KURS ZA ENERGETSKI

AUDIT 5.2

Instalacije: HLADJENJE I VENTILACIJA

Pripremio: Dr Igor Vuanovi
 TA SADRE INSTALACIJE ZA
HLAENJE?
Instalacije za hlaenje sadre:
Izvor toplotne/rashladne energije (toplotna
pumpa, kotao, neki drugi sistem za pripremu
energije);
Primarni nosilac toplote (vazduh, voda, freon);
Sistem za distribuciju energije kroz objekat
(klima komora, cijevna mrea, mrea kanala za
distrubuciju vazduha, cijevi za razvod freona);
Sistem za predaju energije sa primarnog nosioca
toplote na objekat za hlaenje/grijanje (fan coil
aparat, reetka, hladna tavanica i sl.);
Sistem za upravljanje instalacijom;
 PODJELA SISTEMA PREMA
NOSIOCU TOPLOTE
Vazduni sistemi:
Izvor energije (toplotna pumpa, kotao i sl.);
Klima komora gdje se vri priprema vazduha koji se
distribuira po objektu;
Sistem kanala za distribuciju;
Vodeni i sistemi sa freonskim razvodom:
Izvor energije (toplotna pumpa, kotao i sl.);
Cijevna mrea za distribuciju vode (freona) po objektu;
Ventilator konvektori (fan coil) aparati
Kombinovani vazduno-vodeni (freonski) sistemi kao
kombinacija dva navedena sistema;
 ELEMENTI SISTEMA

Izvor energije: Sistem za distribuciju primarnog Cijevna mrea

toplotna pumpa nosioca toplote (vazduh)

Distribucioni elementi (vazduh)

Ventilator konvektori (fan-

coil aparati) (voda)
 POTREBNA KOLIINE VAZDUHA:
1.rashladno optereenje
&
m Karakteristike vazduha:
Nadpritisak
1.2 kg/m3
cp =1000 J/kgK
Prostorija ti te i=cp t [J/kg]

Primjer:
Podpritisak
Q& &
m Q=10 kW Tu = 27 oC Tub= 12 oC
V [m3/h] = 3x 10000/(27 -12)
Potrebna koliina vazduha se rauna kao: V [m3/h] = 2000

3Q[W ]
V[ ]
. Popreni presjek komore:
m /h =
3 A=V [m3/h] /W[m/s]

(Tu Tub ) Preporuena brzina vazduha u

komori
je 2.5 3m/s
Tu temperatura vazduha u prostoriji A=0.185 m2 to je ekvivalentno
Tub temperatura ohlaenog vazduha koji kvadratu stranica 43 x 43cm
se ubacuje u prostor
 POTREBNA KOLIINE VAZDUHA:
2.izmjena vazduha

Preporuene vrijednosti broja izmjena vazduha u prostorijama

Potrebna koliina vazduha moe biti odreena i prema

uslovima ventilacije
Broj izmjena vazduha na as (n) je:
n = kol. svjeeg vazduha u toku 1h (m3/h)/ zapremina prostorije[m3].
 POTREBNA KOLIINE VAZDUHA:
3.infiltracija

Infiltracija predstavlja prodor spoljanjeg

nekondicioniranog vazduha u prostor boravka;
Potrebno je dodati infiltraciono optereenje prilikom prorauna
toplotnog optereenja objekta;
Potrebno ga je predvidjeti prilikom prorauna koliina vazduha za
prostoriju;
UREAJI ZA PRIPREMU VAZDUHA
Ventilator za
izbacivanje vazduha
Filteri za vazduh

Rekuperator
grija
Ventilator za
ubacivanje vazduha
Klima komora sa rekuperacijom otpadne toplote hladnjak

Protok vazduha koji mogu ostvariti klima komore se kree

od 1000 100000 m3/h;
Brzina vazduha na filterima se kree od 4 5 m/s;
Pomou grijaa i hladnjaka se vri priprema vazduha:
Podeavanje temperature vazduha;
Podeavanje relativne vlanosti (30 50%)
 VENTILATOR
Ventilatori su:
Ureaji za pogon vazduha
kroz sistem za ventilaciju;
Dimenzioniu se prema:
Protoku vazduha V(m3/h)
Naporu koji treba da
savladaju p (Pa)
Komore mogu biti sa:
Jednim (obine komore)
Radijalni (centrifugalni) ventilatori Dva ventilatora (sa
rekuperacijom toplote)
Frekventno regulisane sa
promenljivim protokom
vazduha.
TA JE REKUPERACIJA TOPLOTE?
Vazduh koji se izvlai iz klimatizovanog
prostora ima potencijal:
Ljeti jer je rashlaen na temperaturu
prostora (24 27oC)
Zimi jer je zagrijan na temperaturu prostora
(20 22oC)
Prije izbacivanja u okolinu ova toplota se
moe iskoristiti za kondicioniranje
(grijanje/hlaenje) svjeeg vazduha;
Ploasti rekuperator
Rekuperatori su Ureaji u kojima se vri
iskoriavanje otpadne toplote vazduha;
Rekuperator je razmenjiva toplote vazduh-
vazduh i moe biti:
Ploasti (manji protoci vazduha);
Rotacioni (velike dimenzije i veliki protoci
vazduha);
Kod ventilacije iznad 3000 m3/h rekuperacija je
zakonska obaveza u zemljama EU!
Rotacioni rekuperator
TOPLOTA KOJA SE REKUPERIE
Koliina toplote koja
stoji na raspolaganju:

Ljeto: Qrek=Vcp(Tsp-Tun)
Tsp temperatura
spoljanjeg vazduha;
Tun temperatura vazduha
u prostoriji;

Zima: Q rek=Vc p(Tun-Tsp)
Koliina toplote koja se
rekuperie:

Qrek,neto=rekQrek;
rek = 0,25 0,75
VENTILACIJA BEZ REKUPERACIJE
Ubacivanje i izvlaenje
vazduha se moe vriti
separatno;
Kada se vri grijanje
objekta izvlaenje se vri
na vrhu radi ostvarivanja
povoljnijeg strujanja
vazduha;
Prednosti:
Uteda prostora za
postavljanje sistema za
distribuciju vazduha;
Nedostatak:
Primjer ventilacije bez rekuperacije U okolinu se baca
otpadnog vazduha toplotno neiskorieni
vazduh
Umjesto jedne potrebne
su dvije komore;
 HLAENJE VAZDUHA proraun
Kondicionirani vazduh Vazduh nakon rekuperatora
T=14,7 oC, =100% T=32,4oC, =35%

Izlaz vode (tw=12oC)

Klimatizovan vazduh

Ulaz vode (tw=7oC)

Kondezat ?
KAPACITET HLADNJAKA (voda) KAPACITET HLADNJAKA (vazduh)

Q h = w V cw (Tw,ul Tw,iz ) ( kW ) Q h = v V (iair ,ul iair ,iz ) ( kW )
w = 1000 kg / m3 v = 1,2 kg / m3
cw = 4 ,2 kJ / kgK iair ,ul iair ,iz (kJ / kg ) entalpije
[ ]

V m3 / s protok vode vazduha ispred i iza hladnjaka
 KONDEZAT TOKOM HLAENJA?
Vazduh vlagu (H2O) u
parnom stanju;
i Apsolutna vlanost
n s t je:
=co Masa vlage
t X=
Masa suvog vazduha

t Relativna vlanost je:

Pd (Pa)
d (%)
=
Pd (Pa)
x
Taka rose je:
Do kondezacije vazduha dolazi kada je TR = T(x=const. =1)
temperatura hladnjaka nia od temperature
take rose TR
 KOLIINA KONDEZATA
Ulazni vazduh

i B DFG DF T=32oC, =35%

n s t Kondicionirani vazduh

=co
t T=10oC, =100%
Koliina vlage koja se
t izdvaja:
X=0.0105 0.00772
d
X=0.00278 kg.w/kg s.v.
x Koliina vlage koja se
izdvaja na as:

m w = V ( xul xiz )
Za protok V=1600 m3/h dobija se:
mw= 1,2 x 1600 x 0,00278 = 5,3376 kg/h
v = 1,2 kg / m3
 POLOAJ VENTILATORA I
HLADNJAKA

Ventilator za vazduh se postavlja uvijek tako da izvlai

vazduh iz izmenjivaa;
Filter za vazduh se postavlja uvijek ispred izmenjivaa
toplote;
 SISTEM ZA DISTRIBUCIJU
VAZDUHA

Kanali za distrubuciju vazduha se vode u glavnom ispod plafona ali mogu se

voditi i u podovima (raunarski centri i sl.)
Dimenzije kanala se odreuju na osnovu protoka vazduha i dozvoljenih brzina
strujanja u kanalu;
Postoje tri metode prorauna vazdunih kanala:
Metoda smanjivanja brzina;
Metoda konstantnog pada pritiska;
Metoda povraaja statikog pritiska;
 DIMENZIONISANJE KANALA
metoda smanjivanja brzina -
Priblina brzina vazduha (m/s)
Kanali za dovod vazduha Kanali za odvod vazduha
Primjena
Glavni Ogranci Glavni kanali Ogranci
kanali
Stambene zgrade 5 3 4 3
Hoteli 7,5 6,5 6 5
Pozorita i bioskopi 6,5 5,5 5 4
Upravne zgrade 10 8 7,5 6
Restorani 10 8 7,5 6
Bolnice 7,5 6,5 6 5
Biblioteke 10 8 7,5 6

Najjednostavnija metoda za proraun;

Dimenzionisanje poinje od ventilatora prema kraju kanala;
Preporuene brzine su takve da se vodi rauna o buci u kanalima;
Primjena ove metode zahtijeva iskustvo projektanata i moe se
primjenjivati samo na jednostavnijim sistemima;
 DIMENZIONISANJE KANALA
metoda smanjivanja brzina (2)
Priblina brzina vazduha (m/s)
Primjena
Komforna postrojenja Industrijska postrojenja

aluzine za spoljni 34 46
vazduh
Glavni kanali 48 8 12

Ogranci 35 58

Reetke za spoljni
vazduh ili za 2-3 3-4
izvlaenje vazduha

U industrijskim postrojenjima su brzine vee jer:

Propisi o buci u kanalima su manje zahtjevni;
Koliine vazduha su znatno vee i vezanu su pored ljudi i za
odgovarajue tehnoloke procese;
 DISTRIBUCIJA VAZDUHA
Distributivni element:
reetka ili fan coil
aparat

Hladni vazduh

Vazduh u prostoru

Mijeanje vazduha Topli vazduh

Hladan vazduh se distribuira horizontalno:

Da se obezbijedi bolje mijeanje sa vazduhom u prostoru;
Da se obezbijedi slobodan pad teeg (hladnog) vazduha i pospjei
cirkulacija na gore lakeg (toplog) vazduha
 Vodeni sistem: ODREIVANJE
PROTOKA I PRENIKA
Fizike karakteristike vode
Nadpritisak
1000 kg/m3
Prostorija
cp =4,186 kJ/kgK
T 5 oC

Podpritisak Q Potrebna koliina vode za fan coil

Qh [W] = Vcp T
Prenik cijevi za dovod vode u fan coil: V [ m3/h] = 0.86 Qh [kW] / T
V [ m3/h] = 0.86 10/ 5 = 1.72 m3/h
[ ]

4V m3 / h
d [mm] = 1000 Brzina strujanja vode w = 0.8 m/s
3600 w[m / s ] Prenik cijevi: d(mm) = 27.57

Broj fan coil aparata se dobija kada se kapacitet Q podijeli sa

kapacitetom izabranog fan coil aparata iz kataloga proizvoaa
TOPLOTNA PUMPA VAZDUH-VODA
Odvod vazduha
Dovod vazduha
Odvod i dovod vode

Osnovne karakteristike:
Rashladni kapacitet maine
Qh = 10,2kW (tsp= 32oC, tw=5oC)
Potronja elektrine energije:
Pel = 3,9 kW
Kapacitet grijanja:
Qg = 10,2kW (tsp= 32oC, tw=5oC)

Toplotna pumpa vazduh - voda

 KAPACITET HLAENJA

TEMPERATURA SPOLJANJEG VAZDUHA (oC)

To(C)
25 28 32 35 40 45
kWf kWe kWf kWe kWf kWe kWf kWe kWf kWe kWf kWe

5 11,1 3,5 10,7 3,7 10,2 3,9 9,8 4,1 9,1 4,3 8,4 4,6

6 11,5 3,5 11,1 3,7 10,6 3,9 10,2 4,1 9,4 4,3 8,7 4,6

7 11,8 3,5 11,5 3,7 10,9 3,9 10,5 4,1 9,8 4,3 9,0 4,6

8 12,2 3,6 11,8 3,7 11,3 3,9 10,9 4,1 10,1 4,4 9,3 4,6

9 12,6 3,6 12,2 3,7 11,7 3,9 11,2 4,1 10,4 4,4 9,6 4,6

10 13,0 3,8 12,6 3,7 12,0 3,9 11,6 4,1 10,8 4,4 10,0 4,6

Rashladni kapacitet ilera opada sa:

Porastom temperature okoline;
Smanjenjem temperature vode koja izlazi iz ilera;
Vei uticaj ima temperatura vode na izlazu iz ilera
 KAPACITET HLAENJA UTICAJ
TEMPERATURA

Temperatura vode na izlazu (C)

Rashladni kapacitet ilera opada sa:

Porastom temperature okoline;
Smanjenjem temperature vode koja izlazi iz ilera;
Vei uticaj ima temperatura vode na izlazu iz ilera
 KAPACITET GRIJANJA

TEMPERATURA VODE NA KONDEZATORU (UL./IZ.) (oC)

Rel.
To (oC) Vlanost
30/35 35/40 40/45
(%)
kWt kWe kWt kWe kWt kWe

0 90 11,0 3,7 11,0 4,0 10,8 4,3

5 90 12,2 3,7 12,0 4,0 11,8 4,3

7 87 12,5 3,7 12,3 4,0 12,1 4,3

10 70 13,1 3,7 12,9 4,0 12,6 4,3

15 60 14,3 3,7 14,1 4,0 13,7 4,3

Kapacitet grijanja toplotne pumpe opada sa:

Smanjenjem temperature okolnog vazduha;
Poveanjem temperature vode koja se distribuira kroz objekat;
Vei uticaj ima smanjenje temperature okoline.
KAPACITET GRIJANJA
UTICAJ TEMPERATURA
Kapacitet grijanja
toplotne pumpe
opada sa:
Smanjenjem
temperature okolnog
vazduha;
Poveanjem
temperature vode
koja se distribuira
kroz objekat;
Vei uticaj ima
smanjenje
temperature okoline.
 FRIGO SHEMA INSTALACIJE
POZ. OPIS POZ. OPIS

CEC KONDENZATOR ISPARIVA SM SERVO MOTOR

CV JEDNOSMJERNI VENTIL SF VIDNO STAKLO

EW ISPARIVA KONDENZATOR SPH PRESOSTAT VISOKOG

PRITISKA

FD FILTER SUA SPL* PRESOSTAT NISKOG

PRITISKA

LR SKUPLJA TENOSTI ST AKUMULACIONI TANK

MC KOMPRESOR ST1 TEMPERATURNA SONDA

MN MANOMETAR ST2 ANTIFRIZ SONDA

MP CIRKULACIONA PUMPA ST3 TEMPERATURNA SONDA

MV VENTILATOR TRGV ** TRANSDUCER PRITISKA

PD DIFERENCIJALNI VE EKSPANZIONA POSUDA

PRESOSTAT

RCV 4 KRAKI VENTIL VSI VENTIL SIGURNOSTI 300

kPa

RE GRIJA ISPARIVAA VSI1 SIGURNOSNI VENTIL ZA

VODU

SE PRESOSTAT PREKIDA VT EKSPANZIONI VENTIL

Kod toplotnih pumpi vazduh-voda:

Jedan izmenjiva toplote je vazduhom hlaen/grijan a drugi je vodom
hlaen/grijan;
etvorokraki ventil odreuje reim rada ljeto/zima;
Rashladni kapacitet/Kapacitet grijanja se uzima na vodenom izmenjivau
toplote
 KLASIFIKACIJA UREAJA
HLAENJE (EER)
Klasa energetske efikasnosti A 3,20 < EER
Klasa energetske efikasnosti B 3,20 < EER > 3,00
Klasa energetske efikasnosti C 3,00 < EER > 2,80
Klasa energetske efikasnosti D 2,80 < EER > 2,60
Klasa energetske efikasnosti E 2,60 < EER > 2,40
Klasa energetske efikasnosti F 2,40 < EER > 2,20
Klasa energetske efikasnosti G 2,20 < EER

GRIJANJE (COP)
Klasa energetske efikasnosti A 3,60 < COP
Klasa energetske efikasnosti B 3,60 < COP > 3,40
Klasa energetske efikasnosti C 3,40 < COP > 3,20
Klasa energetske efikasnosti D 3,20 < COP > 2,80
Klasa energetske efikasnosti E 2,80 < COP > 2,60
Klasa energetske efikasnosti F 2,60 < COP > 2,40 Primjer izgleda
energetske oznake
Klasa energetske efikasnosti G 2,40 < COP
 SISTEMI SA FREONOM
Dobre osobine:
Jednostavna
instalacija;
Dobra regulacija
Mane:
Nemogunost
primjene za vee
objekte;
Cijevna
instalacija
osjetljiva i
zahtijeva
Freonska instalacija sa vie unutranjih jedinica paljivo
rukovanje i
postavljanje;
 FAN COIL APARATI

Horizontalna izvedba

Prikljuci za vodu
Vertikalna izvedba
Prikljuak za kondezat
Fan coil aparati su ureaji:
Za hlaenje vazduha koji cirkulie pomou ventilatora;
Koji koriste vodu temperature (7/12oC) koja se priprema u
toplotnoj pumpi;
Koji vre izdvajanje vlage iz vazduha u prostoriji pa
zahtijevaju i prikljuak za odvod kondezata;
 STRUKTURA FAN COIL APARATA

Filterska sekcija je na ulazu u fan coil aparat;

Izmenjiva toplote vri hlaenje/grijanje vazduha
Izdvajanje kondezata;
Ventilatorska sekcija na kraju
 KANALSKI FAN COIL APARAT

Kanalski fan coil aparat moe se koristiti za potrebe

ventilacije i hlaenja jer:
Ventilator fan coil aparata moe opsluivati lokalnu mreu kanala;
Izmenjiva toplote fan coil aparata slui za kondicioniranje vazduha
koji se ubacuje u prostor;
Ovakvo rjeenje pogodno za manje prostore gdje ne postoji
mogunost smjetanja klima komore za centralnu distribuciju;
 PODNI FAN COIL APARATI

Podni konvektori se koriste

na mjestima gdje postoje
velike staklene povrine;
Bazeni, Aerodromi, Saloni i sl.
Strujanje vazduha moe biti:
Prirodno
Prinudno sa ventilatorom
 PODNI KONVEKTORI - STRUJNA
SLIKA

Usmjeravanjem vazduha
moe se obezbijediti:
Bolje mijeanje sa vazduhom u
prostoru;
Bolje odnoenje/donoenje
toplote u kontaktu sa staklenom
povrinom;
 ZAKLJUCI
Instalacije za hlaenje slue za odravanje uslova
ugodnosti (temperature i vlanosti vazduha ) tokom
ljetnih mjeseci;
Osnova za odabir instalacije predstavlja proraun
toplotnih dobitaka;
Pored spoljanje temperature, sunevo zraenje
predstavlja efekat koji se mora uzeti u obzir, a koji
je promenljiv tokom dana;
Izbor koncepcije (ta je izvor ili ponor toplote)
veoma vaan za funkcionisanje sistema u tehnikom
i ekomskom smislu;
Ventilacija predstavlja takoe neophodan uslov za
postizanje parametara ugodnosti pa se projektuje
zajedno sa sistemima za klimatizaciju;
 ZAKLJUCI (2)
Vazduh je najvei i najpristupaniji izvor toplote;
Najvea mana vazduha kao izvora su varijacije njegove
temperature, to znatno utie na smanjenje faktora
grijanja (EER);
U veini sluajeva obavezna je primjena dodatnog
izvora grijanja (ekonomine su do temperature okoline
od -5 C);
Naslage leda najvie se stvaraju pri temperaturi
vazduha oko 0 C (potrebno je odleivanje isparivaa
svakih 1.5 do 2 sata);
Za temperaturu okoline od -10 C odleivanje isparivaa
svakih 5 sati ali tada je znatno manji stepen grijanja
toplotne pumpe.
HVALA NA PANJI!