moet geweten hebben wat dat
tot gevolgen zou hebben. Dus ook binnen deze orthodox
97
christelijke leer komt uiteindelijk het kwaad, te weten de
duivel, voort uit God!
B: Ja maar er staat ook duidelijk in de Bijbel dat God
licht is en dat er in hem totaal geen duisternis is.
S: Maar, dat is ook zo. Het is ons oordeel dat daden, die
vanuit ogenschijnlijke afgescheidenheld plaatsvinden, als
goed of kwaad bestempelt. Vanuit het totaal geredeneerd
bestaat dat onderscheid helemaal niet. Veelzeggend detail
is dat er in het boek Job een interessant een-tweetje tus
sen God en de duivel plaatsvindt met als inzet de ziel van
Job. Theologen zijn daar ook nooit echt uitgekomen. Ik
meen dat er ook in de Bijbel op wordt gewezen dat God
alles in zijn hand heeft. De haren op ons hoofd zijn ge
teld en er valt geen mus uit de boom zonder dat God het
wil. Dit laat zien hoe alles voortkomt en bepaald wordt
door het geheel. Ik kan gefascineerd raken door dieren te
observeren. Wat maakt het dat een vogel besluit naar de
ene boom te vliegen en niet naar de andere? Waarom staat
jouw hond op, rekt zich uit, verplaatst zich twee meter om
vervolgens verder te slapen? Wat drijft de dieren in hun
gedragingen? Ongetwijfeld spelen daarbij veel impulsen
een rol. Deze impulsen doen zich voor uit het geheel van
hun gestel en uit hun omgeving. Zo gaat het ook bij ons.
Vanuit het geheel overkomt ons alles. Inclusief gedachten,
gevoelens en gedragingen en inclusief onze zogenaamde
wilsbesluiten en keuzes. Het belangrijkste verschil met de
dieren is dat wij daar vervolgens een ik-gevoel aan ontle
nen en de illusie dat deze 'ik' macht bezit.
98
B: Maar waar komt deze illusie dan vandaan?
S: Ook dat is iets dat zich gewoon voordoet. Het is noch
goed, noch slecht. Klaarblijkelijk vond het geheel het no
dig dat er tweebenige types ontstonden met daarin de
illusie van afgescheidenheid. Het wonder is echter dat de
illusie soms doorzien wordt. Ik denk dat Jezus heeft ge
wezen op deze mogelijkheid en dat hij dat aanduidde als
het koninkrijk van God.
B: Maar als het klopt wat jij zegt, hoe kunnen we dan
die illusie van afgescheidenheld doorzien? Want als jouw
verhaal klopt zouden de meeste mensen in een soort van
droom leven waarbij ze denken afgescheiden te zijn en
allerlei dingen te moeten doen, terwijl ze als een soort
robots of marionetten geleefd worden.
S: Dat beeld van robots en marionetten suggereert ie
mand met allerlei plannen die aan de touwtjes zit te trek
ken. Dat is nog steeds heel dualistisch geredeneerd. Aan
de ene kant is er dan een onmachtig ikje, en aan de an
dere kant de poppenspeler. Dit onderscheid bestaat niet.
Jij bent zowel de marionet als de poppenspeler. Jij bent
zowel schepper als het geschapene. Jij bent het geheel.
En binnen dat geheel bestaat dat schijnbare onderscheid.
Realiseer je dat!
B: Maar hoe dan?
S: Daar gaan we morgen op door.
99
Johannes 14:27
Vrede laat Ik u, mijn vrede geef Ik u; niet gelijk de
wereld die geeft, geeflk hem u.
Johannes 17:21
...opdat zij allen n zijn, gelijk Gij, Vader, in Mij en
Ik in U, dat ook zij in Ons zijn; opdat de wereld gelove,
dat Gij Mij gezonden hebt. En de heerlijkheid, die Gij
Mij gegeven hebt, heb Ik hun gegeven, opdat zij n zijn,
gelijk Wij n zijn: Ik in hen en Gij in Mij, dat zij vol
maakt zijn tot n, opdat de wereld erkenne, dat Gij Mij
gezonden hebt, en dat Gij hen liefgehad hebt, gelijk Gij
Mij liefgehad hebt.
FUippenzen 4:7
En de vrede Gods, die alle verstand te boven gaat, zal
uw harten en uw gedachten behoeden in Christus Jezus.
100
Realisatie van eenheid
: We hebben het de laatste keer gehad over de funda
S mentele eenheid van alles. Die 'fundamentele eenheid
van alles' kan heel gemakkelijk een nieuw soort formule
worden. Ook hier geldt dat woorden tekort schieten om
de werkelijkheid te beschrijven. Zo'n woord als 'eenheid'
kan ook alleen maar bestaan bij de gratie van 'niet-een
heid'. Want waarom zou je spreken van eenheid als er
niet iets anders, niet-eenheid, zou bestaan? Heel gemak
kelijk vervangen we dualistische opvattingen over God
en schepping door net zulke dualistische opvattingen
over schijn en werkelijkheid. De juistheid of onjuistheid
zit hem ook niet in de gebruikte terminologie; deze kan
zowel een christelijke als een oosterse oorsprong hebben.
Het gevaar zit hem hierin dat we geloven dat we met con
cepten de werkelijkheid kunnen weergeven. Of, preciezer
uitgedrukt, dat het ene concept waar zou zijn, en het an
dere onwaar. We hebben deze neiging teruggevoerd naar
101
de zondeval waar mensen begonnen te denken in termen
van goed en kwaad. Hiermee ontstond de illusie van af
gescheidenheid en ook de illusie van leven en dood.
B: Ik kan me niet herinneren dat we het over dat laatste
gehad hebben.
S: We hebben het eerder gehad over zoiets als eeuwig le
ven en de onmogelijkheid om je daar een voorstelling
van te maken.
B: Dat is zo. Maar de dood lijkt mij een onloochenbare
realiteit. Je kunt met veel verhalen komen, maar de dood
een illusie noemen gaat me te ver.
S: Als je redeneert vanuit de begrensdheid van dit li
chaam is er inderdaad sprake van een verschijnen en een
verdwijnen. Dat noemen we dan leven en dood. Maar le
ven en dood treden op in datgene wat zelf niet gebonden
is aan tijd en ruimte; in het absolute, in bewustzijn, in
God, zoals je wilt. Ze verschijnen in het tijdloze mysterie,
in het onnoembare niets dat je ten diepste bent.
B: Volgens mij is het omgekeerd. Je hebt een besef van
bewustzijn zolang je leeft. Voor je geboren wordt en nadat
je sterft is er geen bewustzijn. Alleen als God je na je dood
weer opwekt kan er weer sprake zijn van bewustzijn.
S: Tijdens je fysieke bestaan is er telkens het bewustzijn
van iets. Er is het bewustzijn van allerlei sensaties. Die
102
sensaties kunnen we lichamelijk noemen, maar ik be
doel ook gedachten en gevoelens. In feite is er slechts
sprake van bewustzijn als er iets is om bewust van te zijn.
Als dat niet het geval is kun je misschien beter spreken
over Zijn.
B: Dit snap ik even niet.
S: Het is net zoiets als een lichtstraal die door het heelal
schiet. Deze is niet zichtbaar zolang hij niet ergens door
weerkaatst wordt. Pas als er een weerstand is, een object,
kan de lichtstraal manifest worden door de weerkaatsing
door het object. Toch is de lichtstraal voor zijn bestaan
niet afhankelijk van het object. Het Zijn bestaat onaf
hankelijk van de objecten die erin verschijnen. En met
objecten bedoel ik dan al onze sensaties. Tussen onze
gedachten door en in onze droomloze slaap is het Zijn
onveranderlijk en tijdloos. Het heeft geen begin en geen
einde want dit zijn juist termen die bestaan in ons den
ken. Deze tijdloze aanwezigheid, dit Zijn, laat zich niet
beschrijven. Het is de bron van ons bestaan, de bron
van al het manifeste. In bijbelse termen is het de schep
per van alles, de God van de eeuwen, de onnoembare,
degene waarvan geen beeld te maken valt, dat wat niet
gescheiden is van al wat we kennen, het mysterie dat jij
zelf bent.
B: Met dit soort gesprekken merk ik toch steeds dat ik je
kwijt raak. Het is aan de ene kant zo anders dan wat ik
altijd geloofd heb en waar ik mee bekend ben. Aan de an-
103
dere kant voel ik op de een of andere manier wel aan dat
het klopt en vallen dingen op hun plaats. Ik kan echter
moeilijk geloven dat ikzelf dat mysterie ben waar jij op
doelt. Daar heb je me nog niet van overtuigd.
S: Daar ben ik dan oprecht blij mee. Want als ik jou zou
moeten overtuigen dan zou dat betekenen dat ik je zover
zou moeten krijgen dat je iets anders zou gaan geloven dan
je nu gelooft. God beware me! In de Bijbel wordt gezegd
dat je geen nieuwe wijn in oude zakken kunt bewaren.
B: Je wordt bedankt!
S: Nee, zonder dollen. Ik ben geloof ik ouder dan jij.
Maar waar ik op wijs laat zich hopelijk niet vertalen in
een nieuw geloof of in een nieuwe opvatting. Ik meen
ook dat het vertrouwd aanvoelen, zoals jij het omschrijft,
een soort weerslag is van de waarheid die je nooit hele
maal vergeten bent. Met vergeten bedoel ik dan niet het
vergeten van een mentaal beeld of zo. Nee, het is een her
inneren, een her-kennen van wat nooit verdwenen was,
een realiseren van het mysterie dat je ten diepste bent.
Merk je dat dit ook, en misschien wel vooral, optreedt
in de momenten dat we niet spreken en we, als het ware,
even stilvallen?
B: Ja, die stilte heeft wel iets.
S: In de Bijbel staar dar God dr is, waar twee of meer in
zijn naam bijeen zijn. Nu is God er nooit niet, maar waar
104
deze bijbeltekst naar verwijst is het mysterieuze besef van
Zijn dat merkbaar is tijdens dit soort bijeenkomsten. In
oosterse termen worden dit soort bijeenkomsten ook wel
'satsang' genoemd wat wveel schijnt te betekenen als sa
menzijn in waarheid. In de Bijbel wordt wel gesproken
van 'vrede die alle verstand te boven gaat'. Je hoeft het
niet te begrijpen. Het is in feite nooit weggeweest.
B: Ik voel aan dat her iets met die stilte re maken heeft.
Maar toch komen er constant gedachten en tegenwerpin
gen bij me omhoog. Soms ervaar ik ook duidelijk weer
stand tegen wat je zegt.
S: Dat gebeurt gewoon en is prima. De uitnodiging die
hier gedaan wordt is om te zien waar die gedachten en
tegenwerpingen in verschijnen. Die bezwaren mag je ook
uitspreken, dan kunnen we ze samen onderzoeken.
B: Het is onrustig in mijn hoofd. Hoe kom ik bij die
stilte?
S: Die stilte is er altijd, zoals God er ook altijd is.
B: Maar ik ervaar die niet altijd. Die vrede waar jij het
net over had, die ken ik wel. Die treedt soms ook op als
ik aan het bidden ben.
S: Tijdens het bidden?
B: Nu je het zegt; het gebeurt als ik zelf even stilval.
105
S: Hoe doe je dat, dat stilvallen?
B: Dat gebeurt gewoon. De vrede die ik dan ervaar
komt volgens mij van God. Ik ervaar dan als het ware
zijn genade.
S: Dat is christelijk woordgebruik dat inderdaad het
zelfde omschrijft als waar wij het steeds over hebben. Je
ziet dat we toch meer gemeen hebben dan je aanvanke
lijk dacht!
B: Dus jij gelooft ook dat bidden een manier is om dicht
bij God te komen?
S: Zolang je gelooft dat jij als afgescheiden wezentje het
woord richt tot een superwezen is er sprake van afstand
en verwachting. Je wilt kennelijk iets van dat wezen. Wat
ik probeer duidelijk te maken is dat er geen afgeschei
den wezens bestaan. Soms wordt dat gerealiseerd en die
realisatie kan gepaard gaan met een gevoel dat zich laat
omschrijven als vrede. Dat hoeft overigens niet zo te zijn.
Het kan ook een soort bijproduct zijn, maar in feite is
zo'n gevoel een tijdelijk fenomeen; het verschijnt en ver
dwijnt. Heel gemakkelijk word je verleid om dit soort
gevoelens na te jagen. In kringen die meer gent zijn op
het oosterse gedachtegoed noemt men dit 'het streven
naar verlich ring'.
B: Maar het lijkt mij prima om te streven naar een ont
moeting met God.
106
S: Het is aardig dat je in dit verband het woord 'ont
moeten' gebruikt. Dat betekent dus dat er niets moet.
Als je streeft naar die vrede of naar verlichting dan moet
er in jouw ogen wel iets gebeuren. Zoals je je nu voelt
is kennelijk niet goed genoeg. Je meent dat er een ikje
bestaat dat niet heeft of ervaart wat het zou willen. Dit
ikje wil een soort eenheidservaring. Deze wens kan alleen
geboren worden vanuit onwetendheid. Er bestaat geen
afgescheiden ikje, dus hoe zou deze ergens naartoe op
weg kunnen gaan?
B: Ik moet dus het streven naar die vrede, of verlichting
zoals jij dat noemt, achterwege laten?
S: Dan ga je heel druk proberen om dat niet te proberen,
en dat is natuurlijk ook weer proberen.
B: Tjonge, dit wordt wel erg ingewikkeld. Is er dan ber
haupt iets wat ik kan doen?
S: We kunnen weer eens kijken wat de Bijbel hierover
zegt. Als je het hebt over het doen van dingen om God
re ontmoeten, dan is de Bijbel daar volgens mij heel dui
delijk over.
B: Dat is waar. Dar is de weg van het oude testament,
maar in feite is niemand goed genoeg om op grond van
rechtvaardige daden rot God re komen.
107
S: Precies. Zoals jij het zegt klinkt de klassiek christelijke
en moralistische toon nogal door, maar in de kern komt
het er op neer dat de inspanning, die ik meen te moeten
doen, mij niet dichter tot God zal brengen. Sterker nog,
die inspanning vergroot de afstand omdat het slechts de
illusie versterkt dat ik afgescheiden ben van God.
B: Uit het nieuwe testament blijkt duidelijk dat mensen
alleen door geloof behouden worden. Hoe zit dat dan?
S: Met geloof wordt niet bedoeld het geloof in n of
ander dogma of leerstelling. Ergens staat dat wie tot God
wil komen moet geloven dat deze bestaat, en een beloner
is voor hen die hem ernstig zoeken. Dat zoeken slaat dan
mijns inziens niet op een activiteit, maar op een serieuze
gerichtheid. Het is een verwachtingsvol uitzien vanuit
een venrouwen in het geheel. Het is niet het verwach
ten dat zich afspeelt in de tijd. Dus niet het wachten
op het opengaan van de hemel en het horen van enge
lenkoren. Nee, het is een moeiteloos openstaan voor de
volheid en heelheid van het leven. Zonder inspanning.
Het woord dat me hier te binnen schiet is 'genade'. Het
heeft niets met eigen inspanning te maken, maar met
de onvoorwaardelijke liefde van God. Onvoorwaarde
lijk, dus er zijn geen voorwaarden aan verbonden! We
hoeven ons niet op een bepaalde manier te gedragen. De
voorwaarde is ook niet dat we een bepaalde leerstelling
over plaatsvervangend lijden maar voor zoete koek slik
ken. Iedereen is hier welkom, dus ook de zogenaamde
'zondaren'.
108
B: Maar dan is het iets dat iedereen zomaar kan over
komen.
S: Ja, dat is zo. Het is pure genade die nooit is weggeweest
en voor iedereen beschikbaar is. Het is het ware thuis
komen, met als humoristische kanttekening dat je nooit
bent weggeweest. Waar zou je naar toe moeten als alles
n is? Iedere beweging is in feite een schijnbeweging.
B: Maar er zijn zat mensen die niet op zoek zijn en er
gewoon rustig op los leven. Zij zijn helemaal niet op zoek
naar God of naar het absolute Zijn, om het maar eens in
jouw woorden te zeggen.
S: Zij zullen hun drijfveren en motieven inderdaad niet
omschrijven als een zoeken naar God._ Toch denk ik dat
wat zij zoeken in rijkdom, in macht, in sensaties en in
relaties, in wezen neerkomt op een terugverlangen naar
dezelfde eenheid. Maar dan blijkt dat het grote oerver
langen naar God, terug naar het paradijs zoals je wilt,
zich niet laat bevredigen door het najagen van kleinere
aardse verlangens. Mensen hebben nooit genoeg. Wie
geld heeft wil meer geld. In de Bijbel staat een mooi ver
haal van een boer die steeds grotere schuren bouwt om
zijn oogsten in te bewaren. God noemt hem een dwaas;
hij weet niet dat hij de volgende dag zal sterven. Je kunt
president zijn van een groot land en tegelijkertijd ge
kweld worden door een enorme leegte. Omgekeerd kun
je een eenvoudig mens zijn met weinig bezit en vervuld
zijn van de liefde van God.
109
B: Misschien is dat wel de reden dat in de Bijbel wordt
opgeroepen om vrijgevig te zijn ...
S: Als vrijgevigheid een doelgerichte actie is om Gods
vrede te ervaren dan versterkt het slechts de afstand tot
God. Het is eerder omgekeerd. Als het besef van eenheid
doorleefd wordt, dan kan de behoefte aan zelfverrijking
doorzien worden. Vrijgevigheid kan daar een natuurlijk
gevolg van zijn. Nadrukkelijk zeg ik hierbij 'kan er een
gevolg van zijn'. God is niet aan voorwaarden gebonden.
B: In mijn kerk wordt wel aangedrongen op het geven
van tienden want dit wordt aanbevolen in de Bijbel.
S: Daarvoor geldt hetzelfde. Als je meent dat je door het
geven van tienden dichter bij God komt, dan vergis je je.
Het is mogelijk dat iemand vol is van God en niets geeft.
Kijk eens hoe Jezus genoot van de dure mirreolie die een
vrouw over zijn hoofd uitgoot. Omstanders vonden het
een verspilling. Ze zeiden dat ze de olie hadden kunnen
verkopen en de opbrengst aan de armen hadden kunnen
geven. Jezus vond het echter prima. Aan de andere kant
kan iemand alles geven aan goede doelen, maar als daar
mee verwacht wordt aanspraak te kunnen maken op een
geestelijke beloning, dan is de denkbeeldige kloof met
God groot.
110
Lucas 9:24
Want ieder, die zijn leven zal willen behouden, die zal
het verliezen; maar ieder, die zijn leven verloren heeft om
Mijnentwil, die zal het behouden.
Lucas 23:39
En der gehangen misdadigers lasterde Hem: Zijt
Gij niet de Christus? Red Uzelf en ons! Maar de andere
antwoordde en zeide, hem bestraffende: Vreest zelfs gij
God niet, nu gij hetzelfde vonnis ontvangen hebt? En
wij terecht, want wij ontvangen vergelding, naar wat wij
gedaan hebben, maar deze heeft niets onbehoorlijks ge
daan. En hij zeide: Jezus, gedenk mijner, wanneer Gij in
uw Koninkrijk komt. En Hij zeide tot hem: Voorwaar,
Ik zeg u, heden zult gij met Mij in het paradijs zijn.
Johannes 12:25
Wie zijn leven liefheeft, maakt dat het verloren gaat,
maar wie zijn leven haat in deze wereld, zal het bewaren
ten eeuwigen leven.
111
 Liefde en lijden

: Je hebt er een nachtje over kunnen slapen. Is er iets

S dat je ter sprake wilt brengen?

B: Ja, hoe zit het met de liefde? Vannacht schoot dat me

te binnen. Het liefhebben van God en je naasten is zoals
Jezus het oude testament samenvat.

S: Heb jij je naasten lief?

B: Dat probeer ik wel zo goed mogelijk te doen.

S: Je probeert lief te hebben?

B:Ja.

S: Lukt dat een beetje?

113
B: Soms wel en soms wat minder.
S: En als het niet lukt?
B: Ik probeer in ieder geval beleefd te blijven. Het helpt
me altijd om aan de afkorting WWJD te denken.
S: H?
B: Dat staat voor: 'What would Jesus do?' Ik probeer dan
op dezelfde manier te reageren.
S: Dus je ziet Jezus dan als je grote voorbeeld, en probeert
hem dan vervolgens na te bootsen?
B: Zoiets ja, Daar is toch niets mis mee?
S: Wat is het verschil met proberen te leven volgens de
tien geboden uit het oude testament? In beide gevallen
probeer je dat te doen wat je als voorbeeld wordt voor
gehouden.
B: Ik vind het wel een aardige richtlijn.
S: Er is niks mis mee, maar ik vraag me af of dit bedoeld
wordt als in de Bijbel wordt gesproken van 'leven vanuit
de Heilige Geest'. Wat versta je onder het vergeven van
iemands zonden?
114
B: Dat je probeert om het iemand niet meer kwalijk te
nemen dat hij of zij je vervelend behandeld heeft.
S: En lukt dat?
B: Niet altijd.
S: Er wordt ook gesteld dat wanneer je iemands zonden
vergeeft ook jouw zonden vergeven zullen worden. Hoe
zie je dat?
B: Daar zit iets rechtvaardigs in. Wij doen tenslotte ook
wel eens iets verkeerd.
S: Kiest die ander ervoor om jou kwaad te doen?
B: Volgens jou viel er niet veel te kiezen. Die ander doet
zoals hij geprogrammeerd is om te doen en heeft de il
lusie dat hij kiest.
S: H, je hebt goed opgelet!
B: Ja, ik onthoud ook wel eens wat.
S: Maar je hebt gelijk. Als je daadwerkelijk ziet dat je zelf
reageert zoals je klaarblijkelijk reageert, zonder vrije wil
en zonder fundamentele keuzevrijheid, dan kan het niet
anders dan dat je dat ook ziet bij die zogenaamde ander.
Zowel bij jou als bij die ander gebeuren de dingen zoals
ze gebeuren. Dit inzicht, niet theoretisch, maar door-
115
leefd, leidt tot ware liefde. Liefde voor jezelf en liefde
voor de ander. En dit leidt weer tot ware vergeving. Ver
geving van jezelf en vergeving van die ander. Hier komen
liefde voor jezelf, voor God en voor die ander bij elkaar.
Geen opgelegde liefde in de zin van een krampachtig na
bootsen van een voorbeeld, of een plichtsgetrouw volgen
van geboden zoals het geven van tienden. Nee, een on
begrensd leven dat vanuit de mysterieuze diepte van je
wezen wordt aangestuurd. In het oude testament wordt
al gezegd dat God zijn wet in de harten van mensen zal
schrijven. Deze liefde borrelt op vanuit zijn wezen en dus
ook uit jouw wezen, want die zijn hetzelfde.
B: Maar als ik er niet voor kan kiezen om iemand lief te
hebben of om iemand te vergeven, wat kan ik dan doen?
S: Zie gewoon hoe die neiging om iets te doen verschijnt.
Deze neiging heeft helemaal niets met goed of verkeerd
te maken. Wat doe je als je dorst hebt?
B: Dan ga ik wat drinken.
S: Precies, daar hoef je niet lang over te filosoferen. Op
precies dezelfde manier kan de neiging ontstaan geld te
geven aan iemand die het harder nodig heeft dan jij. Dan
geef je gewoon. Maar het krijgt een andere lading als je er
een geloofssysteem aan vastknoopt waarin je meent dat je
dit moet doen om de goedkeuring van God te verdienen
en een beloning te ontvangen. De Bijbel geeft aan dat
je dan opnieuw een juk op je neemt. Je maakt dan van
116
jezelf een slaaf. Als je genoeg geeft naar je eigen idee dan
ontstaat er een trots gevoel, maar als je te weinig geeft,
voel je je schuldig.
B: Maar het lijkt op deze manier allemaal zo doelloos.
Wat denk jij dan over waar dit allemaal toe leidt? Wat is
de zin van dit bestaan?
S: 'Doel' en 'zingeving' komen voort uit het denken. Ze
horen thuis in de wereld van de praktische uitdagingen
waar we ons voor gesteld zien. Hoe kom ik om 11.00 uur
in Arnhem? Welke trein moet ik nemen en welke bus? Hoe
krijg ik op tijd een lekkere maaltijd op tafel? Ons denken
kan daar prima mee omgaan. Als het instrument van het
denken wordt losgelaten op ons eigen wezen ontstaan er
geloven en theorien. We willen dan als het ware met een
auto het luchtruim betreden, en zo werkt het niet.
B: Maar kun jij dan een zinvol leven leiden zonder ergens
in te geloven en zonder hoop op, bijvoorbeeld, een leven
na de dood?
S: Het woord 'zinvol' impliceert dat ik een beeld heb van
wat ik met dit leven wil bereiken. Een doel, en dat heb ik
niet. Er is meer sprake van het vieren van het leven; van
moment tot moment.
B: Dat klinkt alsof het leven voor jou n groot feest is.
Zolang alles meezit denken veel mensen op deze manier
over het leven, maar dat feest kan wreed verstoord worden
117
als je bijvoorbeeld geconfronteerd wordt met een ernstige
ziekte. Dan piep je wel anders. Of wou je beweren dat in
jouw leven alles rozengeur en maneschijn is?
S: Nee, niet bepaald. leder mens wordt ook geconfron
teerd met een dosis ellende tijdens dit aardse bestaan. Ik
helaas ook.
B: Ik ervaar altijd veel steun aan mijn geloof, juist in
tijden dat het tegenzit. Soms denk ik wel eens dat God
het lijden toestaat om mensen dichter bij hem te bren
gen. Als alles meezit, hebben de mensen vaak weinig
behoefte om naar hem op zoek te gaan. Ik schaam me
er wel eens voor dat ik vooral tijd neem voor gebed als
het me tegen zit.
S: Veel christenen bidden vooral in tijden van nood.
Zonder hun pijn te willen bagatelliseren vrees ik dat God
toch dikwijls als een soort wonderdokter wordt gezien.
Er wordt aan God gevraagd of hij een wonder wil ver
richten en de zieke wil genezen.
B: En soms gebeurt dat ook.
S: En heel vaak ook niet en dat kan gelovigen in een las
tige situatie brengen. Waarom wilde God niet genezen?
Was mijn vertrouwen in hem niet groot genoeg?
B: In de Bijbel staan spectaculaire voorbeelden van gene
zingen die Jezus verrichtte.
118
S: Ik vraag me altijd af of deze genezingen letterlijk geno
men moeten worden of figuurlijk. Blinden die weer gaan
zien en doven die weer gaan horen. Misschien wordt
bedoeld dat geestelijk blinde mensen weer gaan zien en
geestelijk dove mensen weer gaan horen. Maar ik was er
natuurlijk niet bij. Het enige wat ik weet is dat ik veel
frustratie heb gezien bij mensen die vol geloof gebeden
hebben voor terminaal zieke patinten. Die werden he
laas niet beter. De meeste successen worden echter ge
boekt bij meer psychosomatische klachten. Voorbeelden
van genezing van uitgezaaide kanker, verlammingen en
geestelijke afwijkingen zijn mij niet bekend.
B: Jezus liet zien hoe het zal zijn als hij wederkomt. Dan
zal aan al het lijden een einde komen.
S: Misschien kun je dat ook op een andere manier inter
preteren.
B: Hoe dan?
S: Als christenen spreken over de wederkomst van Jezus,
dan denken ze aan een fysieke terugkomst van Jezus in
de toekomst.
B: Zie jij het anders dan?
S: Ik denk dat met termen als 'wedergeboorte' of'de we
derkomst van Christus' eigenlijk zelfrealisatie wordt be
doeld. Daarmee bedoel ik het doorzien van de illusie van
119
afgescheidenheid zoals we besproken hebben. Er wordt
in de Bijbel ook gesproken over het einde der tijden.
Dat is synoniem aan het gewaar zijn van die tijdloze,
mysterieuze stilte waar de hele schepping in verschijnt,
inclusief onze gedachten en gevoelens. Jezus geeft aan
dat we niet van hot naar her hoeven te rennen om op
zoek te gaan naar dat koninkrijk. Het is namelijk niet
van ons verwijderd, maar het is de kern van wat we ten
diepste zijn. Het einde der tijden is niet iets wat over een
tijdje gaat gebeuren. Het is de realiteit van dit moment;
hier en nu.
B: Over dat tijdloze en mysterieuze aspect hebben we
het eerder gehad. Maar ik zie niet in hoe kennis hierover
een einde zou kunnen maken aan het lijden. Volgens mij
heeft ieder mens, zolang hij leeft, met lijden te maken.
S: In zekere zin is dat zo. Maar heb je wel eens nagedacht
over de vreemde woorden van Jezus wanneer hij zegt dat
je bereid moet zijn om je leven te verliezen als je hem wilt
volgen?
B: Dat betekent gewoon dat je zijn wil moet uitvoeren.
S: Jezus drukt zich veel sterker uit dan dat. Hij zegt niet
dat je een beetje gehoorzaam moet zijn; je moet bereid
zijn je leven te verliezen. Ik meen dat hij bedoelt dat je
bereid moet zijn te onderkennen dat je geen afgeschei
den persoon bent. Je bent niet een entiteit met leven in
jezelf. De ogenschijnlijk afgescheiden lichaam-denken-
120
voelen eenheid zal sterven. Maar dat wat je ten diepste
bent is nooit geboren en zal nooit sterven. Je bent het
eeuwige leven. Als je je niet langer identificeert met je
kleine persoontje of, met andere woorden, als je bereid
bent te sterven, dan is daar de realisatie van de verbon
denheid met God of Christus. Dan is daar het besef van
eeuwigheid, van liefde, eenheid en geborgenheid. Deze
realisatie wordt volgens mij aangeduid als wedergeboor
te. Jezus geeft aan dat we in onszelf geen leven hebben.
We dolen rond als verdwaalde schapen. Het doorzien
van onze illusie betekent thuiskomen bij onszelf, ofwel
thuiskomen bij hem. We kunnen op een directe manier
leven vanuit ons Zelf. We geven God dan de plaats op
de troon die hem toekomt. Dit absolUte, dit Zijn, deze
Christus is wie we zijn en de ware leidsman van ons le
ven, de ware goede herder.
B: Stel dat je dit op een bepaald moment ziet, dan nog
gaat het lijden gewoon door. Ieder mens lijdt tot aan zijn
of haar fysieke dood.
S: Nee, dat is niet waar.
B: Ach, kom nou. Wou je zeggen dat je als je die illusie
van afgescheidenheid doorziet nooit meer ziek wordt,
pijn lijdt of verdriet kent?
S: Je blijft fijne momenten en pijnlijke ervaringen door
maken, net zoals ieder ander. Maar er is geen lijden
meer.
121
B: Dar snap ik niet.
S: Lijden veronderstelt een geloof in een afgescheiden
persoon die lijdt. Er bestaat geen afgescheiden persoon.
Er bestaan zeer pijnlijke prikkels en erg verdrietige ge
voelens die verschijnen in bewustzijn. Maar er is geen
aparte entiteit die deze negatieve prikkels als het ware
verzamelt, en waar ze zogezegd aan blijven kleven. Er is
het opkomen, uitbloeien en uitdoven van een veelvoud
aan sensaties.
B: Bullshit. Sorry dat ik het zo grof zeg. Dit klinkt als een
ontkenning van de pijn en het verdriet die alle mensen
treft; het klinkt als een abstract zwamverhaal.
S: Nee, integendeel. Vechten tegen pijn kan gezien wor
den als ontkenning van die pijn. Deze mag er eigenlijk
niet zijn en moet verdrongen worden. Begrijp me niet
verkeerd. Als ik hoofdpijn of kiespijn heb, kijk ik wat
ik eraan kan doen. Als het nodig is, slik ik een pijnstil
ler of ga ik naar de tandarts. Dit is geen ontkenning of
verheerlijking van pijn. Maar als de mogelijkheden om
in te grijpen zijn uitgeput, rest er niets anders dan de
pijn de ruimte te geven die deze vraagt. Lijden ontstaat
als er een persoon is die er een verhaal van maakt. Dan
ontstaat er een persoon die klaagt en boos is omdat hij
deze pijn volgens hem niet heeft verdient. Een persoon
die aan anderen medelijden vraagt. Een persoon die zich
afvraagt hoe lang het nog zal duren, hoe het leven met
deze pijn eruit zal zien, en boos is omdat hij een aantal
122
dingen niet meer kan doen. Het persoonlijke, onnodige
verhaal rondom de pijn noem ik 'lijden'. Dit lijden is niet
nodig. De pijn is niet te ontlopen. Gelukkig duurt deze
meestal niet oneindig lang. Gemiddeld krijgt iedereen in
dit leven een portie ellende en een portie plezier voorge
schoteld. Je kunt er donder op zeggen dat na een periode
van voorspoed er een tegenslag komt. Net als je denkt
alles op orde te hebben en denkt lekker van je pensioen te
gaan genieten krijg je je eerste hartaanval. Of als je op de
zonovergoten vakantiebestemming op die mooie ochtend
uit je bungalow stapt maak je een verkeerde beweging en
verrek je je rug. Voorbeelden in overvloed. Omgekeerd
heb ik mensen met chronische pijn gezien die ondanks
de pijn een geluk uitstraalden dat niet van deze aarde leek
te zijn. In feite is dat een cht wonder.
B: Maar sommige mensen hebben trauma's opgelopen en
zijn geestelijk voor het leven getekend.
S: Ook in dat soort situaties zie je dat er verschillende
reacties mogelijk zijn. Ooit kwam er een vrouw naar deze
bijeenkomsten die als kind seksueel misbruikt was door
een naast familielid. Als er nieuwe mensen aanwezig wa
ren kwam aan het einde van de bijeenkomst haar verhaal
meestal tevoorschijn. Met trillende stem en gewoonlijk
ook een traantje vertelde ze hoe dit misbruik haar leven
grondig had verpest. Ze kreeg hierdoor veel aandacht.
B: Het schijnt goed te zijn om dit soort ervaringen dik
wijls te delen.
123
S: Deze vrouw droeg het gebeuren als een oude jas om
zich heen. Het was onderdeel geworden van haar denk
beeldige identiteit. Onbewust meende ze dat het haar
veel opleverde. Vooral liefde en begrip van anderen. Ze
was zich gaan identificeren met dit deel van haar verleden
en klampte zich vast aan deze nare herinneringen.
B: Dit is natuurlijk wel een heel dramatisch voorbeeld,
maar we worden toch allemaal bepaald door ons verle
den?
S: Zeker, onze ervaringen worden opgeslagen in ons sy
steem en bepalen mede hoe dit systeem op dit moment
reageert. Maar die reactie vindt altijd plaats op dit mo
ment. Er kan tegen gevochten worden of het kan verheer
lijkt worden. Er is dan weer sprake van het beoordelen
van het verleden in termen van goed en kwaad, waardoor
de illusie ontstaat dat dit verleden een rele entiteit is.
Hierdoor wordt van dit verleden een soort demon ge
maakt die je blijft beheersen.
B: Maar het beoordelen van kindermisbruik als een ver
schrikkelijk kwaad lijkt me de enige juiste reactie!
S: Net als de pijn waar we het net over hadden, zullen
we proberen seksueel misbruik van nderen te voorko
men. Volwassenen die dit soort dingen doen zullen, als ze
daarop betrapt worden, in de gevangenis belanden. Maar
het wordt anders als we deze daders moreel bestempelen
als 'daders', en de mensen die het ondergaan hebben blij-
124
ven etiketteren als 'slachtoffers'. De ware aard van deze
mensen is hetzelfde onbegrensde bewustzijn waar alles en
iedereen van gemaakt is. In de grond van de zaak zijn zij
en wij n.
B: Hier vind ik dat die theorie van de eenheid te ver
doorslaat. Mensen zijn verantwoordelijk voor hun daden
en een kinderverkrachter is een kinderverkrachter. Zo'n
beest zou ik niet vroom omschrijven als 'onbeperkt be
wustzijn' of zo.
S: Voor de gelegenheid wil ik je graag wijzen op de afkor
ting die je laatst noemde.
B: Wat bedoel je?
S: WWJD: What would Jesus do? Toen hij aan het kruis
hing, was hij in het gezelschap van twee andere heren.
Moordenaars, als ik me niet vergis. Maar Jezus oordeelde
niet en plakte niet een stevig etiket op hun voorhoofd.
Hij zag de mannen aan in de kern van hun wezen. Je ziet
telkens terugkomen in het evangelie dat Jezus mensen
niet ziet door de ogen van hun verleden. Hij kent dit
verleden wel, maar ziet toch de mens er achter, ongeacht
zijn verleden. Kijk naar de gelijkenis van de overspelige
vrouw, of van de Sarnariraanse vrouw die hij ontmoette
bij de bron.
B: Het is leuk dat je citeert uit de Bijbel, maar dan moet
je het wel volledig doen. Er hingen twee misdadigers
125
naast Jezus, maar alleen degene die berouw toonde werd
vergeven. Alleen hij toonde respect voor Jezus en aan
vaardde hem zo als zijn verlosser, waardoor zijn zonden
konden worden vergeven.
S: Dat is weer helemaal in juridische termen gedacht en
gesproken waarbij Jezus, of God, wordt afgeschilderd als
een rechter die een gevoel van berouw wil zien en straffen
wil uitdelen.
B: Dat blijkt toch ook duidelijk uit deze gebeurtenis?
S: Wat er gebeurt is dat de ene misdadiger inderdaad
zoiets doet als zijn zonden belijden. Maar dan in de zin
van zijn verhaal bij de Christus brengen. Anders gezegd:
hij ziet zijn door het verleden gekleurde reacties, gedach
ten en gevoelens in het licht van het Zijn, hier en op
dit moment. Hierdoor gaat hij het koninkrijk van God
binnen. Dat betekent dat hij zich niet langer identifi
ceert met zijn lichaam-geest systeem. Hij ziet zijn ware
natuur in Christus, zogezegd. Hetzelfde is gebeurd met
de vrouw die als kind misbruikt was, waar ik je van ver
telde. Op een gegeven moment kon zij haar reacties zien
zonder deze te beoordelen. Dat was pijnlijk omdat er
een opbloeien, maar ook een uitbloeien plaats vond van
emoties, maar op een andere manier dan daarvoor. Ze
gebruikte de emoties niet om haar identiteit aan vast te
knopen of om iets gedaan te krijgen van anderen; ze zag
het onder ogen. Ik denk dat met het 'belijden van je
zonden', zoals dat in de Bijbel wordt genoemd dit pro-
126
ces wordt aangeduid. En wat staat er daarna? Als je je
zonden belijdt is God getrouw en rechtvaardig om deze
zonden te vergeven. Eerder wees ik erop dat met 'zonde'
het 'missen van het doel' wordt bedoeld. Het doel van al
die emoties, maar ook van alle gedachten en concepten,
is om je terug te voeren naar huis, of naar de vader zoals
je wilt. Ze wijzen allemaal naar de bron van je bestaan,
naar dat wat je werkelijk bent. In het keuzeloze gewaar
zijn van wat je ten diepste bent, zijn het de wegwijzers
naar het koninkrijk waar je in feite nooit echt uit ver
trokken bent.
B: Dit gaat wel heel ver. ..
S: 'Deze boodschap is wel heel hard', zeiden zijn volge
lingen. En velen verlieten hem. 'Moeten jullie niet weg
gaan?', vroeg Jezus aan zijn naaste discipelen. 'Heer waar
zouden we naar toe moeten? Er is ons maar n naam
gegeven.'
B: Bingo!
S: Christus, of God, staat in de Bijbel model voor de god
delijke eenheid die er was al vr de schepping, en die
ons nooit verlaten heeft. Zij zijn synoniem aan onvoor
waardelijke liefde. Heb je wel eens goed gekeken naar dat
woord 'onvoorwaardelijk'? Aan 'onvoorwaardelijk' zijn
geen voorwaarden verbonden. We hoeven niet eerst dit,
of dat te doen of te geloven. Iedereen en alles is welkom.
Dit is pas echt goed nieuws. Dit is pas echt een evangelie.
127
Het koninkrijk van God is hier, right now, vlak onder
onze neus. We kijken er zo gemakkelijk overheen omdat
het in feite overal is. Dit is geen begrensde theorie die we
andere mensen moeten opdringen. Evangeliseren is bij
eenzijn in deze liefde en in deze waarheid. Het is voor, en
vn alle volken. Niet alleen de christenen weten hiervan,
want dit licht schijnt door in de kern van alle geloven en
godsdiensten.
B: Nou, nou! Je lijkt helemaal lyrisch te worden, maar
volgens mij zijn er toch wel duidelijk verschillen tussen
de verschillende godsdiensten.
S: Een boeiend onderwerp, maar we dwalen af We had
den het over het einde van het lijden indien gerealiseerd
wordt dat er geen sprake is van afgescheidenheid. Dat jij
ten diepste de waarnemer bent van de rol die je speelt in
dit drama dat we 'ons leven' noemen, inclusief ons zoge
naamde 'lijden'. En begrijp me niet verkeerd; pijn, ver
driet en ongemak zullen op ons pad blijven komen, maar
we hoeven er geen verhaal van te maken en dit verhaal op
onze schouders mee te blijven zeulen. Breng al je zorgen,
pijn en verdriet bij de Christus die je ten diepste bent, en
hij zal er wel raad mee weten.
B: Bedoel je dan toch een soort van gebed om genezing?
S: Genezing in de zin van het einde van het onnodige
lijden. Niet noodzakelijk genezing in de zin van het ver
dwijnen van pijn of van de ziekte zelf.
128
B: Maar de genezingen die Jezus verrichtte in de Bijbel
zijn toch ook lichamelijke genezingen? Hij heeft zelfs
doden opgewekt. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan La
zarus.
S: Mensen die meer weten dan ik van inwijdingsritue
len wijzen op het mythische en symbolische karakter van
zo'n verhaal als 'de opwekking van Lazarus'. Het zou niet
letterlijk genomen moeten worden. Het meest eerlijke
wat ik ervan kan zeggen is dat ik niet kan uitsluiten dat
het verhaal letterlijk zo gebeurd zou zijn. Het lijkt me
echter niet waarschijnlijk.
B: Maar daarom spreken we ook van geloof.
S: Daar hebben we het eerder over gehad. Voor mij blijft
het al dan niet aannemen van deze verhalen in letterlijke
zin een willekeurig gebeuren. Sommige mensen zitten zo
in elkaar dat ze het willen aannemen, andere kunnen dat
niet. Een eventuele lichamelijke opwekking van Lazarus
uit de dood heeft hem echter zeker niet een lichamelijke
onsterfelijkheid opgeleverd, want dan zouden we hem nu
even kunnen bellen om te vragen hoe het met hem gaat.
B: Nee, volgens de Bijbel zou er maar n mens zijn die
na zijn fysieke dood blijvend zou zijn opgewekt, en dat is
Jezus zelf. Zijn graf bleek na drie dagen leeg!
S: Ik ken het verhaal en alle zogenaamde bewijzen die
aangevoerd worden om de letterlijke juistheid van een
129
lichamelijke opstanding aan te tonen. Als ik het goed
heb is het happy end pas later aan het Marcus evangelie
toegevoegd. De verschillende evangelin spreken elkaar
daarover trouwens op een aantal punten tegen. Wat mij
het meest verbaast is dat er relatief zo weinig is opge
schreven van de periode tussen Pasen en Hemelvaart.
Jezus zou toen fysiek aanwezig zijn geweest. Een unieke
kans om hem uitgebreid te bevragen over de hele zoge
naamde betekenis van zijn kruisdood. Jammer, een ge
miste kans.
ik zelf vooral aan het vertrouwen op een ander waarmee
je een relatie hebt. Dus hier zou het dan vooral een ver
trouwen op God betekenen.
S:Ik zie je punt. Mag ik je vragen wat het voor jou dan
betekent om op God te vertrouwen?
B: Ik vertrouw erop dat hij altijd bij me is, dat hij van me
houdt, me draagt, me beschermt en me uiteindelijk zal
opwekken uit de dood.

B: Je lijkt het allemaal niet zo serieus te nemen. S: Laten we daar morgen verder over praten.

S: Ik heb gemerkt dat geloof en twijfel onafscheidelijk bij

elkaar horen. Als je vijf boeken over de kruisdood en op
standing van Jezus leest die geschreven zijn door ortho
dox christelijke theologen, dan is de balans 95% geloof
en 5% twijfel. Lees hierna vijf boeken geschreven door
onafhankelijke historici, en er is sprake van 5% geloof en
95% twijfel. Wat me echter zeer onwaarschijnlijk lijkt is
dat een liefdevolle God zijn liefde laat afhangen van de
mate waarin zijn kinderen dit verhaal waarschijnlijk of
onwaarschijnlijk vinden. Welk percentage geloof is voor
God voldoende? Een rare vorm van voorwaardelijke lief
de, met ook nog eens dramatische consequenties.

B: Je benadert het geloof zo wel heel rationeel. Je focust

daarbij sterk op de inhoud van de verhalen. We hebben
het eerder over geloven gehad en toen wees je erop dat
het te maken heeft met vertrouwen. Bij vertrouwen denk

130 131
Lucas 23:34 God, de ander en ik
En Jezus zeide: Vader, vergeef het hun, want zij weren
niet wat zij doen.

Johannes 3:5
Jezus antwoordde: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u, ten
zij iemand geboren wordt uit water en Geest, kan hij het
Koninkrijk Gods niet binnengaan. Wat uit het vlees ge
boren is, is vlees, en wat uit de Geest geboren is, is geest.
Verwonder u niet, dat Ik u gezegd heb: Gijlieden moet
wederom geboren worden. De wind blaast, waarheen hij
: Afgelopen dagen hebben we gesproken over de Bij
wil, en gij hoort zijn geluid, maar gij weet niet, vanwaar
hij komt of waar hij heengaat; z is een ieder, die uit de
S bel, over geloven, over God, over lijden en over eeu
wig leven. Ik heb geprobeerd duidelijk te maken dat we
Geest geboren is.
allerlei concepten kunnen hebben over de Bijbel, over
God, over de zin van het leven en ga zo maar door, maar
Johannes 6:44
dat het opbouwen van dit soort theorien en gedachten,
Niemand kan tot Mij komen, tenzij de Vader, die Mij
en het al dan niet geloven hierin, iets willekeurigs heeft.
gezonden heeft, hem trekke, en Ik zal hem opwekken ten
Zelfs als er een afgescheiden, zelfstandige entiteit zou
jongsten dage. Er is geschreven in de profeten: En zij zul
len allen door God geleerd zijn. Een ieder, die het van de bestaan die we 'God' noemen dan kan ik me nog niet

Vader gehoord en geleerd heeft, komt tot Mij.
Johannes 19:10
Pilatus dan zeide tot Hem: Spreekt Gij niet tot mij?
Weet Gij niet, dat ik macht heb U los te laten, maar ook
macht om U te kruisigen? Jezus antwoordde: Gij zoudt
geen macht tegen Mij hebben, indien het u niet van bo
ven gegeven ware.
voorstellen dat ons wel en wee zou afhangen van het
aannemen van dergelijke theorien. Gisteren eindigden
we op dat punt. Je wees me erop dat ik me vooral ge
richt had op de inhoud van het geloof en het relationele
aspect wat verwaarloosd had. Dat vond ik een plezierige
afsluiting.
B: Hoezo plezierig?

132 133
S: Het laat zien dat het hameren op het waarheidsgehalte
van bijbelverhalen en dogma's een heilloze weg is. Als we
spreken over het hebben van een relatie, slaan we al een
mildere toon aan.
B: Leg eens uit.
S: Als ik jou zou vertellen dat ik getrouwd ben met een
vrouw die zonder hulpmiddelen kan vliegen, zou je me
dan geloven?
B: Nee, natuurlijk niet.
S: En als ik een foto zou laten zien waarop zij vrijelijk
door de lucht zweeft.
B: Dan zou ik denken dat je handig bent met pho
toshop.
S: Zou je me geloven als ik je zou vertellen dat ik veel van
haar houd en dat ze veel voor mij betekent?
B: Jawel, maar dat is van een heel andere orde.
S: Inderdaad. In het eerste geval vraag ik je een ongeloof
waardig feit te accepteren. In het tweede geval vertel ik
je iets over mijn subjectieve relatie met haar. En zo vertel
jij over je denkbeeldige relatie met God en wat hij voor
jou betekent.
134
B: Ik vind het niet plezierig dat je mijn relatie met God
omschrijft als denkbeeldig. Dat klinkt laatdunkend. Ik
noem jouw relatie met je vrouw toch ook niet denk
beeldig.
S: Toch zou je dat wel mogen doen, want ook die relatie
is denkbeeldig.
B: Pardon?
S: Voor een relatie heb je twee gescheiden entiteiten no
dig en die zijn er niet. Het maakt dus niet veel uit of je
spreekt over de relatie tussen God en een mens, of tussen
een man en een vrouw.
B: Oh, bedoel je het zo? Je hebt het dan weer over die
abstracte theorie van jou waarbij je alles over n kam
scheert. Je gaat daar dan wel heel ver in. Ik kan me nog
voorstellen dat je spreekt van een soort goddelijke vonk
in jezelf, maar dat hier nu twee mensen zitten en niet 'n
entiteit' lijkt me lastig te ontkennen.
S: Dat hier twee personen zijn valt inderdaad niet te ont
kennen. Binnen die twee personen bestaan verschillende
gevoelens en gedachten. Dat waarin die gevoelens en
gedachten allemaal gebeuren is echter n. Niet als ab
stracte theorie, maar als ultieme werkelijkheid. Dat wat
door jouw zintuigen waarneemt is hetzelfde als wat door
mijn zintuigen waarneemt.
135
B: Maar ik kan toch niet door jouw ogen kijken?
S: Nee, jij als persoon kan dat niet, maar dat wat door
alle ogen op de wereld kijkt is niet persoonlijk. Persoon
komt van 'persona' en dat betekent letterlijk 'masker'.
Deze maskers werden vroeger in toneelstukken gebruikt.
Zo kon n acteur verschillende rollen spelen. Wat dat
betreft is het woord 'persoon' heel toepasselijk. Er is n
acteur en die speelt verschillende rollen.
B: Maar ik voel me heel nadrukkelijk begrensd als een 'ik'
in de wereld staan.
S: Maar dat gevoel, dat ik-gevoel, wordt waargenomen
door dat wat geen grenzen kent. Het wordt woordloos
gekend door niet-iemand, door niemand. In het Engels
klinkt het nog leuker: nobody knows. Het wordt gekend
door het vormloze, tijdloze mysterie. Dit zijn we ten
diepste.
B: Dit soort gedachten staan wel erg ver van me af.
S: Je vertelde laatst dat God altijd bij je is en dat hij je
als het ware draagt. Ik denk dat je de christelijke termi
nologie gebruikt om aan te duiden waar we het hier over
hebben.
B: Ik had het toen over mijn relatie met God, en niet over
een zweverig gevoel.
136
S: In een eerder gesprek gaf je aan dat Gods aanwezig
heid vooral duidelijk was als je stil viel tijdens het bidden,
toch?
B: Jawel...
S: Als je stil valt dan praat je niet meer. Als je stil valt dan
zijn er even geen twee, maar dan is er n. Neem het niet
van me aan, maar onderzoek het. Onderzoek het door
heel goed te kijken.
B: Ergens voel ik wel aan wat je bedoelt.
S: Daarom was ik blij dat we vorige keer spraken over
vertrouwen. Vertrouwen kan gebaseerd zijn op denkwerk.
Misschien is dan het woord 'geloven' beter op zijn plaats.
Maar vertrouwen kan ook wijzen op een soort woordloos
weten. Vertrouwen in God wordt dan het woordloze be
sef dat alles gedragen wordt door dit mysterie. In dit ver
trouwen bestaat geen strijd tussen mensen van verschil
lende godsdiensten. Pas als we woorden gaan gebruiken
om concepten te maken ontstaat er een strijd tussen mijn
geloof en jouw geloof. Daarom wijs ik steeds op de wille
keur van die concepten. Je hakt de waarheid als het ware
in stukken. Zodra je gelooft dat jij het enige juiste stuk te
pakken hebt is er discussie. Als we samenzijn en zwijgend
kijken naar wat zich voordoet, dan is er eenheid en vrede.
Letterlijk een vrede die alle verstand te boven gaat. Dat is
wat kan gebeuren tijdens satsang.
137
B: Die oosterse termen stoten mij vaak af. Kan ik niet
gewoon het woord gebedskring gebruiken?
S: Wat jij wilt. Maar wat ik weet van gebedskringen is dar
men heel vaak meent een afgescheiden God te aanbid
den. Het is dan dualistisch van aard. Je bidt dan om war
voor elkaar te krijgen.
B: Dat is erg eenzijdig gesteld. Wij zingen ook lofliederen
en er is ruimte voor aanbidding.
S: In de Bijbel staat ergens dat het niet de bedoeling is
een veelheid van woorden te gebruiken. Moet je eens
opletten met hoeveel woorden dikwijls gebeden wordt.
Mogelijk bestaat het ideale gebed uit nul woorden. De
vrede die alle verstand te boven gaat vergt geen denkwerk
en geen woorden.
B: Heeft het dan in jouw optiek zin om voor anderen te
bidden?
S: Welke anderen? Er zijn geen anderen. Het kan fijn zijn
om bij elkaar te zijn. Gevoelens en gedachten kunnen
uitgesproken worden. Maar elkaars aanwezigheid, het er
zijn voor elkaar, lijkt mij het belangrijkste. Niet het ein
deloos tegen elkaar en tegen God aan leuteren.
B: Ik blijf er moeite mee hebben dat we volgens jou
zo weinig kunnen doen. We kunnen niets doen voor
God en niets voor de ander. Zelfs het bidden voor ande-
138
ren wordt zo een zinloos gebeuren. Zijn we dan geheel
machteloos?
S: Die machteloosheid werd me vanmorgen weer eens dui
delijk. Ik werd vroeg wakker. Veel te vroeg naar mijn zin.
Het was nog donker buiten. Er ontstond een krampachti
ge poging om weer in slaap te komen. De illusie werd ge
boren dat ik de macht had om iets te doen aan dit wakker
liggen. Maar er was een drang die maakte dat ik opstond
en naar de studeerkamer ging om verder te schrijven aan
een boek. Daar vloeiden de woorden als vanzelf op het
papier. Gedachten werden geboren zonder denker.
B: Is dat niet een erg hulpeloos plaatje wat je nu van
jezelf schetst?
S: Vanmorgen werd duidelijk wat verstaan wordt onder
'de almacht van God'. In de illusie van afgescheidenheid
kan het besef geboren worden dat er een ikje is dat macht
heeft. Maar dit lichaam-geest systeem is onlosmakelijk
verbonden met het geheel. Dit lichaam werd wakker, de
wil om te blijven slapen ontstond, gedachten werden ge
boren, de wil om op te staan werd manifest en de bal
begon te rollen. Dit geheel regelt kennelijk zichzelf Dit
geheel is God. Het is volledig autonoom. Dit is wat Jezus
bedoelde toen hij zei: 'Mij is gegeven alle macht in de he
mel en op de aarde'. Alles gebeurt vanuit dat ondeelbare
geheel, als van-Zelf
B: Dus toch een almachtige God?
139
S: Nee, en ja. Niet in de zin van de afgescheiden plan
nenmaker. Niet in de zin van de marionettenspeler. Niet
in de zin van een entiteit die gunstig gestemd zou moeten
worden. Niet in de zin van iemand die we door te bidden
dingen af kunnen smeken. Wel in de zin van het geheel
dat als het ware zichzelf regelt.
B: Maar wat is dan de rol van de mens in dit geheel?
S: 'Zie, wij zijn het lam Gods dat de wil van de vader
.
UitvOert '.
B: Eerder toonde je blasfemistische trekjes toen je de mens
gelijkstelde aan God. Stel je nu de mens gelijk aan Jezus?
S: Natuurlijk, 'de vader en ik zijn n' . Dat waren de
woorden van Jezus en dat zijn de woorden van ieder
mens op aarde. En dat mogen wij ook zien in alle zoge
naamd afgescheiden mensen die ons omringen. Wat zei
Jezus tegen Pontius Pilatus toen deze aangaf dat het leven
van Jezus in zijn handen lag?
B: Alle macht die u hebt is u van de vader gegeven ...
S: Inderdaad! Ook Pilatus is niet meer en ook niet min
der dan een lam van God. Ook in hem regelt het geheel
zichzelf. Hetzelfde geldt voor de soldaten die Jezus ge
kruisigd hebben. Ook in hen kruisigt God zichzelf!
B: Hoe bedoel je dat nu weer?
140
S: Jij zou zeggen dat God de wereld zo lief heeft gehad dat
hij zijn eniggeboren zoon heeft gegeven. Ook in christe
lijke termen wordt gewezen op de liefde van God die zo
groot is dat hij zichzelf als het ware offert. Dat is wat we
in het hele kruisigingdrama zien gebeuren. Dit is wat de
schrijvers van het nieuwe testament hebben willen uit
beelden. We zien hier het geheel dat zichzelf doodt. Dit
is de ultieme wegwijzer voor ieder mens!
B: Hoe moet ik deze wegwijzer dan begrijpen?
S: Wij willen niet sterven aan de illusie van onszelf.
Wij willen niet sterven aan de illusie dat wij macht
hebben. Wij willen niet erkennen dat het geheel zich
zelf regelt. Wij willen onze knie niet buigen voor God.
Heer, als het mogelijk is laat dan deze beker aan ons
voorbij gaan.
B: Dat zei Jezus vlak voor hij stierf.
S: Dat zeggen wij allemaal voordat we sterven. En we
kunnen niet anders dan sterven. Maar we hebben zelfs
niet de macht om zelfmoord te plegen. Ook voor ons
geldt dat we alleen kunnen sterven als het geheel zichzelf
regelt. Weet je wat daar een ander woord voor is?
B: Nou?
S: Genade. Ook wij kunnen alleen sterven aan onszelf
uit genade. In de Bijbel staat dat alleen mensen gered
141
worden die van te voren daartoe bestemd zijn. Dat heeft
men in de kerk nooit een sympathieke gedachte gevon
den.
B: Natuurlijk niet, dat is de predestinatie leer. Waarom
zou God willekeurig zijn als het gaat om het redden van
mensen?
S: Toch is het bijbels. Sommige mensen houden zich
tot hun fYsieke dood bezig met wat de Bijbel 'vleselijke
begeerten' noemt. Dat kan heel ruim begrepen worden.
Het kan zo zijn dat de strijd om het bestaan al je aan
dacht vergt. Maar in onze westerse maatschappij wor
den we vaak meegesleurd in een streven naar zekerheid,
sensatie en macht. Daar hoeven we geen moreel oordeel
over te vellen want het is gewoon iets dat gebeurt. Soms
ontstaat er een verlangen terug naar huis en het besef dat
dit niet te vinden is in zaken die ik net noemde. Wie zo
door God geroepen wordt, heeft daar ook niet voor ge
kozen en wel om de simpele reden dat er niemand is die
kan kiezen. Het gebeurt gewoon. Ook als er gerealiseerd
wordt dat alles n en ondeelbaar is, dan is dat wat er
gebeurt. Het is dus onverdiende genade. Als dat gebeurt
kan het echte wonder plaatsvinden.
B: Welk echte wonder?
S: Het wonder van het lege graf. Het wonder van de op
standing. Het wonder van het eeuwige leven, de uitstor
ting van de Heilige Geest en de Hemelvaart.
142
B: Ho, ho man, niet zo snel. Je somt nu in een noodvaart
alle christelijke hoogtijdagen op. Wat bedoel je daar nu
weer mee?
S: Pas als wij uit genade, en niet uit eigen verdienste, in
de voetsporen van Jezus mogen treden, sterven we aan de
illusie van een afgescheiden zelf. Pas dan wordt duide
lijk dat we de onbegrensde eenheid zijn waarin alles ver
schijnt. Pas dan wordt duidelijk dat ook wij n zijn met
God, ofwel dat we Gods zoon zijn. We zijn niet begrensd
door dit lichaam. Met andere woorden: het graf is leeg.
B: Maar dan Pinksteren, de uitstorting van de Heilige
Geest?
S: Ergens zegt Jezus dat de geest waait waarheen hij wil.
Hiermee duidt hij op dezelfde almacht van God. De reali
satie dat God n is Iaat zich niet afdwingen. Het is genade
wanneer we het mogen zien. Het is, met andere woorden,
genade als we zijn Heilige Geest mogen ontvangen.
B: En Hemelvaart?
S: Het lichaam van Jezus verdwijnt. Maar dat wat hij
ten diepste is kan niet verdwijnen. Dat is eeuwig. Het is
de alfa en de omega, het al-omvattende. Hetzelfde geldt
voor een ieder van ons. Als we door genade zien dat we
in onszelf, in de illusie van onze afgescheidenheid, geen
eeuwig leven kunnen hebben, dan is daar het besef van
tijdloze eeuwigheid. Dan is daar onze hemelvaart.
143
B: Man, ik vraag me soms af waar je het allemaal vandaan
haalt.

S: Dit is de manier waarop de Bijbel ontstaan is. Het Deuteronomium 6:4

is overigens ook de manier waarop doktersromannetjes
ontstaan zijn. Het geheel regelt zichzelf Alle woorden
zijn ten diepste woorden van God. W iens woorden zou
den het anders kunnen zijn. Dus dit brengt ons terug bij
ons eerste gesprek.
B: Leg uit.
Hoor, Isral: de HERE is onze God; de HERE is n!
1 Korintirs 8:6
Voor ons nochtans is er maar n God, de Vader, uit
wie alle dingen zijn en tot wie wij zijn, en n Here, Jezus
Christus, door wie alle dingen zijn, en wij door Hem.

S: We zeggen dat mensen boeken schrijven. Mensen

schrijven niks want schrijvers bestaan niet. Boeken wor
den geschreven door het geheel. God is de auteur van alle
boeken, dus ook van de Bijbel. Hij is overigens ook de
lezer van alle boeken. Weet je nog: 'Hoor Isral, de heer
onze God is n!'

144 145
 Laatste bijeenkomst

: Ik merk dat we terugkomen op onderwerpen waar

B we het eerder over gehad hebben. Kun je aangeven
wat nu jouw belangrijkste bezwaren zijn tegen wat jij
omschrijft als het orthodox christelijk geloof?

S: Zo'n samenvatting heeft iets gevaarlijks omdat het weer

een beeld is dat je maakt. Ik kan slechts spreken over wat
ik om me heen heb zien gebeuren bij veel mensen die
zichzelf christelijk noemen en die de Bijbel zo letterlijk
mogelijk willen interpreteren. Zij komen uit op een God
die los staat van de schepping en van de mens. Een God
die lichtelijk gefrustreerd is omdat het allemaal een beetje
fout is gelopen. De mens is de fout in gegaan en moet
gestraft worden. Pogingen van de mens om het goed te
doen zijn nooit voldoende. Er moet bloed vloeien. Die
renbloed was niet goed genoeg. Het moest het bloed zijn
van Jezus, Gods eigen zoon. Dat is ook gebeurd en als je

147
dat gelooft komt Gods geest in je wonen, en zul je licha
melijk opgewekt worden na je dood om nooit meer te
sterven. Eind goed al goed. Op zich mogen mensen na
tuurlijk geloven wat ze geloven. Een andere mogelijkheid
bestaat er ook niet. Maar veel hedendaagse mensen kun
nen niet meer uit de voeten met dit orthodoxe geloof.
Het valt niet mee om eruit te stappen omdat je geleerd
is dat ongeloof uiteindelijk zwaar bestraft zal worden. Ik
zou het fijn vinden als onze gedachtenwisseling duidelijk
heeft gemaakt dat de boodschap van de Bijbel en van Je
zus ook anders, minder letterlijk, verstaan kan worden.
B: Hoe zie jij dan in het kort de bijbelse boodschap?
S: De Bijbel bevat schitterende woorden over dat wat
zich niet in woorden laat beschrijven. Christelijke my
stici, zoals meester Eckhart, hebben dat door alle tijden
heen gezien en geprobeerd duidelijk te maken. Het leven
van Jezus en zijn onderricht vormen een prachtige ver
wijzing naar die ene waarheid, die ene werkelijkheid die
God is. Jezus wijst op de verbondenheid van God, die hij
zijn vader noemt, en onszelf. Hij brengt geen exclusieve
christelijke waarheid. Hij wijst naar die waarheid, maar
de mensen zijn gefixeerd geraakt door de figuur in plaats
van dat waar hij naar wilde verwijzen. Door de man in
plaats van door de boodschap.
B: Maar je denkt wel dat Jezus de eniggeboren zoon van
God was en dus een unieke plaats inneemt in de geschie
denis?
148
S: Door Jezus als uniek neer te zetten en als ultieme auto
riteit denk ik dat je zijn boodschap 180 graden omkeert.
Je maakt dan van de man, die er op wees dat allen en alles
met hem verbonden is, een historische persoon die boven
alles en iedereen verheven is en daardoor volkomen afge
scheiden. Je hangt hem als het ware weer aan het kruis,
los van de hemel en los van de aarde.
De boodschap die hij vertelde en leefde is van alle tij
den en van alle volken. Door de hele geschiedenis heen
zijn er mensen geweest die zich de fundamentele eenheid
van het leven realiseerden, en een poging deden dit te la
ten zien aan iedereen die ogen heeft om te kijken en oren
om te horen. En altijd weer werden deze mensen om
geven door volgelingen die het minder helder zagen en
de boodschap letterlijk maakten. Zo zijn de grote gods
diensten ontstaan die er allemaal aanspraak op maken de
waarheid in pacht te hebben.
B: Was Jezus volgens jou wel de laatste mens op aarde
die de boodschap van eenheid, zoals jij dat noemt, heeft
gebracht?
S: Oh nee. God zij dank klinkt de boodschap vandaag
de dag in veel bijeenkomsten in vele landen. Veel leraren,
om de boodschappers maar even zo aan te duiden, heb
ben hun wortels in het oosten. Dit roept bij veel wester
lingen en al helemaal bij veel christenen duidelijk weer
stand op. Ik kan dat goed begrijpen. Mannen in witte
jurken, gezeten op podia tussen mooie bloemen, portret
ten van goeroes aan de muur en zoetsappige woorden
149
zijn aan de orde van de dag. Zelfs als ze al spreken vanuit liefde onze ware aard is, is daar dat tijdloze besef van vre
die eenheid, die ons allemaal omvat, roepen deze ingre de en eeuwigheid. Niet door inspanning van onze kant,
dinten bij ons westerlingen achterdocht op. Ik meen dat maar door Genade.
de tijd rijp is om te zoeken naar eigentijdse woorden om
te wijzen naar dat wat aan woorden voorbij gaat. In plaats B:Amen.
van te focussen op de verschillen tussen godsdiensten,
kunnen we ook eens kijken naar de gemeenschappelijke S: Inderdaad, het is zoals het is.
boodschap. Het is niet de bedoeling om een nieuwe syn
these te maken waarbij we ons in bochten wringen om
verschillen te overbruggen. leder mens kan de waarheid
kennen, omdat de waarheid de kern is van iedere mens.
Dit is een direct kennen waar geloof noch denkwerk aan
te pas komt. Vanuit deze herkenning van onze gemeen
schappelijke kern mogen we de heilige geschriften lezen.
We mogen ons verwonderen over zaken die niet meer
passen in onze cultuur. We mogen glimlachen om de
verhalen die verteld werden om een boodschap over te
brengen. We mogen genieten van de wijsheid die uit veel
geschriften straalt. Maar het is niet nodig om elkaar met
de boeken om de oren te slaan.
Jezus viel fel uit naar schriftgeleerden. Deze fanatici
namen de Bijbel veel te letterlijk. Ze leefden niet naar
de geest van dit boek. Ik vrees dat we tweeduizend jaar
na dato niet veel geleerd hebben. Elke keer als we van
de boodschap van liefde en eenheid een leerstuk maken,
gedragen we ons als schriftgeleerden. We kruisigen dan
de vertegenwoordiger van liefde en eenheid. Het goede
nieuws is dat deze boodschap niet te vernietigen is. Het
licht dringt altijd weer door in de duisternis, zelfs als de
duisternis het niet begrijpt. In de realisatie dat eenheid en

150 151
 Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara Vingerwijzingen Een bundeling van 36 fraaie
Artikelen uit tienjaar
teksten ter ere van het tienja
InZicht
rige bestaan van het tijdschrift
97 8-90-77228-74-6 InZicht.

C. B. Zuijderhoudt In dit boek worden eeksten van Ramana Maharshi Unieke teksten en uniek foto
Meester Eekhart versw In woord en buld.
Meester Eekhart belicht vanuit materiaal van een van de groot
advaita
978-90-77228-54-8 de advaitatraditie en blijkt dat 978-90-77228-63-0 ste wijzen van India.
hun tijdloze essentie dezelfde is.

GinaLake Gina Lake legt in dit boek uit
Het mechanisme van
hoe het mechanisme van verlan
verlangen
gen werkt en laat zien dat je ook
978-90-77228-67-8
gelukkig kunt zijn als je wensen
niet allemaal uitkomen.
Nisargadatta Maharaj Nog niet eerder gepubliceerde
In woord en buld.
teksten van deze beroemde goe
978-90-77228-60-9 roe. Met ruim honderd unieke
foto's.

ruUtn d,n Robert Adams Lezingen, teksten van, en ge- Alles en Niets Een weergave van gesprekken en
s n 1 r F. Stilt van het hart Tony Panons
sprekken met de bekende en dialogen met Tony Parsons.
I geliefde Amerikaanse advaita-
978-90-77228-70-8 978-90-77228-73-9
leraar Robert Adams (1928-
-.fl
1997).

Ll!>

Sengtsan Een nieuwe vertaling van deze
Oorspronkelijke gmt
klassieke, beroemde Chinese
978-90-77228-54-8 Chan (zen) tekst, geschreven
rond het jaar 600.
Ons hart weet alles Teksten van, en gesprekken met
ShantiMayi
ShantiMayi, de eerste vrouw
97 8-90-77228-64-7 die als leraar erkend werd in de
Sacha-traditie.
 Spiritueel Dit tweede boek van Jed Mc Anrhony de Me1lo, een Een bloemlezing uit het be
Incorrecte ANTHONY bloemlezing uit zijn werk
Kenna kan schokken, wakker DE MELlO langrijkste werk van Anthony
Verlichting William Dych S.j.
jedMcKenna schudden, ontroeren, confron de Mello, met veel verhalen en

teren en misschien zelfs wel 978-90-77228-51-7 parabels.

978-90-77228-45-6
verlichten, maar koud laten zal

het niemand!

Open voor de Bron Open voor de Bron bevat een Zijn Een verslag van gesprekken met
Op eD. Douglas E. Harding Florian Tathagata
........ verzameling geschriften, uit Florian Tathagara waarin het
Bron moment 'nu' centraal staar.
978-90-77228-61-6 spraken en praktische gewaar 978-90-77228-43-2
zijns-oefeningen van Douglas E.

Harding.

Dansende Leegte In Dansende Leegte staat het Tao Te Tsjing Een prachtige nieuwe vertaling
AdyaJhanti Sam Hamilll Lao Tu
mooiste uit een serie gesprek van deze klassieke Chinese tekst,

978-90-77228-57-9 ken en lezingen van Adyashanti, 978-90-77228-40-1 met kalligrafie van

gehouden tussen 1996 en 2002. Kazuaki Tanahashi.

Non-Dualiteit Een bundeling tekS[en over Woorden van Boeddha Een bloemlezing uit de oudst
}enyKatz Anne Bancroft
non-dualiteit uit westerse en bekende geschriften met de

978-90-77228-39-5 oosterse bronnen. Uit o.a. het 978-90-77228-44 -9 woorden van Boeddha,

christendom, boeddhisme, gerangschikt op onderwerp.

soefisme, de kabbala en de film

The Matrix.

Zelfrealisatie, Jan van Delden's verhaal over de Zomaar verlicht Dialogen russen de Franse
is dit nu alles? Stephen Jourdain Gil
stoelendans in tekst en beeld. schrijver/journalist Gilles
Jan van Delden les Farat
Bevat tevens twee dvd's van Pareet en Stephen Jourdain met
978-90-77228-48-7 samen vier uur waarop van 978-90-77228-47-0
lE1111flltlfllfiE1 als kernthema: wat is waarheid?

Delden aan het werk is te zien.

 En
En john Greven
978-90-77228-52-4
Anton Heyboer
Defi!osofit: van un oor-
sprankelijkt geest
978-90-77228-34-0
Van leerling tot meester
SokoMorinaga
978-90-77228-38-8
Oneindi ge cirkel
Bemie Glassman
978-90-77228-37-1
JnanaYoga
Wolttr A. Keers
978-90-77228-35-7
In dit boek laat de schrijver ons
Rita Beillttma
glashelder zien dat het denken
nooit problemen van de geest
kan oplossen, net zoals het oog
zichzelf ook niet kan zien.
Leven, kunst en gedachtewereld
van Anton Heyboer in woord en
beeld. Heyboer noemde zichzelf
.
zenmeester'. In die hoedanig-
heid heeft hij prachtige teksten
geschreven waarvan er een aan-
tal in dit boek is opgenomen.
Dit boek venelt het levensver-
haal van de Japanse zenmeester
Soko Morinaga (1925-199 5).
Een ontroerend, warm en wijs
boek.
In dit boek geeft Glassman
commentaar op drie zenteksten:
De Hansoetra, de Sandokai en
de Voorschriften voor de Bodhi-
sattva.
Een bundel artikelen en be
schouwingen over advaita,
oorspronkelijk uitgegeven door
de Stichting Yoga Nederland in
1972. Nog steeds even actueel
en helder als toen.
Jnana yoga in de praktijk Een origineel en praktisch boek
over hoe je Jnana yoga in het
978-90-77228-33-3 dagelijkse leven toepast. Met
oefeningen.
Nevermind Een non-dualistische beschrij-
\%yne Liquorman
ving en uitleg van meer dan
978-90-77228-41-8 honderd verschillende spirituele
onderwerpen.
De weg van stilte Een combinatie van christelijke
Amhony deMello
mystiek en oosterse filosofie met
978-90-77228-32-6 prachtige verhalen en simpele
gewaarzijnsoefeningen.
Spirituele verlichting? Een roman over het reilen en
Vergeet het maar!
zeilen van een spiriruele leefge
jedMcKenna
meenschap. Spannend,
978-90-77228-29-6 humoristisch en filosofisch.
Hoogbegaafd, nou n? Een ontdek-boek over
Wendy Lammas van
hoogbegaafdheid met ruim 1 00
Toormburg
illustraties in kleur!
978-90-77228-31-9 Voor kinderen van 5 tot 99 jaar!
 Vrijheid in overgaW! Gesprekken met Gangaji, een Word wat je bent Een verzameling teksten van de
Gangaji Alan \W1tts
leerling van Sri Poonjaji, over pionier van de 'new age' over

978-90-77228-27-2 o.a. macht, seks, emoties, 978-90-77228-23-4 uiteenlopende onderwerpen

waarheid en overgave. zoals: taosme, boeddhisme,

christendom, hindoesme,

psychologie en psychmherapie.

Je bent niet wat je denkt Gesprekken (satsang) met Jan De denkbeeldige geest Informele gesprekken met de
jan van Rossum U. G. Krishnammti
van Rossum over wie of wat we man die werkelijk geen conces-

978-90-77228-28-9 in werkelijkheid zijn. 978-90-77228-24-1 sies doet en alle spirituele rradi-

ties, als zijnde verzinselen van de

geest, in heldere en duidelijke

bewoordingen van rafel veegt.

Onwerelds wijs Een parabel over een hilarische Het hart van bewustzijn Deze tekst is een juweel, en
WdWuWei 7homas Byrom
conversatie russen een uil en een doorstaat de vergelijking met de

978-90-77228-30-2 konijn. Noem her zen, taosme Een vertaling van de Tao te King, Bhagavad Gita of

\::1
of advaita. Ashtavakra Gita

978-90-77228-22-7
de Hart sutra met glans. Zeker

ook door de prachtige, potische

verraling van Byrom.

Metanoia Via de psychiatrie en de psycho- Vrij rijn Een cmnmenraar op de Ash-

- jan Foudraine Wolter Keen
MEI'ANOIA 978-90-77228-2 5-8
therapie komt Jan Foudraine tot

het thema bevrijding, en tor de 978-90-77228-26-5

tavakra Samhita. Nu nog even

actueel als toen deze serie Ie-

conclusie dat wat wij de zingen, 25 jaar geleden, werd

'persoonlijkheid' noemen, wel gehouden. De kernvraag was en
Ja- of
eens iets heel anders zou kunnen is: 'Wie ben ik?'

zijn dan wordt aangenomen.

Inzicht Een verzameling inspirerende Ontwaken in Een persoonlijk, ontroerend

'\,-,.UC.Qt' Vingers wijzend naar
teksten van zestien bekende
het alledaagse
verhaal over bewustwording.
de maan Joan Tollijion
auteurs, uitgebracht ter ere van Eerlijk, humoristisch en diep-
978-90-77228-21-0 her eerste lustrum van het tijd- 978-90-77228-15-9 gaand.
,_,.._
schrift InZicht, waar regelmatig

publicaties van deze auteurs in

verschijnen.
Bewustzijn De jezuet Anthony de Mello Niemand hier... Een weergave van dialogen met
Anthony de Mel!o Tony Parsons
vermengt christelijke mystiek Tony Parsons, o.a. gehouden in

978-90-77228- I 6-6 met boeddhistische wijsheid en \ 978-90-77228-I 1-1 Amsterdam in 2002.

!
komt daarbij rot een prachtige

synthese.

Wijsheid uh het hart Een verhelderend, humoristisch En-zijn in relaties Steven Harrison toont in dit
Alan Cohm Sr.ven Harrison
boek met parabels, anekdotes, boek aan dat we altijd en overal

978-90-77228-I 7-3 gedichten en citaten uit verschil 978-90-77228-10-4 in relatie zijn. Ongeacht of we

lende rradities. dat willen of beseffen.

Parels voor de ziel Een verzameling gedachten en Het gelukkige kind 'Een imposant boek met
Chuck Hillig Steven Harrison
overpeinzingen van de psycho verfrissende, nieuwe inzichten

978-90-77228-I 8-0 therapeut Chuck Hillig waarin 97 8-90-77228-20-3 over het thema opvoeding'

oosterse wijsheid en westerse -]oseph Chilton Pearce-

psychologie samenkomen .

...Niemand daar Dialogen met Tony Parsons. Terug YaJt nooit Een geheel nieuwe en originele
Tony Parsons weggeweest
'Er is geen beter of slechter, er visie op het oude heldendicht
jan van Delden
978-90-77228-19-7 is geen pad en er valt niets te van Homerus: de Odyssee.

bereiken. Alles wat verschijnt is 978-90-77228-06-7 Jan van Delden ziet de reis van

bron.' Odysseus als een metafoor voor

een innerlijke reis naar duur-

zaam geluk.

De structuur van 'Dit boek legt in heldere Er wa.seens... Door middel van verhalen en
Zijn Ramesh Balsekar
bewoordingen de basis van anekdotes maakt de lezer kennis
Roy Whmary
het spirituele zoeken bloot.' 978-90-77228-14-2 met het unieke onderricht van
978-90-77228-12-8
-Ramsh S. Balsekar- de inmiddels 86-jarige Ramesh

Balsekar.
 Eeuwigheid NU! Gesprekken met Francis Lucille Zoals Het Is Dialogen merTony Parsons over
Francis Luci/Ie Tony Parsom
over onze 'ware natuur' waaruit zijn boek 'Het Open Geheim.'

978-90-77228-13-5 zijn eenvoud, warmte en helder 978-90-77228-05-0

heid duidelijk blijken.

Verlichting voor 'Chuck Hilligs boek herbergt Ontwaken in de droom Een persoonlijk verslag over
beginners Leo Hartong
briljame inzichten. En ervan bewustwording van 'wat is.'
Chuck Hitlig
kan je leven al ingrijpend ver 978-90-77228-07-4 Helder en humoristisch.
978-90-77228-09-8
anderen.'

-Deepak Chopra, M.D.-

Wiezoekt In I 00 humoristische beschou Kennendbeid Een bloemlezing uit het werk

L.Ll met vmdt:n zal niet vinden Altxander Smit
wingen worden de 'zoeker', de van de in 1998 overleden
Ram Tzu
'zoektocht' en de 'uitweg' op de 978-90-77228-04-3 Nederlandse advaira-leraar
978-90-77228-0 1 Alexander Smit.
hak genomen.

Bent u nt zo gelukkig Humoristische cartoons en tek

als uw hond?
sten over een hondje dat in het
Alan Cohm
'nu' leefren daawm volslagen
978-90-77228-03-6
gelukkig is.

Zoek geen antwoord In dit boek verdedigt psycho

Steum HaJTison
loog en schrijver Steven Harri

978-90-77228-02-9 son de stelling: 'Waarom levens

vragen nergens toe leiden.'

 Onze titels, met een tekstfragment,
kunt u ook zien op onze website:

www. samsarabooks.com

Daar vindt u informatie over de boeken in voor

bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief.

Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1 016 AZ Amsterdam
Telefoon: 020- 5550366
Fax: 020- 5550388
E-mail: info@samsarabooks.com
 De auteur van dit boek was jarenlang op zoek
naar de waarheid. De christelijke boodschap
van liefde sprak hm erg aan, maar hij bleef
worstelen met de letterlijke interpretatie van
verschillende beelden uit de Bijbel.

Geloof en twijfel wisselden elkaar af. En ding

bleef echter tijdeos zijn zoektocht constant
aanwezig: de grenzeloze verwondering over
het bestaan zelf. Geleidelijk werd hem duidelijk
dat het wonderlijke en niet te beschrijven
besef 'er te zijn' de waarheid was waar hij
zolang naar had gezocht. In de ontmoetingen
met de Nederlandse advaita-leraren jan van
Rossum en Dick Sinnige zag hij in dat het niet
gaat conceptueel begrijpen of om spirjitpele
!iiD
ervari , maar dat alles wat zich voordba
verschijnt in Bewustzijn. In de Bijbel w rcft
dit Bewustzijn aangeduid als 'God', door jezus
geduid als de bron van liefde en eenheid.

Een christen op scttsong -geeft in dialoogvorm . _\

de ontmoeting weer tussen het christelij
gedachtegoed en de non-dualistische zienswijze
van de advaita. Uit de gesprekken in dit boek
blijkt dat GqQ, onze naasten en wijzelf n efl
hetzelfde zijn.
__