Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

BI 2: S DNG NGN NG TRONG VN BN

Xin cho cc bn hc vin!
Rt hn hnh c gp cc bn trong bi 2 S dng
ngn ng trong vn bn. Ngn ng l cng c din
t vn bn, do vy n cn c s dng mt cch
chnh xc. S chnh xc ca ngn ng quyt nh rt
ln n cht lng ca vn bn, v vy ngi son
tho vn bn cn hiu c bn cht ca ngn ng
v cch dng n trong vn bn. Ngn ng trong vn
bn cht ch hn v chun mc hn ngn ng thng
thng chng ta s dng, v vy ngi son tho
vn bn cn phi hiu r iu ny s dng cho
chnh xc.

Ni dung Mc tiu

To lp vn bn; Mc tiu c bn ca bi l hiu c cch s

Cc phong cch ngn ng trong dng ngn ng trong vn bn.
vn bn; Mc tiu c th l:
Cc quy nh ngn ng trong Hiu c cc ch chung v ch b
vn bn. phn to lp vn bn;
Hiu c cch s dng cu v vit on vn
chun;
Hiu c cc c s lp lun ca vn bn v
s dng vo vit ni dung vn bn;
Hiu c cc phong cch ngn ng v s
dng vo son tho vn bn;
Hiu c cc quy nh ca ngn ng trong
vn bn s dng vo vit vn bn.

DWS104_Bai2_v1.0012112210 23
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

CC TNH HUNG KHI NG BI

Tnh hung 1
Hy c v ch r hiu nh th no vi cc cu sau:
Hc sinh khng mc qun b ln lp
v ng ch i, bt ph b chng c ming tht ch no c.

Cu hi Hy tr li h ng ch qun ph trn.
Cu trn c th hiu nhm khi c ngt hi khng ng ch hoc li dng t du phy
khng ng ch c ng khc. Cu sau c hai cch hiu khc nhau l: Cch 1 hiu l bt
ph b lm g c tht ch trong , cch 2 hiu l bt ph chng c ming tht no. ng ch
dng cch hiu 1 nn ng tr li Bm Bc, qun em bn ph b khng bn ph ch.
Ngn ng trong vn bn khng th cho ngi khc li dng v cng khng th mt cu
c hai ngha mun hiu theo ngha no cng c. V vy, vic s dng ngn ng trong vn
bn phi ht sc chnh xc.

Tnh hung 2
Xe my lu thng trn ng phi c gng chiu hu

Cu hi Hy phn tch quy nh trn.

Chng ta thy cu trn hon ton khng chnh xc v c th b li dng. Khng chnh xc v:
o Ngi Vit Nam khng gi ng sau xe l hu. Nu dng t ny rt d gy hiu lm.
o Gng khng c chc nng chiu m ch c chc nng phn chiu. Cn n mi c
chc nng chiu sng. V vy gng khng chiu hu c.
C th sa cu nh sau Xe my lu thng trn ng phi c gng phn chiu
pha sau

24 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.1. To lp v trnh by ni dung vn bn

2.1.1. Xc nh ch chung v ch b phn ca vn bn

Vai tr ca xc nh ch chung v ch b phn
y l bc quan trng u tin m ngi vit vn
bn cn tin hnh vn bn c c tnh nht th.
Vic xc nh ch chung v ch b phn c
th hin ch tt c nhng u c trnh by cc
on vn vi cc ch b phn khc nhau u phi
nm trong nh hng phc v cho ch chung ca
vn bn. C nh vy, vn bn mi tr thnh mt chnh
th thng nht, khng b ri rc, tn mn.

Ch
Ch chung l mt cm t th hin bn cht c bn ca vn bn trong khng
gian v thi gian c th.
Ch b phn l cc cm t th hin ni dung c bn ca ch chung theo
mt din tin quan h nht nh. Ch b phn c th hnh thnh ln nhiu
cp, mi cp c th c gi theo mt tiu , mc nht nh.
Trong khi lp kt cu vn bn, phn bit cc cp ch , ngi ta thng
dng cch xung dng v tun t dng cc k hiu s La M (I, II, III...) ch ci in
A, B, C..., cc ch s t nhin: 1, 2, 3..., cc ch ci thng thng a, b, c... Tp
hp cc ch chung v ch b phn theo mt lgic nht nh s hnh thnh
cng s b ca vn bn.
V d: Hy xc nh ch chung v ch b phn ca mt bo co vi ta
l: Thc trng Nguyn nhn Gii php ca tnh hnh nghin ma tu trong hc
sinh, sinh vin.
Ta xc nh ngay ch chung ca vn bn ny l tnh hnh nghin ma tu trong
hc sinh, sinh vin hin nay. Ch ny c trin khai bi cc ch
b phn:
o Thc trng ca tnh hnh nghin ma tu trong hc
sinh, sinh vin.
o Cc nguyn nhn ca s nghin ma tu trong hc
sinh, sinh vin.
o Nhng gii php ngn chn t nn ma tu
trong hc sinh, sinh vin.
Cc quan h xc nh ch chung v ch
b phn
C nhiu nhn t gip cho vic xc lp ch chung
v ch b phn ca vn bn. Sau y l cc c s
quan h khch quan v ch quan ca vic xc lp.
o Cc quan h mang tnh khch quan:
L quan h th hin tnh cht lgic v ni dung,

DWS104_Bai2_v1.0012112210 25
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

khng gian, thi gian. Quan h ni dung phi th hin ci hin hnh trc, tng
hnh sau cui cng l ci din tin ca n trong khng gian v thi gian. Quan
h v khng gian phi th hin thng nht t nh n trung bnh v n ln, t
ci ring n ci chung, hoc ngc li. Quan h thi gian phi th hin theo
trt t t qu kh n hin ti n tng lai, hoc ngc li. Quan h mang
tnh khch quan thng c hai loi l:
Quan h c tnh cht bn trong gia i tng v cc thnh t cu to i tng.
Quan h c tnh cht vn ho gia i tng vi mi trng vn ho, tp
qun, tn ngng tn ti xung quanh i tng.
o Cc quan h mang tnh ch quan:
Thc cht l thi ch quan ca ngi
vit, th hin quan im, nhn thc, nh
gi i vi ni dung v i tng. Ngi
vit thng li nhng du n ch quan
ca mnh nh: Cch sp xp cc ch
b phn, cch nh gi v c im, tnh
cht chung ca ch b phn trong quan
h vi ch chung. Thng thng trong
cc ch b phn c nhiu ch c tnh cht tng ng, ngi vit c th
sp xp n theo quan im ch quan ca mnh ty thuc vo s thch ca mnh
m t trc, t sau theo mt no .

2.1.2. Xy dng c s lp lun cho vn bn

Lp lun v cc yu t ca lp lun vn bn
Mun vn bn thuyt phc c ngi c
th lp lun gi vai tr quan trng. Lp lun
l da vo s tht ng tin cy v cc l l
y , xc ng nu ra quan im, kin
ca mnh. Lp lun i hi c s kt hp cc
yu t lun im, lun c, lun chng.
Lun im l quan im ca ngi vit vn
bn. Ngi vit mt vn bn no c th s
dng mt quan im nht nh th hin ni dung. Mi quan im u c c th
ring, c nht nh, c mt mc tiu c th. V d vit theo quan im kinh t
th ly hiu qu kinh t lm mc tiu xuyn sut ca bi vit, cn vit theo quan
im x hi th ly ci cng bng, ci o c x hi lm mc tiu xuyn sut bi
vit, cn vit theo quan im chnh tr th ly s p t quyn lc lm mc tiu
xuyn sut bi vitV vy, mt bi vit khng th vit trn nhiu quan im
khc nhau, ch c th vit cc quan im khc nhau trong cc b phn nht nh ca
vn bn c th i chiu, so snh ni dung trn nhiu kha cnh nhn nhn khc nhau.
Lun c l cc cn c cho th hin ni dung vn bn. Khi th hin ni dung vn
bn, chng ta cn da trn nhng cn c nht nh nh: Cn c vo ng li, lut
php, chnh sch ca ng v Nh nc, cn c vo quy nh ca cp trn, cn c

26 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

vo ca lnh o, cn c vo thc t ang din ra. Khi da vo cn c no,

ngi vit cn kho lo ch cho ngi c bit h hiu c ca mnh.
Lun chng l cc chng c ca lp lun nhm lm sng t ni dung vn bn. Cc
chng c c th l cc s liu, cc s , biu , th nhm m t mt thc
t no , cng c th chng c l cc vn bn vit trc y nh bin bn,
bo co, cng vn Ngi vit thng dng chng c minh chng cho mt
kt lun, mt nh gi, mt quy nh, mt gii php no ca vn bn.
Trong ba yu t trn, lun chng ng vai tr rt quan trng. V vy ngi vit cn
ch n mt s cch lun chng sau y:
o Din dch l cch suy lun xut pht t mt chn l chung ph bin m suy
cc chn l c th v cc biu hin c th trong thc t.
o Quy np l cch suy lun i t nhng chng c c th suy ra nhng nhn nh
tng qut v khi qut thnh l lun hoc quy lut.
o Phi hp din dch v quy np l vic s dng nn ca quy np c an xen
din dch hoc s dng nn ca din dch c an xen quy np.
o lp lun vn bn c cht ch, c sc thuyt phc, ngi vit cn phi
ch n cc yu cu sau:
Cc lun im phi c trnh by mt cch r rng, mch lc.
H thng l l phi c dn dt, sp t theo mt trnh t khoa hc, hp l.
Cc dn chng cn phi chnh xc, ng tin cy, ph hp vi lun im nu.
Chuyn on trong vn bn
Trong vn bn, cc phn, cc va phi c trnh by tch bch, c lp vi
nhau, va phi lin kt cht ch to thnh vn bn thng nht hon chnh.
Chuyn on tc l dng cc t ng hoc cu vn th hin ng mi quan h ni
dung gia cc phn, cc lin kt chng li lm cho bi vit lin mch, sinh
ng hp dn c ngi c. C hai cch chuyn on nh sau:
o Cch 1:
Dng cc kt t hoc cc ng tng ng vi kt t. Cc kt t v ng
thng dng l: Trc tin, trc ht, thot tin, mt l, hai l, cui cng, sau
cng (ni cc on c quan h th t vi nhau); mt mt, mt khc, ngoi ra,
bn cnh (ni cc on c quan h song song); bi vy, bi th, cho nn, v
l do trn (ni cc on c quan h nhn qu); tm li, ni tm li, tng kt li,
chung quy li (ni cc on c ngha tng kt vi cc on vn trc)...
o Cch 2:
Dng cu chuyn on thng c hai cch sau:
Thm vo mch vn nhng cu thng bo trc tip v nh chuyn on
ca ngi vit. V d: Phn trn, chng ti ng v ngi sn xut m ph
phn tc dng ca lm hng gi. Cng c th ng v pha ngi tiu dng
m nhn nhn vn ny.
Chuyn on bng nhng cu ni kt mt cch t nhin. V d: Trn thu
l to ra cc tc hi khn lng. Trong kinh doanh hin nay tc hi khn
lng l nh th no?...

DWS104_Bai2_v1.0012112210 27
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.1.3. Cch thc trnh by ni dung vn bn

Xy dng kt cu vn bn
Khi nim Kt cu vn bn c th hin thng qua
cng s b ca vn bn.
cng s b l dn bi c bn ca vn bn, c
biu hin bng gi tn chnh xc cc tiu , mc
ca vn bn. Mi tiu hay mc phn nh
ni dung cn c trong vn bn. Cc tiu , mc cn
th hin r bn cht ca vn bn trong khng gian v
thi gian c th. Sau khi lp cng s b, chng ta
chuyn sang lp dn cho cc tiu , mc ca vn bn.
Lp dn : Lp dn l sp xp cc theo trt t, mc ch, yu cu ra trong
vn bn sao cho thch hp v xc nh mc trnh by mi theo t l tho ng
gia cc . y l cng vic c tm quan trng cc tng ca ngi vit c
trnh by cn i, cht ch, mch lc trong vn bn. Cc bc lp dn c thc
hin theo th t sau:
o Xc lp cc ln:
ln l tp hp ca mt s cu nhm truyn t
mt ni dung c mc ch nht nh. Mi mt ch
b phn bao gm mt s cc ln nhm truyn
i nhng mc ch din t ni dung trong khng
gian v thi gian c th. Mi ln thng hnh
thnh mt on vn, nhiu ln hnh thnh ln
mt ch b phn, nhiu ch b phn hnh
thnh ln ch b phn ln hn, nhiu ch b phn ln hnh thnh ln ch
chung. V d ch b phn l:
Gia tng ca gi hng tiu dng bao gm cc :
Gia tng gi hng lng thc;
Gia tng gi hng thc phm;
Gia tng gi ung;
V.v
o Xc lp cc nh:
Mi ln c c th ho thnh nhiu nh. Mi nh ny hnh thnh nhiu
cu, mi cu c th hnh thnh mt nh hn.
o Sp xp cc
L vic sp xp cc sao cho bi vit m bo tnh h thng lp lun v tm l
tip nhn ca ngi c. C trng hp phi c sp xp theo trt t bt buc
bi v c th c gii quyt xong ny th mi iu kin gii quyt kia.
Cng c khi vic sp xp khng b g theo mt trt t c nh no.
Sau khi lp dn cho tt c cc tiu , mc ca cng s b chng ta
c cng chi tit cho vn bn. y l c s cho qu trnh vit bn tho
cho vn bn. Nu qu trnh lp dn lm cng chi tit, c th bao nhiu, th
qu trnh vit bn tho cho vn bn cng d by nhiu v cht lng ca vn
bn cng cao by nhiu.

28 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Cc kiu t chc vn bn
C nhiu cch t chc, trnh by vn bn khc nhau. Ty thuc vo ni dung
Vn bn v i tng phc v m c s la chn sao cho ph hp. Sau y l hai
cch trnh by chnh
o Trnh by theo trnh t khch quan: Trnh by vn theo cc quan h lgic
khch quan th ch th chung theo cch thc no s c thu hp li, tr
thnh ch b phn v s c xem xt chi tit hn theo mt trnh t lgic
nht nh. Sau y l cc cch trnh by:
Trnh by vn theo quan h ton th, b phn: Cch trnh by ny da
vo cu trc h thng ca i tng. Theo cch ny, ngi vit s ln lut
trnh by theo tng bc, cc b phn ca h thng cu trc. C hai phng
thc t chc theo cch ny l t chc theo chui hoc theo khi. Nu t
chc vn bn theo chui, ngi vit s cp n nguyn nhn th nht v
kt qu ca n, nguyn nhn th hai v kt qu ca n. Vy nguyn nhn
kt qu s nm trong cng mt on vn. Cn nu vn bn t chc theo
khi, ngi vit s a ra tt c cc nguyn nhn ca vn , sau mi
xem xt cc kt qu tng ng. Nh vy, nguyn nhn v kt qu s nm
cc on vn khc nhau.
Trnh by vn theo trnh t thi
gian: Phng thc ny c trnh by
theo nguyn l: S kin no xy ra
trc s c trnh by trc, s kin
no xy ra sau s c trnh by sau
theo cc mc thi gian hay dng chy
ca s kin. chuyn on vn bn,
ngi ta thng dng cc t ng
ch quan h thi gian nh: Trc tin, trc ht, thot tin, cui cng, sau cng...
o Trnh by vn theo quan h ch quan thng c hai loi sau:
Trnh by vn theo lgic ch quan: Cch trnh by ny gm hai phng
thc l trnh by theo s nh gi v mc quan trng hay im nhn ca
ngi vit v so snh tng ng, tng phn. Hai phng thc ny thng
c trnh by trong vn bn khoa hc v trong vn bn nh trng.
Trnh by theo tm l cm xc: Cch trnh by ny ch yu c dng
trong phong cch vn hc ngh thut.

2.1.4. Vit on vn v lin kt on vn

Vit on vn

Khi nim on vn
on vn l c s t chc vn bn gm mt s cu gn b vi nhau trn c
s din tin ca ch b phn, cng nhau pht trin ch theo nh hng
chung ca vn bn.

DWS104_Bai2_v1.0012112210 29
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Cc on vn khc nhau c kch thc vt cht khc nhau: C th vi trang, vi

cu thm ch c th mt cu. Ta c th nhn bit on vn trong mt kh vit (tc
gia hai du chm xung dng).
Cu to ca on vn: Mt on vn thng c ba b phn chnh sau:
o Cu ch : y l cu quan trng nht
ca on vn, c nhim v gii thiu i
tng ch v ni dung chnh ca on
vn. Nh cu ch , ngi vit c th
ch ng d kin nhng thng tin a
vo on vn, sao cho r, ngn gn, sc
tch. Cu ch c th ng u, c th
ng cui on vn.
o Cc cu trin khai: y l cc cu c quan h trc tip hoc gin tip c quan
h vi ch on vn, c nhim v thuyt minh, pht trin, gii thch cho ni
dung hn nh v ch .
o Cu kt: y l cu c nhim v bo hiu s kt thc ca on vn, tm lc
nhng lun im quan trng c trnh by trong on vn, ng thi c th
chun b cho on vn tip theo.
Trong thc t, khng phi on vn no cng c y ba b phn nu trn. C
on vn ch gm mt cu, ch lm nhim v t vn hay chuyn tip gia cc
on vn khc trong vn bn. Li c on vn khng c cu kt.
Lin kt vn bn
Mt vn bn khng ch l php cng thun
tu gia cc cu ghp li vi nhau, m gia
chng cn c s lin kt cht ch vi nhau
theo nhng nguyn tc nht nh gi l lin
kt vn bn (c ngi cn gi l ng php
vn bn). C hai yu t lin kt vn bn l
yu t lin kt ni dung v yu t lin kt
hnh thc.
o Lin kt ni dung thng c cc cch sau:
Lin kt ch :
Lin kt ch l lin kt sao cho ton vn bn xoay quanh mt ch .
Ch ton vn bn c phn thnh cc ch con v c th hin
thng qua tng on vn, tng cu. to ra mt vn bn l mt chnh th
thng nht, cc cu, cc on vn cn phi gn b, quan h trc tip hay
gin tip i vi ch . Nu khng tun th theo iu ny, vn bn s tr
thnh ri rc, tn mn. V d: Ng l n v ng php bc trung gian gia
t v cu. Kt qu hc tp lp gim hn xung. X nghip ang tp trung
n nh t chc. Ta thy cc cu ny c ni dung ht sc xa l vi nhau
v khng ph hp vi nhau, do vy chng khng th to thnh mt vn bn
ng c. Lin kt ch th c thng qua cc phng thc: Lp t vng,
lp ng php, lp ng m v.v.

30 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Lin kt lgic:
Nu nh lin kt ch l s duy tr,
pht trin cc ch b phn xoay
quanh ch chung th lin kt lgic
l s sp xp c cc ch b phn
theo mt trnh t hp l, lgic. Do ,
n mang tnh ng ngha nhiu hn.
Lin kt lgic c th hin thng qua
php tuyn tnh (theo trt t thi gian, mc chuyn su) v php ni
(dng t ng ni cc cu, on vn li vi nhau). Sau y l v d v
php tuyn tnh "Ngy nay chng ta l sinh vin, mai sau s l cn b khoa
hc ca t nc" v "php ni": nh: Phi loi b nhng cm tnh tu
tin, ng thi cng phi u tranh thay i nhng nguyn tc li thi.
C th s cn tht bi v ni bao gi cng d hn lm. Nhng lm m c
khi thnh, khi bi, vn tt hn khng lm. Tt nhin, chng ta phi c gng
tm ra cch lm tt nht khng tht bi(Nguyn Mnh Tun).
o Lin kt hnh thc: L s lin kt, gn b cc cu li vi nhau vn bn tr
thnh ng hn, hay hn. S lin kt v hnh thc ch c gi tr khi chng l s
th hin lin kt v ni dung. Sau y l cc phng thc lin kt hnh thc:
Php lp t vng:
Php lp t vng l mt dng thc
ca phng thc lp li m ch
t v lp t l nhng yu t t vng
(t, cm t). Lp t vng l dng thc
lin kt ph bin nht trong vn bn.
Php lp t vng c th phn chia
thnh nhiu loi. Cn c vo kch thc t lp, ta c th phn chia lp t,
lp cm t. Cn c vo bn cht ca t loi c th phn bit lp cng loi
v lp chuyn t loi. V d: Lc lng ca giai cp cng nhn v nhn dn
lao ng l rt to ln. Nhng lc lng y cn c ng lnh o mi chc
chn thng li. i t y lm nhim v thay th cho khng c lp (y
bng giai cp cng nhn v nhn dn lao ng). Php lp t vng c lp
danh t, lp ng t, lp tnh t, lp trng t...
Php lp ng php:
Php lp ng php l php lp li cc m hnh cu trc trong vn bn. Lp
ng php bao gm hai mc lp: Lp c php v lp t php. Cn c vo
c im cu trc c th phn loi lp ng php thnh bn kiu: Lp , lp
tha, lp khc v lp thiu. V d: Nu bn mua vi phm hp ng s b
mt ton b s tin t cc. Nu bn bn vi phm hp ng s b pht gp 2
ln s tin t cc.
Php lp ng m:
Php lp ng m l mt dng thc ca phng thc lp li v m thanh
vt cht ca t (nh m tit, s lng m tit, ph m u, thanh iu).

DWS104_Bai2_v1.0012112210 31
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Trn thc t, khi c hin tng lp t vng th ng thi c c hin tng

lp ng m. Bi v t bao gi cng c hai mt l mt ni dung v mt hnh
thc. Mt hnh thc chnh l v m thanh vt cht ca t. Php lp ng m
c th phn tch thnh lp hon ton, lp b phn. V d: Mi lng l mt
pho i, mi ngi dn l mt chin s. Php lp ng m c dng ch
yu trong cc vn bn vn hc ngh thut, c bit l trong th ca.
Php th:
Php th l phng thc lin kt vn bn m trong c mt t hay cm t
cu ny dng thay th cho mt t hay cm t thm ch cho c cu trc
trnh s lp li trong vn bn. C th phn chia php th thnh:
Php th i t, php th ng ngha... V d: Bun lu v trn thu to ra
cc tc hi khn lng. N lm cho k cng php nc khng nghim,
lng tin ca nhn dn b suy gim, o c x hi b xung cp. Php th
c s dng rng ri trong cc phong cch khoa hc, bo ch cng lun,
chnh lun v hnh chnh cng v.
Lin kt lin t :
Gia cc cu trong on vn vi nhau (cng
nh gia cc v trong mt cu), tn ti nhng
quan h ng ngha no . C mt lp t gi l
lin t chuyn hin th nhng quan h , do
vy m c tc dng lin kt cu, v, mt hnh
thc gip vn bn c mch lc, r rng.
Chng hn: Tri li, tuy nhin, khc vi... ch
ra mi quan h tng phn; thot tin, sau ,
th ri, rt cuc... ch ra mi quan h thi gian;
do , v th cho nn, v vy, bi vy... ch ra
mi quan h nguyn nhn kt qu. Ngoi ra,
vic s dng linh hot cc t lp lun nh
"..., li...", "va..., va...", "khng th..., tr phi...", "cng..., cng...", v.v...
cng gip cho lun im c trnh by r rng.

2.2. Phong cch ngn ng trong vn bn

Cng mt s kin, hin tng, ngi ta c th c nhiu cch thng bo, trnh by khc
nhau. Mi cch nh vy c nhng c im ring thuc
phong cch ca mnh, ta gi l phong cch chc
nng. C nhiu cch phn loi phong cch chc nng.
Cch phn loi ph bin trong phong cch hc ting
Vit l cch chia phong cch chc nng theo hai bc:
Bc mt chia ra phong cch khu ng v phong cch
ngn ng vn ho, n bc hai chia phong cch ngn
ng vn ho thnh cc phong cch nh nh: Phong cch khoa hc, phong cch chnh
lun, phong cch bo ch cng lun, phong cch vn hc ngh thut v phong cch
hnh chnh cng v.

32 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.2.1. Phong cch khoa hc

Khi nim

Phong cch khoa hc l phong cch thch hp, vi nhng vn bn phn nh hot
ng t duy tru tng ca con ngi v phc v cho mc ch giao tip trong lnh
vc khoa hc.

Phong cch ny c s dng trong cc vn bn nh: Gio trnh, cc cng trnh

nghin cu khoa hc, cc bi bo khoa hc, cc sch gio khoa. Phong cch khoa hc
c ba c trng c bn sau:
c trng v t vng: Phong cch khoa hc s dng
lp t vng a dng, phc tp mang nng tnh tru
tng, tnh chnh xc khch quan, tnh lgic nghim
ngt v tnh khi qut cao nh: Cc khi nim, nh
ngha, cc phm tr, cc thut ng.
c trng v cu: Phong cch khoa hc s dng nhiu
kiu cu c cu trc phc tp, cu di phn nh c th bn cht ca cc s kin
khoa hc. Phong cch ny cn i hi s dng cu ngn gn, xc tch, chnh xc v
ng cc quy tc ng php.
c trng v hnh vn: Phong cch khoa hc s dng cch hnh vn chn tht, c
th, chnh xc, lgic, khch quan v c cn c khoa hc th hin chnh xc bn
cht ca s kin v hin tng khoa hc.

2.2.2. Phong cch bo ch cng lun

Khi nim
Phong cch bo ch cng lun l phong cch ngn ng c s dng rng ri
trong lnh vc thng tin i chng.
Phong cch ny thch hp vi nhng vn bn trn bo, i v bn tin phn nh
hot ng thng tin, d lun chung ca x hi v cc vn thi s. thc hin
chc nng thng bo, tc ng trong cng vic thng tin, tuyn truyn, phong
cch bo ch cng lun c ba c trng c bn sau:
c trng v t vng: Phong cch bo ch cng lun
s dng lp t vng a dng, ph thng i chng, c
c ngha en, ngha bng, c c v von v hnh tng.
c trng v cu: Phong cch ny s dng nhng cu
ngn gn n gin, ph thng i chng, d hiu v
kiu cu khun mu, kt hp linh hot vi nhng t ng,
nhng kiu cu biu cm nhm truyn tin v tc ng n tnh cm ca cng chng.
c trng v hnh vn: Phong cch bo ch cng lun rt ch trng n cch din
t, trnh by (nht l u ) sao cho r rng, hp dn, kch thch ngi c, mang
nhiu tnh cp bch, quan trng, bc xc, tnh chin u, tnh thi s, tnh hp dn
va kch ng cng chng, va gy cm tnh v li ko cng chng.

DWS104_Bai2_v1.0012112210 33
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.2.3. Phong cch chnh lun

Khi nim

Phong cch chnh lun l phong cch ngn ng c s dng trong lnh vc
chnh tr ngh lun x hi.

Phong cch ny thch hp vi nhng vn bn phn nh nhng hot ng tuyn truyn,

gio dc, c ng v phc v cho mc ch giao tip, tuyn truyn, li ko cng
chng nh: Bo co chnh tr, ngh quyt, bnh lun, x lun, din vn, din thuyt...
thc hin c chc nng thng bo chng minh tc ng trong vic tuyn
truyn, gio dc, phong cch chnh lun phi c cc c trng c bn sau:
c trng v t vng: Phong cch chnh lun s dng
lp t vng chnh tr a dng, phc tp phn nh
cc quan im, lp trng, thi v tnh cm
tuyn truyn, gio dc, li ko cng chng. Phong
cch ny dng nhng t ng giu sc thi tu t, dng
nhng biu cm quen thuc, d hiu.
c trng v cu: Phong cch ny s dng nhng cu
n gin, d hiu, ph thng i chng c tnh cng
khai, tnh lp lun cht ch, ng quy tc ng php v
tnh truyn cm mnh m.
c trng v hnh vn: Phong cch chnh lun s
dng li hnh vn n gin d hiu, lp lun lt i, lt
li vn minh chng cho lp trng quan im r rng, nht qun.

2.2.4. Phong cch vn hc ngh thut

Khi nim
Phong cch vn hc ngh thut l phong cch ngn ng s dng rng ri trong lnh
vc vn hc ngh thut.

Phong cch ny thch hp vi nhng vn bn phn nh hot ng t duy hnh tng

ca con ngi v phc v cho mc ch giao tip trong lnh vc vn hc ngh thut
nh: Tiu thuyt, th, truyn ngn, kch bn... thc hin c cc chc nng gio dc,
nhn thc, thm m, phong cch vn hc ngh thut phi c cc c trng c bn sau:
c trng v t vng: Phong cch vn hc ngh thut s dng lp t vng a dng
phc tp, ph thng i chng, c nhiu ngha en, ngha bng, v von, in tch.
c trng v cu: Phong cch ny s dng cu ph thng i chng, d hiu, i
khi c nhng cu rt phc tp, mang nng ngha n d, v von, in tch. Cu cn
tnh cu trc, tnh hnh tng, tnh c th ho v tnh khi qut ho. Phong cch
ny va dng nhng t ng mang tnh khch quan, c tnh biu cm cao, va dng
nhiu kiu cu mi m, kt hp vi cc kiu cu quen thuc d hiu.
c trng v hnh vn: Phong cch vn hc ngh thut dng nhiu phong tin
din cm v cc bin php tu t nhm to ra cc gi tr, ni dung v gi tr
ngh thut c sc li cun, hp dn i vi ngi c. Ngoi ra cn s dng th
thut m t php lm p cu vn v gy c hng th cho ngi c.

34 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.2.5. Phong cch hnh chnh cng v

Khi nim

Phong cch hnh chnh cng v l phong cch chc nng biu th mi quan h
giao tip ca nhng ngi trong cc n v hnh chnh, cc t chc on th x hi
theo mt loi khun kh nht nh.

Phong cch hnh chnh cng v tn ti di dng ngn ng vit l chnh. l cc

vn bn, giy t c son tho theo quy nh mang tnh hnh chnh php lut nh
cc loi: n t, quyt nh, ch th, thng bo... Tuy nhin, n cng xut hin di
dng ni, chng hn nhng sc lnh, thng bo, ch th, ngh quyt... c truyn i
trn i pht thanh v i truyn hnh. Ni chnh xc, y l vic th hin li cc vn
bn thuc phong cch hnh chnh di dng ni. cc loi vn bn c cht lng
cao, Phong cch hnh chnh cng v c cc c trng c bn sau:
c trng v t vng: Phong cch hnh chnh cng v s dng lp t vng
ph thng i chng d hiu v n ngha. Cc vn bn hnh chnh cng v khng
c dng cc t c ngha bng, t a ngha, v von, in tch v n d. Trong
vn bn hnh chnh cng v, s lng t Hn Vit c s dng vi t l kh
ln, c bit trong cc vn bn lut php, chng hn nh: Phc thm, khi t, b
can, b co... Nhng t Hn Vit ny to ra mt s trang trng, nghim tc trong
vn bn. Tuy nhin, t Hn Vit phn nhiu mang tnh a ngha v c s ph
bin khng rng ri nn trong cc trng hp gp phi c th thay th bng t
thun Vit.
c trng v cu: Phong cch ny s dng
cu ph thng i chng d hiu, chnh xc,
ngn gn. Phong cch hnh chnh cng v
s dng nhng cu tng thut, cu cu
khin, cu n hai thnh phn vi trt t
thun. Khng s dng li ni trc tip, nhng
cu c ni dung a y, ro n. Khng s
dng nhng cu nghi vn, cu cm thn v
cng khng c s dng du ba chm ... v
v.v... trnh hiu lm v ni dung v trnh b bt b. Vn bn hnh chnh cng
v ni chung c nhim v din t s xc nhn, khng nh v trch nhim thc
hin. Do , n c dng nhiu cu phc di vi thnh phn ng chc, cc cu
c ngha sai khin vi cc t ng i hi v hiu lc cng vic nh: Cn phi, c
trch nhim thi hnh, chp hnh nghim chnh..., cc t c tnh cht nghim cm:
Khng c, loi tr, bi b, khng c php...
c trng v hnh vn: Phong cch hnh chnh cng v s dng li hnh vn
chn tht, chnh xc, trung thc, ngn gn th hin ng cc s kin, hin tng
v a ra cc quy nh ng vi tnh hnh thc t. Mc d cch hnh vn ny
thng t gy hng th cho ngi c, song chng ta khng c php s dng
cc th thut nh bng cu vn hoc thut m t php gy hng th cho
ngi c.

DWS104_Bai2_v1.0012112210 35
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

2.3. Nhng quy nh ngn ng trong vn bn

2.3.1. Nhng yu cu i vi ngn ng trong vn bn

Ngn ng trong vn bn phi c tnh chnh xc r rng:
y l mt c im quan trng ca phong cch hnh chnh cng v. Chnh xc
trong cch dng t, t cu cn i i vi tnh minh bch trong kt cu ca vn
bn m bo tnh xc nh, tnh n ngha ca ni dung. Vn bn hnh chnh
cng v ch cho php mt cch hiu, khng hiu lm. Cu c phi ngn gn,
khng rm r. Nu trong vn bn ny s dng t a ngha, cch din t khng
r rng, s dn n cch hiu sai lch, t to ra cc tranh ci thc mc, to cho
k xu tm cch xuyn tc, bp mo, li dng gy ra nhng hu qu ng tic.
Ngn ng trong vn bn phi c tnh khun mu:
y l tnh quy nh chung v cch thc
trnh by vn bn p dng cho tt c cc vn
bn hnh chnh cng v. Trong phong cch
hnh chnh cng v, s tun th theo nhng
mu nht nh li c tc ng n tnh chun
mc ca vn bn c hnh thc v ni dung.
S c mt ca cc hnh thc tng ng vi
cc vn bn khc nhau gip cho vic son
tho n c d dng, gip ngn nga nhng
sai lm c th xy ra, to mi iu kin p
dng nhng phng tin my mc hin i
t ng trong vic x l v qun l vn bn.
Mt vn bn hnh chnh cng v bt buc c son tho v c chng thc
theo ng hnh thc quy phm, theo ng mu nht nh. Cc t ng c dng
trong vn bn phi lch s, l . S lch s, l cng to ra s trang trng
nghim tc...
Ngn ng trong vn bn phi c tnh nghim tc khch quan:
Ngn ng trong phong cch hnh chnh cng v bao gi cng phi mang tnh
khch quan khng cha ng nhng cm xc hoc nh gi ch quan c nhn.
Tnh khch quan, nghim tc c coi nh du hiu c bit ca vn bn. Tuy
nhin, tu loi vn bn m i khi du n c nhn cng xut hin nhng trong mt
chng mc nht nh (chng hn nh trong n xin c nhn). Trong phong cch
khoa hc tnh khch quan lm cho h thng lp lun c gi tr chn thc to ln.
Cn trong vn bn qun l, tnh khch quan gn vi chun mc php lut nhn
mnh tnh cht xc nhn, khng nh, tnh cht ch th, mnh lnh cn tun th,
thc hin. Tnh nghim tc khch quan cn phn nh quyn lc ca mt php nhn
pht ra trong cc quan h.
Ngn ng trong vn bn phi c tnh lch s trang trng:
Tnh lch s trang trng th hin quan h ca mt php nhn vi cc php nhn
khc hoc nhn dn. V vy ngi son tho cn phi th hin r php lch s
trong giao tip. Trong vn bn khng c php t ra hch dch, trnh thng,

36 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

khm nm, s hi v e da ngi khc. th hin tnh lch s trang trng cn

phi th hin r cc cch xng h l php trong nghi thc giao tip x hi, cn
phi tn trng ln nhau trong giao tip, cn th hin r nguyn tc bnh ng v
cc bn cng c li trong trao i vi nhau.

2.3.2. Mt s quy nh i vi ngn ng trong vn bn

Mt s cu khng c php s dng trong vn bn

Quy nh
Cu trong vn bn khng c php vit theo li vn ni;
Cu trong vn bn khng c php dng cu vn tt;
Cu trong vn bn khng c php s dng cu nghi vn;
Cu trong vn bn khng c php s dng cu mnh lnh tr cng in;
Cu trong vn bn khng c php dng cu hoi nghi;
Cu trong vn bn khng c php lm dng t tng i.

Cu vn trong vn bn l cu vn vit, v vy khng c php vit theo li vn

ni. Cu vn ni c tnh cht vn tt ph hp vi tng ng cnh giao tip, v vy
chng thng cha ng nhiu ng , nhiu ngha v ph thuc vo thi , c ch
ph ha ca ngi ni v vy trong vn bn khng c php dng.
Cu trong vn bn phi y , ngn gn, r
rng v d hiu, v vy vn bn khng c
php dng cu vn tt tr mt s phn ca
th thc vn bn, phiu chuyn, phiu gi v
cng in. Cu vn tt l cu gm mt s t
ng, khng cn ng ng php, c th
khuyt ch ng, b ng hay nhng thnh
phn ph khc. Song cu vn tt vn din t
tng mt cch r rng gn gh v y .
Vn bn khng cho php s dng cu nghi vn. Cu nghi vn c biu hin l
mt cu hi thuc li vn ni. Trong vn bn gp cc trng hp phi hi, chng
ta phi dng cc loi cu khc din t. V d trong cng vn c on sau:
ngh qu a phng cho bit ng s l ai? Lm ngh g? n tr ng to a
phng t bao gi? V thng lin lc vi loi ngi no? Chng ta khng c
php vit nh vy v phi chuyn cch din t l: ngh qu a phng cho
bit nhng chi tit sau ca ng s: H v tn, ngh nghip, thi gian n tr ng
ti a phng v thng lin lc vi nhng ai.
Vn bn khng c php s dng cu mnh lnh tr cng in. Cu mnh lnh l
cu sai khin ai lm vic g , thuc li vn ni. Trong cc trng hp phi ra
lnh, chng ta phi dng cu khc din t. V d cng in ca ch tch
UBND Thnh ph H Ni gi T Lnh Trng Qun khu Th c vit: Hy
iu trung on 4 v h tr Nghi Tm. Nu vit trong cng vn th phi vit:

DWS104_Bai2_v1.0012112210 37
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Ch tch UBND Thnh ph H Ni yu cu T Lnh Trng Qun khu Th

iu trung on 4 v h tr nghi Tm.
Vn bn khng cho php dng cu hoi nghi. Cu hoi nghi l cu vn vit di
dng ph nh hay khng nh khng r rng d lm cho ngi c hiu sai hoc
khng hiu c ca ngi vit. Cu hoi nghi thng c mt mnh
hoi nghi khng nh cho mt mnh chnh. Trong trng hp khng khng nh
c r rng, chng ta din t bng cu khc nhng phi gim mc hoi nghi
xung thp nht. V d: Cng ty gi cng vn n mt chi nhnh vng su v xa
mi v hp, chi nhnh vit tr li rng: Chi nhnh s v hp nu cng vic cho
php v c phng tin. Trong trng hp ny chi nhnh phi dng cu khc
din t gim mc hoi nghi xung thp nht l: Chi nhnh s c gng thu
xp cng vic v phng tin v hp cng cng ty.
Vn bn khng cho php ngi vit lm dng trng t tng i thi qu
din t lm cho cu vn khng nh v c ni dung mc no. V d:
Cng vic ang tin trin tng i tt. Thnh tch chng ta t c l tng
i tt. Chng ta hon thnh tng i tt nhim v ca cp trn giao cho.
Quy nh v du chm cu
Cc du chm cu l nhng du vit c mc ch ch
r, mch lc gia nhng t, nhng mnh trong mt
cu v gia nhng cu trong on vn. Khi ni, nhng
mch lc ny c biu l bng ging ni lc nhanh,
lc chm, lc to, lc nh. Nhng khi vit, ngi vit
dng cc du chm cu sau y th hin tnh mch
lc :
Du phy (,) thng dng chia nhiu t hay mnh
cng thuc v mt loi, quyt nh vic dng du
chm. C hai cn c xem xt mt du chm t
ng hay sai v tr ca cu l: Ni dung thng bo
trong cu trn vn mt hay cha, tng ng vi
ni dung thng bo cu c vit y thnh
phn cha.
Du chm xung dng thng dng cch on mch vn. Khi din t xong mt
ln, chuyn sang ln khc nn dng du chm xung dng lm cho vn bn
tng thm s r rng mch lc. Ngc li trong vn bn chng ta ht sc trnh vic
dng du chm xung dng ba bi s lm cho vn bn ri rc lng lo.
Du hai chm (:) dng bo hiu li trch dn hoc cu vn c tnh cht lit k
trong ni dung din t. Khi sau du hai chm, chng ta xung dng din t c
th nh l cc mnh , c th nh l mt cu ty thuc vo cch vit ca tng
ngi. y ch l cch din t ch khng phi du chm xung dng.
Du gch ngang (-) thng dng nh v cho t trc n. Trong vn hnh chnh,
du gch ngang u dng c cng dng ch r tng chi tit c k l trong mt
on vn. Trong vn i thoi, du gch ngang u dng dng i ngi ni.
Du ngoc n () thng dng ng khung mt s gii thch hay ghi ch.

38 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

Du ngoc kp thng dng ng khung li ni hay mt on trch nguyn

vn ca mt tc phm. Trong vn bn hnh chnh, ngoi cng dng ni trn, du
ngoc kp cn c dng ng khung li ch thch hay dn gii.
Trong vn bn hnh chnh, chng ta khng c dng mt du chm cu sau y:
o Du ba chm () hoc (v.v) l du dng din t nhng yu t cn tip
din nhng khng cn phi vit ra.
o Du chm hi (?) l du cui cu hi v dng hi.
o Du chm than (!) dng ch mt cu than hoc dng sau mt ting than

Quy nh v vit tt v vit ch nc ngoi

Ngi son tho vn bn cn cn phi quan tm n
cc trng hp hp vit tt v vit ch nc ngoi.
Vit tt l vit hoa ch ci u ca tin ca mt ch.
C hai trng hp vit tt nh sau:
o Trng hp vit tt thnh thng dng, chng ta
s dng bnh thng nhm lm cho vn bn ngn
gn, d hiu. V d nh: UBND, HND, WHO, IMF, WTO
o Trng hp vit tt thnh thng l c tnh cch bt buc, chng ta s dng
nhm lm cho vn bn gn gng, t ch. V d nh: S: 169/2008/ N CP,
S: 157/ Q TCCB,
Nhng trng hp vit tt khng thnh thng l, chng ta cn phi m ngoc gii
thch cho ngi c hiu. V d: TNHH (Trch nhim hu hn), HKT (hp
ng kinh t), HQT (Hi ng qun tr),
i vi ting nc ngoi, ngi vit cn phi tun th theo nhng quy nh sau:
o i vi nhng t dng thnh quen trong ngn ng Vit Nam th chng ta
dng bnh thng nh: Bc Kinh, Bng Cc, Mc T Khoa, Ty Ban Nha, Thy S,
Nga, Tip Khc .
o i vi cc trng hp dng khng thnh thi quen, ngi son tho vn bn
c th s dng phin m La tinh ha sang ting Vit hoc dng trc tip theo
ting Anh nh: Tokyo, Moscow, Singapo, Thailan,

DWS104_Bai2_v1.0012112210 39
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

TM LC CUI BI:

Ch chung l mt cm t th hin bn cht c bn ca vn bn trong khng gian v thi

gian c th. Ch b phn l cc cm t th hin ni dung c bn ca ch chung theo
mt din tin quan h nht nh. Ch b phn c th hnh thnh ln nhiu cp, mi cp c
th c gi theo mt tiu , mc nht nh. Do vy ngi son tho vn bn cn phi
hiu chng xy dng cng cho vn bn.
Mun vn bn thuyt phc c ngi c th lp lun gi vai tr quan trng. Lp lun l
da vo s tht ng tin cy v cc l l y , xc ng nu ra quan im, kin ca
mnh. Lp lun i hi c s kt hp cc yu t lun im, lun c, lun chng. Lun im l
quan im ca ngi vit vn bn, lun c l cn c cho vn bn, lun chng l cc dn
chng cho vn bn. Ngi son tho vn bn cn phi hiu v s dng thnh tho chng.
Kt cu ca vn bn c th hin thng qua cng s b ca vn bn. cng s b l
dn bi c bn ca vn bn, c biu hin bng gi tn chnh xc cc tiu , mc ca
vn bn. Mi tiu hay mc phn nh ni dung cn c trong vn bn. Cc tiu ,
mc cn th hin r bn cht ca vn bn trong khng gian v thi gian c th. Sau khi lp
cng s b, chng ta chuyn sang lp dn cho cc tiu , mc ca vn bn.
on vn l c s t chc vn bn gm mt s cu gn b vi nhau trn c s din tin
ca ch b phn, cng nhau pht trin ch theo nh hng chung ca vn bn. Cc
on vn khc nhau c kch thc vt cht khc nhau: C th vi trang, vi cu thm ch c
th mt cu. Ta c th nhn bit on vn trong mt kh vit (tc gia hai du chm xung
dng). Ngi son tho vn bn cn phi hiu c cch vit mt on vn chun dng
vo vn bn.
Phong cch ngn ng l cch s dng ngn ng vo cc lnh vc nht nh vi nhng c
trng nht nh. Ngi ta chia phong cch ngn ng thnh cc phong cch nh nh:
phong cch khoa hc, phong cch chnh lun, phong cch bo ch cng lun, phong cch
vn hc ngh thut v phong cch hnh chnh cng v. Ngi son tho vn bn cn phi
hiu c cc phong cch ny p dng vo vit vn bn.
Khi vit vn bn, ngi son tho vn bn cn phi hiu r cc yu cu c bn i vi ngn
ng sau: Ngn ng phi c tnh khch quan, ngn ng phi c tnh trang trng uy nghi, ngn
ng phi c tnh lch s nh nhn, ngn ng phi chnh xc, r rng, d hiu v gn ngng.
Khi son tho vn bn, ngi son tho cn phi hiu r mt s quy nh ngn ng trong vn
bn nh: Quy nh v dng cc cu vn, quy nh v vit tt, vit ting nc ngoi, cch
dng du chm cu.

40 DWS104_Bai2_v1.0012112210
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

CU HI N TP:

1. Th no l ch chung v ch b phn v p dng vo xc nh kt cu cho vn bn?

2. Th no l c s lp lun cho vn bn, p dng vo xc nh c s lp cho mt vn bn c th?
3. Th no l kt cu vn bn v p dng vo xc nh kt cu cho mt vn bn c th?
4. Th no l mt on vn v kt cu ca on vn, ng dng vo vit mt on vn v ch
bt k?
5. Th no l phong cch ngn ng khoa hc, chnh lun, bo ch cng lun, vn hc ngh
thut, hnh chnh cng v, cc phong cch ny khc nhau nh th no, trong son tho vn
bn ngi ta dng phong cch ngn ng no?
6. Cc yu cu i vi ngn ng trong vn bn, ti sao khi vit vn bn cn tun th theo cc
yu cu ?

DWS104_Bai2_v1.0012112210 41
 Bi 2: S dng ngn ng trong vn bn

BI TP THC HNH
1. Vit 5 on vn chun v nm ch khc nhau vi nm phong cch ngn ng khc nhau.
2. Xc nh c s lp lun v kt cu cho ch sau: S bin ng gi c hng tiu dng cui
nm 2008.

42 DWS104_Bai2_v1.0012112210