Bu kitabn yayn haklan

Pencere Yaynlarna aittir

Birinci Bask: Ekim 1988 Kaynak Yaynlar

kinci Bask: Aralk 1988 Kaynak Yaynlar

nc Bask: An Yaynlar Drdnc Bask: PENCERE YAYINLARI Nisan

1977

Kapak: brahim Karaka

Kapak Bask: Ceylan Matbaas

Dizgi: Pencere Yaynlan

Bask: Ceylan Matbaas

Montaj: Bahri akr Mcellit: Ceylan Ciltevi

ISBN 975-7814-52-0 PENCERE YAYINLARI: 67

Salkmst Sok 2/4 Caalolu - STANBUL Tel: (0212) 513 27 17

mit Zileli

VUR EMR

(Bir Astemenin Tunceli Anlar)

Tunceli insanna verdiim sz tutmann i huzuruyla...

NDEKLER
GEMTEN BUGNE KISA BR HESAPLAMA 7

PKK Gerei ve lerici-Demokrat Sorumluluu 11

Seluklu'dan Bu Yana 12

Gerici ve D Destekli syanlar 13

El Deitiren Terr 16

Bir Blcnn Anotomisi 19

BRNC BLM

ASKERLK FOBS 23

Bir Piyadenin Hatrat 25

Gessene 25

Tek Tip niversiteliler 26

Lordlar Bl 27

Mahadenin Trkesi 28

Baylmann Trleri 29

Bir Nutuk ve zgrlk - 30

Vatana hanet 32

Bir Askerlik Dersi 33

Olum, Sen Laz msn? 35

Hal Seferi 36

Tuzluk 37

Teleker Neresi 39

Takan Yok 41
Afedersiniz, Siz Asker misiniz? 42

KNC BLM

BR BAKA YERN ANILARI 43

Mantn Bittii Yer 44

Er Psikolojisi 46

Afiyet Olsun! 47

Aile Terbiyesi 49

Adaletin Tecellisi 50

Hapislik Zor Zenaat 51

Srgnde 54

lk Operasyon... Ya da Korku Dalar Bekler 55

Bir Kanl Oyun 56

Sevgili Arsz lm 58

Grev Kutsaldr... Ya da Lo Yapmann Bedeli 61

Bir "Vali Paa" ve Bir Grg Demi 69

Can kar Huy kmaz 79

Penceresi Alminyum Kapl Ev 81

Suluktan Bu Yana 84

Bin Yllk Uurum 87

Sakncal 89

Muhsin Batur'un Anlar 91

Bir Baskn Hikayesi 94

Geni Yrekli Yzbam 98

Bir zin Hikayesi 101

Takdirname 103

A, A Gecesi 106

Bahar Taarruzu 108

Grntnn Faziletleri . 110

Emir Demiri Keser 112

Bir Sigara Yan 115

Anlar 118

EK: VUR EMR BELGELER 121

GEMTEN BUGNE... KISA BR HESAPLAMA

Askerliimi bitirdiimden bu yana 10 yldan fazla zaman geti. "Vur Emri"nin ilk
basksndan bu yana ise 8 yl akn zaman gemi. Askerlik anlarm yazdm
sralarda toplumda arlklar olan, kamuoyunu etkileyebilecek insanlara yaadklarm
anlatr, onlarn tepkilerini lerdim. Genel olarak karlatm tavr yleydi; nce
inanmayan bir yz ifadesi, sonra "vay canna, yapma yahu" tepkisi, dehetle byyen
gzler, ban iki yana sallayarak," k, k" sesleri ve son olarak da " mitciim, gel
imdi yazma bunlar, ban belaya sokma. lerde yazarsn" telkinleri. Ben ok kzar,
kprrdm. Gerekten de bu insanlarn birou Dou Anadolu'yu, Tunceli'yi, Bingl',
Diyarbakr ya da rnak', Hakkari Yksekova'y, zap suyunu, Dicle'yi, Frat'
grmemiti. Grenlere gelince; onlar da yanlarnda mlki erkan, o zavall, o sefaletle ve
de dayanlmas mmkn olmayan terrn dehetiyle koyun koyuna yaayan insanlarn
zor koulmu misafirperverliini yaamt. Balca ileri, oturduklar scack
koltuklarda ahkam kesmek, Trkiye'yi stunlarnda ya da etkili ve yetkili zevatn terif
buyurduu st dzey toplantlarda, kokteyllerde defalarca kurtarmakt!.

Ama haklydlar! Ben grdklerimin, yaadklarmn,

tank olduklarmn tmn yazamazdm. Nitekim yazamadm da!.. Yllar sonra kitabn
nc basks yaplrken baz eklemeler yaptm ama "Vur Emri"nin u an elinizde
bulunan drdnc basks bile hl anlarmn tmn iermiyor, ne yazk ki!..

Anlarmn baz arpc blmleri nce zamann en cesur dergisinde," 2000'e Doru"
da "Yakala ve ldr" balyla kt. Derginin kapanda, bir katrn stnde, elimde
silah, stmde komando giysileri ve bamda nl mavi bere ile benim resmim vard.
Resim belki biraz komikti ama yazlanlar yutulamayacak kadar acyd. Dou ve G-
neydou'da yaananlar ilk kez bir astemen'in gzyle kamuoyuna maloluyordu. nsanlar
ilk kez, gazetelerde tek tip yazlan, "gvenlik kuvvetleriyle terristler arasnda kan
atmada..." haberlerinin dnda dou gereiyle yz yze geliyordu. Tepki
umduumun ok stnde oldu. Yazdklarm uzun sre konuuldu. Trkiye Byk Millet
Meclisi'nde tartmalara konu oldu. Genel kurmay Bakanl aklama yapt. nanlmaz
sayda kutlama, eletiri, kfr ve tehdit aldm.

Askerlik anlarm "Vur Emri" adyla kitap olarak kt zaman da byk ilgi grd.
vg ve kutlamalar bir yana, belirli kesimlerden iddetli bir eletiri kampanyas
balatld. Hatta bazlar iyice ileri giderek beni, "vatan haini" olarak ilan etme
alakln bile gsterdi. Hzla yaklamakta olan "Yeni dnya dzenine" kendini peke
ekme hazrlnda olanlar saldrya gemiti. Dier bir deyile o zaman da bugn
olduu gibi "vatansever" olarak ilan edilen soyguncular, katiller, karanlk yzl siyaset
erbab, basnda baz keleri ele geirmi, kalemini satarak ya da kiraya vererek
kamuoyunu uyutma grevini stlenen "her devrin adam" kalemrler vard. Ancak
bunlarn pislikleri, ihanetleri ve hrszlklar henz tam olarak ortaya dklmemiti.

Kitabmn nsznde Gneydou sorunu, PKK gere-

i ve lkeyi ynetenler ile ilgili grlerimi, dncelerimi son derece net bir biimde
anlatmtm. Anlarm yazarken soruna ve olaylara hangi gzle baktmn bilinmesi
asndan bugn de altna imza atacam grlerimi bu nsze aynen alyorum.

"...Hereyden nce; Trkiye ulusal snrlar iinde bir btndr. Trk, Krt, Laz,
erkez, Ermeni, Rum.. Trkiye'de yaayan, Trk nfusuna kaytl olan herkes Trkiye
Cumhuriyeti vatandadr ve yurttalk haklarndan eit ekilde yararlanr. stelik bu
benim grm olduu kadar, Anayasamza gre de byledir. Byledir de, ne yazk ki
Ankara'nn dousunda kalmak talihsizliine urayan yurttalarmz ne hikmetse kat
zerindeki bu haklardan bir trl yararlanamamaktadr!. Ben bir kaymakam ocuu,
daha sonra bir gazeteci olarak Dou ve Gneydou Anadolu'yu kar kar gezdim.
Komando subay olarak ilan edilmemi bir savan tam gbeinde yaadm. Dou
insannn ektii azaba, yaad basklara gzlerim, beynim ve yreimle tank oldum.
stelik her defasnda bu zavall ama ayn zamanda onurlu insanlarn bylesine bir
yaam nasl gslediklerini znt, hayret ve byk bir hayranlkla izleyerek!..

En nemlisi, o gne dek ayrdedemediim bir gerein de farkna vardm:

Dou ve Gneydou Anadolu'da sadece krtler yaamyordu!..

O blge bir mozaikti. Her halktan, her mezhepten ve kkenden insanlarn oluturduu
bir mozaik... Trk, Krt, erkez, Ermeni... onlar, binlerce yllk bir tarih ve kltrn
kaynatrd insanlard ve ayn eziyetleri, basklan ortaklaa gslyor, ayn sefaletten
pay alyorlard. Devlet devletliini bilememise bu Dou Anadolu'daki tm insanlara
karyd... yleyse yaplmas gereken son derece akt:

Trkiye'de yaayan iisi, emekisi, kyls, Trk,

Krd tm insanlarmzn "insanca" yaayacaklar, basknn, smrnn olmad bir

lke yaratmak...

Ancak, grnd kadaryla olaylar hi de yle gelimiyordu. Bir yanda devlet "daha
baskc" olmann yasalarn karrken, dier taraftan koyu bir "krt milliyetilii" alm
ban yrmt. zellikle son yllarda aktan aa konuulmaya balanan senaryoya
gre, bamsz(!) bir krt devletinin snrlar yle olacakt:

ran, Irak ve Trkiye'de yaayan 20-30 milyon civarndaki krt asll insan ve yine
ayn lkelerin krt nfusu barndran topraklarn kapsayacak bir devlet!..

Bu Trkiye asndan topraklarn Diyarbakr'dan itibaren yeni kurulacak devlete

brakmak anlamna gelmekte...

Byle bir devlet grlebilecei zere "uydu devlet" olmaya son derece yatknd. Drt
taraf dost olmayan lkelerle evrili, denizle balants olmayan, ekilecek verimli
topra bulunmayan, hibir ekilde ticari yol yaratamayacak byle bir devlet ancak ve
ancak "uydu" olmaya adayd. Herhangi bir sper devletin destekledii, Ortadou'da
"koba" olarak kullanaca bir "kukla devlet!"

yleyse yaplmas gereken; Trkiye'nin paralanmasn engellemek olmalyd. Ama

nasl?.. 60 yldr devleti ynetenlerin ald tedbirler sonucu nerelere geldiimiz aikar!
Bask politikalar ile hibir yere ulalamayaca da belliydi. Bir tek yol kalyordu
geriye;
 Dou insann kazanmak...

Ve bu o kadar zor deildi.. O insanlar ylesine alak gnll, ylesine ilgi ve

hogrye muhtatlar ki, gemite kendilerine yaplan her trl hakszl affetmeye,
ileriye yeniden umutla bakmaya hazrdlar. Bir tek istekleri vard;

nsana yarar muamele ve ilgi...

Ve bunlar kanmca atla deve deildi. Bunlar kendine "devlet" sfatn layk gren her
ynetimin ilk nce, olmazsa olmaz yapmas gereken eylerdi. te bu dnce ve

10

duygular iinde sonradan byk tartmalara neden olan grlerimi "PKK gerei ve
ilerici-demokrat sorumluluu" bal altnda kaleme aldm. Kamuoyuna ak mektup
olarak yazdm grlerimi de sizlerle paylamak istiyorum:

PKK Gerei ve lerici - Demokrat Sorumluluu

Trkiye'nin dousunda bugn tam anlamyla bir sava hali yaanmaktadr. Gerek
halka aklanan iki satrlk bildirilerin ok tesinde ve ok daha vahimdir. lkenin
geleceini yok etmeye, ulusu blmeye ynelik kanl olaylar szkonusudur. Saklamaya
almak, rtbas etmek iin abalamak gereksizdir; 1984'ten 1989'a be yl iinde "Krt
sorunu ve PKK" Trkiye'nin gndemine olanca arlyla yerlemi ya da bilinli
olarak yerletirilmitir!. Dou ve Gneydou Anadolu'da masum insanlarn
katledilmesini de ieren bir kanl senaryo oynanmak istenirken, darda, Bat
devletlerinin bakentlerinde ve de himayelerinde konferanslar dzenlenmektedir. 19-20
Austos tarihlerinde Londra'da toplanan "Krt Ulusal Kongresi", "Nasl bir devlet?"
sorusuna yant aryordu. 14-15 Ekim'de Paris'te Fransa zgrlk Vakf tarafndan
dzenlenen, Trkiye'nin baz milletvekillerinin de hazr bulunduu, "Krtler, nsan
Haklar ve Kltrel Kimlik" konulu konferansta "kurtulu" sorunu tartld.
nmzdeki temmuz aynda ayn nitelikte bir konferans svete dzenlenecek. Ksacas
bat, yllarn "Bekle gr" politikasndan syrlm, aktif bir "Himayecilik ve destek"
eilimi iine girmitir.

Btn bu gelimeler yaanrken trk basnnda bir "Abdullah calan PKK"

rportajlar furyas balad. Al glm ver glm tarzndaki bu rportajlar karsnda
nmde iki yol vard:

l- Bir demokrat, bir ilerici olma sorumluluuyla PKK ve gneydou konusunda

dncelerimi kamuoyuna aklamak..

11

2- Susup oturmak.. Ben birinci yolu setim.

Seluklu'dan Bu Yana

Bilineni tekrar etmek olacak, ancak konuya yle bir soruyla balamakta yarar var;
Trkiye'de Krt var mdr?. Vardr. Seluklu'dan bu yana Krtler Trk halkyla yan
yana, i ie yaamaktadrlar... Ve onlar Trkiye'yi ynetenlerin "gerekleri gzard
etmeye, bastrmaya" ynelik politikalar gerei;

Bunlar da trkleridir. Dalarda yaayan bu insanlar karlarn zerinde yrrken

kart-krt sesleri kardklar iin bu isimle anlrlar!..

gibi sama ve gln iddialarn aksine dpedz ayr bir soydan gelen, ayr dilleri,
gelenek ve kltrleri olan insanlardr ve bugn Trkiye snrlar iinde nfuslar
milyonlarla ifade edilmektedir. Ve bu insanlar bin yldr Anadolu topraklar zerinde
Trk halkyla ayn kadere ortak olmu, ayn ileleri ekmi, zaman geldiinde ayn
erinleri paylam bir halktr. Dnyann en gl emperyalist devletlerine kar tarihin
yazd ilk kurtulu savanda Trklerle omuz omuza dmana kar duran yine bu
halktr. Trkiye Cumhuriyeti devletini emperyalistlerin kafasna vura vura kabul
ettirdiimiz Lozan Konfe-rans'nda heyet bakan smet nn okuduu bildiride yle
diyordu:

Krtler Trk vatannn kendileriyle beraber, bilhassa Dou'da Ermeni tehlikesine

maruz kalacan biliyorlard. Milli mcadelenin devamna canla bala katldlar.
Sonra, Lozan muahedesi yaplrken da, Krtler vatansever olarak Trklerle beraber
bulunmulardr.

Mustafa kemal Atatrk tarihi Sylev'inde,

Biz Trkler ve Krtler mterek dmana kar beraberce arptk

12

diyerek bu halkn hakkn teslim etmitir. Hikayenin bundan sonras ise hazindir!
syanlar, askeri tedbirler ve en nemlisi yanl devlet politikalaryla dolu yarm asrlk
bir sre... Ve sonuta "ayrlk trkleri!.." Trkiye niin bu noktaya dek srklenmitir?
Bu soruyu yantlayabilmek iin yakn gemie, Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulu yllarna
ve tabii Krt isyanlarna bakmak gerekir.

Gerici ve D Destekli syanlar

Yeni Cumhuriyeti tehdit eden ilk byk Krt isyan eyh Sait isyandr. "eriat
isterk" lklaryla balam, ksa zamanda yaylm ve kanla bastrlmtr. syann
balad tarih iki adan ok nemlidir. ncelikle, ngiltere ile neredeyse savaa
srklenebileceimiz Musul meselesi gndemdedir. Mustafa Kemal bu toprak
parasnn nemini son derece iyi bilmektedir. Yakn gelecekte petroln kazanaca
yaamsal nemin farkndadr. Ancak bunu ngilizler de iyi bilmektedir. Ama, ne
pahasna olursa olsun Musul vilayetini kukla devlet Irakn snrlan iinde braktrmak
ve diledikleri gibi kullanmaktr.

Dou Anadolu'daki Krt beylerine gelince; onlar akn ve fkelidirler. akndrlar,

nk umduklarn bulamamlardr. Kurtulu savana omuz vermilerdir ama padiah
ve hilafeti savunmak iin. Sava bitip, kurtulu salannca herey eskisi gibi olacak,
onlar yine iilerinde ast astk, kestii kestik idarelerini devam ettirecekler, vergi
vermeyecekler, askere gitmeyecekler, neredeyse bir derebeylik dzeniyle
yneteceklerdir kullarn. fkelidirler, nk dndklerinin tam tersine Misak- Milli
snrlar iinde yepyeni bir Trkiye Cumhuriyeti domutur... Ve bu cumhuriyet
rejiminin ierde blnmle, keyfilie hi tahamml yoktur.

Hesap ok aktr; Trkiye Cumhuriyeti'nin zayf olduu, yaralarn yeni sarmaya

balad, insanlarn savamak-

13

tan bkt bir dnemde majestelerinin desteini de arkalarna alp Dou Anadolu'yu
Trkiye'den koparmak. eriat isterk edebiyatnn arkasnda yatan gerek budur. Bugn
baz kendini bilmezlerin ileri srd gibi; brakn ilerici bir isyan olmasn, eyh Sait
isyan gerici karakterinin yan-sra hain, dardan beslenen bir isyand. Uzun bir
uratan sonra bastrlabildi. Ancak gen Trk devleti Musul'u kaybetti. ngiltere
istediini elde etmi, ayn lkenin insanlarn birbirine krdrarak petrol yataklarn ele
geirmiti.

Bu tarihten balayarak Cumhuriyet ynetimi Dou'ya kar giderek artan bir pheyle
bakmaya balam, bu blge iin zel yasalar karmtr. Bizce yanl yapmtr. Panie
varan phecilik ve tela ynetimi sertlie itmitir. Ancak sorulmas gereken udur;
henz bir kurtulu savandan km, emperyalist Bat'ya kar her alanda byk bir
pheyle bakan ve bunda hakl olduunu bir byk isyan ve Musul'u kaybetmekle
anlayan bir ynetim bizim yarm yzyl sonra, deien dnya artlarnda dndmz
zmleri ne dereceye kadar dnebilirdi?!..

Cumhuriyet tarihinin en byk isyan ise 1937'de patlak verdi. Nedenler yine aynyd.
Krt aalan ynetilmekten holanmyorlard. Yreye yol, su, hele okul gelmesini hi
istemiyorlard. Kpr, yol, okul demek medeniyet demek, Krt insannn da almas,
klelikten kurtulmas demekti. te eyh Rza'nn ban ektii Dersim isyan bu tr bir
kleliin, cehaletin ve bunlara bal olarak kendi dzenlerinin srp gitmesi iin
balatld.

Nokta dergisinin 28 haziran 1987 tarihli saysnda benim ngiliz arivlerinden

kardm bir belge yeralmakta-dr. Dersim isyannn lideri eyh Seyid Rza'nn ngiliz
Dileri Bakanl'na gnderdii bir mektuptur bu. 30 Temmuz 1937 tarihli ve Dersim
Generali Seyid Rza imzal bu mektupta isyann lideri ngilizlere yle seslenmektedir:

U milyon Krt benim sesimden ekselanslarna ses-

14

leniyor ve hkmetinizin manevi etkisinden Krt halkn yararlandrmanz istirham

ediyor..

te dersim isyan ancak bu kadar bamszlk, bu kadar zgrlkyd!..

yaymlanmasnn hemen ardndan baz evrelerde bu belgenin sahte olduu ileri
srld. Belgenin asl Londra'da, 'Public Record Office' arivleri arasndadr ve
dileyen herkes parasn vererek bir kopyasn edinebilir.

Dersim isyan son derece kanl bir ekilde bastrld. s-yann elebalar Elaz
arsnda, halkn nnde asldlar. 1938'deki ikinci harekatta ise Dersim Kalan
mntkas tamamen temizlendi. Komitem belgeleri bu isyann nedenleri konusunda
zamann en dikkate deer saptamasn yapyor. 29 Temmuz 1937 tarihli ve Trkiye
Komnist Partisi Genel sekreterlerinden smail Bilen imzal belgede Dersim
olaylarndan yle szediliyor:

Ankara Hkmeti Dersim blgesinde Krt airetlerinin yeni bir gerici

ayaklanmasn bastrmakla urayor. Dersim'de devlet otoritesi sadece kat zerinde
kalyordu. Feodal airet reisleri her frsatta devleti hie sayyordu. Bugn Kemalist
rejimin enerjik reformlar yznden kendi iktidarlarn tehdit altnda hisseden feodal
unsurlarn mitsiz bir direniiyle kar karyayz.

Saptama son derece doruydu. Bu belge o zaman komnistlerin olaylara ne ekilde

baktn gstermesi bakmndan ayrca deerlidir. Dersim isyanndan sonra devletin
Dou Anadolu'ya bak tamamen deimi, phecilik yerini gvensizlie brakmtr.
O tarihten gnmze bu blge genellikle skynetim altnda ynetilmi, elli yl iinde
devletle Dou vatanda arasndaki gvensizlik uurumu iyice almtr. Devlet bu
blgeye ada hizmetler gtrmekten ekinmi, vatanda istemekten korkmu ve ne
yazk ki, "Feodal sistem" tm arlyla srp gitmitir.

15

El Deitiren Terr

PKK ite byle bir ortamda, 1970lerin ortalarnda dodu. Yarm yzyllk bir
sessizlikten sonra Trkiye'nin iinde bulunduu "kaos" bir frsatt ve kullanld. 1984
haziranna dek hibir nemli eylem gerekletirmedi bu rgt. Arivlere bakldnda
grlecektir ki; 12 Eyll darbesine dek PKK'nn Dou'daki faaliyetleri yalnzca "Feodal
beylerin koruyuculuunu yapmak" ve sol rgtlerin taraftarlarn ldrmekten ibaretti!..
PKK'nn ilk byk eylemini gerekletirdii tarih ok nemlidir. nk, 1973 ylnda
ABD'nin Kaliforniya eyaletinde iki diplomatmzn ldrlmesiyle balayan, 1974
Kbrs harekat sonras iyice hzlanan ve 1984'e kadar trmanarak devam eden Ermeni
terr bu tarihten sonra tamamen durmu, ayn sralarda PKK'nn eylemleri balamtr.
Dier bir deyile terr el deitirmitir!. Bu rgt be yl iinde oluk-ocuk, kadn
yzlerce masum insan katletmitir. Bu rgt kendi yayn organnda rk dncelerini
her frsatta tekrarlamakta, kendi dndaki her trl sol rgt "hain-ibirliki" olarak
ilan etmekte ve Avrupa sokaklarnda insanlar srf bu nedenle katletmektedir.

Dou Perinek, 22 ekim 1989 tarihli 2000'e Doru dergisindeki bayazsnda kendisi
iin vicdan borcu olduunu vurgulayarak yle diyordu:

Bugn PKK, Krt rgtleri iinde en yerli olandr. Anadolu topraklarna ve Krt
halkna en sadk olandr. nk halkla en fazla birlemi olandr..

Perinek'in en yerli, en fazla halkla birlemi olarak tanmlad bu rgt

Ortadou'nun en acmasz ve eli kanl diktatr Hafz Esat'n lkesi Suriye'de
slenmektedir. Trkiye Cumhuriyetine tarihi dmanl bilinen, Hatay ilimizi yarm
yzyl sonra bile hl kendi topraklar olarak haritalarnda gsteren Suriye'de!.. PKK
lideri Abdullah calan Suriye gizli servisinin kendisine tahsis ettii
16

evde oturup, yine emrine sunulan mercedes arabayla dolamaktadr. Bu mudur yerli
olmak, Anadolu topraklarna sadk olmak?!. Yzlerce masum insan kuruna dizmek
midir halkla birlemek demek?..

Bat Almanya'da 24 ekim gn balayan PKK davasna "dayanma" gerekesiyle

Yunanistan'dan , Kbrs Rum Kesiminden iki milletvekili katld. Acaba Yunanistan'n
ve Kbrs Rum Kesiminin Krt olayna bu scak ilgileri nereden kaynaklanmaktadr?.
Ne zaman ve niin balamtr bu ani "Krt sevgisi, PKK destekilii?.." Bunlar da
zerinde dikkatle dnlmesi gereken sorulardr!..

Suriye'de slenen, Kbrs Rum Kesimi ve Yunanistan tarafndan desteklenen ve de

btn bunlarn stne kendi insanlarn acmaszca katlederek 'Halkla birleen' bir
rgt!.. Btn bunlar grdkten sonra Trkiye'nin ulusal snrlarn (Misak- Milli)
savunmak, Dou'da oynanan senaryolara sonuna dek kar durmak kendine 'lericiyim-
Demokratm' diyen herkesin en yaamsal grevidir.

Londra 8.11.1989"

" Yaklak 8 yl nce kaleme aldm bu grlerimde en ufak bir deiiklik olmad. Bir
demokrat, bir ilerici ve bir kemalist olmann onurunu da sorumluluunu da eilip
bklmeden tadma inanyorum. Dncelerimde ne denli hakl olduumu da geen
yllar iinde yaadklarmz bir bir gsterdi. Yazdklarm en azndan ok abartlm
olarak niteleyenler o gnden bugne Gneydou'da yaananlar izledikten sonra sanrm
gerei grmlerdir!

Trkiye'nin bugn geldii noktada artk maskeler dyor. Bugn artk Vatan-millet
edebiyatyla halk soyanlarn, cinayet ileyenlerin, eteler oluturarak devleti iten ele
geirmeye alanlarn, lkeyi babalarnn iftlii gibi ona buna peke ekme yarnda
olanlarn irkin yzleri

17

maske tutmuyor. Tabii, kalemlerini bunlarn emrine vermi, adna gazeteci demeye
utandm bir takm soytarlarn da!..

Evet, bugn Yeni Dnya dzeni ve ykselen deerler ad altnda byk bir rezillik
yaanyor. Yeni mandaclar, numarac cumhuriyetiler, krtler ve eriat heveslileri
kolkola Trkiye'yi iinden klmaz bir kaosa doru srklemeye alyor. Tpk
Mustafa Kemal'in Genlie Hi-tabesi'ndeki gibi;

...Btn bu eraitten daha elim ve daha vahim olmak zere, memleketin dahilinde,
iktidara sahip olanlar gaflet ve dalalet ve hatta hyanet iinde bulunabilirler. Hatta bu
iktidar sahipleri ahsi menfaatlerini, mstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler.
Millet fakr zaruret iinde harap ve bitap dm olabilir..

Ama ben umutluyum!.. En zayf, en bitti denilen anda dnyann en byk devletlerine
kar kurtulu sava vermeyi baaran bu ulus, bugn lkeyi karanlklara, paralanmaya
gtrenlere kar ayaa kalkmay da baaracaktr. Trkiye Cumhuriyeti 2000'li yllara
ada ve laik bir hukuk devleti olarak girecektir. nk Trk ulusu buna layktr..

Son olarak, sanyorum Tunceli insanna verdiim sz tuttum. Dudu teyzeye, Pertekli
Celal amcaya, kocaman gzl Sema'ya, Mustafa amcaya, Haydar aaya.. Do-u'nun
ileke insanna olan borcumun kk bir ksmn dedim. Biliyorum ki; daha bir ok
kitap yazlacak.. Tabular yklacak.. Ve birgn gzellikler, umutlar, sevgiler yazlacak.
Hibir ktln, namussuzluun, basknn ve ikencenin bulunmad, sevda
trklerinin bir batan bir baa sylendii bir lkede... stanbul'daki ocukla
Hakkari'deki ocuun zlemleri arasnda hibir farkn kalmad bir Trkiye'de...

ok mu hayal?..

18

Bir Blcnn Anatomisi!!!

Drdnc basknn nszn aslnda yukardaki szckle tamamlamtm. Yalnz

benim deil, her yurtseverin hayal ettii bir Trkiye zlemiyle. Birka gn sonra
Cumhuriyet gazetesinin Caalolu'ndaki binasnda sevgili Deniz Som ve Hikmet
etinkaya ile oturuyorduk. Neredeyse 25 yldan beri tandm ve dostluuyla onur
duyduum Oral allar girdi odaya ve akac bir tavrla parman bana doru
sallayarak:

Seni blc seni!...

dedi ve glmeye balad. Hibir ey anlamamtm. Aklad; birka gn nce

Demokrasi gazetesi manetten verdii bir haberinde 6. Kolordu'nun "ok gizli" ibareli
bir belgesini aklamt. Buna gre aralarnda benim de bulunduum baz gazeteci,
yazar, sanat ile bir ksm televizyon kanaln PKK'ye yardm eden blcler olarak
ilan ediyordu. ok armtm. Aktel dergisinde ayn haber Demokrasi gazetesi
kaynak gsterilerek yaymland. Eksik olmasnlar gayet fiyakal bir fotorafm da
basmlard!.. Haber yleydi:

"... Sulad ve susturulmalarn uygun grd isimler asndan aknlk yaratan

belge Demokrasi gazetesinin yaynna gre 6. Kolordu Komutanl 'nn 'Medya
organlar ve baz gruplarn PKK lehine yrtt faaliyetler' konulu, l Austos 1996
tarihli bir yazs. Gazete yaznn 15 Austos'ta skenderundaki 39. Mekanize Piyade
Tugay Komutanl'na gnderildiini belirtiyor. Belgede u deerlendirme yaplyor:
'Terr rgt ve dier ykc blc rgtlerle gemite yakn ilikiler kurmu, bu
rgtlerle hali hazrda belli lde ilikisini ve desteini srdren baz sanat ve
evrelerin devlet kanallarnda programlara kmalarnn halk zerinde menfi ynde etki
yaparken, ykc blc rgtlere moral kazandrd; bu durumun bu tr kiilere ve
ideolojilerine halkn nazarnda hakllk kazandrr mahiyette etkilere yol at..."

19

te byle!.. Bir kolordu komutanlnn yazsyla "blc" ilan edilivermitik. Blc

ilan edilen isimleri de sralayalm, tablo tamamlansn. Aynen dergideki srasyla; Zlf
Livaneli, Edip Akbayram, Melike Demira, Cengiz an-dar, Mehmet Ali Birand, mit
Zileli, 'Yaar Kemal, Sezen Ak-su!... nterstar, Show TV ve Kanal 6 gibi zel
televizyonlar da blclk sulamasndan nasibini alm!.. stelik yazda sadece durum
deerlendirmesi yaplmyor. Ad geen kiilerin devlete ait TV kanallarnda
propoganda yapmalarnn engellenmesi de isteniyor!...

Bu belgede ismi geen kiiler u ya da bu ekilde gereken yantlar vereceklerdir.

Zaten bir ksm Aktel dergisine aklama yaparak dncelerini sylemi. Ben tavrm
kitabmn nsznde ortaya koymaya karar verdim. nsanlar yok olup gidiyor. Ama
kitaplar sonraki nesillere k tutuyor. Yllarca sonra insanlar bu dnemi gzden
geirirken ibret alsnlar istedim. Bu kadarck zgrlm de olsun!..

37 yandaym. 20 yllk gazeteciyim. Aklmn erdiinden, dier bir deyile dnyay

kavramaya baladmdan bu yana solcuyum. Bazlar kzacak ama, yaammn hibir
dneminde "nasl sac olunur?!" anlayamadm. Benim iin yurtseverlik, demokratlk,
hmanizm hep solculukla edeer oldu. Yakn tarihimizi rendiimden, o dnemin ilk
ve muhteem Kurtulu Sava'n her aamasyla zmsediimden bu yana da kemalistim.
Her trl olumsuzlua karn Cumhuriyeti kuran, o byk devrimleri gerekletiren,
kle bir mmetten, ba dik, onurlu bir ulus yaratmay baaran Mustafa Kemal Atatrk
ve arkadalarna sevgi, sayg ve minnet duyuyorum. 20 yldr grlerimi ve ilkelerimi
byk bir onurla, eilip bklmeden savundum. Her zaman hakl olduumu anlamann
gururuyla.

Yeni dnya dzeni denilen, insanl yeni bir klelie mahkum etmek iin ortaya atlan
aalk dzene kar

20

her zaman Ulusal devleti savundum. Ykselen deerler palavralaryla kalemini, beynini,
benliini satan, baland kapnn kulluunu yapanlara kar sesimi ykselttim. Ama
devleti ynetenlerin lkeyi babalarnn iftlii gibi ynetmesine de her zaman kar
ktm'. Yargsz infazlarn yapld, faili mehul cinayetlerin binlerle ifade edildii,
mafya-siyaset-emniyet, tarikat-ticaret-siyaset ve daha da nemlisi gaflet-delalet-hyanet
genlerine gcmn yettiince kar koydum.

PKK denilen cinayet rgtne yaptm her radyo-televizyon programnda, yazdm

her yazda sonuna kadar kar ktm. Ulusal snrlar iinde bamsz demokratik bir
Trkiye iin sava verdim. Ve gazetecilik yaammn her evresinde bam dik dolatm.
Szm hi saknmadm.

Bu nedenle, bir Kolordu Komutanl'nn beni "blc" olarak damgalamas hi

umurumda deil!... Ben yine doru bildiim yolda yrmeyi srdreceim. zldm
tek ey, devlet iinde etelerin cirit att, ortaa karanln zleyen yobazlarn gemi
azya ald, demokrasi adna enayilikle hyanetin iice getii 1977 Trkiye'sinde hl
ban kuma gmm devekularnn varl!...

mit Zileli stanbul1997

21

BRNC BLM

ASKERLK FOBS

Askerlikten oldum olas korktum. ocukluktan delikanlla adm attm yalardan

itibaren mantkl bir aklamas olmakszn, bir askerlik fobisi geldi, taa yreimin
ortasna yerleti: O zamanlar niversiteyi bitirebilece-ime de pek ihtimal vermediim
iin, askerlii dndke on sekiz aylk sre gzmde; nce on sekiz tane bir ay sonra
be yz krk dokuz gn, hatta iyice dehete dmek istiyorsam bin yz yetmi alt saat
olarak byr ve rakamlar bydke askerlik korkusu da bir kbus gibi stme
kerdi... yle ki; o tarihlerde byk ilgiyle dinlediim askerlie ait anlarn birinde,
sa iaret parma olmayanlarn askere alnmadn renmi ve uzunca bir sre sa
iaret parmamn olmamasnn yaamm zerine ne gibi etkiler yapabileceim
dnmtm. Sonuta, iaret parmamn bende kalmasnn daha hayrl olacana
kanaat getirdiimi anmsyorum!..

Yanl anlalmasn, askerlik geleneine hi de yabanc olmayan bir aileden

gelmekteyim. Yzlerce yldr sylenegelen, "HER TRK ASKER DOAR"
koullanmasna paralel olarak ailem, askerliin bol yldzl rtbelerine kadar erimi
bir yn akrabayla doludur. Benim hatrlayabildiim kadaryla bykbabam, onun
babas, kardeleri ve byk bir olaslkla onlardan nceki kuaklar bu meslei

23

sarslmaz bir ballkla srdrmler. ocukluumda nceki kuaklarn savalardaki

kahramanlklarna dair dinlediim ve de ezberlediim destans hikyeler bunun en canl
delili. Ta ki babamn kuana gelinceye dein. Her ne olmusa olmu, askerlik gelenei
bu tarihten sonra bozulmu. Bol bol idareci, avukat, gazeteci, i adam, diplomat
karken, askerlii meslek olarak seen hi kmam... Eh!.. Bylece askerliin
ulvilii, gereklilii ve pek yle korkulacak bir ey olmad yolunda uyarda bulunacak
kimse kalmaynca, doal olarak genliimin ilk yllar askerlik fobisiyle babaa geti L

Ancak eri oturup doru konumak gerekirse, askerlik korkusunun bir hayli yararn
grdm! Bu sayede Evliya elebi kadar olmasa da seyyah sfatn kazandm denebilir!
nsan bir eyden kamak isterse; onu tutmann mmkn yoktur. Beni de tutmak mmkn
olmad. On sekiz yam bitirdiim gn pasaportumu aldm gibi yurt dna kapa
attm. Sonra?.. Dndm tabii... Bir daha gittim. Yine dndm. Vatan zlemi korku filan
tanmyordu galiba... Tam drt sene Trkiye-Avrupa-Amerika arasnda mekik dokudum
durdum. Bu geli gidiler esnasnda hasbel kader niversiteyi de bitirdim. Yine aklm
bama gelmedi. Bu fobiye ylesine almtm ki!..

Fakat ilahi adalet yakam brakmad. Artk kamaktan usanp, "Bitsin bu ikence"
dncesiyle yurda dndmde, ksa dnemi kl pay kardm rendim. Kafam
bir yerlere vurmaya frsat bulamadan da askere alndm. Piyade olarak... Ama ilk drt
ayn sonunda piyade sfatnn yanma iki yeni szck daha eklendi. Yeni tekmilimi
herhalde yle verecektim:

PYADE JANDARMA KOMANDO Astemen mit Zileli, emir ve grlerinize

hazrdr komutanm!...
24

Bir Piyadenin Hatrat

Tuzla renci ve Kurslar Alay'na 15 Nisan 1985 Pazartesi gn saat 18.30'da ve

tabir yerindeyse, krktk sarho bir halde teslim oldum. Ama durun nce size torpil
araylarm anlataym:

Yurtdndan dnp, askerlik ilemlerimi tamamladktan sonra, herkes gibi torpil

araylarna balamtm. Herkes gibi diyorum nk eminim, her Trk evld
askerliini dertsiz, tasasz yapabilmek iin byk ya da kk destek arar. Kendimden
emindim. nanlydm... Dahas, insanlarn bana yardm edebilmek iin nasl
paralandklarn gzlerim yaararak izliyordum. O iki ay iinde pek ok gzyaartc
tablo grdm, yaadm...

Aslnda ben, ksa sreler iinde iyimser olmay becerebilen bir mizaca sahibimdir.
te o ksa srelerden biri de bu iki aya rastlam, evrenin de kadirinas desteiyle
pembe bulutlar zerinde dolamaya balamtm. Koskoca niversite mezunu bir buuk
lisan bilen, tecrbeli gazeteci bendeniz, herhalde askerliini yle olur olmaz yerlerde
yapmayacakt. Acaba denizci olup beyazlara m brn-seydim? Yoksa havaclarn o
cakal dnyasna m misafir olsaydm? Askere Alma Daire Bakanl'nn bu konuda
benim yerime en iyi karar vereceine sonsuz gven duymakla birlikte, "Eei salam
kaza balamak" ataszn-den hareketle araylara hz vermitim. O dnem iinde
verilen szleri bu yazy yazarken anmsamaya altm. Ancak her defasnda ya sayy
ya da sray ardm...

Gessene

te o arayn sonucu Piyade Okulu'nun kapsna iki adm tede, numara kesilmi
salarmla tedirgin bekliyordum. Kapda bekleyen nbeti er elini sallayarak,
aknlktan kurtard beni:

25

Ne bekliyon hemerim, gessene!..

 Ben bu" "Gessene" szcnn "Gel" mi, yoksa "Git" mi anlamna geldiini zmeye
urarken, bu kez bir stemen belirdi kapda. Uzun boylu, eitim elbiseleri iinde bir
adam. Ask suratl bir adam... Eliyle iaret etti. Yaklatm. Ksa bir sre inceledikten
sonra konutu:

Ltfettiniz! Niin zahmet ettiniz, hi gelmeseydiniz. Sonra da arkasnda bekleyen

postaya dnerek emir verdi:

Al bu adam drdnc ble gtr!

Emredersiniz komutanm!

Ben bu karlkla birlikte bir nevi srklenerek i baheye doru gtrlrken, ask
suratl stemen arkamzdan bard:

nce kafasn emenin altna sok ..ylsn!..

Daha sonra beni kapda karlayan adamn blk komutanmz olduunu, benim de
birlie katlan sonuncu (1389'uncu) yedeksubay renci olduumu renecektim.

te artk askerdim!..

Tek Tip niversiteliler

Btn insanlar birbirine benziyordu. Evet, ister inann, ister inanmayn herkes dehet
verici biimde birbirine benziyordu. Yzaltm tane ayn tornadan kmasna tek tip
adam dnn, dehete dmez misiniz?! zerimde darack bir mont ve (hi
abartmyorum) benim gibi iki kiinin rahatlkla girebilecei bollukta pantolon,
ayaklarmda sivil ayakkablarla hayretler iinde bu tabloyu seyrediyordum. Blk
komutanmzn sert komutuyla kendime geldim:

Hiza ve istikamete baaak!..

Herkes bakyordu ama birbirine. Hiza ile istikametin ne tr bir anlam ierdiini
karmaya urarken ilk fray yedik:

Ayp be ayp... Bir de niversite mezunu olacaks-

26

nz. Daha hizay, istikameti birbirinden ayramyorsunuz dangalak herifler!..

 O gn hiza ve istikameti, hemen ertesi gn de selm ve ksa tekmil vermeyi rendik:

5829 mit Zileli, Ankara, emret komutanm!..

Artk adm mit deil, 5829 mit'ti. Eitimde, yemekte, yatakta... Ksacas her yerde
nce numara sonra isim. Bu ara da niversite mezunu olmann neredeyse vahim bir su
tekil edebileceini de renmitik: "Doru yrsene ulan ne biim niversite
mezunusun", ya da, "Ne biim hiza bu, okuduunuz niversiteye ediyim" veya
"Okuduunuz niversite kadar banza ta dsn" vb...

Lordlar Bl

G3 piyade tfeini ilk elimize aldmzda hepimizin tepki ve dncesi farkl

olmutu.. Ben:

Hay Allah ok ar, bununla da yrnr m? diye dndm sanrm. Blk

komutanmz Blent Tekde-mir'in, "Sk!" komutuyla birlikte tfei paralara ayrmaya
baladk. Tfein kabza ksmn ayrdm an bir kt paras dt. 181'inci dnemin
mesajn btn ble okudum:

"183'l arkada, drdnc ble ho geldin. Blmzn dier ad Lordlar

Blndr. Bu ismin nemim ve deerini bil. Dier blkleri izle, yaknda ne kadar
ansl olduunu anlayacaksn. Gzlerinden perim."

Gerekten de ksa bir sre sonra ne kadar ansl olduumuzu anladk. Dierlerine
oranla en rahat, en grgr blk bizimkiydi. Bir gn birinci blkteki rencilerle hangi
bln daha rahat olduunu tartrken, ocuklardan birinin verdii rnek bizim
durumumuzu da olanca plakl ile ortaya koyuyordu:

Bizim blk komutan ok iyi bir adam... Her eyimizle ilgileniyor. Bir de
dvmese!..

27

O dnem iinde bir arkadamz bile, gndelik argo kelimeler hari, hakaret bile
iitmedi... Blmz komutan deitirdi. eker gibi komutan. Bylece bizim
bln lkab da deiti. Okuldan ayrlrken tfeimin iine braktm mesajda bu
lkab da yazdm:

Komutan yetitiren blk!..

Mahade'nin Trkesi

stikamet Tavantepe!.. Harbiye maryla uygun adm maaar!..

Yldrmlar yaratan bir rkn ahvadyz!

lk hafta bitmiti. Tabii bizde!.. Bir hafta iinde presten km gibi dmdz olmu,
kla hayat dnda hibir ey dnemez duruma gelmitik. te ikinci haftann ilk uzun
yry balyordu. Srtmzda 23 kilo ykle Tav-antepe istikametine...

Askerliini piyade olarak yapanlar bilirler; o kadar ykle sekiz kilometre yrmenin,
stelik uygun adm yrmenin keyfini! lk nce ben su koyverdim. Dik bir srt
trmanrken attm kendimi yere. Blk komutan da annda bitiverdi bamda. Hayret!..
ok yumuak, ok sevecendi:

Ne oldu evldm, bir yerin mi aryor?

Ahh... Ahhh, belim... Komutanm belim ok kt...

Yaa... Tabii artk kesinlikle yryemezsin deil mi yavrum?

Komutanmzn sesinde hafif bir istihza sezdiysem de artk geri dnemezdim. Btn
maharetimi kullanp yerde kvranrken oyun sona eriverdi. Komutann:

Artk be, alt hafta mahade altnda kalman lzm. Mazallah sakat filan kalrsn!..

Szlerini duyunca aniden frladm yerimden. Yzalt-m kiinin kahkahalar arasnda

yerime getim. ok sonralar bu tr numaralarn her dnem binlerce kez tekrar-

28

landn, ancak hibirinin baarya ulaamadn rendim. Komutann klasik

"mahade" numarasn ben dahil herkes afiyetle yemiti. Haa, mahadenin trkesi
mi? En az hafta sonu izine kamamak demekti. Skysa yemeyin...

Baylmann Trleri

Geni bir alan iinde sekiz tane blk habire yryordu. Yemin treni hazrlklar
btn hzyla sryor, bizim de anamzdan emdiimiz st burnumuzdan geliyordu.
Sadece yrsek neyse; yrmediimiz ender zamanlarda da hazrolda, "Marlar",
"Atatrk'n Genlie Hitabesi", "Genliin Cevab" ve "Atatrk Kimdir" konularn
ezberliyorduk. Daha dorusu ezberleyemiyorduk... nk, kzgn gne altnda saatlerce
sren provalar sonucu teker teker baylyorduk. rnein ben iki gn iinde defa
baylarak bizim blk iinde ilk sray kapmtm. Bu baylma furyas okul
komutanmzn kulana gidince, emir komuta zinciri iinde bir fra kampanyas
balad. Doal olarak kabak da bizim bamza patlad...

Sertlii ile rtbeli rtbesiz herkesi tirtir titreten alay komutanmz Piyade Yarbay
Ltf Sekin, tm yedeksubay blklerini acilen toplatarak ilk veciz frasn att. O
konuma ile birlikte rendik ki, "henz asker saylmyorduk"

Yemin etmeden asker olunmazd ki... Ve biz bu yce grevin provalarnda bile
utanmadan baylyorduk! Hadi "fiziki" baylsak neyse... Bir de tutuyor "ruhsal"
baylyorduk. Bu bizim yaptmza dpedz densizlik; hayr, hayr, "vatan hainlii"
denirdi. Bundan byle ruhsal baylanlar en ar ekilde cezalandrlacaklard...

Bu frann yanks byk oldu. Ortaya kan en nemli sorun, fiziki ve ruhsal
baylmann ne demek olduu, daha da nemlisi baylan olduunda bunun ayrmn kimin

29

yapacayd. Sonuta sessizce fikirbirliine varld. Baylmann hangi tre girdiini

ben, sen, o, br deil, bilse bilse Yarbay Sekin bilirdi. Ancak ar scaklar alay
komutanmzn sert emirlerini dinlemeyince, baylmalar kat kat artarak devam etti. Hi
kimse de ceza filan almad...

Bir Nutuk ve zgrlk

Gnler ar aksak birbirini kovalam ve nihayet beklediimiz an gelip atmt. O

uzun yryler, eitimler, provalar, yemin treni, fralar geride kalmt ite. Sanki
askerlik bitmiti. Kolay m, koskoca haftann ardndan ilk kez dar kacaktk. O,
tamamen unuttuumuz, bir daha grebileceimize ihtimal veremediimiz darya, d
dnyaya!

Askerlik dilinde, "harici" ad verilen subay giysileri iinde bekleiyorduk. oumuz

heyecandan daha hava madan kalkm giyinmitik ama hata etmitik. Darya kmak
yle kolay myd? nce normal gnlk eitim yaplacak, ancak akamst o da
yukardan gelecek emir sonras giyinilecekti. O eitimi mrm boyunca unutamam.
Herhalde dier binyzdoksanyedi kii de... Nihayet leden sonra emir geldi ve belki
de "Guinness" rekorlar kitabna girebilecek sratle elbiseler giyildi.
 imdi de ayaklarmza karasular inmi bir vaziyette, tabur Komutanmz Binba
Glener Karaaba'y bekliyorduk. ki saattir gne altnda beklemekten ldrma
raddelerine gelmitik ki, Binba Karaaba kendine has yryyle grnd. 1. 60
boylarnda, hafif tombulca ve son derece babacan tavrlaryla hepimizin sevgisini
kazanan tabur komutanmz, d dnyaya kartmzda Trk Silahl Kuvvetleri'nin
erefini nasl koruyacamz konusunda bizleri aydnlatmaya gelmiti. Bugn bile
kelimesi kelimesine hatrmda olan nefis konumasn u szlerle balatt:

30

Arkadalar, sarn yeil gzl hatunlardan uzak duracaksnz!..

haftadr brakn sarn yeil gzly, kar cinsten bir sinek bile grmemi
binyzdoksansekiz kii hayretle birbirine bakarken Binba Karaaba szlerini
srdrd:

Son derece gzel olabilir. Size yanar, aslr. Evine davet eder. Sakn yz
vermeyin! Bu kadn bir casus olabilir. Sizden bilgi szdrmaya alr. Aman kanmayn!..

Yanmda duran Hasan Aksekili bana dnd ve gayet ciddi bir tavrla dncesini
aklad:

Herhalde eitimler yznden bizim de bir trl yerini renemediimiz kantini

sorar.

Hepimiz, yanmza yaklaacak sarn yeil gzl casusun hayaliyle mest olurken,
tabur komutanmz yasaklar dizisini anlatmaya devam ediyordu:

Tr kamyonlarna binmek yasak. Elinde sigarayla dolamak yasak. ocuk arabas

itmek yasak. Sa elle ocuk ya da anta tamak keza yasak. Einizin ya da sevgilinizin
sa kolunuza girmesi yasak olu yasak!

Yasaklar birbirini izliyordu. Sa el bir stn grdnde selam verebilmek iin

devaml bo duracakt. Birinci snf olmayan hibir yerde oturamazdk. Sarho
olamazdk. Islk alamaz, ark syleyemezdik vb... Bu sylev tam iki saat srm ve
biz dar kmaktan iyice umudu kesmeye balamtk ki, Binba Karaaba szlerini
balad:

Bu yasaklara uymayann gzn patlatrm!.. Blk komutanmz bamzda

yedeksubay marn syleyerek d kapya kadar uygun adm yrdk:
 yi tatiller...

Saol...

te dardaydk. zgrdk... nananyordum... Sevinten barmak, ark sylemek

isterdim. Ama aklma Harbiye maryla, Sakarya marndan baka bir ey gelmiyordu...

31

Vatana hanet

lk hatta sonu tatilimiz gz ap kapayncaya kadar gemi, bir fire dnda herkes tam
vaktinde dnmt. Bir oumuzun ylesine gz korkmutu ki saatlerce, hatta bir gn
ncesinden okula dnenlerin says bir hayli kalabalkt. Binyzdoksansekiz
yedeksubay renci iinde sadece bir kii ge kalmt. Okula teslim olma saati 18.00
iken bu densiz, bu kendini bilmez 18.45'de gelmiti. Tamam tamamna krk be dakika
ge kalmt. te kinci Tabur Komutan Binba Karaaba'nn fenalk geirmesine,
drdnc blk komutan Yzba Zeki Pekzcan'n ilk ve sz kez sinirlenmesine
(kulaklar nlasn ok yumuak balyd) yol aan bu densiz bendim!..

nce niin ve nasl ge kaldm anlatmalym. hat-talk bir nevi hapis hayat
srasnda bizim grup, dar kar kmaz kafalar ekmeye karar vermiti. Kfelik
okurcasna!.. O hafta sonu, pazar gn Cantrk, Hakk, era-fettin, Alp, Emin ve ben,
Bostanc'da deniz kenarnda bir meyhanede bulutuk. ki byk rak ve ielerce biray
hakladktan sonra, okula teslim olmaya bir saat kala arklar syleyerek yola revan
olduk. Bostana istasyonundan trene bindik. Ama ne bini! Yklacak derecede sarho
alt yedeksubay rencinin bara ara geldiini gren halkmz, kompartmanlardan
birini acilen boaltt tabii... Mbarek tren deil kan. Git allah git yol bir trl
bitmiyordu. Birka durak sonra hafiften skmaya baladm. Bir iki durak daha gittikten
sonra ise atlamak zereydim. nann hayatmda bu kadar sktm hatrlamyorum.
Tuzla'ya sadece ve sadece drt durak kala yolcular, krktk sarho bir subay adaynn
trenden inerek herkesin gz nnde yol kenarndaki imleri bir gzel suladna ahit
oldular. Ne kadar mutluydum yarabbim! Etraftan gelen lklar, ayplayc baklar hi
mi hi umurumda deildi... Tabii bu arada tren de gitmiti. Yeni bir tren bek-

32

lemek zere imlerin zerine oturdum. Daha dorusu yattm. Uyandmda saat
18.20'ydi. Yani her ey bitmiti...
Ertesi gn sabah itimasnda numaram okundu.

5829 mit Zileli...

Yedeksubay ve astsubay blklerinin karsnda tek bama hazrolda dikiliyordum.

Alay komutanmz Sekin veciz bir konumayla tehir etti beni:

Bu kadar insan talimatlara uydu. Tam vaktinde geldi. Ama bu beyefendi disipline
uymann ne demek olduunu renememi. Bu bozguncu, bu utanmaz adama gereken
ceza verilecektir!..

Yarbay Sekin yarm saat sayp dktkten sonra hzn alamad ve konumay yle
noktalad:

Bu ve bunun gibiler adam olmaz. Bunlarn yapt dpedz vatana ihanettir!

Ben olduum yerde bzlm dinlerken asl balyoz

geldi:

hafta izinsizdir!

imden bir eyin koptuunu hissettim. Bu szlerle birlikte, ilk haftaya rahmet
okutacak bir hapislik balyordu...

Bir Askerlik Dersi

Biteceine bir trl inanamadmz acemilik gnleri esnasnda, mizah hikayelerine

ta kartacak bir sr olayla karlatm. Bizim blkte ya da dier blklerde, ahit
olduumuz veya dinlediimiz zaman inanamad-mz birok ilgin olay... rnein
Mardinli Seyit Ali'nin hikyesi...

Seyit Ali Mardin'in dil ilesinden, 1.60 boylarnda, Trkeyi Krteyle kark
konuan, sevimli, efendiden bir ocuk... Seyit Ali'nin en byk kusuru birazck sinirli
olmas, en byk talihsizlii de alayn en sk blnde

33

bulunmasyd. Birinci blk ya da zgn adyla Hseyin Yzba'nn blnde...

Herey scak m scak bir mays gn leden sonra pentatlon sahasnda olup bitti.
Seyit Ali beyni scaktan halanm bir ekilde eitim yaparken, blk kdemlisinin (O
da renci, tek fark komutann adam olmasyd) ukalaca emirlerine kar gelince kan
tartma birden byd ve kavgaya dnt. Sonunda da soluu Hseyin Yzba'nn
karsnda ald. Blk komutan fkeden morarm bir suratla baryordu:

Sen ne hakla kdemliye kar gelirsin it herif!.

Seyit Ali hazrolda, en ufak bir korku belirtisi gstermeden, ifadesiz bir yzle
dinliyordu... Blk komutan bard, ard. Sonunda, en ufak bir reaksiyon
alamaynca, var gcyle Seyit Ali'nin midesine yumruu patlatt. Patlatt ama Mardinli,
brakn eilip bklmeyi; kprdamad bile! Dimdik hazrolda bekliyordu. Herkes bu
sahneyi dehetle izlerken yzba yaradana snp bir tane daha patlatt., Ih! Seyit Ali
bana msn demiyordu. Bln nnde otoritesi sarslan, Hseyin Yzba bir an ne
yapacan ard. Sonra gz pentatlon sahasna takld. Ve tarihi kararn verdi:

Ulan it herif, bu sahay be dakika iinde gemezsen seni er karacam!..

Askerlik yapanlar bilirler; iinde ukurlar, manialar, trmanma merdivenleri, zeri

dikenli srnme eritleri olan pentatlon sahasnn normal gei sresi yedi dakika, ok
iyi bir eitim sonras ise be dakikadr. O ana kadar hazrolda bekleyen Seyit Ali:

Emredersiniz!...

Karlyla birlikte yldrm gibi frlad. Pentatlon sahasndaki btn blkler eitimi
brakm, bu mthi, fakat mitsiz maratonu seyrediyordu. Ama asl bomba, kk
Mardinli sahay geince patlad. Hseyin yzba gzlerine inanamyordu:

34

mknsz!... Mmkn deil!.. dakika krk yedi saniye...

Evet, ok iyi bir eitimle gei sresi be dakika olarak belirlenen sahay, Mardin
dil'li Seyit Ali, tam dakika krk yedi saniyede katetmiti. Blk komutan yzlerce
kiinin tezahrat arasnda ilerledi. Toz toprak iinde, dimdik bekleyen Seyit Ali'yi iki
yanandan pt ve sonucu aklad:

Seni blk kdemlisi tayin ettim!..

Olum, Sen Laz msn?

Mardinli'nin haftalarca bir destan gibi anlatlan inanlmaz rekorunu, blmzn

maskotu ilahiyat Muhittin unutturdu... Olaymzn kahraman Muhittin, mizah tarihine
gemediyse bile, o dnemin askerlik hatralarnn en nemli ksmn igal etti denebilir.

Tekdze, bktrc bir haziran sabahyd. At sahasnda son blk komutanmz

stemen Namk Kemal eno-cak'n bayltc bir sesle anlatt dersi dinliyorduk.
Kulaklar nlasn, ok sevdiimiz komutanmzn bir zellii vard ki, dman bana!
En kk bir ayrnty bile edebi dehas sayesinde saatlerce anlatabilirdi. Szgelii, bir
keresinde bahedeki aa ve ieklerin nasl sulanmas gerektiini iki saate yakn
anlatm, bir oumuz baygnlk geirmitik. te gene o tr derslerden birini anlatyor,
biz de yar uyur vaziyete dinliyorduk...

7.62 mm apndadr. Sivri ksm turuncu renkte olanlar izli mermidir. Tesir gc
ok yksektir. Sorusu olan var m?..

Muhittin hevesle elini kaldrd. Blk komutanmzn sz vermesi zerine Tuzla

tarihinin en ilgin sorusunu byk bir ciddiyetle tane tane sordu:

Komutanm, bu mermilerin ucu niin sivri de mesela drt ke deil?..

35

Bir an herkes dondu. stemen enocak dik dik Mu-hittin'in suratna bakt. Ama hayr,
arkadamzn hi dalg-ga geer gibi bir hali yoktu. Tertemiz, saf bir yzle cevap
bekliyordu. Biz kahkahalarmz zaptetmeye urarken, stemen enocak son derece
mtebessim bir yzle kar soruyu yneltti:

Olum, sen laz msn? Muhittin akn cevap verdi:

Trabzonluyum komutanm!..

Hal Seferi

Okulumuzun, bizim dnemimizdeki en nemli,zelliklerinden biri de ilahiyat fakltesi

mezunlarnn ounlukta olmalaryd. rnein, sadece bizim blkte bulunan ilahiyat
says krk geiyordu. Yani bir takm mcahite sahiptik... Bizimle bir alp
veremedikleri yoktu. Geinip gidiyorduk. Asl sorun bu kardelerimizin kendi
aralarnda ortaya kmt. Liderlik sorunu!.. lk balarda iten ie balayan ekime bir
sre sonra, ramazan aynda patlak verdi. Kim daha ehliyetli mslmand?.. Kim lider
olacakt?..
 Aslnda ilk gnler hi sorun kmayacak gibi grnyordu. Nedeni de son derece
basit ve mantklyd. Kapatlan Milli Selmet Partisi'nin etkin isimlerinden, dindar
kesimin sk sk bahsedilen nderlerinden Korkut Ozal'n olu bizim blkteydi. Btn
ilahiyat kardelerimiz, etrafnda toplanacak, onlara ilahiler okutup, tler verecek
bir lider bulmann sevinci iindeydiler. Eri oturup doru konumak gerekirse biz de
yle olacan umuyorduk. Ancak evdeki hesap arya uymad... Ali zal pek yle
ilahiler okutacak, dini telkinlerde bulunacak, namaz kldracak birine benzemiyordu.
Aksine onlarn lanetledii her halt yapyordu. ki desen vard, hatun muhabbeti desen
grla gidiyordu. Hani cumadan cumaya namaz da klma-sa rahatlkla kafir denebilirdi.
Bylece umulmadk bir ha-

36

yal krklna urayan ilahiyat kardelerimiz, Ali'yi byk bir fkeyle aforoz ettiler.
Ardndan da kran krana bir liderlik sava balad. Geceleri ilahi ve tekbir sesinden
uyuyamaz hale gelinceye dein, her trden ayinler srd gitti. Esasl bir dayak ile de
sona erdi.

ldrc bir gece eitimi sonras sadan soldan gelen tekbir seslerine dayanamayan
bir grup dinsiz, on alt kilometre yol yrmenin gazab ve de ellerinde yastklarla, din
kardelerimizin zerine hal seferi dzenlediler. Neye uradklarm anlayamayan
ilahiyatlar, yedikleri dayaktan sonra geceyarlar ayin yapmaktan vazgetiler. Daha
sessiz ibadet ekilleriyle yetinmek zorunda kaldlar...

Tuzluk

Okulun ikinci aynda aramza yeni bir arkada katlm ve ilgiyle karlanmt.
Eridir Komando Okulu'ndan gzleri bozuk olduu iin re ayrlan Osman, nceleri
hepimizi sinir etmiti. Bizim canmz kartan sabah koularn az buluyor, blk
komutanna beden hareketleri ile ilgili yeni neriler gtryor, sekiz on kilometrelik
yrylere dudak bkyordu. Neyse ki Osman' da ksa zamanda kendimize benzeterek
bu beladan syrldk. Yeni arkadamzn en sevdiimiz yan komando okuluna ait
hikayeleriydi. Hele bir tanesi vard ki, anlatld andan itibaren, komedi literatrnde
Laz Muhittin'in yannda yerini almt. Mlayim Ata'nn hikayesi!..

Tahrip dersiydi. Sertlii ile tannan Komando Yzba Eref Kara anlatyor,
renciler de byk bir sessizlikle dinliyorlard:

Arkadalar, bu elimde grdnz yz gramlk TNT kalbdr. Ufak grndne

bakmayn, tahrip gc ok yksektir. Dnyann her yerindeki her trl tren rayn tahrip
edebilir, her eit beton kpry havaya uura-bilir. Tabii iyi yerletirmek kaydyla...
Sorusu olan?..

37

Arkadalar arasnda "Mlayim" olarak adlandrlan Ata Albayrak el kaldrd ve

dehetengiz sorusunu ynelt-ti:

Komutanm, bu kadar kk birey, nasl olur da ayn anda dnyann her yerindeki
raylar, beton kprleri havaya uurabilecek gce sahip olabilir?

nce souk bir rzgar esti... Herkes korkuyla Yzba Kara'ya bakt. Mosmor kesilen
retmen bir sre Atann yzn inceledi. Saf saf retmenin yzne bakan Ata ise hl
cevap bekliyordu... rencisinin son derece ciddi olduunu gren yzba, bir an
dnd ve komando bln kahkahaya boan nl yantn verdi:

Tuzlua koyar, azar azar serpersin evladm!

Teleker Neresi?

Tuzla maceras ite bu tr tatl, bir miktar da ac anlarla srd gitti... Okuldaki son
gnlerimiz ise tam bir curcunayd. Ama dardan bakan biri, onca grgr amatann
gerisinde yatan gerginlii rahatlkla farkedebilirdi. Hepimiz rahatsz; hepimiz
huzursuzduk. Birka gn iinde kuralar ekecek, on iki ay astemen olarak grev
yapacamz yerleri kendi ellerimizle belirleyecektik. Ksacas, kendi kaderimizi
kendimiz izecektik...

1985 temmuzunun son haftasnda kuralar ekildi. Btn blkler itima alannda
toplanm, isim okunarak sakncallar ayrlyordu. Daha birka gn nce fazla sakncal
bulunanlar ayklanm ve er olanlar birliklerine gnderilmilerdi. imdi de az sakncal
grlenler, daha dorusu er olmalar gereksiz bulunanlar, "Sakncal kura" ekmek zere
ayrlyorlard. O kadar ok, o kadar umulmayacak insan sakncalya ayrlmt ki... Ben
oldum olas anssz bir insanmdr. Daha nce cezalandrldm gn ile snavlar
att iin dil imtihanna girememi, meslek kurasnda da alt tane dolu yer varken, iki
bo kattan bi-

38

rini ekerek genel kuraya kalmtm. O gn heyecandan trnaklarm yediimi, iki kiiyle
dalatm, blk komutanma kar geldiimi, bir astemeni ldrmeme ramak
kaldn ve leden sonra da hngr hngr aladm hatrlyorum...

Kurada yirminci sradaydm. Askerliin bana kazandrd en iyi dostum Hasan ise
sra filan nmde. Tek amacmz birbirine yakn yerler ekmek, askerlii beraber
bitirmekti. Kuralar ekilmeye balamt...

stanbul, Ankara, zmir...

Her iyi yer ekildiinde yreimiz cz ediyor, kt bir yer ekildiinde ise iin iin
seviniyorduk. Bu tr egoist duygular iinde kvranrken, n tarafta grltler oldu.
Bizim bln en kl heriflerinden biri hazrolda baryordu:

Benim iin vatann her taraf birdir komutanm! Askerlikte adettir, "Nereyi
istiyorsun" sorusuna hep ayn klasik cevap verilir:

Vatan btndr!..

Bizim yac Mustafa da ayn cevab tekrarlyordu. Torbadan kd ekti. Bakana

uzatt. Kurmay Albay yksek sesle okudu:

Teleker!..

Herkes merakla birbirine bakt. Mustafa yar akn, zor duyulur bir sesle sordu:

Oras neresi komutanm?

Komutan ellerini iki yana aarak dudan bkt:

Valla hi duymadm!..

Hemen bir harita getirilip bakld. Yok... Teleker adnda bir yer mevcut deil. Bu
defa siyasi bir harita getirildi. Ve Teleker'in yeri tesbit edildi:

Dou'da en uta, Kars ilinin Doruyol kasabasna bal yolu izi olmayan bir yer.

Kl Mustafa'y ayltmak, teskin etmek sonraki gnlerde de mmkn olmad.

Daha sonra sra Hasan'a geldi. ekti, Kbrs Gzel-

yurt... Hemen nmdeki Ali zal ekti, Hakkari 118. Jandarma Alay... Sevgili Ali ok
olmu bir halde kt gitti. Sra bendeydi. ok kt bir yer olmamas iin dua ederek
ektim:

Tunceli Jandarma Komando Tugay...

Groke bir vaziyette ktm salondan. Sen yllarca askerden ka, sonra kendi ayanla
gel ve operasyon blgesinde, hem de komando olarak grev yap... Ali ile kafa kafaya
verip aladk.

Takan Yok

Kuralarn okunu abuk atlattk. Kt yer ekenler kaderine raz olmu, iyi yer
ekenler de dierlerine sayg gsterip pek fazla sevin gsterisinde bulunmamlard.
Ancak bazlar vard ki, insan deli ederdi. Hele Balkesirli Sar Rfat! zmir Orduevi'ni
ekmiti, ama aradan koca gn gemesine karn hl zgn tavrlarla dolayor, hi
kimseye de tek kelime sylemiyordu. ok sinirlenmeme ramen gayet sevecen bir
tavrla yaklap sordum:

Neyin var Rfat'm?!

zmir Orduevi'ni ektim be abi... Herif sanki "emdinli'yi" ektim der gibiydi.
Kendime hakim olmaya alarak glmsedim:

Eeee, daha ne istiyorsun be olum? zgn bir tavrla ban sallad:

Ama ben zmir'i hi bilmem ki abi!..

31 Temmuz 1985... Artk astemendik... Yazlk subay elbiselerini ekmi, bir aa,
bir yukar volta atyor, bir er gese de selam verse diye yrtmyorduk. Er, erba bir sr
kii geiyordu ama hibiri selam filan vermiyordu. lk hevesimiz kursamzda kalm,
fena bozum olmutuk...

40

Afedersiniz, Siz Asker misiniz?

Bir duble rak... Buzlu olsun ltfen!

Bodrum'daydm. On be gnlk iznimin henz ilk gnyd. Salarm bir hayli uzam,
sivilim... Herkes gibi sradan bir insan olmann keyfini karyorum. Veli barn nnden
geen insan selini byk bir keyifle izliyorum. zgrm, mutluyum... Oh be, kimse
asker olduumu bilmiyor...

Rakmdan byke bir yudum aldm an omuzuma bir el dokundu. Dndm, genten
biri... Tanmadm biri... "Afedersiniz" dedi:

Siz asker misiniz?!..

Ne yaparsanz yapn, istediiniz kadar tebdili kyafet gezin askerliin bittii tarihe
kadar, havanzdan m, kokunuzdan m nedir, herkes asker olduunuzu p diye anla-
yveriyordu!..

41

KNC BLM

BR BAKA YERN ANILARI

Sonralar... lk oku atlattm sralarda... Ankara'da bir gazete brosunda, arkadalar

Tunceli izlenimlerimi sorduklarnda, ilk aklma gelen szckleri sralam:

Bir baka yer...

Yantn vermitim. Sonra da onlara ok ilgin gelen bu cevab aklamaya alm

ama becerememitim...

Bylesine garip... Bylesine uzaklk, ulalmazlk duygusu uyandran bir yaklam

nereden gelmiti aklma? Bunu ok dndm. lk grdm anlarda olmadn ok iyi
anmsyorum. Sanrm ilk operasyon srasndayd... insanlarn ilk kez o kadar yakndan
tanyor, yaam biimlerine ve o yaam biimine kar olabildiince geni hogrlerine
o kadar yakndan tank oluyordum. Tepki gstermi, kzmtm:

Bylesine ezik, bylesine itilmi bir yaamn hogrs ne ola ki diye...

Zaman getike, operasyonlar sklatka onlar yakndan, taa ilerinden yakaladm...

Ve ilk tepkimin ne kadar haksz, ne denli acmasz olduunu grdm. Ben kavramlar
kartrm; hogr ile kadercilik, savunmaszlk ile teslimiyetilik arasndaki o
incecik izgiyi farkedememi-tim!

43
 O insanlar, inanlmaz bir sefaleti, kopkoyu bir bask ile birlikte yaamaya
almlard. Bir yolculuk srasnda o yreli olduklar iin sakncal muamelesi
grmeyi... Bir ge-ceyars yatak odalarnn amurlu botlar tarafndan i-nenmesini
kanksamlard. Kanksamlar myd acaba? Olu bu suu ilemi, yeeni u rgte
mensup diye, mlki idare amirinin bir imzasyla yllar srecek srgnlere gnderilmek
ne kadar doal geliyordu onlara... ok youn ve dayanlmaz uzunlukta bir yl geirdim
oralarda... Yaama dair, kalc sandm yarglarmn bile deiimine tank oldum. Ve
insanlarn bu denli acmasz bir yaam biimini kabullenebileceklerine hibir zaman
inanmadm...

Ancak Tunceli yalnzca bunlardan ibaret deildi. Orada, bu kt yazgy krmaya

alanlar, zorla oluturulan duvarn ardndaki yaam dikkatle izleyenleri de grdm.
Szgelii, da bandaki bir izbede Ltife Tekin'in "Sevgili Arsz lm"n okuyan
gencecik kz... ki gn ncesinin gazetesini getirmedi diye minibs ofrne baran
yetmilik ihtiyar... Ksacas bir sr irkinliin yannda yaam gzelletiren birka
krnt!..

Bir baka yerin anlarndan geriye kalan ise... nsanlar! ikayetsiz doan, ikayetsiz
byyen ve len insanlar... Bizim insanlarmz!..

Mantn Bittii Yer

Komutan olmak pek de fena bir ey deildi galiba... Komando Tugay kapsndaki
mavi bereli esas durua geince bir an kasldm. Sonra sert bir selamla karlk verdim.
Astemen olarak ilk selamm!..

Belki sizlere tuhaf gelecek ama, bence her astemen ilk gnler kendini general filan
zanneder... Bu ok garip, zevkli, ancak tehlikeli bir duygudur. Ne bileyim; sorgusuz,
sualsiz, koulsuz bir ynetme duygusu sarar insan. Hele kt'ada iseniz... Barrsnz,
arrsnz, zart zurt

44

edersiniz, kimse sesini karmaz. Verdiiniz buyruklar manta ters gelse de yerine
getirilir. Ya da siz, aklnz kesmese de aldnz buyruklar yerine getirirsiniz. nk
yerine getirmek zorundasnzdr. nk "Emir demiri keser". Ya da sevgili blk
komutanmn dedii gibi:

"Mantn bittii yerde askerlik balar!"

 Hani baz basmakalp benzetmeler vardr, "zevkten sarho gibiydim", "zevkten drt
ke olmutum'" gibi... Aslnda hi sevmem bu tr baya ifadeleri ama ne yazk ki tam
o tr bir ruh hali iinde, oturuyordum, mstakbel blk komutanmn karsnda. yi bir
insan olduu konusunda kukum kalmamt. yi bir insan olmann yar yarya iyi bir
komutan demek olduunu da Tuzla'da renmitim. Beni endielendiren dier yarsyd.
Askerlii kazasz, belasz ve de keyifli geirmenin ilk koulunun, "iyi blk komutan"
olduunu bildiim iin elimden geldiince sempatik olmaya alyordum. Bir saat
kadar youn bir trafik ierisinde tek kelime konumadan oturmutuk. ki saattir de
Yzba Ahmet Grelin arkeoloji hobisi konusunda laflyorduk. Bana Bodrum'da,
Antalya'da grev yaparken kard tarihi eserleri anlatyor, tarih dergilerine yazd
yazlar gsteriyordu. Allah kahretsin, arkeolojinin de A'sndan anlamazdm ki... Tek
yaptm:

Yaa, evet... ok gzel... Haklsnz komutanm! gibi nereye ekerseniz misali her
lafn onaylamakt. Sonuta mesai bitmi, grevimin ne olduunu renememitim. Ama
krdaydm! Hi olmazsa yzbann hobilerini, hatralarn anlatmaktan ne kadar
holandn ve en nemlisi, idare edilmesinin ne denli kolay olduunu renmitim. Bu
da az ey deildi hani...

Zrhl kariyer takm komutanlna atandm ertesi gn rendim. Ad ok houma

gitmiti. Ancak ne anlama geldiini pek zememitim. Ksa bir sre sonra da zmeye
gerek olmadn grdm.

Ad "zrhl kariyer takm"yd, ama emrimde sadece iki

45

adet panzer vard. Hani, u Trk polisinin olaylar bastrmak iin kulland panzerlerin
askeri renge boyanm... Hemen takm avuunu ararak erat toplamasn istedim.
Aradan uzunca bir sre gemesine ramen ne gelen vard, ne de giden. Biraz sinirlenmi
pozlarda avuu buldurdum ve sordum:

Olum, nerede bizim takm?..

Ne bileyim komutanm... Bir trl bulamyorum! avu haddinden fazla laubaliydi.

Sinirlerime hakim olmaya alarak takm on be dakika iinde toplamasn syledim.
Biraz sona eitim sahasna ktmda bizim takm hazrlanmt. Drt kiiyle... Bir
avu, er emir ve grlerime hazrd. Sinirlerim bir anda boalverdi. avuu iyice
azarladktan sonra, son olarak be dakika mhlet verdim. Sre sona erdiinde er says
dokuza kmt. Otuz bir kiilik zrhl kariyer takmndan dokuz er, bir avu! Kendimi
kaybetmitim:

Takm yat!.. Srn!..

Benim on kiilik takm tam on be dakika toz toprak iinde srnd. Ardndan da
"Komando dans" balad. Tfek boynun arka ksmnda, armha gerili pozisyonda tek
dizinizin zerinde sradnz dnn!.. Tugaya geliimin ikinci gnnde, karargah
bl yeni astemenin ne kadar acmasz, ne kadar lanet bir herif olduunu
konuuyordu. Ama rahattm... nk ipler artk benim elimdeydi.

Er Psikolojisi

Kt'ada ilk hafta geride kalm, komutanla epey almtm. Aslnda ilk gnler gzel
olduu kadar, korkulu gemiti. rnein bir akam yoklamasnda istiklal marn
balatmak iin sylenmesi gereken komutu unutmu, ne yapacam armtm.
Allahtan bando astsubay imdadma yetimiti de rezil olmaktan klpay kurtulmutum.

Blm sevmitim. Sanrm blk de beni. Geri ,bi-

46

raz korkuyla kark bir sevgiydi ama aresi yoktu. Er psikolojisi ilgintir; dnyann en
iyi insan olsanz, her isteklerinizi yerine getirseniz yetmez, alay eder. Arkanzdan bir
teneke almad kalr. Acmasz, anlaysz davransa-nz, bu defa da olmadk ayialar
kartr. Kuyunuzu kazmak iin elinden geleni yapar. Her ey size baldr. Sert ve
sevecen olmann ortasn bulmanz arttr. Bu dengeyi salayabilirseniz keyi
dndnz demektir. Etrafnzda bir sevgi emberi oluur. Gremezsiniz ama ylesine
youndur ki, hissedebilirsiniz. Ancak, denge bozulmaya grsn... te o zaman banza
olmadk dertler alr. Ve benim rneimde grlecei zere on be gn fazladan
askerlik yapma erefine nail olursunuz!..

Afiyet Olsun!..

Karargah blnn en uyank erlerinden Adnan Kprek, "Komutanm masay sizin

iin hazrladk, krmayn bizi" dediinde pek nazlanmamtm dorusu. ok gzel
balayan bir gecenin onbe gn hapis cezas ile biteceini nereden bilebilirdim ki?..

Birka gndr blk komutan vekiliydim. Yzba Grel grevli olarak Ankara'ya
gitmi, bl de bana emanet etmiti. Korkun bir tempoda alyor, iyi bir komutan
olabilmek iin her yere yetimeye gayret ediyordum... nc gnn sonunda,
yorgunluktan ayakta duramayacak bir haldeyken yaplan iki teklifini byk bir
memnuniyetle kabul ettim. Masa frnda, eratn yemek iin kullandklar kk odaya
kurulmutu. Ama ne masa!.. Mezeler, salatalar, kzartmalar. Ve tabii iki de byk rak...
Mzik sorunu bile halledilmi, bir teyp ve benim sevdiim tr kasetler hazr edilmiti.
Karargah blnn en uyank, en ibilir erleri de oradayd tabii... Atanur, Adnan,
Selami, Aykut, Vedat, Metin... Ksacas, bir astemen ve alt er koyu bir muhabbet iin
hazrdk.

Gzel bir gece olacakt... O ihbar olmasayd.

47

Hadi erefe!

erefe komutanm!

Henz ilk kadehteydik... Ben bir eyler anlatyorum, erler dinliyor.

Teypten Sezen Aksu katlyor sohbete, "Sen alama, dayanamam..:'

Afiyet olsun!..

Bam hafife evirdim. Kapda bir adam. Glmseyerek szyor oday.

Teekkr ederim...

Dedim ama, birey rahatsz etmiti beni. Belki saniyenin onda biri kadar sre iinde
buldum neyin rahatsz ettiini. Rtbeler... Omuzundaki rtbeler!.. Tekrar evirdim
bam ve kalktm yerimden. Nbeti amiri, stemen Mithat Karaca bir kez daha
yineledi:

Afiyet olsun!...

Saolun komutanm... Buyrun!

Artk aknlktan m, yoksa hereyin sona erdiini bilmenin verdii umutsuzluktan m

nedir, gayet rahattm.. Tugayn bu en sert, en korkulan blk komutan, benim bu tavrm
karsnda bir an bocalad. Bu arada tm nbeti ekip dolmutu odaya. Ben "acaba kim
ihbar etti?" diye dnrken, nbeti amiri patlad:

Astemenim, bu ne rezalet! Ayp deil mi bu yaptnz?..

 Ne var ki komutanm! Bir kadeh iki iiyordum.

Erlerle birlikte yle mi?

Onlar imiyordu... Sadece ben iiyordum...

Diyordum ama masada yedi kadeh vard. Hemen doktor arld. Bu arada masadaki
fazla alt kadeh sevenlerim tarafndan esrarengiz bir ekilde yok edilmiti. ki ie rak
ile birlikte... Alkol muayenesini yapan Doktor Astemen Cengiz Demirel'in verdii
rapor ise stemen Kara-ca'y iyice ileden kard:

48

Erler alkol almam... Astemen Zileli ise asar belli olmayacak derecede (ok az)
iki imitir!

stemen yarm saate yakn yrtnd... Rak ielerini arad, bulamad. Tabii kadehleri
de. Erleri dvd, bard, ard... Doktoru etkilemeye alt. Ancak doktor baka
trl rapor veremeyeceini ak, kesin bir dille belirtince, ilk tutanak, daha dorusu
benim ve alt erin idam ferman iptal edildi. Erler, kurtulmutu. Yeni hazrlanan tutanak
ise sadece benim ipimi ekiyordu...

Aile Terbiyesi

Ertesi gn erkenden Tugay Komutan Tugeneral Osman itim'in karsna karldm.

Askerlik hayatmn en korkulu, en ekilmez yarm saati u szlerle balad:

Rezil herif!..

Hazrolda gk demeden bekliyordum...

Bunlar, askerlii katleden, disiplini hie sayan bu adamlar...

Tugay komutanmz, nefes bile almak lzumunu hissetmeden en az on dakika bard.

Birden durdu. Bir an dndkten sonra sordu:

Baban ne i yapyor?

dareci komutanm!..

Ne idarecisi?
 Vali yardmcs komutanm!..

Paa, bu cevabm zerine yanndaki kurmay bakanna dnd ve mosmor kesilmeme

neden olan ithamn yaptrd:

Yaa, grdn m?.. Bu adam babasna gveniyor Ama bouna!.. Ben idareci falan
takmam. Olum, baban idareci olmu ama sana terbiye verememi!..

Bir anda kan beynime kmt. Askerlik gelenekleri, ast st ilikiler, herey ama
herey siliniverdi gzmden.

49

Ve hem hapis, hem srgn olmam salayacak laflar d-klverdi azmdan:

Siz, bana hereyi syleyebilirsiniz, ama aileme dil uzatamazsnz komutanm!..

Hereyi batrmtm... Belki de bir frayla sona erebile-cek olay, bir anda
byyverdi... Yz karan paa, ilk cezasn hemen orada verdi:

Ne, ne dedin... Sen nasl izin almadan... Srdm seni... Hem o ne biim esas duru,
k dar!..

Ben, "Oh kurtuldum" diye sevinerek darya karken arkamdan bard:

Adam gibi yeniden gir ieri!

En az yirmi kez girdim ktm ieri. "Olmad bir daha" komutuyla...

Sonunda "k, defol!" komutuyla ayrldm huzurdan... Biraz sonra da disiplin

mahkemesinin toplanmas iin emir verildiini rendim.

Adaletin Tecellisi...

Normal artlarda, bir haftada zor toplanan disiplin mahkemesi gn iinde

toplanmt. O da olayn zerinden en az g gemesi yasa gerei olduu iin...

Yarglanacam, 12 Eyll 1985 Cuma gnne kadar, disiplin kanunu kitabn adeta
hatmetmi, bu arada beni mahkum edebilmek iin madde bulunmadn hayretle
grmtm. Benim durumuma uyan bir ceza maddesi mevcut deildi. Yasa, iki imeyi
serbest brakyor, hatta grev banda bile alkol alnabileceini sylyordu. Sadece
disiplin kanunu 58'nci maddesine gre su; ar derecede alkol alarak Trk Silahl
Kuvvetlerinin erefini rencide edici hareketlerde bulunmakt. Eh, bu maddede benim
durumuma uymad iin cezalandrlamazdm... Elimdeki doktor raporu da ok az ikili
olduumu belgeliyordu. Mahkemeye gnl rahatlyla ktm. sayfalk savun-

50

mamla birlikte....Ve onbe gn oda hapsi ile tecziye edildim. Hem de durumuma
uymayan o madde iletilerek...

Mahkeme tam be dakika srd. Savc makamnda oturan stemen Karaca yarm
sayfalk iddianameyi okudu. ddianameye gre, ben ayakta duramayacak ekilde sarho
olarak gsteriliyor, bylece malum maddeye sokulmak isteniyordum. tiraz ettim, doktor
raporunun okunmasn istedim. Ayrca beni iki ierken yakalayan kiinin savc olarak
karma kamayacam syledim. Ama bouna... Trk ulusu adna yarglama yetkisini
kullanan (kararda byle yazyordu) Jandarma Komando Tugay Disiplin Mahkemesi
kararn vermiti bile:

Onbe gn oda hapsi ve bu srenin askerlikten saylmamas oybirlii ile kabul

edilmitir!..

Kendimi kahramanca savunmu ama cezadan kurtulamamtm. Blk komutanm,

olaydan haftalarca sonra, "Savunma yapmasaydm ne olurdu" eklindeki soruma,
"Farketmezdi, yine onbe gn yerdin" cevabn verdi.

Meer emir yksek yerden verilmi, "bret-i lem olsun" diye... Yine ok sonralar,
bir operasyon esnasnda, iekli Ky Karakol Komutan Baavula tanrken, "Ben
mit Astemen" deyince adamcaz, "Haa, siz... u onbe gn hapse mahkm olan
astemen deil mi?" diye sormu, hayretler iinde kalmtm. Meer, blgedeki btn
birlik ve karakollara duyurulmu, tugay komutannn bu ilk tasarrufu...

Hapislik Zor Zenaat...

Aslnda pek zlmemitim bu mahkmiyet kararna! ylesine yorgun, ylesine

bitkindim ki... Dinlenmek, youn ilerden okumaya frsat bulamadm bir yn dergi,
gazete, kitab bitirmek baya iyi olacakt. Mahkemeden, bln yarm kalan ilerini
bitirmek ve blk komutan gelene kadar vekaleti yrtebilmek iin istediim gnlk
erteleme istemi, yine yukarsnn istei dorultusunda

5!
hsn kabul grmemi, hemen ertesi gn cezam ekmeye balamtm...

Beni ieri atmak da pek kolay olmamt. nk subaylar iin dzenlenmi bir
disiplin odas yoktu. Ona da pratik bir zm bulundu. Karargah terzisinin odas
boaltld, bir yatak, bir masa ve sandalye kondu. te cezaevim hazrd...13 Eyll 1985
Cumartesi gn hapislik balad. Bence dnyann en rahat, en keyifli hapislii.

Daha ieri giriimin ikinci gnnde btn blk ziyaretime gelmiti. Benim cezaevi,
adeta baklavac ve kolon-yac dkkanna dnmt. Hi mbalaasz krk kutu filan
baklava, bir o kadar kolonya ile azna kadar dolmutu oda. Kilolarca sigara da
cabas... Amma da seviliyor-muum diye bbrlenirken, iin asln rendim. Olay
gecesi erleri korumak iin, "Onlar imiyordu, sadece ben iiyordum" eklindeki
cmlem btn tugayda duyulmu, kendimi kahramanca feda ettiim sylentisi kulaktan
kulaa yaylarak bir efsane halini almt. Her sabah, len, akam zel olarak
hazrlanm yemeklerim geliyor, bir dediim iki edilmiyordu. Ve ben her gece kafay
ekiyordum. Evet her gece, adeta intikam alrcasna iiyor ve bu defa "asar belli
olacak derecede", yani krktk sarho oluyordum. Ancak bu defa en az yirmi tane
erkete (gzc) herhangi bir olasla kar nbet bekliyordu.

te tugay komutanmz, byle bir "intikam gecesi"nde geldi ziyaretime... Ama be

saniyelik bir farkla beni ikinci kez yakalamak zevkinden mahrum kald. Hapisliimin ilk
haftasnn bitiini kutluyordum galiba... Raky am, hafif mzik eliinde
demleniyordum. Astemen Ahmet Kaptan da ziyaretime gelmi, bana nasihat veriyordu:

Bak, bir daha yakalanrsan bu sefer iki ayla da yrta-mazsn...

Merak etme bir sr gzc var... Sen de isene bir kadeh.

Birden cama vuruldu, atm. Benim sadk erlerimden biriydi ve ok heyecanlyd:

52

Aman komutanm, paa geziniyor. Buraya gelebilir. Masadaki iki ve mezeler

saniyede dar aktarld. Pencereler ardna kadar alp ierinin havas normale
dndrld. Tam yerime oturmutum ki kapnn yavaa aldn duydum. Tugay
komutanmz, yannda tm yksek rtbeli personel ile birlikte ieri girmiti. Ayamda
pijama, stm plak bir halde hazrola getim... Ahmet astemen de ne yapacan
arm bir halde hazrola gemeye alrken ilk zlgt yedi:
 Sen ne aryorsun burada?

ey... Ben... Ziyaret!..

Ahmet, kpkrmz bireyler kekelerken Paann, "k, defol!" komutuyla bir anda
kayboldu. Komutan bu defa bana dnd:

Sen ziyaretinin yasak olduunu bilmiyor musun?

Hayr komutanm!

Bam dnyor, ayakta zor duruyordum. Paa benim olumsuz yantm karsnda bir
anlk aknlk gsterdikten sonra, arkasnda mora alan bir suratla beklemekte olan
stemen Karaca'ya sordu:

Disiplin talimatnamesini niin asmadnz?

Disiplin subay vekilliini yrten stemen mazeret bulmaya alt ama Paann
hmndan kurtulamad. Bu fra fasl da bittikten sonra general tekrar bana dnerek
zgn bir tavrla ziyareti noktalad:

Eer talimatname asl olsayd bir ay daha ceza almtn. Ucuz kurtuldun...

Gerekten de ucuz kurtulmutum. O halde yakalan-saydm ka ay alrdm allah bilir...

te bizim hapislik byle keyifli ekilde srd gitti. Fenerbahe'nin Bordo'yu

Fransa'da malup ettii karlama gecesi, koyu Beiktal olmann hncyla keyfimi
bozmaya alan nbeti amirine kafa tutuum dnda nemli bir olay olmad. Son
birka gn iinde ise canm skan, "Bu askerlik bitmez" dedirten iki olay ardarda geldi.
lk

53

nce beni ihbar eden kiinin bir astemen olduunu rendim. Benim gibi bir astemen!
Bunun okunu atlatamadan da srgn emrim kt. Hem de beni ne kadar ok sevdiini,
mahkm ettirebilmek iin elinden geleni esirgemeyen, bu uurda Paadan azar bile
iiten stemen Ka-raca'nn blne...

Srgnde...

Yeni blk komutanm hakkyla anlatabilmek iin, ayr bir hatrat tutmak gerektiini
sylemek mbalaa saylmaz sanrm. Bu adam hangi kelimelerle daha iyi
anlatabilirim, nasl yazmalym ki okuyan geree uygun bir benzetme yapabilsin diye
ok dndm. rnein be vakit namaz hi karmaz. Yani gayet mslman... Buna
karlk en sudan kfr, "Validenizin dest-i izdivacna talip olmak" trndendir. Azn
bir trl tutamad iin drt kez apdest tazeledii vukuat- adiyedendir. ocuk ruhludur.
Ama ortada hibir neden yokken dvd adam en az gn belini dorultamaz.
Ksacas, "Nev-i ahsna mnhasr" bir adam!..

te, byle bir blk komutan ile iki ay birlikte altm. Eri oturup, doru konumak
gerekirse, ben de pek yle sakin, kendi halinde, "Vur ensesine, al lokmay azndan"
trnden bir adam deilimdir. Bu sre iinde kavgaya dnmesine ramak kalan
tartmalarmzn saysn bile unuttum. En az sekiz, on kez hakkmda tutanak tutuldu.
Mahkemelik olmann kapsndan da bir o kadar kez dndm.

Harekt blgesinde olduumu, terrn souk tehdidini ve de bir komando tugaynn

eleman olduumu da yine srgndeyken farkettim. Drdnc ble geliimin ilk
haftasnda ilk grev emrim kt:

... blc ekiyann Ovack blgesinde faaliyet gs-

54

lerdii renilmitir. Drdnc blk iki nolu tim, piyade astemen mit Zileli
komutasnda ...... yolunu takiple e-

kiyay bastrmak ve yok etmekle grevlendirilmitir.

Grev emri, bo yerleri tkenmez kalem ile doldurulmu bir teksirden ibaretti. Tabii
en yksek amirin imzasyla... lk tepkim, tebli edilen kada uzun uzadya bakmak
olmutu. Sonra da hazrlklara balamtm. Hakknda en ufak fikre sahip olmadm bir
grevin hazrlklar-

na...

lk Operasyon... Ya da Korku Dalan Bekler

Askeri literatrde "operasyon", gnlk dilde "terrist avcl" ad verilen ilk

grevim bir gece vakti balad. Byk bir olaslkla kinci Dnya Savandan daha
iyimser bir tahminle Kore harbinden kalma st ak "nimog"lar sessizliin iinde
hafif homurtularla ilerliyordu. Heyecan, bilinmeyenin verdii rahatszlk ve korku, bir
yumru olmu boazma oturmutu. Gidiyorduk, ama nereye...

lk grev her zaman korkutucudur. Hele tim komuta-nysanz. Her trt bir tehlike, her
alnn alt bir terrist sna gibi gelir. Sanki btn "ekyalar" greve ktmz
biliyorlarm, her admda bir pusu kurmular sanrsnz. Pek de haksz saylmazsnz.
Kendinizden baka yirmi kiinin sorumluluu da omuzlarnza yklenmitir, in en zor
taraf da; brakn korkmay, heyecanlandnz bile belli edemezsiniz. Yaksa, "imamla
cemaat' misali, erat en ufak birey hissetti mi donar kalr. Ona gre komutan korkmaz,
heyecanlanmaz, gerilemez. Hep en nde yrmek zorundasnzdr. Btn bu gerilimin
dnda en dikkatli olmanz gereken husus ise eratn saldr. Yanllkla olabilecek
bir kaza, bir tedbirsizlik, mahkeme kaplarnda srnmenize yol aabilir. Burhan
Astemen rneinde grld gibi...

55

Bir Kanl Oyun

Baz eyler vardr... Engellenmesi olanaksz ve genellikle hazin bir ekilde sona eren
eyler. Bir araya gelmesi asla mmkn olmayan bir dizi tesadf, sanki titizlikle
hazrlanm bir plann paralar gibi birleirler. Ve trajik bir oyun sahnelenmeye balar.
Gz ap kapayncaya kadar da sona erer. Perde kapandktan sonra dndnzde her
ey ok sama, ok anlamsz gelir. O kadar kk, ylesine ayrm saylabilecek bir
eyi karmasanz, bu kanl trajediyi hibir ekilde yaamanzn mmkn olmadn
dehetle grrsnz.

Burhan Astemen de btn bu olaslklar dnmt sanrm. Ama perde

kapandktan sonra... Kck ayrntlardan sadece biri gereklemeseydi; yamur
iddetlen-meseydi... Yamurluklar nceden giyilseydi. O kadar karanlk olmasayd...
Onba parolay daha yksek sesle verseydi vb. Yaam yine normal seyrinde devam
edecek, bir faciann atlatldn belki hi kimse farketmeyecekti.

Btn timler ayn anda hareket etmitik. iddetli bir yamur ve buz gibi bir hava
sinirleri iyice gerginletirmiti. Grevimiz belirtilen blgelerde pusu kurmakt. Olay
saatler sonra, sabahn drdnde, srlsklam ve souktan buz kesilmi bir halde pusuya
yattmz yerde rendim. Dilerim birbirine vururken aladm hatrlyorum.

Tunceli'nin dou yakasn kontrol altnda tutma grevini alan nc tim daha yar
yoldayken yamura yenik dmt. Burhan Astemen, i amarlarna kadar slanan
erlerin yamurluklarn giyebilmeleri iin biraz ilerdeki ilkokul binasna snmaya
karar verdi. Elinde bulunan on erin drt tanesini binann drt yanna nbeti olarak
koyup parolay da verdikten sonra gnl rahatlyla ieri girdi. On dakika kadar sonra
Onba Kerim Baldr astemeninden izin istedi:

56

Komutanm ne olur ne olmaz. Ben etraf bir kontrol edeyim...

yi olur Kerim. Nbetilere de bakver. Birazdan deitireceim, dikkatli olsunlar!

lkokulun uuruma bakan cephesinde nbet tutan komando eri lhan Koar tedirgindi.
Koyu bir karanlk ve iddetli yamurun altnda; tfei tutan eli buz kesmi etraf
dinliyordu:

"Aman" demiti arkadalar, "Dikkatli ol, terristin nereden kaca belli olmaz!"
Karanln iinde yaklamakta olan glgeyi o an grd. Tfeini hzla dorulttu ve
bard:

Dur... Yaklama!

Hibir karlk alamamt. Bir kez daha bard:

Dur dedim... Parola!...

Glge ilerlemekte devam ediyordu.. G3 piyade tfeinin sesi gecenin sessizliinde

patlad. Onba Kerim iki elini acyla bastrd karnna:

Ah, ne yaptn lhan?!

Dedi ve ykld. metreden atlan kurun affetmemi, henz iki gnlk onba, daha
rtbesini bile takmam komando onba Kerim Baldr, en yakn arkadann kurunuyla
ehit dmt.

Jandarma Komando Tugay Komutanl'nda dzenlenen hazin bir cenaze treninden

sonra Onba Kerim, memleketine, ebedi istirahatgahna uurland. En sevdii
arkadann katili olan lhan, sinir krizleri geirdii iin hastaneye kaldrld. Burhan
Astemene gelince: Olaylarda en ufak bir ihmali grlmedii, verilen talimatlara
kesinlikle riayet ettii halde mahkemeye verildi. Buna bir insann lmesinin yaratt
sululuk duygusu da eklenince zavall Burhan Elaz Askeri Hastanesi Psikiatri
Servisine yatmak zorunda kald. Sonuta mahkeme, astemenin yarglanmasna bile
gerek grmedi. Dosyay kapatt. Burhan aklanmt.
57

Aylar sren bir gerilim ve bu gerilimin getirdii onulmaz tahribat sonrasnda...

Sevgili Arsz lm

st ak kamyonlar bitmek tkenmek bilmeyen yolda sarslarak ilerlemeye devam

ediyor ve ben dnyordum... Daha dorusu korkuyordum. Bir kazadan, pusuya
dmekten; erlerin bana bir ey gelmesinden... Ve lmden! Daha nceleri lmden
korkmu muydum? Hayr! Lzum yoktu ki... lm uzak, belirsiz ve anlamsz bir
szckt o zamanlar. arklarda, iirlerde sk sk yinelenen renksiz bir szck...
Dinlerken hzn verirdi yalnzca. Kt birey olduuna emindim. yi bir taraf olsa
niin herkes savalara, idamlara kar ksnd ki? Demek ki ac veriyordu. Acaba
kurun nereme gelse daha ok ac ekerdim? Gzme? Karnma? Gangster filmlerinde
ok grmmdr, ya da Mayk Hammer romanlarnda; kurban daha ok ac eksin diye
karnna ate ederler. Sevmedim... Peki acaba lmek mi daha iyi, sakat kalmak m?
rnein kurun beynime geleceine, bacama isabet etse. stelik kemie dokunmadan
eti paralasa yalnzca. Birazck topal kalmak lmekten daha iyi bir seenek olsa gerek!
Dnmemek daha iyiydi galiba. Hem nereden beliydi ille de bana kurun isabet
edecei? Etse bile nereme? Rahatladm.

Aa Torunoba kyne ulatmzda vakit geceyars-n gemiti. Karakol komutan

gen astsubay gleryzle karlad ekibimizi. ay ikram etti. Dikkatimi ekmiti;
terristlerin saldr listesinde ilk sralarda olduu sylenen karakolun elektrii yoktu.
Bir sre sonra astsubayla birbirimize snnca, gaz lambasnn altnda hemen nmzden
akar Munzur suyunun hzn hesaplayp, elektrik elde etmenin yollarn aramaya
baladk. Hareket saatine kadar, az bir masrafla elektrik salanabileceine oy birlii ile
karar vermitik. Sabaha kar saat sralarnda, bu defa

58

yryerek yola ktk. Pusu ve arama grevimizi yerine getirmek zere...

nce evi grdk. Tepenin zerine kurulmu, yannda kck tarlasyla tezek-toprak
karm tek bana bir ev... Sonra da kz grdk. On-ondrt yalarnda rgl
salar, gri nl ve kocaman gzleriyle bir kz... O da bizi grmt. Bir an kamak
istedi. Sonra nedense vazgeti. Rahat bir tavrla yaklat yanmza:

ay ister misiniz?
 Sabahn krnde, ssz bir da banda, gri nlkl, kocaman gzl bir kzn sorduu
bu soru son derece komik gelmiti bana. Kendimi tutmaya alarak, sert olduunu
sandm bir sesle sordum:

Allahn ayaznda ne aryorsun burada kzm?

Okula gideceim de... Ge kalrsam minibs karrm.

Okul?.. Minibs?.. Bir an ne diyeceimi ardm. Alla-hn danda, bu saatte ne

okuluydu ki bu?! Pek yle ilko-kul anda da deildi. pheyle baktm yzne:

Nerede okuyorsun sen?

Tunceli Kz Meslek Lisesi'nde...

Kz Meslek Lisesi'nde... Ve de Tunceli'de... Yani ana yola ktktan sonra arabayla bir
saat mesafede. Eh, anayola kmak iin de en az iki saat yrmek gerek. Birde bunun
geri dn var. Kaba bir hesapla hergn alt saat yol katetmek gerekiyor. Niin?
Okumak iin. nanmadm...

aylarmz ierken dinledim Sema'nn okuma savan: Bu kocaman gzl kz lise

nc snftayd. Babas on seneye yakn Almanya'dayd. Annesi, aabeyleri, iki kk
kzkardeiyle beraber oturuyordu. Ve de tam alt senedir, orta birden bu yana o yolu
katederek okula gidiyordu. Evdekiler kar kmt nceleri, "Ne gerei var" diyerek.
Ama yalvar yakar kabul ettirmiti sonunda... Geri anas hl gnlszd. Haksz da
deildi kendince. Baka yetikin kz olmaynca ev ilerini yapacak kimse

59

kalmyordu: Hem bu yrede okumu kz pek makbul saylmaz, balk deeri derdi.
Buna karlk Sema hafta sonlarnda yaz tatillerinde btn ev ilerini stleniyor,
anasnn elini scak sudan souk suya vurdurmuyor; ho tutmaya alyordu. Peki ya
sonra, lise bitince ne olacakt.

Edebiyat fakltesine gitmek istiyorum.

Dedi Sema, "Hani Ankara'daki Dil ve Tarih Corafya Fakltesine, edebiyat

blmne". Ama bakas olursa ona da razyd. Ankara'da olmak artyla.

Orada daym var. Etlik'te... Bakkal dkkan var, Onun yannda kalrm.
 Hereyi hesaplamt. niversiteyi kazanacandan da emindi. O an grdm ders
kitaplarnn arasndaki roman. Latife Tekin'in "Sevgili Arsz lm"n.

Sevdin mi o roman?

ok. yi bir dille yazlm, srkleyici. Gen yazarlar bence daha iyi. Ama Yaar
Kemal de ok iyi.

Sema gittikten sonra aabeyi, Hseyin'in yaknmalarn dinledim. "Aklsz bu kz

komutanm" diyordu;

Her gn alt saat yol yryor, mektebe gitmek iin. Bir dolu da masraf. Hepsi
bouna. Yallah onun mektep parasyla bir al dolusu kei, koyun alrdk.

imden bir fke seli ykseliverdi. Karmda oturan gen adamn boazna sarlmak,
barmak:

Be aklsz, be insafsz adam... Sizlerin bu sefaletten, bu cehaletten, bu kopkoyu

baskdan kurtulmas, insanca yaamas o kck kz ve onun gibilerin baarmasna
bal... Bunu gremeyecek denli kr msn...

Demek istedim. Ama hibir ey diyemedim. Daha fazla dinlememek iin apar topar
terkettim evi. Bir daha hi yolum dmedi o taraflara. Kk Sema'y, o kocaman gzl
kz bir daha hi grmedim. Edebiyat Fakltesi'ni kazand m? Yoksa deeri fazla
dmesin diye ilk kan talibe satld m? Ve p balk parasyla bir al dolusu kei,
koyun alnd m? renemedim.

.60

Grev Kutsaldr... Ya da Lo Yapmann Bedeli

lk grev srasnda yaadklarm uzun sre silinmedi gzlerimin nnden... Tunceli'nin

insanyla bu ilk yz yze geli tahminlerimin ok tesinde sarsmt beni. Daha nceleri
her ey bir hikaye, sonu bir trl gelmek bilmeyen bir masaldan ibaretti. Uzakta, ok
uzaklarda olup biten, gazete sayfalarn kartrrken gzme ilitiinde zntyle
kafam iki yana sallayp; dilimi dilerimin ara-f sna sktrarak hafif bir, "k, k"
sesiyle tepki gsterdiim olaylard.
 .... blgesinde dur emrine uymayan ve ate aan terristlerle gvenlik kuvvetleri
arasnda kan atmada bir er ehit oldu. ki terrist l ele geirildi: zerlerinde, bir
adet otomatik tfek, el bombas, tabanca, yasak yaynlar...

Oysa gerek bu deildi! Tunceli Jandarma Komando Tugayna geliimin zerinden

henz bir ay bile gemeden gerein gazete sayfalarnda belirtilenin ok tesinde, daha
ac, daha sert ve ok daha baka olduunu renmitim. Grnte her ey aka, her ey
yapmackm gibi geliyordu. Gnn yirmi drt saati alarm dumundaydk. Askeri deyile
sava durumunda. Yataa bile G3 otomatik tfek, yz mermi ve de el bombalar ile
giriyorduk. Konutuumuz her cmlede mutlaka, "PKK, av, pusu" kelimeleri geiyordu.
Ancak ben yine de inanmyor,, inana-myordum. Ta ki ilk greve dek... Sonras ise
gerein ta kendisiydi:

Bingl, Gen'te atmlar. ki er ehit. Bir terrist l ele gemi...

Ovack'ta bir tim pusuya dm...

Aa Torunoba'da dokuz terrist ky basm... Haberler her gn ardarda geliyor ve

ben dehetle kark bir merak duygusu iinde kvranyordum..

Acaba ben karlarsam ne yapardm?

61

Eitimde, yemekte, yatakta, her yerde ayn soru beynimin iinde binlerce kez
dnyordu. simleri belliydi:

Terrist!

stelik hepsinin kod adlar, silahlar ve de el bombalar vard. Denildiine gre

sinei gznden vuruyor, durmakszn yirmi kilometre yolu su ier gibi yryor"
gnlerce, haftalarca a ve susuz yaayabiliyorlard. Acmaszdlar. Ellerine frsat
getiinde gzlerini krpmadan vuruyorlard. Ama sonuta bunlar da insand! Gzmn
nnde sanki uzansam tutabileceimi sandm younlukta sahneler belirirdi. Bir filmin
kareleri gibi ardarda:

"Bir geceyars yirmi kiilik timimle birlikte ilerlerken karlayoruz. Aniden...

Aramzda on metre var, yok. Karanlk. Ancak birbirimizi alabildiine net grebiliyoruz.
Be kiiler. Genler... ok ama ok genler. Hele birisi on be-on alt var, yok.... Ama
benim erlerim de ok gen. Kynden bir solukluk olsun kurtulabilmek, ya da tarlasna,
toprana bir an nce sk skya sarlabilmek iin yan mahkeme kararyla yirmiye
denkletirip asker ocana gelen var."

Ne yapardm?

te filmin tam burasnda boazma bir ac yumru gelip otururdu. Ate etmek, bir
insan ldrmek dncesi bir sanc halinde yreime saplanr, o yeni yetme, on be-on
alt yalarndaki ocuun karnnda alan G3'n affetmeyen yaras gzmn nnde
canlanrd. Sonras ise biteviye ve acmasz bir oyun halinde srer giderdi:

Vururdum!

Hayr... Vurmaz, teslim alrdm.

Ya da en iyisi atma bir sre devam eder, kimsenin burnu bile kanamadan
balad gibi sona erer, onlar da eker giderdi...

Ama yle olmayacan seziyor, en azndan rneklerden biliyordum. Duyduum,

bildiim her atmada iki taraftan da gencecik insanlar lp gidiyorlard. Sonunda

62

gsm skyor, bu aptalca ama her an gerekleebilecek oyuna son veriyordum.

Karlamamay dileyerek. Ancak bir geceyars, Plbargi yresinde, sabrmn ve
direncimin son noktasndayken ayet karlarsak neler yapabileceime tank oldum.
Dehetle... Ama ayn zamanda birazck gurur ve mutlulukla.

Grev bir gecelikti. Plbargi yresinde, Kurmay Bakanmz Muammer Binba'nn

engin grlerine dayanarak harita zerinde saptad mevkide, yaklak alt saat
srecek bir pusu grevi. O gece yamur yola kmadan iki saat kadar nce balamt.
Ben, "Bu havada yola klmaz" dncesiyle Kurmay Bakanmza bavurmu ve
yaammn en oturakl zlgtlarndan birini yemitim. Ne demekti yamur? Kar yasa
yine gidilecekti. damla yamur yad diye grevin iptal edildii nerede grlmt.
ocuk oyunca myd bu? Tiz perdeden devam eden epey uzun bir sylev sonras
Kurmay Bakanmz. kendince ta gediine koyu vermiti:

Siz astemenler belki farknda deilsiniz ama "Grev kutsaldr"... Bunu iyice
anlamal, renmelisiniz astemenim!

Grev kutsald. Bunu anlamtm. Ancak yamurdan korunmak iin verilen "Pano"
tabir edilen alacal bulacal yamurluklar bu iin pek bilincinde deillerdi galiba!
Mumla kapl bulunmas gereken panolar bu zellikten yoksun olduklar iin bir sre
sonra tabir yerindeyse ordu mal donlarmza kadar slanmtk. yimser bir bak
asyla dizlerimize kadar gelen amurun iinde bir buuk saatlik bir yryten sonra
pusu yerine ulatmzda acyla iimi ektiimi hatrlyorum. lerdeki da kylerine ve
mezralara uzanan yol ile birka patikaya hakim pusu yerinde ufak allklar dnda en
ufak birey grnmyordu. Daha ak bir deyile, en azndan melerek ardna
gizlenebilecek bir tek allahn aac ya da kaya paras yoktu. Tunceli'nin o kendine has,
krmzya alan yap

63

yap amurunun iine boylu boyunca uzanmak zorundaydk. Onon be dakika sonra
yirmi kiilik tim drder kiilik gruplar halinde arazinin en uygun yerlerine dalmt. O
gecenin parolas verilmi, herhangi bir tehlike halinde neler yaplmas gerektii ve de
nelerin yasak olduu timin tm elemanlarna onlarca kez tekrarlanmt:

Konumak yasakt... nk hatif bir ses bile gecenin iinde tahminden te uzaklara
ulaabilirdi.

Fener kullanmak ya da sigara imek tamamyla yasakt. nk ne kadar saklanrsa

saklansn ok uzaklardan farkedilebilirdi.

Hayal kurmak keza yasakt!..

nk bir kez hayale daldnz m, terrist burnunuzun dibine gelse anlayamazdnz.

Bakar ama gremezdiniz. Silahnz alsalar farkna bile varmazdnz, ite bu hayati
nedenlerden dolay hayal kurmak emirle yasaklanmt. Ama biliyordum ki o an, orada,
bardaktan boanrcasna yaan yamurun altnda kaybolup gitmi yirmibir kii
olabilecek hayallerin en gzeline dalmlard...

Omuzumun zerinde giderek artan basky hissettiimde ben uzaklarda, ok uzaklarda;

scack bir yerde biriyle beraberdim. Hay allah! smini bir trl karamyor-dum.
Salarn, ho kokulu salarm anmsyordum. Yzne dikkatle bakmaya alyordum.
Bir belirsizlik vard. Lo muydu? Gremiyordum. Ama gzeldi... Hissediyordum... ok
gzeldi.

Komutanm!..

Bir fsltyd. Ama adeta avaz avaz haykrrcasna sert ve korku doluydu. O gzel
hayali karmann tedirginlii ve de rahatsz edilmenin fkesiyle dndm. Tim avuu
Ali eliyle ileriyi, Plbargi'ye uzanan yolun arka tarafnda bir yeri iaret ediyordu.
Koyu karanln iinde, eski hzn bir hayli kaybetmi yamurun altnda avuun
gsterdii noktaya baktm. Hibir ey grememitim. Eldivenimi karp elimin tersiyle
gzlerimi sildim. Tekrar baktm.

64

Ve grdm... ok hafif clz bir kt. Yaklak drt-be metrelik bir eksen zerinde
saa ve sola doru hareket ediyordu. Gerek anszn, souk, yamur, amur gibi so-
mutlaverdi. Orada birisi vard:

Birisi... Tunceli'nin Plbargi denilen da banda, gecenin saat ikisinde, yamur ve

balk amurun iinde ve de burnumuzun dibinde birisi vard. Ve dnmek, olaslklar
uzun uzadya hesaplamak iin zaman yoktu. nk duraklamak, vakit geirmek,
korkaklk ve de Askeri Mahkemeye kadar uzanan bir ileli yol demekti. Btn bunlarn
tesinde hareketsiz geen her saniyenin erat zerinde olumsuz etki yapacan
biliyordum. imizdeki korku harekete gemeden biz harekete gemeliydik.

Gnlerdir, haftalardr bir kbus halini alan sahneler ayn younlukta ve bir bir
gzlerimin nnde belirirken avua gerekli talimatlar verdim. Artk hi de yabancm
olmayan o kk ocuun acyla buruan yzn kafamdan silip atmaya alrken tim
daire halinde evremde toplanmt. Hepsi amur iinde, hepsi heyecanl, hepsi
bilinmeyenin verdii o anlalmaz korkuyla dolu ve lmne sessizdi. Verdiim emirler,
son derece kesindi:

Hedefe alak srnmeyle, yarmay eklinde ve arada beer metrelik mesafe

braklarak yaklalacak!

Silahlarn emniyeti ak olacak, namlu kesinlikle ileriye bakacak, ne olursa olsun

saa ve sola dnlmeyecek!

MG3 ar makinal ortada, benim yanmda bulunacak ve hedefe uygun bir mesafede
tesbit edilecek hakim yere kurulacak!

Ate emri verilmeden hi kimse parman tetie srmeyecek!

Yanmda avu, ar makinal tfek niancs ve mermi taycs olduu halde

ilerliyorduk. Daha dorusu srnyorduk. Hedef gittike yaklarken garip bir nseziyle
durakladm. Bir tuhaflk vard. Bir kere aradaki mesafe kapandka, dier bir deyile
dzle doru indike he-

def yukarmzda kalmaya balamt. Halbuki arazinin yapsna gre hemen hemen ayn
hizada olmamz gerekiyordu. Sonra, k son derece ar bir ekilde hareket ediyordu.
Saklanr, iaret verir gibi bir hali yoktu. Hem bu kadar uzun ve ayan beyan iaret
verilmezdi ki...

Birden hi umulmadk bir ey daha farkettim:

Tezek kokusu!

Allah kahretsin... Otomatik tfeimin namlusu o aknlk annda olduu gibi amura
girmi, kullanlmaz hale gelmiti. Tabancam kardm. Kovboy filmi seyredenlerin
yakndan tand, stat John Wayne ya da Clint East-wood'un kulland cinsten bir
"Colt" tabanca! Tezek kokusunun ancak insanlarn yaad bir yerde olabileceini
dnrken gecenin srprizi karanln iinde beliriverdi:

Bir ev!..

Tunceli'nin her kynde, her mezrasnda binlerce benzeri bulunan tezek-amur

karm bir ev biraz temde duruyordu. fkeyle kark bir glme istei sard
benliimi. Harita zerinde pusu yeri belirlemek, kurallar, yasaklar koymak son derece
kolayd. Pusuya yatmak da... Ama pusuya gidecek komando timinin komutan dahi
burnunun ucunda bir ev bulunduundan bihaberdi. fkemi bastrmaya alarak MG3
niancsna biraz ilerdeki tmsei gsterdim. Ar makinal birka saniye iinde evi tam
anlamyla muhasara altna alacak ekilde kurulmutu. Soluumu tutarak yaklamaya
devam ettim. Ksa bir sre sonra ev tamamen embere alnmt. Artk damn zerindeki
k glgeye dnm; aramzda ancak birka metre mesafe kalmt. Grmyor ama
biliyordum; yirmi adet G3'n namlusu damn zerindeki bilinmeyen glgeye
dorultulmu, "ate" emrini bekliyordu. Diz ker pozisyona geip, silahm yukardaki
hedefe evirdiimde kulama gelen garip, hibir eye benzetemediim sesin ne
olabileceini zmeye alyordum:

Eller yukar, Jandarma!

66

Ik havada asl kalmt. Ayn anda titrek, slak, dehet dolu bir yant geldi
yukardan:

Teslim! Teslim komutan... He vallah ellerim yukar-dadr.

te buna hazr deildim. Asrlar kadar uzun sren dakikalar boyunca birok olaslk
gemiti aklmdan. Ancak bu sonucu hi dnmemitim. Bu kadar kolay myd?!

Damn ucuna gel!.

Fenerimi ar aksak yaklaan glgenin zerine evirdim. Karanln iinde amas,

utanlas bir tablo gibiydi. Elleri havada, giysileri srlsklam dklen ve de tir tir
titreyen bir yal adam vard karmda. Duvara dayal eri br merdiveni de o an
grdm. avua. "Dikkatli ol!" komutunu verdikten sonra merdivene trmanarak dama
ktm. Fener yal, ok yal adamn yzn aydnlatyordu:

Gecenin bu saatinde damn stnde ne iin var amca?

Elleri havada, korku dolu gzleriyle bakt yzme. Bayla yan taraf iaret ederek
konutu:

Lo yapyordum komutan!

Yal adamn gsterdii yne baknca aleti grdm. nce hibir eye benzetemedim...
Uzun bir tahta parasna bal, yuvarlak, ta bir silindirdi (ya da silindire benziyordu).

Nedir bu? Ne ie yarar?

Dam dzeltmeye yarar komutan! Svadmz topra aha bunla inemezsek ieri
su verir. Onca emek heba olur.

Toprak, tezek, kil, amur karm dam, suyu yedike, yamuru emdike bu silindire
benzeyen aletle bastrlma-l, dzenlenmeliydi. Durmakszn, dinlenmeksizin lo
yaplmalyd. Ta ki iyice mayasn tutana, ieri su vermeyene dek. melerek kirli
kahverengi-gri karm topraa elimi srdm.. Yumuakt. Yap yapt ve hafif
kekremsi

67

kokuyordu. O an topran ve lo yapmann dnda her ey anlamsz, her ey utan

vericiydi. Karmdaki insana baktm. Henz birka saniye nce yirmi adet otomatik t-
fein namlusundaki hedef buydu ite. Ya elli ile yetmi aras, kr kr yz, kimbilir
ka kez ters-yz edilmi slak ceketi ve katland binlerce ileyle her an bir kazaya
kurban gidebilecek o ezik ve sessiz yndan biriydi. Ve elleri hl havadayd.

ndir ellerini amca!

Ev iki odayd ve didik didik aranmt. Biri yal dieri ise ocuk denebilecek denli
gen iki kadnla bir bebeden baka hibir ey bulunamamt. Arka tarafa bir oda daha
eklenmiti ya, henz oturulacak halde deildi. Daha damn iyice bir dzlenmesi lazmd.
Sonra pencerelere cam gerekti. Ancak para yoktu. Haydar aa yine de ktmser deildi:

Aha bu oday kendi ellerimle yapp tamamladm komutan. amurunu, tezeini

kendi ellerimle svadm. Damn da, camn da hallederiz evelallah....

Olu Hdr askerdeydi. Manisa taraflarnda. Drt ay kalmt bitirmeye. Evde kars,
gelini, bir de Hdr'nn bebesi vard. Bilal. yandayd.

Bak Bilal'imin suratna, gr Hdr'm komutan. yle benzeyi olmaz. Allah'tan

herhal...

diyordu Haydar Aa. Gelin yine hamileydi. Bu seferkinin gelii tamam tamamna
Hdr'nn dnne rastlyordu. Yine olan olacakt Haydar Aa'ya gre. ine domu,
ismini bile bulmutu Ali koyacakt adm. Babasnn adyd. Cmle Plbargi'nin, Sasik
Tepe'nin, Dersim'in sayd, sevdii Ali Aa'nn ad uur getirecekti bebeye. Aa
kelimesi de babadan yadigard Haydar amcaya. Cismi kalmamt aaln lkin isminin
bile bir arl vard yrede.

Haydar Aa konutuka alyor, aldka konudan konuya geiyor, durmakszn

anlatyor, anlatyordu. Hi kesmedim szn. Anlattklarn byk bir dikkatle din-

68

ledim. Bana Tunceli'yi, o yrenin insanlarn, itilmi, ezilmi paralanm ama yine de
cesur, yine de umut dolu yaamlarn zetledi. Haydar Aa'nn evinde geirdiim iki
saat iinde gazetelerden, kitaplardan ya da askeri genelgelerden renemeyeceim
binlerce ey renmitim.

O yreye daha sonra birok kez gittim. Haydar Aa'nn olu Hdr'la tantm. Yeni
doan bebeyi, Ali'yi kucama bile aldm. Lakin o ilk karlamann utancn bir trl
silip atamadm.
Bir "Vali Paa" ve Bir Grg Dersi

Dilerseniz, Tunceli anlarnn kronolojik sralamasna birazck ara verip, bu kitab

yazmaya nasl karar verdiimi, ne ekilde uygulamaya koyduumu anlatmak istiyorum.
Ayn zamanda Tunceli'nin nl "Vali Paa"sn da yadederek...

Belki inanlmas bir hayli g gelecek ama, ben byle bir kitab yazmay, tank
olduum olaylar halka aktarmay taa o gn, Tuzla Piyade Okulu'nda, kurada "Tunceli
Jandarma Komando Tugay emrine Zrhl Kariyer Takm Komutan" yazl kat
parasn ektiimde karar vermitim. stelik lm korkusu tm arl ile zerime
km, burnumu eke eke alarken...

Gerekten ok, ama ok korkuyordum. Daha ksa bir sre nce beinci bln
komutan stemenin Hakkari, Beytebap arasnda pusuya derek can verdii haberi
ulamt Tuzla'ya. Benim yalarmdayd. Belki biraz yalca... Sarn, mavi gzlyd.
Ve glmeyi seviyordu. Bir sabah anszn gelen bir emirle apar topar Hakkari'ye doru
yola km, on gn sonra ise lm haberi gelmiti.

Bize sylenenler pek doru deil gibi grnyordu. Oralarda (Dou ve Gneydou
Anadolu'nun ad aramzda "Oralar" olarak geerdi. Sanki yle bahsedilince daha az
tehlikeli olacakm gibi gelirdi.) -be ekiyann dev-

69

lete kafa tutmasnn tesinde baka bir eyler olduunu hissediyordum. lk alama
szlama fasl bittikten sonra dndklerimi anmsyorum:

"yle bir yere gidiyordum ki, zerinde askeriyenin elbisesi ile mavi beresi olmayan
hibir allahn kulu o yrelere giremezdi (terristler hari)."

Bu benim iin bulunmayacak bir frsatt. Aslnda tam burada sevgili arkadam
gazeteci Namk Koak'a bir kucak dolusu teekkr etmem gerekiyor. Yedeksubaylm
12 Eylln en ar, en baskc dneminde Mamak Askeri Cezaevi'nde yapan Namk,
Mamak'n dehetini grerek, bizzat tank olarak, yreinde duyarak yaamt. Bana o
gnlerden baz kesitler anlatrken (rnein Erdal Eren'in damn) bir gazeteci olarak ne
denli ansl olduunu sylerdi. Yanl anlalmasn, insan olarak deil.... Mamak'ta
geceler boyu ne denli ac ektiini, ne denli Utandn da anlatrd Namk. Onun
sylemek istedii; bir gazeteci, eli kalem tutan biri olarak o gnlerin olaylarn yakndan
izleme ansn elde etmi olmasyd.
 te beni uyandran Namk'n bu szleri oldu. Onun asndan bakmay becerince
grnen; "ben ok daha anslydm..." nk ben ad konulmam, ne olduu askeri,
terristi dahil henz hi kimse tarafndan bilinmeyen bir savan tam ortasna
gidiyordum. Hem de "Mavi bereli" olarak... Yani, ne olup bittiine en yakndan tank
olacak kii olarak...

zerime ken korkunun byk blmn Tunceli'ye gitmeden nce onbe gnlk
tatilim esnasnda attm. Nasl olsa nmde koskoca bir yl vard bol bol korkmak iin.
Anmsyorum; on be gn boyunca heyecanla tatilin bitmesini bekledim.
Hissediyordum... Tunceli'ye hazrdm...

Tunceli Jandarma Komando Tugay'nda greve baladktan ksa bir sre sonra kk
katlara ilk notlarm almaya baladm. Ne yazacam, nasl yazacam hibir

70

ekilde dnmemitim. O an iin yaamsal olan, yaadm olaylar, yer ve isimleri

unutmamakt. Bu ilemi alabildiince gizli yapyor, aldm notlar dolabmn en dip
kesinde biriktiriyordum. Bu srada ilk notlarla birlikte kafamdaki proje de gittike
netlemeye balamt. Ksa bir sre sonra kararm vermitim: "Bir gnlk gazetede,
rnein 12 gnlk bir dizi..."

stelik fotoraflaryla birlikte: Yanmda kk bir fotoraf makinas vard:

Operasyonlara giderken yanma almaya baladm. Kk notlar gittike birikirken
aklma yeni bir fikir geldi:

Dizi yazy vakit kaybetmeden hazrlamaya balamak!

Byle bir giriim ilk bakta akl almaz bir lgnlk gibi grnyordu: Ancak, dier
taraftan ben subaydm. Bln Devlet Malzeme Ofisi'nden alnm eek ls
arlndaki daktilosunu dilediim gibi kullanabilirdim. Birka gn dndkten sonra;
"inceldii yerden kopsun" diyerek ie baladm. Tugayda yaamn zorluu; basknlar,
pusular, lmler arasnda, "yaamn ta kendini" yazmak ne denli gzeldi, kelimelerle
anlatamam...

Birka aylk bir alma sonras yaadmz gnleri yakalamtm. .Olaylar yaanyor
ve ben neredeyse gnbirlik ekilde onlar kada aktaryordum. Yaantm ikiye
blnmt: Geceleri pusu ve basknlar, gndzleri birka saatlik uykudan sonra
yaadklarm kada aktarmak...
 Bu yaam ekli kanlmaz olarak ksa bir sre sonra dikkati ekti. Subay gazinosunun
bamdavimi, dzenlenen her tr eften pften elencenin hazrlaycs mit Astemen
bir anda ortadan kayboluvermiti. Ne kadar sakl-gizli de olsa daktilonun bandan
kalkmadm birileri tarafndan grlmt. Bir kurmay subay olarak zeka seviyesi
zerinde hayli tartmalar yaptmz Muammer Binba bir akam yemei sonras:

Ne o astemenim hi ortalarda yoksun.. Roman m

71

yazyorsun?! deyince ne syleyeceimi arm, yarm yamalak glmseyerek:

Hayr komutanm kz arkadama mektup... gibi eyler samalamtm. Bylesine

aptalca bir yantn ceremesini de ekmitim doal olarak. Hemen ertesi gn taklmalar
balamt.

mit astemenim bu ne ak! Ferhat ile irin yaya kald...

Yahu kardeim, ka yz tane sevgilin var. Byle uzun ak mektubu mrmde

grmedim, vb.

Ben yerine ve rtbesine gre bazen kzyormu gibi tavr alp, bazen ylk ylk
srtarak vaziyeti idare ediyordum. Bu arada en gvendiim astemen arkadalarm,
sevgili Emre, Hseyin, Mustafa ve Gkalp'e iin asln anlatm ve onlarn cokun
desteini de ardma almtm. yle ki, benim bulunmadm operasyonlar, olaylar en
ince ayrntlarna dek anlatrlar, yardmc olabilmek iin ellerinden geleni yaparlard.
Bu kitap ortaya ktysa, bunda onlarn da azmsanmayacak oranda paylar vardr. Ne
yazk ki onlarn bana anlattklarnn ve benim yaadklarmn nemli bir blm bu
kitaba girmedi... Giremedi... stelik yazlmasna karn. Daha ak bir anlatmla "oto-
sansre" takld...

Ksa bir sre sonra Tugayda herkes mit astemenin yeni konumuna alm ve ben de
rahat bir soluk almtm. stne stlk bir de marmtm ki sormayn... Artk gizli
kapakl yazmay brakm, akamstleri blk yazcsnn odasn igal ederek orada
yazmaya balamtm. Devletin daktilosunda devletin katlarna (baz aklevvel-. lerin
iddia ettii gibi), devlet aleyhinde yazlar yazyordum.

tenlikle sylemeliyim ki, ne bu kitab yazarken, ne de bir baka zaman byle bir ey
aklmdan bile gemedi. Zaten ben bu "devlet aleyhine" ya da "devletin milletiyle b-
lnmezliine kar" nasl yazlr bir trl kavrayamadm.
72

Snrlar nedir, nerde balayp nerde biter bir trl aklm ermedi: 12 Eyll dneminde,
"Frnlarda ekmek bitti" bal halk isyana tevik, "Mavi abonman biletleriyle" ilgili
yaz yazmak "ihanetle" edeer kabul edilebiliyordu. nk anayasa oylamas ve
Cumhurbakanl seiminde "Hayr!" oylar mavi renkteydi. O zaman da
anlayamamtm. Grnd kadaryla yazdnz herhangi bir haber ya da makale
devlet byklerimizin o andaki ruh hallerine gre "aleyhte" ya da "blc" kabul
edilebiliyordu.

Elbette devletin, daha dorusu devletin dizginlerini ellerinde tutanlarn Dou

Gneydou politikalarna tamamen karydm. Dou halkna bylesine bask
uygulamakla, bu insanlar bu tr bir yaama mahkum etmekle Trk Devleti hibir soruna
zm getiremezdi. 60 yllk bask ve srgn politikalar sonucunda nerelere gelindii
tm plakl ile ortadayd. Bu insanlar yol istiyor, su istiyor, okul istiyor, ancak ok
daha nemlisi insanca muamele grmek istiyordu. Ve devletin korgenerallikten emekli
Tunceli Valisi bu insanlara ard ardna cami ina ediyor ve bu camilerde namaz
klmalar iin bask yapyordu. Bu yre insanlarnn inanlar (mezhepleri) gerei
namazlarn camide deil, evde klmak istedikleri devletin valisinin hi umurunda
deildi. O kimden ald belli olmayan misyonunu yerine getirmek gayreti iindeydi.

Tunceli'nin o dnemdeki valisi emekli Korgeneral Kenan Gven, Tunceli'yi dine

imana getirmek iin yllarn verdi. Tunceli insannn deyimiyle "Vali Paa" bana gre
misyonunu yadsnmayacak bir kararllkla yerine getirdi. Yediden yetmie tm Tunceli
vilayetini tir tir titretti. n Tunceli snrlarn da at. Tm Trkiye Vali Paa'y tand.

Gvenlik glerinin 1986 ylnda PKK'l olarak bilinen ve aranmakta olan bir ahsn
Tunceli'nin bir mezrasnda yaayan eini son gnlerde "cinsel ilikide" bulunup
bulunmadn saptamak zere muayeneye zorladklar ha-

73

beri gazetelerin manetlerine trmanmt. Yer yerinden oynam, insan haklar rgtleri,
kadn dernekleri, "byle rezalet olmaz" diyerek ayaa kalkmlard. Kadncazn cinsel
ilikide bulunmad saptanmt da kurtulmutu. Mazallah muayene sonucu olumlu
ksayd "kocasna yataklk etmek" suundan ieriye girmesi iten bile deildi.
Grld zere yaplan ilem son derece mantklyd!.. Eer "seks yapmsa" demek ki
kocas gizlice eve gelmi anlamna gelecek ve sulu "bilimsel yoldan" enselenmi
olacakt. Bu dahiyane buluun savunusunu stlenen Vali Paa olayn niin bu denli
dallanp budaklandn anla-yamyordu. Bu dncesini kendisiyle rportaj yapan
gazetecilere biraz da kzgnlkla aklamt:

Ne var bunda anlamyorum. Elbette gvenlik kuvvetlerimiz sulular yakalamak

iin uraacaklardr.

Vali Paa zamannda Tunceli'nin ad da deiti:.. Sakncal vilayet diye anlr oldu. Bu
ilimiz Vali Gven dneminde okumu insanna eit miktarda sakncal insana sahip
oluverdi (Tunceli'de okuma yazma oran aklmda kaldna gre yzde 94. Byk ksm
lise mezunu). Ynla insan "il dna karma" cezasna arptrld. Dier bir deyile
"srgn!"..

Vali Paa benim orada bulunduum dnemde gazeteci olduumu renmi ve bir gn
makamna artarak:

Tunceli'nin kitabn yazar msn?

Diye sormutu. Her trl imkan emrime verilecek ve ben Tunceli'nin "Resmi Tarihi"ni
yazacaktm. Allahtan Tugay Komutan Tugeneral Osman itim byle bir projeye
"askerlik kurallarna uymad" gerekesiyle izin vermemi, henz' skynetim
kalkmad ve skynetim komutan yardmcs sfatyla itim Paa daha kuvvetli
konumda bulunduu iin Vali Paa sesini kartamamt:

Ayn Vali Paa Munzur suyunun hemen kenarnda ve de onlarca polis, beki, jandarma
ve MT grevlisi tarafndan korunan villasnda iki tane hizmeti kullanyordu..

74

Tunceli'ye asfalt yoldan yryerek bir iki saat mesafede, Sasik Tepe eteklerindeki
Gle kynden 15-16 yalarnda iki kz ocuu... Ve bu kyn elektrii yoktu: stelik
elektrik direklerinin ukurlarna dek her ey hazr olduu halde... Vali Paa'nn
hizmetilik payesi balad ocuklarn ky ortaa karanln yayordu. Sebep?

nk o kyn muhtar sakncalyd...

Tunceli'ye askerliimi bitirdikten birka ay sonra yine gittim. Bu defa gazeteci olarak.
Milliyet gazetesi adna "Trk kyls 2000 ylna nasl hazrlanyor" balkl bir
rportaj dizisi hazrlyordum. eitli yrelerden ky semitim. Bat'ya rnek olarak
Bursa'nn Aaky', Orta Anadolu'dan. Mahmut Makal'n nl "Bizim Ky", yani
Demirciky. Dou'dan bilinli olarak Tunceli'yi semitim. emigezek ilesinin
Payamdz kyn. Yz bin ba koyunuyla, zerinde oturduklar milyarlarca liralk
zenginliin ortasnda sefalet ve ilkellii yaayan nl Savak kyn. Daha nemlisi
Tunceli beni bir "sivil" olarak nasl karlayacakt onu merak ediyordum. Tam
dndm gibi karlandm.

Tunceli'nin giriinde, nl Munzur suyunun zerindeki kprde kimlik kontrol

yapld. Uzun uzun... Yerletiim otel annda gzhapsine alnmt. Grmyordum ama
hissediyordum. Ne dndklerini tahmin edebiliyordum:

Ne olur ne olmaz. Gazeteci milletidir... Gvenilmez! Halbuki bu insanlarn bir

ounu tanyordum. Daha birka ay ncesine kadar onlarn iinde yayordum. imdi ise
neredeyse "Potansiyel sulu" muamelesi gryordum. te iin pf noktas da buradayd:
"Asker elbisesini zerimden kardm an 'yabanclar' snfna dahil oluvermitim...

Ayn tavrlarla, Tugayda da karlatm. Astemenler hari tandm tm subaylarda

bir ekingenlik, nasl diyeyim, bir yabanclama vard. Vali Paa tarafndan he-

15

men ertesi gn huzura kabul edildim. Bir ilgi... Bir itina... Kelimelerle tarifi mmkn
deil. 'Rportaj yapacam renince daha bir sevecenleti. Hatrmda kald
kadaryla YSE'den (belki Karayollar) bir araba istetti. Emrime verilmek zere.
emigezek Kaymakamn arayarak her trl isteimin yerine getirilmesi hususunda
emir verdi:

Bir an bile yalnz brakmayn. Rahatn temin edin! bile dedi.

Sonra birka saat boyunca greve geldiinden bu yana Tunceli'yi nasl adam ettiini
anlatt. Halkn ynetime ne denli gvendiinden sz etti. (Orada bir karklk vard
galiba. Devletin en yksek Mlki idare Amiri yle diyorsa inanmak gerekiyordu tabii...
Ancak grnd kadaryla ynetim halka pek gvenmiyordu..) Yapt hizmetlerden
rnekler verdi. Camiler... Bir st fabrikas (yanlmyorsam verimli olmad
gerekesiyle kapatld)... Polis ve retmen lojmanlar... Haa, bir de Tunceli'nin en
modern ve asansrl tek binas. Emniyet Mdrl... Grld zere hizmetlerin en
ulvisi vatanda iin ayrlmt. Diledii kadar, diledii camide ibadet hakk...

Gerekten de Tunceli ve emigezek'te kaldm gn boyunca hi yalnz

braklmadm. Allah raz olsun ya Kaymakam bey, ya memurlarndan biri ve tabii ki
bana tahsis edilen arabann ofr rahatm temin etmek iin gece gndz rpndlar.
 Tunceli'den bu defa sivil olarak ayrlrken bu yrede asker olarak yaadm bir yln
"altn deerindeki kymetini" bir kez daha anladm.

Tunceli Jandarma Komando Tugay Komutan, Skynetim Komutan Yardmcs

Osman itim Paa ise bir baka alemdi. Onun iin dnyada en nemli ey Tmgeneral
olabilmekti ve jandarmada Tugenerallikten yukar kmak lmne zor bir iti. itim
Paa ite bu sebeple herkesten daha cevval, herkesten daha asker, herkesten daha
komandoydu! Ve itim Paa Tmgeneral rtbesine yk-

76

seldi. Bu rtbeye erimesinde sanrm benim yazdklarmn da karnca kararnca katks

olmutur. Ancak Tmgeneral itim, teekkr etmesi gerekirken tam tersini yapt.

Askerliin bana kazandrd en iyi dostlarmdan Hseyin Akgn astemen askerliini

bitirdikten bir sre sonra tesadfen itim Paa'nn yeni tayin olduu ktaya uramt.
Hal hatr sormak istedi. Hemen huzura kabul edildi. Paa son derece sevecen,
misafirperverdi. Yanndaki kurmayna Hseyin'i:

te benim Tunceli'deki aslanlarmdan... eklinde tanttktan sonra bir sre

Tunceli'den, zor gnlerden sz edildi. Bir ara laf dnd dolat mit astemene geldi.
Paa'nn surat bir anda deiti. Kzard, bozard. mit astemene yapt iyiliklerden
ve buna kar grd ihanetten bahsetti. Sonunda szlerini yle balad:

Bu gibi erefsiz, haysiyetsiz adamlardan her ey beklenir. Bunlar insan sonunda

Rusya'ya bile satarlar!

Komando Tugaynda" gnler geiyor ve ben gnll olarak hapsolduum blk yazc
odasnda bir gnlk gazetede yaynlatacam umduum dizi yazm hazrlyordum. ok
iyi anmsyorum; bir cuma akamstyd... Be-alt sular... Ertesi gnn tatil olduunu
bilmenin ve' istersem sabaha kadar yazabilecek olmann verdii keyifle zel demlenmi
aym yudumluyordum. O gne dek daktiloya ekmi olduum yazlarm masann sa
kenarnda dzenli bir ekilde istiflenmi duruyordu. Sandalyemde yar kayklm
dnyordum. Ad ne olmalyd? Aklmda iki balk vard:

Bir Baka Yerin Anlar

Yakala ve ldr (2000'e Doru'nun kapak maneti oldu). Ben, "acaba hangisi daha iyi
olur" diye dnrken yazc odasnn kaps gcrdayarak ald. Kzgnlkla dndm
ve ayn anda zplayarak hazrola getim. Yine o anda "mahvoldum" diye dndm
anmsyorum. Tugay Komutan Osman itim Paa tm heybetiyle kap-

77

nn aznda dikiliyordu. Ardnda emir subay ve Blk Komutanmla birlikte...

Gzleriyle oday ar ar tarad. Saatler srdn sandm bir sre beni inceledi,
tepeden trnaa. Sonra sordu:

Neler yapyorsunuz astemenim?

Mektup yazyordum komutanm! dedim ve daktiloya doru yarm dndm. Yreim

neredeyse azmdan frlayacakm gibi arpyordu. O anda daktiloda takl olan
kattaki bal grdm:

Sevgili Arsz lm!

Tepeden trnaa titredim. Komutan daktiloya bakarsa... O bal grrse... Ne

yaptm, neyle uratm anlayacakt... Ve sonras bir kabus gibiydi:

Askeri yasaya gre, ordunun i meseleleri ile ilgili yaz yazmak, belki de srlarn
aklamak sulamalar ve hapishane! Yasa zaten asker kiinin basna aklama
yapmasn, fikir belirten yaz yazmasn kesinlikle yasaklayan, bu tr davranlar cezai
artlara balayan maddelerle doluydu.

Ben bunlar dnrken; komutan masaya doru yrd. Daktilonun tam yannda
durdu. Bana doru dnerek tam tamna unlar syledi:

Kime mektup yazyorsunuz astemenim?

Yaknlarma komutanm...

Yzme bakt. Glmseyerek. Daha dorusu kmseyerek... Sonra ardndaki

subaylara bir gz att. Yeniden bana dnd:

Siz niversite bitirdiniz deil mi?

Evet komutanm...

stelik gazetecisiniz...

Evet komutanm...
 Yzme bu defa avn yakalam, elenen bir kurt edasyla bakt:

Eee... Peki astemenim, nasl olur da bilmezsiniz; resmi mektuplar, dilekeler

dnda hibir mektup daktiloyla yazlmaz! Edebe, adaba aykrdr. Ayptr! Sizin bu
grg kuraln herkesten iyi bilmeniz gerekmez mi?

78

Odann ortasna bir bomba dse o denli armazdm. Ne demem, ne yapmam

gerektiini bilemiyordum. itim Paa bana bu grg dersini verirken dnp daktiloya
bakmyordu bile. nk bir bakasnn mektubunu okumak en az elle yazlmas gereken
bir mektubu daktiloyla yazmak kadar edebe, adaba aykryd! Sevinten hngr hngr
alamal mydm acaba?..

Haklsnz komutanm. Dnemedim. zr dilerim...

Eliyle havada bir daire izdi:

Benden zr dilemeyin astemenim: te imdi rendiniz. Bunu uygulamasn bilin

yeter!

Ufak bir meydan muharebesini hi zayiatsz kazanm bir komutan edasyla kt gitti...

Can kar Huy kmaz

nsan, yeni bir yaam tarzna (stelik zorunluysa) abucak ve alabildiine kolay
alyor. Bir sre sonra da o yaam tarznn bir paras olup kyor. Ben de ksack bir
zaman dilimi iinde yeni yaantma adapte olmutum. rnein, geceyars baucumda
otomatik tfek, el bombas ve yzlerce mermiyle birlikte uyurken, ani bir emirle gnler
srecek bir kovalamacaya katlmak doal gelmeye balamt. yle ki; bir operasyona
giderken yanma dergi, gazete, hatta kitap alacak kadar! Genellikle de tek satr bile
okuyamadan geri getirirdim. Ama bu alkanl sonuna dek srdrdm. nk onca
tehlikenin, korkunun iinde baka bir ey yapabilme ayrcal veriyordu bana. Ya da
yaptm sanma...

Byle bir yaam biiminin getirdii baz kanlmaz zorluklar da vard tabii. rnein
gerilim vard. Herkes barut fs gibiydi. Hepimiz, her an istim zerinde olmann
gerginliini yayorduk. Biz rtbeliler bu ruh hali iinde bocalarken, erat son derece
rahatt. Sanki onlar bu teh-
79

like ortamna dahil deillerdi. ylesine gamsz, ylesine kedersizdiler ki... Bazan kzar,
ounlukla da heves ederdim onlara. Ancak bu vurdumduymazlk bazen birilerinin
bana dert aard. Baz fazla rahat erler ipin ucunu karr ve traji-komik olaylar
meydana gelirdi. Sonuta iki ay fazladan askerlie neden olan olaylar...

Silahl atmalarn ardarda srp gittii, hepimizin tetikte bekledii bir k

gecesiydi. Tugay Nbeti Subay Serdar Astemen, kla ii devriyesini tamamlam,
birliin dnda tepede bulunan su deposuna kontrole gidiyordu. Tugayn su ihtiyacnn
karland su deposu herhangi bir sabotaja kar titizlikle korunur, geceleri takviye
edilerek nbeti says e karlrd. Jeep depoya ulaan son kava dnd anda
Serdar bir gariplik olduunu hissetti. Etrafta derin bir sessizlik vard... Ve olmas
gereken nbetiler de yoktu.. ofre farlar nbeti kulbesine evirmesini emretti.
Farlarn altnda ortaya kan kulbede hibir hareket grlmemiti. Silahn eken
astemen yavaa kulbeye yaklat. Camdan ieri bakt ve grd: nbeti birbirine
yaslanm horul horul uyuyorlard! Kapy at, tfekleri ald. Daha sonra k uykusuna
yatm erlerden birini tfein ucuyla drtt:

Kalk, eller yukar!..

Gzlerini ltfen yarm ap burnuna uzanm namluyu gren nbeti bir anda sapsar
kesildi. Kalkmak istedi. Ancak tfek kalkmasn engelliyordu... Ve komedi balad:

Ne olur aam kyma bana!

Serdar aknlkla bakt nbetiye. Sonra anlad. Karsndakini terrist zanneden er,
lm korkusuna kaplm yalvaryordu. Bu arada dier iki nbeti de uyanm, olan
biteni kavramaya alyorlard. Bir sre alayp szlanan nbeti, uyku sersemlii
geince karsndaki kiinin terrist deil, nbeti subay olduunu dehetle farketti. Bir
an ne yapacan, ne diyeceini ard. Biraz bocaladk sonra taktik deitirdi:

Komutanm affet. Ben aka yapyordum...

Serdar affetmedi! nbetiyi de mahkemeye verdi. Sonuta, hayati neme haiz nbet
yerinde uyuyan kafadar altmar gn hapis ile cezalandrldlar. Ancak hibir ey
deimedi. Nbette uyuma alkanl srd gitti. Bylesine ar cezalar bile eratn
huyunu deitirememiti...

Penceresi Alminyum Kapl Ev

K aylaryla birlikte tahminlerimizin aksine olaylar oalm, atmalar, takipler,

lmler birbirini kovalamaya balamt. Havalar inadna iyi gidiyor, beklenen kar bir
trl yamyordu. Ksa bir sre nce gen .astsubaylardan kurulu zel tim Ambarl
kynde atmaya girmi iki PKK militan silahlar ve bir sr dokmanla birlikte l
olarak ele geirilmiti. Militanlarn birinin zerinden Tugayn ayrntl krokisi knca
ortalk birbirine girdi: Gvenlik nlemleri acilen artrld. Pusu ve arama grevleri de
iki katna kt tabii...

O gece geni bir alana yaylm "Plbargi" blgesinde pusu ve arama grevi benim
time verilmiti. Pusu grevinden nefret ediyordum. nceden saptanan bir noktada; (bu
bir drtyol az, hakim bir tepe, bir ky girii olabilirdi) oradan geebilecei
varsaylan, kimlii belirsiz terristleri saatlerce bekliyorduk. Eer kesin bir ihbar yoksa
yani "geebilir" varsaym zerine bekliyorsak bouna bekliyorduk. Saatlerce en ufak
bir ses karmadan, kprdamadan, bir sigara bile imeden beklemenin azabn pusuya
yatan bilir. Sonunda sinirler laka olmu bir ekilde kalkyor, sabaha kar nceden
belirlenen evlere baskn dzenliyorduk. Ev aramalarna ise baylyordum. Bu insanlar
tanmak, onlarla sohbet etmek, yaam biimlerine tank olmak iin bulunmaz bir frsatt.
Gene de bu tr basknlarda gizli bir utan duygusu sarard benliimi. Bir

81

yandan insanlar rahatsz etmenin tedirginlii, dier yandan grev duygusu, durmakszn
atrlard iimde... Ama o insanlarn hi ikayet ettiini grmedim. Her aramann
bitiminde hzn duyar, bir tkenmilik duygusu yaardm. Birbirinin ei sefalet
grntleri uzun sre gitmezdi gzlerimin nnden!

Saatlerce bou bouna beklediini bilmenin verdii o bastrlmaz fkeyle tekrar yola
koyulmutuk. Saat onbir-den, sabahn saat ne dek nefes bile almadan beklemi,
souktan donmutuk. Ne gelen olmutu ne de giden! Al-lahtan yamur yamyordu. Oniki
kii tek sra halinde ilerliyorduk. Bozkrn ortasnda tek bana, adeta saklanm gibi
duran krk dkk evi nce tim avuu Emin grd:

Komutanm bir ev. Bakalm m? yle bir baktm. Pek yle oturulacak bir yere
benzete-memitim. Daha epey yolumuz da vard:

Bover! Galiba terkedilmi. Kye ulaalm... Kpek tam o srada havlamaya

balad. Operasyonlarda ilk rendiimiz eylerden biri, kpein olduu yerde mutlaka
insan yaadna ait kurald. Hemen klasik kuatma pozisyonuna girdik. Ev embere
alnp, makinal tfek de kap ve pencereyi muhasara altna alnca, yanmda avu ve bir
erle birlikte srnerek yaklatm. Bu arada kpek says da ikiye kmt. lgnca
havlyorlar ancak saldrya yanamyorlard. Pencerenin yanna ulanca tok bir sesle
bardm:

An, jandarma!..

Hibir karlk alamamtm. Tabancamn kabzasyla cama vurmak iin uzandm. Ama
cam yoktu! ereve sk. skya alminyumla kaplanmt. Bir an kararsz kaldm. Sonra
hzla vurdum, birka kez. Gene karlk alamaynca, "Herhalde kimse yok" deyip
vazgemek zereyken bir er srnerek yaklat:

Komutanm, yanda bir kap daha var. erden kei sesleri geliyor...

82

yice phelenmiim. O anda ierden zayf bir ses duyuldu:

Kimdir o?

Hemen an kapy. Jandarma...

Geri ekilip siper aldk. Uzun bir bekleyiten sonra kap gcrtyla ald. Yal bir
adam kt nce. Feneri yzne tuttum uzaktan. Yz bedeninden ok daha yalyd:

Evdeki herkes teker teker ksn ve yere yatsn! Adamn ardndan yal bir kadn
kt.."Kars" diye dndm. Sonra gen sakall bir adam, daha sonra yine gen
sakalsz bir adam... Arka arkaya kyorlar ve elleri balarnn zerinde yere
yatyorlard. Ancak kanlarn ard arkas kesilmiyordu! Hepimiz hayretle bu geit
resmini seyrediyorduk. , be, yedi, on.. Tam oniki kii kmt dar. En son kan
be alt yalarnda bir kz ocuuydu. lk kann altm yalarnda olduunu gznne
alnca, evde kimsenin kalmad kararna vardm.

Byk bir ihtiyatla girdim ieri. lk gzme arpan, darack bir sahanln ortasnda
birbirine sokulmu titreen iki adet kedi yavrusu oldu. Sonra ar kokuya aldrmadan
onca insann birarada yaad odaya yneldim. Ortada teneke bir soba vard. i
gemi... Hi eya yoktu. Sadece odann tamamna serilmi yer yataklar, bir sandk,
zerinde bir tepsi, bir srahi, birka bardak... Duvara yanlamasna yaslanm bir sini ve
kede ml ml uyuyan kck bir bebek... Admla saymaya kalksanz, onbe adm
gelmeyecek bir odada, oniki kii, bir bebek ve iki kedi! avua baktm. zgn ban
sallad. Dar ktm. Temiz havay byk bir itahla iime ektim. imden ykselen
acma duygusunu bastrmaya alarak ihtiyarn yanna ktm:

Amca, niye amadn kapy?

Korktuk komutan!

Gayri ihtiyari etrafma bakndm. Issz bir bozkr!

Hepsi senin ailen mi?

He... Oullarm, gelinler, torunlar...

Nfuslar karn...

avu nfus katlarm ve iki adet czdan getirdiin

de, elimde olmadan nce czdanlara baktm. kisinde top

lam be bin alt yz yetmi lira vard. Ayrca birka kat

paras ve iki adet fotoraf. Biri gen sakall olann... As

kerdeyken ekilmi.

Hseyin Kerpii sen misin?

Benim komutan... Bu Sleyman Kerpii, k Recep Kerpii, onun ardndaki

gelinim: Ad...

Tamam amca!

Ahrda iki kei, bir de zayf bir inek vard. On can, bebin altyz yetmi lira, iki
kei, bir inek!

Niin kyde oturmuyorsunuz?

Evimiz, topramz yok... Bu ev de bizim deil zaten. ahab Tunceli'de oturur.

Sevabna verdi, banz sokun deyi...
 Oullarn almyor mu?

Emniyet lojmanlarnda renberlik yapyorlar... Ancak devaml i deil. Hava iyi

olursa alyorlar.

Konuacak bir ey bulamamann skntsyla bir sre sustum. Sonra aklma geldi:

Pencereler niye alminyum kapl? Havaszlktan boulacaksnz.

Yal adam bir nevi kmsemeyle bakt yzme, "bu da sorulur mu" dercesine:

imdi k aylar komutan! Kurtlar dze iner. Eve saldrr. Kapya pencereye
yklenirler... ,

Havaszlktan lmek, kurtlara yem olmaktan evlayd tabii! Hibir ey diyemedim.

Seluktan Bu Yana

Plbargi'de syleyemediim, sylemeye utandm

84

kelimeler, bir Ankara dnnde, yolcu otobsnde d-klverdi azmdan. Arl,

szl bir hastalk sonras aldm raporu, o sinema senin, bu tiyatro benim, soluk
almakszn gezerek bitirmi, askerlie kaldm yerden devam etmek zere dnyordum.
Yolculuk srasnda kesinlikle uyuyamam. Uzun seyahatlerde, kalnca bir roman
bitirdiim ok olmutur. Elimde bir kitapla koltua oturduumda yanmdaki yol
arkadama yle bir bakmtm. zerinde hayli kaln bir palto, bacaklarnn arasna
sktrd bastonuna enesini dayam; dalgn dary seyrediyordu. Sevinmitim. Bir
yolculukta en korktuum ey, kendini bilmez birinin yanna oturmaktr. zellikle
otobslerde kurulmaya allan diyaloglardan hi hazet-mem. nsanlarn kendi
yalnzlklarn gidermek iin yannda oturan kiiyi bir nevi hapsetmeye almas gibi
gelir bana... yle ya; yol bitince dostluk da bitecek, herkes kendi yoluna gidecektir:
yleyse bir yn laf etmenin hi gerei yoktur. Yanmdaki adam bu tr gevezelere pek
benzemiyordu. Rahatlayarak bir sigara yaktm ve Wilbur Smith'in "Lanetliler Krfezi"ni
okumaya baladm.

Romann en heyecanl yerindeydim ki burnumun ucuna doru bir paket Maltepe

uzand. Dndm... Yal adam sigara ikram ediyordu. Teekkr ederek geri evirdim:

Yolculuk nereye bey?

 Hah!.. te balyordu. Adam durmu, durmu gecenin ikisinde can konumak
istemiti. Hem de en klasik soruyla giri yaparak. Konumaya balad gibi son vermek
iin tek kelimeyle cevap verdim:

Tunceli'ye...

Kar soruyu, "ya siz" sorusunu kasten sormamtm ki anlasn sussun.

Ama ne gezer! Bu sefer:

Devlet memuru musun? diye yeni bir taarruza gemiti. Kitaptan hi bam
kaldrmadan:

85

Hayr! Askerim... cevabn yaptrdm. Okumaya devam ediyormu gibi yapyordum

ama ihtiyar hi oral deildi:

Ben de Pertekliyim. Nasl Tunceli'yi beendin mi? Eh... Deiik, fena deil!

Ksa cevaplarla bu tatsz diyalogu bitirmeye urayordum ama nafile! Kitabn da en

gzel yerinde kalmtm. Bir sre sonra Celal amcann kyn, biri Ankara'da dieri
stanbul'da yaayan iki olu olduunu onlar grmek iin senede iki kez seyahat ettiini,
askerliini Krehir'de yaptn, ksacas tm hayatn renmitim. Ama sklmadan
dinliyordum. ok tatl dilliydi Celal Amca. Konudan konuya geiyor, anlatt
hikayeleri bir atasz, ya da bir fkrayla sslemesini de beceriyordu. Kydeki yaamn
anlatrken, nasl vakit geirdiini sorduumda, "televizyon komutan" cevabn verdi.
Artk "bey" demeyi brakm, "komutan" diyordu.

Btn programlar izliyor musun amca?

Hayr komutan. Ne mmkn...

Niin?

Baz baz plak avratlar kyor. Glmek istedim. Ama konumann gidiatn
bozmamak iin:

O kadar olur canm. Hem fazla plak kmyorlar ki! diye stne gidince, Celal
Amca bir sre dnd. Sonra kurnazca glmseyerek cevap verdi:
 He komutan haklsn Allahn bildiim ne diye kuldan saklayalm diyolar deil mi?

Ksack bir sre iinde kaynamtk: Bu arada sz dnm dolam, Tunceli

insanna, sefalet dolu bir yaamn nedenlerine, niinlerine gelmi dayanmt. Beni
derinden etkileyen Plbargi maceram anlattm Celal Amcaya... Orada
syleyemediim hereyi bir bir anlattm. Ama anlattklarm hi etkilememiti yal
adam. Yaam boyunca bu tr grntlere ylesine almt ki! Bu grm geir-

86

mis adamn syledikleri ise o yrenin deimez yazgsnn nedenlerini mkemmel

yanstyor, devlet halk anlamazln btn plakl ile ortaya seriyordu:

Alamayan ocua meme yok komutan! Bu halk hibir zaman istemesini

bilmemi... Batakiler de vermesini... Seluk'tan bu yana!

Peki ya bundan sonra?

Bin ylda deimeyen, birka ylda deiir mi komutan?

Bin Yllk Uurum

Yal Perteklinin ne denli hakl olduunu yine bir gece operasyonu srasnda anladm.
Celal amcann vurgulad "Bin yllk uurum" Tunceli'ye on, anayola kilometre
mesafedeki Sasik Tepe'de bir kez daha karma kmt!

Sasik Tepe eteklerindeki Gle kyne yaptmz gece baskn sona ermi,
yorgunluktan bitmitim.. Geceyarlar elalemin evine konuk olmamak konusundaki kat
prensibim, muhtarn srarlar karsnda bir defaya mahsus olmak zere bozulmutu.
Biraz naz ettikten, olmazlandk-tan sonra, amur iindeki botlarm karm, muhtarn
evinin ba kesine kurulmutum. Biraz sonra demli ay eliinde, taze tereya,
kelek ve scak bazlama da gelince iyice gevedim. Dereden tepeden sohbet ederken,
biran gzm tavanda sallanan ampule takld. Sonra srasyla kedeki televizyon,
kapnn yannda st el ilemeli rtyle sslenmi buzdolab... Ve nihayet oday
aydnlatan gaz lambas! Muhtara dndm:

Hayrola elektrikler mi kesik?

Odada bulunan kyller arasnda bir sessizlik oldu. Sonra muhtar zgn bir ifadeyle
cevap verdi:
 Elektriimiz yok komutanm!

aknlkla baktm etrafma... Elektriksiz almas m- kn olmayan bir dolu alet.

Ampul bile mevcut ve elektrik yok! Herhalde alay ediyorlard benimle.

87

Peki bunlar ne?

Onlar senelerdir ylece duruyor komutanm!

l merkezine yryerek rahatlkla gidilebilecek denli yakn bu kyde elektrik yoktu ha!
Muhtar yzmdeki inanmaz ifadeyi grnce anlatmaya balad:

Onbe yldr kye elektrik getirmek iin mcadele ediyoruz. Sonunda birka yl
nce Trkiye Elektrik Kurumunu raz ettik. Kye hat ekilmesi iini mteahhide
verdiler. O adam da kt kt. Uzun sre oyalad bizi... Ve bir gn brakp kat.

Niin valiye mracaat etmediniz?

ekindik komutanm... Bizi kabul etmez dedik! Elektrik direklerinin yeri bile
belirlenmi, direkler getirilmi, ukurlar almta. Herey Trkiye Elektrik Kurumu'nun
bir trafo dikmesine kalmta. Kyller her trl yardma hazrdlar. Telleri ekmeye
bile! Ama devletin valisinin karsna kp dertlerini amaya ekmiyorlard: Ama bir
bakma haklydlar. Bin yldr devam eden devlet-halk yabanclamas, ha deyince
ortadan kalkmazd ki...

Ertesi gn Tugay Komutanmza ktm. Grdklerimi tek tek anlattm. Yaplmas

gereken yardmn ne denli basit olduundan, kyllerin gnll ii olarak almaya
hazr beklediklerinden sz ettim. Paa dikkatle dinledikten sonra sordu:

Hangi ky bu?

Gle ky komutanm!

Bir sre nndeki notlar kartrdktan sonra cevap verdi:

O kyn muhtar sakncal...

Bir an Pertek'li Celal amcann szleri nlad kulamda:

 Bu halk istemesini bilmemi bey. Batakiler de vermesini.

Koca bir ky bir kii yznden cezalandrlyordu.

88

Sakncal

Tunceli'de sakncal olmann ne anlama geldiini ksa srede rendim. tici bir
kelimeydi. erdii anlam ise daha ziyade korkutucu! Eskiden bu tr kelimeler pek
kullanlmazd. Ankara'da polis muhabirlii yaptm yetmili yllarda; emniyete
gzetim altnda bulundurulan kiilere "pheli" denirdi. Ancak bu defa da bir kavram
kargaas bagsteriyordu. rnein Aydnlkevler'de bir dkkan soyduu savyla
getirilen hrsza da, siyasi dnceleri nedeniyle takip altna alnan yazar ya da
profesre de ayn sfat yaktrmak, "pheli" demek pek uygun deil gibiydi...
Gazeteci yazar Uur Mumcu, sanrm en az onbe bask yapan, Ankara Sanat Tiyatrosu
tarafndan da sahnelenerek gie rekorlar kran, "Sakncal Piyade" adl kitabyla bu
kargaaya bir son verdi. Artk siyasi pheliler dierlerinden isim olarak ayrlm,
"sakncal" olarak anlmaya balanmlard. Bu szck ok tuttu:..

Tunceli ise yeni unvann hemen ilan ediverdi:

Sakncal vilayet!

Bu ilimizin iki byk zellii vardr; Trkiye'deki en yksek okuma oran ve en

kabark sakncal says... Bu iki zellik arasnda bir balant kesinlikle sz konusu de-
ildir! Ancak bir milletvekilimizin yapt ince espri aslnda Tunceli'nin yazgsn dile
getirmektedir:

Her ehirden bir sakncal getirin... Tunceli'den tuttuunuzu..

Tunceli'de sakncal olmak deiik ekillerde sonu veriyordu. Bir kere ailenizden
herhangi bir kii bir olaya karmsa otomatikman bu snfa dahil ediliyorsunuz.
Bylece yakn markaj balyordu. ayet sizden huzursuzluk duyulmaya balanrsa o
zaman sakncal sfatnz ikinci plana dyor, isminizin bana yeni bir sfat
ekleniyordu:

"Srgn"

89
 Skynetim Komutanl'nn istemi, valinin de imzasyla ikinci bir emre kadar, ya da
bir, iki, yl rnein Ktahya'ya srgn ediliyordunuz. Haa, Ktahya'da kimseniz yok
mu? Valla o da sizin sorununuzdu.

l snrlar dna gnderilme (il ynetimi srgn byle adlandryordu) cezasna

arptrlan bir kyl vatanda hatrlyorum. Srgn edildii gn kalp spazm geirmi.
Kap kap dolayor, cezann kaldrlmasn salamaya alyordu. Daha birka gn
nce kk ama kendisi iin nemli boyutta bir ihale kazanm. Anlatmt:

Mahvoldum, dedim. oluum, ocuum var. Ekilmi topram var. Kazandm

ihale var. artnameye gre ii bitirmezsem demem gereken para cezas var dedim.

Yalvarm, yakarm hi olmazsa sre tannmasn istemiti. Verilen yant ksa ve

netti:

Bok mu var burda!

Tunceli'de kaldm bir yl iinde ok deiik tavr ve dncelerle karlatm. Asker

genelde iyi iliki kurmak, scak davranmak yanlsyd. Genel komutanlktan gelen
emirler de bu dorultudayd zaten: "Halkla iyi diyalog, scakkanl yaklam, gleryz..."

Ancak baz kiiler bu dncelerin dnda kalyordu. rnein baz memurlar,

retmenler buray bir srgn yeri olarak gryorlard: Tunceli onlar iin geici olarak
gelinmi, alabildiine abuk kalmas gereken bir yerdi. Bu gibilerin gznde
Tunceli'de yatrm yapmak gnaht. Yazkt bunca harcanan paraya! Bir gn yan ban
alm bir astsubayla konuurken, ehrin boaltlp, "eitim sahas" olarak kullanlmas
nerisini atmt ortaya. Usuz bucaksz bir eitim sahas! Ama bana en ac gelen
dnceyi gen bir astsubay avu dile getirmiti. Gzel bir son-bahar gn Tugayn
tam karsndaki Atatrk Lisesi'nden neeli lklar atarak kan bir sr ortaokul
talebesini gstererek:

te gelecein terristleri!.. demiti.

90

Donup kalmtm. Tm dnyann genlik yl ilan ettii 1985 senesinde, Atatrk'n

lkeyi emanet ettii genliimize bak as buydu demek!
Muhsin Batur'un Anlar

Tugay komutanmzn ani bir emriyle yeniden eski yerime, karargah blne
dnmtm. Drdnc blkten kurtulmann sevinciyle, artk greve kamayacak
olmann znts arasnda bocalyordum. Ama birka gn iinde yanldm, yeni
grev emri tebli edilince anladm.

Her zamanki gibi sabaha kar kuattk kyn evresini. Hazrladm plan uyarnca
aramamz gereken ilk eve doru ilerlerken, erlerden birinin karanlkta srnerek
yaklatn grdm. Muzaffer iyice yanma sokularak kulama fsldad:

Komutanm, ilerde bir ev var. Ik yanyor. Perdeleri de sk sk kapal!

O saatte bir evin nn ak olmas pek hayra alamet deildi. aretlerle anlaarak
evi sardk. Timi kutlamam gerekirdi. Bir tek trt bile karmadan evi sarmlar, ma-
kinaly da hakim yere kurmulard: Asrlar kadar uzun gelen bir alak srnme sonucu
kapnn yanna ulatk. Emin ve Muzaffer kapnn iki yannda yerlerini alnca hzla
vurdum. Vurmamla birlikte ierdeki k snd. Terden srlsklam kesilmitim.
Elimdeki tabancaya daha bir sk sarlarak bardm.

A kapy, Jandarma!..

Hayret! Kap almt. Eikte duran yal adam elindeki gaz lambasn darya doru
uzatt.

Buyur... Buyur komutan!

Garip bir grntyd. Kapda elinde gaz lambasyla bir kyl. Ve tam karsnda toz
toprak iinde yerde yatan bir astemen! Adam altm, yetmi yalarnda vard galiba.
Belki daha bile yal. Pozisyonumu bozmadan sordum:

91

Kim var ierde?

Ben ve karm!

Yalan syleme!

Sesimi elimden geldii kadar sertletirmeye alyordum. htiyar doru bir tavrla
ieriyi iaret etti:
 Gel bak komutan!

Adam herhangi bir terslie kar nme katarak, demin yanan odaya yrdm.
Gayet basit denmiti. Yer minderleri, iki tahta sandalye, bir divan. Arama ekibi ksa
srede iini bitirmi, terriste benzer birey bulamamlard! Yal bir kadncaz
dnda.

Bu saatte ne diye k yanyordu?

Gazete okuyordum!

Divann zerinde zenle katlanm duran Cumhuriyet gazetesini o an grdm. zerine

derme atma bir gzlkle birlikte okunmaya hazr bekliyordu. aknlm yenmeye
alarak sordum:

Sabahn krnde mi?

Ben geceleri pek fazla uyuyamam. Gndzleri de vakit yok!

Gndz vakti i oktu. Tarlayd, yakacak derdiydi. Bir

trl frsat olmuyordu. Bu yata bir insann btn bu ile

ri nasl yaptna akl erdirmeye alrken, odann lolu

unda daha evvel gzme arpmayan bir ey dikkatimi

ekti. Bir ktphane! Yaklatm. Tahtadan, derme atma

yaplm, acemice boyanmt. Ama yine de ktphaneydi

ite. Raflarnda bir sr kitap vard. Mehmet Ali Bi-

rand'n, "30 Scak Gn', Aziz Nesin'in, "Deliler Boand" s,

Yaar Kemal'in, "lmez Otu", Kemal Tahir'in "Devlet

Ana"s... Ve yeni, ok yeni bir kitap,

"Muhsin Batur'un Anlar!"

Hayretle dndm:
 Amca btn bunlar sen mi okuyorsun?!. Gcenik bakt yzme... Eliyle bir daire
izdi havada:

De bi bak hele... Okuyacak bakas var m?

92

Mustafa amcayla, demli ay eliinde saatlerce sohbet ettik. Okuma yazmay

genliinde, Elaz'da alrken renmiti. Birok ie girip km, bir trl diki
tutturamamt. Sonunda sebze halinde biraz para yapm ve kyne dnmt. ki kzm
gelin etmi, olunu da ever-miti:.

Biri Mersin'de, biri Antep'le... En kkleri de kyn aasnda oturur. Kimseden

hayr yok komutan... Benin de bir ey beklediim yok ya!

Yaamdan bekledii bir ey yoktu. Ama yaam brakmaya niyeti hi yoktu. kelek
peyniri, tereya, yourt yapp Tunceli'ye gnderiyor, onun parasn da kitaba ya-
tryordu. Gazeteye de aboneydi ya, sknts vard:

Gazete iki gn sonra geliyor buraya. Yani her bi olup biteni iki gn sonra
reniyoruz! Bir de minibs ofr var bama bela!

Bazen, kye iki gnde bir gelip giden minibsn ofr gazeteyi getirmeyi unutuyor, o
zaman da ileden kyordu Mustafa amca:

Geen gn tuttum yakasndan itin! Bir gzel svadm. Bedava getirmiyor ki

hergele... Birka kuru da ona veriyorum!

Okuduklarn, kendi yorumlarn da katp karsna an-, latmaktan ok holanyordu.

"Biraz ar iitir. ounu da anlamaz ya olsun" diyordu. Peki hi mi istedii, bekledii
birey yoktu yaamdan? "Var" dedi, Mustafa amca. Biran durdu. Derin bir nefes ald:

Ah bir televizyonum olsa komutan! Varsn siyahbe-yaz olsun.. Bu yl inallah

elektrik gelecek kye. Bizim spaya mdana etmezdim.

Tunceli anlarmn en renkli, en onurlu kiilerinden biri sen oldun Mustafa amca...
nallah istediin televizyona kavumusundur.

93
Bir Baskn Hikayesi

20 ubat 1986... Saat 06.30... Kar dizboyu... Hava dondurucu... Garip bir tela, bir
koturmacadr gidiyor...

O gnle ilgili notlarm bu szcklerle balyor. Btn askerliim sresince beni

derinden etkileyen, "anl ordumuz", "aslan Mehmetik" sloganlarnn dnda Trk
ordusunun yapsn ciddi biimde dnmeye zorlayan ac ve retici bir dnm
noktasyd o gn... lk kez o gn ordumuzun ya da hi olmazsa Jandarma-Komando
blmnn sanld kadar stn niteliklere sahip olmadn far-ketmitim.
Kahramanlna ya da vatanseverliine bir diyeceim yoktu. Ancak, beceri,
organizasyon ve de komuta konusunda sanrm sylenecek bir hayli ey vard.

O gn artlar tamamen askerin lehineydi. Terristler sadece kii, askeri birlikler

ise yz elli kiiydi. stelik en modern silahlarla tehiz edilmiler ve de iki adet
helikopterle desteklenmilerdi. Asl can alc nokta ise; "bu sradan bir atma deil;
kesin ihbar zerine yaplan bir basknd."

Daha ak bir deyile, plan yapmak, her trl organizasyonu gerekletirmek ve kesin
baary salamak iin gereken her ey mevcuttu. "Ama baskn basann olamamt."

Bu olay sonrasnda nedenler, niinler binlerce kez soruldu. Sonu gelmez soruturmalar
yapld. Sulu, dier bir deyile ilahlara kurban arand ve bulundu. Ancak Jandarma
Genel Komutanl'nn zirvelerinden "sulu kim?" sorusuna verilen ve bizlere kadar
ulaan yant bence hedefi tam on ikiden vuruyordu:

Komutaszlk+beceriksizlik!..

Helikopter kulaklar trmalayan bir grltyle Jandarma Komando Tugay'nn pistine

indiinde, gne oktan gri bulutlarn ardna ekilmi, koyu bir karanlk Tunceli'nin
zerine kmeye balamt. Pervaneler henz gzle takip edilemeyecek denli hzla
dnerken helikopterin kap-

94

s tm askeri kurallar ihlal edercesine hzla ald. Gz ukurlarna dek ter, amur ve
fkeye bulanm, dikkatle bakldnda "zel tim" eleman olduklar ancak anlalabilen
iki gen astsubay darya atlad... Hemen ardndan bir sedye uzand gecenin ayazna
doru. zerinde kprtsz, cansz, lesiye souk bir vcudu tayordu. Tugay Doktoru
Astemen, Aykut kalabaln arasndan syrlarak aresiz admlarla sedyeye doru
yrd. Ksa bir muayeneden sonra zgn doruldu. Verdii emir ksa ve netti:

Devlet Hastanesi morguna..

Helikopterin evresinde bekleen erat bir an dalgaland. Birka sessiz hkrk

duyuldu. Sabahn erken saatlerinden beri bilinen ancak kabul edilemeyen gerek olanca
acl Ve arlyla orada, adr bezinden sedyenin zerindeydi. Altnc blk
erlerinden zel Tim "Krte tercman". Turan Gndz ehit olmutu. Ardnda gencecik
bir e ve henz yzn bile grmedii drt aylk bir bebe brakarak..

"20 ubat 1986 Geyiksu-Karlar Ky operasyonu sona ermiti"...

Geyiksu blgesi Karlar kynde biri kadn PKK'li terristin kamp kurduu ihbar
Tugay komutan Tuge-neral Osman itim'e sabaha kar, henz tan yeri aarrken
ulatrlmt. Bizzat ihbarcnn kendisi tarafndan... Dakikalarla llebilecek denli
ksa bir sre sonra ise Tugay Komutan bakanlnda Kurmay Bakan, zel Tim, drt,
be ve altnc blk komutanlar ile ihbarcnn da hazr bulunduu ilk ihbar
deerlendirme toplants balamt bile...

hbar messesesi sadece Tunceli'ye zg bir olay deildi. zellikle Hakkari, Siirt,
Mardin, Diyarbakr ve Bingl bata olmak zere tm Dou ve Gneydou Anadolu'da
Skynetim Komutanlarnn ya da olaanst hal blgelerinde valilerin bu trden
balantlarnn bulunduu biliniyordu. Blgedeki yerli halk iinden devlet hesabna
al-

95

saak ihbarc bulmak, tehlikesi asndan bir hayli zordu.

Bunun iin eitli yollara bavuruluyordu. Para, her za-

man olduu gibi eri nemli silaht. Salam, gvenilir bilgi-

ye karlk yre insannn yllarca alarak kazanamaya-

ca miktarlarda ykl dller verilebiliyordu.

Bunun yansra, gereinde blge halk ve airetler ara-

sndaki gerginlikler, sorunlar ya da kar atmalar kul-

lanlyordu.

Maddi ve manevi bask ise bavurulan bir dier yol-

du...

hbar mekanizmasnn temel art ise ihbarcnn hibir? ekilde deifre olmamasyd.
Kimlii aa kan kiinindi PKK tarafndan ne ekilde cezalandrld herkes tarafn-
dan bilinen bir gerekti.

te bu nedenle o gn bu son derece nemli bilgiyi Tugenerale ulatran ihbarcnn

banda sadece gzlerini akta brakan siyah, kaln kumatan bir balk bulunuyordu. Ve
sanrm Tugay Komutan ile (belki) Kurmay Bakan dnda hi kimse ihbarcnn
kimliini bilmiyordu. hbar deerlendirme toplants sona erdiinde "Baskn'n nasl
yaplaca karara balanmt. Plan son derece basitti:

"Drt, be ve altnc blk timleri unimoglarla karayolundan Geyiksuyu'na ulaarak

Karlar kyn embere alacak;

zel Tim ise iki helikopterle kye havadan baskn yapacak, Terristler zel timin
elinden kurtulmay baarsalar bile, bu defa dier timlerin eline deceklerdi."

Balarnda blk komutanlar ile tim komutan astemenlerin bulunduu komando

timlerinin unimoglarla har-reket ediinden yaklak bir buuk saat sonra on alt zel tim
elemann tayan iki helikopter ardarda havaland. Si-yah balkl ihbarc da ilk
havalanan helikopterin iindeydi. Terristlerin gizlendii evi gstermek iin... Tugayda
"destek kuvvet' olarak tam tehizat silahlanm bekleyen bir tek karargah bl timi
kalmt. Telsizden ilk haber operasyon baladktan yarm saat kadar sonra ulat:

96

"Bir ehit vermitik!"

Herkes aknlk iindeydi: Nasl olurdu? Bu bir basknd. Bir kstrma

operasyonuydu. Her ey inceden inceye hesaplanm planlanmt. Bu ilk okun
ardndan kt haberler birbirini kovalamaya balad:

PKK'li terrist yaylm ate aarak kamaya balamlard...

zerlerinde beyaz kar giysileri vard.. Karn zerinde grlmeleri son derece
zordu...
 Bir er daha yaralanmt...

Asl darbe, operasyonun kaderini tayin eden haber ise birka saat sonra ulat:

Karayolundan giden komando timleri Geyiksuyu blgesini henz tam anlamyla

muhasara altna alamamlard:

Birbirini tutmayan elikili bilgiler akam saatlerine kadar birbirini takip etti.
Sonunda gerek, iinde Turan Gndz'n cesedi ve yaral bir eri tayan helikopterle
birlikte ulat:

Terristler kamt!

Olayn tamamn sabaha kar, zel timin byk blm dnnce rendik. Hepsi yar
donmu, bitkin ama fkeli ve hn doluydular. Operasyonun candamar saylabilecek
zamanlamada yaplan bir hata her eyi mahvet-' misti:

Karayoluyla giden birlikler Geyiksuyu blgesini ku-atamadan helikopterler

Karlar kyne ulamt.

lk helikopter tad zel Tim elemanlarn kyn epey gerisine brakrken, dier
helikopter tam terristlerin gizlendii evin alt tarafna brakm ve alan ate sonucu
zel tim krte tercman. Turan Gndz yaamn yitirmiti.

Terristlerin zerinde beyaz kar elbiseleri vard. Bunun anlam ise son derece
akt. Karn zerine yattklar anda grnmez oluyorlar, ok yaknna yaklaamadka

97

farkedilmiyorlard: Buna karlk zel tim de dahil olmak zere tm birliklerin zerinde
haki renkte kazak ya da parka bulunuyordu. Bunun da anlam ok akt; usuz bucaksz
beyazln zerinde yeil renk ahane bir hedef oluturuyordu.

Son olarak, PKK'li yreyi son derece iyi biliyor ve ok iyi koabiliyorlard.

Takip hava kararncaya kadar devam etmi, bazen aradaki mesafe yirmi, otuz metreye
kadar inmiti. Ancak bu da bir eyi deitirmemi, aksine beinci blk komutan Arif
stemen lmn eiinden dnm, yanndaki er ise stemenin tfeine arpp seken
terrist kurunla yaralanmt. Ve yaklak on saat sren bir kovalamaca sonras
terristler yz elli kiilik komando birliinin arasndan ellerini kollarn sallayarak
kamlard.

Tugay Komutan Tugeneral Osman itim fkeden deliye dnmt: Bu baarszlk

bir anlamda Tmgenerallik hayallerinin sonu da olabilirdi. Kurmay Bakan Muammer
Binba ise ortalarda grnmyordu: Ortak kanya gre baarszln en byk
sorumlusu Kurmay Bakanyd. Helikopterlere hareket emrini o vermi, karayoluyla
giden birliklerle balant kurarak kuatmann tamamlanmasn beklemeyi akl
edememiti. Blklerin depolar beyaz kar elbiseleriyle doluyken hangi akla hizmet
haki renkte giysiler seildii ise sorulmas gereken bir dier soruydu.

Geyiksuyu operasyonunun baarszlkla sonulanmasnn ceremesini ise Karlar

ky halk ekti. Bu kyn insanlar sanrm uzun, ok uzun bir sre 20 ubat 1986
perembe gnn unutamayacaklar. Belki de bir ac at, bir ninni, bir utanlas hikaye
olarak kuaktan kuaa aktaracaklar...

Geni Yrekli Yzbam

Karargah blnde rahatm epey yerindeydi: Ksa s-

reli grevler dnda pek birey yapmyordum; Drdnc blkteki gibi her Allahn
gn eitim ise zaten yoktu: Ve ayrca olmasna da imkan yoktu. Tugayn bir sr
iinden vakit kalmyordu ki. Aslnda bizim bln ad, "Hamal blk" olarak
deitirilse pek isabetli olurdu. yz akn ere sahip blk, eitim yapmaya kalksa
otuz kii zor biraraya geliyordu. Frnlar, mutfa, temizlikten inaata kadar her i
Karargah blnn stndeydi. Her gece pusu grevi ve herhahgi bir olaya kar hazr
kta bulundurma zorunluu da bunlara eklenince elde tek bir er bile kalmyordu. Bunca
iin organize edilmesi de bal bana bir sorundu. Ama Blk Komutanmz Yzba
Grel iin deil. Ben brakn askerlii, sivil hayatta bile problemleri bu denli basite
indirgeyerek zebilen bir baka insan tanmadm. Ahmet Yzba en knden, en
byne hibir ahval ve erait karsnda ylmazd. Ona; "Geni Yrekli Yzbam"
adn takmtm. Hibir zaman kzmaz, ya da kzdn belli etmezdi. Eri, brakn
dvmeyi, doru drst svmezdi bile.

Sohbeti ok tatlyd yzbamn. stemenlii srasnda Blk Komutanl yapt

Hakkari'nin Uludere ilesi anlarnn nemli blmn igal ederdi. Skynetimin
btn arlyla hissedildii yllarda kaymakamla da vekalet etmiti.

Askerlik zor zenaat... Hele Jandarmalk!... derdi. Yapt ileri gururlanarak anlatr,
ama geirdii korkulu anlar, yetersiz kald olaylar da saklamazd:
 Reo danda, drt bin metre yksekteyiz. Ekiya saymzn az olduunu anlayp bir
bastrd, soluksuz trmandk. Arkamzda ekiya, nasl trmandk hatrlamyorum. lm
korkusu insana g veriyor herhal! Aaya bir baktm. Kanm dondu... Olduum yere
yaptm kaldm.

O gnden beri bir ykseklik korkusu gelmi, yerlemiti iine. Uludere'yi anarken
yzne geni bir glmseme yaylr,

99

"Siz bilmezsiniz jandarmann ektii ileyi!" diye balar ve anlatrd:

Jandarma subay olup, ceza almayan adam az bulunur. Otuzu getin mi hzla
kersin. Ben yirmi seneden bu yana, askeri liseden beri bu elbiseyi tayorum. Daha en
ufak ceza almadm. Ama gidin bakn dosyam stanbul telefon rehberinden kalndr..

Ona gre, jandarmann kaderi bir yandan gvenlik grevini yerine getirmek, dier
yandan mahkeme kaplarnda srnmekti.

Adam yakalarsn, bir sr kaak mal da beraberinde... Taltif beklerken mahkeme

mzekkeresi gelir! Neymi? Dvmm, ikence yapmm.

Yzbann mantna ters gelen de buydu. "O zaman nasl grev yapacaz?" eklinde
savunurdu kendini. Verdii rnekle de kantlamaya alrd bu mantn doruluunu.

"Adam snrda, maynl sahann ortasnda tele takl bir halde yakaladk. ylece
kalm. Bir adm atsa havaya uacak. Surat korkudan yeile alm... Zor bela
kurtardk. Omuzundaki heybeye baktm. ncik, boncuk, bir de iskambil kad... Toplasan
on bin lira etmez. Yani yeri geldiinde, on bin lira iin birbirimize kurun skyoruz.
Ederimiz o kadar o an iin! Adam da ekmek paras peinde. Acyorum ama elden bir
ey gelmiyor. Sordum:

Ka paralk mal var bunun iinde?

Bilmem ki bey, benim deil.

Gel de sinirden atlama. Ulan omuzunda tayorsun. Nasl senin olmaz... Ama adam
nuh diyor, peygamber demiyor. Biraz okadm. Blbl gibi konutu. Hem de mik-
tarlaryla birlikte"...

Bunu anlattktan sonra, bir an durur, dnr sonra da jandarmann yazgsn bir
cmleyle zetlerdi.

Vicdan azabyla, kzgnlk arasnda biteviye bocalarsn!

100

Bir zin Hikayesi

Ksaca sylemek gerekirse, eski blme dndm iin mutluydum. Karargahta

sklmak olanakszd. Her-gn, hatta her an deiik bir grev kabiliyordu. Konumumuz
gerei erata en yakn rtbeli de bizdik. Dertlerini, sorunlarn amak, izin ya da para
istemek iin ilk nce mutlaka bize koard. Ba derde girdiinde snlacak ilk liman
yine astemenlerdi. Askerliini yapanlar, "Astemen olmasa askerlik bitmez" zdeyiini
mutlaka bilirler... Ben de bu gelenee uygun hareket ettiim iin, blk dahilinde adm,
"Marko Paa"ya kmt. Her Allahn gn bitmek tkenmek bilmeyen bir yn istekle
karlardm. Hem de ne istekler; izin isteyen, nbet saatine itiraz eden, tfeini ya da
kasaturasn kaybeden, parasn arptran vb. Bir sr insan gn boyu bamn etini
yerdi. Her birine ayr ayr zm bulmaya alrdm ama nafile... Sonunda olan bana
olur, sinir kpne dnerdim. Bazen de yle istekler, "Olmaz canm, herhalde alay
ediyor" dedirten yle bavurular olurdu ki pes ederdim. rnein; Ka-dir'in gnlk
izin iin alayarak yalvarn dn gibi hatrlyorum. Nedenini sorduumda merte
cevap vermiti:

Kz karmak iin!.. ,

Takm komutanlar odasnn kaps grltyle alp,

ieri frtna gibi giren eri grnce elimde olmadan sylen

mitim:

Hot olum hot! Ahr m lan buras?

Gs krk gibi inip kalkyordu. Yakas bar alm, elinde de bir mektup!
Bln en efendi, kendi halinde erlerinden biri, Kadir'di karmdaki. Alamaklyd:

Komutanm Allah rzas iin gn izin ver bana! Durumu pek normal deil
gibiydi. nce ailesinden birine birey olduunu sandm:

Hayrola Kadir, bir ey mi oldu?

101

Bir an kasld, sonra alamaya balad. yice meraklan-mtm. Sesimin tonunu

ayarlamaya alarak biraz serte ktm:

Ne oldu evladm sylesene?

Sevdiim kz everecekler komutanm!

Acmayla aknlk karm bir duyguyla uzandm. Elindeki mektubu aldm. Klasik,
"nce selam eder...." diye balayan binlerce er mektubundan biriydi. Ama ikinci
paragrafta darbeyi vuruyordu:

"Syledim karda, Hasan emmiye bal vercez az bekle dedim, ama dinlemedi.
Salime'yi tuhafiyeci Abdullah'n olu Mustafa'ya verecekmi. Deyilerine gre iyi
balk alacaklarm..."

zntyle baktm Kadir'in yzne. Ne yapabilirdim ki? zin versem gidip ban
belaya sokacakt. Vermesem; eminim firar edecekti. ki ucu boklu denek! Son bir
umutla sordum:

Peki ne yapmay dnyorsun!.

Karacam komutanm.... Bala gcmz yetmez! Bir sre dndm. ocuun

gz kararmt. zin vermezsem firar edecek, askerlii yanacakt.. Hemen o gn gereken
ilemleri yapp on gn izne gitmesini saladm. im yana yana. Otobse kendi elimle
bindirdim. Giderken kulana fsldamadan da edemedim:

Dikkatli ol! Bam belaya sokma ve tam vaktinde burada ol...

Uykularm karan on koca gn sonunda, tam vaktinde dnd Kadir. Gzlerinin ii

glyordu. Bir kou geldi, ellerime sarld:

Allah raz olsun komutanm.....

Syle ne oldu? atlatma beni...

Hallettim komutanm!

Nasl?
Gittiinin ertesi gn karmt Salime'yi... Kzn da

102

onda gnl olduu iin hibir zorluk kmamt. Polise, jandarmaya bile gerek
kalmam, kz taraf kaderine raz olmutu.

Peki dn? diye sordum: Vakit yetmemiti. Hem yle az tadyla bir dn
yapmak istiyordu:

Ya tekrar bakasna vermeye kalkarlarsa? diye soracak oldum. Alayl bir ifadeyle
kafasn sallad ve cevaplad:

Artk isteseler de benden bakasna yar olmaz komutanm!

Takdirname

Karargaha dnmden ksa bir sre sonra, herhalde yaammn en bedava

takdirnamesini kazandm! Onca tehlikeli grev, o kadar lm korkusundan sonra, hi
yoktan takdirname alnca bir garip olmutum. Her ey ok anlamsz ve komik gelmeye
balamt. Ama bamdan geen olay hi de komik balamamt...

Stlce yresindeki Baldan ve Kocalar ky yaknnda pusu ve arama grevi tebli

edildiinde pek umursama-mtm. Bir gecelik sradan bir grevdi ite. Son sralarda
grevin ekli de bir hayli deimiti. Artk yar motorize saylrdk. Grev blgemizin
mmkn olduu kadar yaknna sivil aralarla braklyor, grev bitiminde de ayn
yerden yine arala alnyorduk. Hava kararmadan nce gideceimiz blgeyi kefe kma
zorunluluu da yeni sistemin bir parasyd.

On iki kiilik ekibimle Devlet Su leri'nin bir minibsnn iinde sarslarak

ilerliyorduk. Yol ok kt, hava da yamurluydu. Gece pusuya yatacamz yerleri
gzden geirirken, tim avuu Ercan yan tarafmdaki tepeyi iaret etti:

En ste bak komutanm... Birileri var!

Gzlerimi ksarak baktm (drbn yoktu). Gerekten

103

de tepenin zerinde kii vard. Oturuyorlard. Daha dorusu yatmakla oturmak aras
bir pozisyondaydlar. nce "bu havada ne ileri var. Allahn danda" diye dndm.
Sonra aklma gelen ihtimalle bir an rperdim. ofre:

Hibir ey yokmu gibi devam et... talimatn verdikten sonra tfein kurma kolunu
bir kez ekip braktm. Tam doldurua gemitim. Minibs ilk viraj dnnce indik.
Srnerek tepeye yaklatk. En yakn noktaya ulanca, tfeimi dorultarak bardm:

Eller yukar, jandarma!

Tepedeki kii sesimi duyar duymaz kamaya balamlard. Demek ki haklydm...

Terristti bunlar! Drt G3 ayn anda patlad. sabet kaydedilememiti. Adamlar tepenin
ardnda kaybolduklarnda ben de timi drde ayrmakla meguldm. Telsizle merkeze
bilgi verdikten sonra saatler srecek av balattm...

Operasyon drt saat sonra sona erdi. Hava kararm, yamur da yeniden balamt.
Batan aa amura svanm, daa trmanrken ardarda silah sesleri duydum. Dier
gruplardan biri karlamt herhalde... Erlerden birine zarar gelmesin diye dua ederek
o yne saptm. Biraz sonra yanlarna ulamtk. Karanlkta zor seerek sordum:

Ne oldu yakaladnz m?

Kaar m komutanm!..

Bir ferahlk duygusuyla olduum yere ktm. Biraz nefeslendikten sonra yakalanan
terristlerin yanna gittim. Byk bir kaya parasnn yanna oturmulard. Birbirlerine
kelepeyle bal iki kii... El fenerini yzlerine evirince hayretle bardm:

Bunlar m terrist?!

Karmda onalt, onyedi yalarnda suratlar korkudan kararm iki ocuk vard. Daha
byklar bile terlememi iki ocuk! avua dndm:

104

Emin misin bunlar olduuna?

tiraf ettiler komutanm. Zaten kaarken yakaladk. Bir de tfek vard yanlarnda...

Erin tfek dedii ifteydi. Avda kullanlan, ift krmal dediklerinden. Tam o srada
Tugay Komutan arad. Yakaladmz bildirdikten sonra kaaklara dndm:
 Ne yapyordunuz tepede?

Keklik avlyorduk komutanm! Bir sevin kaplad iimi. Sylediinin doru olmas
umuduyla sorguya devam ettim:

Peki niin katnz?

Korktuk!

kisi kardeti. Kemal ve Mustafa... Evleri az ilerdeydi. Keklik avna kmlar, bizi
grnce de korkup kamlard. Peki ya nc kii... O neredeydi:

Dedemizdi komutanm. imdi evde olsa gerek... Pek tatmin olmamtm. stelik
yamur altnda drt saat koturmann fkesi de yakyordu iimi! Gsterdikleri evi
bastk. Bir kadn, yal bir adam ve bir kz ocuu vard evde. Yal adam, ocuklarn
ifadesini doruluyordu.. Bu arada bir panzer ve yedek kuvvet de olay yerine yetimiti.
Tepeye ktk. Gerekten de keklik avlamak iin kurulmu tuzaklar bulduk. Yaplan
sorgulamalar ve aratrmalar sonucu bizim yakaladmz ocuklarn gerek birer keklik
avcs olduklar ortaya kt. Hem de profesyonel!

Rezil olmann verdii utanc yaarken, bir de Tugay Komutan arnca ne

yapacam armtm. lmlerden lm beenerek huzuruna ktm. Hayret, Paa
glmsyordu. stelik:

Bravo astemenim. Tebrik ederim!

Deyince iyice afalladm. Herhalde alay ediyordu: Biraz sonra benim timde bulunan
erleri de artarak tek tek kutlaynca, rya grdm sanmaya balamtm ki komutan
aklad:

Gerekletirdiiniz kstrma operasyonu ve ynetim ekliniz fevkaladeydi!

105

Paa sonucu umursamyordu: Drt saat sren operasyon ve sonunda takip ettiimiz
kiileri yakalamamz ok houna gitmiti. Ben bir takdirname ve onbebin lira ile taltif
edilirken, erler de birer baar belgesi, ikierbin lira ile dllendirilmilerdi. Bu
olaydan sonra arkadalarn aylar boyu alay etmesi hi etkilemedi beni. Takdirnameyi
almtm ya... nemli olan oydu.

A A Gecesi
 Tugay'da heyecanl bir kouturma vard ama nedenini zemiyordum. Akama doru
rendim. Erat iin "Moral Gecesi" dzenlenmiti. zgn adyla, "A A Gecesi"...
Askerlikte moral ok nemlidir. Erin maneviyat yksek olursa ne l! Ne dayaktan
gocunur, ne de nbetten! Tuttuunu koparr. Morali bozulduunda ise istediiniz kadar
uran, en basit askerlik kuraln bile kafasna sokamazsnz. Bu psikolojinin farknda
olan ynetici kadro arada srada baz arlklara gz yumulan geceler tertipler. Eratn
"A A Gecesi" adn verdii bu tr elencelerde moral ykselir mi bilemiyorum, ancak
eminim, organizatrn cebindeki para miktar bir hayli ykselir..

Adn sk sk duyduum, ama bir trl seyretme frsat bulamadm bu gsteri iin
fotoraf makinam hazrlamtm bile. Tugayn her yan afilerle donatlmt. Ara-beks
Kral Kk Bilal... Trk dnyasnn prensi Ali Dal... Ve iki adet rakkase gecenin
yldzlaryd. Bir resim daha vard ancak ne olduunu zememitim. Bir duda yerde,
bir duda gkte bu zatn sunucu (ve de organizatr) olduunu daha sonra rendim!

Bu nemli gece iin spor salonu tahsis edilmiti.. Taburdan ve karargahtan yzlerce
sandalye tanm, salon bir eit gezici tiyatro adrna benzemiti. Samimi bir hava
iinde icra edilecei anlalan geceye rtbeli personel de epey alaka gstermi, n
srada yerini almt: rnein

106

astsubaylar tam tekmil ordayd. ki adet binba, bir yzba ve on adet astemen de
geerken yle bir uramlard. Sunucunun sabrlar tketen giri taksiminden sonra
program, alk, slk ve Ali Dal adl sanatmzn i paralayc feryatlaryla balad.
Sahnede bir balama ve darbuka eliinde avaz kt kadar baran sanatmzn
hangi ark ya da trky seslendirdiini anlamak mmkn deildi. Fakat mstesna bir
kulaa sahip olduklar anlalan astsubaylar ve erat, her ark bitiminde lgnca
alklyorlard. Trk dnyasnn prensi sahneyi terkettiinde derin bir oh ektim!
Esmer vatanda kimsenin glmedii (o grltde zaten anlalmyordu) bir iki fkra
anlattktan sonra gecenin ilk bombasn patlatt:

imdi huzurlarnzda rakkaseler kraliesi Nurten iek!.

Byk bir tezahrat altnda sahneye kan kadn (kadn myd?!) kvrmaya
baladnda, bir an salon yklyor sandm. Erat bir azdan tempo tutuyordu:

A, a!..
 Gbeine uzanan memelerini ikide bir kck sutyenin iine tktrmaya alan
rakkaseler kraliesi glckler datarak oynuyordu. Ama asl kyamet erlerin oturduu
ksma yaklanca koptu. Eratn "a a" isteklerini kramayan Nurten iek nce sa
gsn yle bir gster-' di. Sonra, "Helal, nurol" sesleri arasnda sol gsn... Biraz
sonra da ikisini birden! Sahneyi terkettiinde ise hznl bir sessizlik kt ortaya.
Sanyorum erat, "kiyz liraya bu kadarck m?" diye dnyordu.

imdi sahneye sunucuya gre, arabesk dnyasnn kk Emrah'tan sonra ikinci kral
kyordu. Kk Bilal! Ama hakkn vermek gerek, kk Emrah' Bilal'in yanna
koysalar herhalde babas gibi dururdu. ocuk on, en iyimser tahminle on iki
yalarndayd. Bir sr arabesk arky salondakilerle birlikte kanl gzyalar arasnda
icra ettikten sonra yerini akrobasi kraliesi Nur Hayat'a b-

107

rakt. Sahneye dansz giysileriyle kan kadn, gerek bir akrobat olduunu ksa srede
gsterdi: rnein, rlplak kpr kurdu!

Yine anadan ryan bir ekilde perende att! Artk salon nitelendiremediim bir tr
tezahratla nlyordu. Gsteri sona erdiinde salonu terkeden erlerin yzlerini
inceledim: Hepsi gayet mutluydu: "st rtbelilerin hakim teslim etmek gerek" diye
dndm. Dorusu er psikolojisini iyi biliyorlard!..

Bahar Taarruzu

Skynetim bir sabah sona eriverdi. Bir bahar sabah! Geri uzun zamandr
dedikodusu yaplyordu ama yine de herkes ok olmutu. Otomatikman olaanst hal
uygulamasna geilmi, bylece bizim grevler de sona ermiti. Sevinmek istiyordum
ancak elimde olmadan bir boluk duygusuna kaplmtm dnyor, iin iinden
kamyordum:

Peki imdi ne yapacaktk biz!..

Ksa bir sre sonunda ortada merak edilecek bir durum

olmadn grdm. Bize i oktu... Tugay ii hizmetler ne

gne duruyordu. Tugay komutanmz da bir ii kalmayn

ca gzn ieriye evirmi ve bir "Gzelletirme" kampan

yas iin kollar svamt. Skynetimin kalkna zlme

ye balamtm. Beni en ok dehete dren, paann ani

den yapt bir sabah denetlemesi oldu. Yanna blk ko

mutanmz, ben ve Emre astemeni alan paa iki saat iinde

tam yz krk madde yazdrd. Kendi deyiine gre bu

daha ilk etapt... Bu kampanyadan en zararl kan da ben

oldum. Komutann emriyle "bahe ileri" sorumlusu tayin

edildim. Ben brakn bahe ilerini menekeyle smbl

birbirinden ayrdedemezdim ki! Ama itiraz etmek istedi

imde i iten gemiti. ay iinde tugay adam ettik. Bu,

arada ben de ikinci bir meslek edindim... Bahvanlk!

108

Aslna bakarsanz zevkli bir urat.. Kendime bir ekip kurmu alyordum. Kafama
gre irin patika yollar yapyor, istediim yere im, istediim yere yonca ekiyordum.
Harika birde gl bahesi kurmutum. Vaktin nasl getiim farketmiyordum bile. Yeni
iimin avantajlar da vard. Szgelimi, im tohumu ya da iek fidesi getirmek iin
canm istediinde Adana'ya gidebiliyordum. Sabah itimalarna kmyordum. Sal
gnleri beni kahreden gece eitimlerinden de kurtulmutum. Ancak baz ileden karan
ynleri de yok deildi: zellikle paa her ie karyordu. Verilen enire gre ilk nce
Tugaydaki tm aalarn gvdelerini kirele beyaza boyamtk. Ama komutana
beendiremedik. Yaptmz ii denetleyen paa memnun olmamt:

Olmam astemenim!

armtm. Btn aalar zenle boyanmt. Daha ne istiyordu?

Nesi olmam komutanm?

 Nasl olur da gremezsin dercesine kmser bir ifadeyle bakt yzme. Sonra
aklad:

Btn aa gvdeleri ayn boyda boyanacak. Talimatnameye gre yz bir

santimetre!

Acyla iimi ektim. Btn aalar yeniden elden geecekti. Ben de elimde metre tek
tek lecektim.

Ayn tr manta Kurmay Bakanmzda da rastladm. Tm bekar astemenlerin

birarada kald oday denetlerken gz ortadaki sobaya taklm, beenmediini ifade
ederek emir vermiti:

u sobay iyice kenara aln!..

Dilimin dndnce; sobann ortada kalmas gerektiini, zaten oday yeterince

stmadn, boruyu ksaltrsak hepimizin donacan anlatmaya altm. fadesiz bir
yzle dinledikten sonra grlerimizin ne denli ayr olduunu bir cmleyle aklad:

nce grnt astemenim!

109

Grntnn Faziletleri

Grnt...

On alt aylk askerlik yaammda bu kelimeyle (hi abartmadan sylyorum) her

Allahn gn karlatm. Her nedense askerlikte grnt son derece nemliydi.
zellikle rtbeler ykseldike... ylesine sihirli bir eydi ki; terfiler, gze girmeler,
gzden dmeler, fralar, dayaklar, velhasl akla gelen, gelmeyen herey bu kelime
yzndendi. Kendi adma unu sylemeliyim ki; ben bu "grnt" denilen eyden ok
ektim. Ancak bir ok defa "aferin" aldm da itiraf etmeliyim.

Aslnda grntnn ksa dnem yararlar da yok deildi. rnein zamann Jandarma
Genel Komutan ya da yardmcs denetime mi gelecek tugay batan, aa seksen kere
ykanr, temizlenir...

Erat iyi bir temizlikten geirilir. rnein scak suyla ve de bol sabunla banyo yapar.
 Depolarda bu tr nemli gnler iin bekletilen el dememi i amar ve niformalar
kartlr.

Keza kullanlmaktan ve de pislikten sararmaya yz tutmu yatak araflar depoda

bekleyen yenileriyle deitirilir.

Tm eratn ba kr makinayla sfr numara tra edilir. (Bu arada olan, askerliinin
bitmesine be gn kalanlara olur.)

Sorulabilecek olas sorulara kar gnler sren zel eitimler yaptrlr, zellikle
rtbeliler eitim kitaplarn bir kez daha hatmederler.

Ve karavanada o gnn erefine tavuk, ili pilav ve meyve (belki de tatl) bulunurdu.

O tarihi gn tam an ve erefi ile gelip getikten ve de Tugay Komutan ile birlikte
dier rtbeliler Genel Komutann iltifatlarna mazhar olduktan sonra ise her ey byk
bir sratle eski haline rc eder; erata datlan yeni

110

niforma ve i amarlar sayyla geri toplanr, sararm araflar tekrar ait olduu yere
dner, yeniler ise deponun yolunu tutard. Gelecekteki yeni bir denetime kadar...
Drdnc blkteki srgn gnlerim esnasnda eratn perian halde olduunu, hemen
hibirinin i amar olmadn grmtm. stlerine giydikleri eylere de niforma
deil, tabir yerindeyse ancak paavra denebilirdi. Eratn bu halini Blk Komutan
stemen Mithat Kara-ca'ya birka defa iletmi ve iki veciz karlk almtm:

Depoda yok. Kendi amarlarm m vereyim? (depo azna kadar doluydu)

dare etsinler. Zaten vereceksin de ne olacak? Bu herifler yine eskitecekler!

Blk komutanmzn izinli olarak Ankara'da bulunduu bir sra depodaki i amar
ve niformalar erata dattm iin gnlerce fra yemi, "emre itaatsizlik" suundan
mahkemeye verilme tehlikesi bile atlatmtm.

Bana ilk sralar son derece garip gelen "grnt" oyununa ksa srede altm. Hasan
Binbann bir sohbet srasnda syledii zere mhim olan:

Zevahiri kurtarmakt...
 Dier bir deyile grnty kurtarmak. Aslnda bu oyun sadece denetimden denetime
deil; her Allahn gn yksek rtbelilerle kk rtbeliler, ya da kk rtbelilerle
erat arasnda biteviye oynanr dururdu. rnein, her pazartesi gn sabah itimasna
Tugay Komutan da katlrd. Dolaysyla dier tm rtbeliler de... Zaten haftann tek
"adam gibi" itimas da o gn olurdu., Bando Harbiye ya da Sakarya marn
dinlenebilir ekilde alar, erat gsler ilerde ve de sert admlarla yrr, rtbeliler en
cakal selamlarn verirlerdi. Dier gnler ise sabah itimalar bir stemen ile
astemenler ve erat arasnda olup biterdi.

in kanmca en nemli yan ise, herkes bu oyunu bilerek oynard. Denetime gelen
Jandarma Genel Komutan

111

iin i yzn bilirdi. nk ayn yollardan o da gemiti. Pazartesi itimalarna katlan

Tugay Komutan da yle...

Peki yleyse bu oyuna ne gerek vard? :

Sonunda kararm verdim. Elbette gerek vard: Bu

oyun oynanmalyd. nk mhim olan:

Grnty kurtarmakt!

Emir Demiri Keser

"Asker soru sormaz... Verilen emri uygular!"

Askerlik hayatna adm attm ilk gn Blk komuta-

nmz stemen Blent Tokdemir'in stne basa basa

syledii bu cmle, askerlik mesleinin mantn bence

son derece ak bir biimde ortaya koyuyordu.

Anmsadm kadaryla, Tuzla Piyade Okulu'nda geen buuk aylk eitim sresi
boyunca, oumuz iin ciddiyetini kavrayamamtk. yle ki ok yorulduumuz,
acktmz ya da uykusuz kaldmz zaman blk komutanmzn sesini taklit ederek
balardk:
 Asker yorulmaz!

Asker ackmaz! : Asker uyumaz!

Verilen emirlerin younluundan bunaldmz zaman

ise en son benzetmeyi patlatrdk:

Asker nefes bile almaz!

Blk komutanmzn ne denli hakl olduunu ise as-

temen rtbesini takp grev yerlerimize daldktan son-

ra anladk. Biraz ge olmutu tabi! rnein ben, ancak ok-

kah birka fra ve onbe gnlk hapis cezasndan sonra

astn ste soru sormamas, verilen emirleri ne olursa ol-

sun uygulamas gerektiini renmitim. Manta ters

gelse de...

imdi, eri oturup doru konumak gerekirse her mes- lein belli prensipleri, belli
kurallar vardr. Olmaldr da...

112

Askerlik de disiplin ve otorite gerektiren bir meslek olduuna gre bu yle bir kurala
gereksinim duyulmas doald. (En azndan kendi mant iinde.) Ancak bana garip,
hatta itici gelen bu deildi. Asl artc olan, generalinden stemenine kadar tm
muvazzaf subaylarn askerliin bu altn kuraln bir yaam biimi haline getirmeleriydi.
Grev srasnda, grev haricinde, mesaide, mesai dnda; hafta sonunda, tatilde
velhasl gnn yirmi drt saati, haftann yedi gn hepsi drt drtlk asker grnts
vermek ihtiyac duyuyorlard. Yetitirilme ya da eitim tarzndan dolay m bilmiyorum,
ancak bu durum doal olarak sosyal yaantlarn da byk lde etkiliyordu. rnein
birok rtbeli cumartesi, pazar gnleri bile sivil elbise giymiyordu. "Bu adamlar emekli
olunca ne yapacaklar" diye dndm ok olmutur. ok daha nemli, yaamsal
olarak vurgulamak istediim bir nokta ise:
 Tunceli Jandarma Komando Tugay'nda grev yaptm bir yllk sre iinde ma
tartmalar hari, bir sohbet, bir fikir alverii grmedim. Subay gazinosu yemek,
televizyon, okey ya da poker iin vard.

En yksek rtbelisinden en kne, hi kimsenin azndan Trkiye'nin sorunlaryla

ilgili bir tek ciddi sz bile duymadm. Hele dou sorunu, gbeinde bulunduumuz o
bitmek tkenmek bilmez savala ilgili adam gibi. tek bir yorum, bir neri bile
iitmeden. Grld kadaryla herkes birinden, ya da birbirinden lesiye korkuyordu.
yle ya "yerin kula vard"...

Ancak en akla gelmeyecek, en zavallca dnceler o byk adamn, "Atatrk"n

isminin ardna snlarak aklanabiliyordu. Siyasi saylmayan! Bu tr sohbetlerde:

Tm Tunceli'nin boaltlp eitim sahas yaplmas gibi gzide nerilere

rastlanabiliyordu. Zaten buras terrist yata deil miydi? 1938'de bunlar isyan
etmemi miydi? Mustafa Kemal Paa bunlar silindir gibi ezmemi miydi? Ahhh... Ahh...
Ezmiti ezmesine de ii yarm brakmta!.

113

Bazen de (zellikle bir atma, bir pusuya dme, bir lm sonras) bu Allahn
cezas memleketin adam olmazlndan balanarak uzun uzadya ktmser tablolar
izilir, d dmanlardan, blc hainlerden ve bu durumlara yol aan beceriksiz
politikaclardan dem vurulur; sonunda ise:

Bize demokrasi yaramaz kardeim!.. eklinde balanrd.

Bizlerin (astemenlerin) karmad, yan masalardan kulak kabartt bu tr

sohbetlerin ana temas anlayabildiim kadaryla emir komuta zincirinde bir Trkiye
zlemiydi: Elli be milyon askere sahip bir Trkiye!

Askerliimin son gnlerinde zel timin komutan yzbayla konuurken nereden

estiyse dou sorunu zerine birka laf etmi, "uzun vadeli" nlemlerin gerekliliinden
bahsetmitim. Yol, su, elektrik, telefon gibi temel ihtiyalardan, yaam kolaylatrc
etkenlerden... Bunlarn douyu batya yaklatracan problemlerin daha kolay
zleceini belirtmitim. Tabii gleryzl, sevecen davranmak kouluyla. iman ve
sempatik yzbann yant ksack ama olabildiine yalnd:

O zaman iyice azarlar...

 Bunun yansra Ankara'dan gelen Genel Komutanla bal helikopter pilotlar vard.
Yzba, Binba, Yarbay rtbelerinde. Onlarn bak alar son derece farkl,
sohbetleri de bir o kadar gzeldi. Sorunlara son derece gereki yaklar, her eyin
sadece top tfekle zmlenemeyeceini vurgularlard.

Efendim, subaylarn eratla ilikileri mi?... Bildiiniz gibiydi efendim.. Hibir

deiiklik yoktu. Askerliini yapan, her er kiinin birbirine anlatt zere; dayakl
mayakl, kfrl mfrl!..

114

Bir Sigara Yan

Assubaylara gelince... Onlar benim izlediim kadaryla subay aleminin tamamen

dndayd. Gazinolar dahil her eyleri ayryd. Mesai saatleri dnda ayet nbetiniz
yok- sa karlamazdnz bile. Kendilerine ait ve darya kapa- l bir dnyalar vard.
Bir gn astemen arkadalarla assu- baylar hakknda laflarken nereden aklma geldiyse,
emni- yet tekilatnda beki, askeriyede assubay benzetmesini yapmtm. Askerliini
yapm olan herkesin bildii bir laf vardr:

Ordunun btn ykn astemenler eker... denir. Bu laf yanl deildir. Ancak
eksiktir. Assubaylar da ekle- mek gerekir. Ben kendi hesabma on alt aylk askerliim
boyunca astsubay denilen bilmeceyi tam olarak zebildi-imi syleyemem. yle
arkama yaslanp, dndm zaman birok "iyi" eklinde tanmlayabileceim
astsubayn yansra sadistlik derecesinde zalim olanlar da hatrlyorum. Genelde ne
halk, ne erat, ne de subaylar tarafndan seviliyorlard. zellikle gen olanlar. Halk
arasnda "iki prpr" diye bilinen, avu rtbesini takp ktaya gelenler...

Karargah blne geri dndm sralar yeni tayinler olmu, bizim ble de bir
tane gelmiti. Henz yeni mezun, iki prpr bir avu. Bahtiyar assubay... lk gnler her
ey iyi, her ey hotu: Ne olduysa Bahtiyar assubay blk komutanmz tarafndan
nzibat Takm Komutanlna atandktan sonra oldu. Aslnda yasaya gre nzibat Takm
Komutannn Baavu rtbesinde olmas gerekiyordu ama elde adam yoktu. Bahtiyar
avu, o efendi, kendi halinde adam altna inzibat jipini ekince bir anda deiti.
ikayetler daha ilk gnden balamt. nzibat takmnn erleri "yandm allah" diye
soluu ya benim, ya Alan astemenin ya da Emre astemenin yannda alyorlard.
Lakin erat onun emrindeydi. Birka kez tatl dille ikaz ettik, Ihh... Bana msn
demiyordu. Tam tersine
115

ksa bir sre sonra bu defa bizim takmlardan ikayetler gelmeye balad. Bahtiyar
assubay yemekte, yatakta, koridorda, mutfakta ksacas nerede kimi bulursa "Allah
yaratt" demiyor, bir temiz slatyordu. Biz, "bu belay nasl savuturacaz" diye kara
kara dnrken, bir cumartesi gn ip koptu... Ac bir ekilde...

Eratn dinlenme odas tarafndan tarifi ve de dayanlmas mmkn olmayan grltler

gelmeye baladnda ben cumartesi gnnn en keyifli saatlerini yayordum. nmde
gnn tm gazeteleri, bir semaver dolusu ay ve sigaram... te iine edilmiti yine!
fkeyle frladm yerimden. Atacam fray iimden tekrarlayarak ktm koridora. Ve
olaan olmayan bir kalabalkla karlatm. Merakla yaklatm:

Ne oluyor burada? Kavga m ediyorsunuz? Szlerimi derin bir sessizlik izledi.

Orhan Onbay o an grdm. Alyordu...

Ne oldu evladm? Dayak m yedin?

Cevap yerine ardarda birka hkrk duyuldu. Hay Allah! ocuun yz

kpkrmzyd. Neredeyse katlp kalacakt: Kalabala dnp bir kez daha, bu kez
bararak sordum:

Son defa soruyorum. Burada neler oluyor? Blk komutanmzn ofr Sinan
eratn arasndan syrlarak nme dikildi:

Bahtiyar astsubay Orhan Onba'nn alnna sigara bast komutanm!

nce anlayamadm. Alnna sigara basmak... Kim? Nasl? Hangi hakla?..

lk oku atlattktan sonra bir kez daha sordum:

Ne dedin Sinan?

Sigara bast dedim, komutanm...

imden bir fke seli ykselip boazma ac bir yumru halinde oturdu. Birka dakika
sonra olay tamamen renmitim:

Bahtiyar efendi koridorda yrrken Orhan Onbann sigara itiini grm, ocuk
sigarasn saklayp esas durua getii halde nce dvm, sonra da hrsm alamayp
sigaray ocuun alnna basmt...

te btn olay buydu! Bahtiyar astsubay telsizle ehirden ardm. Tugay binasnn
giri kapsnda karladm. Btn hayatm boyunca hi bu denli bardm, bu denli
ar, konutuumu hatrlamyorum. Hemen bir tutanak dzenledim. nce nbeti amiri
Tevfik Yzba'ya ktm. Sonra olay Paa'ya kadar aksettirdim. Ancak stlerimizin
iradesiyle i kapatld. Bahtiyar assubayn yapt yanna kar kald. Bir sre sonra da
rnak'a tayini kt. ekip gitti... Ancak bu olayn acs benim iimden hi kmad:
Orhan onbann alnndaki o yank izini hi unutamadm...

Anlar

Yamurlu bir nisan sabah Tuzla Piyade Okulu nnde balayan askerlik maceras
drtyzseksenyedi gn sonra, Tunceli Jandarma Komando Tugay kapsndaki dokunakl
bir uurlama treniyle sona erdi.

Otobsn penceresinden ehri, birer birer geride kalan dz daml tezek karm
yaplar izlerken bir hzn kt iime... te u ev; karl bir k gecesi baskn
yapmtk. ki kadn vard ierdi... Gen olann karn burnundayd (ocuk demek daha
yerindeydi sanrm)... Kocas askerdeydi... zmir Foa'da... Resmi duvarda asl. Bebek
doal alt ay filan olmutur herhalde.

u kardaki yol; Plbargi'nin yol at... Nice korkulara, nice heyecanlara tanklk
eden, krmz amurlu botlarmzdan kmak bilmeyen, operasyon gzergahmz...

Ya u ky... Burmageit.. Sevgili Hasan amcann kan-kardeim Dudu teyzenin ky...

Nasl da minnettar bakmlard gzlerime... Taa iine!..

Devlet hastanesi lm sessizliindeydi! Dardaki hoparlrn sesi ise tekdze ve

kesik kesik:

Ameliyat olacak bir hasta iin acele sfr era negatif kan... Hastanemize
mracaatlar...

Ameliyat acildi. Tunceli merkez ileye bal Burmage-it kynden elli be yandaki
Dudu Demirbilek, normal bir insan yaamnda sz bile edilmeyecek denli ksa bir sre
iinde ameliyat edilmezse lecekti. Lakin kan yoktu. Hastanede kan depolayacak sistem
ise hi yoktu! Bu gibi yrelerde bir insann hayat doktordan ok, dier insanlarn
insafna kalmtr. Hasta, kan bulunursa kurtulur, bulunmazsa snf deitirir. Mevta olur!
Bu nedenle Dudu kadnn durumu pek parlak saylmazd. nk gerekli kann bulunup
bulunmamas kimsenin umurunda deildi. Nbeti subay kolluu ve de elinde makinal
tfeiyle bir astemenin ieri girip:

Kan vermek istiyorum... demesi nce bir sessizlik yaratm ardndan koridor
bayram yerine dnmt. Nasl da sarlmlard ellerime... Hasan amca nasl da dualar
etmiti kendi dilinde, anlayamadm! Sonra aylar boyu st, yumurta, peynir tamlard
Tugaya... koca bir ie viski de cabas.:.

te Aktuluk karakolu... Kurun yamuruna tutulan, yardma giderken pusuya

dtmz karakol! Panzerin zerinden seken MG3 mermilerinin souk slklarn
anmsyorum. Drde tertip Tahir elinden yaralanmt. Hl ate etmeye alyor
ama tetii ekemiyordu. Geri ekmeye altklarnda hrsla barmt:

Brakn... Yanlarna komam...

Galip astemeni hatrlyorum. O da elinden yaralanmt. Bir geceyars, Ovack'n bir

da mezrasnda, bir ky evinde karlamt terristlerle... Ate eden en fazla be adm
uzandayd... Ve kapdan yanlamasna girmesi kurtarmt hayatn. ki parmann
koptuunu ise msademe bittikten sonra, sanc balaynca farketmiti...

Ya zavall Turan... zel timin henz bir haftalk eleman! Turan Gndz... Geyiksuyu
Karlar Ky operasyonunda yirmi yan noktalamt. Helikopterden en son atlayan
oydu. Evin damna on metre ykseklikten atlamann sersemliinden kurtulmaya
alrken yemiti kurunu... Tepeden atlan mermi, kprck kemiinin zerinden girip
kalbi paralam, hemen orackta can vermiti... Drt aylk ocuunun henz yzn
bile grmediini sonradan renmitik!

Tunceli ksack srede yitip gitti gzlerimin nnden... Her zamanki neesiyle Doktor
Aykut, sevgili Emre, dost Mustafa, geni yrekli yzbam, sevgili Hseyin, Gkalp
astemen, Pertekli Celal amca, kocaman gzl Sema ve dierleriyle birlikte...

Tuzla'daki blk komutanmzn dedii gibi, zerine siyah bir izgi ektiim on alt
ay geride kalmt ite... Yaama braktm yerden balamak zere geri dnyordum.

Peki sonu?

Sonu, bir yksek rtbelinin, Jandarma Genel Komutanna syledii tek bir cmlenin
iinde yatyor galiba:
 ark Cephesinde Yeni Bir ey Yok!..

EKLER

EK-1

"VUR EMR" belgeleri

TEBELL BELGES

11 Ocak 1986 tarih ve sayl mdahale plan No. 56 aldm. Emir muhteviyatna gre
hareket edeceime dair ibu tebell belgesi tarafmdan imza altna alnd.17/1/ 1986.

TEBL EDEN

Osman TM

Tugeneral

J. Komd. Tugay K. ve

SYNT. K. Yardmcs

MZA

Kh. Bl:

Tarih-Saat: TEBELL EDEN mit Erta ZLEL P. Atm. MZA

3 NC BLGE

Mahallesi 172.000 J

43. d, 43-26 4,5 km.

121

MDAHALE PLANI NO: 56 (PUSU GREVLLER N)

KOPYA NO:

SYNT. K. YARD.LIITUNCEL

1985

1. DURUM:

Elde edilen istihbarata ve sorgulama sonucu elde edilen bilgilere gre, TUNCEL
blgesinde faaliyet gsteren blc ve ykc silahl rgt elemanlarn Plbargi Mah.
istikametini ve yollarn kullanarak Kangrktepe bats blgesine gei yaptklar
Mah. ky mezra ve kmleri blgesinde dolatklar ve bir eylem hazrl iinde
olduklar istihbar edilmitir.

2. VAZFE:

TUNCEL Skynetim Komutan Yardmcl; blc ve ykc rgt elemanlarnn

faaliyetlerini tesbit ve takip etmek, rgt elemanlar zerindeki basky srdrmek,
yakalamak ve ldrmek maksadyla; 11 Ocak 1986'dan itibaren Mah. blgesinde
keif ve pusu faaliyeti icra edecektir.

3. CRA:

a. Harekat tasars:

Blc ve ykc rgt elemanlarn yakalamak ve ldrmek maksadyla (01.00-

06.00) sreli keif ve pusu faaliyeti icra edilecektir: cra edilecek pusu harekat iin;
..........l nci Jandarma Komando Taburundan tekil edilen........... blgesinde, 2 nci
Jandarma Komando Taburundan tekil edilen ............... blgesinde, 3 nc Jandarma
Komando Taburundan tekil edilen ............ blgesinde, Tu.

Kh. Bl. K.lndan tekil edilen l Tim blgesine keif ve pusu faaliyeti icra edecektir.

Pusu grevinde bulunacak timler 12 Ocak 1986'da kendi klalarndan

hareketle............... blgelerine motorlu
olarak intikal edecek aralarn ........... karakola veya

............... birlie brakacak yaya olarak l nci Jandarma Komanda timi ........ blgesine, 2
nci Jandarma Komando Taburu timi............ blgesine, 3 nc Jandarma Komando Taburu
timi ......... blgesine, l Jandarma Alay Komutanl-122

nn veya .........(le Jandarma Blnn timi Mah.

blgesine intikal ederek pusu atacaklardr.

b. Koordinasyon:

(1) Pusu timlerinin maksada uygun hareket edip etmedikleri mutlaka takip edilecektir.

(2) Timlerin grev blgelerine evkinde mmknse sivil aralardan istifade edilecek
veya askeri aralarla hedef blgesine yakn, blc ve ykc rgt elemanlarnn
dikkatini ekmeyen noktalara kadar gidilecek, bilahare yaya olarak pusu blgesine
yaklalacaktr.

(3) Pusu atlrken, belirli yol ve patikalarn tutulmas yerine; bitki rts ve arazi
yaps bakmndan ilerlemeye imkan vermeyen, su kaynana yakn, terristlerin yiyecek
temin edebilecekleri birka hanelik yerleim yerleri civarlar tercih edilecektir..

(4) Sessizlik ve k disiplinine byk nem verilecektir.

(5) Blgede faaliyet gsteren tim veya muntazam birlikler varsa onlar hakknda
mutlaka bilgi edinilecek gerekli yerlerle koordinasyon yaplarak pusu grevine
klacaktr.

(6) Pusu gayri muayyen zamanlarda gei nokta veya yollarna yakn hassas olarak
deerlendirilen blgelerde sessizlik iinde sevk ve idare edilecek, koordinasyon
zerinde hassasiyetle durulacak, messif bir olayn meydana gelmesine frsat
verilmeyecek, pusu yerlerinden ayrlrken herhangi bir emare braklmayacak, sivil
halkn gremeyecei ekilde hareket edilecektir.

(7) Timler greve sevk edilirken; hedef blge veya ahslar ve biliniyorsa karlarna
kabilecek blc ve ykc rgt mensubu miktar belirtilecek, bu blgeye nasl ve
nereden intikal edecekleri veya yaklaacaklar aka bildirilecektir.

(8) Timler, hergn saat 20.00'ye kadar pusu sonularn, ulatklar en son noktalan ve
pusu attklar yerleri veya
123

blgeleri kod kitabna gre kodlayarak (kod kitab yoksa yalnz harita koordinatlarn)
bildireceklerdir.

(9) Timler greve sevk edilmeden nce harekat tarz veya k brifingi maket arazide
veya haritada verilecek, emrin anlald tim komutanlar tarafndan tekrar edilecektir.

(10) Pusu timlerinin rgt elemanlar ile karlamalar halinde ne ekilde hareket
edecekleri, hasl irtibatlarn devam ettirecekleri nereden ve nasl takviye kuvvet
isteyecekleri izah edilecektir.

(11) Tim komutan klavuzundaki esaslara ve mdahale planndaki hususlara riayet

etmeyen personel hakknda emre itaatsizlikte srar suundan ilem yaplacaktr.

4. DARE VE LOJSTK

a. Timler greve giderken TM KOMUTANI kitabnda belirtilen silah mhimmat ve

malzemeleri beraberinde gtrecektir.

b. Pusu timleri........... gnlk komanyay yanlarna alacaklardr.

5. KOMUTA VE MUHABERE a. Komuta:

Pusu timlerinin genel sevk ve idaresi P. Atm. . Erta ZLEL tarafndan yaplacaktr,
b. Muhabere:

(1) Pusu timleri evrime tesbit edilecek telsiz ar kodlaryla katlacaktr. Telsiz Kod
No:10-55.

(2) Tim Komutanlar tarafndan telsiz asgari ekilde kullanlacak pil tasarrufuna riayet
edilecek, telsizin en gerekli olduu zaman kullanlmas salanacaktr...

Osman TM

Tugeneral

J. Komd. Tugay K. ve

SYNT. K. Yardmcs
124

DKKAT EDLECEK HUSUSLARA DAR ZEL TALMAT

a) Kendine grev verilen Tim Komutan; bu talimat ve emirle birlikte, nce, ilgili
blk komutanna, greve hareket ederken de gnn nbeti amirini grecek, bilhassa
zel talimat okuyup, bunun gereklerinin yerine getirilmesi yolunda mracaatta
bulunacaktr.

b) Tim Komutan grev dn ertesi gn saat 15.00'de ekteki zeletiri formunu

usulne uygun olarak doldurup, neriler blmne, grev sresi boyunca edindii ve
tesbit ettii istihbarata esas olacak haber; bilgi ve duyumlar da yazm olarak J. Kd.
Bv. Nurettin Dededa'a teslim edecektir.

c) Timler hangi blkten kyorsa o blkten 2 ni-mog su arac ve telsiz monteli bir
pikap (pikap bulunmadnda, kendisi veya telsiz cihaz arzal olduundan ayr bir el
telsizi ve baka bir ara) alnacak, grev yerlerine Tugay nbeti subay da en sondaki
arata bulunmak suretiyle gidilecek, Tugay nbeti subay mstakil dnlerde liyakatli
bir erba kol sonundaki telsiz monteli araca komutan olarak grevlendirecek kendisi
kol banda bulunacaktr.

d) Timler kladan klarn; grev blgelerine varla; rn, grev blgelerinden

klaya hareketlerini ve klaya varlarn ve ayrca nemli haber ve durumlar zel tim
komutanna bildirecekler, greve klarnda nbeti amirini mutlaka grecekler,
nbeti amiri de bunlarn bu talimattaki esas ve usllere gre hazrlklarn yapp
yapmadklarn kontrol ederek bizzat greve sevk edecek ve ayrca bunlarn kladan
k, grev yerlerine var ve klaya dnlerini takip edecektir.

e) Timler greve tam mevcutlu olarak (J. Gn. K.lnn 25 Mart 1985 gn ve Hrk:
7130-28-25/FI. Hrk: S. (162) sayl emrinin Ek-A izelgesindeki kurulua gre) tekil
edi-

125

lecek ve destek unsur komutan olarak en liyakatli erbalar grevlendirilecektir.

f) Grev timleri greve, bizzat ilgili Blk Komutanlar tarafndan hazrlanacak ve

alnan greve uygun nitelik ve kabiliyette personel seimine zellikle dikkat edilecek;
grevli personelin hava, arazi, yol artlar ile alman grevin zelliklerinin gerektirdii
silah, ara, gere, tehizat, malzeme (blge haritas, kroki, gerektiinde blgenin YSE
haritas, pusula; arananlar listesi ve arananlar albm; gece gr ve aydnlatma
cihazlar vb:) tam ve istifade edilebilir ekilde ilgililere teslim edilecek ve timlere
pusu, keif, arama tarama, kimlik kontrolleri, silah kullanma yetkileri, parola ve iaret
konularnda dikkat ve tatbik edilecek esaslara dair son bir hatrlatma ve aklama
yaplp gerekli talimat verildikten sonra son kontrol mteakip hazrlklarn
tamamlanmas salanacaktr.

126

EK-2

TEBELL BELGES

17 ubat 1986 tarih ve sayl mdahale plann aldm. Emir muhteviyatna gre
hareket edeceime dair ibu tebell belgesi tarafmdan imza altna alnd. 17/2/1986.

TEBL EDEN

Osman TM

Tugeneral

J. Komd. Tugay K. ve

SYNT. K. Yardmcs

MZA

Tarih-Saat: TEBELL EDEN mit Erta ZLEL P. Atm. 47-22 MZA

127
MDAHALE PLANI NO: (PUSU GREVLLER N)

KOPYA NO:

SYNT. K. YARD.LII/TUNCEL

1. DURUM

Elde edilen istihbarata ve sorgulama sonucu elde edilen bilgilere gre; TUNCEL
blgesinde faaliyet gsteren blc ve ykc, silahl rgt elemanlar Aasugur Taht
istikametini ve yollarn kullanarak Akynl (Contur) blgesine gei yaptklar
Akynl (Contur) ky ve mezra veya kmleri blgesinde dolatklar ve bir eylem
hazrl- iinde olduklar istihbar edilmitir.

2. VAZFE:

TUNCEL Skynetim Komutan Yardmcl; blc

ve ykc rgt elemanlarnn zerindeki basky srdr-

mek, yakalamak ve ldrmek maksadyla 17 ubat

1986'dan itibaren Akynl (Contur) blgesinde keif ve

pusu faaliyeti icra edecektir.

3. CRA:

a. Harekat tasars:

Blc ve ykc rgt elemanlarn yakalamak ve l-drmek maksadyla (01.00-

07.00) 6 saat sreli keif ve pu-su faaliyeti icra edilecektir. Bu grevi 5 nci J. Komando
Blk Komutanlndan l tim icra edecektir.

Pusu grevinde bulunacak timler 17 ubat 1986'da kendi klalarndan hareketle

Akynl (Contur) blgelerine intikal edecek ve 07.05'de grev yerinden Birlik
Merkezine dnmek zere grev yerlerinden ayrlacaklardr.

b. Koordinasyon:

(l) Pusu atlrken, belirli yol ve patikalarn tutulmas

128

yerine, bitki rts ve arazi yaps bakmndan ilerlemeye imkan vermeyen, su

kaynana yakn, terristlerin yiyecek temin edebilecekleri birka hanelik yerleim
yerleri civarlar tercih edilecektir.

(2) Sessizlik ve k disiplinine byk nem verilecektir.

(3) Blgede faaliyet gsteren tim veya muntazam birlikler varsa onlar hakknda
mutlaka bilgi edinilecek, gerekli yerlerde koordinasyon yaplarak pusu grevine
klacaktr.

(4) Pusu gayri muayyen zamanlarda gei nokta veya yollarna yakn hassas olarak
deerlendirilen blgelerde sessizlik iinde sevk ve idare edilecek, koordinasyon
zerinde hassasiyetle durulacak, messif bir olayn meydana gelmesine frsat
verilmeyecek, pusu yerlerinden ayrlrken herhangi bir emare braklmayacak, sivil
halkn gremeyecei ekilde hareket edilecektir.

(5) Timler greve sevk edilmeden nce harekat tarz veya k brifingi maket arazide
veya haritada verilecek, emrin anlald tim komutanlar tarafndan tekrar edilecektir.

(6) k brifingindeki esaslara ve mdahale planndaki hususlara riayet etmeyen

personel hakknda emre itaatsizlikte srar suundan ilem yaplacaktr.

4. KOMUTA VE MUHABERE Komuta:

Pusu timleri genel sevk ve idaresi P. Atm. . Erta Zileli tarafndan yaplacaktr. b.
Muhabere:

(1) Pusu timleri evrime telsiz ar kodlaryla katlacaktr...

(2) Tim komutanlar tarafndan telsiz asgari ekilde kullanlacak, pil tasarrufuna riayet
edilecek, telsizin en gerekli olduu zaman kullanlmas salanacaktr.

129

5. DKKAT EDLECEK HUSUSLARA DAR ZEL TALMAT: (Telsiz Kod no:10-

60)

1. Tim komutan grev dn, ertesi gn saat: 15.00'de ekteki zeletiri formunu
usulne uygun olarak doldurup, neriler blmne, grev sresi boyunca edindii ve
tespit ettii istihbarat, esas olacak, haber, bilgi ve duyum-lan da yazm olarak zel Tim
Komutanna teslim ede-ektir.

2. Timler hangi blkten kyorsa o blkten 2 UNI-MOG-S arac ve telsiz monteli

bir pikap (pikap bulunma-dnda, kendisi veya telsiz cihaz arzal olduunda ayr bir
el telsizi ve baka bir ara) alnacak, grev yerlerine Tugay Nbeti Subay da en
sondaki arata bulunmak sureti ile gidilecek, Tugay Nbeti Subay mstakil dnlerde
liyakatli bir erba kol sonundaki telsiz monteli bir araca komutan olarak
grevlendirecek, kendisi kol banda bulunacaktr:

3. Timler greve tam mevcutlu olarak (Jandarma Genel Komutanlnn 25 Mart 1985
gn ve HRK: 7130-23-85/ PL. HRK.. (162) sayl emrinin EK-A izelgesindeki
kurulua gre tekil edilecek ve destek unsur komutan olarak en liyakatli erbalar
grevlendirilecektir.

4. Grev timleri greve bizzat ilgili Blk Komutanlar tarafndan hazrlanacak ve

alnan greve uygun nitelikte ve kabiliyette personel seimine zellikle dikkat edilecek,
grevli personelin hava, arazi, yol artlar ile alnan grevin zelliklerinin gerektirdii
silah, ara, gere, tehizat, malzeme (blge haritas, kroki, gerektiinde blgenin YSE
haritas, pusula, kelepe, arananlar listesi ve albm, gece gr ve aydnlatma
cihazlar vs.) tam ve istifade edilebilir ekilde ilgililere teslim edilecek ve timler pusu,
keif, arama-tarama, kimlik kontrolleri, silah kullanma yetkile-ri, parola ve iaret
konularnda dikkat ve tatbik edilecek esaslara dair son bir hatrlatma yaplp gerekli
talimat ve-

130

rildikten sonra son kontrol zel Tim Komutan tarafndan yaplp icap eden talimatlar
verilecektir.

5. Tugay Nbeti Subay timlerin greve gidi ve d-nleriyle ilgili bilgiyi en ge

saat 07.30'da telsiz veya telefonla tim komutanna vukuat tekmili eklinde
bildireceklerdir.

Osman TM Tugeneral Tugay Komutan MZA

131

132

ZELETR RAPORU

GREV:

GREV YER:

GREVE IKI TARH VE SAAT:

GREVDEN DN TARH VE SAAT:

1. OLAY:

2. OLAYDAK OLUMLU DAVRANILAR:

3. GREVDE MEYDANA GELEN AKSAKLIK, EKSKLK VE YANLILIKLAR:

4. NERLER:

EK3 TASNF DII

T.C.

GENELKURMAY BAKANLII ANKARA

GENSEK.:3050-412-87/BAKALE-3(52)

13 KASIM 1987

KONU : Bilgi talebi (2000'e Doru Dergisi). 2000'E DORU DERGS'NE

LG 2000'e Doru Dergisi'nin 21 EKM 1987 ta

rihli yazs.

lgi yazda yer alan iddialara ilikin inceleme sonular

mteakip maddelere karlmtr.

1. Gvenlik Kuvvetlerine; "ldr" eklinde bir emrin verilmesi hukuken mmkn

deildir.

2. Dou ve Gneydou Anadolu'da icra edilen i gvenlik operasyonlarnda grev

alan birliklere de, bu ynde bir emir verilmemitir.

3. Yasalarda; gvenlik kuvvetlerinin hangi hallerde silah kullanabilecekleri ve

kullanma yetkileri ak olarak belirtilmitir.

4. Dier yandan; sorgulama yapmak ve rgt hakknda bilgi almak maksadyla blc
ekiyaya kar giriilen

133

operasyonlarda, ete mensuplarn sa olarak ele geirmek esastr. Rica ederim.

Tuncer KILIN Tugeneral Genel Sekreter

DAITIM : Bilgi

Gerei : Gnkur. Hrk. Bk.l'na

2000'e Doru Dergisi'ne Gnkur. Adli M-

avirlii'ne.

Genelkurmay'n 2000'e Doru'ya yapt aklamann belgesi

134