YABAN RDE

Bu kitap Sn. Faruk Ersz'n izniyle baslmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen Berkz

Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..
Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.
Aralk 2000

HENRIK IBSEN -YABAN RDE

eviren: Faruk Ersz

NSZ

Henrik Ibsen 20 Mart 1828'de Norve'in Skien kentinde dodu. Babas Knud Ibsen
bin
nfuslu bu kk ky kentinin nde gelen i adamlar arasndayd, iinde her ey satlan
byk
bir maazas, ayrca bir iki yapmevi vard. 1825 ylnda Skien'in en zenginlerinden
Altenburg
ailesinin kz Marichen ile evlenmiti. Knud ile Marichen'in ilk ocuu Johann
Altenburg,
Henrik'in doumundan hafta sonra ld. Henrik'in ardndan drt ocuklar daha oldu:
Johann
Andreas 1830, Hedwig Kathrine 1832, Nicolai Alexander 1834 ve Ole Paus 1835.
Henrik'in ocukluk yllarndaki mutluluu uzun srmedi. leri ters dnen Knud Ibsen
btn maln
mlkn satmak zorunda kald, ksa srede her eyini yitirdi, aile yoksullua dt.
Skien'in drt
kilometre kuzeyine den Venstp'daki iftlik evine tandlar, burada yoksulluk iinde
sekiz yl
geireceklerdi. Knud Ibsen'in i bavurular sonusuz kald. iftlikten pek para
kazanamyordu,
sonunda kendini ikiye verdi. Bu d Marichen'i de ok etkiledi, giderek kendi iine
kapand,
suluboyayla, tahta bebeklerle kendini avutmaya alt.
Henrik oyundan holanmayan bir ocuktu, insanlara pek sokulmaz, daha ok mutfan
yanndaki kk odaya kapanr, orada resim yapar, okur, kuklalaryla urard. Bu
arada
kukusuz Skien'e turneye gelen Danimarka topluluklarnn temsillerini de izliyordu.
lkokulu
Skien'de okudu, bunun iin drt kilometrelik yolu her gn yryerek gidip gelmek
zorundayd,
amac tp renimi yapmak, hekim olmakt. 1841'de onu din adamlarnn ynetimindeki
bir
okula verdiler. Henrik en ok din dersiyle antik a tarihinden holanmt, Tevrat ile
ncil'den
oluan kutsal kitab severek okuyordu. 1843 ylnda aile yeniden Skien'e tand. Ayn
yln aralk
aynda Henrik Grimstad'a gitti, orada bir eczacnn yannda rakla balad. Bu ii ona
babasnn bir arkada bulmutu. Grimstad sekiz yz nfuslu kk bir ky kasabasyd.
Ibsen
Skien'e 1850 ylnda yeniden geldi, sonra bir daha uramad, artk ailesiyle tm
ilikisini hemen
hemen koparmt.
Ibsen'in alt eczane Jens Arup Reimann adnda bir adamnd. Eczanenin arka taraf
Reimann ailesinin oturma odasyd, st katta birbirine gemeli oda vard, en gerideki
odada
Reimann ifti ve en kk ocuklar, yanndaki odada eczacnn oullar ve Ibsen, en
d
odadaysa iki hizmeti kz kalyordu.
Henrik pazar gnleri grnm resimleri yapmak iin krlarda dolayor, geceleri
niversite giri
snavlarna hazrlanyordu. e dnkl evrenin dikkatini ekmiti, akranlarndan
ok
kendinden yal insanlarla ahbaplk ediyordu. Hizmeti kzlardan, kendisinden on ya
byk
Else Sophie Birkedalen ile aralarndaki yaknlk Sophie'nin gebe kalmasyla
sonuland. Sophie
ailesinin yanna dnd, ocuk Hans Jacob Henriksen adyla vaftiz edildi. Sophie'nin
at
davann sonucunda mahkeme, ocuk on sekiz yana gelinceye kadar Ibsen'in nafaka
demesine karar verdi; ancak ne o zaman, ne daha sonra Ibsen'in oluyla hibir ilikisi
olmad;
bilindii kadaryla Ibsen, yaam boyu ne bu ocuktan, ne de annesinden hi kimseye sz
etmemitir.
Bu arada bor nedeniyle sata karlan eczaneyi daha nce Reinmann'n ra olan
Lars
Nielsen satn ald ve eczaneyi kentin daha merkezi bir yerine tad. Ibsen de kalfalk
snavlarn
baarm, eczac kalfas olmutu. Ne ki parasal durumunda dzelme yoktu. yl
boyunca Lars
Nielsen ile eczanenin arkasndaki ayn oday paylat, buras hem laboratuvarlar, hem
de
yemek ve yatak odalaryd.
Eczanenin yeni tand yerde Ibsen bir arkada evresi oluturmaya balad. Yirmi
yandaki
Ibsen din ve siyaset konularnda zgr dnceli bir insand, 1848 ylnda btn
Avrupa'y saran,
kurulu dzeni tehdit eden devrimci halk ayaklanmalar karsnda ok heyecanlanmt.
Ibsen'in
arpc grleri kulaktan kulaa yaylyor, mizah dolu dizeleri, gerekler karsndaki
sarakac
tavr evresindekilerin hayranln kazanyordu. Arkadalarndan Christopher Due,
Ibsen'in
gerek bir ozan olduunu sezmiti. O sralar Christiania Posten adl yeni bir gazetenin
Grimstad muhabirliini yapan Due, Ibsen'in yazlarnn ilk kez yaynlanmasn salad.
Ibsen'in
Grimstad dneminden otuz iir kalmtr. Duygusallkla ykl bu iirlerin yalnzca
siyasal bir
ruh tar.
Tp renimi yapma dncesi yeniden Ibsen'in akln elmiti; bunun iin Latince
bilmesi
gerektiinden eczanenin arkasndaki odada Emil Bie'den Latince dersleri almaya
balad.
Latince metinler stnde almak onu ilk oyunu Catilina'y yazmaya itti. 1849
ilkyaznda
tamamlad bu perdelik manzum oyunu arkadalarndan Ole Schulerud Christiania-
Theater'e verdi, oyun geri evrildi. Ibsen, oyunu hi deilse yaynlansn istiyordu;
sonunda,
Schulerud giderleri kendi cebinden karlayarak oyunu bastrd. Ibsen'in, 12 Nisan
1850'de
Brynjolf Bjarme takma adyla piyasaya kan bu ilk oyunu 250 adet baslmt ve ok az
satld.
lk oyunun baslmasndan, takma da olsa ad Kristiania gazetelerinde getikten sonra
Ibsen
Grimstad'ta duramad. Kristiania'ya (bugn Oslo) gidip niversite snavlarna
girmesinin zaman
gelmiti. Kzkardei Hedwig'in stelemesi zerine Kristiania'ya giderken Skien'e
urayp on
gn kald, bu Hedwig dnda yaknlarn son gr olacakt.
Ibsen Kristiania'da Schulerud'un kald at katna yerleti. Bakentte ada Norve'in
ilk
sosyalisti Marcus Thrane'nin etkinlikleri bir kargaa ortamna yol amt. Alt katta
oturan hukuk
rencisi Theodor Abildgaard araclyla ok ksa bir sre siyasal olaylara karan
Ibsen iin
siyaset salt bir deiiklik olmaktan teye gemedi. Thrane ile yandalarnn tutuklanp
hkm
giymesinden sonra mr boyu siyasetten uzak duran Ibsen yine Abillgaard araclyla
Paul
Botten-Hansen ile tant.
Ibsen niversite giri snavlarnda baarl olamad. te yandan tiyatronun geri
evirmesine
karn Catilina'nn baslmas ylda yaklak 200 kitap yaynlanan Kristiania'da bal
bana bir
olayd. Yirmi yalarndaki Grimstadl eczac kalfasnn yazd Catilina, Henrik
Wergeland'n
Venedikliler'inden (1843) bu yana bir Norveli'nin Norve'te yaynlanan ilk oyunuydu.
Bu oyunla
ilgili ilk olumlu eletiri elyazsyla karlan renci gazetesi Samfundsbladet'te
yaynland. Yazan
Paul Botten-Hansen'di, Ibsen'i onun kefettiini sylemek olas; Paul Botten-Hansen,
hem
yazarlk yaamnn ilk yllarnda, hem sonralar Ibsen'e hep destek vermitir.
Ibsen'in ikinci oyunu Tmls (Kjaempehien) Christiania-Theater'de sahnelendi, 26
Eyll
1850 gn yaplan prmiyerde Ibsen de hazr bulundu.
Ibsen ve arkadalar bir yazn-mizah dergisi karmaya karar verdiler. Her biri bir
konuda
yazacakt. Ibsen bir ozan ve tiyatro eletirmeni olarak dergiye katkda bulunacakt. lk
says
ocak 1851'de kan Andhrimmer adl bu dergi ayn yln eyllnde kapand, nk
srekli
okuyucu says yz bile bulmuyordu. Ama bu sayede Ibsen Christiania-Theater'deki
tm
temsilleri tiyatro eletirmeni olarak parasz izleme olana bulmutu. Eletirilerinde
yapc
olmaya zen gsteren Ibsen, yazarlk yaamnda eletirmenlerden ayn eyi beklemitir.
Ibsen'in para sknts bitmek bilmiyordu, nafaka demekte gecikince haczedilecek bir
eyi
bulunamad iin az kalsn hapse atlacakt, ama kemanc Ole Bull'un bakente gelmesi
olaylarn akn deitirdi. Ole Bull bir yl nce Norve'in ikinci byk kenti
Bergen'de bir tiyatro
amt. Bu giriimin nemi tiyatronun tam anlamda ilk ulusal Norve tiyatrosu
olmasnda
sakldr; burada Norveli oyuncular, Norveli ynetmenlerin ynetiminde, ana
dillerinde oyunlar
oynayacaklard. Bu durumun nemini kavramak iin, Norve'e, kltrel ve siyasal-
ynetsel
alardan drt yz yllk Danimarka egemenliinin damgasn vurduunu gzden
karmamak
gerekir. Norvee'yi sahiplenmek, ulusal kimliin yerletirilmesinde nemli bir admd
ve bu
sre 1905 ylnda bamsz Norve devletinin kurulmasyla sonulanacakt.
Ole Bull Ibsen'e Bergen'deki tiyatronun sanat ynetmenliini stlenmesini nerdi, Ibsen
de
kabul etti. Byk olaslkla ald avansla borlarn dedi ve 1851 ekiminde
Kristiania'dan
ayrld.
Bergen'de Ibsen'den beklenenler ok fazlayd, repertuvar toplantlarna katlacak,
gerektiinde
prologlar, iirler yazmay stlenecekti, ayrca her yl yeni bir oyun yazmas sz
konusuydu.
Tiyatro ynetimi bu deneyimsiz gen adam grg ve bilgisini artrmak! zere bursla
Danimarka ve Almanya'ya gnderdi. Ibsen Norve'e dndnde sahne mdrlne
(sceneinstruktren) getirildi; bu bir tr ynetmenlikti, ama ksacas Ibsen bu tiyatroda
oyunculuk
dnda hemen her ii yapt.
Ibsen Bergen'de geirdii alt yl iinde (1851-1857) ounluu Shakespeare ve
Scribe'in
yaptlarndan oluan yaklak 150 oyun ynetti, oyun yazd, eski oyunlardan ikisini
yeniden
kaleme ald, yazd her eyin sahnelenmesiyse onun iin byk bir avantaj oldu.
Bergen'de
yazd ilk oyun Saint-Jean Gecesi (Sancthansnatten) perdelik romantik bir ak
gldrsyd. Bergen'de sahnelenen ikinci oyunu Tmls'n yeni biimi oldu. Bunu
1855'de
Bayan Inger strot'da (Fru Inger til strt) izledi, ardndan 1856'da Solhaug'da Yortu
(Gillet
p Solhaug) geldi, bu romantik tarihsel oyun byk ilgi ekti. Ibsen'in Bergen tiyatrosu
iin
yazd son oyun 1857'de sahnelenen Olaf Liljekrans'dr.
Ibsen 1856 yl balarnda on dokuz yandaki Suzannah Dae Thoresen ile tant. Bu
tanmadan sonra bir ay iinde yazp gnderdii bir iirle Ibsen Suzannah'ya evlenme
nerdi.
1858 hazirannda evlendiler. Suzannah kendini tmyle kocasna adayacak, yazarlk
yaamnda ona hep destek olacakt. Oysa Ibsen oyunlarnda gl kadn karakterler
yaratmsa
da hemen hemen hep mutsuz evlilik tablolar izmitir.
Bergen'deki tiyatro etkinlikleri bakentte gzden kamamt. 1852 ylndan beri
Kristiania'da
ikinci bir tiyatro, Norske Dramatiske Skoles Theater (1854'den sonra Kristiania Norske
Theater) vard. 1857 sezonunun bandaysa bu tiyatronun sanat ynetmenlii Ibsen'e
nerildi.
Kristiania Norske Theater'in sanat ynetmenlii Bergen'deki greve gre ileri bir
admd.
Kristiania'da Ibsen'den bir ulusal tiyatronun temellerini atmas bekleniyordu. 1827
ylndan beri
temsillerini srdren Christiania-Theater gibi kkl bir tiyatroyla rekabet iinde bu,
baarlmas
g bir iti. Ne var ki, Christiania-Theater'in yneticileri, oyuncular hep
Danimarkalyd.
skandinav repertuvar olarak Kopenhag'da baar kazanm oyunlar sahneliyordu.
23 Aralk 1859'da Ibsen ile Suzannah'nn tek ocuklar Sigurd dnyaya geldi. Sigurd'un
vaftiz
babaln Norveli oyun yazar Bjrnson yapt. Ibsen'in ardndan Bergen'deki tiyatroda
iki yl
onun grevini stlenen Bjrnson Suzannah'nn ocukluk arkadalarndan Karoline
Reimers ile
evliydi ve 1859 ylnda karsyla birlikte Kristiania'ya geri dnmt. ki yazar
arasndaki uzun
sreli ama atmalarla dolu dostluk burada balad. Sigurd'un doumundan sonra
Suzannah'nn baka ocuk istemediini sylemesi yaknlarn artt. O dnemde bunu
nlemenin tek yolu ilikiden kanmak olduu iin kimi yazarlar bundan byle evliliin
platonik
bir dzlemde kaldn ne srdler.
Ibsen'in Norske Theater'deki sanat ynetmenlii be yl srd. Kendi tiyatrosunun teknik
yetersizlikleri nedeniyle Christiania-Theater'e verdii yeni oyunu Kahramanlar
Helgoland'da
(Hrmdene p Helgeland) geri evrildi. Bunun zerine Aftenbladet'te yaynlad bir
yazyla
tiyatroyu telif haklar dememek iin Norveli oyun yazarlarnn yaptlarn oynamaktan
kanmakla sulad ve Kristiania gazetelerinde uzun srecek bir tartma balatt.
Sonunda
oyun 1858 kasmnda Norske Theater'de sahnelendi, yapt beenildi ama para
kazandrmad.
Bu arada Norske Theater'in teknik olanaklarn gelitirmek iin yapt harcamalar
nemli
parasal ykler getirmiti, seyircinin ilgi gsterdii baz oyuncularn Christiania-
Theater'e
gemesi de, hem oyun seiminde sorunlar yaratt, hem seyirci saysn azaltt ve 1
Haziran
1862'de Norske Theater iflas etti. Artk Ibsen'in tiyatroda sanat ynetmenlii dnemi
son
bulmutu. Ama bu dnemde Ibsen tiyatroyu yakndan tanm, seyircinin nereden
yakalanacan, nasl etkileneceini ve elendirileceini, sahnenin teknik
kstlamalarnn
dikkate alnmas gerektiini renmiti.
Norske Theater'deki sanat yneticilii srasnda Ibsen daha ok iire yneldi. "Terje
Vigen"
balad, "Resim Galerisinde" (I Billedgalleriet) ve "Ykseklerde" (Paa Vidderne) bu
dnemin
rnleridir. Norske Theater'den ayrlnca Ibsen iin yine para sknts balad.
Kristiania
niversitesi'nden ald bir bursla halk arklarn ve sylencelerini derlemek iin
yollara dt,
dnte hi baslmam yetmi seksen halk sylencesi derlediini ve bir yaync
bulduunu
belirtmesine karn bu kitap hi kmad. Bu yolculua ilikin drt yk ve birok
grnm eskizi
Illustreret Nyhedsblad'da yaynland.
Bu arada yeni bir oyun stnde almt: Ak Gldrs (Kjrglihends komedie).
Konusu
Norve bakentinin ada ortamnda geen bu manzum oyun 1862 Aralnda
Kristiania'da
yaynland. Oyunda birbirinin kart ift arasnda gelien aksiyon, akla evlilik
arasndaki
uyumazl yanstr. Oyunun umduu ilgiyi grmemesi Ibsen'i d krklna
uratmtr. On bir yl
sonra, kasm 1873 de sahnelenen bu oyun 19.yzyln en sevilen oyunlar arasna girdi.
Ibsen'in parasal skntlar bitmek bilmiyordu, daha nceki yllardan kalan borlarnn
denmesi
iin alacakllar yasal yollara bavurmulard. 1 Ocak 1863'den balayarak Christiania-
Theater'de ok dk bir cret karlnda yaznsal danman olarak yar zamanl
almaya
balad. 1863 martnda yeni bir burs bavurusu yapt ama ald parayla derleme
yolculuuna
kmak yerine borlarn dedi ve yaz boyu oturup Saltanat Hakkn steyenler'i
(Kongsemnerne)
yazd. Konusunu Norve tarihinden alan bu oyun 31 Ekim 1863'de yaynland ve ilk kez
17 Ocak
1864'de Christiania-Theater'de oynand; yaptn ynetmenliini Ibsen stlenmiti.
Ibsen devletten ald bir bursla 1864 ylnda talya'ya gitti. te yandan Bjrnson da
harekete
gemi, Ibsen iin para toplamt ama bu soylu davrann yaznsal alandaki tek ciddi
rakibinden gelmesi Ibsen'in cann skmt. Toplanan para avukat Bernhard Dunker'in
elinde
olacak, para istedii zaman Ibsen'e gnderecekti.
Nisan aynda Norve'ten ayrlan Ibsenler nce Kopenhag'a uradlar. Suzannah'nn
Danimarkal
vey annesi Magdalene Thoresen kocasnn lmnden sonra yurduna dnm,
ocuklaryla
birlikte orada yayordu. Suzannah ile Sigurd burada kaldlar, Ibsen Lbeck ve Berlin
zerinden
Roma'ya geldi. Roma'da 1860'da skandinav sanatlar ve bilimadamlar iin kurulmu
bir
dernek vard: Circolo Scandinavo. Giderleri skandinav lkesince karlanan bu
dernein
ilerine Johann Bravo bakyordu, bir de sekreteri vard: Lorentz Dietrichson. Roma'da
yaayan
ou yabanc gibi Ibsen de, haziran sonunda yaz scaklarndan kamak iin
Dietrichsonlar ve
Walter Runeberg adl Finlandiyal bir yontucuyla birlikte, Roma'nn yaklak 20 km
gneydousundaki Genzano kasabasna gitti. Yaz sonunda Roma'ya dnd, ardndan
Suzannah ile Sigurd Roma'ya geldiler.
talya'da geirdii ilk drt yl boyunca Ibsen'in yaam Circolo Scandinavo ile snrl
kald,
talyanca'y pek renmedi, talyanlar ile de pek ilikisi olmad. Roma'da geirdii ilk
k kltrel
inceleme gezisine km bir turist gibi kenti dolat, antik a sanat ve mimarisi stne
derin
bilgisi olan Dietrichson kenti gezerken ona elik etti. Ibsenler yaz geirmek iin 1865
temmuzunda Arricia'ya gittiler ve eylle kadar kaldlar. Ibsen yazmakta glk
ekiyordu, ilkin
epik bir iir olarak tasarlad Brand' oyun biiminde ilemeye karar verince rahatlad.
Bu
arada Bjrnson kendi yaptlarn yaynlayan Kopenhag'daki Gyldendal
Yaynevi'nin
yneticisi Frederik Hegel'e Ibsen'i vmt. Hegel Ibsen'in oyununu yaynlamaya
hazrd, ona
avans bile gnderdi.
Brand'da Ibsen, yapta adn veren oyunun kahraman rahip Brand'n kiiliinde
davranlarnn
ilkesi "ya hep ya hi" olan bir idealisti gsterir. Brand 15 Mart 1866'da yaynland.
Olumlu
eletiriler almasnn yansra kitap ardarda drt bask yapt. Brand'n baars hkmetin
Ibsen'e
yaam boyu bir yazarlk denei balamasna ve ikinci bir eitim gezisi bursu
vermesine
neden oldu. Telif haklar da eklenince Ibsen artk yoksulluktan kurtuluyordu, sakal
biimini
deitirdi, giyimine zen gstermeye balad, hatta elyazsndaki izgiler bile sertleti.
Ibsen'in
talya'da yazd ikinci oyun Peer Gynt' Hegel 1867 kasmnda yaynlad, yapt byk
yanklar
uyandrd, ama olumsuz eletiriler de ald. Yazar Brand'da lkesinin insanlarn
olmalar gerektii
gibi, Peer Gynt'de ise olduklar gibi sergilemiti.
Ibsenler 1868 ilkyaznda Roma'dan ayrldlar. Floransa, Bologna, ve Venedik'te birka
gn
kalarak kuzeye doru ktlar ve Alman snrlarndan ieri girdikten sonra yaz aylarn
Bertechsgaden'da geirdiler. Ibsen, Dresden'e yerlemeye karar verdi.
talya'dayken stnde almaya balad Genlik Birlii'ni (De Unges Forbund)
Dresden'de
srdrd. Bu arada, "skandinav lkelerinin dilbirlii" konulu bir konferansa katlmak
zere
sve'e gitti, konferans be gn srd ama Ibsen Stockholm'da on hafta kald, eski
dostlaryla
karlat. Haziranda annesinin lm haberini ald, Skien'e son kez gittii 1850 ylndan
beri
birbirlerini ne grm, ne de yazmlard. Eyll aynda sve ve Norve Kral XV.
Karl, Ibsen'e
Vasa niann verdi.
Ibsen 1869 gznde Svey Kanal'nn alnda Msr'da Norve'i temsil etti. O sra
okuduu
Danimarka gazetelerinden yeni oyunu Genlik Birlii'nin ilk temsilde tepkiyle
karlandn,
ikinci temsilde slklandn rendi. Msr'da Ibsen'i bekleyen asl srpriz ona Hidiv
smail Paa
araclyla Mecidiye nian verilmesiydi. Bu onun ald ikinci niand. Ancak nian
madalyasnn
eline gemesi iin uzun uzadya yazmalar yaplmas gerekti. Sonralar bunu baka
nianlar
izledi ama Mecidiye nian Ibsen'in en sevdii nian olarak kald. Julius Kronberg'in
1877'de
yapt nl tabloda Ibsen Mecidiye nianyla grnr.
1871'de toplu iirleri yaynland. 1873'de mparator ile Galyallar' (Kejser og
Galiler)
tamamlad. Daha Roma'daki ilk gnlerinde tasarlad bu yaptn kda dklmesi
yllar
almt. mparator ile Galyallar iki oyundan oluur; birincisi Caesar'n D, br
Julian
Apostata adn tar. 361-363 arasnda imparator olan ge dnem Roma mparatoru
Iulianus
Hristiyanla kar pagan inancn yeniden yerletirmek istemi, o nedenle kendisine
"dnme"
(apostata) denmiti. Antik an bitiiyle ykselen Hristiyanlk arasnda yer alan
tarihsel
devrimde mparator Iulianus'un arpc kiiliini dramatik tablolarla dile getiren bu
oyunu Ibsen
yaamnn yapt olarak niteler. 16 Ekim 1873'de yaynlanan bu yapt bugne kadar bir
kez,
1987 eyllnde Oslo'da sahnelenmitir. mparator ile Galyallar, Ibsen'in yazarlk
yaamnda
romantik dnem olarak adlandrlan ilk evrenin son oyunudur. Gereki dnem diye
adlandrlan
ikinci evredeyse Ibsen konularn gnlk gereklikten alan dzyaz oyunlara
ynelecektir.
1874 yl temmuzunda Ibsen, on yllk bir ayrlktan sonra, ailesiyle birlikte
Kristiania'ya geldi.
Eski dostlarndan bir ksm bu arada lmt, bir ksmn yeniden grd. Norve'te on
hafta
kaldktan sonra eyllde yine Almanya'ya dnd. 1875 ilkyaznda Dresden'den Mnih'e
tand.
Mnih'te ksa zamanda Alman yaznclaryla iliki kurdu. Gnlk yaamnda kat bir
izlenceye
bal kald; sabahlar alyor, leden sonralar hep ayn saatte Caf Maximilian'da
giri
kapsn gsteren aynann karsna den masada oturuyor, bir yandan gazetelerini
okurken
te yandan girip kanlar gzlyordu.
1877 ekiminde yaynlanan yeni oyunu Toplumun Direkleri (Samfundets sttter) 18
Kasm
1877'de Kopenhag'da sahnelendi. Konusu Norve'in kk bir ky kentinde geen
oyunda
ticaret yaamnda drstle smayan davranlar ilenir. Oyun mutlu sonla biter:
"Doru bir
ruh, zgr bir ruh, toplumun direkleridir". Ibsen, ayn yl 400. yln kutlayan Uppsala
niversitesi'nin ars zerine sve'e gitti. Burada kendisine onur doktoras verildi.
Bundan
sonra yazmalarnda "doktor" titrini kullanmaya zen gsterdi. Yine ayn yl ekim
aynda
babasnn ldn gazeteden rendi.
1878 yaznda Sigurd orta renimini tamamlad. Ibsenler yine Roma'ya tandlar.
Sigurd Roma
niversitesi'nde hukuk renimi yapacakt. Bu arada Ibsen yeni oyunu Bir Bebek Evi
(Et
dukkehjem) zerinde almaya balamt. Nora adyla da bilinen bu oyunu 1879
yaznda
Amalfi'de bitirdi. 4 Aralk 1879'da yaynlanan oyun, 21 Aralk 1879'da Kopenhag'da
sahnelendi.
"Yasa koyanlarn da, yarglayanlarn da erkek olduu bir dnyada kadnn kendi
benliini
bulmasnn olanaksz olduunun" altn izen Ibsen'e bu oyun dnya apnda n
kazandrd.
Bir Bebek Evi aralk aynda yaynlanmadan nce Ibsen Mnih'e dnmt, k
Mnih'te, yaz
Berchtesgaden'da geirdi, Sigurd niversiteyi talya'da bitirmek istedii iin yine
Roma'ya
dnd. 1881 yaznda ve gznde Sorrento'dayd. Burada Hortlaklar (Gengangere)
stnde
alt. Oyunu eyll aynda bitirdi; kasm aynda Stockholm, Kopenhag, Kristiania ve
Bergen'deki tiyatrolara metni gnderdi ama hepsi geri evirdi; ayrca kitap olarak da
satmad.
Bir Bebek Evi eitli tepkilere yol am, ilerici evreler oyunu desteklemiti, ama
Hortlaklar
tam anlamyla bir skandald. Oyun, gemile hesaplamaya giren Bayan Alving'in Rahip
Manders'e ynelttii "yasalara saygl olduumuz iin mi, yoksa yasalardan korktuumuz
iin mi
onlara uyduumuz" sorusunda odaklanr. Ykm getirecei kaygsyla iten geldii gibi
davranmaktan kanmak, Hortlaklar', Ibsen'in hemen hemen ilk oyunlarndan son
oyunlarna
kadar grlen "istemek ve yapabilmek" atmas zerinden br oyunlarna balar.
Hortlaklar
ilk kez 20 Mays 1882'de yar amatrlerden oluan bir topluluk tarafndan Chicago'da
sahnelenmitir.
Hortlaklar'n urad baarszlk, bavurusuna karn kendisine balanm yllk
denein
artrlmamas, Sigurd'un Kristiania niversitesi'ne devam edebilmesi iin snava
girmesinin
istenmesi Ibsen'in cann ok skmt. 1882 temmuzunun banda Sigurd Roma
niversitesi'nden hukuk doktorasn ald. Ibsenler yaz Gossensass'da geirip kasm
sonunda
Roma'ya dndler. Bu arada Ibsen Bir Halk Dman'n (En Folkefiende) bitirdi. Bu
oyunda,
doduu kentin bir tatil beldesi olarak nlenip genilemesine nayak olan Dr.
Stockmann'n,
deniz ve ime suyunun kirlendiini aklamas zerine bir halk dman ilan edilmesi
ele alnr.
Kent Meclisi toplantsnda Dr. Stockmann'dan yana tek oy bir sarhotan gelir. Oyun ilk
kez 13
Ocak 1883'de Christiania-Theater'de oynanmtr.
stnde keyifle alt on dokuzuncu oyunu Yaban rdei'ni (Vildanoen) bitirdikten
sonra,
Ibsen 1884 eyllnde yirmi yldr grmedii Bjrnson ile bulumak iin gnlne
Innsbruck
yaknlarndaki Schwaz'a gitti. Sigurd ile Suzannah ise yaz tatili iin Norve'e
gitmilerdi.
Dnte Gossensass'a Ibsen'in yanna uradlar ve Sigurd'un Norve Dileri'nde bir
greve
atanacan mjdelediler. Kasm banda birlikte Roma'ya dndler. Yaban rdei 13
Kasm
1884'de yaynland ve ksa zamanda tkendi. Ibsen'in en ilgin toplumsal oyunlarndan
Yaban
rdei'nde, gereklikle d arasndaki izgi fotorafla rtu arasnda olduu gibidir.
Sradan
insann, yaamak iin gereksindii yalan, d, elinden alr; onu gereklik, fotoraf ile
kar
karya brakrsanz, ykarsnz. Ancak bu izgiyi kavramak, Hedwig iin olduu gibi,
insann
yaamna mal olabilir. Yer yer groteske, absrde varan trajik bir ironiyle dokunmu bu
yapt,
trajikomedinin parlak rneklerinden biridir.
1885 yaz banda on yl aradan sonra Ibsen Suzannah ve Sigurd ile birlikte yine
Norve'e geldi,
yaklak drt ay kald. Tatil dn bir kez daha Mnih'e yerleti, 1885 ile 1891 yllar
arasnda
Mnih'te yaad. 23 Kasm 1886'da yaynlanan "sonuna dein grlmemi bir d"
olarak
tanmlad Rosmersholm'da, daha nceki oyunlarnda birbirinden ayr ele ald iki
dnyay,
siyasal dnya ile (Genliin Birlii, Toplumun Direkleri, Bir Halk Dman) aile
yaamnn zel
dnyasn (Bir Bebek Evi, Hortlaklar, Yaban rdei) bir araya getirir. Rosmersholm;
dnceler
kutuplat, gl dostlar demokratlardan ya da reformculardan yana ya da onlara kar
kesin
bir tavr almaya zorlad bir srada, hele belli bir n de varsa; kukucu, tanrtanmaz,
siyaset
d idealist birinin kendini nasl savunaca sorusundan yola kar. Rosmerholm te
yandan da
ruhsal bir dramdr; sululuk duygusunun ykn stnden atamayan Rosmer,
Rebekka'yla
birlikte yaamna son verecektir.
Rosmersholm'un ardndan 28 Kasm 1888'de yaynlanan Denizden Gelen Kadn'da
(Fruen fra
havet) Ibsen simgeyle gerei badatrmay denedi. Bunu 16 Aralk 1890'da Hedda
Gabler'in
yaynlanmas izledi. Bu oyunda kentsoylu dnyasyla, insann iindeki bireyliini
gerekletirmek istei arasndaki gerilim Hedda Gabler'in bunalmnda gsterilir.
Hedda
Gabler, Ibsen'in 1877-1890 yllarn kapsayan gereki dneminin son oyunudur.
1891 yaznda Norve'e gezmeye gelen Ibsen, bir daha yurdundan ayrlmad,
Kristiania'da takld
kald. 1892-1899 aras yllara raslayan simgeci dneminde drt oyun yazd: Yap Ustas
Solness (Bygmester Solness), Kk Eyolf (Lille Eyolf), John Gabriel Borkman, Biz
ller
Uyannca (Nr vi dde vgner).
Yap Ustas Solness yirmi dokuz yl sonra Ibsen'in yurdunda yazd ilk oyundur. Yap
ustas
Solness ustalnn doruunda gcn yitirdiini grm, yirmi iki yandaki Hilde
Wangel'le
karlanca onun kendisine yeni bir g kazandrdn sanmtr. Yaam boyu
dizginleyemedii
kendini gerekletirme tutkusu Hilde'nin kkrtmalarna kaplmasna yol aacak, yapt
evin
kulesine kacak ve aa decektir. Ekseni, estetik eilimle etik ykmllk
arasndaki
atmaya oturan bu oyun 12 Aralk 1892'de yaynlanmtr. Yap Ustas Solness'i, 1894
kasm
sonuna doru baslan Kk Eyolf izler. 12 Aralk 1897'de yaynlanan John Gabriel
Borkmann'da kahraman bir sanat deil, baarszla uram, gveni ktye
kullanmaktan
hkm giymi bir yatrmcdr. Ibsen son oyunu Biz ller Uyannca'y "dramatik bir
epilog"
olarak tanmlar. 18 Aralk 1899'da yaynlanan bu oyununda Ibsen bir sanatnn
yaamn anlatr.
Dnyaca nl yontucu, Profesr Rubek uzun yllar yurtdnda kaldktan sonra Norve'e
dnmtr. Kazand baarya, ne karn mutsuzdur. Oyunun ak iinde hem kendi,
hem
bakalarnn mutluluunu yanllarndan tr yok yere harcadn anlayacaktr. Rubek
eski
gnlerde kendisine modellik yapan Irene'ye yaamn, zyapsn, sanatn anlatmay,
aklamay
dener. Gemile bu hesaplamas srasnda Irene ona doruyu syleyecektir.
Norve'e dndkten sonra olduka sakin bir yaam sren Ibsen 1900 yl mart
ortalarnda sa
yann etkileyen hafif bir inme geirdi. 1903 ylnda geirdii ikinci inmeden sonra
kendini pek
toparlayamad ve 23 Mays 1906'da yetmi sekiz yanda ld.

Faruk Ersz

YABAN RDE

KLER

WERLE. Tccar, sanayici, madenci.

GREGERS. Werle'nin olu.
YALI EKDAL.
HJALMAR EKDAL. Yal Ekdal'in olu, fotoraf.
GINA EKDAL. Hjalmar'n ei.
HEDWIG. Kzlar, on drt yanda.
BAYAN SOERBY. Kahya kadn.
RELLING. Doktor.
MOLWIK. Eski teoloji rencisi.
GROBERG. Werle'nin sayman.
PETTERSEN. Werle'nin ua.
JENSEN. Gndelikle tutulmu bir uak.
MAN ADAM.
DAZLAK ADAM.
MYOP ADAM.
BAKA ALTI KONUK. Werle'nin davetlileri.
GNDELKLE TUTULMU UAKLAR.

Birinci perde Werle'nin, br drt perde Hjalmar Ekdal'in evinde geer.

BRNC PERDE

Werle'nin evinde, zengin, rahat denmi alma odas. Yumuak koltuklar, kitap
dolaplar.
Odann ortasnda yaz masas. Masann stnde ktlar, dosyalar. Yeil abajurlu
lambalar
yumuak bir k vermekte. Arka duvarda ift kanatl bir kap. Kap ak. Kapdan
zevkle
denmi byk bir oda grnmektedir. Bu oda hafife aydnlatlmtr. nde sada,
duvarda
alma odasndan bro blmne alan kk bir gizli kap. nde solda soba, soba
yanmakta, yine solda az geride yemek odasna alan ift kanatl bir kap.
Uaklardan Pettersen zel uak giysisi, gndelikle tutulmu olan Jensen frak giymitir.
kisi de
alma odasn dzeltmekle megul. Yemek odasndan konumalar, glmeler
iitilmekte.
Bardaa vurulan bir bak sesinden sonra herkes susar. Biri kk bir sylev verir.
Bravo
sesleri, sonra yine konumaya balar herkes.

PETTERSEN - (minenin zerindeki lambalardan birini yakar, lambann zerine

abajurunu
geirir.) Bir kulak verin Jensen, bakn, ihtiyar ayaa kalkm Bayan Soerby'nin onuruna
sylev
veriyor.
JENSEN - (Koltuklardan birini dzeltir.) Aralarnda bir eyler var diyorlar, doru mu?
PETTERSEN - Bilmem, herkes bir eyler sylyor.
JENSEN - Genliinde yaman delikanlym.
PETTERSEN - Olabilir, dorudur.
JENSEN - Yemei olu iin veriyormu, yle mi?
PETTERSEN - Evet, olu dn eve dnd nk.
JENSEN - Bay Werle'nin olu olduunu hi bilmiyordum.
PETTERSEN - Var, bir olu var. Ama hep yukarda otururdu, dada maden ocaklarnn
orada.
Yllardr bu evdeyim, kente indiini hi bilmem.
BR UAK - (teki odaya alan kapnn nnde.) Bakar msnz Pettersen, yal bir
adam var
burada.
PETTERSEN - (Homurdanr.) Hay Allah'n cezas, kim gelir bu saatte?
(Yal Ekdal grnr. Srtnda yrtk prtk bir palto, ellerinde yn eldiven vardr.
Paltosunun
yakasn yukar kaldrmtr. Bastonunu, krk apkasn elinde tutmaktadr. Koltuunun
altna bir
karton kutu sktrmtr. Ekdal, pos bykl bir adamdr, byklar aarmtr, bandaki
kzl
kestane renkli peruk olduka pistir.)
PETTERSEN - (Ona doru gider.) Ne aryorsunuz imdi burda?
EKDAL - (Kapda.) Hemen broya gemem gerek, Pettersen.
PETTERSEN - Bro kapanal bir saat oluyor, hem...
EKDAL - Canm, aada da yle dediler. Ama Groberg daha buradadr. Pettersen,
brakn
gireyim ieri. (Gizli kapy gsterir.) Yolu biliyorum.
PETTERSEN - Pekl. (Kapy aar.) Ama dar karken yolu armayn, tamam
m?
Konuklarmz var.
EKDAL - Biliyorum canm! Saol, Pettersen. Eski, aziz dostum benim, saol. (Alak
sesle.)
Ku beyinli!
(Ekdal bro blmne geer. Pettersen arkasndan kapy kapar).
JENSEN - Broda alanlardan biri mi?
PETTERSEN - Hayr. Gerektiinde baz yaz ileri veriyorlar ona, evinde yazsn diye.
Bu yal
Ekdal eskiden hali vakti yerinde bir adamd.
JENSEN - yle biri olduu grnnden belliydi.
PETTERSEN - Eskiden subayd biliyor musunuz, temendi.
JENSEN - Temen miydi, vay canna!
PETTERSEN - Sonralar kereste ticaretine mi ne balam. Bu arada Werle'ye yle bir
oyun
etmi ki, sorma gitsin! Dalarda maden iletmesi var ya, vaktiyle ikisi birlikteydi orada.
Yal
Ekdal'i olduka iyi tanrm. Bayan Eriksen'in meyhanesine urayp bir iki kadeh
imiliimiz
oktur.
JENSEN - Ama smarlamaya gelince elinin pek ak olmad kesin.
PETTERSEN - Benim smarladm tahmin ediyorsunuz herhalde. Bir zamanlar hali
vakti
yerinde olan bu dm kimselere kar insan biraz eli ak davranmal bana kalrsa.
JENSEN - flas m etti?
PETTERSEN - Daha beteri. Hapse girdi.
JENSEN - Hapse mi?
PETTERSEN - Belki de kalebentlie mahkum olmutur. (Kulak kabartr.) te, yemekten
kalkyorlar.
(Yemek odasnn kaps alr. Bayan Soerby erkeklerden bazlaryla konuarak yemek
odasndan kar. Onlar br konuklar izler yava yava. Werle de konuklar arasndadr.
En son
Hjalmar Ekdal ve Gregers Werle gelir.)
BAYAN SOERBY - (Geerken, uaa.) Pettersen, kahveyi mzik salonunda versinler.
PETTERSEN - Bastne, Bayan Soerby.
(Bayan Soerby yannda iki erkekle dipteki byk odaya geer, sa taraftan kaybolur.
Pettersen
ile Jensen de ayn ynden kar.)
MAN ADAM - (Dazlak Kafal'ya.) Of... Ne akam yemei... Hakkndan gelmek
gerekten
g oldu.
DAZLAK ADAM - Bir para abayla insan saatte inanlmayacak kadar ok yemek
yiyebilir.
MAN ADAM - Sonras, aziz dostum, peki sonras...
MYOP ADAM - Kahveyle likrn mzik salonunda verileceini duydum.
MAN ADAM - ok gzel. Bayan Soerby bize bir eyler alar belki.
DAZLAK ADAM - (Alak sesle.) Kafamz iirmesin de...
MAN ADAM - Betty eski dostlarna dmanlk etmez.
(Glerek odadan karlar.)
WERLE - (Alak sesle, keyifsiz.) Sanrm kimse farkna varmad, Gregers.
GREGERS - (Ona bakar.) Neyin?
WERLE - Sen de farkna varmadn m?
GREGERS - Neyin farkna varacaktm?
WERLE - Sofrada on kiiydik.
GREGERS - yle mi? On kii miydik?
WERLE - (Hjalmar Ekdal'e bakarak.) Baka zaman biz hep on iki kii olurduk.
(brlerine.)
Buyrun beyler, rica ederim.
(Werle ve tekiler geri planda sadan karlar. Sahnede yalnzca Gregers ile Hjalmar
kalr.)
HJALMAR - (Konuulanlar iitmitir.) Beni armamalydn, Gregers.
GREGERS - Olur mu hi! Benim onuruma bir yemek verilecek ve ben iyi arkadam,
biricik
dostumu armayacam...
HJALMAR - Sanrm babann pek houna gitmedi. Aslnda ben bu eve hi gelmem.
GREGERS - Evet, biliyorum. Ama seni grmeyi, seninle konumay ok istiyordum,
nk
hemen yeniden yola kacam. Okul sralarndan beri arkadaz ama olduka ayr
dtk.
Birbirimizi grmeyeli, on alt ya da on yedi yl oldu.
HJALMAR - Aradan o kadar uzun zaman geti mi?
GREGERS - Geti ya. Naslsn bakalm? yi grnyorsun. Baya iri yar bir adam
olmusun.
HJALMAR - Pek iri yar olduum sylenemez. Ama eskisine gre daha erkeksi
grnyorum
elbette.
GREGERS - Aslnda, yle. Dtan baknca hi deimemisin.
HJALMAR - (Hznl.) Ama iten baknca, inan Gregers, deien ok ey var. Son
grtmzden bu yana, ne ykmlara uradm biliyorsun.
GREGERS - (Daha alak sesle.) Baban nasl imdi?
HJALMAR - Bu konuyu amasak daha iyi olur, sevgili dostum. Zavall, talihsiz
babacm
benimle oturuyor. Snaca baka bir yer yok dnyada. Bu konuda konumak ok
arma
gidiyor. yisi mi, yukarda, dadaki maden iletmesinde nasl yaadn, neler yaptn
anlat sen
bana.
GREGERS - Yalnzdm, adamakll yalnz. Her eyi inceden inceye dnecek bol
vaktim oldu.
Gel nce rahata bir oturalm.
(minenin nndeki koltuklardan birine oturur, Hjalmar'a da oturmasn syler.)
HJALMAR - (Yumuak sesle.) Beni babann evine ardn iin her eye karn sana
teekkr
ederim, Gregers. Bana kzgn olmadn anlyorum imdi.
GREGERS - (arm.) Sana kzgn olduumu nerden kardn?
HJALMAR - lk yllar biraz kzmtn.
GREGERS - Hangi ilk yllar?
HJALMAR - Uradmz ykmdan sonraki ilk yllarda. Hem yle olmas doald. Az
kalsn
baban da o pis ie bulatracaklard.
GREGERS - Bu yzden sana kzdm m sanyordun? Kim inandrd seni buna?
HJALMAR - Bana gcenmitin, biliyorum, baban syledi.
GREGERS - (Birden arr.) Babam m? Demek onun iin bir daha hi sesin soluun
kmad.
ki satr olsun yazmadn.
HJALMAR - Evet.
GREGERS - Fotorafla baladnda bile...
HJALMAR - Baban demez demiti, sana bunlar yazmann bir anlam olmadn
sylemiti.
GREGERS - (nne bakar.) Ne bileyim, haklyd belki... imdi sen syle Hjalmar,
iinden
honut musun?
HJALMAR - (Hafife i eker.) Evet, honutum, yaknmam yersiz olur. Tahmin edersin
nceleri
biraz ilgin geldi. Benim iin tmyle deiik bir ortamd. Ama o ara tm yaamm
altst
olmutu. Babamn bana gelen o byk felaket bizi ykmt. O rezalet, o leke,
Gregers...
GREGERS - (Sarslmtr.) Evet anlyorum.
HJALMAR - renimimi srdrmeyi dnemezdim. Tek kuruumuz kalmad gibi
aksine
borcumuz vard. Sanrm, zellikle de babana.
GREGERS - Hmm...
HJALMAR - En iyisi, bir atlm yapp, eski ilikilerden, eski balantlardan syrlmakt,
anlyorsun
deil mi? Baban, zellikle bunu tledi bana. Ve cmerte yardm elini uzatt iin...
GREGERS - Babam sana yardm m etti?
HJALMAR - Sen de biliyorsun. Fotorafl renmek, atlye amak iin gereken
paray
nereden bulacaktm? Epey para tuttuunu takdir edersin.
GREGERS - Tm giderleri babam m karlad?
HJALMAR - Evet dostum. Haberin yok mu? Sana bunlar yazdn sylemiti.
GREGERS - Btn bunlara ilikin tek szck yazmad. Babamla yalnzca i konularnda
yazrdk, bilirsin. yleyse babam...
HJALMAR - Evet o yardm etti bana. Kimse duysun istemiyordu. Evlenmeme olanak
salayan
da yine o oldu. Haberin yok belki.
GREGERS - Hayr bilmiyordum. (Hjalmar'n kolunu tutarak.) Buna nasl sevindiimi
anlatamam,
Hjalmar... Ayn zamanda nasl zldm. Belki babama kar hakszlk ettim... Baz
noktalarda. Onda da bir yrek varm meer, daha dorusu bir tr vicdan...
HJALMAR - Vicdan m?
GREGERS - Ya da nasl istersen yle de. Bunu duymak beni ne kadar sevindirdi
anlatamam.
Evlendin demek Hjalmar. Ben ii hi o kadar ileri gtremiyeceim herhalde. Umarm
evlilik
sana mutluluk getirmitir.
HJALMAR - Evet, gerekten mutluyum. Eim pek ho, pek hanm bir kadn, bir erkek
ancak bu
kadarn isteyebilir. stelik yle pek kltrsz biri deil.
GREGERS - (Biraz armtr.) Hayr, kltrsz biri deildir elbette.
HJALMAR - Hayr. yle deil. Yaam eitiyor insan, bilmem anlatabiliyor muyum?
Her gn
benimle birlikte olmas... Sonra baz yksek apta insanlar sk sk evimize konuk gelir.
Sanrm,
grsen Gina'y tanyamazsn.
GREGERS - Gina m?
HJALMAR - Ad Gina'yd, unuttun mu?
GREGERS - Gina kimin adyd, hi bilmiyorum.
HJALMAR - Bir sre sizin evde almt, anmsamyor musun?
GREGERS - (nne bakar.) Gina Hansen'i mi diyorsun?
HJALMAR - Gina Hansen'den sz ediyorum elbette.
GREGERS - Hani, annemin lmnden nceki yl bizde ev ilerine bakyordu?
HJALMAR - O kz ite. Baban, benim evlendiimi sana yazd, bunu kesinlikle
biliyorum sevgili
dostum.
GREGERS - (Ayaa kalkar.) Evet, yazmasna yazd. Ama yok... (Bir aa bir yukar
dolamaya
balar.) Dur bir dakika, imdi iyice bir dnnce... Yazd galiba, yle geliyor.
Babamn bana
yazd mektuplar hep ok ksadr. (Koltuun kenarna iliir.) Sylesene Hjalmar, biraz
gln
kaacak ama, Gina ile nasl tantn, einle yani?
HJALMAR - Pek kolay oldu. Gina sizin evde uzun sre kalmad, nk huzuru kamt.
Annenin
hastalna... Gina pek katlanamad, o yzden ii brakt ve evinizden ayrld. Annenin
lmnden
bir yl nceydi ya da annenin ld yld.
GREGERS - Annemin ld yld. Yukarda iletmedeydim o zamanlar. Sonra ne oldu?
HJALMAR - Gina annesinin yanna dnd. Bayan Hansen'in yanna. Annesi ok
alkan,
becerikli bir kadnd. Kk bir lokantas vard, onu iletiyordu. Ayrca bir de odas
vard kiraya
verdii, irin rahat bir oda.
GREGERS - Sen de raslant sonucu bu oday m kiraladn?
HJALMAR - Aslnda dikkatimi eken baban oldu. Sonra orda Gina'y tandm.
GREGERS - Ardndan onunla nianlandn.
HJALMAR - Evet. nsan genken ok kolay ak oluyor, ne demeli...
GREGERS - (Ayaa kalkar, odann iinde aa yukar dolamaya balar.) Sylesene...
Nianlandnz zaman... Babam...Yani... Fotorafla nianlandktan sonra m
baladn?
HJALMAR - Evet. lerlemek istiyordum. Bir yuva kuraym istiyordum. Sonra ikimiz,
babanla ben,
en iyisi fotoraflk diye dndk. Gina bunu pek akla yatkn buldu. Hem bir baka
neden
daha vard, Gina rtu yapmasn renmiti, anlyorsun ya.
GREGERS - Her ey olaanst biimde denk dm!
HJALMAR - yle deil mi? Her ey birbirine tpatp denk geliyordu.
GREGERS - Evet. Gerekten yle demek zorundaym. Babamn destei sana Tanr'nn
bir ltfu
olmu, bir bakma.
HJALMAR - (Duygulanmtr.) Eski dostunun olunu kt gnnde yalnz brakmad.
nk
yrekli bir adam, gryorsun.
BAYAN SOERBY - (Kolunda Werle ile ieri girer.) Hi kar koymayn sevgili Bay
Werle, ierde
daha ok kalmanz, gzlerinizi parlak klara dikmeniz sakncal.
WERLE - (Bayan Soerby'nin kolunu brakr, elini gzlerinin stnde gezdirir.) Hakl
olduunuza
inanacam nerdeyse.
(Pettersen ile Jensen ellerinde tepsi, ieri girerler.)
BAYAN SOERBY - (br odadaki konuklara.) Pun imek isteyen beyler buraya kadar
zahmet
etsinler ltfen.
MAN ADAM - (Bayan Soerby'nin yanna gider.) Sigara iilmesine artk izin
vermediiniz
gerekten doru mu?
BAYAN SOERBY - Evet. Bay Werle'nin evresinde sigara imek yasak.
DAZLAK ADAM - Sigara yasasna eklenen bu sert hkmler ne zaman karld acaba,
Bayan
Soerby?
BAYAN SOERBY - Bu akam. Yemekten sonra. Beylerden bazlar koyduumuz
snrlara sayg
gstermediler.
DAZLAK ADAM - Peki, bir para olsun bu snrlar amaya izin yok mu, Bayan
Soerby?
Gerekten mi?
BAYAN SOERBY - Kesinlikle hayr, Bay Balle.
(Konuklarn ou alma odasnda toplanmtr. Uaklar pun ikram eder.)
WERLE - (Masalardan birinin bandadr, Hjalmar'a.) Orda ilgiyle incelediiniz nedir,
Ekdal?
HJALMAR - Bir albme bakyorum, Bay Werle.
DAZLAK ADAM - (Ortada dolarken.) Resimlere bakyormu! Bu tam size gre bir
ey.
MAN ADAM - (Bir koltua gmlmtr.) Kendi ektiiniz resimlerden birkan
getirmediniz mi?
HJALMAR - Hayr getirmedim.
MAN ADAM - Getirmeniz gerekirdi oysa. Yemekten sonra yle oturup resimlere
bakmak
sindirim iin iyidir.
DAZLAK ADAM - Hem syleiye katkda bulunur.
MYOP ADAM - Her tr katk takdirle karlanr.
BAYAN SOERBY - Bu beyler, yemee arlnca, insan karlnda bir eyler yapmal
demek
istiyor Bay Ekdal.
MAN ADAM - Gzel bir yemein ardndan bylesi bir grev insana zevk verir.
DAZLAK ADAM - Ama i yaam savamndaki greve geldi mi...
BAYAN SOERBY - Hakknz var!
(Glrler, syleiyi srdrrler.)
GREGERS - (Alak sesle.) Konumalara sen de katlmalsn Hjalmar.
HJALMAR - (steksiz.) Ben ne syleyeceim ki?
MAN ADAM - Sizce Tokay arab mideye ok iyi gelmez mi, Bay Werle?
WERLE - (minenin bandadr.) Bugn itiiniz Tokay arab iin sorumluluu
yklenirim.
Yapld yln rekoltesi ok stndr. Farkna vardnz herhalde.
MAN ADAM - Evet tad nefisti.
HJALMAR - (kircimli.) Yllara gre rekolteler arasnda fark var mdr?
MAN ADAM - (Gler.) te bu ok gzel!
WERLE - (Glmseyerek.) Size iyi bir arabn damlasn bile ikram etmeye demezmi
dorusu.
DAZLAK ADAM - Tokay arab iin de, rnein ayn sizin fotoraflkta olduu
gibidir Bay
Ekdal. Ik ve gne gerekir. yle deil mi yoksa?
HJALMAR - Evet. Iksz olmaz.
BAYAN SOERBY - Bu beyler iin de ayns sz konusu. Onlara da bir para gne
gerekir hep.
DAZLAK ADAM - Of, of, of, bu espri olduka bayat.
MYOP ADAM - Bize gsteri yapyor ...
MAN ADAM - Hem de bizi harcayarak. (Gzda vererek.) Bayan Berta! Bayan
Berta!
BAYAN SOERBY - Ama yllk rekolteler arasndaki fark eitlidir, oras kesin. En
deerli
rekolteler eskilerdir.
MYOP ADAM - Eskilerden sayar msnz beni?
BAYAN SOERBY - Yoo hayr, siz daha gensiniz.
DAZLAK ADAM - Bakn hele! Ya ben, Bayan Soerby?
MAN ADAM - Peki ben? Biz hangi yln rekoltesiyiz sizce?
BAYAN SOERBY - Sizler, rekoltenin en gzel olduu yllarn, gemi yllarn
rnsnz beyler.
(Kadehinden bir yudum alr, konuklar Bayan Soerby ile glr, akalarlar.)
WERLE - Can isterse iin iinden syrlmasn her zaman iyi bilir Bayan Soerby. Ama
hi bir
ey imiyorsunuz beyler! Dikkat edin Pettersen, bo kadeh kalmasn! Biz de karlkl
bir kadeh
isek fena olmaz Gregers. (Gregers kprdamaz.) Bize katlmak istemez misiniz, Ekdal?
Sofrada sizinle kadeh tokuturmaya frsat bulamamtm.
(Sayman Groberg duvardaki gizli kapdan ieri girer.)
GROBERG - zr dilerim Bay Werle, dar kacak baka yol bulamadm.
WERLE - Yine mi stnzden kilitlemiler sizi?
GROBERG - Evet. Flakstad anahtar alm giderken.
WERLE - Burdan gein yleyse.
GROBERG - Ama arkamdan... Biri daha geliyor.
WERLE - O zaman ikiniz de burdan geersiniz. Sklmanz yersiz!
(Groberg ile yal Ekdal brodan kar.)
WERLE - (Elinde olmadan.) Olmaz! Nasl olur bu!
(Glme kesilir, sylei durur. Hjalmar babasn grnce irkilir, kadehini masaya
koyar, srtn
dner.)
EKDAL - (Ban kaldrp bakmaz, ama dar kmak iin odadan geerken her yana
eilip,
mrldanr.) Rica ederim balayn. Yanl yoldan gelmiim. Kap kapal. Kilitlemiler.
zr
dilerim.
(Ekdal ile Groberg geri plandaki odaya geerler, sadan karlar.)
WERLE - (Dilerinin arasndan.) Lanet olas Groberg!
GREGERS - (Gzlerini Hjalmar'a diker.) O deil miydi?
MAN ADAM - Neler oluyor? Kimdi o adam?
GREGERS - Hi kimse. Yalnzca sayman, bir de yannda baka biri.
MYOP ADAM - (Hjalmar'a.) O adam tanyor muydunuz?
HJALMAR - Bilmiyorum... Yzne bakmadm.
MAN ADAM - (Ayaa kalkar.) Ne oluyor Tanr akna?
(Aralarnda alak sesle konuan birilerinin yanna gider.)
BAYAN SOERBY - (Uan kulana fsldar.) Eline iyi bir eyler sktrn, Pettersen.
PETTERSEN - (Ban sallar.) Olur efendim, derhal. (kar.)
GREGERS - (Duygulanmtr, alak sesle Hjalmar'a.) Demek gerekten oydu.
HJALMAR - Evet.
GREGERS - Tanmamazlktan geldin.
HJALMAR - (Huzursuzdur, fsldar.) Elimde deildi.
GREGERS - Baban tanmak m?
HJALMAR - (Acyla.) Benim yerimde hi kimse onu...
(Konuklarn alak sesle srdrd sylei ister istemez koyular, sesler ykselmeye
balar.)
DAZLAK ADAM - (Hjalmar ile Gregers'e doru dosta yaklar.) rencilik
yllarnzn anlarn
m tazeliyorsunuz? Nasl? Siz sigara imiyor musunuz, Bay Ekdal? Ate ister misiniz?
Hayr m?
yle ya, hakknz var. Bu evde sigara imeye izin yok.
HJALMAR - Hi sigara imiyorum, teekkr ederim.
MAN ADAM - Bize bir iir okumaz mydnz, Bay Ekdal? yle ksa bir iir.
Eskiden ok
gzel iir okurdunuz.
HJALMAR - Yazk ki, bildiim btn iirleri unuttum.
MAN ADAM - Gerekten ok yazk. Ne yapalm imdi Bay Balle?
(kisi birlikte teki odaya geerler.)
HJALMAR - (zgn.) Ben artk gideyim, Gregers. nsan, o acmasz yazgnn tokadn
yemeye
grsn, ondan sonra... Babana selamm ilet ltfen.
GREGERS - Olur iletirim, eve mi gidiyorsun?
HJALMAR - Evet, niye sordun?
GREGERS - Belki daha sonra sana bir urarm.
HJALMAR - Hayr, olmaz. Benim evime olmaz. nsana hzn verir benim evim. Hele
byle
parlak bir davetten sonra. Kentte herhangi bir yerde buluabiliriz.
BAYAN SOERBY - (Sessizce yaklar.) Gidiyor musunuz Ekdal?
HJALMAR - Evet.
SOERBY - Gina'ya selamlarm syleyin.
HJALMAR - Teekkr ederim.
BAYAN SOERBY - nmzdeki gnlerde kendisine urayacam.
HJALMAR - Sa olun, sylerim. (Gregers'e.) Sen burda kal. Giderken kimsenin
dikkatini
ekmek istemiyorum.
(Yava yava yryerek teki odaya geer, sadan dar kar.)
BAYAN SOERBY - (Geri dnen uaa.) Bir ey verdiniz mi ihtiyara?
PETTERSEN - Evet, bir ie konyak.
BAYAN SOERBY - Daha iyi bir eyler verebilirdiniz.
PETTERSEN - Kesinlikle hayr, Bayan Soerby. Konyaktan daha iyi bir ey bilmez o.
MAN ADAM - (Elinde notalarla kapda durmaktadr.) Ne dersiniz Bayan Soerby,
birlikte bir
eyler alalm m?
SOERBY - Sevinerek.
KONUKLAR - Bravo. Bravo.
(Bayan Soerby ile konuklar arka odaya geip sadan karlar. Gregers minenin
banda
ayaktadr. Werle alma masasnn stnde bir eyler arar, grne baklrsa
Gregers'in
gitmesini ister gibidir. Gregers'in kprdamadn grnce, sonunda kendisi kapya
yrr.)
GREGERS - Bir dakika vaktin var m, baba?
WERLE - (Olduu yerde durur.) Ne istiyorsun?
GREGERS - Seninle konuacaklarm var.
WERLE - Babaa kalncaya kadar erteleyemez misin?
GREGERS - Hayr. nk bir daha hi babaa kalmayacaz belki.
WERLE - (Yaklar.) Bu da ne demek oluyor?
(Bunu izleyen sahne boyunca mzik salonundan piyano sesi gelir.)
GREGERS - Bu ailenin iler acs bir yoksullua dmesine neden gz yumdun?
WERLE - Ekdaller'i mi diyorsun?
GREGERS - Evet Ekdaller'den sz ediyorum. Temen Ekdal bir zamanlar yakn
dostundu.
WERLE - Evet, dostumdu ne yazk ki. Bu dostluun bedelini ar dedim. Onun
yznden
benim temiz adma glge dt.
GREGERS - (Alak sesle.) Sulu olan yalnzca o muydu?
WERLE - Baka kim olabilir?
GREGERS - Ormanlk arazileri birlikte satn almtnz.
WERLE - Ama yzey lmlerini Ekdal yapt, arazi haritasn o kard. kard
harita
dzmeceydi, yasa d yollardan kamu topraklarnn stndeki aalar o kestirdi.
Yukardaki
iletmeden o sorumluydu. Temen Ekdal'in evirdii ilerden benim haberim yoktu.
GREGERS - Temen Ekdal ne yaptn hi bilmiyordu herhalde.
WERLE - Olabilir. Ama o hkm giydi, ben aklandm.
GREGERS - Biliyorum. Kant yetersizliinden tr.
WERLE - Aklanma aklanmadr. Gemite kalm bu tatsz konuyu neden ayorsun?
Vaktinden
nce salarm aard bu yzden. Yoksa hep bunu mu dndn yllar boyu? Sana
yalnzca unu
syleyebilirim Gregers, kentte oktan unutulup gitti bu konu, hi deilse bana dokunan
yanyla.
GREGERS - Peki, ya zavall Ekdaller?
WERLE - Onlar iin ne yapmam isterdin? Ekdal hapisten ktnda dnyaya ksm,
yklm
bir adamd. Baz insanlar vardr, ufak bir yara alnca yklp giderler, kalkamazlar bir
daha. Eer
sana sulamalara, dedikodulara hedef olmadan Ekdal iin elimden geleni yaptm
sylyorsam, bana inanmalsn Gregers.
GREGERS - Sulama m? Ya, anlyorum...
WERLE - Bronun yaz ilerini yal Ekdal'e veriyorum ve emeinin karln
fazlasyla
dyorum.
GREGERS - (Babasnn yzne bakmadan.) Bundan hi kukum yok.
WERLE - Glyorsun. Doru sylemediimi mi sanyorsun yoksa? Ben bunlar
defterlerime
ilemem, bu tr harcamalarn hesabn tutmam.
GREGERS - (Souka glmser.) Baz giderler defterlere ilenmez elbette.
WERLE - (rkilir.) Ne demek istiyorsun?
GREGERS - (Byk cesaretle.) Hjalmar Ekdal'e atn fotoraf atlyesi iin yaptn
harcamay
defterlerine geirdin mi?
WERLE - Ben mi? Nasl geirebilirim onu deftere?
GREGERS - Giderleri senin karladn rendim. Fotoraf olmas, evini kurmas
iin
cmerte yardm etmisin.
WERLE - Ondan sonra ben Ekdaller iin hibir ey yapmadm oluyor. Bu adamlar bana
yeterince yk oldular.
GREGERS - Onlar iin harcadklarnn hesabn tuttun mu?
WERLE - Niin soruyorsun?
GREGERS - Bir nedeni vardr elbet. Syler misin, niin tam evlenecei sra eski
dostunun
oluyla ok yakndan ilgilendin?
WERLE - Hey yce Tanrm! Aradan bunca yl getikten sonra nerden bileyim?
GREGERS - Vaktiyle bana yazmtn... Bir i mektubunda doallkla, mektubun altna
ksa bir
kma yapm, Hjalmar Ekdal'in Bayan Hansen diye biriyle evlendiini belirtmitin.
WERLE - Evet, kzn ad Hansen'di, doru.
GREGERS - Ama bu Bayan Hansen'in bir zamanlar bizde ev ilerine bakan Gina
Hansen
olduuna deinmemitin.
WERLE - (Alayc ama zoraki bir glle.) Eskiden yanmzda alan bu kza ilgi
duyduunu
bilmiyordum.
GREGERS - Yoo, ilgi duymuyorum, hayr. Ancak, (sesini alaltarak) evde ona ilgi
duyan
bakalar vard.
WERLE - Ne demek istiyorsun? (Kendini tutamayacak durumdadr.) Benden sz
etmiyorsun
herhalde?
GREGERS - (Alak sesle, ama kesinlikle.) Evet, senden sz ediyorum.
WERLE - Bu ne kstahlk! Nasl cret edersin byle konumaya? O iyilikbilmez
fotoraf nasl
olur utanmadan beni sulamaya kalkr?
GREGERS - O hibir ey sylemedi. stelik tm bunlardan haberi yok sanyorum.
WERLE - Sen nerden biliyorsun?
GREGERS - Annem sylemiti, son grdmde.
WERLE - Annen! Tahmin etmeliydim. Onunla sen... Hep birbirinizi tutardnz. Seni
benden
uzaklatran o oldu.
GREGERS - Hayr o deil. Zavall kadn, ne aclara, ne ar szlere katland, mutsuzluk
iinde
tkendi, iler acs bir biimde ld sonunda, senden bu yzden soudum.
WERLE - Annen ou insandan daha fazla acya ve ar sze katlanmad. Ama, sinirli,
histerik
insanlarla baa kmak kolay deildir. Bana pahalya patlad. Sen imdi kalkm baban
hakkndaki eski sylentileri, eski iftiralar eeliyorsun. Senin yanda bir insan baka
eylerle
urar Gregers, yararl ilerle, inan bana.
GREGERS - Evet, bunun vakti geldi herhalde.
WERLE - O zaman belki imdi grndnden daha mutlu olurdun. Dadaki iletmede
yle
memur gibi alp, aylnn dnda bir kuru kazanmak istemezsen, nereye varr sonu?
Budalaln dik ls denir buna.
GREGERS - Bunun ne olduunu tam olarak bilsem...
WERLE - Seni anlyorum. Bamsz olmak istiyorsun, kimseye teekkr borlu olmak
istemiyorsun, anlyorum. Kendi zgrlne kavuma, bamsz olma frsat elinde
imdi.
GREGERS - Yaa? Hangi yoldan acaba?
WERLE - Sana kesinlikle yanma gelmen gerektiini yazmtm. nk...
GREGERS - Evet, benden istediin nedir aslnda? Sabahtan beri renmek iin
sabrszlanyorum.
WERLE - Firmaya ortak olman neriyorum.
GREGERS - Firmaya ortak olmam m?
WERLE - Evet. Ama bundan tr srekli olarak birlikte bulunmamz gerekmez. Sen
kentteki
ilere bakardn, ben dadaki iletmeye kardm.
GREGERS - Tasarladn bu mu?
WERLE - Eskisi gibi deilim. Pek alacak halim kalmad. Anlyor musun? Hem
gzlerime
dikkat etmek zorundaym, gzlerim gszlemeye balad nk.
GREGERS - Gzlerin hep gszd.
WERLE - imdiki kadar deil. Ayrca.... Baz koullar nedeniyle bir sre dada
oturmam
zorunlu, hi deilse belli bir sre iin.
GREGERS - Her ey aklma gelirdi, ama bu asla.
WERLE - Bak dinle Gregers, bizi ayran ok ey var, ama baba ouluz bir kez... yi
kt, bir
uzlamaya varmamz gerekir demek istiyorum.
GREGERS - Yani, darya kar m?
WERLE - Evet. Hi deilse darya kar. Hem bir balang olurdu. Bir dn,
Gregers.
Olanaksz m sence?
GREGERS - (Souk bir biimde babasnn yzne bakar.) Bunun ardnda bir eyler
gizli olmal.
WERLE - Nasl yani?
GREGERS - Bana gereksinmen var.
WERLE - Baba oul gibi yakn bir ilikide, her zaman biri brne gereksinme duyar.
GREGERS - yle derler.
WERLE - Seni bir sre evde alkoymak istiyorum. Ben yalnz bir adamm, Gregers. Her
zaman
yalnzdm. Her zaman. Btn mrm boyunca. Ama zellikle yalannca. Daha yalnzm
imdi.
Yanmda kesinlikle biri olmal.
GREGERS - Bayan Soerby var ya.
WERLE - Evet. Onsuz yapamaz oldum. Yaam dolu, akl banda, dengeli bir kadn, eve
hayat
veriyor. Buna ok gereksinmem var benim.
GREGERS - stediin her eye sahipsin yleyse.
WERLE - Evet. Yalnz, byle srp gitmeyecek diye korkuyorum. Onun durumunda bir
kadn
kolayca dile der. Hem bu, bir erkek iin pek yakk alr bir durum deil diyebilirim.
GREGERS - Byk davetler verdii srece insan yaplmayacak ok eyi yapabilir.
WERLE - Peki o, Gregers? Korkarm bir sre sonra bkar. Bana ballndan tr
kan
dedikodulara kulak asmaz ama... Senin gibi adalete dkn bir insann dncesine gre
de...
GREGERS - (Babasnn szn keser.) Onunla evlenmek mi istiyorsun?
WERLE - Evlenirsem ne olur?
GREGERS - Evet. Ben de onu merak ediyorum, ne olur?
WERLE - Yenilmesi olanaksz bir nefret duygusu mu kaplar iini?
GREGERS - Hayr. Kesinlikle hayr.
WERLE - Bilemem ki. Belki annenin ans...
GREGERS - Akl banda bir insanm ben.
WERLE - Her neyse, yreimi hafiflettin. Senin onaynn benim iin sonsuz deeri var.
GREGERS - (Gzlerini dikerek bakar.) imdi, beni hangi ite kullanacan anlyorum.
WERLE - Seni hangi ite kullanacam m? O nasl sz?
GREGERS - Szcklerin stnde fazla durmayalm, hi deilse kendi aramzda.
(Ksaca gler.)
Neden kesinlikle kente gelmem gerektii anlald. Bayan Soerby'nin hatrna evde yeni
bir aile
yaam sahnelenecek. Babayla oul arasndaki sevgi tablosu sergilenecek. Gerekten
yeni bir
ey...
WERLE - Benimle bu tonda konumaya nasl cret edersin?
GREGERS - Bir aile gibi mi yaadk biz bu evde? Kendimi bildim bileli, hayr. Ama
imdi iine
geliyor. nsan sevgisiyle yanp tutuan olu koup gelmi derlerse hani, yalanan
babasnn
dnnde hazr bulunmak iin, kulaa pek ho gelecei kukusuz. Sonra annemin ac
yazgsna degin dedikodular yitip gidecek, olu dedikodularn nn alm olacak
nk.
WERLE - Yeryznde benden daha ok nefret ettiin bir insan var m acaba, Gregers?
GREGERS - (Alak sesle.) Seni ok iyi tanyorum.
WERLE - Hep annenin gzleriyle grdn beni. (Sesini biraz alaltr.) Ama unutma,
annen bazen
pek... Pek akln bana toplayamazd.
GREGERS - (Titreyerek.) Ne demek istediini anlyorum. Ama annemin o duruma
dmesinde
su kimde? Sende, btn o kadnlarda! Sonuncusu Hjalmar Ekdal'e yamadn kadn!
Artk
ondan...
WERLE - (Omuzlarn silker.) Szc szcne ayn. Sanki sen deil, annen
konuuyor.
GREGERS - (nemsemeden.) Zavall Hjalmar, mavi, kocaman, ocuksu gzleriyle bn
bn
bakyor dnen dolaplara. ocuklara zg saflk iinde bir.. bir yosmayla ayn at
altnda
yayor. Evinin yalan temeli zerine kurulu olduundan haberi yok. (Bir adm yaklar.)
Yaam
boyu neler yaptna yle bir baknca, getiin yollarn kenarnda hep katledilmi
insanlarn
cesetlerini gryorum.
WERLE - Korkarm, aramzdaki uurum ok byk.
GREGERS - (Kendini tutmaktadr, eilir.) Bence de yle. Bu yzden gidiyorum.
WERLE - Gidiyor musun? Evden ayrlyor musun yani?
GREGERS - Evet. nk, yaamda bir amacm olduunu gryorum imdi.
WERLE - Nasl bir ama bu?
GREGERS - Duysan, glersin.
WERLE - Yalnz bir adam kolay kolay glmez, Gregers.
GREGERS - (Geri plan iaret ederek.) Baksana baba, orada Bayan Soerby ile krebe
oynuyorlar beyler, iyi geceler! (Geri planda, sadan kar. Parlak kla aydnlatlm
salondan
konuklarn glmeleri, sylemeleri iitilir.)
WERLE - (Gregers'in arkasndan alayl bir biimde mrldanr.) Zavall... Kalkm
aklnn banda
olduunu ileri sryor!

KNC PERDE

Hjalmar Ekdal'in fotoraf atlyesi, bu olduka geni yerin bir at kat odas olduu
hemen gze
arpar. Sada, byk cam pencereleri olan eimli at, mavi bir perdeyle yar yarya
rtldr.
Geride, sa kede hole alan kap. Bu sokak kapsdr. Ayn yanda, ne doru oturma
odasna alan kap, iki kap arasnda duvarda bir demir soba. Arka duvarda, yana
kayarak
alan bir kap daha. Atlye yaln, ama olduka rahat bir biimde denmitir. Sadaki
kaplarn
arasnda, duvardan biraz ne doru, bir kanepe, bir masa, birka sandalye. Masann
zerinde
abajurlu bir lamba, sobann yanndaki kede eski bir koltuk. Odada, urda burda
fotoraflkla
ilgili eitli aletler vardr. Arka duvarda, biraz solda bir etajer. Etajerde kitaplar,
kutular,
kimyasal maddelerle dolu ieler, eitli eya ve aletler. Masann stnde birka
fotoraf,
kt, bir fra vb. Gina Ekdal masann bana oturmu diki dikmekte, Hedwig
kanepede
kitap okumaktadr. Ellerini gzlerine siper etmi, ba parmaklarn kulaklarna
tkamtr.

GINA - (Gizledii bir kaygs varm gibi yan gzle bir iki kez Hedwig'e baktktan
sonra.)
Hedwig!
HEDWIG - (itmez.)
GINA - (Daha yksek sesle.) Hedwig!
HEDWIG - (Ellerini gzlerinden ekip annesine bakar.) Evet anne?
GINA - Hedwig, canm kzm benim, brak artk okumay.
HEDWIG - Ne olur anne, bir para daha okuyaym, yalnzca bir parack daha.
GINA - Hayr, hayr, brak elinden o kitab imdi. Baban istemiyor. Kendi de okumaz
geceleri
bilirsin.
HEDWIG - (Kitab kapatr.) Babam ok okumaz zaten.
GINA - (Elindeki ii brakr, bir kurunkalem bir defter alr, masann bana geer.)
Bugn
tereyana ka para verdiimiz aklnda m?
HEDWIG - Bir kron altm be.
GINA - Sahi. (Yazar.) Tereyana ok para veriyoruz. Sosisle peynir iin ne kadar
harcamtk?
Bir bakalm. (Yazar.) Jambon iin... (Yazar.) Toplam...
HEDWIG - Biray unuttun.
GINA - Sahi. (Yazar.) Para hep bunlara gidiyor. Ama ne yapacaksn!
HEDWIG - lene scak bir eyler yemedik, babam evde yok diye.
GINA - Evet ama, iyi ettik. Resimlerden sekiz buuk kron aldm bugn.
HEDWIG - yi para.
GINA - Tam sekiz buuk kron.
(Sessizlik. Gina dikiini, Hedwig kurunkalemi eline alr. Sol elini gzlerinin nne
tutarak resim
yapmaya balar.)
HEDWIG - Werle gibi ok zengin bir tccarn verdii akam yemeine babamn arl
olmas
tuhaf deil mi?
GINA - Ona Werle'nin arls denemez. nk baban Werle'nin olu ard.(Ksa bir
suskunluktan sonra.) O byk tccarla iliiimiz yok bizim.
HEDWIG - Babam gelecek diye yle seviniyorum ki, nk Bayan Soerby'den benim
iin gzel
bir eyler isteyeceine sz verdi. Bir gelse artk!
GINA - O evde ok gzel eyler vardr.
HEDWIG - (Resim yapmay srdrr.) Ben biraz acktm yine.
(Yal Ekdal, koltuunda karton kutu, cebinde baka bir paket, sokak kapsndan ieri
girer.)
GINA - Bugn geciktin, bykbaba.
EKDAL - Bro kapalyd. Groberg'i beklemek zorunda kaldm. Sonra konuklarn
arasndan...
HEDWIG - Yazlacak bir eyler verdiler mi yine, bykbaba?
EKDAL - u koca tomar. Bir bak uraya!
GINA - ok iyi.
HEDWIG - Cebinde bir tomar daha var.
EKDAL - yle mi? Yok canm, tomar deil o, baka ey. (Bastonunu keye dayar.) Bu
byk
i Gina, epey almam gerekecek. (Yana alan kapnn kanatlarndan birini biraz iterek
kapy
aralar.) Pst! (Bir sre kapdan dar bakar, sonra dikkatle kapy kapar.) Hah hah...
Sahiden
hepsi uyumu. Yaban rdei sepetin iinde, hah hah...
HEDWIG - Sepetin iinde meyeceinden emin misin, bykbaba?
EKDAL - Ne diyorsun sen! Saman dolu sepetin iinde nr m hi? (Sol yandaki arka
kapya doru gider.) Kibrit nerde?
GINA - Masann stnde olacak.
(Ekdal odasna girer.)
HEDWIG - Yazacak epey i epey ey vermiler yine, ne iyi.
GINA - Evet, zavall ihtiyar hi deilse cep harln kartyor.
HEDWIG - Hem bylece sabahtan akama meyhanede pineklemekten kurtuluyor.
GINA - Dediin doru. (Ksa sessizlik.)
HEDWIG - Hl yemekteler mi acaba?
GINA - Kim bilir? Belki.
HEDWIG - Bir dn, ne gzel yemekler yiyordur babam imdi orda. Eve dndnde
keyfi
yerinde olur. yle deil mi anne, ne dersin?
GINA - Evet ama, biz de oday kiraya verebilseydik, ona bir srpriz yapabilseydik, o
zaman...
HEDWIG - Bugn geti artk.
GINA - Ama iyi olurdu, bo duruyor.
HEDWIG - Hayr. lle bugn kiraya vermemiz gerekmezdi. Naslsa babamn bu akam
keyfi
yerindedir. Oray yarn kiraya verirsek, daha iyi olur.
GINA - (Hedwig'e bakar.) Her akam babana gzel eyler anlatmak houna gidiyor,
deil mi?
HEDWIG - Evet, o zaman hep neesi yerine geliyor.
GINA - (Kendi kendine). Evet, bu doru.
(Yal Ekdal ieri girer, ndeki sol kapdan dar kmak ister.)
GINA - (Yar yan dner.) Mutfaa m gidecektin?
EKDAL - Evet ama sen yerinden kalkma. (kar.)
GINA - Atei devirmez ya. (Bir an bekler.) Hedwig, bir baksana ne yapyor.
(Ekdal elinde ii scak su dolu bir tencereyle mutfaktan kar.)
HEDWIG - Scak su mu gtryorsun, bykbaba?
EKDAL - Evet. Scak su gerekti. Yaz yazacaktm mrekkep koyulat.
GINA - nce akam yemeini yesen? Senin yemeini hazrladm.
EKDAL - Yemesem de olur. Yaplacak bir sr iim var. Hem rahatsz edilmek
istemiyorum.
Kimse rahatsz etmesin.
(Odasna gider. Gina ile Hedwig bakrlar.)
GINA - (Alak sesle.) Paray nerden buldu dersin?
HEDWIG - Groberg'den elbet.
GINA - Yok, Groberg'den deil, oras kesin. Groberg paray hep bana gnderir.
HEDWIG - Veresiye almtr, bir ie.
GINA - Bizim bykbabaya kimse veresiye vermez.
(Hjalmar Ekdal srtnda paltosu, banda kuruni bir melon apka, sadan girer.)
GINA - (Elindeki ii bir yana frlatp ayaa kalkar.) ok erken dndn, Hjalmar.
HEDWIG - (O da ayn anda ayaa frlamtr.) Ne abuk dndn babacm.
HJALMAR - (apkasn kartr.) Evet. Konuklarn ou gitti.
HEDWIG - Byle erkenden mi?
HJALMAR - Evet. nk akam yemeine arlydk yalnzca. (Paltosunu karmak
ister.)
GINA - Dur, yardm edeyim.
HEDWIG - Ben de.
(Hedwig ve Gina paltosunu alrlar. Gina paltoyu arka duvara asar.)
HEDWIG - ok insan var myd, baba?
HJALMAR - Hayr, pek kalabalk deildik. Aa yukar on iki, on drt kii kadardk
sofrada.
GINA - Herkesle konutun mu?
HJALMAR - Evet, bir para. Gregers ile uzun uzadya syletik, doallkla.
GINA - Hl yle irkin mi?
HJALMAR - Grn pek ho biri deil. htiyar eve dnmedi mi?
HEDWIG - Bykbabam odasnda, yaz yazyor.
HJALMAR - Bir ey dedi mi?
GINA - Hayr. Bir ey mi syleyecekti?
HJALMAR - Size anlatmad m? Groberg'in yannda olduunu duydum. Bir yanna girip
bakaym, ne yapyor?
GINA - Hayr hayr, vazge, odasna girme.
HJALMAR - Niye girmeyeyim canm? Beni grmek istemediini mi syledi?
GINA - Bu akam rahatsz edilmek istemiyor.
HEDWIG - (Bir iaret yapar.) Hmmm. Hmmm.
GINA - (Hedwig'in yapt iareti grmez.) Odasna bir tencere scak su gtrd.
HJALMAR - yleyse odasna ekildi ve...
GINA - Herhalde.
HJALMAR - Zavall babacm benim, ak sal, zavall babacm. Rahat brakalm,
can ne
isterse yapsn.
(Yal Ekdal, srtnda robdambr, aznda piposu odasndan kar.)
EKDAL - Dndn m? Sesini duydum gibi geldi.
HJALMAR - Az nce geldim. ok olmad.
EKDAL - Orda beni grdn m?
HJALMAR - Hayr. Ama biri dedi, odadan gemisin. Bunun zerine hemen ardn sra
kotum.
EKDAL - Tam sana yarar bir davran, Hjalmar. Yemekte kimler vard?
HJALMAR - Kimler yoktu ki? Her eitten adam. Saray Grevlilerinden Flor, Balle,
Kaspersohn.... Falan filan.
EKDAL - (Ban sallar.) Duydun mu, Gina? Saray Grevlileriyle ayn sofraya oturmu.
GINA - Evet. O evdekiler de, o eve girip kanlar da insan skntdan atlatacak kadar
kibardr.
HEDWIG - Baba, Saray Grevlileri ark m sylediler, yoksa konuma m yaptlar?
HJALMAR - Gevezelik ettiler. Sonra benden iir okumam istediler. Ben de okumadm
elbet.
EKDAL - stediklerini yapmadn yani?
GINA - Bir iir okuman gerekirdi ama.
HJALMAR - Hayr! Bakalarn elendirmek iin soytarlk etmemeli. (Odann iinde
dolar.) En
azndan ben bunu yapmam.
EKDAL - Doru. Hjalmar bunu yapacak adam deildir.
HJALMAR - Bir kez oraya arldm diye konuklar niin benim oyalamam gerektiini
anlayamyorum. Bakalar istedikleri kadar yrtnsnlar onlar elendirmek iin, beni
ilgilendirmez. Sabah baka evde, akam baka evdedir o herifler, yesinler isinler
yalnzca.
Baka dertleri yok. Yedikleri o gzel yemeklere karlk kendileri bir eyler yapsalar
ya!
GINA - Herhalde onlarn yzne kar byle konumadn.
HJALMAR - (ark sylercesine mrldanarak.) Hah, hah, ha! Az laf iitmediler
benden.
EKDAL - Saray Grevlileri mi?
HJALMAR - Evet. Ne yapalm, oldu bir kez. (Umursamazlkla.) Tokay arab zerine
tarttk
sonra.
EKDAL - Tokay arab m? ok, ok iyi bir araptr Tokay arab, nefistir.
HJALMAR - (Olduu yerde durur.) Olabilir. Ama her yln rekoltesi ayr. Rekolteye
gre arabn
nitelii deiir. zmlerin grd gnee baldr bu.
GINA - Sen nerden biliyorsun bunlar, Hjalmar?
EKDAL - Saray Grevlileri bu konuda m tarttlar?
HJALMAR - Tartmay denediler ama olmad. Yldan yla zm rekoltesi nasl
farkllk
gsteriyorsa, yllara gre Saray Grevlilerinin de farkllk gsterdiini sylediler.
GINA - Aklna neler geliyor byle!
EKDAL - Hah, hah, hah! Yzlerine mi sylediler?
HJALMAR - Evet yzlerine.
EKDAL - Duyuyor musun Gina, bak Hjalmar neler sylemi Saray Grevlilerine? Hem
yzlerine
kar!
HJALMAR - Evet. Ama duyulsun istemiyorum. Byle eylerin sz edilmemeli.
Toplant dosta
bir hava iinde geti. Hem hepsi sevimli, iten insanlar. Durup dururken onlar niin
inciteyim?
Olmaz ki!
EKDAL - Ama sen tam yzlerine...
HEDWIG - (Tatl dille verek.) Frak sana yakyor baba, ok yakyor.
HJALMAR - Gryorsun ya. Tam bana gre, kalptan km gibi duruyor stmde.
Belki
omuzlar biraz dar. Yardm eder misin, Hedwig? (Hjalmar frak kartr.) Ceketimi
giyeyim.
Ceketim nerde, Gina?
GINA - Burda. (Gina, Hjalmar'n ceketini getirir, giymesine yardm eder.)
HJALMAR - Frak yarn Bay Molnik'e geri vermeyi unutma.
GINA - (Frak bir yana koyar.) Unutmam, merak etme.
HJALMAR - (Gerinir.) Ceketini giyince insan hemen rahatlayveriyor. Bu ceketler hem
kullanl,
hem rahat, hem benim yaradlma daha uygun, sence yle deil mi Hedwig?
HEDWIG - Evet baba.
HJALMAR - Kravatm da yle bir baladm m... Byle, bak. Nasl?
HEDWIG - Evet. Sakaln gr, salarn kvrck, onun iin gzel yarayor.
HJALMAR - Salarm kvrck saylmaz. Benim salarma dalgal denir.
HEDWIG - Evet ama sk dalgal olduu iin kvrck gibi duruyor.
HJALMAR - Oysa dalgal, kvrck deil.
HEDWIG - (Ksa bir sessizlikten sonra, babasn ceketinden tutup ekerek.) Baba!
HJALMAR - Ne var?
HEDWIG - Pekl biliyorsun.
HJALMAR - Hayr bilmiyorum.
HEDWIG - (Hem gler, hem alar gibi.) Biliyorsun baba, ok iyi biliyorsun. Brak,
artk zme
beni.
HJALMAR - Ne oluyor sana?
HEDWIG - (Babasn iteler.) Haydi baba, versene. Sz vermitin! Sen de biliyorsun!
HJALMAR - Unuttuumu varsayalm.
HEDWIG - Hayr. Unutmadn. Yalnzca beni zmek istiyorsun. ok yazk. Haydi nerde?
HJALMAR - Unuttum. Unuttum dediysem btnyle unutmadm. Sakin ol. Senin iin bir
ey
getirdim.
(Gider, frakn ceplerini kartrr.)
HEDWIG - (Ellerini rpar.) Anne, anne!
GINA - Grdn m? Sabrl olursan bak...
HJALMAR - (Elinde bir kt parasyla.) Bak, ite burda.
HEDWIG - Bu mu? Bu bir kt paras.
HJALMAR - Kt paras deil, yemek listesi. Listede btn yemekler var. Burda
men
yazyor, bak. Men yemek listesi demek.
HEDWIG - Baka bir ey getirmedin mi?
HJALMAR - Baka ey getirmeyi unuttum, syledim ya. nan bana, bu ad gzel
yemekler hibir
eye benzemiyor. imdi masann bana otur yemek listesini oku, yemeklerin tad nasld
sana
anlataym. Haydi Hedwig!
HEDWIG - (Alamak zeredir.) Teekkr ederim.
(Masann bana oturur, ama okumaz. Gina Hedwig'e bir iaret yapar, Hjalmar farkna
varr.)
HJALMAR - (Odann iinde dolaarak.) Bir aile babas en olmayacak eyleri bile
dnmek
zorundadr, ama en ufak bir eyi unuttu mu hemen grlt kopar. Ne yapalm, insan
alyor.
(Sobann nnde, yal Ekdal'in yannda durur.) Bu akam ieri baktn m, baba?
EKDAL - Bakmaz olur muyum? Sepetin iinde.
HJALMAR - Sahi, sepetin iinde mi? Demek almaya balad.
EKDAL - Sana sylemitim. Ama yaplmas gereken bir iki ufak tefek i daha var.
HJALMAR - Evet, dzeltilmesi gereken bir iki ey.
EKDAL - Bunlarn kesinlikle yaplmas gerek.
HJALMAR - Doru, bunlar konusak iyi olur baba. Gel, yle kanepeye oturalm.
EKDAL - imdi geliyorum, pipomu dolduraym. Temizlemem de gerek.
(Odasna gider.)
GINA - (Hjalmar'a glmser.) Piposunu temizleyecekmi...
HJALMAR - Aman Gina, rahat brak u zavall yal adam, dnyaya ksm zaten.
Dzeltilecek
eylere gelince, hemen yarn hallederiz.
GINA - Yarn hi vaktin olmayacak Ekdal.
HEDWIG - (Araya girer.) Niye vakti olmayacak anne?
GINA - Unuttun mu? Rtulanacak resimler var. Ne oldu diye ka kez sordu adamlar.
HJALMAR - yle mi? Desene yine kopyalar. Onlar bitirmek kolay. Yeni sipari yok
mu?
GINA - Ne yazk hayr. ki portre ekmitik ya, yarn onlarla uraacam yalnzca.
HJALMAR - O kadar m? nsan giriken olmazsa byle olur elbet.
GINA - Ne yapaym peki? Elimden geldiince gazeteye ilan veriyorum.
HJALMAR - Evet gazeteye ilan veriyorsun, gazeteye ilan veriyorsun ama gryorsun
yarar yok.
Oday tutmak iin kimse gelmedi mi?
GINA - Hayr, kimse gelmedi.
HJALMAR - Olaca buydu. Hibir giriimde bulunmazsan byle olur. nsan aba
gstermeli,
Gina.
HEDWIG - (Babasna yaklar.) Fltn getireyim mi, baba?
HJALMAR - Hayr. Flt mlt istemem. Bu dnyada sevinmek, neelenmek benim
neyime
gerek... (Odann iinde dolar.) Yarn alacam, tek yapacam bu, yorgunluktan yere
yklncaya dein alacam.
GINA - Ama ben yle demek istemedim.
HEDWIG - Sana bira getireyim mi, baba?
HJALMAR - Hayr, hibir ey istemiyorum. (Olduu yerde kalr.) Bira? Bira m dedin?
HEDWIG - (Canl.) Evet baba, gzel, souk bir bira.
HJALMAR - Peki, ille getirmek istiyorsan, bir ie bira getir bakalm.
GINA - Haydi Hedwig, git getir, belki neemiz yerine gelir.
(Hedwig mutfak kapsna doru koar.)
HJALMAR - (Sobann nndedir, Hedwig'i tutar, ban ellerine alr, gsne bastrr.)
Benim iyi
yrekli kzm...
HEDWIG - (Mutludur, gzlerinden yalar boanr.) Babacm, sevgili babacm.
HJALMAR - Hayr. Sevgili babacm deme bana. O zengin adamn sofrasna oturdum
ben.
Yedim, itim... Ama sana...
GINA - (Masaya oturur.) Sama konuuyorsun, Hjalmar.
HJALMAR - Ne yaptma pek aldrmayn. Sizleri ne kadar sevdiimi bilirsiniz.
HEDWIG - (Babasnn boynuna sarlr.) Ya biz seni nasl seviyoruz, biliyor musun
babacm?
HJALMAR - Arada bir cannz skyor, ekilmez adamn biri oluyorsam, bilin ki
kafam
kurcalayan zlmesi g sorunlar nasl zeceim diye kayglanyorum. Neyse.
(Gzlerini
siler.) Bira istemiyorum. Flt ver, Hedwig.
(Hedwig etajere gidip flt alr, babasna getirir.)
HJALMAR - Teekkr ederim. imdi tamam. Fltm elime almm, sizler de yanmda
olduktan sonra...
(Hedwig masann bana oturur, Gina'nn yanna. Hjalmar birka kez bir aa bir yukar
dolar,
sonra birden almaya balar. Duygu dolu almaktadr. ald yava, znl tempoda
bir
Bohemya halk dansdr.)
HJALMAR - (Flt almay keser, iyice duygulanmtr, Gina'ya sol elini uzatr.) Darlk,
yoksulluk
iinde olsak bile Gina, barnacak bir yerimiz var. nsann kendi evinde olmas ok
gzel.
(Yeniden almaya balar, hemen ardndan kap alnr.)
GINA - (Ayaa kalkar.) Flt brak Hjalmar, biri geldi galiba.
HJALMAR - (Flt etajere koyar.) Yine mi?
(Gina gider kapy aar.)
GREGERS - (Dardan, holden.) zr dilerim.
GINA - (Geri ekilir.) Ooo!
GREGERS - Fotoraf Hjalmar Ekdal burada m oturuyor?
GINA - Evet.
HJALMAR - (Kapya gider.) Sen miydin, Gregers? eri girsene.
GREGERS - (eri girer.) Geleceimi sylemitim.
HJALMAR - Ama bu akam daha... Yoksa konuklar brakp buraya m geldin?
GREGERS - Evet, hem onlar, hem babamn evini. Evden ayrldm. yi akamlar, Bayan
Ekdal.
Beni tandnz m?
GINA - Elbette. Kolay unutulacak biri deilsiniz.
GREGERS - yle. Anneme ok benzerim. Onu anmsarsnz herhalde.
HJALMAR - Evden ayrldm m dedin?
GREGERS - Evet. Bir otele yerletim.
HJALMAR - Yaa. Neyse. Bir kez buraya geldin artk. Paltonu kar, otur yle.
GREGERS - Teekkr ederim.
(Paltosunu karr, sade, gri renkli, allagelmi bir giysi vardr srtnda.)
HJALMAR - yle kanepeye otur. Rahatna bak.
(Gregers kanepeye oturur, Hjalmar masa banda bir sandalyeye.)
GREGERS - (evresine gz gezdirir.) Demek burda yayorsun, Hjalmar. Buras senin
evin,
yle mi?
HJALMAR - Buras atlye, grdn gibi.
GINA - Ama teki odalardan byk olduu iin oun burda oturuyoruz.
HJALMAR - nceki evimiz daha iyiydi. Ama burda, yanda byk odalar var, o yzden
buras
bizim iin daha elverili.
GINA - Holn te yannda bir odamz daha var, onu kiraya veriyoruz.
GREGERS - (Hjalmar.) Desene kiraclarn da var.
HJALMAR - Henz yok. Kirac bulmak kolay deil, biliyorsun. Saa sola bavurmak
gerekiyor.
(Hedwig'e.) Hedwig, hani bira?
(Hedwig ban sallar, mutfaa gider.)
GREGERS - Kzn m?
HJALMAR - Evet. Hedwig.
GREGERS - Tek ocuunuz mu?
HJALMAR - Evet, tek ocuumuz. Yeryznde bizim iin en byk mutluluk o. (Sesini
alaltr.)
Ayn zamanda en byk ac.
GREGERS - Ne demek istiyorsun?
HJALMAR - Kr olma tehlikesiyle kar karya.
GREGERS - Kr olma tehlikesiyle mi?
HJALMAR - Evet. imdiye dein yalnzca ilk belirtiler bagsterdi, ama hekim nne
gemenin olanaksz olduunu syledi.
GREGERS - Korkun bir ey! Peki nerden ileri geliyor bu hastalk?
HJALMAR - (ini eker.) Kaltmsal herhalde.
GREGERS - (rkilir.) Kaltmsal m?
GINA - Ekdal'in annesinin gzleri zayfm.
HJALMAR - Babam sylediydi. Ben pek anmsamyorum annemi.
GREGERS - Zavall ocuk. Peki o nasl karlad bu durumu?
HJALMAR - Tahmin edersin, durumu kendisine amaya yrek bulamyoruz. Hi haberi
yok.
Kendisini bekleyen o sonsuz geceye doru, bir ku gibi cvl cvl terek, neeyle
uuyor. te bu
ykyor beni, Gregers.
(Hedwig bira ieleriyle bardaklar getirip masann stne koyar.)
HJALMAR - (Hedwig'in salarn okayarak.) Teekkr ederim, Hedwig.
(Hedwig kollarn babasnn boynuna dolayp, kulana bir eyler fsldar.)
HJALMAR - Hayr, tereyal ekmek olmaz imdi. (Gregers'e bakar.) Ama sen bir eyler
yemek
istersin belki.
GREGERS - Hayr, teekkr ederim.
HJALMAR - (Hl zgndr.) Birka dilim getir istersen. Varsa, bana gevrek getir.
Bol sr
tereyan.
(Hedwig ban sallar, mutfaa gider.)
GREGERS - (Gzleriyle Hedwig'i izler.) Canl, salkl grnyor.
GINA - Gzlerinden baka hibir eyi yok, ok kr.
GREGERS - Eminim, Hedwig ilerde size ok benzeyecek, Bayan Ekdal. Ka yanda
imdi?
GINA - On drdn dolduracak, br gn doum gn.
GREGERS - Yana gre olduka iri.
GINA - Evet. Geen yl serpilip boy att.
HJALMAR - ocuklarmza baknca yalandmz anlyoruz. Ne zamandan beri
evliyiz biz?
GINA - Biz evleneli... On be yl olacak yaknda.
GREGERS - O kadar oldu mu?
GINA - (Dikkatle Gregers'e bakar.) Evet oldu.
HJALMAR - Gnler geiyor. On be yln dolmasna birka ay kald. (Konuyu
deitirir.)
Yukarda, iletmede geen yllar sana ok uzun gelmitir, Gregers.
GREGERS - Evet. O yllar yaarken zaman gemek bilmiyordu. Ama imdi, bana uzun
gelen o
yllar nasl gelip geti, hi bilmiyorum.
(Yal Ekdal odasndan kar. Piposu yoktur, kendi eski subay apkasn bana
geirmitir,
sallanarak yrr.)
EKDAL - Evet Hjalmar, imdi oturup u ii konuabiliriz... Hmmmm! Neler oluyor
burda?
HJALMAR - (Babasna doru gider.) Konuumuz var, baba. Gregers Werle. Bilmem
anmsar
msn?
EKDAL - (Gregers'e bakar, Gregers ayaa kalkar.) Werle mi dedin? Bu onun olu mu?
Ne
istiyormu benden?
HJALMAR - Hibir ey. Beni grmeye gelmi.
EKDAL - Baka nedeni yok mu?
HJALMAR - Kesinlikle yok, hayr.
EKDAL - (Kollarn sallar.) Bak sen, nedeni yokmu. Korkmuyorum. Ama...
GREGERS - (Ekdal'in yanna gider.) Size ormanlardan selam getirdim, temenim.
EKDAL - Ormanlardan m?
GREGERS - Evet. Avlandnz ormanlardan.
EKDAL - Eskiden iyi tanrlard beni oralarda.
GREGERS - yi avcymsnz o zamanlar.
EKDAL - yleydim. Olabilir. u niformaya bakn. Evde giyince kimseden izin almama
gerek
yok, niformayla sokaa kmadm srece kimse...
(Hedwig bir tabak dolusu tereyal ekmek getirip masann stne koyar.)
HJALMAR - Otursana baba, bir bardak bira i bizimle. Haydi Gregers.
(Ekdal nne bakarak kendi kendine bireyler mrldanr, sendeleyerek kanepeye gider.
Gregers onun yannda bir sandalyeye oturur. Hjalmar da Gregers'in br yanna oturur.
Gina
biraz uzakta oturmu, diki dikmektedir. Hedwig babasnn yannda ayakta durur.)
GREGERS - Yazlar, bir de Noel'de Hjalmar'la birlikte sizi grmeye gelirdik.
Anmsyor
musunuz, temenim?
EKDAL - yle mi yaptnzd? Hayr, anmsamyorum. Ama unu syleyebilirim, ben
gerekten
yaman bir avcydm. Ay bile vurdum! Dokuz ay vurdum ben.
GREGERS - (Dediklerine katlyormu gibi ona bakarak.) Artk hi ava kmyor
musunuz?
EKDAL - Ava kmyorum denmez. Ara sra avlanyorum yine. Eskiden olduu gibi
deil, doal
olarak. nk orman... Biliyor musunuz... Orman... Orman... (er.) Orman ne oldu?
Gzel mi
orman?
GREGERS - Sizin zamannzdaki gibi gzel deil. Aalarn ou kesildi.
EKDAL - Aalar m kestiler? (Daha alak sesle, rkm gibi.) Tehlikelidir bu, sonu
iyi olmaz.
cn alr orman, kt alr cn.
HJALMAR - (Babasnn bardan doldurur.) Bir bardak daha ier misin, baba?
GREGERS - Sizin gibi bir adam, sizin gibi doaya bal bir adam, kentte, darack drt
duvar
arasnda nasl yaar?
EKDAL - (Kkrdayarak gler, yan gzle Hjalmar'a bakarak.) Yok, buras hi kt deil,
gerekten hi yle kt deil.
GREGERS - Orman, o temiz, o serin havay, o zgr yaam, dalar, hayvanlar,
kular
aramyor musunuz? Onlarn yokluunu duymuyor musunuz? mrnz onlarn arasnda
geti.
EKDAL - (Glmser.) Ona gsterelim mi, Hjalmar? Ne dersin?
HJALMAR - (abuk ve biraz skntl.) Hayr baba, olmaz. Bu akam olmaz.
GREGERS - Bana gstermek istedii nedir?
HJALMAR - nemli deil. Bir baka kez. Daha iyi.
GREGERS - (Yal Ekdal'e.) Aslnda benimle birlikte daa gelmenizi nermek
istiyorum size
temenim. ok yaknda yola kyorum. Yukarda, dada yaz ileri bulabilirdiniz. Sizi
avutacak,
size nee verecek hibir eye sahip deilsiniz burda.
EKDAL - (aknlkla Gregers'in yzne bakar.) Hibir eye sahip deilim, ne demek
bu?
GREGERS - Olunuz Hjalmar var elbet, ama o oluk ocuk sahibi bir adam. Sizin gibi
zgrl, yabanlar seven bir insan iin...
EKDAL - (Masaya vurur.) imdi artk grmesi gerek, Hjalmar!
HJALMAR - Ama baba! Neye yarar? Hava oktan karard.
EKDAL - Samalama, ay var. (Ayaa kalkar.) imdi artk grmesi gerek diyorum
size.
Brakn geeyim. Gelsene Hjalmar, yardm etsene bana.
HEDWIG - Haydi baba, ne olur.
HJALMAR (Ayaa kalkar.) Ne yapalm! Pekl.
GREGERS - (Gina'ya.) Neler olduunu anlamyorum.
GINA - Pek nemli bir ey sanmayn.
(Ekdal ile Hjalmar kayarak alan kapnn yanna gitmilerdir, kapy aarlar. Hedwig
yal
Ekdal'e yardm eder. Gregers kanepenin yannda ayakta durmaktadr. Gina diki dikmeyi
srdrr. Kap aralndan at katnn derinlemesine uzanan bir blm grnr, akta
bacalar
gemektedir. Bir iki at penceresinden parlak bir ay ieri girmektedir. Bylece bu
byk
alann kk bir blm aydnlanmtr, geri kalan blm karanlktr.)
EKDAL - (Gregers'e.) sterseniz, daha yakna gelin.
GREGERS - (Kapya gider.) Ne var orda?
EKDAL - Gelin, kendi gzlerinizle grn.
HJALMAR - (Biraz utanmtr.) Bunlarn hepsi babamn, anlyorsun ya.
GREGERS - (Kapdadr, ieri bakar.) Tavuk mu besliyorsunuz, temenim?
EKDAL - Elbet. Tavuk besliyoruz. imdi tneklerindeler. Onlar gndz grmelisiniz!
HEDWIG - Onlardan baka...
EKDAL - Susst. Hemen syleme.
GREGERS - Grdm kadaryla gvercinleriniz var.
EKDAL - Evet, olabilir, gvercinlerimiz olabilir, niye olmasn? Hemen damn altna
yapyorlar
yuvalarn, nk gvercinler yksek yerleri severler, bilirsiniz.
GREGERS - Allagelmi gvercinlerden deil sizin gvercinleriniz.
EKDAL - Allagelmi mi? Elbette allagelmi gvercinlerden deil bizimkiler.
Havada takla
atarak uan cinsiyle, iri boyunlu kumrumuz var birka tane. Buraya gelin, yakna! O
dipteki,
duvarn yanndaki sand gryor musunuz?
GREGERS - Evet. O ne ie yaryor?
EKDAL - Tavanlar geceleri onun iinde uyuyor.
GREGERS - Tavanlarnz da m var?
EKDAL - Var ya! Tavanlarmz olduunu tahmin etmeliydiniz. Hjalmar, tavanlarnz
m var diye
soruyor arkadan. En nemlisi geliyor imdi. ekil ordan Hedwig. Yaklan. Oraya
bakn. Orda
ii saman dolu bir sepet var, grdnz m?
GREGERS - Evet. Sepetin iinde bir ku var.
EKDAL - Bir ku mu?
GREGERS - rdek galiba.
EKDAL (Krlm.) rdek ya tabii.
HJALMAR - Nasl bir rdek dersin?
HEDWIG - Bu sradan bir rdek deil.
EKDAL - Sus!
GREGERS - Trk rdei deil.
EKDAL - Hayr Bay... Werle. Trk rdei deil bu. Bu bir yaban rdei.
GREGERS - Yaban rdei mi sahiden?
EKDAL - Sahiden elbet. O sizin ku dediiniz bir yaban rdei. Bizim yaban rdeimiz.
HEDWIG - O yaban rdei benim, nk bana ait.
GREGERS - Tavan arasnda nasl yaayabiliyor?
EKDAL - nne bir amar teknesi koyduk, yzsn diye iine su doldurduk.
HJALMAR - Her iki gnde bir suyunu tazeliyoruz.
GINA - (Hjalmar'a.) erisi artk buz kesecek Hjalmar...
EKDAL - Doru, kapy kapasak iyi olacak. Hem rktp uyandrmayalm. Tut bakalm
Hedwig.
(Hjalmar ile Hedwig kapy kapar.) Bir daha sefere daha iyi grrsnz. (Sobann
bandaki
arkalkl sandalyeye oturur.) Bu yaban rdekleri ok ilgin hayvanlardr inann.
GREGERS - Yaban rdeini nasl yakaladnz, temenim?
EKDAL - Ben yakalamadm, kentteki bir adama borluyuz onu.
GREGERS - (Biraz irkilir.) O adam, benim babam olmasn?
EKDAL - Doru. Doru. Sizin babanz.
HJALMAR - Nasl bildin Gregers? ok ilgin dorusu.
GREGERS - Babama neler borlu olduunu sen anlatmtn. Ben de dndm ki...
GINA - Ama rdei bize kendisi vermedi.
EKDAL - Yine de ona borluyuz, Gina. (Gregers'e.) Babanz teknesiyle almt
anlyor
musunuz, rdee ate etmek istedi. Ama babanzn gzleri hi iyi grmyor imdilerde,
o
yzden att syrm gemi.
GREGERS - Sama tanelerinin yalnzca birka gvdesine geldi yleyse.
EKDAL - Evet, birka tanesi.
HEDWIG - Tam kanadnn altna. Ald yarayla bir daha umas olanaksz.
GREGERS - O zaman dibe dalmtr herhalde.
EKDAL - (Uykulu, dili arlamtr.) Elbette. Yaralannca yaban rdekleri hep byle
yapar.
Gleri yettiince derine dalarlar. Dipte yosun, amur, ne varsa dileriyle smsk
sarlrlar.
Sonra bir daha yukar kamazlar.
GREGERS - Sizin yaban rdei yukar km ama temenim.
EKDAL - Babanzn ok yaman bir kpei vard, o kpek suya dalp yaban rdeini
yine dar,
yukar kard.
GREGERS - (Hjalmar'a.) Ondan sonra babam size mi verdi?
HJALMAR - Hayr, hemen deil. lkin eve gtrd, ama orda bir trl iyileemedi.
Pettersen'e
kessin diye emir vermi.
EKDAL - (Yar uykuda.) Hmm... Pettersen ya... Kaz kafal!
HJALMAR - (Alak sesle.) Sonra biz aldk onu. nk babam Pettersen'i iyi tanr,
yaban
rdeinden sz ettiini duyunca bir yolunu bulup rdein kendisine verilmesini
salam.
GREGERS - Sizin burda iyileecek mi?
HJALMAR - Sanrm. Durumu iyiye gidiyor, gnden gne semirip ya balyor. Uzun
zamandr
burda, dardaki yaam unutmutur. nemli olan bu zaten.
GREGERS - Haklsn herhalde Hjalmar. Yalnzca gkyzn, bir de suyu grsn, ona
yeter.
Ama sanrm gitme vaktim geldi. Baban uyudu bile.
HJALMAR - Bunun iin gitmen gerekmez.
GREGERS - imdi aklma geldi bak. Kiraya verecein bir oda var demitin, deil mi?
HJALMAR - Evet. Neden sordun? Tandn biri mi var?
GREGERS - O oday bana kiraya vermez misin?
HJALMAR - Sana m?
GINA - Hayr Bay Werle, olmaz, size olmaz!
GREGERS - Oday tutarsam, yarn sabah erkenden tanrm.
HJALMAR - Olur Gregers, oday sana seve seve veririz.
GINA - Olmaz Bay Werle. Hayr, size gre bir oda deil oras.
HJALMAR - Bunu nasl sylersin, Gina?
GINA - Oda byk deil, yeterince aydnlk deil!
GREGERS - Szn etmeye demez Bayan Ekdal, nemli deil.
HJALMAR - Pek ho, pek irin, gzelce denmi bir oda bana kalrsa.
GINA - Ama aada kimler oturuyor, dnsene bir.
GREGERS - Aada oturanlar nasl insanlar?
GINA - Biri evlerde zel ders veriyormu eskiden, retmenmi!
HJALMAR - Molwik adnda biri.
GINA - teki de Doktor Relling.
GREGERS - Relling mi? Uzaktan tanrm onu. Yukarda, iletmede hekimlik yapmt bir
sre.
GINA - kisi de deli dolu adamlardr. Sk sk akamlar sokaa karlar. ou kez eve
gece
yars dnerler. Eve geldiklerinde pek yle tam...
GREGERS - nsan bunlara alr. Umarm, ben de yaban rdei gibi abuk iyileirim.
GINA - Bana kalrsa, karar vermeden nce, kesinlikle bir gn dnmeniz gerek.
GREGERS - Herhalde beni evinize almak istemiyorsunuz, Bayan Ekdal.
GINA - Hayr, rica ederim, nerden karyorsunuz bunu?
HJALMAR - Gerekten davrannda bir gariplik var Gina. (Gregers'e.) Sen kentte mi
kalmak
istiyorsun?
GREGERS - (Paltosunu giyer.) Evet, artk kente yerlemek istiyorum.
HJALMAR - Ama babann yannda kalmak istemiyorsun. Ne yapmay dnyorsun?
Tasarladn nedir?
GREGERS - Bilsem iyi olurdu. nsan Gregers adn tayorsa... Gregers... stelik bir de
"Werle"si var... Hi byle irkin bir ad duydun mu?
HJALMAR - Ben bu ad irkin bulmuyorum.
GREGERS - Bu ad tayan herifin suratna tkresim geliyor. Ama insann ad benim
gibi
Gregers Werle olmusa bir kez...
HJALMAR - (Gler.) Gregers Werle olmasan, kimin yerinde olmak isterdin?
GREGERS - Seme olanam olsayd, bir av kpei.
GINA - Kpek mi?
HEDWIG - (Farkna varmadan.) Daha neler!
GREGERS - Evet. Ayana evik bir av kpei olmak isterdim, yaban rdekleri
amurlar,
yosunlar arasnda dileriyle smsk dibe tutunduklar zaman onlarn ardndan suya
dalan trden.
HJALMAR - Bak Gregers, ben.. sylediklerinden tek szck anlamadm.
GREGERS - Aldrma, zel bir anlam yok. Neyse, yarn sabah erkenden buraya
tanyorum
yleyse. (Gina'ya.) Size i karmam, her iimi kendim yaparm. (Hjalmar'a.) Gerisini
yarn
konuuruz. yi geceler, Bayan Ekdal. (Hedwig'e bayla selam verir.) yi geceler.
GINA - yi geceler, Bay Werle.
HEDWIG - yi geceler.
HJALMAR - (Bu arada bir mum yakmtr.) Bir dakika, sana k tutaym. Merdivenler
karanlk.
(Hjalmar Gregers ile birlikte kar.)
GINA - (nne bakar, dikii kucandadr.) Kpek olmay istemesi garip deil mi?
HEDWIG - Bana kalrsa, onun demek istedii ey baka.
GINA - Ne demek istedi sence?
HEDWIG - Bilmem, anlamadm. Ama burda bulunduu srece hep sylediklerinden
baka bir
ey demek istedi, bana yle geldi.
GINA - yle mi dersin? Evet, pek tuhaf bir hali vard.
HJALMAR - (Geri dner.) Lamba snmemi daha. Bir eyler yiyebileceiz sonunda.
(Tereyal
ekmekleri yemeye balar.) Grdn ya Gina, insan biraz gz ak olmal.
GINA - Nasl gz ak?
HJALMAR - Oday nasl kiraya verdik sanyorsun, hem Gregers gibi bir adama, eski
bir dosta.
GINA - Ne demeli bilmem...
HEDWIG - Kesin pek elenceli olacak anne, greceksin bak!
HJALMAR - Gerekten pek garip davranyorsun Gina, daha nce oday kesinlikle
kiraya
vermek istiyordun, imdi oday kiraya verdik ama sen hi sevinmemi gibi duruyorsun.
GINA - Oday baka biri tutsayd sevinirdim... Ama yal Werle bu ie ne der?
HJALMAR - Yal Werle mi? Bu iin onunla ilgisi ne?
GINA - Olu evden ayrlmaya karar verdiine gre, aralarndaki srtme byk bir
anlamazla dnt demektir. Birbirleriyle geinemediklerini biliyorsun.
HJALMAR - Evet.
GINA - Bu ite senin parman var sanabilir.
HJALMAR - yle sansn. Byk tccarlardan Werle'nin bana ok iyilii dokundu,
yadsyamam.
Ama bundan tr kendimi ona baml sayamam.
GINA - Bunun acsn bykbaba eker. Herhalde imdi elindeki u kk iten de olur.
HJALMAR - Keke yle olsa diyesim geliyor! Babamn sa ba aarm u haliyle
sada
solda itilip kaklmas benim gibi bir adam kk drmez mi? (Bir tereyal ekmek
alr.) Ama
artk sonu geldi. nsan, yaamdaki amacn gerekletirmek zorundadr. Ben de yle
yapacam.
HEDWIG - Evet baba!
GINA - Psst! Uyandracaksn.
HJALMAR - (Daha alak sesle.) Amacm gerekletireceimi syledim. Gn gelecek
ben...
Bu yzden oday kiraya verdiimiz iyi oldu, nk bylece daha bamsz bir duruma
geldim.
Yaamnda bir amac olan adam bamsz olmal. (Arkalkl sandalyeye doru,
duygulu.) Zavall,
ak sal, yal babacm benim. u Hjalmar'nn haline bak. Geni omuzlar var, gl
omuzlar...
Gnn birinde uyanacaksn, bakacaksn... (Gina'ya.) Sen buna pek inanmyorsun galiba?
GINA - (Ayaa kalkar.) nanmaz olur muyum? nanyorum, ama nce yataa tayalm
onu.
HJALMAR - Doru.
(Hep birlikte yal adam dikkatle kaldrrlar.)
NC PERDE

Atlye. Sabah olmutur. Eimli atnn camlarndan ieri giren gn ortal

aydnlatmaktadr.
Perdeler almtr. Hjalmar masann bana oturmu rtu yapmaktadr. nnde birok
resim
vardr. Ksa bir sre sonra Gina srtnda mantosu, banda apka, sokak kapsndan ieri
girer.
Elinde st kapal bir sepet vardr.

HJALMAR - Sen misin Gina? abuk dndn.

GINA - nsan dediin tezayakl olmal. (Sepeti sandalyelerden birinin stne koyar,
mantosunu
kartr.)
HJALMAR - Gregers'in odasna baktn m?
GINA - Evet. Bir grsen odann halini, harika! stelik daha tanmam.
HJALMAR - yle mi?
GINA - Her eyi kendi yapmak istiyordu ya, tutmu sobay yakmaya kalkm, ama soba
borusunun anahtarn kapatnca duman odann iine dolmu. yle pis kokuyor ki, sorma!
HJALMAR - Olur i deil!
GINA - Bak dinle, dahas var. Bunun zerine atei sndrmek istemi ve kovadaki suyu
olduu
gibi sobann iine boaltm. Ortalk batm, rezil olmu. Her yer su iinde.
HJALMAR - Gel de kzma imdi!
GINA - Kapc kadn aldm geldim, pis domuzun odasn temizlesin diye. Odaya
leden sonra
ancak girilir, insan girse de ierde duramaz zaten.
HJALMAR - O vakte kadar Gregers ne yapacak peki?
GINA - Dar kacan syledi.
HJALMAR - Sen gittikten sonra bir ara ona uradm.
GINA - Biliyorum. Kahvaltya armsn.
HJALMAR - leden nce yle bir iki lokma attrmak iin, anla ite. Daha ilk gn,
armasak ayp olurdu. Hem sen her zaman bir eyler bulundurursun evde.
GINA - Ne var bir bakaym.
HJALMAR - Relling ile Molwik de gelecek galiba. Merdivende Relling'e rasladm. Ne
yapaym,
mecbur kaldm.
GINA - Ne? O ikisi de mi geliyor?
HJALMAR - Bir kii fazla, bir kii eksik ne fark eder?
EKDAL - (Odasnn kapsn aar, dar bakar.) Dinle bak, Hjalmar. (Gina'y grnce.)
Sahi!
GINA - Ne istedin, bykbaba?
EKDAL - Hayr hayr, tamam; yok bir ey. Hmm. (Yine odasna girer.)
GINA - (Sepeti alr.) Dikkat et, sokaa kmasn.
HJALMAR - Olur olur, merak etme dikkat ediyorum. Baksana Gina, ringa salatas
yapsan ok
iyi olur. Molwik ile Relling dn gece yine dardayd.
GINA - ok erken gelmezlerse yetitirebilirim.
HJALMAR - Hayr, ok erken gelmezler. Acele etme.
GINA - Olur, bu arada sen biraz alrsn.
HJALMAR - Gryorsun, alyorum. Bitip tkeninceye kadar alyorum.
GINA - Onlar gelmeden iini bitirebilirsin demek istemitim.
(Gina Mutfaa gider. Hjalmar elinde fra bir sre resimlerle urar, iini yava
yapmaktadr,
keyifsizdir.)
EKDAL - (eri girer, evreye gz gezdirir, alak sesle sorar.) alyor muydun?
HJALMAR - Evet, oturdum u lanet olas resimlerle urayorum.
EKDAL - Ne yapalm. in oksa...
(Ekdal odasna ekilir, kap aralk kalr. Hjalmar bir sre daha ses karmadan alr,
sonra
fray brakr, babasnn kapsna gider.)
HJALMAR - Baba? alyor musun?
EKDAL - (erden homurdanr.) Senin iin varsa, benim de var.
HJALMAR - Pekl, pekl. (Yine iinin bana gider.)
EKDAL - (Yine odasndan kar.) Biliyor musun Hjalmar, yle yaplacak ok iim yok
benim.
HJALMAR - Oturmu yaz yazyorsun sanyordum.
EKDAL - Can cehenneme. Groberg bir iki gn daha bekleyiversin. Sonunda lm yok
ya.
HJALMAR - Hayr yok, hem sen kle deilsin.
EKDAL - Sonra teki ilerimiz var orda ierde.
HJALMAR - Elbette. Oraya m bakacaksn? Kapy aaym m sana?
EKDAL - yi olur!
HJALMAR - (Ayaa kalkar.) Hem o ii bitirmi oluruz.
EKDAL - Doru. Sabah erkenden bitirmeli ii. Sabahn erken vakti deil mi imdi?
HJALMAR - Evet, sabahn erken vakti.
(Hjalmar ile Ekdal kapnn kanatlarn yana iterler. at pencerelerinde sabah gnei
parlamaktadr. Gvercinler teye beriye uumaktadr, bazlar tneklere oturmutur.
Geri
planda tavuklar gdaklar.)
HJALMAR - eri girsene baba.
EKDAL - (eri girer.) Sen gelmiyor musun?
HJALMAR - Geliyorum, sen bir bak... Bana kalrsa... (Mutfak kapsnda Gina'y grr.)
Ben mi?
Benim hi vaktim yok. almak zorundaym. Galiba mekanizmay altrmak iin
urdan...
(Ucunu tuttuu kordonu ekince, atdan aa bir perde iner. Perdenin alt ksm erit
biiminde
olup, eski yelken bezindendir. st ksm ise balk andan yaplmtr. Tavan aras
grnmez
olmutur.)
HJALMAR - (Masann bana geer.) yle rahat bir soluk alrm imdi belki.
GINA - Oraya girmesi gerekiyor muydu ille? Yine her eyi alt st edecek.
HJALMAR - Bayan Eriksen'in meyhanesine gitse daha m iyi? (Oturur.) Bir ey mi
istiyordun?
Ne demitin demin?
GINA - Kahvalt sofrasn buraya kurabilir miyim diye soracaktm.
HJALMAR - Evet. Ama herhalde kimse bu kadar erken gelmez. Gelir mi dersin?
GINA - Hayr. Ben yalnzca o nianl ifti bekliyorum.
HJALMAR - Canm sen de, baka gn gelemezler mi?
GINA - Bugn leden sonra gelecekler, o zaman sen uykuda olursun.
HJALMAR - O zaman iyi. Kahvalty burda yapabiliriz yleyse.
GINA - Gzel, sofrann acelesi yok, bir sre daha masa banda alabilirsin.
HJALMAR - Btn masay olduu gibi kullanyorum, gryorsun.
GINA - aba gsterirsen bir an nce u iten kurtulursun demek istemitim.
(Gina yine mutfaa gider. Ksa bir sessizlik.)
EKDAL - (Tavan arasndan, alarn arkasndan.) Hjalmar!
HJALMAR - Ne var?
EKDAL - Korkarm su teknesini az daha ileri itmemiz gerekecek.
HJALMAR - Ben bunu size hep syledim.
EKDAL - Hmmm, hmmm. (Yine gzden yiter.)
HJALMAR - (Biraz alr, yan gzle atya bakar, yerinden kalkmak zeredir, Hedwig
mutfaktan kp ieri gelir, Hjalmar abucak yerine oturur.) Bir ey mi istiyorsun?
HEDWIG - Sana bir bakaym demitim, baba.
HJALMAR - (Ksa bir sre sonra.) Sanrm amacn beni gzetlemek... Grevin belki de
bana
gz kulak olmaktr.
HEDWIG - Hayr, gerekten hayr.
HJALMAR - Annen ne yapyor mutfakta?
HEDWIG - Ringa salatas. (Masaya gider.) Sana yardm edeyim mi, baba?
HJALMAR - Hayr olmaz. Gcm yettii srece hepsini kendim yapmam daha iyi.
Babann
sal yerinde olduka yardm etmene gerek yok, Hedwig.
HEDWIG - Ne olur byle kt konuma, baba.
(Bir sre odann iinde dolatktan sonra, an yan banda durur, tavan arasna bakar.)
HJALMAR - Bykbaban ne yapyor, Hedwig?
HEDWIG - Su teknesine giden yeni bir yol yapyor.
HJALMAR - Tek bana yapamaz. Ama ben ii brakp nasl yerimden kalkaym...
HEDWIG - (Babasna gider.) Fray bana ver. Ben bitiririm bu ii.
HJALMAR - Samalama, gzlerini bozarsn.
HEDWIG - Bir ey olmaz. Haydi ver fray.
HJALMAR - (Ayaa kalkar.) Bir iki dakikadan ok srmez naslsa.
HEDWIG - Ne fark eder? (Fray alr.) Gryorsun ite. (Oturur.) Yapyorum.
nmde rnek
var.
HJALMAR - Ama sakn gzlerini yorma. ittin mi? Gzlerin bozulursa, sorumluluu
zerime
almam. Sorumluluu sen kendi zerine alacaksn, syleyeyim sana.
HEDWIG - (Rtu yapmaya balamtr.) Tamam tamam, anlald.
HJALMAR - ok beceriklisin Hedwig. Ben hemen dnerim.
(Hjalmar kapyla perdenin arasndan tavan arasna geip kaybolur. Hedwig masann
bana
oturmu almaktadr. Hjalmar ile Ekdal'in konutuklar duyulur.)
HJALMAR - (An arkasnda.) Hedwig, etajerde, kitap rafnn stnde kerpeten
olacakt, onu
bana verir misin? ekici bir de! (Arkasn dner.) Evet baba, nce nasl yapacam
aklayaym sana.
(Hedwig aletleri etajerden alr, getirir, ieri verir.)
HJALMAR - Teekkr ederim. yi ki bykbabann yanna gelmiim.
(Hjalmar kap aralndan kaybolur, tavan arasndan eki ve konuma sesleri gelir.
Hedwig
an yannda ayakta durmu onlara bakmaktadr, ksa bir sre sonra kap vurulur,
Hedwig
duymaz.)
GREGERS - (eri girer, paltosu yoktur, kapnn nnde durur.) Hmmm...
HEDWIG - (Dner, ona doru gider.) Gnaydn. eri buyrun.
GREGERS - (Tavanarasna doru bakar.) Sanki ustalar alyormu gibi bir grlt
var.
HEDWIG - Usta yok. Babamla bykbabam orda. Gidip geldiinizi haber vereyim.
GREGERS - Hayr, brakn. Biraz beklerim daha iyi. (Kanepeye oturur.)
HEDWIG - Ortalk pek dank. (Resimleri toplayp kaldrmak ister.)
GREGERS - Ne olur, olduu gibi brakn. Bunlar yeni resimler mi?
HEDWIG - Evet. Babama biraz yardm edeyim demitim.
GREGERS - Rica ederim iinize bakn.
HEDWIG - Nasl isterseniz.
(Gereken eyleri kendi nne ekip yeniden almaya balar, Gregers konumadan ona
bakar.)
GREGERS - Yaban rdei iyi uyudu mu?
HEDWIG - Sanrm.
GREGERS - (Tavan arasna bakarak.) Gndz baka grnyor, dn ay nda
grdmzden btnyle farkl.
HEDWIG - Evet. Yaban rdei gze her zaman baka grnr. Hava gzel olunca
baka,
yamur yanca bakadr grn.
GREGERS - Bunu gzlemlediniz mi?
HEDWIG - Evet, hemen gze arpar zaten.
GREGERS - eri geip yaban rdeine bakmak hounuza m gidiyor?
HEDWIG - Evet, vakit bulduka...
GREGERS - Pek vakit bulamyorsunuz herhalde. Hem okula gidiyorsunuz.
HEDWIG - Hayr, artk gitmiyorum. Babam gzlerim bozulacak diye korkuyor.
GREGERS - yleyse kendi bir eyler retiyor size.
HEDWIG - Bana ders vereceine sz vermiti. Ama imdiye kadar hi vakti olmad.
GREGERS - Size bir para yardm eden kimse yok mu?
HEDWIG - Hayr, Bay Molwik var. Ama onun sa solu pek belli olmaz.
GREGERS - Sarho mudur yani?
HEDWIG - Evet, hi ayk gezmez.
GREGERS - yleyse bol vaktiniz var. Yukars bal bana baka bir dnya, yle
olmal...
Tahmin ederim.
HEDWIG - Evet, bal bana bir dnya oras. yle ilgin eyler var ki orda.
GREGERS - Ya?
HEDWIG - Evet. Kitaplarla dolu byk dolaplar var, kitaplarn ii resim dolu.
GREGERS - Vay vay...
HEDWIG - Ayrca birok ekmecesi, kapa olan kocaman bir yaz masasyla byk bir
saat
var, saatin iinden figrler kyor ama saat ilemiyor.
GREGERS - Demek zaman durmu orda... Yaban rdeinin durduu yerde.
HEDWIG - Eski boya kutular var. Buna benzer baka bir sr ey. En ok kitap var.
GREGERS - Kitaplar okuyor musunuz?
HEDWIG - Evet, vaktim olduka. Kitaplarn ou ngilizce, onun iin anlamyorum,
resimlerine
bakyorum. Kocaman bir kitap var, ad : Harrison's History of London, yz yllk bir
kitap. Kitabn
ba tarafnda bir resim var. Resimde lm canlandrlm; lm, elinde bir kum saati,
yle
duruyor. Bir de gen kz var resimde. ok irkin bir resim. Ama kitabn iinde gzel
resimler
var. Kiliseleri, saraylar, caddeleri, byk gemileri gsteren resimler.
GREGERS - Byle garip kitaplar nerden gelmi oraya?
HEDWIG - Eskiden yal bir kaptan oturuyordu burda, kitaplar o getirmiti. Biz ona
"Uan
Hollandal" derdik. Gln, deil mi? nk Hollandal filan deildi.
GREGERS - Hollandal deil miydi?
HEDWIG - Hayr. Gnn birinde ekip gidince eyas burda kald.
GREGERS - Syler misiniz, byle ierde oturup resimlere baktka, buralardan
ayrlmak,
dnyay tanmak, dnyann gerek yzn grmek gelmiyor mu iinizden?
HEDWIG - Hayr, ben hep evde kalmak, anneme babama yardm etmek istiyorum.
GREGERS - Fotoraflkla uramay m?
HEDWIG - Yalnzca onu deil. En ok o ngilizce kitaptaki gibi resimler yapmak
istiyorum.
GREGERS - Babanz ne diyor buna?
HEDWIG - stemiyor sanyorum. Bu gibi konularda pek gariptir babam. Sepet rmeyi,
hasr
rmeyi reneyim istiyor. Bana kalrsa pek yle aman aman bir i deil.
GREGERS - Bence de.
HEDWIG - Ama babam yine de hakl. Sepet rmeyi renseydim, yaban rdei iin
yeni bir
sepet yapabilirdim.
GREGERS - Evet, nk o yaban rdei sizin.
HEDWIG - Evet, kendi yaban rdeime bir sepet yapabilirdim.
GREGERS - ok doru.
HEDWIG - Yaban rdei benim ama, babamla bykbabam istedikleri zaman onunla
ilgilenebilirler.
GREGERS - Ara sra yaban rdeinin yanna gidiyorlar m?
HEDWIG - Beslemek, yerini yapmak iin filan.
GREGERS - Tahmin etmeliydim. O ierdekilerin arasnda en soylusu yaban rdei.
HEDWIG - Evet. Tam anlamyla yabanl bir ku. Haline ok zlyorum, kimsesi yok,
yapayalnz
zavall.
GREGERS - Tavanlar gibi ailesi yok.
HEDWIG - Tavuklarn bile civcivken birlikte bydkleri arkadalar var. Ama o,
btn ailesini
yitirmi durumda. Bu yaban rdeini kimse tanmyor, nerden geldiini kimse bilmiyor.
Ne tuhaf
deil mi?
GREGERS - Denizin derinliklerinde bulmular onu.
HEDWIG - (Bir an ona bakar, dudaklarndaki glmsemeyi gizler, sonra sorar.) Niin
denizin
derinliklerinde diyorsunuz?
GREGERS - Ne diyeyim?
HEDWIG - Deniz dibi... Ya da denizin dibi.
GREGERS - Denizin derinliklerinde diyemez miyim?
HEDWIG - Bilmem, bakalarnn denizin derinlikleri demesi tuhaf geliyor.
GREGERS - Niin ama? Syler misiniz niin?
HEDWIG - Hayr, sylemek istemiyorum, nk ok sama.
GREGERS - Sama olmadna eminim. Demin niin gldnz, syleyin.
HEDWIG - nk birisi denizin derinlikleri dedii zaman bizim tavan aras aklma
geliyor,
ordaki her eyin denizin derinliklerinde gibi olduu filan. Ama bu sama bir ey.
GREGERS - yle demeyin.
HEDWIG - Oras yalnzca tavan aras.
GREGERS - (Dikkatle Hedwig'in yzne bakarak.) Emin misiniz?
HEDWIG - (aknlk iinde.) Orasnn yalnzca tavan aras olduuna m?
GREGERS - Evet. Bunu kesin biliyor musunuz?
(Hedwig susar ve az ak bir biimde gzlerini dikip Gregers'e bakar. Elinde tabaklar
atallar
vb. Gina mutfaktan gelir.)
GREGERS - (Ayaa kalkar.) ok erken geldim.
GINA - Bir yerlerde oyalanmak zorundaydnz. Benim iim bitti saylr. Masann stn
topla
Hedwig.
(Hedwig masay toplar. Gina sofray kurar. Gregers arkalkl sandalyeye oturur, eline
ald bir
albm kartrr.)
GREGERS - Duyduuma gre rtu yapmasn ok iyi biliyormusunuz, Bayan Ekdal.
GINA - (Yan gzle bakarak.) Evet, elimden gelir.
GREGERS - Ne mutlu bir raslant deil mi?
GINA - Anlayamadm?
GREGERS - Ekdal'in fotoraf olmas demek istiyorum.
HEDWIG - Annem resim ekmesini de biliyor.
GINA - Evet resim ekmesini rendim.
GREGERS - e siz mi bakyorsunuz?
GINA - Evet, Hjalmar'n vakti olmad zamanlar.
GREGERS - Herhalde babasyla uramak onun ok vaktini alyor.
GINA - Onun bunun resmini ekmek Hjalmar gibi bir adama uygun bir i deil.
GREGERS - Kesinlikle doru. Ama fotoraf olmu bir kez.
GINA - Hjalmar yalnzca basit bir fotoraf deildir, dikkatinizi ekerim.
GREGERS - Evet ama bununla birlikte...
(Tavan arasndan bir silah sesi gelir.)
GREGERS - (rkmtr.) Ne oluyor?
GINA - Bir ey yok, ate ediyorlar.
GREGERS - Ne? Ate mi ediyorlar?
HEDWIG - Avlanyorlar da.
GREGERS - Gerekten mi? (Tavan arasna alan kapya doru gider.) Ava m ktn,
Hjalmar?
HJALMAR - (An arkasndan.) Burda mydn? Haberim yoktu. ok meguldm.
(Hedwig'e.)
Neden sylemedin? (Atlyeye gelir.)
GREGERS - Tavan arasnda ate mi ediyorsun?
HJALMAR - (Bir tabanca gstererek.) Yalnzca bununla.
GINA - Bir kaza kartacaksn o tapancayla.
HJALMAR - (Kzgn.) Ka kez syledim, bunun ad tabancadr, tapanca deil.
GINA - Ne fark eder, ayn kapya kyor sonunda.
GREGERS - Demek sen de avcla baladn, Hjalmar.
HJALMAR - Arada bir tavan avna kyorum yalnzca, babamn hatr iin, anlyorsun
ya.
GINA - u erkekler pek gln, oyalanmak iin hep bir fobi bulurlar kendilerine.
HJALMAR - (Tepesi atm.) ok doru, oyalanmak iin kendimize hep bir hobi buluruz.
GINA - Ben de yle dedim ya!
HJALMAR - (Gregers'e.) at byle kuytuya dt iin anslyz biliyor musun, silah
attmz
zaman kimse duymuyor. (Tabancay etajerin en st rafna koyar.) Tabancaya el srme,
Hedwig.
inde bir kurun daha var. Unutma!
GREGERS - (Alardan ieri doru bakar.) Grdm kadaryla bir de tfein var.
HJALMAR - Babamn eski tfei. Ate etmesi olanaksz. akmak takm bozuk. Yine de
elimizde olduuna honutuz. Paralarn kartp temizliyor, yalyor sonra yeniden
yerine
takyoruz. ounlukla babam oynar tfekle.
HEDWIG - (Gregers'in yanndadr.) te imdi yaban rdeini iyice grebilirsiniz.
GREGERS - Evet, gryorum. Kanatlarndan birini aa sarktm galiba.
HJALMAR - alacak bir ey yok. Kanadnn altndan vurulmutu.
GREGERS - Ayaklarndan birini sryor gibi. Yanlyor muyum?
HJALMAR - Evet evet, bir para.
HEDWIG - Kpek ayandan yakalamt.
HJALMAR - Bunun dnda btnyle salam, yaras beresi yok. Kanadnn altna bir
sama
yiyip, bir sre de kpein aznda kalan bir yaban rdei iin gerekten mucize bu.
GREGERS - (Hedwig'e bir gz attktan sonra.) Denizin derinliklerinde o kadar
kaldktan sonra.
HEDWIG - (Glmser.) Evet.
GINA - (Sofray kurar.) O yaban rdei kutsand artk. Bir ha asmadmz kald
boynuna.
HJALMAR - Sofra hazr deil miydi?
GINA - imdi hazrlarm. Bana yardm et, Hedwig.
(Gina ile Hedwig mutfaa giderler.)
HJALMAR - (Yar sesle.) Orda durup babama bakmakla pek iyi etmiyorsun Gregers,
pek
houna gitmez.
(Gregers kapdan ekilir.)
HJALMAR - yisi mi tekiler gelmeden uray kapataym. (Ellerini rparak hayvanlar
kovalar.)
K, k, kt, haydi haydi yerinize, ekilin ordan! (Perdeyi yukar ekip kapy kapar.)
Benim
buluum. Byle urap bir eyler ortaya koymak, bakmn yapmak, bozulunca onarmak,
bana
haz veriyor. Ayrca ok kullanl. Gina, tavanlar, tavuklar atlyeye girsin istemiyor.
GREGERS - stemez elbet. Herhalde burada oun o alyor.
HJALMAR - Gnlk ileri genellikle ona brakyorum. O zaman oturma odasna
kapanp daha
nemli eyler zerinde dnmeye vaktim oluyor.
GREGERS - Ne gibi nemli eyler zerinde, Hjalmar?
HJALMAR - imdiye dein neden sormadn diye ayordum. Yeni bulutan sz
edildiini
iitmedin mi?
GREGERS - Yeni bir bulutan m, hayr.
HJALMAR - Sahi mi? Kulana alnmad demek. Elbette, yukarda dalarn,
ormanlarn iinde
nereden haberin olacak?
GREGERS - Sen bir bulu mu yaptn?
HJALMAR - Tam deil, stnde alyorum, henz bitmedi. Fotoraf olmay yalnzca
onun
bunun resmini ekmek iin semediimi dnmeliydin.
GREGERS - Hayr hayr, Gina da daha nce yle syledi.
HJALMAR - Kendi kendime ant itim, eer btn alma gcm bir ie adyorsam, o
ii
ylesine gelitireceim ki, bir bilim, bir sanat dzeyine ulaacak o i dedim. Bu nedenle
ender
bir ey bulmaya karar verdim.
GREGERS - Nasl bir bulu? Hangi amaca ynelik?
HJALMAR - imdilik bana ayrntlar stnde soru sorma dostum. Byle bir i iin
zaman gerek,
biliyorsun. Sakn n kazanma tutkusuyla davrandm sanma. Kendim iin
almyorum, hayr.
Ne gece, ne gndz yaammn amac aklmdan kmyor.
GREGERS - Ne amac?
HJALMAR - Salar aarm yal adam unuttun mu?
GREGERS - Baban m? Onun iin ne yapabilirsin?
HJALMAR - Ekdal adna yine onur ve saygnlk kazandrarak, yitirdii zsaygsn
yeniden
uyandrmak istiyorum.
GREGERS - Yaamdaki amacn bu mu?
HJALMAR - Evet, bu kskn adam kurtarmak istiyorum. Daha frtna koptuunda o her
eye
ksmt. O korkun soruturma baladnda artk kendinde deildi. Orada grdn
tabanca... O tabancayla imdi biz tavan vuruyoruz... te o tabanca Ekdal ailesi
tragedyasnda
nemli bir rol oynad.
GREGERS - O tabanca m?
HJALMAR - Mahkeme kararn vermiti, ieri girmesi gerekiyordu. te o zaman...
Tabanca
elindeydi.
GREGERS - Onun elinde mi?
HJALMAR - Evet. Tetii ekecek cesareti kalmamt. Korkuyordu. Yklp gitmiti, ii
lmt.
Anlayabiliyor musun? Aylar vurmu bir avcyd o, bir askerdi. Soyunda iki albay var...
Ykmlar
birbiri ardna gelmiti. Anlayabiliyor musun, Gregers?
GREGERS - Evet, anlyorum.
HJALMAR - Ben anlamyorum. Tabanca bizim ailenin tragedyasnda bir rol daha
oynad.
Babam o izgili mahkum elbisesini giyip stne kilit vurulduu zaman... Ne korkun
gnlerdi
bilsen. Perdeleri smsk kapamtm. Dar baktmda gnein her gnk gibi
parladn
gryordum. Anlayamyordum bunu. nsanlar caddede saa sola kouurken gryor,
glmelerini iitiyordum. pe sapa gelmez eyler konuuyorlard. Anlayamyordum.
Gne
tutulmu gibi ortalk sessizlie brnsn istiyordum.
GREGERS - Annem ldnde ben de yle dnmtm.
HJALMAR - yle dnd bir an Hjalmar Ekdal, tabancay gsne dayamt.
GREGERS - Sen de...
HJALMAR - Evet.
GREGERS - Ama tetii ekmedin.
HJALMAR - Hayr. Karar vereceim anda kendimi yendim. Hayatta kaldm. nan bana,
yle bir
anda yaamay semek iin yrek gerek.
GREGERS - Olabilir, yorumlamaya bal.
HJALMAR - Hayr yorumlamaya bal deil, kesinlikle yrek gerekli. Bylesi daha iyi
oldu.
Yaknda buluumu yapacam. Babamn niformasn giymesine izin verecekler. Ben
yle
sanyorum, Doktor Relling de yle sanyor. Alacam biricik dl bu olacak.
GREGERS - niformay...
HJALMAR - Evet, niformasn ok zlyor. Onun bu durumuna nasl iim
paralanyor,
bilemezsin. Ne zaman aile iinde bir gn kutlasak, Gina ile evlenme yl dnmmz
filan...
Hemen temen niformasn geirir srtna, mutlu olur. Ama kap vurulmaya grsn,
hemen
olanca hzla odasna koar. Bir oul buna dayanamaz, yrei paralanr.
GREGERS - Aa yukar, ne zaman tamamlayacaksn buluunu? Ne dnyorsun?
HJALMAR - yle tarih, gn gibi ayrntlara ilikin sorular sorma bana. Bir ey bulma
konusunda
sorun btnyle insann kendi elinde deildir. Byk lde esinlenmeye baldr bu,
insann
iine domasna. Ama ne zaman insann iine bir eyler doar, ne zaman esin perisi
gelir,
bilinmez.
GREGERS - Ama ilerleme var, deil mi?
HJALMAR - lerleme var elbet. Her gn onunla urayorum. Aklm hep orda. Her gn
le
yemeinden sonra oturma odasna kapanyorum, sessizlik iinde dnyorum. Ama
kimse
stme varmamal. Relling de yle diyor.
GREGERS - Tavan arasna geip ocuka elenmek akln elmiyor mu senin, zarar
dokunmuyor mu sana? Ne dersin?
HJALMAR - Hayr hayr hayr! Aksine. yle deme. Durmadan ayn dnce zerinde
kafa
patlatamam, insan yoruluyor. Bo vakitleri deerlendirecek bir eyler gerek bana. Hem
insana
ne zaman esin gelecei hi belli olmaz. Ama gelecei varsa o kendiliinden gelir
kesinlikle.
GREGERS - Bana yle geliyor ki Hjalmar, sen bir para u yaban rdeine
benziyorsun.
HJALMAR - Yaban rdeine mi? Ne demek istiyorsun, anlayamadm.
GREGERS - Sen de dibe batmsn, dipteki yosunlara smsk sarlmsn.
HJALMAR - Babamn kanatlarndan ald o lmcl yaradan m sz ediyorsun?
Babamla
birlikte benim de belki?
GREGERS - Pek deil. Senin iin vurulmusun demek istemiyorum. Sen bir batakla
saplanmsn. ini kemiren bir sayrlk var, o yzden ta dibe kadar batmsn, hi kar
koymadan, karanlklar iinde lp gitmek iin.
HJALMAR - Ben mi? Karanlklar iinde lp gitmek iin ha? Hayr Gregers hayr,
byle
konumaman gerekir.
GREGERS - Telalanma. O batakln dibinden seni ekip karacam. imdi benim de
yaamda bir amacm var, sana sylemitim.
HJALMAR - Olabilir. Ama beni rahat brak. Ben ok iyiyim. Bir insan daha iyi olamaz,
gven
bana. Ancak arada bir hafife karaduyguya kapldm oluyor.
GREGERS - Au kaplam senin iini, aulanmsn sen.
HJALMAR - Bak sevgili dostum, bana aulardan, sayrlklardan sz edeyim deme. Bu
tr
konumalara alk deilim. Evimde kimse holanmadm eyin szn etmez.
GREGERS - nanrm.
HJALMAR - Szn etmez, nk bana ancak zarar dokunur. Hem bizim evimiz senin
dediin
gibi bataklk deil. Zavall fotorafnn evinin ats baskm, oras beni ilgilendirir.
Parasal
durumum snrl. Ama yaratc bir insanm ben, bir bulu zerinde alyorum ve aile
babasym.
Bylece beni snrlayan ereveyi krabiliyorum...
Kahvalty getiriyorlar.
(Gina ile Hedwig bira ielerini, konya, bardaklar, tabaklar, anaklar, kaklar vb.
getirirler.
Ayn anda Molwik ile Relling sokak kapsndan ieri girer. kisinin de paltosu yoktur.
Molwik
siyahlar giymitir.)
GINA - (Elindekileri masann stne yerletirir.) kisi de tam vaktinde geldi.
RELLING - Molwik ringa bal kokusu alnca yerinde duramaz oldu. Yeniden
gnaydn, Bay
Ekdal.
HJALMAR - zin verirsen tantraym, Gregers: Bay Molwik. Doktor Relling'i
tanyorsun galiba.
GREGERS - Evet, yle byle.
RELLING - Siz Bay Werle'nin olusunuz. Yukarda iletmenin orda birbirimize
girmitik ikimiz.
Buraya yeni mi tandnz?
GREGERS - Evet, bu sabah.
RELLING - Alt katta biz oturuyoruz. Molwik ve ben. Olur ya gerekirse eer, hekiminiz
yakn,
papaz da!
GREGERS - Teekkr ederim, belki gerekir. Dn sofrada on kiiydik.
HJALMAR - nsann iini rperten konulardan sz etme yine.
RELLING - Sakin ol Ekdal, bunun seninle ilgisi yok.
HJALMAR - Ailemin esenlii iin dilerim yle olsun. Neyse. Oturalm haydi. Yiyelim,
ielim,
nee bulalm.
GREGERS - Baban beklemeyecek miyiz?
HJALMAR - Hayr. O yemeini daha sonra odasnda yemeyi sever.
(Erkekler, kahvalt masasnn bana oturur, yerler, ierler. Gina ile Hedwig hizmet
eder.)
RELLING - Molwik'in kafas dn gece adamakll dumanlyd, Bayan Ekdal.
GINA - Yaa? Dn de mi yine?
RELLING - Dn gece eve geldiimizde sesimizi duymadnz m?
GINA - Hayr.
RELLING - Daha iyi. Dn gece durumu korkuntu.
GINA - Doru mu Molwik?
MOLWIK - Dn gece olup bitenlerin stne bir izgi ekelim. Benliimin iyi yan
olanlardan
sorumlu deil.
RELLING - (Gregers'e.) Neler yapar bilseniz! Bazen iten gelen bir drtyle davranr,
esinlenmi gibi. O zaman onu alp gece gece sokaa kmaktan baka are yoktur. Bizim
Molwik'in sa solu belli olmaz. inde eytan var.
GREGERS - eytan m?
RELLING - Evet, Molwik'in iinde bir eytan gizli.
GREGERS - Yaa?
RELLING - Bu yaradltaki insanlar doru yoldan gidemezler. Arada bir arp yanl
yollara
saparlar. Siz hl o da bandaki i karatc iletmede yaamaktan bkmadnz m?
GREGERS - imdiye dein dayandm.
RELLING - Her nnze gelene anlattnz idealleriniz gerekleti mi?
GREGERS - Ne idealleri? (Anlar.) imdi anladm.
HJALMAR - Senin ideallerin benimsendi mi, Gregers?
GREGERS - Samalk!
RELLING - eitli idealleri vard. ilere gidip, onlara amaladklarn anlatt.
Gerekletirmeyi
amalad idealini onlara aklamaya alt.
GREGERS - O zamanlar ok gentim.
RELLING - Hakknz var, ok gentiniz. Bu isteklerinize, daha dorusu idealinize kimse
kulak
asmamt... Ben orada bulunduum srece.
GREGERS - Siz oradan ayrldktan sonra da.
RELLING - Sonradan ideallerinizden dn verecek kadar aklnz banza gelmi
olmal.
GREGERS - Karmda duran gerek bir insansa, dn vermek sz konusu olmaz.
HJALMAR - Bu bana pek mantkl geliyor. Biraz tereya verir misin, Gina?
RELLING - Molwik iin de bir para et.
MOLWIK - Hayr istemem!
(Tavan arasna alan kap vurulur.)
HJALMAR - Aar msn, Hedwig? Babam ieri gelecek galiba.
(Hedwig kapy aar. Yal Ekdal girer, elinde bir tavan postu vardr. Sonra Hedwig
yine kapy
kapar.)
EKDAL - Gnaydn beyler. Av bugn iyi gitti. rilerinden vurdum bir tane.
HJALMAR - Derisini de yzmsn, beni beklememisin.
EKDAL - Tuzladm bile. Tavan eti iyidir, gevrek olur. Tatldr, tad eker gibidir.
Afiyet olsun
beyler. (Odasna gider.)
MOLWIK - (Ayaa kalkar.) zr dilerim... Hemen... Hemen aa inmek zorundaym.
RELLING - Soda isene be adam.
MOLWIK - f...f... (Aceleyle hol kapsndan kar.)
RELLING - (Hjalmar'a.) Bir kadeh de yal avcnn erefine ielim.
HJALMAR - (Relling'le kadeh tokuturur.) Bir aya ukurda ama ii yaam dolu
avcnn
erefine.
RELLING - Kr salnn erefine! (er.) Evet, syle bakalm gerekten kr sal m,
yoksa salar
m aarm?
HJALMAR - kisinin aras. Hem banda sa bile kalmam.
RELLING - nsan perukla durumu idare eder. Evet Ekdal, aslnda sen mutlu bir insansn.
Yaamda kendini adadn gzel bir amacn var.
HJALMAR - nan, yalnzca bu ama iin alyorum..
RELLING - Bir ein var, ho bir kadn, ayanda terlikleri bir ieri bir dar
kouturup duruyor,
senin iin yapmayaca yok.
HJALMAR - Evet, Gina... (Gina'ya doru ban sallar.) Yaam yollarnda bana iyi bir
yoldasn
sen.
GINA - Yine oturup beni ekitirmeye baladnz.
RELLING - Ya Hedwig, Ekdal!
HJALMAR - (Duygulu.) Kzm, kzm benim! Yanma gelsene Hedwig. (Hedwig'in
salarn
okar.) Yarn nasl bir gn, Hedwig?
HEDWIG - (Babasnn ceketini ekerek.) Hayr baba, sakn syleme!
HJALMAR - Yapabileceimin ne kadar az olduunu dndke yreime bir bak
saplanyor.
Yalnzca tavan arasnda kk bir elence dzenleyebileceiz.
HEDWIG - En gzeli.
RELLING - Baban ilgin buluunu ortaya koyuncaya kadar sabr gerek, Hedwig.
HJALMAR - Evet evet, o zaman gr bak Hedwig! Geleceini gvence altna almaya
kararlym.
Yaadn srece sknt ekmemelisin. Buluum karlnda ne isteyeceksem senin iin
isteyeceim. Buluu yapan zavallnn biricik dl bu olacak.
HEDWIG - (Babasnn boynuna sarlr, kulana fsldar.) Babacm, sevgili
babacm.
RELLING - (Gregers'e.) Ara sra mutlu bir ailenin arasna katlmak, onlarla birlikte
yle gzel
kurulmu bir sofrada oturmak ne ho deil mi? nsann havas deiiyor.
HJALMAR - Evet, masa banda geen bu saatlerin byk deeri var bence.
GREGERS - Ama ben bu bataklk havas iinde yaayamam.
RELLING - Ne batakl?
HJALMAR - Yine samalamaya balama, ne olur!
GINA - Bataklk kokar Bay Werle, biz her gn havalandrrz burasn, bataklk kokusu
yoktur
burda.
GREGERS - (Masadan kalkar.) Benim szn ettiim iren kokunun gitmesi iin oday
havalandrmak yetmez.
HJALMAR - ren koku mu?
GINA - Ne dersin buna, Ekdal?
RELLING - zr dilerim ama... Szn ettiiniz iren kokuyu yukardaki maden
ocaklarndan
buraya sakn siz getirmi olmayasnz?
GREGERS - Benim eve getirdiim iren kokuyu betimlemek gerekiyorsa, bu koku tpk
size
benziyor.
RELLING - (Gregers'e yaklar.) Bakn Bay Werle, o ideallerinizi hl iinizde bir
kede
sakladnzdan baya kukuluyum.
GREGERS - imde bir kede deil, gnlmde saklyorum.
RELLING - Nerede saklarsanz saklayn ama ben yannzda bulunduum srece
isteklerinizi
pazara karmaya kalkmayn.
GREGERS - Ya dediinizin aksini yaparsam?
RELLING - O zaman tepetaklak yuvarlanrsnz merdivenlerden aa, anladnz m
imdi?
HJALMAR - (Ayaa kalkar.) Ama Relling!
GREGERS - Haydi, haydi, atn beni dar da grelim.
GINA - (Relling ile Gregers'in arasna girer.) Burda grlt karmaya hakknz yok,
Relling. Ama
size u kadarn syleyeyim Bay Werle, ini sobann iine suyu dkp, ortal
batrdktan, rezil
ettikten sonra iren kokudan sz etmeye pek yznz olmasa gerek. (Kap vurulur.)
HEDWIG - Kap vuruluyor, anne.
HJALMAR - Bir bu eksikti.
GINA - Ben aarm. (Kapya gider, aar, rkmtr, birden geriler.) Hhh... Siz
miydiniz?
(Yal Werle ieri doru bir adm atar, srtnda krk vardr.)
WERLE - Balayn. Olum bu evde oturuyor diye duydum.
GINA - (Soluu tkanmtr.) Evet. (Soluk almaya alr.)
HJALMAR - (Werle'ye yaklar.) eri girmek istemez miydiniz, Bay Werle?
WERLE - Hayr. Teekkr ederim. Olumla konumak istiyorum yalnzca.
GREGERS - Evet, ne var? Ben burdaym.
WERLE - Seninle babaa konumak istiyorum, odanda.
GREGERS - Odamda m? Pekl... (Gitmek ister.)
GINA - Hayr olmaz, oda ok dank.
WERLE - yleyse kapnn nnde, darda.
HJALMAR - Burada konuabilirsiniz, Bay Werle. Biz oturma odasna geeriz. Gel,
Relling.
(Hjalmar ile Relling sadan kar. Gina Hedwig ile birlikte mutfaa gider.)
GREGERS - (Ksa bir suskunluktan sonra.) Evet, imdi yalnzz.
WERLE - Dn akam bana baz eylerden sz etmitin. imdi kalkm burda bir oda
tutmusun. Bana kar bir tavr almak istediini varsaymak zorundaym.
GREGERS - Hjalmar Ekdal'e gerei sylemek istiyorum. Ne durumda olduunu apak
grmeli. Hepsi bu.
WERLE - Yaamnn amac bu mu, hani dn akam szn ettiin?
GREGERS - Evet. nk kendimi adayacam baka ama brakmadn bana.
WERLE - Senin bylesine yolunu armana ben mi neden oldum, Gregers?
GREGERS - Btn yaamm berbat ettin. Annemi dnyorum. imde tadm bu
sululuk
duygusunu sana borluyum.
WERLE - Anlyorum, iini kemiren bir eyler var senin.
GREGERS - Evet. Aslnda o zaman sylemem gerekirdi. Temen Ekdal'e tuzak
kurulduu
zaman. Onu uyarmam gerekirdi. nk sonucun nereye varacan seziyordum.
WERLE - Evet, o zaman sylemen gerekirdi.
GREGERS - Cesaret edemedim, korkmutum, iyice sinmitim. O zamanlar senden ok
korkuyordum. Uzun sre korktum senden.
WERLE - Artk o korkuyu yenmi grnyorsun.
GREGERS - Evet, krler olsun. Yal Ekdal onulmaz bir ykma urad. Ne benim, ne
bakasnn ona bir yardm dokunabilir. Ama yalan dolan iinde debelenerek uurumun
kysna
gelmi Hjalmar' kurtarabilirim.
WERLE - Doru bir i yaptna emin misin?
GREGERS - Evet. Kesinlikle.
WERLE - Fotoraf Ekdal gibi bir adam gsterdiin dostlua teekkr m eder
sanyorsun?
GREGERS - Onun gibi bir adam... Evet!
WERLE - Grrz!
GREGERS - imi kemiren bu sululuk duygusundan kesinlikle kurtulmalym hem,
yaayabilmek iin.
WERLE - Hibir zaman kurtulamayacaksn. Hastasn sen ocukluundan beri. Bu
hastalk sana
annenden kald, Gregers... Annenin sana brakt tek miras bu.
GREGERS - (Alayc, yar glmseyerek.) indeki o hrs yenemedin, deil mi?
Annemin
sandn kadar byk bir servet sahibi olmadn unutamadn, yaptn hesaplar
tutmad. Bunu
kendine yediremiyorsun, deil mi?
WERLE - Eski defterleri kartrmak istemiyorum Gregers, sras deil. O fotorafya
gerei,
ya da ne bileyim, gerek sandn, anlatmakta kararl msn?
GREGERS - Evet, kararlym.
WERLE - Bilseydim, buraya kadar kendimi yormazdm. nk yine benim yanma
dnp
dnmeyeceini sormann hibir anlam kalmad.
GREGERS - Evet, yle.
WERLE - Benim irketime girmek istemiyorsun.
GREGERS - Hayr.
WERLE - yi. Ama ben evlenmeyi dndm iin servetin ikimizin arasnda
paylalmas
gerek.
GREGERS - (Hemen.) Hayr, ben bunu istemiyorum.
WERLE - Bunu istemiyor musun?
GREGERS - Hayr. Vicdanm el vermez.
WERLE - (Ksa bir sre sonra.) Yukarya, iletmeye mi dneceksin?
GREGERS - Hayr, kendimi iten karlm sayyorum.
WERLE - Sonra? Neyle yaayacaksn? Neyle geineceksin?
GREGERS - Aylmdan artrdm param var.
WERLE - Biriktirdiin ne zamana dein yeter sana?
GREGERS - Sonuna dein yeter sanrm.
WERLE - Ne demek istiyorsun?
GREGERS - Syleyecek baka szm yok.
WERLE - Hoa kal, Gregers.
GREGERS - Gle gle. (Werle gider.)
HJALMAR - (eri bakar.) Gitti mi?
GREGERS - Evet.
(Hjalmar ve Relling ieri girer, Gina ile Hedwig mutfaktan gelirler.)
RELLING - Olan bizim kahvaltya oldu.
GREGERS - Paltonu giy Hjalmar, seninle kp uzunca bir dolamamz gerek.
HJALMAR - Baban ne istiyordu? Yoksa benimle mi ilgili?
GREGERS - Yolda anlatrm. Seninle ak ak konumam gerekiyor. (Sokak kapsndan
kar.)
GINA - Hjalmar! Gitme onunla!
RELLING - Otur oturduun yerde.
HJALMAR - (Paltosunu ve apkasn alr.) Ne var bunda? Genlik arkadalarmdan biri
bana
iini dkmek istiyorsa...
RELLING - Hay Allah kahretsin. Dengesiz herifin biri, grmyor musun?
GINA - ittin, deil mi? Annesi de ara sra sinir nbetleri geirirdi hep.
HJALMAR - O zaman bir dosta daha ok gereksinim duyuyor demektir. Sen le
yemeini
vaktinde hazrlamaya bak. Hoa kal. (Sokak kapsndan kar.)
RELLING - u herifin dadaki iletmede bir ukura dp cehennemi boylamam
olmas ne
talihsizlik!
GINA - Tanr korusun, niin yle diyorsunuz?
RELLING - (Mrldanr.) Kendime gre bir bildiim vardr elbet.
GINA - Sizce Gregers gerekten deli mi?
RELLING - Ne yazk ki hayr. Bakalarndan daha deli deil. Ama bir sayrl olduu
kesin.
GINA - Nesi var dersiniz?
RELLING - Syliyeyim, Bayan Ekdal: Gregers doruluk hummasna tutulmu.
GINA - Doruluk hummasna m?
RELLING - Bir tr ulusal sayrlk bu, ancak pek seyrek bagsterir. (Gina'ya doru
ban
eerek.) Yemek iin teekkrler. (Sokak kapsndan kar.)
GINA - (Odann iinde dolar, tedirgindir.) ff, bu Gregers Werle de... Her zaman
uursuzun
biriydi.
HEDWIG - (Masann banda durmu, iinden geenleri okurmucasna annesine
bakmaktadr.) Btn bunlar bana ok garip geliyor.
DRDNC PERDE

Atlye. Az nce bir fotoraf ekilmitir. Sandalyelerin nnde zeri rtl bir fotoraf
makinesi
vardr. Vakit akamst. Gne batmak zeredir. Birazdan ortalk iyice kararacaktr.
Gina, elinde bir kutu, bir fotoraf cam, ak duran sokak kapsnda durmu, biriyle
konumaktadr.

GINA - Elbette. Verdiim sz tutarm. Pazartesiye on iki tane hazr. Gle gle.
(Birinin merdivenleri indii iitilir. Gina kapy kapar, fotoraf camn kutuya koyar,
kutuyu
fotoraf makinesinin iine yerletirir.)
HEDWIG - (Mutfaktan gelir.) Gittiler mi?
GINA - (Ortal toplar.) Evet. Neyse, bamdan savabildim.
HEDWIG - Babam niin daha dnmedi acaba?
GINA - Relling'in yannda olmasn? Aada?
HEDWIG - Hayr, orda yok. Arka taraftan, mutfak merdiveninden aa inip sordum.
GINA - Yemei souyacak.
HEDWIG - Oysa babam yemee hep vaktinde gelirdi.
GINA - imdi gelir, meraklanma.
HEDWIG - Bir an nce dnse! stnde tuhaf bir hal varm gibi grnd bana.
GINA - (Yksek sesle.) te geldi!
(Hjalmar sokak kapsndan ieri girer.)
HEDWIG - (Babasna doru giderek.) Seni nasl merak ettik, bir bilsen baba!
GINA - (Gz ucuyla Hjalmar'a bakar.) Darda epey kaldn, Hjalmar.
HJALMAR - (Gina'ya bakmadan.) Evet biraz uzun srd. (Paltosunu karr. Gina ile
Hedwig
yardm etmek ister. Hjalmar geri evirir.)
GINA - Yemek yedin mi? Gregers'le birlikte?
HJALMAR - (Paltosunu asar.) Hayr.
GINA - (Mutfak kapsna ynelir.) Yemeini getireyim yleyse.
HJALMAR - Hayr, brak dursun. u an canm istemiyor.
HEDWIG - (Yaklar.) Neyin var baba, iyi deil misin?
HJALMAR - Yry beni epey yordu.
GINA - Onunla dolamaya kmayacaktn, elbet yorulursun, alk deilsin.
HJALMAR - Bir erkek bu dnyada baz eylere almak zorundadr. (Ortada dolar.)
Ben
yokken kimse geldi mi buraya?
GINA - Yalnzca o nianl ift.
HJALMAR - Yeni sipari yok mu?
GINA - Hayr. Bugnlk yok.
HEDWIG - Grrsn yarn kesin biri gelir, sipari verir baba, zlme.
HJALMAR - Umarm. nk yarn ciddi bir biimde almaya koyulacam.
HEDWIG - Yarn m? Ama yarn ne olduunu unuttun mu, baba?
HJALMAR - Sahi! br gn yleyse. br gnden tezi yok, her ii kendim yapacam.
Btn
ileri bundan byle kendim yapacam.
GINA - Bunu nerden kardn imdi, Hjalmar? Neye yarar, yaam kendine zehredersin.
Fotoraf ilerini zaten ben yapyorum. Sen buluun zerinde almalsn.
HEDWIG - Bir de yaban rdeine bakmak zorundasn, deil mi babacm, tavuklarla
tavanlara da.
HJALMAR - Sama sapan konuma. Yarndan tezi tavan arasna adm atmayacam.
HEDWIG - Ama baba sz vermitin hani, yarn orda kutlayacaktk.
HJALMAR - Evet doru. yleyse br gnden tezi yok. Elimden gelse o lanet olas
yaban
rdeinin boynunu koparrdm.
HEDWIG - (Bararak.) Yaban rdeinin mi?
GINA - Sen neler dediinin farknda msn, Hjalmar?
HEDWIG - (Babasn iteler.) O benim yaban rdeim.
HJALMAR - Onun iin koparamyorum ya, kyamyorum. Senin yznden Hedwig,
yalnzca senin
yznden... Ama yapmam gerekirdi. Benim evimin ats altnda o iren ellerin dedii
bir
yaratn barnmasna izin vermemeliydim.
GINA - nk bykbaba onu u ahmak Pettersen'den ald diye, yle deil mi?
HJALMAR - (Ortada dolar.) nsanlarn baz istekleri vardr... Nasl desem... dealleri
vardr...
Bunlar gerekletirmek zorundadr, aksi halde ruhunda derin yaralar alr.
HEDWIG - (Babasna gider.) Peki, yaban rdei... Ya o zavall yaban rdei...
HJALMAR - (Olduu yerde durur.) Senin hatrn iin ona kymyorum... Klna bile
dokunmayacam... Dedim ya, bir ey yapmayacam ona. Yaplmas gereken baka
nemli
iler var. Ama sen imdi dar k, bir dola Hedwig, her zamanki gibi. Birazdan gne
batacak.
HEDWIG - Hayr, dolamaya kmak istemiyorum imdi.
HJALMAR - Ama dolamaya kmak zorundasn. Gzlerini krptrp duruyorsun.
erinin havas
ar, gzlerin iin iyi deil. Bu at katnn havas ok ar, ok bask.
HEDWIG - yleyse bir kou dolanr gelirim, arka merdivenlerden inerim. Paltom
nerde?
Odamdayd sahi! Baba! Ben dardayken yaban rdeine bir ey yapmazsn, deil mi?
HJALMAR - Klna bile dokunmam, merak etme. (Kzn barna basar.) Seninle ben
Hedwig...
Biz ikimiz... Neyse, git haydi.
(Hedwig annesiyle babasna ban sallar, mutfaktan geip dar kar.)
HJALMAR - (Odann iinde dolar, ban kaldrp bakmadan.) Gina.
GINA - Evet?
HJALMAR - Yarndan... Daha dorusu br gnden tezi yok, hesaplar ben tutacam.
GINA - Onu da m sen yapacaksn?
HJALMAR - Evet, ne kadar gelirimiz var bakmak istiyorum.
GINA - Ama hafif bir i bu.
HJALMAR - Pek yle dememeli. nk elindeki para, insan artacak kadar uzun
sre yetiyor
gibi geliyor bana. (Olduu yerde durup Gina'nn yzne bakarak.) Nasl oluyor bu?
GINA - nk Hedwig'le ben hemen hemen hi para harcamyoruz.
HJALMAR - Yapt yaz ilerine karlk babama olduka iyi para veriyormu Werle,
doru mu?
GINA - yi para alp almadn bilemem, nk bu gibi ilerin karlnda nasl bir
cret denir
bilmiyorum.
HJALMAR - Ka para alyor dersin?
GINA - Her zaman bir olmuyor. yle byle bize yk olmayacak kadar, biraz da cebine
harlk
kalyor.
HJALMAR - Bize yk olmayacak kadar! Bundan hi sz etmemitin bana. Niin?
GINA - Syleyemezdim. Ona baktn, onun tm giderlerini karladn sanyordun.
Bundan
byk mutluluk duyuyordun.
HJALMAR - Oysa babama bakan aslnda byk tccarlarmzdan Bay Werle'ydi.
GINA - Ne kar, gerektiinden fazla paras var onun.
HJALMAR - I yakar msn?
GINA - (I yakar.) Hem paray veren kim bilmiyoruz. Werle mi, Groberg mi?
HJALMAR - Groberg mi? Niin gerei gizlemeye abalyorsun?
GINA - Ne bileyim, sandm ki...
HJALMAR - yle mi?
GINA - Benim bu ile bir iliiim yok. Ona yaz ilerini ben bulmadm. Werle'nin evine
geldiinde bu ii ona Berta ayarlamt.
HJALMAR - Sesin titriyor.
GINA - (Abajuru lambaya geirir.) Sesim mi?
HJALMAR - Ellerin de.
GINA - (Kararl.) Ak konu Hjalmar. Hakkmda neler anlatt sana?
HJALMAR - Onlarn yannda altn sralar... Werle ile aranzda bir iliki varm.
Doru mu?
Doru olabilir mi?
GINA - Doru deil. O zamanlar aramzda bir ey yoktu. Werle peimdeydi. Beni hi
rahat
brakmad. Kars yle sanyordu, aramzda bireyler var sand o. Bard ard,
grltler
kopard, stme yrd, gzda verdi... Neler yapmad... Sonunda ordan ayrldm.
HJALMAR - Sonra?
GINA - Annemin yanna dndmde o balad bu kez. Annem sandn gibi doru
yaradll bir
kadn deildir, Hjalmar. Bay Werle dul kaldktan sonra bu ii aklma sokan annem oldu.
HJALMAR - Sonra?
GINA - En iyisi her eyi ren. stediini elde edinceye kadar rahat brakmad beni
Werle.
HJALMAR - (Ellerini birbirine vurarak.) stelik sen benim ocuumun annesisin.
Gerei
benden nasl gizlersin!
GINA - Aptallk ettim. Oysa oktan sana sylemem gerekirdi.
HJALMAR - Evet, en bata sylemen gerekirdi. O zaman ne mal olduunu bilirdim.
GINA - Syleseydim, yine evlenir miydin benimle?
HJALMAR - Daha neler!
GINA - Bu yzden sylemedim ite! Sana aktm, tutkundum sana! Biliyorsun! Kendimi
mutsuzlua srkleyemezdim.
HJALMAR - (Odann iinde dolar.) Bu kadn Hedwig'imin annesi olacak bir de!
Gzmn
grd btn bu eyay... (Sandalyelerden birini tekmeyle devirir.) Yuvam dediim
btn bu
evi... Karmn eski dostuna... Onu batan karan adama... Borlu olduumu dnmek!
GINA - Yaammzn on be yln birlikte geirdiimize piman msn?
HJALMAR - (Gina'nn nn keser.) Sen syle, rmcek gibi, her gn, her saat
evreme
rdn yalan alarna beni drdne sen piman deil misin? Yant ver, hi
titremedi mi
vicdann?
GINA - Dorusu kafam hep ev ileriyle, fotoraf ileriyle doluydu, yapmam gereken ok
i vard.
HJALMAR - Gemiinden hi pimanlk duymadn m?
GINA - Hayr. Ben bu eski masallar unutmutum.
HJALMAR - Bu ne vurdumduymazlk! nsann tepesi atyor! Pimanlk bile
duymuyorsun!
GINA - Benim gibi bir kadna dmeseydin, senin durumun ne olurdu acaba Hjalmar,
syler
misin?
HJALMAR - Senin gibi bir kadna m?
GINA - Evet, her zaman elimdekiyle yetinmesini bildim ben. Hi deilse bunu senden
daha iyi
baardm. Ne olsa senden birka ya bym.
HJALMAR - Durumum ne mi olurdu?
GINA - Seni tandm zamanlar akln banda deildi, yanl yollara sapmak zereydin,
itiraf et.
HJALMAR - Bir adam, zellikle huzursuz yaradll bir adam zld, bocalad
zamanlar
nasl bunalr anlamyorsun, sonra tutup yanl yollara sapmak diye tanmlyorsun bunu.
GINA - Hayr yle deil, insan bocalayabilir, ben bir ey demiyorum, nk yuva
kurduktan
sonra iyi bir aile babas oldun. Aramzda hep scak bir hava esti. Hedwig ve ben artk
yiyeceimiz, giyeceimiz iin biraz daha para harcamaya balayalm diye
dnyorduk.
HJALMAR - Bu yalan dolan batann iinde mi?
GINA - u uursuz herif nerden geldi evimize?
HJALMAR - Ben de aramzda scak bir hava estiini sanyordum. Yanlmm.
Buluuma
alacak gc nerden alacam imdi? O bulu imdi benimle birlikte ld belki. Onu
senin
gemiin ldrd, Gina.
GINA - (Alamakl.) Hayr Ekdal, byle demeye hakkn yok. Senin iin her zaman
elimden
geleni, en iyisini yapmak istedim.
HJALMAR - Aile babasnn dleri ne olacak diye kendime soruyorum. teki odada
kanepeye
uzanp buluumu dndmde ou kez bu buluun beni tketeceini seziyordum.
Buluumun patentini elime aldm gn yaamaya veda edeceimi duyumsuyordum. Ben
ldkten sonra, zengin bir dul olarak rahat yaayasn istiyordum.
GINA - (Gz yalarn siler.) Hayr Ekdal, yle deme. Dul kaldm gn grmek
istemiyorum.
HJALMAR - Ne fark eder? Artk her ey bitti.
(Gregers sessizce sokak kapsn aar ve ieri bakar.)
GREGERS - Girebilir miyim?
HJALMAR - Evet.
GREGERS - (Neeli, honutlukla onlara bakar, ellerini skmak ister.) Sevgili
dostlarm...
(Merakl gzlerle, bir birine, bir brne bakar, sonra Hjalmar'n kulana fsldar.)
Konumadn
m daha?
HJALMAR - (Yksek sesle.) Her ey oldu ve bitti.
GREGERS - Sahi mi?
HJALMAR - Yaammn en ac saatini yaadm.
GREGERS - Ayn zamanda en gzel saatini de, elbet.
HJALMAR - Her neyse, imdilik bu iten kurtulduk.
GINA - Sizi Tanr balasn Bay Werle.
GREGERS - (arm.) Anlayamyorum.
HJALMAR - Neyi?
GREGERS - Bylesine byk bir hesaplama... Hesaplamadan sonra yepyeni bir
yaam
balamalyd. Arnm, temiz, gerek zerine kurulu bir yaam.
HJALMAR - Evet, biliyorum, biliyorum.
GREGERS - Kapdan ieri girince, gzme yznzn aydnl arpacak sanmtm.
Oysa
bulank, hznl...
GINA - Amaan. (Lambann abajurunu kartr.)
GREGERS - Beni anlamak istemiyorsunuz, Bayan Ekdal. Hayr, hayr, zaman gerek size.
Ama
sana gelince Hjalmar, bu hesaplamadan sonra, yceldiini duyumsamsndr
kesinlikle.
HJALMAR - Evet! Yani... Kendime gre.
GREGERS - Dm bir kadn balamak ve onu kendine doru sevgiyle ykseltmek!
Dnyada hibir ey bununla karlatrlamaz.
HJALMAR - Bylesine ac bir ikiyi imek kolay m sanyorsun?
GREGERS - Hayr, sradan bir adam iin kolay deildir elbet. Ama senin gibi bir adam
iin...
HJALMAR - Oras yle. Biliyorum. Ama yklenme benim zerime. Zaman gerek bana,
anlyor
musun?
GREGERS - ou ynnle yaban rdeine benziyorsun sen, Hjalmar.
(Relling gelir.)
RELLING - Yine mi yaban rdei?
HJALMAR - Evet. Byk tccarlarmzdan Bay Werle'nin vurduu.
RELLING - Yal Bay Werle'den mi sz ediyorsunuz?
HJALMAR - Hem ondan... Hem kendimizden.
RELLING - (Alak sesle, Gregers'e.) Cehennem olun burdan!
HJALMAR - Ne dedin?
RELLING - Yaamnz iyice berbat etmeden u arlatann buralardan toz olmas
yolundaki
dileimi dile getirdim.
GREGERS - Onlarn yaamn kimse berbat edemez, Bay Relling. Hjalmar'dan sz
etmek
istemiyorum. Onu tanyoruz. Gina'ya gelince, o da drst ve iyi bir kadn...
GINA - (Alamakl.) O zaman kendi halime braksaydnz beni, ne vard...
RELLING - (Gregers'e.) Aslnda bu evde ne aradnz sorabilir miyim?
GREGERS - Salam bir evlilik kurmak istiyorum.
RELLING - Sizce Ekdal'in evlilii salam deil mi?
GREGERS - Yazk ki, baka evlilikler ne kadar salamsa, Ekdal'in evlilii de o kadar
salam.
Ama salam bir evlilik deil.
HJALMAR - nsanlarn varmak istedikleri ideallere sen hep kaytsz kalmsndr,
Relling.
RELLING - Samalama be olum. zr dilerim ama Bay Werle, imdiye dein ka
evliliin
kurucusu oldunuz acaba? Hani aa yukar?
GREGERS - Henz hibir evliliin kuruculuunu yapmadm sanrm.
RELLING - Ben de yle sanyorum.
GREGERS - Ama salam kurulmam ok evlilik grdm. Bu tr bir evliliin insanlar
nasl bir
ykma srklediini yakndan gzlemleme frsatn buldum.
HJALMAR - Bu yzden bir erkein ruhsal gc yklabilir. En korkuncu bu.
RELLING - Ben doru drst bir evlilik yapmadm hi, onun iin bu konuda bir yargya
varamam. Ama bildiim bir ey var, o da gerek bir evlilikte ocuklarn nemli olduu.
ocuu
rahat brakmak zorundasnz.
HJALMAR - Hedwig! Zavall Hedwig'ciim benim!
RELLING - Hedwig'i aranzdaki atmann dnda tutmanz gerek. kiniz de yetikin
insanlarsnz. Aranzdaki ilikiyi ister bozun, ister bitirin, ancak Hedwig konusunda
dikkatli olun.
Yoksa bir ykma yol aarsnz. Sizi uyaryorum.
HJALMAR - Bir ykma m?
RELLING - Kendine bir eyler yapabilir. Onu bu yola kolayca itebilirsiniz.
GINA - Siz bunu nerden biliyorsunuz, Relling?
HJALMAR - Yoksa gzlerinin durumu ok mu tehlikeli?
RELLING - Sylediklerimin gzle bir ilikisi yok. Hedwig kt bir yata. G bir
dnem
geiriyor. Delice davranlarda bulunabilir.
GINA - Evet, aklna eseni yapyor, biliyor musunuz? Mutfakta atele oynuyor deli deli.
Bazen evi
yakacak diye korkuyorum.
RELLING - Bilmez miyim, gryorsunuz ite.
GREGERS - (Relling'e.) Bu durumu nasl aklarsnz?
RELLING - (Souk.) Blu anda, azizim.
HJALMAR - Ben onun yannda olduum srece... Ben topraa girmedike...
(Kap vurulur.)
GINA - Sus, Hjalmar. Biri geldi. (Seslenir.) Girin.
(Bayan Soerby ieri girer, zerinde sokak giysileri vardr.)
BAYAN SOERBY - yi akamlar.
GINA - (Ona doru giderek.) Sen miydin, Berta?
BAYAN SOERBY - Benim ya. Ama uygunsuz bir zamanda geldim galiba?
HJALMAR - O nasl sz! Evden bir haber...
BAYAN SOERBY - (Gina'ya.) Dorusunu sylemek gerekirse, u saatte beyleri evde
bulacam sanmyordum. Seninle yle bir konumak istemitim. Sana hoa kal
demeye
geldim, Gina.
GINA - Burdan gidiyor musun?
BAYAN SOERBY - Evet, yarn sabah, erkenden... Dalara. Bay Werle bugn leden
sonra
yola kt. (Alak sesle, Gregers'e.) Size de selamlarn iletmemi syledi.
GINA - Bir dn bak...
HJALMAR - Bay Werle'nin ardndan siz de mi burdan gidiyorsunuz?
BAYAN SOERBY - Evet, siz ne diyorusunuz, Ekdal?
HJALMAR - Kendinize dikkat edin diyorum.
GREGERS - Aklayaym isterseniz: Babam Bayan Soerby ile evleniyor.
HJALMAR - Evleniyor mu?
GINA - Sonunda baardn desene, Berta...
RELLING - (Hafife titreyen bir sesle.) Hayr, doru olamaz.
BAYAN SOERBY - Doru, dostum Relling.
RELLING - Yine mi evlenmek istiyorsunuz?
BAYAN SOERBY - Evet, istiyorum. Werle ilemleri tamamlad. Yukarda iletmenin
orda
evliliimizi sessizce kutlayacaz.
GREGERS - Mutluluklar dilerim.
BAYAN SOERBY - Teekkr ederim, itenlikle sylyorsanz eer. Birlikte mutlu
olacamz
umuyorum.
RELLING - Umudunuz boa kmayacak. Bay Werle ok ien bir adam deildir, eini
dvd
grlmemitir, lm kocanz gibi. Tanr gnahlarn balasn.
BAYAN SOERBY - Brakn adam mezarnda rahat yatsn. Onun da iyi yanlar vard.
RELLING - Bana Werle'nin daha iyi yanlar var gibi geliyor.
BAYAN SOERBY - En azndan en iyi yann boa harcamam. Kim ne ekerse onu
bier.
RELLING - Ben bu akam Molwik'le kyorum.
BAYAN SOERBY - Hayr Relling, olmaz... Hatrm iin.
RELLING - Baka arem kalmad. (Hjalmar'a.) Sen de gelir misin?
GINA - Hayr. Ekdal geceleri dar kmaz.
HJALMAR - (Kzgn, yar sesle.) eneni tutsana sen.
RELLING - Hoa kaln, Bayan... Werle!
(Sokak kapsndan kar.)
GREGERS - (Bayan Soerby'ye.) Doktor Relling'i olduka iyi tanyorsunuz gibi geldi
bana.
BAYAN SOERBY - Evet, birbirimizi uzun zamandr tanrz. Aramzda bir eyler
olabilirdi... Bir
zamanlar.
GREGERS - Bir eyler olmad sizin iin daha iyi olmu.
BAYAN SOERBY - Evet, yle denebilir. Hi duygularmla davranmadm. Kendini
sokaa atmak
istemeyen bir kadn duygularyla davranmay gze alamaz.
GREGERS - Bu eski ak yksn gider babama anlatrm diye korkmuyor musunuz?
BAYAN SOERBY - Ben anlattm bile.
GREGERS - Yaa?
BAYAN SOERBY - Babanz hakkmda neler syleneceini biliyor. Her eyi biliyor.
Benimle
evlenmeyi dndnn farkna varr varmaz, ona her eyi anlattm.
GREGERS - ok drst bir insansnz yleyse.
BAYAN SOERBY - Her zaman drst davrandm. Kadn drstlyle ular
istediine.
HJALMAR - Ne dersin, Gina?
GINA - Biz kadnlar birbirimize benzemeyiz, her kadnn yntemi bakadr.
BAYAN SOERBY - Sanrm en iyisi benim yaptm gibidir, Gina. Werle de kendisiyle
ilgili
hibir eyi benden gizlemedi. Bu ikimizi ok yaknlatrd. imdi benimle ak ak
konuabiliyor. Oysa buna hi olanak bulamam. Bu yaam dolu adam, genliinde,
yaamnn
en gzel yllarnda hep gzda dolu azarlar iitmek zorunda kalm. Bildiim kadaryla
bunlarn
ou birtakm kurmaca sulara ilikin...
GINA - Sylediklerin ok doru.
GREGERS - Hanmlar bu konularda tartacaklarsa, ben gidiyorum.
BAYAN SOERBY - Rahatsz olmayn, gitmeniz gerekmez. Artk bu konuda tek szck
sylemeyeceim. Art dnceyle davranmadm anlatmak istemitim. Belki, ok ansl
olduumu dnyorsunuz, bir bakma yle ama, bana verdiimden fazlasn almyorum
gibi
geliyor. Onu hibir zaman brakmayacam. Yaknda eli kolu bal kaldnda, ona
benden
baka yardm edecek hi kimse yok.
HJALMAR - Eli kolu bal kaldnda m?
GREGERS - (Bayan Soerby'ye.) Evet, ama imdi bundan sz etmeyin.
BAYAN SOERBY - Her ne kadar duyulmasn istemesem de, artk gizlemek olanaksz.
Bay
Werle'nin gzleri kr olacak.
HJALMAR - (Dikkat kesilir.) Kr m olacak? lgin dorusu. O da kr olacak
demek?...
GINA - aacak ne var? O kadar insan kr oluyor.
BAYAN SOERBY - Bir iadam iin bunun ne demek olduunu tahmin edersiniz.
Elimden
geldiince kendi gzlerimi onun urunda kullanmaya alacam. Haydi, artk gitmem
gerek.
u anda sinirlerim hi yerinde deil... Sahi, size bir syleyeceim daha vard Bay
Ekdal, eer
Bay Werle'nin size herhangi bir biimde yardm dokunabilecekse, Groberg'e haber
vermeniz
yeter.
GREGERS - Eminim, Hjalmar teekkr eder ve bu neriyi geri evirir.
BAYAN SOERBY - Sahi mi? Sanrm eskiden...
GINA - Evet Berta, Hjalmar'n Bay Werle'ye hi gereksinmesi kalmad artk.
HJALMAR - (Yava yava, szcklerin zerine basarak.) Gelecekteki kocanza
selamlarm
iletin ve yaknda sayman Groberg'e urayacam syleyin.
GREGERS - Ne? Bunu mu yapacaktn sen?
HJALMAR - Ona urayacam dedim, efendisine borlu olduum miktarn listesini
istemek
iin. Namus borcumu deyeceim. Hah, hah, ha! Gerekten namus borcu denir buna!
Yeter!
Btn borcumu yzde be faiziyle deyeceim ona.
GINA - O kadar paray nerden bulacaksn?
HJALMAR - Nianlnza durup dinlenmeden bir bulu zerinde altm syleyin.
Deyin ki, u
ezici bortan kurtulmak istei ona g veriyor, yorucu da olsa, kafasnn olanca gcyle
alyor
deyin. Onun iin buluumu tamamlamaya alyorum. Elde edeceim kazanc,
gelecekteki
kocanza kar iinde bulunduum parasal ykmllklerden kurtulmak iin
harcayacam.
BAYAN SOERBY - Bu evde bir eyler olmu.
HJALMAR - Evet, yle.
BAYAN SOERBY - Seninle dertlemek isterdim, Gina. Ama herhalde olanaksz. Bir
baka kez,
ne yapalm. Hoa kaln.
(Hjalmar ile Gregers sessizce selam verir. Gina, Bayan Soerby ile kapya gider.)
HJALMAR - Eikten teye admn ataym deme, Gina!
(Bayan Soerby gider, Gina arkasndan kapy kapar.)
HJALMAR - stmdeki ezici bor yknden de kurtuluyorum bylece.
GREGERS - En azndan yaknda.
HJALMAR - Ben tutumumun doru olduunu sanyorum.
GREGERS - Beni yanltmadn Hjalmar, erkek adamsn sen.
HJALMAR - nsann btn ideallerini bir yana atamayaca baz durumlar var. Bir aile
babas
olarak bu bana g geliyor. Parasz bir adam iin bor demek kolay deil, hele o
borlar
gemiin tozu rtmse! Ama ne fark eder? nsanlmdan dn vermektense...
GREGERS - (Ellerini Hjalmar'n omuzlarna koyar.) Syle dostum, geldiime iyi
etmedim mi?
HJALMAR - yi ettin elbette.
GREGERS - Her eyi ak seik grdn iyi olmad m?
HJALMAR - (Sabrszlkla.) yi oldu elbet, ama te yanyla ucu bendeki adalet
duygusunu
zedeliyor.
GREGERS - Ne gibi?
HJALMAR - Nasl desem... Bilmem, baban hakknda ak konuabilir miyim?
GREGERS - Benden ekinmen yersiz.
HJALMAR - Pekl. Biliyor musun, gerek evlilii, benim deil babann baarmas
beni
fkelendiriyor.
GREGERS - Byle bir eyi nasl dnebilirsin?
HJALMAR - Gerek bu. Baban ve Bayan Soerby karlkl gvene dayanan bir evlilik
kuruyorlar.
Birbirlerinden hibir ey gizlemiyorlar. Birbirlerinin arkasndan dolap evirmiyorlar,
deyim
yerindeyse, birbirlerinin gnahlarn da balamlar.
GREGERS - Evet, sonra?
HJALMAR - O zaman iler yoluna girmi. Gerek bir evlilik bunu gerektiriyor, senin
dediin
gibi.
GREGERS - Bu apayr bir konu, Hjalmar. Sen ne kendini, ne Gina'y onlarla
karlatrmaya
kalkmyorsun herhalde.
HJALMAR - Bendeki adalet duygusunun bu yzden incindii dncesinden kendimi
kurtaramyorum. Yeryznde adalet diye bir ey yok gibi.
GINA - yle diyemezsin, Ekdal.
GREGERS - yisi mi, fazla irdelemeyelim bu konuyu.
HJALMAR - te yandan gryorum ki, yazg adaleti yerine getiriyor, eden buluyor,
gzleri kr
olacak.
GINA - Oras kesin deil.
HJALMAR - Kesinlikle kr olacak. Hi deilse bizler, kr olacandan kukuya
dmemeliyiz.
nk cmzn alnmas sz konusu. O kendine gvenen bir insann akln elip
gzlerini kr
etmiti...
GREGERS - Birok insann gzn kr etti o.
HJALMAR - te imdi anlalmaz bir ey ortaya kyor ve hi acmadan Werle'nin
gzlerini
istiyor.
GINA - Hayr Ekdal, sen nasl byle irkin konuursun? Neler dediinin farknda msn?
Senden
korkmaya baladm.
HJALMAR - Arada bir zvarlmzn karanlk yanlarn demek olduka yapcdr.
(Hedwig banda apkas, arkasnda paltosu, soluk solua sokak kapsndan ieri girer,
mutludur.)
GINA - abuk dndn.
HEDWIG - Ne yapaym, canm daha fazla gezmek istemedi. yi de etmiim. Evin
kapsnda
birine rasladm.
HJALMAR - Herhalde Bayan Soerby'ye.
HEDWIG - Evet.
HJALMAR - (Bir aa bir yukar dolar.) Umarm onu son grndr.
(Sessizlik olur, Hedwig odada nasl bir hava estiini anlamak iin rkek rkek bir
birine, bir
tekine bakar.)
HEDWIG - (Babasna gider, onu yumuatmak ister.) Baba!
HJALMAR - Eee... Ne var Hedwig?
HEDWIG - Bayan Soerby bana bir ey getirmi.
HJALMAR - (Duraksar.) Sana m?
HEDWIG - Evet, yarn iin.
GINA - Bayan Soerby doum gnn iin sana her zaman bir eyler getirirdi.
HJALMAR - Neymi getirdii?
HEDWIG - Bunu imdi renmen doru olmaz. Yarn sabah annem yatamn stne
koyacak.
HJALMAR - Hep benim arkamdan, hep gizli sakl iler.
HEDWIG - (Telala.) Hayr, bak istersen. Kaln bir mektup. (Paltosunun cebinden bir
zarf
kartr.)
HJALMAR - Bir mektup, baka?
HEDWIG - Yalnzca bir mektup. Herhalde tekini, yani armaan sonra gnderecekler.
Ama
dn, bir mektup. mrmde ilk kez bir mektup alyorum. zerinde de (okur) Bayan
Hedwig
Ekdal yazl. Hedwig Ekdal benim, biliyor musun?
HJALMAR - Ver bakaym u mektubu.
HEDWIG - (Mektubu verir.) Al bak.
HJALMAR - Bu Bay Werle'nin elyazs.
GINA - Emin misin, Ekdal?
HJALMAR - Al kendin bak.
GINA - Ben anlar mym sanyorsun?
HJALMAR - Hedwig, izin verirsen ap okuyabilir miyim?
HEDWIG - Nasl istersen, eer istiyorsan, elbette.
GINA - Hayr Ekdal, bu akam olmaz. Yarn iin gelmi.
HEDWIG - (Alak sesle.) Brak okusun. Kesinlikle iyi bir eyler yazldr iinde. O
zaman
babamn neesi yerine gelir.
HJALMAR - yleyse aabilirim.
HEDWIG - Evet baba, ltfen. inde neler yazdn reneceim diye ok seviniyorum.
HJALMAR - (Mektubu aar, iinden bir kt karr, okur, olduka arm gibidir.)
Bu da ne
demek oluyor?
GINA - Ne var?
HEDWIG - Haydi baba, okusana!
HJALMAR - Kes sesini! (Mektubu bir kez daha okur, yznn rengi atar, ama kendini
tutmaktadr.) Mektupta, ne armaan ettikleri yazl.
HEDWIG - Ne armaan ediyorlar bana?
HJALMAR - Al, kendin oku!
HEDWIG - (Lambann yanna gider, mektubu okumaya balar.)
HJALMAR - (Yumruklarn skar, yar sesle.) Ah, gzleri! O gzler! Bir de bu mektup
stelik.
HEDWIG - (Okumay keser.) Bu mektup bykbabam iin.
HJALMAR - (Hedwig'in elinden mektubu alr.) Gina... Anlayabiliyor musun, bu ne
demek?
GINA - Mektupta ne yazyor, bilmiyorum ki.
HJALMAR - Bay Werle bykbabasnn artk yaz ileriyle uramasna gerek
kalmadn
yazyor Hedwig'e. Bundan byle, aydan aya broya urayp yz kron aylk alacakm.
GREGERS - Hmm!
HEDWIG - Evet, yz kron. Ben de okudum.
GINA - Bykbaba iin harika bir ey bu.
HJALMAR - Yz kron. Gerek duyduu srece... Yani lnceye dein.
GINA - Zavallnn gelecei gven altna alnm oluyor, daha ne!
HJALMAR - Ama asl nemli nokta imdi geliyor. Sen burasn okumadn, Hedwig.
Sonradan
bu aylk senin zerine geecekmi.
HEDWIG - Benim zerime mi?
HJALMAR - mr boyu ayn paray sen alacaksn, Hedwig. imdi anladn m, Gina?
GINA - Evet, duydum.
HEDWIG - Dn bir, ne ok para alacam! (Babasn sarsar.) Sen bu ie sevinmedin
mi,
baba?
HJALMAR - (Hedwig'in yanndan ekilir.) Sevinmek mi? (Odann iinde dolar.)
Nasl bir
gelecek... Ne gibi olanaklar sergileniyor! Hedwig'e armaan veriyorlar. Ona armaan
veriyorlar...
GINA - Yarn doum gn, biliyorsun.
HEDWIG - Hem bu parann hepsini sen alacaksn, baba. Btn param sana ve anneme
vereceim.
HJALMAR - Evet evet, annene! te ortaya kt.
GREGERS - Dikkat et, sana tuzak kuruyorlar, Hjalmar.
HJALMAR - Yine tuzak m? yle mi diyorsun?
GREGERS - Sabah buraya geldiinde, babam Hjalmar Ekdal senin sandn gibi bir
adam
deildir demiti bana.
HJALMAR - Sandn gibi bir adam deil...
GREGERS - Greceksin dedi sonra, greceksin.
HJALMAR - Para dilimi nasl balyor, onu mu grecekmisin...
HEDWIG - Ne demek btn bunlar, anne?
GINA - Odana git ve paltonu kar.
(Hedwig alarcasna mutfak kapsndan kar.)
GREGERS - Hjalmar... Onun mu, benim mi, kimin hakl olduu imdi belli olacak.
HJALMAR - (Kd yava yava ortasndan yrtar, her iki paray da masann stne
koyduktan sonra.) te benim yantm bu.
GREGERS - Tam beklediim gibi.
HJALMAR - (Sobann yannda duran Gina'ya doru gider, alak sesle.) Artk gizlemen
yersiz.
Eer, dediin gibi, sen bana tutulduun zamanlar Werle ile aranzda hibir ey
kalmadysa, bu
adam neden evlenmemize yardm etti?
GINA - Bylelikle, rahata evimize girip kabileceini ummutur.
HJALMAR - Yalnzca bu kadar m? Sakn korkmu olmasn?
GINA - Ne demek istiyorsun, anlamyorum.
HJALMAR - Senin ocuunun... Benim evimde yaamaya hakk var m, bilmek
istiyorum.
GINA - (Diklenir, gzleri kvlcm samaktadr.) renmek mi istiyorsun?
HJALMAR - Yant ver! Hedwig benim ocuum mu? Yoksa... Syle haydi!
GINA - (Souk bir biimde Hjalmar'a bakar.) Bilmiyorum.
HJALMAR - (Hafife titreyerek.) Bilmiyor musun?
GINA - Nerden bileyim? Benim gibi bir kadn...
HJALMAR - (Sessizce Gina'ya arkasn dner.) Artk bu evde iim kalmad.
GREGERS - yi dn Hjalmar!
HJALMAR - (Paltosunu giyer.) Benim gibi bir adam bu gibi konularda dnmez.
GREGERS - Aksine. yiden iyiye dnmen gerek. Eer balamann yceliine
erimek
istiyorsan, bir arada kalmalsnz.
HJALMAR - Bunu hi istemiyorum. Hi. Sonsuza dek. apkam nerde? (apkasn
giyer.) Evim
bama ykld. (Gzyalarna boulur.) Artk benim ocuum yok, Gregers!
HEDWIG - (Mutfak kapsn aar.) Ne dedin? (Babasna gider.) Baba! baba!
GINA - Yzne bir bak!
HJALMAR - Dokunma bana Hedwig, daha yaklama Hedwig. Git ordan! Grmek
istemiyorum
seni! Ah o gzler! Hoa kal. (Kapya gider.)
HEDWIG - (Hjalmar' smsk yakalar, barr.) Hayr, bizi brakp gitme, ne olur!
GINA - (Bararak.) ocuun haline bak Hjalmar, ocuun haline bak.
HJALMAR - Grmek istemiyorum onu. Elimde deil, ekip gitmem... Her eyden
kurtulmam
gerek! (Hedwig'i iter, sokak kapsndan dar kar.)
HEDWIG - (Kaygl.) Babam bizi terk ediyor anne. Bizi brakp gidiyor, bir daha hi
dnmeyecek.
GINA - Kes artk alamay Hedwig. Dner, yine geri gelir o, merak etme.
HEDWIG - (Hkra hkra kendini kanepenin stne atar.) Hayr hayr, bir daha hi
geri
gelmeyecek, bir daha hi...
GREGERS - Ben yalnzca iyilik etmek istemitim, Bayan Ekdal, bana inanyorsunuz,
deil mi?
GINA - nanyorum. Tanr gnahlarnz balasn.
HEDWIG - (Kanepeye uzanmtr.) Ben artk yaayamam. Suum ne benim? Git, git,
babam
geri getir anne.
GINA - Peki, peki, olur. Sakin ol. Onu aramaya kyorum imdi. (Srtna bir manto
geirir.) Belki
Relling'in yanna gitmitir. Alamay kes artk, sz ver bana.
HEDWIG - (Kesik kesik hkrarak.) Peki, artk alamayacam. Ama babam eve geri
dnsn e
mi?
GREGERS - (Gina'ya, tam kapdan kmak zereyken.) Acsn yeninceye dein
Hjalmar' kendi
haline brakmak daha doru olmaz m?
GINA - O sonra da yener acsn. nce ocuu yattrmalyz.
(Sokak kapsndan kar.)
HEDWIG - (Dorulur, gzlerini siler.) Neler olup bittiini bana sylemek zorundasnz.
Babam
niin artk yzm bile grmek istemiyor?
GREGERS - Bu soruyu ancak bydnz, yetikin bir insan olduunuz zaman
sorabilirsiniz.
HEDWIG - Ama bynceye dein hep znt iinde kalamam. Ben iin i yzn
biliyorum:
Babamn gerek ocuu deilim belki.
GREGERS - (Huzursuz.) Onu nerden karyorsunuz?
HEDWIG - Belki annem beni sokakta bulmutur. Babam durumu yeni renmitir. Bir
keresinde kitapta okumutum.
GREGERS - Evet ama yle olsa bile...
HEDWIG - Kendi ocuuymu gibi sevebilir beni. Belki daha ok! Yaban rdeini bize
armaan ettiler ama ben onu ok seviyorum.
GREGERS - Sahi, yaban rdei. Yaban rdeinden konusak biraz.
HEDWIG - Babam onun da yzn grmek istemiyor. Zavall yaban rdei! Boynunu
koparmak
istiyordu.
GREGERS - Ama koparmad.
HEDWIG - Hayr, koparmad, koparmak istediini syledi. Babamn byle demesi bana
ok
irkin geldi. Her akam yaban rdei iin dua ediyorum, lmesin, bana bir ey
gelmesin diye.
GREGERS - (Hedwig'e bakar.) Hep dua eder misiniz akamlar?
HEDWIG - Evet.
GREGERS - Dua etmenizi size kim tledi?
HEDWIG - Kimse. Bir keresinde babam ok hastalanmt, boynuna slk
yaptrmlard, lm
ellerini am stme doru geliyor demiti babam.
GREGERS - Sonra?
HEDWIG - O zaman dua ettim yatarken, babam iin. O gnden beri her akam dua
ediyorum.
GREGERS - imdi yaban rdei iin mi dua ediyorsunuz?
HEDWIG - Yaban rdei iin dua etmeliyim diye dndm, nk ilk gnler ok
hastayd.
GREGERS - Sabahlar da dua eder misiniz?
HEDWIG - Hayr.
GREGERS - Niin sabahlar dua etmiyorsunuz?
HEDWIG - Sabahlar her yan aydnlk. Korkmuyorum.
GREGERS - Demek babanz ok sevdiiniz yaban rdeinin boynunu koparmak istiyor.
HEDWIG - Hayr. Koparrsam ok iyi olur dedi yalnzca. Benim hatrm iin vazgeti.
ok
sevindim.
GREGERS - (Biraz yaklar.) Peki, siz babanzn hatr iin yaban rdeini feda etmez
miydiniz?
HEDWIG - (Ayaa kalkar.) Yaban rdeini mi?
GREGERS - Onun hatr iin dnyada en sevdiiniz eyi feda edebilir miydiniz demek
istiyorum.
HEDWIG - Sizce bir yarar olur mu?
GREGERS - Bir deneyin.
HEDWIG - (Alak sesle, gzleri parlayarak.) Evet, deneyeceim.
GREGERS - Bunu yapacak gcnz var m?
HEDWIG - Bykbabamdan yaban rdeini vurmasn rica edeceim.
GREGERS - Evet, iyi dnce! Bundan annenize hi sz etmeyin.
HEDWIG - Niin?
GREGERS - nk o bizi anlamaz.
HEDWIG - Yarn sabah denerim. Yaban rdeini...
(Gina sokak kapsndan girer.)
HEDWIG - (Annesine doru gider.) Onu buldun mu?
GINA - Hayr. Relling'le dar km.
GREGERS - Emin misiniz?
GINA - Evet. Kapc kadn syledi, Molwik de onlarla birlikte gitti dedi.
GREGERS - Tam yalnz kalmak istedii srada.
GINA - (Mantosunu karr.) Evet, erkeklerin sa solu belli olmuyor. Relling onu
nerelere
srkler, Tanr bilir. Bir kou gidip Madame Eriksen'in meyhanesine baktm ama orda
yoklard.
HEDWIG - (Gzlerinden yalar boanr.) Ya hi geri dnmezse?
GREGERS - Dner. Yarn sabah erkenden onu grmeye geleceim. Merak etmeyin
evine
dnecek, grrsnz. Siz artk yatsanz, Hedwig. yi geceler. (Gider.)
HEDWIG - (Hkrarak annesinin kollarna atlr.) Anne! Anne!
GINA - (Hafife Hedwig'in srtna vurur, i ekerek.) yle ya, yle ya! Relling
haklym. Kak
herifler eve gelir, o aalk amalarndan sz aarlarsa, olaca budur ite!
BENC PERDE

Atlye. Pencerelerden ieri kurun rengi, donuk bir sabah dmektedir.. at

penceresinin
stnde kar vardr. Gina, nnde nlk, elinde toz beziyle sprge, mutfaktan kp
oturma
odasna geer. Ayn anda Hedwig sokak kapsndan ieri girer.

GINA - (Olduu yerde durur.) Ne haber?

HEDWIG - Aada Relling'in yannda galiba.
GINA - Gryorsun ya.
HEDWIG - Relling dn gece eve dndnde yannda iki kii daha varm, kapc kadn
seslerini iitmi.
GINA - Tahmin etmitim.
HEDWIG - Ama yukar kmak istemedikten sonra neye yarar?
GINA - Ben aa iner, kendisiyle konuurum.
(Yal Ekdal srtnda gecelik, ayanda terlikler, aznda yanan piposu olduu halde,
odasndan
kar.)
EKDAL - Hjalmar... Hjalmar yok mu?
GINA - Sokaa kt.
EKDAL - Byle, erkenden mi? Karda tipide? Ne yapalm, sabah yryne tek bama
karm.
(Tavan aras kapsn aar, Hedwig yardm eder, Ekdal ktktan sonra arkasndan kapy
kapar.)
HEDWIG - Babamn bizi braktn duyunca bykbabam ne diyecek acaba?
GINA - Samalama. Bundan bykbabann hi haberi olmamal, anlyor musun? Dn
akamki
patrt srasnda evde bulunmad ok iyi oldu.
HEDWIG - Evet ama...
(Hole alan kapdan Gregers gelir.)
GREGERS - Hjalmar'n nerde olduunu rendiniz mi?
GINA - Relling'in yanndaym, aada.
GREGERS - Relling'in yannda m? O adamlarla sokaa kt doru mu?
GINA - Herhalde.
GREGERS - Oysa, yalnz kalmak, kendini toparlamak istiyordu.
GINA - Siz yle diyorsunuz.
(Hole alan kapdan Relling gelir.)
HEDWIG - (Relling'e doru giderek.) Babam sizde mi?
GINA - (Hedwig'le ayn anda.) Hjalmar sizde mi?
RELLING - Evet. Bizde elbet.
HEDWIG - nsan bir haber verir hi deilse.
RELLING - Evet, ben bir canavarm. Ama nce teki canavar yattrmam gerekiyordu,
iinde
eytan olan Molwik adl canavar. Sonra uyuyakalmm.
GINA - Hjalmar neler syledi bu sabah?
RELLING - Hibir ey.
HEDWIG - Hibir ey mi?
RELLING - Azndan tek szck kmad.
GREGERS - Anlamak g deil.
GINA - Ne yapyor?
RELLING - Kanapede yatyor ve horluyor.
GINA - Hjalmar ok kt horlar.
HEDWIG - Uyuyor mu? Uyuyabiliyor mu?
RELLING - yle grnyor!
GREGERS - Anlalmayacak bir ey yok. Geirdii o ypratc i atmasndan sonra...
GINA - Hjalmar geceleri sokak srtmeye alk deildir.
HEDWIG - Uyumas belki iyidir anne.
GINA - Bana da yle geliyor. ok erken uyandrmak pek iyi olmaz herhalde. Teekkr
ederim
Relling. nce ortal temizleyeyim, sonra... Haydi gel Hedwig, bana yardm et.
(Gina ile Hedwig oturma odasna geerler.)
GREGERS - (Relling'e.) Hjalmar'n nasl bir ruh sarsnts yaadn bana
aklayabilir misiniz?
RELLING - Hjalmar'n ruhsal sarsnt geirdiinin hi farkna varmadm dorusu.
GREGERS - Ne diyorsunuz? Btn yaamnn deitii byle bir dnm noktasnda...
Hjalmar
gibi kiilik sahibi bir...
RELLING - Haydi canm, kiilik kim, o kim? Bir zamanlar belki sizin kiilik diye
adlandrdnz
normal d eilimleri vard, ama genlik yllarnda bu eilimlerinin btnyle kk
kaznm,
kukunuz olmasn.
GREGERS - Onu nasl stne titreyerek yetitirdiklerini dndke bu sonuca
ayorum.
RELLING - stne titrendiinden sz ederken, sakn o kak halalarndan sz
etmeyesiniz,
imdi lm bulunan o iki histerik yal kzdan?
GREGERS - O iki kadnn her zaman ideallerin gereini yerine getirdiklerini
syleyebilirim. Siz
imdi bunu yine elence konusu yaparsnz.
RELLING - Hayr, u anda hibir eyle elenecek keyfim yok. Ayrca onlar iyi
biliyorum. Hjalmar
bu iki manevi annesini bana epey anlatt. Onlara ok ey borlu olduunu sanmam.
Hjalmar'n
kt yazgs evresindekilerin onu bir dahi sanmalar.
GREGERS - Sizce deil mi? Yaradlyla demek istiyorum.
RELLING - Ben Hjalmar'n dahi olduuna hi bir zaman inanmadm. Babas olunun
dahi
olduuna inanyor, ama bunun stnde durmayalm. Bildim bileli budalann biridir yal
Ekdal.
GREGERS - Bildim bileli, ince, duygulu bir adamdr o, ama siz bunu kavrayamazsnz.
RELLING - Evet evet evet. Ama sevgili, cici Hjalmar g bela yksek renime
baladnda,
bakalar da onu gelecein bir dahisi olarak grmeye balamlard. Yakklyd
malum, beyaz
tenliydi, yanaklar al ald. O haliyle etkileyiciydi. Gen kzlar byle delikanllar sever.
stelik
Hjalmar duygusal bir adamd, yumuak bir sesi vard ve yumuak sesiyle bakalarnn
dncelerini anlatrd.
GREGERS - (fkeli.) Hjalmar Ekdal'den mi sz ediyorsunuz?
RELLING - zin verirseniz, evet. nk nnde yere kapandnz putun i yz bu.
GREGERS - O derece kr olduuma inanmam.
RELLING - Krsnz, hem nasl. nk hasta adamn tekisiniz siz! Evet, siz de!
GREGERS - Hakknz var.
RELLING - Sizinkisi kark bir olay. Sizdeki yalnzca doruluk hummas deil.
Bakalarna
tapnma tutkunuz var. lle bir eylere hayran olmak zorundasnz.
GREGERS - Yeryznde benden byk eyler de olmal!
RELLING - Ama evrenizde uutuklarn grdnz sandnz o harika sinekler sizi
kt bir
biimde yanltyor. O ideallerinizle yine sradan bir adamn evine geldiniz. Bu evde
entellektel
insanlar oturmuyor.
GREGERS - Aa grdnz halde niin hep Hjalmar Ekdal ile birliktesiniz yleyse?
RELLING - Sylemesi ayp, hekim saylrm. Bu evde oturan hastalara bakyorum.
GREGERS - Yaa? Hjalmar Ekdal hasta m?
RELLING - Yazk ki insanlarn hemen hemen hepsi hasta.
GREGERS - Onu nasl saaltyorsunuz?
RELLING - Herkesi nasl saaltyorsam, yle. nand yalann yklmasn nlemeye
alyorum.
GREGERS - nand yalann m? Doru mu iittim?
RELLING - nand yalan dedim, evet. O yalana inanmas, ona yaama gc veriyor.
GREGERS - zin verirseniz, Hjalmar'n inand yalann ne olduunu sorabilir miyim?
RELLING - zninizle hayr. Bu tr gizleri kendini hekim sanan budalalara gvenip
syleyemem.
Akln bsbtn kartabilirsiniz onun. Uyguladm yntemle iyi sonular elde ederim.
Ayn
yntemi Molwik'de denedim. eytan gibi biri oldu. Onun kafasna eytanl
yerletirdim.
GREGERS - Gerekte bir eytanlk yok muydu onun iinde?
RELLING - eytanlk ne demek olabilir ki? Bu yalnzca onu yaama balamak iin
benim
uydurduum bir szck. Byle yapmasaydm, o iyi yrekli domuz herif, bunalmlar,
bocalamalar
iinde, kendini aalar durur, geberip giderdi. Hele u yal temen! Ama kendi ilacn
o kendi
buldu.
GREGERS - Temen Ekdal mi? Nasl?
RELLING - Bu ay avcs niin tavan arasnda tavanlarn ardnda kouyor
sanyorsunuz?
Dknt eyalarn arasnda tepinip srad sra, yeryznde o yal heriften daha
mutlu bir avc
yoktur. Getirip oraya koyduu drt be am aac dadaki ormandan farksz onun iin,
tavuklar
amlarn tepelerindeki kular, tavanlarsa kovalad aylar gibi geliyor ona.
GREGERS - Zavall temen Ekdal! Evet! Genliinin ideallerini bir yana itmek zorunda
kald.
RELLING - Haa, unutmadan unu da syleyeyim Bay Werle, ideal yabanc bir
szcktr, niin
bu yabanc szc kullanyorsunuz hep? Ne gzel bir karl var bizim dilimizde:
Yalan.
GREGERS - Bu iki szcn birbiriyle ilgisi var m sizce?
RELLING - Hem nasl! Tifsle humma gibi.
GREGERS - Hjalmar' sizin penenizden kurtarmadka rahat edemeyeceim, Doktor
Relling.
RELLING - Onun iin bir ykm olurdu. Sradan bir insann kendini inandrd yalan
ekip aln
elinden, mutluluunu yok edersiniz. (Oturma odasndan kan Hedwig'e.) Evet, yaban
rdeinin
kk annesi, imdi aa inip baban divana uzanm, o buluu stnde kafa patlatyor
mu diye
bakacam. (kar.)
GREGERS - (Hedwig'e doru yrr.) Gryorum, henz hibir ey yapmamsnz.
HEDWIG - Ne? Yaban rdei konusu mu? Hayr.
GREGERS - Yapmak istediiniz anda cesaretinizi yitirdiniz herhalde.
HEDWIG - Hayr, yle deil. Ama bu sabah uyandmda syledikleriniz bana biraz
delice
geldi.
GREGERS - Delice mi?
HEDWIG - Evet. Bilmiyorum... Dedikleriniz dn akam gzel grnmt. Sabah
uyanp iyiden
iyiye dnnce dedikleriniz bana pek sradan bir imi gibi geldi.
GREGERS - Bu evde yetimeniz size benliinizden ok ey kaybettirmi.
HEDWIG - Umurumda deil, babam yukar gelsin yeter, o zaman...
GREGERS - Yaamda neyin deerli olduunu grecek gznz olsayd, zveri nedir
bilseydiniz, babanzn nasl yukar geldiini grrdnz. Size hl gveniyorum,
Hedwig.
(Gider.)
(Hedwig odann iinde bir aa bir yukar dolar. Mutfaa gidecei srada tavan
arasna alan
kap vurulur. Hedwig kapy aar. Yal Ekdal ieri gelir, sonra kapy kapar.)
EKDAL - Tek bana tad kmyor.
HEDWIG - Cann ava kmak istemiyor mu, bykbaba?
EKDAL - Bugn av havas yok. Ortalk ok karanlk, gz gz grmyor nerdeyse.
HEDWIG - Bir kere de tavandan baka bir ey vurmak istemez misin?
EKDAL - Tavanlar yeterince iyi deil mi?
HEDWIG - yi ama yaban rdei var orda.
EKDAL - Yaban rdeini vuracam diye korkuyor musun? Dnyada yapmam.
HEDWIG - Beceremezsin belki. Yaban rdei vurmak ok gm.
EKDAL - Beceremezmiim? yle bir beceririm ki.
HEDWIG - Yaban rdeini nasl vurursun bykbaba? Benimkini demiyorum, teki
yaban
rdeklerini.
EKDAL - Tam gsnden vurmaya bakacaksn, anlyor musun? En iyisi byledir.
HEDWIG - O zaman hemen lr m?
EKDAL - Hemen lr tabii... Eer doru nian aldysan. Neyse ieri girip kendime bir
eki
dzen vereyim. Malum ya. (Odasna gider.)
(Hedwig bir an bekler, oda kapsn gzler, etajerin yanna gider, parmaklarnn ucuna
basarak
uzanp tabancay alr. Gina elinde sprgeyle toz bezi, oturma odasndan kar. Hedwig
belli
etmeden tabancay bir yana koyar.)
GINA - Babann eyalarn kartrma Hedwig.
HEDWIG - (Etajerin yanndan ekilir.) Biraz dzelteyim demitim.
GINA - Mutfaa git, bak bakalm kahve scak m, babana kahvalt gtrmek istiyorum,
aa.
(Hedwig mutfaa gider. Gina ortal sprp temizler. Ksa bir sre sonra sokak kaps
yavaa alr. Hjalmar ieri bakar. Paltosu srtndadr, banda apkas yoktur. Yzn
ykamamtr, salar danktr. Donuk gzlerle, uykulu uykulu bakar.)
GINA - (Elinde sprgeyle olduu yerde kalr.) Ekdal... Dndn m?
HJALMAR - (eri girer, bouk bir sesle.) Geliimin nedeni yalnzca... Hemen burdan
gitmek
iin.
GINA - Evet evet, olabilir. Ama ne durumdasn, bir bilsen!
HJALMAR - Ne varm durumumda?
GINA - Gzelim klk palton! Giyilecek yeri kalmam!
HEDWIG - (Mutfak kapsnda.) Yardm edeyim mi, anne? (Hjalmar' grr, sevinten
barr,
babasna doru koar.) Baba! baba!
HJALMAR - (Arkasn dner, onu elleriyle geri evirir.) ekil! ekil! ekil! (Gina'ya.)
Al gtr
unu gzmn nnden diyorum sana!
GINA - (Yar sesle.) Oturma odasna git, Hedwig.
(Hedwig hi konumadan dar kar.)
HJALMAR - (Glkle paltosunu kartr.) Btn kitaplarm yanma almalym.
Kitaplarm nerde?
GINA - Hangi kitaplar?
HJALMAR - Bilimsel yaptlar elbet. Buluum iin bana teknik alandaki aratrmalar
gerekli.
GINA - (Kitap raflarn kartrr.) Kapaksz olanlar m?
HJALMAR - Evet, onlar.
GINA - (Masann stne bir dergi yn koyar.) Hedwig yapraklarn asn m?
HJALMAR - Kimsenin yardmna gereksinmem yok.
(Ksa bir sessizlik.)
GINA - Bizi brakp gidiyor musun, Ekdal?
HJALMAR - (Dergileri kartrr.) Bunda aacak bir ey yok sanrm.
GINA - Evet yle.
HJALMAR - (fkeli.) Gitmesem her gn bu evde yreim paralanr.
GINA - Hakkmda byle kt dndn iin dilerim Tanr seni balar.
HJALMAR - Hakknda kt dndm kantlasana!
GINA - Kantlamak sana der asl.
HJALMAR - Bir kadnn gemii seninki gibi olunca m? nsann yaamnda baz
erekleri vardr...
dealleri diyeceim geliyor...
GINA - Ya bykbaba? O ne olacak peki?
HJALMAR - Ben grevimin bilincindeyim. Acnas yal adam yanmda gtreceim
elbet...
Kente inmem, hazrlk yapmam gerekiyor. (Yavaa.) Merdivende apkam bulan oldu
mu?
GINA - Hayr. Yitirdin mi?
HJALMAR - Akam eve dndmde bamdayd. Kesin. imdi bulamyorum.
GINA - O ipsizle nerelere girip ktn kim bilir!
HJALMAR - Byle nemsiz ayrntlar sorup durma! Ayrntlar dnecek durumda
mym
sanyorsun?
GINA - Souk alm olmasan bari.
(Mutfaa gider.)
HJALMAR - (Masann ekmecesini boaltrken, alak sesle kendi kendine konuur,
zgndr.)
Sen irkefin birisin, Relling! Adi dzenbazn birisin. nsan yanl yollara srkleyen
aalk
herifin tekisin. Seni gebertecek birini tansaydm, yok mu ya...
(Eski mektuplardan birkan bir yana koyar, dn yrtt mektubu bulur, eline alp
inceler, Gina
ieri girince hemen mektubu brakr.)
GINA - (Kahvalt tepsisini masann stne koyar.) Burda scak bir eyler var, cann
ekerse...
Birka dilim tereyal ekmekle fme et.
HJALMAR - (Yan gzle kahvalt tepsisine bakar.) Fme et mi? Ben bu sofraya oturmam
artk,
hibir zaman! Aa yukar yirmi drt saattir bir lokma bile bir ey yemedim, ama ne
fark eder?
izimlerim, yazmaya baladm anlarm... Gnlm nerde? Nerde nemli k
tlarm? Onlar
nasl bulacam? (Oturma odasnn kapsn aar, ama geri ekilir.) Yine karma kt!
GINA - Zavall ocuk, bir yerde olacak elbet!
HJALMAR - k ordan! (Yol verir. Hedwig korka korka ieri girer.Hjalmar, eli kapnn
tokmanda, Gina'ya.) Eski yuvamda geireceim u son dakikalarda yabanclar beni
rahatsz
etsin istemiyorum.
(Oturma odasna girer.)
HEDWIG - (Gina'ya koar, alak sesle, titreyerek sorar.) Beni mi demek istiyor?
GINA - Mutfaa git Hedwig ya da odana ekil. (Konuarak oturma odasna Hjalmar'n
yanna
doru gider.) Dur bekle Hjalmar, dolabn iini alt st etme. Aradklarn nerde, hepsinin
yerini
biliyorum.
(Hedwig bir an yle, kmldamadan, ne yapacan arm bir halde durur, alamamak
iin
dudaklarn srr, sonra yumruklarn skp alak sesle "yaban rdei" diye mrldanr.
Etajere
gider, tabancay alr ve yana itilerek alan kapdan geerek tavan arasna doru gzden
kaybolur. Hjalmar ile Gina oturma odasnda kavga etmeye balamlardr.)
HJALMAR - (Elinde defterlerle, bir tomar eski ktla gelir, masann stne koyar.)
Bavul ok
kk. Gtreceim ynla ey var.
GINA - (Elinde bavulla gelir.) yleyse, imdilik bir ksmn brak, bir iki gmlekle
birka gnlk i
amar al yanna.
HJALMAR - ff... Hazrlanmak insan gerekten yoruyor. (Ceketini kartp kanepenin
zerine
frlatr.)
GINA - Kahven souyacak!
HJALMAR - (ster istemez bir yudum ier, sonra bir yudum daha.)
GINA - (skemlelerin arkalklarnn tozunu alr.) Tavanlar iin byle byk bir tavan
aras bulmak
hayli g olacak.
HJALMAR - Nee? Tavanlar da m yanma alacam?
GINA - Elbette. Tavanlar olmazsa bykbaba yaayamaz, biliyorsun.
HJALMAR - Onlarsz yaamaya almak zorunda. Ben nelerden vazgeiyorum, onlarn
yannda
tavann sz m olur?
GINA - (Etajerin tozunu alr.) Fltn de bavula koyaym m?
HJALMAR - Flt mlt istemem. Tabancay ver bana.
GINA - Tabancay alacak msn?
HJALMAR - Evet, dolu olann.
GINA - (Tabancay arar.) Burda yok. Bykbaba ald herhalde.
HJALMAR - Tavan arasna m geti?
GINA - Baka nerde olabilir?
HJALMAR - Zavall ihtiyar, hi kimsesi yok! (Bir dilim ekmek alr, ucundan srr,
kahveyi iip
bitirir.)
GINA - Kiraya vermemi olsaydk o odaya sen tanrdn.
HJALMAR - Ayn at altnda oturmak m? Asla!
GINA - Bir iki gnlne oturma odasna geebilirsin. Tek bana kalrdn orda.
HJALMAR - Bu evde olmaz.
GINA - Hayr ama Relling ile Molwik'in yannda kalabilirsin belki.
HJALMAR - O adamlardan sz etme bana. Onlar aklma geldike itahm kayor. Bu
kar
frtnasnda, bu buz gibi soukta dar kp, babama ve kendime bamz sokacak bir
yer
bulmak iin kap kap dolaacam.
GINA - Dar apkasz m kacaksn? apkan yitirdiini unuttun mu?
HJALMAR - Rezil herifler! Bir apka gerek bana! (Bir dilim ekmek daha alr.) Bir
apka
bulmal. Canm tehlikeye atmaya hi niyetim yok. (Masann stnde bir eyler arar.)
GINA - Ne aradn?
HJALMAR - Tereyan.
GINA - Getireyim. (Mutfaa gider.)
HJALMAR - (Arkasndan seslenir.) Getirmesen de olur. Ekmei kuru kuru yiyebilirim.
GINA - (Tereyan getirir.) Bak... Ne kadar taze.
(Kahve koyar, Hjalmar kanepeye oturur, ekmeine biraz daha ya srer, bir sre
konumadan
nndekileri yer.)
HJALMAR - Rahatsz edilmeden, hi kimse rahatsz etmeden bir iki gn odamda
kalabilir
miyim?
GINA - Kalabilirsin elbette, eer istersen.
HJALMAR - Babamn eyasn abucak toplamak bana olanaksz grnyor.
GINA - Artk bizimle yaamak istemediini ona sylemek zorundasn.
HJALMAR - (Kahve fincann iterek.) Evet, o da var, yazk, bu karmakark ilikileri
yeniden
demek zorundaym. Ama bir dneyim nce. Bir soluk almam gerek. Her eyi bir
rpda
yapamam.
GINA - Hele hava byle kt olunca.
HJALMAR - (Werle'nin mektubunu yana iterek.) Bu mektup hl ortalkta.
GINA - Evet, elimi srmedim.
HJALMAR - Bu kt paras beni ilgilendirmiyor.
GINA - Ondan yararlanmay dnmyorum.
HJALMAR - Ama mektubun kaybolmas gerekmez. Yoksa tanrken o tela iinde...
GINA - Dikkat ederim.
HJALMAR - Mektup ncelikle babam ilgilendiriyor. Paray alp almamak onun
bilecei i.
GINA - (ini eker.) Evet. Zavall ihtiyar.
HJALMAR - Her olasla kar... iri nerde?
GINA - (Etajere gider.) iri ana, ite burda.
HJALMAR - Bir de fra.
GINA - Fra burda. (iri anayla fray getirip Hjalmar'a verir.)
HJALMAR - (Eline bir makas alr.) Arka tarafa kt bir bant yeter. (Kesip yaptrr.)
Bakasnn malna el srmek... Bunu hibir zaman yapamam... En azndan acnas bir
yalnn
malna... Hi kimsenin malna... Oldu mu? Kuruyuncaya kadar burada dursun. Sonra bir
yana
kaldrrsn. Bu mektubu bir daha gzm grmesin.
(Gregers gelir.)
GREGERS - (Biraz akn.) Hayret... Sen burda mydn, Hjalmar?
HJALMAR - (Hemen ayaa kalkar.) Yorgunluktan ylp kalmm.
GREGERS - Kahvaltn etmi gibi grnyorsun.
HJALMAR - Can boazdan gelir.
GREGERS - Ne yapmaya karar verdin?
HJALMAR - Benim gibi bir adam iin tek k yolu var. Eyam topluyorum. Ama
zamana
gereksinmem var, tahmin edersin.
GINA - Oday m hazrlayaym, bavulunu mu yerletireyim?
HJALMAR - (Kzgnlkla Gregers'e yan gzle bakarak.) Hem bavulu yerletir, hem
oday hazrla.
GINA - (Bavulu alr.) Peki, gmlekleri bavula koyuyorum.
(Gina oturma odasna gider, kapy kapatr.)
GREGERS - (Ksa bir suskunluktan sonra.) Byle sonulanacan hi dnmemitim.
Gerekten evini ocan brakp gidecek misin?
HJALMAR - (Huzursuzdur, bir aa bir yukar dolar.) Baka ne yapabilirim? Ne
yapaym
istiyorsun? Mutsuzlua katlanacak gte bir adam deilim ben, Gregers. Rahata, huzura
gereksinmem var.
GREGERS - Bunlara sahip deil misin? Bir dene. imdi ayan salam topraa
basyorsun.
Bu topran stne bir eyler kurabilirsin. Yeniden balayabilirsin. Buluuna
almalsn.
HJALMAR - Buluumdan sz etme. O, gelecee ilikin bir tasar.
GREGERS - yle mi?
HJALMAR - Tanr akna syle, syle neyi bulacam ben, ne icat edeceim sylesene!
ou
ey imdiye kadar zaten bulundu... Gnden gne gleiyor...
GREGERS - Bunca zaman zerinde altktan sonra....
HJALMAR - O lanet olas Relling denen herif soktu bunu kafama.
GREGERS - Relling mi?
HJALMAR - Evet. Byk bir bulu yapabileceime, bu konuda yeteneim olduuna
nce o
dikkatimi ekti.
GREGERS - Relling ha!
HJALMAR - Evet. Hedwig buna inanmt, bir ocuun olanca saflyla inanmt. Bu
yzden
mutluydum. Uzun szn ksas, Hedwig inanyor diye kuruntuya kaplmtm, ben zavall
budala!
GREGERS - Hedwig'in sana yalan syleyeceini dnebilir misin?
HJALMAR - Artk her eyi dnebilirim. Hedwig nmde bir engel. Gneimi o
karartacak.
GREGERS - Hedwig'i mi diyorsun? Hedwig sana nasl engel olabilir?
HJALMAR - (Yantlamakszn.) Oysa onu nasl sevmitim! Eve dndmde gzlerini
tatl tatl
krptrarak bana koard, o an ok mutlu olurdum. Ne budalaymm, ne budala! Ne
severdim
onu... O da beni seviyor diye kuruntuya kaplmtm.
GREGERS - Bu yalnzca bir kuruntu muydu?
HJALMAR - Nerden bileyim? Gina'dan bir ey renemezdim. Ayrca sorunlarn ideal
yann
kavrayacak kafa yok o kadnda. Ama sana iimi dkmek istiyorum, Gregers. O korkun
kuku
yok mu... Hani Hedwig'in belki beni hibir zaman sevmedii kukusu...
GREGERS - Seni sevdiini kantlar belki. (Kulak kesilir.) O da nesi? Yaban rdei
baryor.
HJALMAR - Gagasn takrdatyor. Babam tavan arasnda.
GREGERS - yle mi? Zavall Hedwig, seni ne ok sevdiini belki sana kantlar
diyorum.
HJALMAR - Nasl kantlayabilir? Bu konuda hibir kanta gvenmem.
GREGERS - Hedwig yalan dolan nedir bilmez.
HJALMAR - Oras kesin deil. Kim bilir Bayan Soerby ile Gina neler konutular
burada...
Hedwig'in kulaklar iyi iitir. Belki bu mektuptan haberleri vard. Bu konuda bir eyler
duydum
sanyorum.
GREGERS - Ne oluyor sana?
HJALMAR - Hi. Gzlerim ald yalnzca. Dikkat et, bak. Greceksin, bu mektup
yalnzca
balang. Bayan Soerby Hedwig'le hep ilgilenirdi. imdi istediini yapabilir.
stedikleri an
ocuu elimden alabilirler.
GREGERS - Hedwig hibir zaman senden ayrlmaz.
HJALMAR - yle kesin konuma. Elleri kollar dolu dolu gelip, ona bir el salladlar
m, tamam!
Ah nasl sevmitim onu! Btn mutluluumu ona adamtm. Hani karanlktan korkan bir
ocuun elinden tutar, yol gsterir ya insan, ben de yle onun elinden tutmu... Ama
imdi kesin
biliyorum, at katnda yaayan bu acnas fotorafnn Hedwig'in gznde hibir
zaman deeri
olmad, bunu bilmek bana ac veriyor. O, yalnzca durum deiinceye dein sinsice
benimle iyi
geinmenin yollarn aram.
GREGERS - Dediklerine sen de inanmyorsun ya!
HJALMAR - En kts artk neye inanacam bilememem. Hibir zaman da
bilemeyeceim!
Dediim gibi deil mi? yle olmadna inanabilir misin? tekiler elleri kollar dolu
gelip, brak
baban, yaam seni bekliyor, gel bizimle deseler...
GREGERS - (Hemen.) Eee, sonra?
HJALMAR - O zaman Hedwig'e sorsam, benim iin o yaamdan vazgeer misin
Hedwig
desem... (Alayc bir biimde gler.) Hayr hayr, bana ne yant vereceini grrdn.
(atdan bir silah sesi gelir.)
GREGERS - (Neeli, yksek sesle.) Hjalmar!
HJALMAR - Bir ava kmas eksikti imdi!
GINA - (eri girer.) Ekdal, bykbaba atda galiba, ortal gmbrdetiyor.
HJALMAR - Gidip bir bakaym... (Gitmek ister.)
GREGERS - (Canl.) Bekle bir dakika! Bu neydi, biliyor musun?
HJALMAR - Biliyorum elbet.
GREGERS - Hayr, sen bilmiyorsun, ama ben biliyorum. Hedwig kantlad.
HJALMAR - Neyi?
GREGERS - ocuka bir zveri. Yaban rdeini vursun diye baban kandrd.
HJALMAR - Yaban rdeini vursun diye mi?
GINA - Bak sen!
HJALMAR - yi ama, neden?
GREGERS - Seni sevdiine inanman iin, en sevdii eyi feda edebileceini gstermek
istedi.
HJALMAR - (Yumuamtr.) Ah bu ocuk...
GINA - Neler gelir aklna!
GREGERS - Senin sevgini yeniden kazanmak istiyor Hjalmar, o sensiz yaayamaz.
GINA - (Gzyalarn g tutar.) Gryorsun, Hjalmar!
HJALMAR - Nerde, biliyor musun?
GINA - (Hkrarak.) Sanrm mutfakta.
HJALMAR - (Mutfak kapsn aar.) Hedwig! Gelsene! (evresine baknr.) Hayr,
burda deil.
GINA - Odasndadr.
HJALMAR - (Dardan.) Burda da yok. (Yine ieri girer.) Sokaa kt herhalde.
GINA - Evde durmasn istemiyordun.
HJALMAR - Bir geri gelse hemen... Ona sylesem... Artk her ey dzelecek, Gregers.
Sanrm
bundan byle yeni bir yaama balayabilirim.
GREGERS - (Alak sesle.) Biliyordum. ocuun sizleri bu aclardan kurtaracan
biliyordum.
(Yal Ekdal, srtnda niformas, odasndan kar. Klcn takmaya uramaktadr.)
HJALMAR - (akn.) Sen burda mydn, baba?
GINA - Odada m silah atm?
EKDAL - (fkeyle yaklar.) Bensiz ava kyorsun, olur mu Hjalmar?
HJALMAR - (Sinirleri gerilmi, akl karmtr.) Demin sen ate etmedin mi?
EKDAL - Ben mi? Niye ate edecekmiim?
GREGERS - (Hjalmar'a seslenir.) Yaban rdeini kendi vurdu!
HJALMAR - Ne demek oluyor bu? (Koar, yana iterek kapy aar, tavan arasna
bakar.)
Hedwig!
GINA - (Kapya koar.) Ne olmu? Tanrm!
HJALMAR - (Tavan arasna girer.) Orda, yere ylm.
GREGERS - Hedwig orda. (Hjalmar'n yanna gider.)
GINA - (Ayn anda.) Hedwig! (Gina da tavan arasna girer.) Hayr! Hayr! Hayr!
EKDAL - Hah, hah, hah, ha! Hedwig ava m kyor artk?
(Hjalmar, Gina ve Gregers Hedwig'i ieri tarlar. Hedwig'in aa sallanan sa elinde
smsk
tuttuu tabanca vardr.)
HJALMAR - (Yklmtr.) Tabanca ate alm. Kurun kendisine isabet etmi. Yardm
edecek
birini bulun abuk!
GINA - (Sokak kapsna koarak aa seslenir.) Relling! Relling! Doktor Relling,
hemen buraya
gelin! abuk olun!
(Hjalmar ile Gregers Hedwig'i kanepeye yatrrlar.)
EKDAL - (Alak sesle.) Orman cn alyor.
HJALMAR - (Hedwig'in ba ucunda diz kmtr.) imdi kendine gelir. imdi, imdi,
evet.
GINA - (Yine ieri girer.) Nereye gelmi kurun? Ben bir ey grmyorum.
RELLING - (Aceleyle ieri girer, ardndan da Molwik. Molwik'in zerinde ne yelek, ne
kravat
vardr, ceketinin n aktr.) Ne var, ne oldu?
GINA - Hedwig kendini vurmu.
HJALMAR - Yardm et.
RELLING - Kendini mi vurmu? (Masay yana iter, Hedwig'i muayene eder.)
HJALMAR - (Hl dizleri zerindedir, korkuyla Relling'e doru bakar.) ok
tehlikeli deil,
yle deil mi, Relling? Hi kan akmyor, baksanza. Korkacak bir durum olmasa gerek.
RELLING - Nasl oldu bu?
HJALMAR - Nerden bileyim?
GINA - Yaban rdeini vurmak istemi.
RELLING - Yaban rdeini mi?
HJALMAR - O arada tabanca kendiliinden ate ald herhalde.
RELLING - Yaa?
EKDAL - Orman cn alyor. Ama ben korkmuyorum.
HJALMAR - Niye hibir ey sylemiyorsun, Relling?
RELLING - Kurun gsne saplanm.
HJALMAR - Evet, ama kendine geliyor, baksana.
RELLING - lm. Gryorsun ite.
GINA - (Gzlerinden yalar boanr.) Yavrum... Yavrum...
GREGERS - (Ksk sesle.) Denizin derinliklerinde...
HJALMAR - (Yerinden frlar.) Hayr, yaamas gerek. Yalnzca bir saniyecik, ona
kendisini nasl
sevdiimi syleyebilecek kadar yalnzca... Ne olur Relling, Tanr...
RELLING - Kurun tam yreine girmi. Hemen lm. kanama.
HJALMAR - Hayvan gibi kap dar etmitim onu. Bunun zerine tavan arasna gidip,
benim
uruma kendini ldrd. (Hkrarak.) Elden bir ey gelmez artk. Ona bir daha
syleyemeyeceim... (Yumruklarn skp yukar doru barr.) Ey sen yukardaki, eer
varsan,
niin yaptn bunu, niin?
GINA - Tanr akna byle kt konuma, Hjalmar, bakaldrma. Belki onu yanmzda
alkoymaya hakkmz yoktu. Ben buna inanyorum.
MOLWIK - Hedwig lmedi, uyuyor.
RELLING - Sama.
HJALMAR - (Sessizce kanapeye gider, kollarn kavuturup Hedwig'e bakar.) Nasl
uzanm
yatyor, sessiz ve kaskat.
RELLING - (Hedwig'in elinden tabancay almaya alr.) ylesine sk tutmu ki,
ylesine sk...
GINA - Hayr Relling, parmaklarn kracaksnz. Brakn tabanca elinde dursun.
HJALMAR - Varsn tabancay yannda gtrsn.
GINA - Evet. Ama burda byle kalmasn, onu odasna gtrelim. Yardm et, Ekdal.
(Gina ile Hjalmar Hedwig'i kanepeden kaldrrlar.)
HJALMAR - (Hedwig'i tarlarken.) Dayanabilecek misin, Gina?
GINA - Birbirimize yardm etmek zorundayz. Sanrm artk o bizim ocuumuz,
ikimizin ocuu.
MOLWIK - (Kollarn kaldrp mrldanr.) Toprak olacaksn, toprak olacaksn. Tanr...
RELLING - (Fsldar.) eneni tutsana be adam, sarhosun ite.
(Hjalmar ile Gina Hedwig'i mutfak kapsndan dar tarlar. Relling arkalarndan
kapy kapatr.
Molwik sokak kapsndan kap gider.)
GREGERS - (Korkudan yznn rengi atm, kaskat kesilmitir.) Nasl olduunu
kimse
bilmiyor.
RELLING - Barut elbisesini yakm. Tabancay dorudan gsne dayam.
GREGERS - Hedwig bouna lmedi. ektii acnn Hjalmar' nasl ycelttiini
grmediniz mi?
RELLING - Nedense ou kimse bir lnn banda ycelir. Ama Hjalmar'n ycelii
ne kadar
srecek acaba? Ne dersiniz?
GREGERS - Yaad srece, gittike daha da artacak.
RELLING - Bir yl gemeden kafa tleyecei gzel bir konu olacak ona Hedwig.
GREGERS - Hjalmar iin byle eyler sylemeye nasl diliniz varyor?
RELLING - Hedwig'in mezar stndeki otlar ilk kez sarard zaman yine konuuruz. O
zaman
Hedwig'i nasl andn greceksiniz: Ah yazg onu babasnn elinden ne kadar vakitsiz
alm!
Hem kendine hayran, hem kendine acyarak onun nasl ryp kokutuunu o zaman
grrsnz. Szlerimi yabana atmayn.
GREGERS - Eer siz hakl, ben hakszsam, hayat yaamaya demez demektir.
RELLING - blise idealleriyle biz acnas insanlarn kaplarndan ieri dalan ukala
dmbelekleri
rahat braksalar hayat yine de ok gzel olabilirdi.
GREGERS - (nne bakar.) yleyse bir ie yaradma sevinmem gerek.
RELLING - Balayn ama, bunun ne olduunu sorabilir miyim?
GREGERS - (Gitmek zeredir.) Masada on nc olmak.
RELLING - Siz bunu klahma anlatn!