HERMAN MELVILLE- BENITO CERENO

DNYA KLASKLER DZS: 89

BENITO CERENO

Bu kitap Cumhuriyet Dnya Klasikleri Dizisi iin zel olarak evrilmitir.

Yayna hazrlayan : Egemen Berkz

Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..

Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.

Mart 2000

ngilizceden eviren:

Lale Eren

75. yl cokusuyla...

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, insan varlnn en somut anlatm
olan sanat yaptlarnn benimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn
dnce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslarn
edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve
anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yaratmas
demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nemli ve uygarlk davamz iin etkili
saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi
uluslarda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mimarisi demek olan
edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ileyen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin
birey ve toplum zerinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak
bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun kitapl bu ynde zenginse o ulus,
uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan eviri
etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine
hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran
duyuyorum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel
giriimlerin abas ve yine devletin yardmyla, onun drt be kat byk olmak zere
zengin bir eviri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde
edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkinliine yakn ilgi ve sevgi
duymamak, hibir Trk okurunun elinde deildir. 23 Haziran 1941.

Milli Eitim Bakan

Hasan li Ycel

SUNU

Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li

Ycel nclnde dilimize evrilmesinin, kukusuz nemli pay vardr.

Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyetimizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk

okuruna bir "Aydnlanma Kitapl'' kazandrmak istedik.

Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan

dnya klasiklerini okurlarmza sunmaya baladk.

Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak

Aydnlanma Devrimi yarda kalmasayd yaynlanacana kesinlikle inandmz- dnya
klasiklerini de katarak srdryoruz.

Cumhuriyet

HERMAN MELVILLE VE "BENITO CERENO"

ZERNE...

1819 - 1891 yllar arasnda yaam olan byk Amerikan yazar Herman Melville'in
en gzel yklerinden biri kabul edilen "Benito Cereno", 1856 ylnda kan The Piazza
Tales (Meydan ykleri) albmnden alnmtr. Aslnda, "Benito Cereno" ilk kez 1855
ylnda, New York'da baslan Putnam's Monthly Magazine'de (Aylk Putnam's Dergisi)
kmt; yani Melville, 1851 ylnda baslm olan nl roman "Moby Dick"i bu
ykden ok daha nce yazmt.

Bir spanyol gemisinde yaanan bir kle ayaklanmasn konu alan "Benito Cereno"da
Melville, denizcilik ve gemicilik deneyimlerinin yansra, insann kt glere kar
savamn sergiliyor, dramatik bir anlatm ve ahlaksal bir yk kurgusu iinde.
Dramatik simgelerle bezenmi ssl bir edebi dille yazlm olan ykde, aslnda ou
yazsnda olduu gibi, "gze grnenin" altndaki asl byk gerei irdeliyor Melville.

Oyuncakl dilinden dolay bir bilmece zer gibi ince ince uramay gerektiren, bunun
uzantsnda, hatr saylr lde usul usul ilerleyen, ama gene de ok keyifli bir
Trkeletirme sreci sz konusu oldu. ok uzun cmleleri, parantezleri, kendine zg
noktalamas ile bu oyuncakl, ssl anlatm biimini bozmadan ve ze sadk kalarak
ifade edilmek istenileni koruyarak yky rahat okunabilir klmaya aba gsterdim;
keyifli eviri srecini, keyifli bir okuma srecine dnm olarak okurla paylamay
diliyorum.

Lale Eren

BENITO CERENO

Massachusetts'den Duxburyli Kaptan Amasa Delano'nun ynetimindeki fok avclnda

kullanlan byk ticaret gemisi, 1799 ylnda, deerli kargosuyla ili kylarnn gney
ucu yaknlarndaki kk, ssz, hi kimsenin yaamad St. Maria adasndaki koyda
demir atmt. Kaptan, buraya su almak zere ksa bir sre iin uramt.

kinci gn, gn maya baladktan sonra, o daha yataktayken ikinci kaptan aaya
gelip, tuhaf bir yelkenlinin koya girmekte olduunu bildirdi. O gnlerde, imdi olduu
kadar ok gemi yoktu o sularda. Kaptan kalkt, giyindi ve gverteye kt.

Bu kylara zg sabahlardan biriydi. Her ey suskun ve dingindi; her ey kl rengiydi.

Deniz, iri dalgalarla kvrmlanmakla birlikte, dzgn yzeyi, soutulmak zere
madencinin kalbna dklm elik gibi kaygand. Gkyz, upuzun, gri bir palto
grnmndeydi. Artk dost olduklar, kendileri gibi tedirgin bulut kmelerinin arasna
dalarak bir araya gelen gri ku kmeleri, frtnadan nce ayrlarn stnde uuan
krlanglar gibi, huzursuzca syrp geerek suyun stnde uup duruyorlard. Var olan
glgeler, gelmesi olas daha koyu glgelerin habercisi gibiydiler.

Drbnle izledii yabancnn grnrde bayra olmamas Kaptan Delano'yu artt;

nk kylarnda hi kimse yaamyor olsa bile, bir limana girdiinde orada baka bir
gemi varsa, her milletin barsever denizcileri arasnda bayrak gstermek gibi bir
grenek vard. Eer Kaptan Delano, ancak olaand durumlar ve srarl kkrtmalar
karsnda, ama gene de, insann iindeki kt eytan balamaya hazr olarak,
birtakm kiisel korkulara kaplabilen, ama bunun dnda, hi kukucu olmamak gibi
ok iyimser ve zel bir yapya sahip olmasayd, bulunulan noktann sszl ve yasa
tanmazlna, bir de o gnlerde anlatlan o denizlere ilikin ykleri ekleyerek durumu
deerlendirip, derin bir aknla kaplr, kayglanrd. Hzl, gl ve srad bir
zihinsel alglamann yan sra, iyiliksever bir yrein insan ne denli apl klabilecei
konusunda karar vermek kiinin kendi aklna braklabilir.

Ancak her denizcinin zihninde ilk grte oluabilecek gvensizlik duygusu geminin
koya girerken pruvasn batk kayalklara srtebilecek denli kyya yaklamasn
gzlemleyince hemen dalabilirdi. Bu grnm, yabanc geminin yalnzca fok avcs
geminin deil, adann da yabancs olduunu kantlyordu; bu nedenle de bu sulara alk
bir korsan gemisi olamazd. Kaptan Delano, azmsanmayacak bir ilgiyle gemiyi
izlemeyi srdryordu -kamaraya kaamak doluan sabah aydnlnda ksmen pusla
rtl gemiyi seebilmek pek de kolay deildi; ayn biimde gne de- ki bu sre iinde
yarm daire biimindeki ufku evrelemiti ve koya girmekte olan yabanc gemiye aka
elik etmekteydi -alaktan szlen ayn bulutlarla rtnm olduundan, uursuz,
merakl baklarn alacakaranlkta mazgal deliine uydurmu tek gzl bir Limal
dolandrcy andryordu.

Pusun bir aldatmacas olabilirdi bu, ama yabancy izledike manevralar gze daha da
garip grnmeye balad. ok gemeden, girmeye mi kmaya m, ne yapmak istediine
ya da ne yapmaya altna karar vermek iyice gleti. Gece boyunca hafif hafif esen
rzgr artk iyice hafif bir esintiye dnmt ki, bu artc durum yabanc geminin
devinimlerindeki belirsizlii daha da artryordu.

En sonunda, yabancnn g durumda kalm bir gemi olabilecei yolunda tahmin

yrten Kaptan Delano, cankurtaran sandal niyetine balina avclnda kullanlan
kayn indirilmesini buyurdu ve ikinci kaptannn daha saknml davranmasn
nererek kar kmasna karn, yabanc gemiye hi deilse klavuzluk etmek zere
kay borda etmeye hazrlamalarn istedi. Bir gece nce, balk avlamak zere geminin
gr alan dnda, epey uzaktaki kayalklara giden bir grup gemici, gn domadan
birka saat nce hi de azmsanmayacak bir baar elde etmi olarak dnmlerdi.
Yabanc geminin uzun sredir aklarda seyretmi olma olasln dnen iyi yrekli
kaptan, armaan olarak kayna birka sepet balk koydurduktan sonra ald. Yabanc
gemi batk kayalklara yaknln srdrdnden, onun tehlikede olduunu dnerek
adamlarna bu durumun gemidekilere bir an nce bildirilmesi iin acele etmelerini
syledi. Ancak kayk yola ktktan ksa bir sre sonra, hafif esmekle birlikte yn
deitiren rzgr bir yandan ksmen pusu datrken, bir yandan da kay baka bir yana
savurdu.
Aradaki uzaklk azalnca, kuruni renkli dalgalarn eiinde, orada burada ince sis
eritlerinin ylesine, krk gibi sarp sarmalad gemi, sanki bir frtna sonrasnda,
Pirenelerdeki boz renkli yaln kayalarn ortasna kondurulmu bembeyaz boyal bir
manastr gibi apak bir biimde gzler nne serildi. Ancak bir an iin Kaptan Delano
neredeyse karsnda bir gemi dolusu kei olduunu dnmenin bir hayal rn
olmad kansna vard. Pusun tesindeki grnm, merakl baklarla evreyi grmeye
alan kpeteye m kei kukaletalarn andran kara balkl bir topluluk, ak
lomboz deliklerinden bulank bir biimde grnense, manastr avlusunda gidip gelen
Dominikan keileri gibi dolanmakta olan karaltlard.

Daha da yakna gelinince bu grnt biraz deiti ve geminin gerek karakteri ortaya
kt -deerli kargosunun yan sra smrgeye ait limanlar arasnda Zenci kleleri
tayan birinci snf bir spanyol ticaret gemisi. O gnlerde ara sra ak denizlerde
raslanan, kimi zaman Acapulco hazine gemilerinin yerine geen veya artk kullanlmaz
duruma gelmi talyan saraylar gibi efendileri dm de olsa hl nceki ynetimin
iaretlerini tayan spanyol donanmasna ait eski tipte bir sava gemisini andran,
zamannda ok iyi saylabilecek byk bir gemiydi bu.

Kayk daha yaklanca, yabanc geminin garip bir biimde kir pas iindeki
grnmnn her yanna yaylm geveklik ve zensizlikten kaynakland grld.
Uzun sredir zmpara, katran ve fra yz grmemi olan direkler, halatlar ve
kpetenin byk bir ksm adeta keelemi bir grnme sahipti. Grne baklrsa,
sanki omurgas havuza yatrlm, kaburgalar bir araya getirilmi ve Ezekiel'in (1) Kuru
Kemikler Vadisi'nde kzaktan suya indirilmi gibiydi.

imdi tutulmu olduu i iin, genel olarak geminin savaa gre olan zgn dzeninde
ve armasnda nemli bir deiiklik yaplma benzemiyordu. Ancak grnrde hi silah
yoktu.

st gverteler geniti ve bir zamanlar sekizgen rg biiminde ilenmi, imdiyse

zc bir bakmszlk iinde olan bu kpeteyle evrelenmiti. Bu gverteler, tepede
ykk kuevi gibiydi ve bunlardan birinde skalaryann stne konmu uyuuk, uyurgezer
gibi bir yabani ku olan ve denizde ou kez elle bile yakalanabilen bir tr beyaz deniz
krlangc vard. Hrpalanm ve kflenmi, mazgall bir kule gibi ina edilmi ba
kasaras, ok nceleri bir saldr sonucu alnm sonra da rmeye terk edilmi bir
kk kule grnmndeydi. Ka doru, her iki yandaki st gverteler -kpeteleri
orada burada kuruyup kavlam deniz yosunlaryla kapl bir durumda- kimsesiz bir
kaptan kkne alyordu ki, buradaki lomboz kapaklar yumuak havaya karn hava
geirmeyecek biimde skca kapatlmt- ite bu kimsesiz balkonlar, denizin stnde,
sanki Venedik'ten byk kanala bakar gibiydiler. Ama snmeye yz tutmu grkemin en
belirgin kalnts, kark bir dzenleme iinde Castille ve Leon ailelerine ait silahlar
simgeleyen oymalar, ayan yzkoyun yatmakta olan bir yaratn boynuna bastrm
maskeli bir satir (2) olan mitolojik ya da simgesel resimle bezenmi, oval biimli geni
ve kalkans grnml arka ksmyd geminin.

Ya geminin yeniden elden geirilmesi srasnda koruma amacyla, ya da rm

blmlerini gzden saklamak zere o ksmlar yelken bezleriyle sarmalanm
olduundan, gemi aslan (3) gibi bir oymal ss m, yoksa atafatsz, sivri madeni bir
burnu mu olduu pek belirgin deildi. Yelken bezinin bitiminde, bir kaide gibi altta
kalan ksm boyunca, sanki bir gemici hezeyan olarak kabaca boyanm, ya da kirele
yazlm gibi bir yaz, SEGUID VUESTRO JEFE ("nderini izle") cmlesi, te yanda
ba taraftaki kirlenmi ahap ksmda, bir zamanlar iri, gsterili yaldzl harflerle
yazlm, ama imdi, byk bakr ivilerden damla damla akm pasn azizliine urayp
yol yol paslanm bir yaz, SAN DOMINICK -geminin ad- gze arpyor ve gemi bir
cenaze arabas gibi ileri geri yalpaladka, yas tutan yabanl otlardan olumu bir
kabartma ss gibi yapkan deniz yosunlarnn her bir harfi sprd grlyordu.

Sonunda, kayk geminin orta ksmndaki iskele tahtasna doru pruvaya engel atp
balandnda, geminin birka santim anda olmasna karn, sanki batk bir kayaln
stndeymi gibi, srtndke omurgasndan atr utur sesler kyordu. Buna neden
olan, o denizlerde geirilmi zaman iinde aldatc rzgrlar ve uzun sren durgunluun
ans olarak suyun altnda salkm salkm toplanp, bir ur gibi geminin yan taraflarna
yapm olan deniz hayvanlaryd.

Trmanp yan tarafa kar kmaz, beyazlar ve siyahlardan oluan yaygarac bir
kalabalk tarafndan salverdi; ancak koyda belirmi olan Zencileri tayan bir yabanc
gemi grnmnden beklenmeyecek kadar fazlayd siyahlarn says beyazlara oranla.
Ama tek dilde ve sanki tek sesle bir azdan hep birlikte ortak bir ac yksn dile
getiriyorlard ki, saylar pek de az saylamayacak Zenci kadnlarn elemli fkesi
dierlerini geride brakyordu. skorbt (4) hastalnn yan sra humma gemidekilerin
byk bir ksmn, zellikle de spanyollar silip sprmt. mit Burnu aklarnda
bir deniz kazasndan kl pay kurtulmulard; sonra gnlerce rzgr yz grmeksizin
kendilerinden gemilerdi; erzaklar azd; hemen hemen hi sular kalmamt; u anda
dudaklar kavruluyordu.

Kaptan Delano, bir yandan anlatmaya hevesli azlar dinlerken, bir yandan da grmeye
hevesli baklaryla btn yzleri ve evresinde ne varsa her eyi zihnine kaydetti.

Denizde, byk ve kalabalk bir gemiye, zellikle de Hintli ya da Manilallar gibi kolay
kolay snflandrlamayacak tayfas olan yabanc bir gemiye ilk kez girmekle, yabanc
sakinleri olan karadaki bir yabanc eve ilk giri arasnda daima bir farkllk vardr. Her
ikisi de, ev de gemi de, biri duvarlar ve kepenkleriyle, dieri kale duvarlar gibi
yksek kpetesiyle, son ana dek i ksmlarn gzden saklarlar, ancak buna ek olarak
gemide u vardr; ierdii yaayan grnt anszn tmyle gzler nne serildiinde,
kendisini evreleyen usuz bucaksz okyanusla kart dmesinden kaynaklanan
byleyici bir etki yapar. Gemi gerek d gibi grnr, bu yabanc giysiler, hareketler
ve yzler tmyle taa derinlerden ortaya kvermi, adeta yanstt grntnn hemen
silinivermesi zorunlu, glgelerden olumu bir tablodur bu.

Belki de yukarda tanmlanmaya allan bylesine bir etkileimle, ciddi bir

incelemeden sonra Kaptan Delano'nun zihninde grdkleri yceldi ve zellikle, kafalar
kara, titrek st tepelerini andran ve aadaki kargaaya saygn bir tavrla ters
derek, biri sancak tarafndan griva palangasnn stnde, bir dieri geminin yol
yannda sfenks gibi uzanm, geriye kalan iftiyse ana demir zincirlerinin yukarsnda,
kar yandaki kpetenin dibinde yz yze vermi olarak hemen gze arpan kr sal,
drt Zenci ona olaandymlar gibi grndler. Her birinin elinde, sabrla
didikleyerek yanlarnda kk birer stp yn haline getirdikleri hurda halat
paralar vard. Elleriyle srdrdkleri uraa, bir cenaze havas alan bir sr kr
sal gaydac gibi alak ve tekdze bir sesle syledikleri ezgiyle elik ediyorlard.

Fazlasyla yksek bir kasarann stndeki k gvertenin en u ksmnda tpk stp

didikleyenler gibi, aadaki gruhun sekiz ayak kadar yukarsnda, bacak bacak stne
atarak dzgn aralklarla tek sra halinde oturmu ve her biri temizleyip parlatan ah
yamaklar gibi ellerindeki paslanm kk baltalar birer tula ve birer paavrayla
temizleyen baka alt kara adam; her iki kiinin arasnda da, pasl ular n tarafa
evrilmi, benzeri bir ilemin yaplmasn bekleyen kk bir baltalar yn vard. Drt
stp didikleyicinin ara sra aadaki gruhtan birine seslenmelerine karn, tm
dikkatlerini yaptklar ie vermi olan alt balta parlatc, zaman zaman Zencilere zg
ile elenceyi birletirme akyla yan tarafa dnp kaba saba grltler kartarak
baltalarn tokuturmann dnda kendi aralarnda bile ne konuuyor, ne de
fsldayorlard. ounluun tersine bu alt adamda safkan Afrikallara zg
ilenmemi bir grnm vard.

Ancak genele gz atarken, baklar bir an iin daha az dikkat eken bu on adama takl
kaldktan sonra, seslerin yaratt grltden dolay sabr taarak, konuun gzleri bu
gemiyi yneten kii kim olabilir aray iinde evrede dolamaya koyuldu.

Oysa kendi ileli umutsuzluunun yan sra, sanki doann da sorunlarn gstermesine
izin vermeye istekliymi gibi, ya da o an iin bundan alkonmann umutssuzluu
iindeki, ekingen bir beyefendi grnml, yakn zamanda yaanm uykusuzluk ve
huzursuzluklarn izlerini tayan tuhaf bir parlak giyim iinde, bir yabancnn gzne
olduka gen grnebilecek, anadiree yaslanm uysal uysal durmakta olan adam, bir
an, cokulu adamlarna kasvetli ve ruhsuz baklar frlatyor, bir an sonra da mutsuz
baklarn konua yneltiyordu. Yannda, tpk bir oban kpei gibi, keder ve
sevecenliin birbirine kart kaba saba yzn ara ara sessizce spanyol'a eviren,
ufak tefek bir siyahi duruyordu.

Gruhun arasndan kendine zar zor yol aarak spanyol'un yanna giden Amerikal,
durumunu anladn ve duygularn paylatn belirttikten sonra, elinden gelen yardm
ve hizmeti sunmaya hazr olduunu syledi. spanyol buna, salnn bozuk olmasndan
kaynaklanan karanlk bir ruh durumuyla, ama ulusuna zg greneklere ballkla
arbal ve resmi bir biimde teekkr ederek karlk verdi.

Ancak kuru selamlamalarla vakit yitirmeyerek, Kaptan Delano, gvertede gemiye

uzatlan kprye dnp balk sepetini yukarya ektirtti ve rzgh hl hafif esmeyi
srdrdne gre, geminin demirlenmesi iin en azndan birka saat daha gemesi
gerektiini dnerek, adamlarna dnp kendi gemisinden, kayn tayabilecei kadar
su, ambar grevlisinin elinde ne kadar yumuak ekmek ve gemide kalan ne kadar
balkaba varsa, bunlarn yan sra bir kutu eker ve kendi zel elma arabndan on iki
ieyi alp gelmelerini buyurdu.

Kayn uzaklamasnn stnden daha birka dakika bile gemeden, sanki herkesin
skntsn artrmak zere, rzgr tmyle durdu ve yn deitiren aknt, aresizlik
iindeki gemiyi yine denize doru srklemeye balad. Ancak bunun fazla uzun
srmeyecei inancnda olan Kaptan Delano, Amerika'nn Karayib Denizi'ne komu
kylar boyunca sk sk deniz yolculuuna km olmann kendisine bu durumdaki
insanlarla ana dillerinde konuma zgrl salam olmasndan dolay hi de
kmsenmeyecek bir doyum alarak, iyi niyetle, yabanclar neelendirmenin yollarn
aramaya koyuldu.

Onlarla yalnz kaldnda, ok gemeden ilk izlenimlerini destekleyen birtakm eyler

gzlemledi; ancak suyun ve erzan ktl dolaysyla uzun sre devam eden skntnn
uzantsnda, grne baklrsa, Zencilerin daha az iyimserlik ieren nitelikleri ortaya
karken, onlarn stndeki etkinlikleri zayflam olan spanyollara kar da ayn
lde duyduu bir acmaya dnerek yok oldu aknl. Ama bu koullar altnda
elbette olaylarn bu biimde gelimesi beklenmeliydi. Ordularda, donanmalarda,
kentlerde ya da ailelerde, hatta doada bile sefalet kadar dzen bozucu bir ey olamaz.
Gene de Kaptan Delano, eer Benito Cereno daha gl bir adam olmu olsayd,
ynetimdeki ktlk bugn bu noktaya gelmezdi diye dnmeden edemiyordu. Ancak
ister yapsal olsun, ister yaanm olan koullarn acmaszl neden olmu olsun,
spanyol kaptanda belirgin bir bedensel ve zihinsel ypranma, bir gszlk olduu
grmezlikten gelinecek gibi deildi. Sknt ylesine yerlemiti ki, sanki uzun sre bo
yere umutlandktan sonra, artk demir atmak adamlar iin epeyce su salam olmak ve
dost bir kaptandan t alarak onun dostluuna snmak, o gn ya da en gecinden o
gece iin sahte bir umut olmaktan kp, onu yreklendirmeye yetecek gibi
grnmyordu. Bundan daha da ciddi bir etkilenme sz konusu deilse bile, sinirleri
epeyce bozulmu gibi bir grn vard. Bu mee duvarlarn arasna kapatlm,
belirsizlik iinde olmaktan usanmln gederek ksr bir dng iinde dolanp durur
hale getirdii zincire vurulmu ve artk hastalk hastas olmu bir manastr barahibi
gibi, ortalkta geziniyor, zaman zaman duraklyor, irkiliyor, dudaklarn srp
trnaklarn yiyerek gzlerini bir noktaya dikip bakyor ve dalgn bir zihnin ya da
dengesiz bir ruh durumunun dier belirtilerinin yan sra kzaryor, beti benzi atyor,
sakaln ekitiriyordu. Bu hastalkl ruhu, daha nce de belirtildii gibi hastalkl bir
bedende barndryordu. Olduka uzun boyluydu, ancak grne baklrsa hibir zaman
grbz olmamt ve hele imdi sinirsel bir skntnn penesinde hrpalanm
olduundan bir iskelete dnmt. Yakn zaman nce akcierleriyle ilgili yaknmalar
olduu kantlanm gibi bir grn vard. Sesi sanki cierlerinin yars gitmi gibi
ksk ve bouktu. Byle bir durumdayken sendeliyor olmas ve zel uann endieyle
onu izlemesi hi de alacak bir ey deildi. Zaman zaman, Zenci efendisine kolunu
uzatyor ya da onun iin cebinden mendilini karyordu; sevecen bir abayla bu ve buna
benzer hizmetleri yerine getirmekle, bir uaa yarar biimde de olsa, bir oul ya da
bir karde gibi, bu dnyada hoa gidecek bir biimde n salacak bir Zenci gibi
davranyordu, ayn zamanda bir efendinin bir uaktan ok, sadk bir dosta kar
gsterilecek bir itenlikle, yapmacksz bir karlk vermesini salyordu.

Genelde siyahlarn grltl yumuakballklarna karlk, beyazlarn ask suratl

verimsizliine dikkat ettiinde, Babo'nun sadk tavrna tank olmak Kaptan Delano'ya
insancl bir doyum verdi.

Ancak dierlerinin tersliklerine karlk, Babo'nun iyi davranlar, yar lgn Don
Benito'yu donuk bitkinliinden alkoymaya pek de yeterli gibi grnmyordu.
spanyol'un konuun zihnindeki izlenimi bununla da kalmyordu. spanyol'un kiisel
huzursuzluu, u an iin gemideki genel rahatszlk havas biiminde gze arpan bir
zellik olarak da gzlemleniyordu. Gene de Kaptan Delano, o an iin
zmleyemeyecei Don Benito'nun kendisine kar dosta saylmayacak ilgisizliini
dikkate almaya kalkmad. spanyol'un tavr da gizleme abasnda olmad bir tr
hrnlk ve kasvetli bir kibir ifadesindeydi. Ancak daha nceki deneyimlerinde, uzun
sre fiziksel skntlar ekmi baz garip yapl insanlarn, toplumsal anlamda her trden
iyi duygunun stne bir izgi ekip, yaknlarna gelen her yabancnn, dolayl olarak,
hie saylma ya da hor grlme konusunda payn vererek, onlar, kendi karanlklarn
kabullenmeye zorlandklarna dikkat etmi olan yardmsever Amerikal, bu durumu,
hastaln dirlik vermeyen etkilerine balamt.

Ama ok gemeden, ilk nceleri spanyol'u hogryle deerlendirmekle birlikte,

Kaptan Delano, onun iyilikseverlikten anlamaz biri olabileceini dnmeye balad.
zde onun houna gitmeyen Don Benito'nun saknml haliydi ki, ayn saknml tavr
kendisine sadk uaklarna kar da gsteriyordu. Zaman zaman, denizcilik kurallar
gereince, alt kademede bir grevli tarafndan, bir beyaz, bir melez, ya da bir Zenci
hakknda kendisine resmen yaplan bir bildirim sz konusu olduunda bile, anlatlanlar
hor gren bir honutsuzlukla dinlemek sabrn glkle gsterdii olmutu. Bu gibi
durumlarda taknd tavr, toplumdan kamak zere krallk tacndan vazgemi olan
soylu vatanda V. Charles'nkinden pek de farkl saylmayabilirdi.

Kendi konumuna kar duyduu fke ykl honutsuzluk, bu konumla ilgili hemen hemen
her ilevde aka belli oluyordu. Kibirliliinin yan sra saati saatine uymaz hali
dolaysyla, zel buyruklar verme tenezzlnde bulunmuyordu. Gerekli olan zel
buyruklar her neyse, bunlarn datm, srekli Don Benito'nun evresinde dolanp
duran, uak gibi, arlr arlmaz koturan uyank spanyol delikanllar veya kle
olanlar araclyla, bunlar en son eriim noktalarna ulatran koruma grevlisi
uana havale ediliyordu. Duygularn aa vurmakszn sessizce ortalkta szlen bu
hastalkl adamn suskun ve cansz hali gzlemlendiinde, hi kimse onun deniz
stndeyken barndrd tek dnyevi ekiciliin iine yerlemi zorbalk olduunu
dleyemezdi.

Btn bunlar dikkate alnarak bakldnda, btn saknm iinde spanyol, zihinsel
karkln istem d kurban gibi grnyordu. Ama aslnda, saknm bir lde,
amalad entrikadan ileri geliyor olabilirdi. Eer yleyse, toplumun her kademesinde
egemenlii ortaya koymay olanaksz klan ivedi durumlar dnda, insanlar, ate
pskrtmekten baka bir ey istemeyen barut doldurulmu topa, ya da kelle tahtasna
dntren, hemen hemen tm byk gemilerin yneticileri tarafndan benimsenmi, buz
gibi souk olmakla birlikte hak gzetir tutumun, salksz, donuk noktasna ulamlk
aka kendini belli ediyordu burada.

Ona bu adan baknca, yolculuun balangcnda donanm yerinde bir gemi olduu
varsaylabilecek San Dominick gibi bir gemiden sonra, gemisinin u andaki koullarna
dayanamadn; huysuzluunu da uzun sre kendini dizginlemek durumunda kalnn
doal bir ans olarak dnmek aklc gibi grnyordu. Ama belki de spanyol;
tanrlar gibi kaptanlar iin de her koulda saknml olmann gerekli parola olduunu
dnyordu. Ancak byk olaslkla, bu uyuklama halindeki ynetim grnts -derin
bir politika olmayp- bilinli olarak ahmaklk klna brndrlm yzeysel bir
grnt olabilirdi. Ama btn bunlar byle olsa bile, Don Benito'nun tavrnn
tasarlanm olup olmad konusunda, bu saknml tutumun ne denli yaygn olduunu
grdke, kendisine yneltilen herhangi bir saknml yaklam karsnda huzursuzluu
o denli azalyordu.

Kafasn kurcalayan yalnzca kaptan deildi. Fok avcs aile havas iindeki tayfasnn
huzurlu dzenine alk olduundan, San Dominick'deki grltl bir karmaa iindeki
gruh srekli gzlerine meydan okuyordu. Yalnzca dzen konusunda deil, grg
kurallar asndan da baz nemli gedikler gze arpyordu. Btn bunlar Kaptan
Delano genelde, byle kalabalk gemilerde, daha baka nemli grevlerin yan sra
gvenlik kolu diye adlandrlabilecek blmn emanet edildii ikincil gverte
subaylarnn yokluuna balad. Yal stp didikleyiciler bazen kendi soydalarna,
siyahlara, dzen salayan grevliler gibi grnp, ara sra nemsiz kiisel
bakaldrlar yattrmakta baarl olsalar da, genel huzuru salama konusunda
yapabilecekleri hibir ey yoktu. San Dominick, okyanusar bir gmen gemisi
durumundayd; ok saydaki canl yk arasnda, hi kukusuz, pek pek sandklar ve
balyalar kadar az sorun karabilecek baz kiiler de vard; ancak, bunlarn daha kaba
saba olan arkadalarna kar dosta sitemleri, ikinci kaptann dosta olmayan yetkesi
kadar ie yaramyordu. San Dominick iin gerekli olan, gmen gemilerinde olduu gibi
hogrsz st dereceli gemi subaylaryd. Ancak bu gvertelerde, drdnc kaptan
konumunda kimseler grnmyordu.

Bylesine bir yoklua neden olan aksilikleri ayrntlaryla renmek iin gittike artan
bir merak uyand konukta, nk daha ilk andan kendisini selamlayan haykrlardan
yolculukla ilgili baz iaretler karm olmakla birlikte, henz ayrntlar hakknda
hibir fikri yoktu. Kukusuz, yky en iyi anlatabilecek kii kaptand. Gene de, souk
bir tavrla reddedilmesine yol aacak bir durum yaratmak istemeyen konuk nceleri
bunu istemeye yanamad. Ama sonunda cesaretini toplayp Don Benito'ya yaklaarak
yardm etme isteini yineledikten sonra, eer kendisi (Kaptan Delano) geminin bana
gelen talihsizliklerle ilgili ayrntlar bilirse, bunlar giderme konusunda daha baarl
olabileceini ekledi. Acaba Don Benito ona yky tmyle balar myd?

Don Benito duraklad, sonra, anszn uyandrlm bir uyurgezer gibi konuun yzne
bo bo bakt ve sonunda gzlerini gvertenin zeminine dikti kald. Bu duruu ylesine
uzatt ki, akna dnen Kaptan Delano, elinde olmakszn, neredeyse kabala varan ani
bir dnle ondan uzaklap, istedii bilgiyi elde etmek zere spanyol denizcilerden
birine doru yrd. Ancak daha, be adm atmamt ki, Don Benito bir anlk
dalgnlna esef ederek, artk merakn gidermeye hazr olduunu belirtip, kendine zg
bir evkle onu yanna ard.

yknn byk bir ksm anlatld srece, iki kaptan, yanlarnda uaktan baka kimse
olmakszn, ana gvertenin arka blmnde, ayrcalkl bir noktada durmaktaydlar.

"Tam yz doksan gn oldu", diye balad spanyol bouk bir sesle, "Gemi, her trl
donanm yerinde olarak, yeterince tayfas ve kamara yolcularyla -elli spanyol
kadardlar- Lima'ya bal Buenos Aires limanndan kargosuyla yola kt; birtakm
madeni eyalar ve Paraguay'dan ay ve benzeri eyler- ve," eliyle ilerisini iaret
ederek, "Birtakm Zenciler, imdi grdnz gibi yzelli kii kadarlar, ama o zaman
saylar yzn zerindeydi. mit Burnu aklarnda frtnaya tutulduk. Bir gece, bir an
iinde, en iyi subaym ve on be gemici yok oldular; ana seren direi ve direin
altndaki halatlarn bal olduu asklarla onlar tutan halatlar kopup buz tutmu
yelkenlere arpnca hepsi aaya indi. Kay hafifletmek iin, Paraguay ayyla dolu
ar uvallarla birlikte gverteye balanm su flarnn byk bir ksm denize atld.
Ve bu sonuncu zorunluluk, daha sonra yaanan sorunlar da eklenince, ektiimiz
skntlarn balca nedeni haline geldi. O zaman..."

Bu noktada, aniden, onu kendinden geiren bir ksrk nbetine tutuldu ki, bu durum
kukusuz, ruhsal skntsndan kaynaklanyordu. Ua ona destek oldu ve cebinden
kartt likr dudaklarna dayad. Yeniden canlanr gibi oldu. Ama, tmyle kendini
toplamam olduundan onu desteksiz brakmak istemeyen siyahi, bir koluyla efendisini
sarmalam, ayn zamanda, sanki onun tmyle toparlandn grmek, ya da kendinden
gemek zere olduunun ilk iaretini yakalamak ister gibi, gzleri onun yzne dikili,
duruyordu.

spanyol anlatmay srdrd, ama sanki dte gibi, krk dkk, ya da anlalmas g
bir eyi anlatrm gibi bir hali vard.

--"Aman Tanrm! Byle kendimden gemektense, en korkun frtnay bile selamlamay

yelerim; ancak--"

Yine ksrmeye balad, hem bu kez daha iddetli bir nbetti bu; bu nbet yattnda,
dudaklar kzarm ve gzleri kapal bir halde, bir uval gibi dayanana yaslanp kald.

"Akl gidip geliyor. O frtnadan sonra ortaya kan vebay dnyordu", diye kederli
kederli i geirdi uak; "benim zavall, zavall efendim!"- bu arada, bir eliyle onun bir
elini skca tutuyor, dieriyle azn siliyordu. "Ama, biraz sabredin, senyor", dedi gene
Kaptan Delano'ya dnerek, "bu nbetler uzun srmez; efendi, hemen imdi kendine
gelir."

Don Benito, yeniden canlanarak devam etti; ancak, yknn bu blm ok para para
aktarldndan, burada z belirtilecektir.
Anlaldna gre, gemi frtnalardan dolay gnlerce mit Burnu aklarnda
alkalandktan sonra, ok sayda beyaz ve siyah alp gtren iskorbt illeti ortaya kt.
Nihayet, Pasifik'e kmay baardklarnda, direkleri ve yelkenleri ylesine zarar
grmt ki, ou hasta ya da sakatlanm olan hayatta kalm denizciler hasarl
donanm kullanmakta yetersiz kalp, rzgr da ok iddetli olduundan, gemiyi kuzey
rotasnda tutmay baaramadlar ve denetimden kan gemi gnler ve gecelerce
kuzeybatya doru savrulduktan sonra onu anszn yalnz brakan esinti, bilinmeyen
sularda bunaltc bir durgun havaya terketti. imdi, su flarnn yokluu, varlklarndan
daha byk bir tehlike oluturuyordu yaam iin. Suyun snrl olmaktan da te son
derece yetersiz oluunun neden olduu, ya da en azndan daha da ciddi ve tehlikeli hale
getirdii iskorbt illetinin ardndan ortaya kan lmcl humma, uzun sren durgun
havann ar sca da eklenince, ksa bir sre iinde dalgalar halinde, tm
Afrikallarn ailelerini ve buna oranla daha ok sayda spanyol'u, talihsiz bir yazgyla,
gemide kalan her bir subay yok etti. Btn bunlarn uzantsnda, sonunda durgun
havann ardndan gl bat rzgrlar esmeye baladnda, zaten paralanm olan
yelkenler gerektii gibi toplanp serene sarlamadklar gibi, her gereksinimde kullanla
kullanla giderek iyice paralanp, imdiki yrtk prtk hale gelmilerdi. Kaybedilen
gemicilerin yerine yenilerini bulmann yan sra, su ve yelken salamak zere kaptan ilk
frsatta Baldivia'ya, ili'nin Gney Amerika'nn gneybatsndaki uygar limanna
yneldi; ancak kyay yaklatnda, youn sis gr engelledi. O zamandan beri,
hemen hemen tayfasz, yelkensiz ve susuz olarak; ara ara eskilere eklenen llerini
denize brakarak, ters rzgrlar ve aldatc akntlarn rakete arpan bir top gibi oyuncak
ettii San Dominick, durgun hava yznden giderek clzlap gten dt. Ormanda
kaybolmu bir adam gibi, en az iki kez rotasn ard.

"Ama, btn bu felaketler sresince", diye bouk bir sesle devam etti Don Benito, yar
yarya ua tarafndan sarmalanm olarak, "Sizin deneyimsiz gzlerinize azl asiler
gibi grnyor olsalar da, efendilerinin bile bylesine koullar altnda dnemeyecei
denli huzursuzluk vermeden davrandklar iin u grdnz Zencilere teekkr
borluyum."

Bu noktada, belli belirsiz bir biimde de olsa, gene decek gibi oldu. Gene zihni gidip
geldi, ama kendini toparlad ve daha az karmak bir biimde anlatmay srdrd.

"Evet, efendileri, kara adamlar iin prangalar, zincirler gerekmediine beni ikna
etmekte haklym; bu yzden, onun aktarmlarnda hep olduu gibi bu Zenciler hep
gvertede kaldlar -aaya sokulmadlar, Gineliler de yle- yolculuun en bandan
beri, kendilerine tannm snrlar iinde gnllerince ve zgrce dolamalarna izin
verildi."
Bir kez daha o donukluk geri geldi -zihni babo gezindi- ama toparlanarak yeniden
anlatmaya balad.

"Ama, ite bu Babo'ya, Tanr tank, yalnzca bana bakt iin deil, ona her eyden
nce, ara sra homurdanarak meydan okuyan daha cahil kardelerini yattrma
erdeminden dolay ok ey borluyum."

"Ah efendim", diye ban eip i ekti, "benden sz etmeyin; Babo bir hi; Babo
yalnzca grevini yapt."

"Sadk adam!" diye haykrd, Kaptan Delano, "Don Benito, byle bir dosta -ona kle
demeye dilim varmyor- sahip olduunuz iin sizi kskanyorum."

Kara adam, beyaza destek olmu, efendiyle kle ylece karsnda dururken, Kaptan
Delano, bunun, bir yandan ball, dier yandan karlkl gveni simgeleyen gzel bir
tablo olduunu dnmeden edemedi.

Bu sahne adamlarn grece konumlar arasndaki ayrm ortaya koyan giyimlerindeki

kartlkla daha da yceliyordu. spanyol, koyu renk kadifeden bol bir ili ceketi
giymiti; ksa pantalonu beyazd, uzun oraplarnn st ksmnda ve dizlerinde gm
kopalar vard; geni kenarl Meksika apkas ince ketenden yaplmt; enli
kuandaki bir dmden sarkan narin kl gm kakmalyd ki, bu sonuncusu, bir
Gney Amerikal beyefendinin giyimindeki ss olmaktan ok, yarar asndan deimez
bir parayd o gnlerde. Ara sra yineleyen sinirsel kaslmalarn neden olduu
aksakln dnda, giyiminde, evredeki gz zevkini bozan karklkla, zellikle de
anadirein tesindeki tmyle siyahilerin oluturduu zavall yoksul aznlkla garip bir
biimde ters den belirgin bir zen vard.

Uan stndeyse, kaba sabalndan ve yamalarndan anlaldna gre, eski bir

gabya yelkeninden yaplm bol bir pantalondan baka bir ey yoktu; pantalon temizdi
ve bir para halat lifiyle bel ksmnda toplanmt ve zaman zaman balanmay
dilermi gibi uysal bir havaya brnen adama, adeta dilenmekte olan bir San Francis
keii grnm veriyordu.

Her ne kadar, zamana ve zemine uygun dmese de -en azndan anlay kt

Amerikal'nn gznde- ve tm dertlerinin arasnda garip bir biimde yaamay
srdryorsa da, Don Benito'nun giyimi, hi deilse moda asndan kendi snfndan
Gney Amerikallarn o gnk giyim tarznn dnda saylmayabilirdi. te yanda,
Buenos Aires'den denize alarak bu yolculua km olmakla, genelde halk sade
ceketleri ve bir zamanlar aa snfa zg pantalonlar benimsememi, ancak yakk
alr bir deiiklik yaparak, dnyann en ilgin giysilerinden saylabilecek taral
giyimlerine bal kalm olan ili halkndan olup, srekli orada oturduunu
dorulamt. Gene de, yolculuun hi de parlak olmayan yks ve kendi solgun yz
asndan deerlendirildiinde, spanyol'un albenisinde sanki, veba salgn srasnda
Londra sokaklarnda yalpalayarak yryen sakat bir saray adamn artran bir
uyumazlk var gibiydi.

yknn, artc olmann yan sra, en ilgi uyandran ksm, sz edilen enlem
dereceleri asndan dnlnce, durgun hava ve daha da nemlisi geminin uzun sreli
srkleniiydi. Bir fikir alveriinde bulunmakszn, elbette Amerikal, hi deilse
przlerin bir ksmn denizcilerin beceriksizliine ve yetersiz denizcilik bilgisine
verdi. Don Benito'nun kk sar ellerine baknca, hemencecik gen kaptann palamar
banda deil de, kaptan kknden gemiyi ynettii sonucunu kartt; pekiyi, eer
byleyse, buna bir de genlik, hastalk ve kibarlk eklenince, yetersizlikten baka ne
beklenirdi ki?

Ancak, Don Benito'nun yksn dinleyince, yine durumu anladn belirttikten sonra,
eleiriyi sevecenlikle bastrarak, ncelikle, yalnzca Don Benito ve adamlarnn ivedi
bedensel gereksinimlerini deil, bunun dnda, yeterli suyun yan sra, yelken ve halat
zinciri gibi donanm salamay da stlendi; ve bu kendisi iin hi de kmsenmeyecek
bir sknt demek olsa da, geminin hi gecikmeksizin, var yeri olan Lima'ya ulamak
zere onarlmas iin Concepcion'a doru yol alabilmesini salayacak en iyi
denizcisini geici gemi subaylar olarak grevlendirecekti.

Tepkisiz kalmayacak bylesine bir cmertlik hasta adamn stnde bile etkisini
gsterdi. Adamn yz aydnland; istek ve cokuyla konuun iten baklarna karlk
verdi: Gnl borcuyla ezilmi gibiydi.

"Bu coku efendi iin kt", diye fsldayan uak, onun kolunu tutup yattrc szler
syleyerek yavaa kenara ekti.

Don Benito geri dndnde, Amerikal ondaki umudun, tpk alev alev yanmaya
balayan yanaklarnda grd ani canlanma gibi kalmsz bir atee dntn
gzlemlemekten ac duydu.

Az sonra, mutsuz bir ehreyle k tarafa doru bakmakta olan ev sahibi, rzgrn hafif
soluklu kmltlarndan yararlanabilmek iin konuunu, kendisine elik etmek zere
ortaya davet etti.

yk anlatld srece, Kaptan Delano, birka kez balta parlatclarn ara ara
baltalarla zil alar gibi kardklar seslerle irkilmi ve zellikle bir hastann bulunduu
geminin bu blmnde byle uygunsuz bir ara nameye nasl izin verildiini merak
etmiti; bunun dnda, baltalarn gzalc grnmlerine karn onlar ellerine alanlarn
pek ekici olmaylar Kaptan Delano'nun, ev sahibinin arsn gnlszce, hatta
ekinerek, daha dorusunu sylemek gerekirse, nezaketen kabullenmesine neden olmu
olabilirdi. Btn bunlarn stne, canl cenaze grnmyle ackl bir hali olan Don
Benito, zamansz bir nezaket gsterisi iinde reveranslar yaparak, konuun yukarya
trmanan merdivenlerden kendisinden nce kmas iin steledi, son basaman her iki
yannda sra halinde oturan o rktc gruhtan zel koruma ya da beki gibi iki kii
vard. Kaptan Delano elinden geldiince canl admlarla aralarndan geti ve onlar
ardnda brakt an, uzun mesafe komu bir koucu gibi baldrlarnda endie verici bir
seyirme duyumsad.

Ama yle bir bakp da, sradakilerin bir sr laternacy anmsatan, hibir eyin
farknda olmakszn, aptalca bir dikkatle kendilerini ilerine vermi hallerini grnce,
az nce kpr kpr iine doluan korkuya glmeden edemedi.

imdi, karsnda duran ev sahibi aadaki gvertelere bakarken, hayretle daha nce
st kapal bir biimde deinilmi olan bakaldr anlarndan birine tank oldu.
Baltalarn stnde oturmakta olan siyahi olanla iki spanyol ocuk, iinde bulak,
bulama gibi bir yiyecek olan dz bir tahta taban dibini kazyorlard. Anszn, beyaz
arkadalarndan biri tarafndan sylenen bir sze fkelenen siyah olanlardan biri bak
ekti ve stp didikleyicilerden birinin bundan vazgemesi iin kendisine
seslenmesine aldrmakszn ba sallayp, ocuun banda kanamaya balayan bir
yara at.

Hayretler iinde kalan Kaptan Delano bunun ne anlama geldiini sordu. Bunun stne,
solgun yzl Don Benito'dan bunun, ocuklar arasnda bir elenceden baka bir ey
olmad yantn ald.

"Dorusu, baya ciddi bir elence" diye karlk verdi Kaptan Delano. "Byle bir ey
Bekr Keyfi'nde olmu olsa, annda cezalandrlrd."

Bu szler stne spanyol, Amerikal'ya dnp o anszn geliveren yar-deli baklaryla

bakt, sonra yeniden ktleyip canszlarken yantlad, "Kukusuz, kukusuz, senyr."

Acaba, diye dnd Kaptan Delano, bu bahtsz adam, gle bastramadklarna gz

yummay ilke edinmi o szde kaptanlardan biri mi? Bence, ynetmekten aciz, yalnzca
ad ynetici olan birini grmekten daha zc bir ey olamaz.

"Dnyorum da Don Benito" dedi ardndan, olanlarn arasna girmeye alan

stp didikleyicilere bakarak, "bence, btn Zencilerinizi, zellikle de gen olanlar,
ne denli yararsz ilerle olursa olsun, hatta gemiye ne olursa olsun, srekli bir ile
uratrmanz yararnza olur. rnein, benim kk ekip iin bile bunu zorunlu bir
yntem olarak gryorum. Bir keresinde, tayfalar k gverteye toplayp, kamaram iin
bez paralarndan paspas rdrttm, o zaman tam gn gemiyi boladm -yalnzca,
paspaslar ve adamlar- iddetli bir frtna yznden byk kayba uramtk; elimizden
aresizce srklenmekten baka bir ey gelmemiti."

"Kukusuz, kukusuz" diye sylendi Don Benito.

"Ama" diye srdrd Kaptan Delano, gene az tedeki stp didikleyicilere, sonra da
balta parlatclara bakarak, "gryorum ki, bu kalabaln hi deilse bir ksmn byle
megul ediyorsunuz."

"Evet" diye gene donuk bir karlk geldi.

"uradaki canla bala alan yal adamlar" diye srdrd Kaptan Delano, stp
didikleyicileri iaret ederek, "grne baklrsa, ara sra dierlerinin biraz kulan
bkmeye alan, grm geirmi adamlar. Bunu gnll olarak m yapyorlar Don
Benito, yoksa kara koyun srnze obanlk etmeleri iin onlar siz mi
grevlendirdiniz?"

"Yaptklar i her neyse, onlar ben grevlendirdim" diye sert bir tonla karlk verdi
spanyol, sanki kastla yaplm bir talamal knamadan dolay gcenmi gibi.

"Ve uradakiler, u Aanti (5) bycleri" diye srdrd Kaptan Delano, balta
parlatclarn bazlar prl prl parlayan evreye savrulmu eliklerine biraz da
rkntyle bakarak, "tuhaf bir ile urayorlar, yle deil mi, Don Benito?"

"Karlatmz frtnada" diye yantlad spanyol, "Denize atmam olduumuz

ykmzn byk bir ksm tuzlu sudan zarar grd. Hava durgunlanca, her gn birka
sandk dolusu bak ve baltann dikkatle onarlp temizlenmesini buyurdum."

"Sagrl bir dnce, Don Benito. Sanrm, gemi ve kargoya ortaksnz; ama belki,
kleler bunun dndadr?"

"Hepsinin sahibi benim" diye sabrszlkla karlk verdi Don Benito, "Zencilerin byk
bir ksmnn dnda, onlar, len arkadam Alexandro Aranda'ya aittiler."

Bu ad sylerken ac eker gibi bir hali vard; dizleri titredi, ua ona destek oldu.

Bylesine allmadk bir duygunun nedenini sezdii dncesiyle, varsaymn

dorulamak zere, ksa bir aradan sonra Kaptan Delano dedi ki: "Sorabilir miyim Don
Benito, acaba -az nce baz kamara yolcularndan sz etmitiniz de- kaybndan dolay
bu denli znt duyduunuz o arkada, yolculuun banda Zencilerine elik mi
ediyordu?"

"Evet."

"Ama hummadan ld?"

"Hummadan ld. Oh, belki ben, ama..."

Gene titremeye balayan spanyol sustu.

"Balayn" dedi Kaptan Delano alak sesle, "ama sanrm, benzeri bir deneyimden
dolay Don Benito, yaranza bak saplayann ne olduunu tahmin edebiliyorum. Bir
zamanlar, ok sevgili bir dostu, o zaman armatr temsilcisi olan kendi kardeimi
denizde kaybetmek gibi bir talihsizliim oldu. Ruhunun huzur bulduundan emin olsam,
yokluuna katlanabilirdim, ama sk sk benimkilerle buluan o drst gzler, o drst
ellerin -ve o scack yrein- hepsi, hepsinin -artk yemekleri kpeklere atar gibi-
hepsini kpek balklarna atmak! Ondan sonra, bilgim dnda olmad srece,
sevdiim bir adamla yol arkada olmamaya yemin ettim ve bir talihsizlik olaslna
kar bedeninin lml varln karada defnetmek zere mumyalayabilmek iin her
trl gerekli nlemi aldm. Adn sylemek bile sizi bylesine beklenmedik bir biimde
etkilediine gre arkadanzn bedeni gemide mi, Don Benito?"

"Gemide mi?" diye yanklad spanyol. Sonra, bir hayalet karsnda dehete kaplm
gibi hareketlerle kendinden geip bilincini yitirmi bir halde, gene efendisini szle
anlatlmaz biimde rahatsz eden byle bir konuyu amamas iin Kaptan Delano'ya
adeta sessizce yalvaran uan kendisini bekleyen kollarna yld.

imdi bu zavall adamcaz diye dnd zgn Amerikal, hayaletlerle terk edilmi
evler gibi, terk edilmi bedenleri cinlerle badatran bo inanlarn bir kurban
durumunda. Onunla ne kadar farklyz! Byle bir durumda bende dinsel bir doyum
uyandracak bir dncenin laf bile onu esrik hale sokacak denli dehete dryor.
Zavall Alexandro Aranda! Burada olup da, aylar nceki yolculuklarda, eminim sana bir
kaamak bak atmak iin can atan arkadann imdi senin yaknnda olman
dncesiyle bile dehete kapldn grsen acaba ne derdin?

Bu anda, kr sal stp didikleyicilerden biri tarafndan alnan, aslnda iddetli bir
frtnay bildirmek iin kullanlan geminin st gvertesindeki an, kasvetli bir mezarlk
an sesiyle, kuruni renkli durgunluun iinden saatin on olduunu duyurduunda,
Kaptan Delano'nun dikkati, aadaki gruhun arasndan karak ar ar k taraftaki
st gverteye doru ilerlemekte olan dev yapl siyahiye yneldi. Boynundaki demir
tasmaya bal bedenini kez sarm olan zincir, asma kilitlerle belindeki geni demir
kaya balanmt.

"te suskun Atufal geliyor" diye mrldand uak.

Kara adam k tarafa kan basamaklar trmand ve yargy dinlemek zere getirilmi
yrekli bir tutuklu gibi, ylgnlktan uzak bir suskunluk iinde, geirdii nbetten sonra
yeniden toparlanm olan Don Benito'nun karsna geip durdu.

Onun yaklatn gren Don Benito bir an iin rpermiti, yz kzgn bir ifadeyle
glgelendi ve bouna bir fkeyi anmsam gibi anszn beyaz dudaklar kenetleniverdi.

Kaptan Delano, Zenci'nin dev yapsn hayranlktan hi de uzak olmayan baklarla

incelerken, katr gibi inat bir asi bu, diye dnd.

"Evet, sorunuzu bekliyorum efendim" dedi uak.

Bylece uyarlm olan Don Benito, sanki asi bir karlk alacan sezdiinden,
saknmak iin baklarn baka yne evirip altst olmu bir sesle unlar syledi:

"Atufal, artk seni balamam dileyecek misin?"

Siyahi suskundu.

"Yineleyin efendim" diye mrldanan uak acmasz baklaryla soydana kr

gibiydi, "yineleyin efendim, en sonunda efendiye boyun eecek."

"Yant ver" dedi Don Benito, hl baklarn kararak, "tek kelime syle, 'bala', o
zaman zincirlerin karlacak."

Bunun stne siyahi ar ar kollarn yukar kaldrp cansz kalmlar gibi brakverdi,
zincirleri madeni krtlar kararak, ba nne eik, yalnzca unlar syledi, "Hayr,
ben durumumdan honutum."

"Git" dedi Don Benito, bastrlm ve bilinmeyen bir duyguyla.

Siyahi geldii gibi ar ar giderek buyruu yerine getirdi.

"zr dilerim, Don Benito" dedi Kaptan Delano, "ama bu sahne beni artt, bunun
anlam nedir Tanr akna?"
"Bunun anlam u ki, tm grubun iinde bir tek bu Zenci bana kar allmam bir kusur
iledi. Onu zincire vurdurdum. Ben..."

Bu noktada sustu, sanki ba dnyormu ya da anszn belleindekileri kartrm gibi

ellerini bana gtrd, ama uann sevecen baklar iini rahatlatm olacak ki
devam etti:

"Byle bir bedeni krbalatamazdm. Ben de ona benden af dilemesini syledim. Henz
bunu yapm deil. Buyruum zerine, her iki saatte bir karma geliyor."

"Pekiyi bu ne zamandr byle?"

"Altm gndr."

"Ve bunun dnda uysal ve saygl?"

"Evet."

"yleyse, demek oluyor ki" diye hi dnmeden haykrd Kaptan Delano, "Bu adamda
soylu bir ruh var."

"Buna hakk da olabilir" diye buruk bir ifadeyle karlk verdi Don Benito, "kendi
topraklarnda kral olduunu sylyor."

"Evet" dedi uak sze girerek, "Atufal'in kulaklarndaki o yrtklar bir zamanlar
aralarna sktrlm altn paralarn tayordu, ama bu zavall Babo, kendi
topraklarnda yalnzca zavall bir kleydi, bir siyah adamn klesiydi Babo, imdi de
bir beyazn klesi."

Bu teklifsiz konumadan biraz rahatsz olan Kaptan Delano bunu garipseyerek bakcya
dnd, sonra soran baklarn efendisine yneltti, ancak sanki bu kk teklifsizliklere
uzun sredir allm olduundan, efendinin de adamn da onun ne demek istediini
anlamam gibi bir halleri vard.

"Tanr akna, Atufal'in suu neydi Don Benito?" diye sordu Kaptan Delano, "Eer ok
ciddi bir ey deilse, iinize karmak istemem ama, yrekliliinin yan sra yumuak
bal oluunu da dikkate alp onu balayn."

"Hayr, hayr efendi bunu asla yapmaz" diye uak kendi kendine mrldand. "Kibirli
Atufal nce efendiden zr dilemeli. Kilit klede, ama anahtar efendide."

Bu biimde dikkati ekilince, Kaptan Delano ilk kez Don Benito'nun boynundaki ince
bir gm zincirin ucunda asl duran anahtarn farkna vard. Uan mrldand
szlerden derhal anahtarla neyin murat edildiini sezerek glmsedi ve dedi ki: "Evet,
Don Benito -kilit ve anahtar- gerekten anlaml ve nemli simgeler."

Dudan srmakta olan Don Benito duraksad.

Doal yalnlndan dolay talama ya da ince alaylardan nasibini almam bir adam
olmasna karn Kaptan Delano'nun, spanyol'un siyahlar stndeki tuhaf egemenlii
konusunda akac bir ifadeyle dile getirdii gzlemi, grne baklrsa, kuruntulu adam
tarafndan u ana dek aklk kazanm olan yetersizliini hedefleyen kt niyetli bir
yergi, en azndan, klenin saplantl isteinin yerine getirilmesi iin bir szl ar
olarak yorumland. Bu yanl anlama varsaymndan dolay kederlenerek, ancak gene de
bunu dzeltmekten umudunu kesmeyerek, Kaptan Delano konuyu deitirdi, ama yeni
dostunun sanki hl buruk bir halde yukarda deinilen varsayml knamann
keltilerini sindiriyormu gibi, eskisinden de fazla iine kapandn grnce, ok
gemeden Kaptan Delano kendi istemi dnda bunald ve tpk, gizliden gizliye kin
gden, hastalkl bir duyarllk iindeki spanyol gibi az konuur olmaya balad. Ancak,
kendisi bunun olduka aksi bir eilimde olduundan, iyi yrekli denizci gerek d
grn, gerek bir gcenmilik duygusuna kaplma asndan kendini tuttu, suskunluu
ise yalnzca kardan gelen olumsuzluktan kaynaklanyordu. imdi uana dayanarak
yrmekte olan spanyol, biraz saygszca saylabilecek bir biimde konuun nnden
geti ki, eer efendiyle kle, tepedeki camekann dibinde oyalanp da alak sesle
fsldamaya balamam olsalard, bu davran pekl onlarn tembellikleri,
aylaklklar gibi kt bir huy olarak kabul edilebilirdi. Bu hoa gidecek bir ey deildi.
stelik, spanyol'un zaman zaman hastalkl bir grkemden yoksun olduu
sylenemeyecek saati saatine uymaz hali, grne gre imdi arbal bir havaya
brnmt, te yandan bakcnn bir uaa yarar yaknl, balangtaki temiz
yrekli ballk niteliini yitirmiti.

Huzursuzluk iinde, konuk yzn geminin teki tarafna evirdi. Byle yapnca, kaza
eseri, baklar, elinde bir kangal halatla gverteden mizana yelkenini tutan halatlarn
nne kmakta olan gen spanyol denizciye takld. Belki de eer adam, seren
direklerinden birine k srasnda, gizli bir dikkatle gzn Kaptan Delano'ya dikip,
daha sonra da doal bir eymi gibi baklarn fsldaan iki adama kaydrmam
olsayd, zellikle dikkat ekmezdi.

Bylece dikkati yeniden en st gverteye ynlendirilen Kaptan Delano hafife irkildi. O

srada, Don Benito'nun tavrndaki bir ey, konuun hi deilse ksmen srmekte olan bu
sessiz sedasz grmenin konusu olduunu ifade eder gibiydi ki bu varsaym,
dalkavukluk edilen evsahibi iin gurur okayc olduu oranda, konuk iin honutsuzluk
vericiydi.

spanyol kaptann tuhaf bir biimde birbirini izleyen incelikli ve incelikten uzak
davranlarna, iki varsaym dnda aklama getirilebilecek gibi deildi, bunlar ya
masum deliliklerdi ya da ktcl hilelerdi.

Ancak dikkatsiz bir gzlemcinin doal olarak aklna gelebilecek ve bir bakma imdiye
dek Kaptan Delano'nun hi aklna gelmedii sylenemeyecek olan delilikle ilgili birinci
fikir, artk yabancnn tavrnda kastl bir aalama grmeye baladndan hemen
hemen terkedilmiti. Ama eer deli deil idiyse, yleyse neydi? Bu koullar altnda bir
beyefendi, hatta drst ama hi yontulmam biri, ev sahibinin u anda davrand gibi
davranr myd? Bu adam bir sahtekard. mr okyanuslarda gemi bir soylu havas
taslasa da, u anki kaydadeer grgszln de gsterdii gibi bir beyefendi olmann
en nemli gerekliliklerini bile bilmeyen, aa tabakadan gelme bir servenciydi. Baka
zamanlarda sergilenen o tuhaf trensellik de gerek dzeyinin stndeki bir rol
canlandran birine zg bir nitelik deil gibi grnmyordu. Benito Cereno -Don Benito
Cereno- atafatl bir isim. O dnemde, ticaretle uraan ve her byk kentte soylu bir
erkek kardeleri ya da kuzenleri olan Gney Amerika'daki Kastilyal Rothschild ailesini
anmsatan bu soyad spanyol Denizi'ndeki armatr temsilcileri ve ak deniz kaptanlar
tarafndan bilinmeyen bir isim deildi. Szde Don Benito, yirmidokuz-otuz yalarnda
ok gen bir erkekti. Denizci bir aileden geliyor olup, amirallikten denizlerde
dilediince dolaabilme yetkisi alm olduunu varsaymak, byle bir tasarm ancak
yetenekli ve gl bir gen iin dnmeyi gerektirmez miydi? Oysa spanyol solgun bir
illetliydi. Her neyse. lmcl bir hasta numaras yapmay bile baaran baz hnerli
sahtekarlar olduu biliniyordu. ocuksu bir gszlk grnm altnda, en vahi
glerin pusuya yatt dnlnce spanyol'un kadife yumuaklndaki ipeksi elleri
peneleiyordu.

Hibir dnce silsilesi bylesine kuruntular retemezdi; bunlar bir dnce katarnn
iinde deil, dnda geliebilirdi, ayrca anszn en dnceler, ince buz billurlar
gibi yok oluverdiler ve Kaptan Delano'nun iyiliki yapsnn yumuak bal gnei
yeniden doruk noktasna ulat.

Tepedeki camekandan gelen kta profili kendisine dnk duran ev sahibinin yzne bir
kez daha bakarken bu yz kendisine doru evrilince, salkszlktan dolay hatlar
incelmi olmasnn yansra enedeki sakalla soylu bir ifade kazanm olan bu profilden
etkilendi. Kukular dald. Bu adam, alt kademedeki soylu bir spanyol Cerenosunun
gerek bir torunuydu.

imdi bunlar ve baka eliik dncelerden arnm olarak alak sesle bir ark
mrldanmaya balayan konuk, gsterilen nezaketsizlikten kukuya kapldn, hatta ii
dzenbazlktan kukulanmaya dek vardrdn Don Benito'ya kar ak etmemek iin
k gvertede kaytszca gezinmeye koyuldu, nk bylesine bir kuku yanltc
olabilirdi ve her eye karn u an iin, bu gvensizlii uyandran durum aklk
kazanmamt. Ancak bu kk giz aydnla karldnda, soysuzca kukulara
kapldn Don Benito'nun fark etmesine izin verirse bundan ok znt duyacan
dnd Kaptan Delano. Ksacas, bir sre, spanyol'un henz karanlk olan tasarm
iin saknma pay brakmak en dorusuydu.

Az sonra, bulutlarla kapl solgun yz seyiren ve hl bakcsnn desteinde olan

spanyol, konuuna doru yaklarken her zamankinden de daha huzursuz hali ve bouk
fsltl sesiyle garip bir biimde ilgi ekici ini klarla aadaki konuma balad:

"Senyr, ne zamandan beri bu adada olduunuzu sorabilir miyim?"

"Ee, ancak bir iki gn oldu, Don Benito?"

"En son hangi limana uramtnz?"

"Canton".

"Ve orada Senyr, fok derilerini ay ve ipekle deitirdiinizi sylemitiniz, sanrm?"

"Evet. Daha ok ipekle".

"Ve karlnda belki de madeni para aldnz?"

Kaptan Delano biraz huzursuzlanarak yantlad, "Evet; bir miktar gm para; ama ok
nemli bir miktar deil".

"Eh- iyi. Sorabilir miyim Senyr, ka adamnz var?"

Kaptan Delano hafife irkildi ama yantlad, "Hepsi yirmibe kii kadar".

"Ve u anda Senyr, hepsi gemide sanrm?"

"Hepsi gemide, Don Benito" diye yantlad Kaptan bu kez honutluk duyarak.

"Ve bu gece de gemide mi olacaklar, Senyr?"

Bir sr srarl sorunun ardndan gelen bu sonuncunun ok artt Kaptan Delano

ciddi bir ifadeyle soruyu soran kiiye bakmaktan kendini alamad; ama o, bu baka
karlk vermek yerine korkaka bir telan iaretini verecek biimde gzlerini karp
gverteye yneltmiti; o srada, ayann dibine melmi, gevemi bir ayakkab
kopasn sklamaktayken, saygl bir merakla yere bakmakta olan efendisine doru
dnen uayla kendine yaramayan bir tezat tablosu sergiliyordu.

spanyol, sulu ve kaamakl ifadesini srdrerek sorusunu yineledi:

"Ve - bu gece de gemide mi olacaklar, Senyr?"

"Evet, bildiim kadaryla yle" diye karlk verdi Kaptan Delano - "ama hayr" diyerek
toparlanp canland ve korkusuzca devam etti, "bir ksm bu gece bala kmaktan sz
ediyordu".

"Geminizin genel olarak - az ok silah donanm vardr sanrm, Senyr?"

"Ee, gerektiinde kullanlmak zere bir ya da iki havaneli var" oldu korkusuz bir
kaytszlkla verilen yant, "ve tabii, az miktarda misket tfei (6), fok zpknlaryla
kllar var".

Bu biimde karlk verirken Kaptan Delano gene Don Benito'ya gz ucuyla bakt, ama
gzlerini baka yne evirmi olan adam birdenbire ve beceriksizce konuyu
deitirerek durgun havayla ilgili fkeli bir talama yaptktan sonra, zr dilemeksizin
bir kez daha bakcsyla birlikte kar taraftaki kpetenin berisine ekildi ve fsldama
yeniden balad.

O srada, daha Kaptan Delano henz yaanan olay stnde salim kafayla dnme
frsat bulamadan, daha nce sz edilen gen spanyol denizcinin halatlarn oradan
aaya inmekte olduu grld. Yukardan gvertenin i ksmna srarken, gsne
kadar ak, katran lekelerine bulanm, kaba ynlden bol gmleinin altndan, yuvarlak
yakas boyuna dayanan, ince mavi kurdelal, insann iini actacak denli solup
ypranm, kirli bir i amar gzkt. O anda, gen denizcinin gz gene
fsldaanlarn stndeydi ki, Kaptan Delano bu bakta, sanki farmasonlara zg, gizli
bir anlam ykl sessiz bir iaretleme gzlemlediini dnd.

Bu durum, bir kez daha baklarn Don Benito'ya yneltmek zere kkrtt onu ve
kendisinin, daha nce olduu gibi bu grmenin de konusunu oluturduu anlamn
kard. Duraklad. Parlatlan baltalarn kard sesler kulaklarn trmalyordu. Dier
iki kiiye gene hzl bir yan bak att. Komplo hazrlar gibi bir havalar vard. Btn
bunlar, son sorgulama ve gen denizciyle ilgili olayn uzantsnda, olaanst itenlikli
Amerikal'nn katlanamayaca istem d kukularn geri dnmesine yol ayordu.
Neeli ve akac bir ifade taknarak abucak kar tarafa geip dedi ki: "Evet Don
Benito, grne baklrsa, bu kara adama - ona bir tr zel danman demek yerinde
olur, sonsuz gveniniz var".

Bunun zerine, uak iyi huylu ifadesiyle srtt ama efendi sanki, zehirli bir srk
almasna irkildi. spanyol'un yeterince kendini toplayp yant vermesi iin bir iki
dakika geti; en sonunda souk ve zoraki bir karlk verdi: "Evet Senyr, Babo'ya
gvenirim".

Bu noktada Babo, daha nceki hayvan safln yanstan srtn zekice bir
glmsemeye dntrerek, nankrlkten uzak baklarla bakt efendisine.

imdi spanyol'un sanki istem d, ya da kastl olarak konua o an iin yaknlnn

rahatsz edici olduunu sezdirir gibi sessiz ve saknml durduunu gren Kaptan
Delano, kaba grnmek istemeyerek, hatta bu yapt kaba kasa bile, nemsiz bir zr
gsterip uzaklarken, zihninde Don Benito Cereno'nun bu gizemli tavrn evirip
eviriyordu.

Geminin arka ksmndan inmi, dncelerle sarmalanm bir halde; dmene doru
giden karanlk bir lombar aznn yaknndan geiyordu ki, orada bir kmlt alglayarak,
kmldayann ne olduunu grmek iin bakt. Ayn anda, glgeli aklkta bir parlt oldu
ve orada sinsi sinsi evreyi kolaan eden spanyol denizcilerden birinin, sanki bir ey
gizler gibi telala elini gmleinin gs ksmna daldrdn grd. Adam, gemekte
olann kim olduundan emin olamadan sinsice uzaklap kayboldu. Ancak, daha nce
halatlarn orada dikkati eken ayn gen denizci olduundan emin olunacak kadar
grlmt.

ylesine parldayan neydi? diye dnd Kaptan Delano. Lamba deildi - kibrit deildi
- yanan kmr deildi. Bir mcevher olabilir miydi? Ama, nasl olur da, bir gemicide
mcevher olurdu? - ya da, ipek eritlerle sslenmi i amar olsa bile ald
eyalardan birini gemide giyemezdi. Ah, ah, -eer bu grdm az nceki gibi, bu
pheli adamla kaptan arasnda gizlice bir iaretse; kayglarmdan dolay duyularmn
beni aldatmadndan bir emin olabilsem, o zaman...... imdi, kuku uyandran bir
ayrntdan bir dierine geiyor, kendisine sorulan gemisiyle ilgili tuhaf sorular zihninde
dnp duruyordu.

Garip bir raslantyla, o, her bir noktay anmsadnda, beyaz yabancnn dnceleri
stnde uursuz bir deerlendirme yapar gibi kara Aanti bycleri baltalarn
tokuturup arptryorlard. Bylesine karmak bilmeceler ve uursuzluk belirtileriyle
sktrlnca, en gvensizlikten uzak yrekte bile irkin kuruntularn zorla kendilerine
yer amamalar doaya aykryd.

imdi, aresizlik iinde akntya kaplm ve kendinden gemi yelkenleri tarafndan

gittike artan bir hzla deniz tarafna doru srklenmekte olan gemiye bakarken, fok
avcs geminin yolunu kesen bir kara paras uzantsnn ardna gizlenmi olduunu da
dikkate alarak, kendine bile itiraf etmeye cesaret edemedii dncelerle rperdi yiit
denizci. Her eyden nce, Don Benito'ya kar o bir hayaletmi gibi bir dehet duygusu
iindeydi. Gene de, derin bir soluk alp kendini toparlaynca, ayaklarnn stnde
salam bir biimde durduunu duyumsad ve serinkanllkla durumu deerlendirdi -
btn bu hayalet grntler ne anlama geliyordu?

Eer spanyol'un tekin olmayan bir tasars var idiyse, bu kendisinden (Kaptan
Delano'dan) ok gemisi (Bekr Keyfi) ile ilgili olmalyd. O halde, bir geminin
dierinden uzaa srkleniyor olmas, olas byle bir tasarnn yararna deil, en
azndan imdilik, zararna olacakt. Akas, bu elikilerle birleen her kuku aslsz
olabilirdi. Ayrca, sama deil miydi talihsiz bir tehlike iinde olan bir geminin -
hastalk yznden neredeyse tayfasz kalm bir geminin - barndrd insanlar
susuzluktan kavrulan bir geminin - bin kez sama deil miydi, u anda byle bir geminin
bir korsan gemisi konumunda olmas, ya da yneticisinin, kendisi ve altndakilerin bir
an nce yardm alp soluklanma isteine kucak amamas? Ama, yleyse, genel sknt
ve zellikle susuzluk gstermelik olabilir miydi? Ve yok olan tayfadan geriye kalanlar
olduklar ileri srlenlerin dnda, gizlenip pusuya yatanlarla birlikte aslnda spanyol
tayfalar sayca eksilmemi olabilirler miydi? nsan klna girmi kt ruhlar, ac
ekiyor numaras yapp yalvararak bir kap su istemek iin insanlarn evlerine girdikten
sonra, karanlk eylemlerini gerekletirmeden oradan kmazlard. Ve Malayal
korsanlarn pelerinden srkledikleri gemileri gvenilmez limanlarna sokarak, ya da
rtlerin yayglarn altna saklanm, saldrmaya hazr yzlerce mzrakl adam sinsice
frsat kollarken, ok az adam kalm veya gverteleri bombo bir gemi grnts
sergileyip kandrarak, dman kabul edilen gemiyi ele geirmek iin o gemiye
adamlarn kartt sk raslanmayan bir ey deildi. Aslnda Kaptan Delano byle
eylere hi inanmazd. Byle eyler duymutu - ve imdi, birtakm ykler olarak
bunlar anmsad. u anda geminin var noktas demirleme yeriydi. Orada kendi
gemisine yakn olacakt. Bu denli yaklanca, San Dominick, uyuklayan bir yanarda
gibi anszn, imdi gizli olan enerjisini boaltabilir miydi?

spanyol'un yksn anlatrkenki tavrn anmsad. karartc bir kararszlk ve

kaamakl bir hava vard anlatnda. Sanki kt amalar iin uydurduu bir yky
anlatan biri gibiydi. Ama, eer bu yk gerek deil idiyse, gerek neydi? Geminin yasa
d bir yolla spanyol'un eline getii mi? Ama, yknn ou ayrntsnda, zellikle de
felaketlerle ilgili blmlerde, denizcilerin kaza sonucu lmleri, buna bal olarak
geminin uzun sre rotasndan km olmas, inat durgun hava yznden ekilen
skntlar ve hl ekilmekte olan su sknts; btn bu ayrntlarda ve bunlarn yansra
dierlerinde, Don Benito'nun yksn yalnzca, ayrmsz- siyahlar ve beyazlardan
oluan ok sayda kiinin iniltili haykrlar deil, ama bunun yansra - ki, bunun
taklidini yapmak olas gzkmyordu - Kaptan Delano'nun grd her insani zelliin
ifadesi doruluyordu. Eer Don Benito'nun yks batan sona bir uydurmaca idiyse, o
halde gemideki en kk dii Zenciye kadar her bir kii, bu dzene dikkatlice
yerletirmi olduu bir piyondu, akl almaz bir varg. Bununla birlikte, doruluundan
kuku duymay gerektirecek bir dayanak varsa, bu sonu akla uygundu.

te yandan, spanyol'un o sorular. Dorusu bu noktada insan duraklyordu. Bu sorular,

soyguncu ya da suikastinin, bir evin duvarlarn kefetmek iin gndz vakti onun
yaknna gitmesiyle ayn amac tayor gibi grnmyorlar myd? Ama, kt amalar
iin tehlikeye atlan kiiden aka yalvarr gibi bilgi dilenmek ve sonuta onu tetikte
bekler hale getirmek - hi de olas grnmeyen bir yntem deil miydi bu? O halde, bu
sorularn ktcl tasarlar iin hazrlanm olduunu varsaymak samayd. Bylece, o
an iin korku yaratm olan tavr bu korkunun giderilmesine hizmet etti. Ksacas, o an
iin aka akla gelen birazck kuku ve kayg, ayn aklkta olmayan bir nedenle
defedilmiti.

Sonunda, nceki nsezilerine glmeye balad; grnte kendileriyle ayn safta olan
garip gemiye gld; garip grnl siyahilere, zellikle de o yal makas bileyicilere -
Aantilere ve yn ren o yatalak kocakarlara - stp didikleyicilere; ve ba gulyabani
olan o karanlk spanyol'a gld.

Bunun dnda, daha nce ciddi biimde anlalmaz bir bilmece gibi grnen ne varsa,
imdi hereyden nce zavall hasta adamn ne yaptnn g bela farknda olduu
dncesiyle, hepsi iyimser bir biimde akla kavuturuluyordu; adam bu yzden
kasvetli bir havaya girip somurtuyor, ya da laf olsun diye anlamsz sorular soruyordu.
Belli bir eydi ki, u an iin adam, geminin sorumluluunu teslim edebilecek halde
deildi. kar gtmeksizin, yardm amacyla bir gereke bulup onu geminin
ynetiminden uzaklatrdktan sonra, Kaptan Delano'nun deerli bir insan ve iyi bir
denizci olan ikinci kaptannn sorumluluu altnda ili'ye gndermesi gerekecekti onu -
bu tasar, San Dominick iin olduu kadar Don Benito iin de ok uygundu, nk, hasta
adam kaygdan arnp kamarasna ekilince, uann iyi bakmyla, yolculuun
bitiminde belki de bir lye kadar salna, ayn zamanda ynetme gcne yeniden
kavuacakt.

Amerikal byle dnyordu. Yattrc dncelerdi bunlar. Don Benito'nun daha

bandan karanlk bir dzenle Kaptan Delano'nun yazgsn saptamas dncesiyle,
Kaptan Delano'nun tatllkla yapt ll dzenleme arasnda fark vard. Bununla
birlikte, uzaklarda bir yerde kayn fark etmenin iyi yrekli denizcinin iini
rahatlatmad sylenemez. Kayk beklenmedik bir biimde fok avcs geminin yannda
alkonmu olduundan uzun sredir ortada yoktu, stelik geriye dn yolculuu da
durgun hava yznden uzamt.

Yaklamakta olan benek, siyahiler tarafndan izleniyordu. Onlarn barmalar, o srada

Kaptan Delano'ya incelikle karlk vermek zere ona doru yaklamakta olan Don
Benito'nun da dikkatini ekti; ksa ve geici bir sre iin de olsa, gelmekte olan erzan
ok gerekli olduunu syleyerek honutluunu ifade etti.

Kaptan Delano ona karlk verdi, ancak bu srada, alt gvertede yaanmakta olan bir
olay dikkatini ekti, kayn geliini merakla izleyen iki siyahi, kara tarafndaki
kpeteden yukarya trmananlar arasndaki bir denizci tarafndan kazara rahatsz
edilince, vahi bir biimde onu ittiler ve stp didikleyicilerin canhra haykrlarna
karn bu duruma fkelenen denizciyi frlatp gverteye savurdular.

"Don Benito" dedi Kaptan Delano hemen, "urada olan grdnz m? Bakn!"

Ancak, ksrk nbetine tutulduu iin iki elini yzne kapatarak sendeleyen spanyol
dme noktasna gelmiti. Kaptan Delano ona destek olacakt, ama daha atik davranan
uak bir eliyle efendisini tutarken, dieriyle de ona likrn verdi. Don Benito
toparland, siyahi desteini ekerek biraz yana ekildi ama saygl bir biimde bir
fsltyla arlabilecek denli yaknnda kalmay srdrd.

Aka ortaya konulan bylesine saduyulu bir incelik, konuun gznde daha nce
belirtilmi olan yakksz grmelerden dolay uaa yaktrlabilecek her tr grg
kusurunu sildi; kendi haline braklnca kendini gayet iyi ynetebildiine gre, o
fsldamalardan dolay ua sulamak yerine, kusur efendide aranmalyd.

Baklar, rahatsz edici iddet gsterisinden karsndaki honut edici grnme kayan
Kaptan Delano, byle bir uaa sahip olduu iin ev sahibini bir kez daha kutlamadan
edemedi; belki ara sra biraz arya kayordu, ama genel olarak, hasta adamn
durumunda biri iin ok deerli olmalyd.

"Syleyin, Don Benito" diye ekledi, glmseyerek -"bu adamnza sahip olmay ok
isterim- ona karlk ne istersiniz? Elli altn (7) deerini karlar m?"

"Efendi, bin altn iin bile Babo'dan ayrlmaz" diye mrldand kulak misafiri olan
siyahi; neriyi ciddiye aldndan, efendisi tarafndan deeri bilinen sadk bir klenin
allmadk kibriyle, bir yabanc tarafndan kendisine bu denli dk deer biildiini
duyunca, kmser bir havaya brnmt. Ancak henz tmyle kendini
toparlayamad ortada olan ve gene bir ksrk nbetine tutulan Don Benito, yarm
yamalak bir yant verdi buna.
ok gemeden bedensel rahatszl, zihinsel olarak da etkilendiini aka belli edecek
denli artnca, uak sanki bu zc grnm gizlemek ister gibi efendisini yavaa
teye doru yrtmeye balad.

Kendi kendine kalan Amerikal, kay gelinceye dek vakit geirmek zere seve seve
gzne ilien birka spanyol denizciden birine yanaabilirdi; ancak, Don Benito'nun
onlarn olumsuz davranlarna ilikin sylediklerini anmsaynca, bir kaptan olarak
denizciler iin yreksizlii ya da hayrszl onaylamaya hi de istekli olmadndan
kendini tuttu.

Bu dncelerle, baklar tedeki bir avu gemiciye evrili dururken, anszn

ilerinden bir iki tanesinin, anlaml bir biimde baklarna karlk verdiini dnd.
Gzlerini ovuturup yine bakt, ama grne baklrsa, gene ayn eyi gryordu. Yeni
bir biimde, ama ncekinden daha aprak olarak, ancak Don Benito'nun yokluunda
ncekine oranla daha az panie neden olarak eski kukular geri geldi. Kaptan Delano,
gemiciler hakknda aktarlm olumsuzluklara karn, hemen ilerinden birine
yanamaya karar verdi. K gverteye inip, siyahilerin arasndan kendisine yol aarken,
onun hareketi ilgilerini ektii iin tuhaf bir biimde haykran stp didikleyiciler,
Zencileri ynlendirmi oldular; hzla birbirlerini itip kakan Zenciler nnde ikiye
ayrld, ama onun gettolarn kastl ziyaretinin amacn merak ediyormu gibi, arkasnda
sra halinde birleip, beyaz yabancnn peine takldlar. Afrikal Zencilerden olumu
bir eref ktas gibi kendisine elik eden kafile kalabalklatka ilerleyii iyice gzler
nne serilen Kaptan Delano, en bir tavr taknarak, ylesine yryormu gibi bir
havayla ilerlemeyi srdrd; ara sra Zencilere neeli bir eyler sylyor ve gzleriyle
srden ayrlp da tehlikeye girerek kardaki satrannn saflarna girmi beyaz
piyonlar gibi, siyahlarn arasna karm tek tk beyaz ehreyi semeye alyordu.

Amacna ulamak iin hangisini seeceini dnrken, gvertede oturmu, kocaman bir
kay katranlamakta olan bir denizci iliti gzne; evresinde daire olmu siyahiler
melmi, merakl gzlerle bu ilemi izliyorlard. Adamn urat kaba saba i, kendi
grnndeki daha stn bir eyle eliiyordu. Bir Zenci tarafndan kendisine tutulan
katran kabna srekli gire ka kapkara olmu eli, yzyle doal bir uyum iinde
deilmi gibi grnyordu; bu yz, ok gzel bir yz olabilirdi, bir de byle bitkin
olmasayd. Bu bitkinliin, sululukla badatrlp badatrlmamas gerektiine karar
vermek olas deildi; nk benzemeseler de, youn ve scak souun benzer duygular
uyandrmas gibi, -susuzluk ve su da zihinsel acyla sradan bir ilikiye girip de gzle
grlr bir iz braktklarnda, ayn damgay kullanrlar- ar darbeler indiren bir
damgadr bu.

Kaptan Delano, sevecen, iyi niyetli bir adam olduundan, o srada gene aklna olumsuz
bir dnce gelmedi. Olduka farkl bir dnceydi aklna gelen. Tuhaf bir bitkinlikle
birleen, tasal ve utan iindeymi gibi baka yana bakan ktcl gzler grd iin
ve gene Don Benito'nun tayfalar hakknda aklad kt gr anmsayarak, farknda
olmakszn, bilinen genel kanlara yneldi ve acyla utanc, erdemden ayrrken, sabit
bir grle onlar ahlak bozukluuyla badatrd.

Eer gerekten bu gemide bir ktlk varsa, diye dnd Kaptan Delano, imdi bir
elini katran kabna soktuu gibi, bu adam kesinlikle kirli elini o ie bulatrmtr. Onun
yanna yanap konumak istemiyorum. u dieriyle, bocurgatn bandaki yal adamla
konuacam. stnde lime lime bir krmz klot pantalonla kirli bir balk olan, opur
yanakl, gnein altnda bronzlam, aznn kenarnda sert kllar olan yal bir
Barcelonal marsa doru ilerledi. Uyuuk grnml iki Afrikal'nn arasnda oturmu
olan bu denizci, kendinden gen gemici yolda gibi halatlarla urayordu -onlar
birbirlerine ekliyordu- ona halatn daha berideki ksmn tutan uyuuk grnml
siyahilerin daha nemsiz bir ilevleri vard.

Kaptan Delano'nun yaklamasyla adam ban iyice - ii iin gerektiinden fazlaca

nne drd. Sanki kendini ie vermenin tesinde, kendini ie kaptrm grnmek
ister gibi bir grn vard. Kendisine seslenilince baklarn kaldrd ama hava
koullarnn hrpalad yznde garip bir biimde yerlemi rkek ve kaamakl
ifadeyle, sanki bir boz ay gibi - ancak, hrlayp srmak yerine aptalca srtarak, koyun
baklaryla bakt. Ona yolculukla ilgili birtakm sorular soruldu - sorular, amal
olarak Don Benito'nun yksndeki, konuun gemiye ilk geliinde kendisini selamlayan,
dnmeksizin koyverilen haykrlarla dorulanmam olan ayrntlarla ilintiliydi.
Sorular, yknn dorulanmas gereken geriye kalan ksmlarn da dorulayarak, ksaca
yantland. Bocurgatn bandaki Zenciler de lafa girerek yal gemiciyle birlikte
konumaya baladlar, ancak onlarn enesi dtke, giderek yal denizci
suskunlamaya balad ve sonunda baya ask suratl bir hal alp, grne baklrsa,
daha baka soru yantlamak istemeyen ters bir havaya brnd; ama gene de, bu sre
boyunca, onda garip bir biimde birleen o ayms ve koyunumsu hali srdrd.

Byle bir mahlukla skntsz bir konuma yapmaktan umudunu kesen Kaptan Delano,
daha umut vadeden bir ehre arayarak evreye gz gezdirip byle birini gremeyince,
tatllkla siyahilere kendisine yol amalarn syledi ve trl trl srtlar, surat
ekitmeler arasnda yine k tarafa dndnde, nce nedenini pek anlayamad, ancak
zde, Benito Cereno'ya yeniden gven duymaya balamasndan kaynaklanan bir tuhaflk
duyumsad kendinde.

u az tedeki fare bykl kedi, diye dnd, ktle ortaklnn bilincinde olduunu
aka ortaya koydu. Kukusuz yaklatm grnce, kaptan tarafndan tayfalarn
uygunsuz davranlar konusunda bilgilendirildiimi, ona ineleyici szler syleyip,
ban yiyeceimi sanp d koptu. Ama gene de -gene de, imdi dnyorum da, eer
yanlmyorsam, bir sredir beni dikkatle izleyenlerden biri de o yal adam. Ah bu
akntlar, gemileri dndrdkleri kadar insann ban da frl frl dndryorlar. Hah,
ite insann yzn gldrecek, aydnlk bir tablo, stelik ho da.

Dikkati, yelkenleri tutan ipler, halatlar, zincirlerden oluan dantelann arasndan ksmen
grnen kpetenin rzgr tutan korumal tarafnda, gen uzuvlarn saknmadan gzler
nne sererek, ormandaki bir kayann glgesine snm bir dii geyik gibi uyaklamakta
olan bir dii Zenci'ye ynelmiti. Geliigzel yaylm sarlp sarmalanm gslerinin
zerinde, uyank halde yatmakta olan yavru geyii rlplakt; yar yarya gvertenin
stnde olan kapkara kk bedeni anasnnkiyle kesiiyor gibiydi; iki pene gibi
kulland eleriyle trmanarak kadnn stne kyordu; az ve burnu bouna bir
abayla baarya ulamak iin aranyordu; bu arada, karmakta olduu honutsuzluk
yaratan yarm yamalak homurtu, dii Zenci'nin kendi halindeki horultusuna karyordu.

ocuun olaanst enerjisi sonunda anneyi uyandrd. Yerinden dorulunca, az tede

duran Kaptan Delano ile yzyze geldi. Ama sanki yakalanm olduu durum umurunda
deilmi gibi, nee iinde ocuu yakalayp, annelere zg bir cokuyla kendinden
geerek onu pcklere bodu.

te, saf sevecenlik ve sevgiyle, rpplak doa diye dnd Kaptan Delano
honutlukla.

Bu olay onu, dier dii Zencilere ncekinden byk bir dikkatle bakmaya yneltti.
Onlarn tavrlarndan kvan duydu: Yapsal olarak dier anneler gibi yavrular iin
lmeye, ya da savamaya hazr olmakla birlikte, ou ilkel kadn gibi, daha sevecen bir
yree sahiplermi gibi grnyorlard. Dii leoparlar gibi yaln, kumrular gibi
sevecendiler. Ah! diye dnd Kaptan Delano, belki de bunlardan bazlar, Ledyard'n
Afrika'da grp yklerinde vd kadnlardr.

Bu doal grnmler, bir bakma farknda olmakszn, zgvenini artrp, huzur

bulmasn salad. Sonra, kaynn nasl ilerlediini grmek iin bakt, ancak hl bir
hayli aktayd. Don Benito'nun geri dnp dnmediini anlamak iin dnp bakt, ama
hl dnmemiti.

Ortam deitirmek, ayn zamanda kayn geliini keyifle, rahat rahat izleyebilmek iin
mizana yelkeni zincirlerinin stnden atlayp geerek, glkle de olsa, sancak
tarafndaki en st gverteye trmand - buras daha nce sz edilmi olan terkedilmi,
denize bakan Venedik balkonlarndan biri gibi - gverteden bamsz bir snakt.
Yayg gibi yeri kaplam yar kuru, yar slak deniz yosunlarnn stne admn atp ve
bunun ardndan kazara karlalan bir hayalet kedi penesi gibi hi habersiz nne
kan bir kmr paracklar adacna daldnda - bu hayalet kediciin penesi
yanan yelpazeleyip, baklar kk yuvarlak lomboz kapaklar dizisine takldnda -
ki, bunlarn tm gzleri bakrla kaplanm ller gibiydi - ve bir zamanlar gverteye
balantl olup, bu lomboz kapaklarnn bile grd, ancak imdi, kapa sk skya
aklm bir lahit gibi kapal ve katranlanm bir duvarla, bir eik ve bir duvardan
ibaret olan morumsu renkli kaptan kknn ve nndeki balkonun bir zamanlar
spanyol Kral'nn subaylarnn seslerini duymu ve Lima Valisi'nin kzlarnn, belki de
imdi durduu yere yaslanm bedenlerini grm olduunu dnrken - havann
durgunluu iinde, kedinin penesi gibi, bu dsel grntler ku gibi uarak zihninden
geip giderken, bir ayrda tek bana olan birinin akamn sessizliinden huzursuzluk
duyumsamas gibi, giderek younlaan belirsiz bir kaygya kapld.

Gene kayna doru, aklara bakarak oymal korkuluklara yasland, ama gzleri, yeil
bir kutuyu evreleyen dz bir izgi gibi geminin ardsra srklenen su eridine ve
aralarnda dzenli geitler brakarak, sanki suyun altndaki bir maaraya doru yol
alyormu gibi, yaknlaa uzaklaa dalgalar arasnda yzen geni, oval ve yay biimi
deniz yosunlarna takld. Aslnda, kolunun altnda duran tek ey, ksmen katrana
bulanm ve ksmen yosundan kabartmalara bezenmi, uzun sredir terk edilmi, bir
bahedeki yanp kmr haline gelmi bir ardak grnmndeki korkuluklard.

Bir tlsm bozmaya alrken, yeniden, farkl bir biimde kendini tlsma kaptrd.
Ak denizde olmasna karn, kydan uzak, ierlek bir lkedeki terk edilmi bir atoda,
bo topraklar seyredip, merakl gzlerle, asla bir kz arabas veya bir yaya yolcu
gemeyen belirsiz yollara bakar gibiydi.

Ancak, gz paslanp rm ana zincirlere taklnca, bu byleyici ayrntlarn sihri

biraz bozuldu. Hantal ve pasl balantlar olan paslanm ve rm kelepe ve
srgler, zamannda yaplrken amalanan ilevden ziyade, imdiki kullanma daha
uygun gibi grnyordu.

Bir an iin, zincirlerin yaknnda bir eyin kprdandn dnd. Gzlerini ovuturup
daha dikkatli bakt. Zincirlerin evresinde bir halat yn vard; ve orada, bir baldran
otunun ardnda duran bir Kzlderili gibi kaln bir payandann ardndan merakl
baklarla evreyi kolaan etmekte olan bir spanyol denizci, elinde bir kavilyeyle
balkona doru yarm yamalak bir hareket yapt, ama anszn sanki gverte tarafndan
yaklamakta olan bir ayak sesinden rkerek, kaak bir avc gibi kenevirden yaplma
ormana dalp yok oluverdi.

Bu ne anlama geliyordu? Adamn iletmeye alt, kimsenin, hatta kendi kaptannn

bile bilmedii bir ey vard. in iindeki giz kaptann aleyhine miydi? Kaptan
Delano'nun nceki kayglar dorulanyor muydu? Yoksa, adamn bu bekleyi srasnda
onarm yapmakla urarken, kaytsz olarak, gelii gzel yapt bir hareket, kendisinin
u andaki bu cin arpm gibi ruhsal durumunda, zel bir iaretlemeyle mi
kartrlyordu?

akna dnmedii sylenemeyecek bir halde, gene gzleriyle kayn arad. Ancak,
kayk u an iin kayalardan olumu bir knt tarafndan gizlenmiti. Kayn
pruvasnn grntye giriini izlemek zere cokuyla ne doru eilince, nndeki
korkuluk kmr gibi dalverdi. Bir halat yakalamam olsayd, denize decekti.
Den rm paralardan yalnzca clz bir atrt ve dten dolay yalnzca bo bir
tnlama duyulduysa da, buna kulak misafiri olanlar olmalyd. Yukar doru gz att.
Ykseklerdeki tneinden d taraftaki bir direin stne szlvermi olan yal
stp didikleyicilerden biri, ciddi bir merakla yukardan aaya doru ona bakarken,
yal Zencinin aasnda kalan ve onun tarafndan grlmeyen gene o spanyol denizci,
ininden dary gzetleyen bir tilki gibi, ne olup bittiini kefetmek zere bir lomboz
deliinin banda bzlmt. Adamn havasndaki bir ey, anszn Kaptan Delano'nun
zihninde, Don Benito'nun rahatszlanmasn bahane ederek aaya ekilmesinin bir
numara olduu biiminde lgnca bir fikri harekete geirdi; o, bu tasarsn
olgunlatrmakla megulken, bundan sezgiyle ya da bir ipucuyla haberdar olan gemici,
belki de gemiye bindii zaman etmi olduu bir tatl szden dolay minnet duyduu iin
yabancy uyarp harekete geirmeyi aklna koymutu. Don Benito, olas bir ilerine
burun sokma eilimini nceden sezdii iin mi Zencileri verken, beyazlar da onlardan
daha yumuak bal olduklar halde gemicilerini ktlemiti? Beyazlar, yapsal olarak
da daha cin fikirli bir rkt. Kt tasarlar olan bir adamn, ahlakszlna kr kalan
ahmaklktan yana olup onu gizleyemedii zekay ktlemesi olaan deil miydi?
Olmayacak ey deildi bu. Ama eer beyazlarn Don Benito'ya ilikin srlar varsa,
yleyse Don Benito, Zencilerle su orta olabilir miydi? Ama onlar ok beyinsizdiler.
Ayrca, bir beyazn kendi soyuna kar Zencilerle birlik olacak denli dneklik ettiini
kim duymutu ki? Bu glkler ncekileri anmsatt. Bu karmakln iinde yolunu
yitirmi bir halde gene gverteye ulam olan Kaptan Delano kayglar iinde ilerlerken
yeni bir ehre grd; ana lombar az yaknlarnda bada kurup oturmu yal bir
denizciydi bu. Derisi bir pelikann az kesesi gibi bzp krm, salarna karlar
yam, yz ciddi ve sakin ifadeliydi. Eli kolu, kocaman bir dm haline getirmeye
alt halatlarla doluydu. Cevresi, iin gerektirdii bir ivedilikle oradan buradan
halat liflerini eline sktrmaya alan siyahilerle evriliydi.

Kaptan Delano onun yanna gidip durdu ve zihni, hi de canayaknlktan uzak olmayan
bir deiimle, kendi karmaklndan, kenevir liflerinin karmaklna gei yaparak
dm incelemeye koyuldu. Bu dmn karmakl, ne Amerikan gemilerinde, ne
de baka herhangi bir gemide raslam olduu gibi bir ey deildi. Yal adam, Amman
Tapna iin krdm dmleri yapan bir Msrl rahip grnmndeydi. Dm,
baroba, l ta dm, iten dtan dm gibi birok dmn karm gibi
grnyordu.

Sonunda, bu dmden bir anlam karamayan Kaptan Delano dmcye sordu: "Sen
orada ne dm atyorsun, ahbap?"

"Dm" oldu yukar bakmakszn verilen yant.

"yle grnyor; ama ne iin yapyorsun bunu?"

"Baka birinin zmesi iin" diye homurdand karlk olarak yal adam, parmaklar
neredeyse tamamlanmakta olan dm stnde daha daha gayretle alarak.

Kaptan Delano orada dikilip onu seyrederken, yal adam anszn dm ona doru
frlatarak, krk dkk bir ngilizce'yle -gemide ilk kez duyduu- yle bir ey syledi:
"z, kes, abuk." Alak bir sesle sylenmiti bu, ama ardarda gelen szckler yle bir
younluktayd ki, bunun ncesinde ve sonrasnda kullanlan uzun spanyolca szckler,
aradaki ksack ngilizce'nin kapak sayfalar gibi kalmt.

Kaptan Delano, bir an, elinde bir dm - kafasnda bir dmle suskun dururken artk
ona aldr etmeyen yal adam imdi dikkatini dier halatlara yneltmiti. Bu srada
Kaptan Delano'nun arkasnda hafif bir kaynama oldu. Arkasna dnnce, sessizce
orada durmakta olan zincirlenmi Zenci'yi, Atufal'i grd. Bir an sonra, homurdanarak
ayaa kalkan yal gemici, kendisini izleyen buyruundaki Zencilerle birlikte geminin n
tarafna doru ilerleyerek gzden kayboldu.

Bu kez, salar krlam, bir ocuunkini andran giyimiyle hukuku tavrl, yalca bir
Zenci yaklat Kaptan Delano'ya. Anlalabilir gibi bir spanyolca'yla ve yumuak bir
ifadeyle bilgie gz krparak, yal dmcnn sk sk kendine zg garip numaralar
sergileyen zararsz bir durgun zekal olduunu anlatt. Zenci, elbette yabancnn
uratrlmamas gerektiini syleyip, dm geri isteyerek noktalar szlerini.
Farknda olmakszn, dm adamn eline tututuruldu. Sayglarn sunup veda ederek
dm alan Zenci arkasn dnnce, alnt bir kordonu aratran bir gmrk grevlisi
gibi orasn burasn yoklayarak dm incelemeye koyuldu. Hemen sonra, Afrikal
dilinde, 'Haydi canm sen de' anlamna gelebilecek bir eyler syleyerek dm
frlatp denize att.

Btn bunlar ok garip diye dnd Kaptan Delano, kuruntulu bir ruh hali iinde; ama,
deniz tutulmasna yeni yakalanm olup da, belirtileri yok sayarak hastal atlatmaya
alan biri gibi gayretini toplamaya abalad. Kayn grmek iin bir kez daha
aklara doru bakt. Geminin gerisinde kalan kayalk kntdan ayrlm olan kayk,
onu honut edecek biimde, gene gr alanna girmiti.

imdi yaanan duygu nce rahatlamasna, hemen ardndan da, grnmeyen bir etkinlikle,
huzursuzluundan syrlmasna neden oldu. O ok iyi bilinen kayn daha az uzaklktaki
grnm daha nceden olduu gibi, yar yarya pusla kapl olsa da, tpk bir insann
kiilii gibi, onun niteliklerini ifade eden anahatlarnn aka gzler nne serilmesini
olas klmt; Kaptan Delano'nun lkesinin kylarn sk sk sevgiyle kucaklam ve
onarm grmek zere hep bu kylara gtrlm olan Rover isimli bu kayk, sadk bir
kpek gibi o bildik kylarda yatard; aileden biri gibi olan bu kay grmek, nceki
kularla ters den ve biraz da glerek kendi kendine serzenite bulunmasnn yansra,
iine nee veren bir gvenle dolmasn salayan binlerce gven verici eyi
artrmt.

"Ben, Amasa Delano - delikanlyken, 'Kynn Denizcisi' dedikleri - elimde antayla

ky boyunca gezinerek hurda bir kayktan dnme okula giden, kuzen Nat'le ve dier
ocuklarla meyva toplamaya giden ben, 'Kynn kk Denizcisi', spanyol tarafndan
ldrlecek miyim? Bunu dnmek bile ok sama! Kim ldrebilir Amasa
Delano'yu? Onun vicdan temiz. Yukarda Tanr var. Ayp, ayp Kynn Denizcisi! Sen
gerekten ocuksun; ikinci ocukluunu yaayan bir ocuksun, koca adam; korkarm,
beynin sulanmaya balad senin."

Yreine ve ayaklarna gelen canllkla k tarafa ynelince, cana yakn bir ifadeyle u
anki duygularna ayn biimde karlk veren Don Benito'nun ua tarafndan karland;
adam ona efendisinin ksrk nbetinin etkilerini atlatp iyiletiini ve kendisine gidip
deerli konuu Don Amasa'ya iyi dileklerini sunmasn ve kendisinin (Don Benito'nun)
az sonra ona katlmak mutluluuna erieceini sylemesini buyurduunu bildirdi.

Gene, ite grdn m? diye dnd Kaptan Delano, k gvertede yryerek. Ne

eekmiim ben. On dakika nce bana iyi dileklerini gnderen bu iyi yrekli beyefendi
iin, elinde karartlm bir fenerle, gvertedeki bilei tann ardna gizlenip beni
atlattn ve benim iin baltalar bilettiini dnyordum. Evet, evet; buna hi
inanmam olsam da, uzun sren durgunluun yaklamakta olan kaya bakarak, ite
Rover, aznda beyaz kemii olan iyi bir kpek. Ama, baya byk bir kemik gibi
grnyor bu bana. --Ne bu? Evet, akntya kar fokur fokur kaynayan dalgalarn
ortasna dt. u anda, aknt onu ters yne eviriyor. Sabrl ol.

imdi le vakti olmasna karn her ey klrengine brnm olduundan sanki

akamn alacakaranl bastryormu gibi bir grnm vard.
Durgun hava iyiden iyiye yerlemiti. yice aklarda, karann etkisinden uzak, kuruni
bir renge brnm okyanus, izledii yol tkenmi, ruhsuz kalp varl son bulmu gibi
uzanyordu. Ama, geminin bulunduu noktada kara tarafndan gelen aknt artarak,
sessizce gemiyi tedeki esrikli sulara doru srkledike srklyordu.

Gene de, bu enlem blgesi hakkndaki bilgilerine dayanarak, yeterince gl bir esinti
umudunu hi yitirmemi olan Kaptan Delano, u anki grnmne karn, nee iinde,
gece olmadan San Dominick'i gvenli bir biimde demirlemeyi hesaplyordu. Akntya
kaplarak katedilmi olan uzaklk hibir ey deildi, nk iyi bir esintiyle on dakika
yol alnrsa, altm dakikalk srklenii kapatacak kadar gelinen ynde geri gitmek
olasyd. Bu sre boyunca, bir an, akntyla bouan Rover'i, bir an, Don Benito'nun
geliini grmek zere dnp dnp bakarak k gvertede yrmeyi srdrd.

Yava yava, kayn gecikmesinden dolay giderek artan bir can sknts duyumsamaya
balad; az sonra, bu duygu huzursuzlua dnt ve sonunda - gz, sahneden orkestra
ukuruna kayar gibi, srekli aadaki garip toplulua kaymaya ve bu kalabaln
arasnda sk sk, imdi ilgisiz bir havaya girmi olan, daha nce ana zincirlerin
berisinde durup iaret veriyor gibi grnen yal spanyol gemicinin yzn semeye
balad - eski endieleri geri geldi.

Ah, diye dnd, ciddi bir ifadeyle, stma nbeti gibi bir eydi bu, geti diye bir daha
gelmeyecek demek deil.

Yeniden kt dncelere ynelmekten dolay utan duysa da, bunu bastrmak elinde
deildi; dolaysyla, yaradlnn iyi tarafn elinden geldiince ortaya kararak,
farknda olmadan uzlama noktasna ulat.

Evet, bu, garip bir yks ve garip bir ahalisi olan, garip bir gemiydi. Ama hepsi buydu
ite.

Kayk gelinceye dek akln muzurluklardan uzak tutmak iin kaptan ve tayfalarla ilgili
baz daha kk gariplikleri zihninde evirip evirip tartarak megul olmaya alt.

Birka kez karlalan drt garip nokta dierlerinin arasnda dikkat ekiyordu:

Birincisi, bir kle ocuk tarafndan bakla iddetli bir saldrya urayan, spanyol
olann olayyd ki, Don Benito bunu grmezlikten gelmiti. kincisi, Don Benito'nun
Zenci Atufal'e bir ocuk tarafndan burnuna halka taklm bir Nil Boas gibi zorbaca
davranyd. ncs, denizcinin iki Zenci tarafndan ayaklar altna alnp
ezilmesiydi ki, bu kstahlk, bir knama ya da paylama olmakszn geitirilmiti.
Drdncs, siyahiler bata olmak zere, gemide aa konumda olan herkesin, sanki
istemeyerek yaptklar herhangi bir dikkatsizlikle zorbaca bir honutsuzluu davet etmek
korkusuyla iki bklm olup efendilerine yaltaklanmalaryd.

Bu noktalar bir araya getirildiinde bir biimde elikili grnyorlard. Pekiyi, o

halde ne, diye dnd Kaptan Delano artk yaklamakta olan kaya bakarak --o halde
ne? nk, Don Benito kaprisli bir ynetici. Geri, ounu yar yolda brakmakla
birlikte, imdiye dek grdklerimin banda gelmiyor. Ama, millet olarak- diye
srdrd dlerine dalp dnmeyi - tuhaf insanlar bu spanyollar; 'spanyol'
szcnde bile, olaand, dzenci, Guy Fawkishvari bir tnlama var. Gene de unu
sylemeliyim ki, genelde spanyollar Duxburyliler ya da Massachusettsliler kadar iyi
insanlar. Ah, neyse! Sonunda Rover geldi.

Kayk, sevin yaratan kargosuyla geminin yan tarafna yanarken, stp didikleyiciler
saygl el, kol ve ba hareketleriyle k taraftaki dolu su fsn ve ba taraftaki
prsm kestane kabaklarn grnce, delice bir cokuyla kpeteden sarkan siyahileri
zaptetmeye alyorlard.

Gelii, belki de barmalar iittii iin abuklaan Don Benito, yannda uayla
belirdi. Kaptan Delano ondan suyun datlmas iin izin istedi; su, eit olarak
bllrse, izin verilenden fazlasn almak iin birbirlerini incitmezlerdi. Ancak, bu
aklc ve yerinde neri, Don Benito tarafndan adeta sabrszlkla karland; sanki bir
ynetici olarak gerekli enerjiden yoksun olduunun farkndaym gibi, gszlkten
kaynaklanan gerek bir kskanlkla, her tr karmay hakaret gibi alp gceniyordu.
Veya, en azndan Kaptan Delano byle bir anlam kard.

Bir anda flar yukarya ekilirken birka cokulu Zenci kazara borda iskelesiyle
kaya uzatlan kprnn berisinde durmakta olan Kaptan Delano'yu iteleyince, Kaptan
Delano iinden gelen ani bir drtye kaplp Don Benito'nun farknda olmakszn,
yumuak bal bir otoriterlikle ve szlerini glendirmek iin yar neeli yar gzda
verir bir ifadeyle siyahilere geri ekilmelerini buyurdu. Kendilerine denileni duyar
duymaz, diisi erkei siyahiler derhal olduklar yerde ve konumda donup kaldlar --bu
halleri bir ka saniye srd-- bu srada, tpk karlk vermek iin istekle bekleyen
telgraf direkleri arasnda olduu gibi, yukarda tnekleyen stp didikleyiciler
arasnda birinden dierine bilinmeyen bir sz dolat. Konuun dikkati bu sahne stnde
younlat srada, anszn balta parlatclar yerlerinden dorulur gibi oldu ve Don
Benito'nun ani haykr duyuldu.

spanyol'un haykrn, acmaszca katledilmek zereyken kendisine verilen bir iaret

olarak dnen Kaptan Delano az kalsn kayna atlayacakt ama duraklad; bu srada,
stp didikleyicilerin yapmacksz, iten haykrlarla aadaki her bir Zenciyi ve
beyaz katrarak tneklerinden dp kalabaln iine dalvermeleri, onu neredeyse
gldrecekken, ayn zamanda samalamasna gerek olmadn duyumsatt. Ayn anda,
balta parlatclar da yine eski yerlerine kavutular ve onlar sessizce yerlerini alr almaz,
sanki hibir ey olmam gibi, beyazlar ve siyahlar halatlarn arasnda ark syleyerek
yeniden flar yukarya ekme ilemini srdrmeye koyuldular.

Kaptan Delano, Don Benito'ya doru yle bir bakt. Toparlanmaya alan iyice
sarslm hastalkl adamn uann kollarna yaslanm clz bedenini grnce,
bylesine nemsiz ve her an olabilecek bir olay karsnda, u anda grld gibi z
denetimini yitirebilen bir yneticinin ktcl bir gle kendisinin ldrlmesine neden
olaca varsaymn aklna getirmi olup panie kapld iin hayrete kaplmaktan
kendini alamad.

Flar gverteye karlnca, kamarot yamaklarndan biri Kaptan Delano'nun eline

birtakm kavanozlar ve kaplar tututurarak kaptan adna, daha nce nerdii gibi
davranmas - suyu pay etmesi iin yalvard. Frsat eitliinin temel ilkesi olan tek
standarda dayal bir yanszlkla, konumu dolaysyla deilse bile, zel durumu fazla pay
almay gerektiren zavall Don Benito dnda, en yal beyaza en gen siyahiden fazla
hak gzetmeksizin, bu istei yerine getirdi. Kaptan Delano, ncelikle, olduka byk bir
testi su sundu Don Benito'ya, ancak spanyol ok susam olmasna karn, gsteri
istemeyi seven Afrikallarn alklaryla onayladklar birka ciddi reveransla bu
incelie karlk vermeden bir yudum bile imedi.

Az prsm kabaklardan iki tanesi kaptan sofras iin ayrld, geriye kalanlar hemen
orada doranp herkese ziyafet ekildi. Ama, yumuak ekmek, eker ve ielenmi elma
arabnn, bata Don Benito olmak zere yalnzca beyazlara verilmesinden yanayd
Kaptan Delano, ancak Don Benito buna kar kt ki, bu gnll yanszlk Amerikaly
hi de honut etmedi; dolaysyla, Babo'nun stelemesiyle efendisi iin bir yana ayrlan
bir ie elma arabnn dnda, beyazlarla siyahilere her ey eit miktarda datld.

Bu noktada grlebilecei gibi, kayn ilk geliinde adamlarnn gemiye kmalarna

izin vermemi olan Amerikal, gvertelerdeki karmakla katkda bulunmak
istemediinden bu kez de onlara izin vermedi.

u ana zg keyifli ruh halinden etkilenmi olup, dolaysyla yalnzca iyilik yanls
duygularla dolu olan Kaptan Delano, yakn zaman iindeki belirtilere dayanarak bir iki
saat iinde rzgr kacan hesaba katp, btn flara su doldurmak zere
grevlendirilebilecek herkesin derhal su alnacak yere gtrlmesini buyurarak, kay
fok avcs gemiye gnderdi. Ayrca, ikinci kaptana haber gndererek, beklentilerin
aksine gn batmna dek gemi demirlenemezse, endielenmesine gerek olmadn,
nk bu gece dolunay olacandan, kendisinin (Kaptan Delano'nun) bu gemide kalp er
ya da ge rzgr ktnda klavuzluk etmeye hazr olduunu bildirmelerini istedi.
ki kaptan uzaklamakta olan kay izlerken -bu srada, efendisinin kadife ceketinin
kolundaki bir lekeye gz taklan uak, sessizce bu lekeyi temizlemeye koyulmutu-
Amerikal, San Dominick'de ldeki bir deve iskeleti gibi yamulup akllam, bir
taraf yana yatk halde bir mlek gibi geminin ortasnda ters evrili duran ve uzaktan
bile seilebilen, drt yalarndaki kz ve erkek ocuklarnn, ara sra bir inden frlar
gibi kouturarak girip ktklar dost bir maaraya snm yarasalar gibi, zellikle
kadnlar ve ocuklardan oluan siyahi ailelerin altna girip bir yeralt ininde gibi, ya bir
yayg stnde melerek ya da stne tneyip oturarak barndklar, artk deniz
yolculuuna hi de elverili olmayan cankurtaran sandalndan baka kayk olmayndan
duyduu znty dile getirdi.

"Eer imdi drt kaynz olsayd Don Benito" dedi Kaptan Delano "Zencileriniz
kreklere aslp birtakm konularda ferahlk getirebilirlerdi, sanrm. Limandan kayklar
olmakszn m aldnz, Don Benito?"

"Onlar frtnada soba niyetine kullanld, Senyr"

"Bu ok kt olmu. Ayrca, bir sr adamnz da kaybetmisiniz. Kayklar ve insanlar.

Bunlar ok zorlu frtnalar olmal, Don Benito".

"Szle anlatlabilecek gibi deil" diye bzlm bir halde yantlad, Don Benito.

"Anlatn bana, Don Benito" diye artan bir ilgiyle srdrd meslekda, "anlatn bana, bu
frtnaya mit Burnu'nu dner dnmez mi yakalandnz?"

"mit Burnu mu? - kim sz etti mit Burnu'ndan?"

"Siz kendiniz; bana yolculuunuzu anlatrken sz ettiniz" diye yantlad Kaptan Delano,
spanyol iin ok zlmekle birlikte, onun szn geri almasna ok ararak. "mit
Burnu'ndan siz kendiniz sz ettiniz" diye stne basa basa yineledi.

spanyol dnd ve sanki aniden konuyu deitirip havadan sudan sz etmeye hazrlanan
biri gibi, kamburu km bir halde duraklad.

Bu srada, bir ulak, bir beyaz delikanl, kamaradaki saate gre gemi anyla son yarm
saatin sona eriini duyurma grevini yerine getirmek zere acele acele ba tarafa doru
seirtti.

"Efendim" diye esrik spanyol'a hitap etti uak, giysisinin koluyla uramay brakp, bir
grev verilmi olup da bunun yerine getirilmesinde bir aksama olduu takdirde, grevi
veren tarafndan can skc durumlar yaratlabileceini bilen, endieli, rkek bir hal
iinde, "efendim, bana nerede ve neyle megul olursa olsun, dakika sektirmeden, tra
vaktini hatrlatmam sylemiti. Miguel, le vakti saat yarm ann almaya gitti. Vakit
geldi, efendim. Efendi salona geecek mi?"

"Ee-evet" diye yantlad dlerden gereklere dnen spanyol, sonra Kaptan Delano'ya
dnp, ok gemeden bu grmeye devam edeceini syledi.

"Eer efendi, Don Amasa ile konumak istiyorsa" dedi uak, "yleyse neden Don
Amasa, salona gelip efendiyle oturmasn; Babo kpk srp, usturay bilerken efendi
konuabilir, Don Amasa da dinleyebilir".

"Evet" dedi Kaptan Delano, bu dosta neriden honutluk duyarak, "evet tabii eer siz
aksini yelemiyorsanz, sizinle gelirim, Don Benito".

"Buyrun, Senyr".

k tarafa doru giderken, Amerikal gn ortasnda byle allmadk bir dakiklikle

tra olmann ev sahibine zg baka bir kapris olduunu dnmekten kendini alamad.
Ancak, bunun daha ziyade, efendisi iin kayg duyan uan ona olan ball ve
efendisinin belirgin bir biimde salksz bir ruh haline girme yolunda olduunu
grerek, onu derleyip toparlamak zere yerinde bir giriimde bulunduu grnde
karar kld.

Salon denen yer, k tarafta, alt kattaki geni bir kamarann at alt boluu konumunda
olan aydnlk bir gverte kamarasyd. Eskiden, bir blm gemi subaylar tarafndan
kullanlmaktaysa da, onlarn lmnden sonra btn ara blmeler kaldrlm ve bu
alan, geni ve havadar bir gemi salonuna dntrlmt; doru dzgn eyann
olmay ve baka baka eylere ait paralarn yaratt resmi yaplacak kadar ilgin
dzensizlik, avc ceketini ve ttn kesesini geyik boynuzlarna asp, balk oltas, masa
ve bastonunu ayn keye koyan taral ayrks bir bekar beyefendinin karmakark
salonunu anmsatyordu.

lk akla gelen bu olmasa da, krlar ve okyanuslar bir bakma karde ocuklar
olduundan, salonu evreleyen denizin bir an iin gze ilimesi aradaki benzerlii
artryordu.

Salonun zemini hasr gibi bir yer rtsyle kaplyd. Yukarda, yatay bir izgi boyunca
kirite alm deliklere aslm drt be eski misket tfei vard. Bir tarafta, gverteye
skca balanm, stnde genel grnmle hi badamayan, sayfalar parmak izleriyle
kirlenmi bir dua kitab ve yukarsndaki tahta blmeye clz bir ha asl olan pene
ayakl bir masa vard. Masann altnda, ezilip entiklenmi bir iki pala, gene entik
entik olmu bir zpkn, yoksul kei cppelerinin bel kordonlarndan olumu bir yn
anmsatan i burkutucu eskilikte birtakm halatlarn ortasnda durup duruyordu. Ayrca,
belirgin izgili desenli bir kumala denmi, Malaya palmiyesinden yaplma- ancak
eskilikten kararm iki uzun kanepe; kaba saba bir berber koltuu gibi arkal olan,
bakarken bile bir sorgulama aleti gibi rahatsz edici, tuhaf bir ikence aleti
grnmnde bir kolla yatp kalkan, geni ve biimsiz bir koltuk vard. Bir kede,
kapa ak olduundan, kimi top halinde sarl, kimi yar sarl, bir ksmysa kark bir
yn halinde atlvermi eitli renklerde flamalar ve bayraklar gzler nne seren
kk bir bayrak dolab vad. Karsnda, vaftiz tekkesi gibi bir kaidenin stnde duran,
som kara maundan hantal bir yz ykama masas, bunun yukarsnda tarak, fra ve dier
tuvalet malzemelerinin konulduu parmaklkl bir raf aslyd. Yannda asl olan rengi
atm ve lekeler iindeki eski psk, ot ilteli hamak yatan stndeki, dertop edilip
atlvermi gibi kr kr araf ve yastk, sanki, burada her kim uyumusa, birbirini
izleyen kt dler, karabasanlar grm gibi bir izlenim uyandryordu.

Salonun, k tarafa doru olan uzantsnda, insan ya da top namlularnn, dosta ya da

dmanca dary gzetlemeleri iin, pencere ya da lomboz delii niyetine delik
almt. u andaysa, ne insan ne top, yalnzca ahap doramann stndeki kocaman
cvatalar ve baka paslanm demir izleri burada yirmi drt librelik silahlar olduunu
ima ediyordu.

eriye girerken hamaa gz ilien Kaptan Delano sordu, "Burada m uyuyorsunuz, Don
Benito?"

"Evet, Senyr, hava durgunlatndan beri yle."

"Burada bir tr yatakhane, oturma odas, tavanaras odas, kilise, cephanelik ve zel
giyinme odas hepsi bir aradaym gibi grnyor, Don Benito" diye ekledi Kaptan
Delano evreye baknarak.

"Evet, Senyr, benim dzenimde olaylar dzenli olmaya pek frsat tanyacak gibi
gelimedi."

Bu srada, nlk kolunda, uak, efendisinin keyfini bekliyormu gibi bir hareket yapt.
Don Benito iaretle hazr olduunu belirtince, onu Malaya aacndan yaplma koltua
oturtup, konuun rahat etmesi iin karsna bir kanepe ektikten sonra, efendisinin
yakasn geriye ekip, boyun ban geveterek tra ilemini balatt.

Zencilerde, oyalayc bir ii, severek yaplan bir uraa dntrmek gibi tuhaf bir
zellik vardr. ou Zenci, tara ve fray adeta kastanyet gibi ho bir biimde tutup,
gsterili hareketlerle kullanan doutan uak ve kuafr gibidir. Ayrca, bu tr ileri
yaparken, sessiz, hi zorlamasz olaanst bir canllkla bezenmi yumuack, incelikli
tavrlarn izlemek ve bu el ustaln yaamak tuhaf bir honutluk verir. Btn bunlarn
stndeyse yumuak bal olular gelir. Burada deinilen yalnzca srtmak ya da
glmek deildir. Zaten bunlar uygunsuz kaard. Onlarnki sanki Tanr tm Zencileri ho
bir melodiye akord ederek yaratm gibi, her bakla, her davranla uyum iinde
kaynam belirli bir neeli haldi.

Buna bir de, ykseklere gz dikmeksizin halinden honut, kstl bir kafaya sahip
olmaktan kaynaklanan yumuakballk ve tartmasz biimde alt snfta olmann
doasnda var olan krkrne ballktan kaynaklanan naiflik eklenince, insan, Johnson
ve Byron gibi hastalk hastalarnn - bir hastalk hastas olan Benito Cereno iin de ayn
ey geerli olabilir - niin Zenci uaklar Barber ve Fletcher'dan adeta tm beyaz rk
dlayacak denli etkilendiklerini anlayabiliyor. Ama eer bir Zencide olumsuzluklarla
dolu, ya da sapkn bir kafann hrpalayc hrnlndan kendini bak tutma zellii
varsa, en gz alc zellikleri acaba iyi yrekli bir insana nasl grnyor olabilir? D
etkenlere bal olarak huzur bulduunda, Kaptan Delano'nun yapsnda yumuak huylu
olmann yansra itenlik ve akaclk da vard. Kendi lkesindeyken, kapsnn nnde
oturup, alan ya da elenen renkli rklardan zgr insanlar izlemek ona az bulunur bir
doyum vermiti. Seferdeyken, bir siyahi gemicisi olacak olsa, ona kar daima konukan
ve neeli olmutu. Aslnda, ou iyi ve en bir yree sahip insan gibi, Kaptan
Delano'nun Zencilere yaklam hayrseverce deil, tpk bakalarnn kpeklere
yaklat gibi dosta olmutu.

San Dominick'i bulduu koullar altnda, imdiye dek bu eilimi bask altnda kalmt.
Ama gemi salonunda, nceki huzursuzluundan syrlm olup, eitli nedenlerden
dolay gnn nceki saatlerine oranla daha dosta kabul grnce ve siyahi ua, peete
kolunda, efendisine kar gayet ho ve neeli bir hava iinde, stelik tra gibi ok
allm bir ile urarken izleyince, Zencilere kar eski zaaf geri gelmiti.

Baka eylerin yansra, siyahinin, Afrikallarn parlak renklere ve gzalc gsterilere

dknlnn bir rnei olarak, teklifsizce bayrak dolabndan ald ok renkli
kocaman bir gemi flamasn, bol bir nlk gibi efendisinin enesinin altndan kvrarak
tutturmas houma gitmiti.

spanyollarn tra yntemi dier milletlerinkinden biraz farkldr. Bir ucunda, eneyi tam
iine alacak biimde ukurlatrlm bir uzants olup, fra kullanmak yerine leendeki
suya batrlp yze srtlen sabunla yaplan kprtme ilemi srasnda, eneyi tam
kavrayacak biimde tutulan, zellikle "berber leeni" denen bir leenleri vardr.

u an iin, daha iyisi olmadndan tuzlu su kullanlyordu ve kprtlen ksmlar

yalnzca dudan st ve boazn en alt ksmlaryd, geriye kalan kpn tm sakala
srlmt.

n hazrlklar kendisi iin, ne de olsa, ok yeni olduundan, Kaptan Delano merakla

izleyerek oturuyor, dolaysyla hibir konuma olmad gibi, u an iin, Don Benito da
bir yenisini balatacak gibi grnmyordu.

Leenini yerletirdikten sonra, usturalarn en keskinini aratran Zenci, onu bulduktan

sonra, ustaca, avucunun sert, kaygan ve yal derisine srtp bileyerek onu daha da
keskinletirdi; sonra, balayacakm gibi bir hareket yapt ama, bir an iin bunu
erteleyip, bir elinde ustura, dier elini ustalkla kpkl sabun suyuna daldrp,
spanyol'un uzun ve clz boynunu hafife slatt. Parldayan eliin yakn plan
grntsnden etkilenmedii sylenemeyecek olan Don Benito sinirlenerek rperdi;
dehete kaplm gibi hali, Zenci'nin sakin bedeninin rengiyle tam bir tezat oluturan
kpklere bulannca daha da younlat. Bir bakma, tmyle, en azndan, ikisini bu
konumda - siyahiyi bakan, beyaz srden biri gibi grdke merakna engel olamayan
Kaptan Delano iin garip bir sahneydi bu. Ancak bu, en iyi alan bir kafann bile her
zaman bak olamad, bir solukta belirip yok olan tuhaf fantezilerden biri gibi
grnyordu.

Bu arada, sarmaland gemi flamasnn geni kvrm - demedeki ve bir perde gibi
koltuu ve zemini kaplayan kuman stndeki armalarn - siyah, mavi ve sar olmak
zere renk renk izgileri arasnda, bir renk bolluu iindeki spanyol'un - - kan glne
dnm bir alanda, metruk bir kalenin karsndaki engin durulukta dolanan bir aslan
gibi heyecan yatmt.

"Kale ve aslan" diye haykrd Kaptan Delano, "burada kullandnz spanyol bayra.
Ama tabii, nemli deil, yalnzca ben, Kral deil, ben gryorum bunu" diye ekledi
glmseyerek, "ama" dedi siyahiye dnerek -- "hepsi bir sanrm, dolaysyla renkler de
neeli" ki, bu kelime oyununa dayal deinme, Zenci'nin houna gitmiti nedense.

"imdi efendim" dedi flamay derleyip toplarken, kibarca adamn ban koltuun
arkalna yaslayarak, "imdi efendim" diye yineledi elii grtlaa yaklatrarak.

Don Benito gene hafife rperdi.

"Byle titrememelisiniz, efendim. Gryorsunuz Don Amasa, onu her tra ediimde,
efendi byle titriyor. Efendi byle titredii takdirde, bir gn kan aktabileceim
doruysa da, aslnda, bugne dek asla kan aktmadm. "Haydi efendim" diye srdrd.
"Haydi, Don Amasa, ltfen frtnadan ve btn dier eylerden konumaya devam edin;
efendi dinleyebilir ve ara sra yantlayabilir".
"Aa evet, u frtnalar" dedi Kaptan Delano; "ama yolculuunuzu dndke Don
Benito, frtnalardan ziyade, geri, eminim onlar da korkuntu ama, ben asl frtnalar
izleyen felaketler dnemine hayret ediyorum. nk anlattnza gre, mit Burnu'ndan
St. Maria'ya ulamanz iki ay akn srede olmu ki, ben bu mesafeyi iyi bir rzgrla
birka gnde katettim. Elbette, durgun havalar olmu, hem uzun sreli durgunluk, ama
iki ay boyunca rzgrszlktan yelkenliyi kprdatamamak, bu, en azndan, olaand.
Bakn Don Benito, bana bu yky herhangi baka bir beyefendi anlatm olsayd, yars
uydurma diye dnp, biraz kukulanmak durumunda kalrdm".

Bu noktada, spanyol'un yznde, az nce gvertedekini andran istem d bir ifade

olutu veya irkildii iin, ya durgunluun ortasnda hantal kayk anszn yalpalad veya
bir an iin uan eli titrediinden, her nasl olduysa, tam o srada ustura, boyunun alt
ksmndaki krem gibi kpn stne kan lekeleri kartan bir kesie neden oldu; siyahi
berber derhal elii geri ekti ve arkas Kaptan Delano'ya, yz Don Benito'ya dnk
olarak, usta tavrn bozmakszn ucundan kan damlayan usturay yukarya kaldrp,
akayla kark zntl bir ifadeyle yle dedi: "Bakn efendim - siz titreyince - ite
Babo da ilk kan aktt".

Ne ngiltere Kral Birinci James'in huzurunda kl ekilmesi, ne de o rkek kraln

huzurunda yaanan bir suikast giriimi, u an Don Benito'nun yzndeki dehet ifadesini
aan bir ifadeye neden olamazd.

Zavall adam diye dnd Kaptan Delano, ylesine sinirli ki, berberin kan aktmasn
bile grmeye dayanamyor; pekiyi bu kendi kannn damlasn grmeye katlanamayan
uyumsuz, hasta adamn benim kanm son damlasna kadar aktmak niyetinde olduunu
dnm olmam inanlr ey mi? Amasa Delano, sen kesinlikle kendini kaybettin.
lkene dndnde sakn bunu kimseye anlatma, avanak Amasa. Evet, evet, tpk bir
katil gibi grnyor, yle deil mi? Bu, daha ziyade ii bitirilecek biri gibi grnyor.
Evet, evet, bugnk deneyim iyi bir ders olacak.

Bu arada, drst denizcinin aklndan btn bunlar geerken, kolundaki peeteyi eline
alm olan uak Don Benito'ya yle dedi: "Ama ben usturadaki bu irenlii silip onu
gene bilerken, siz ltfen Don Amasa'y yantlayn, efendim".

Hem spanyol, hem Amerikal tarafndan yz ayn lde grlebilecek gibi onlara
yar dnk durarak bu szleri sylerken, yznde, efendisini konumaya devam ettirip,
az nceki sinir bozucu olay unutturmaya alr gibi bir ifade vard. Sanki, sunulan bir
areye sarlmaktan honut olmu gibi yeniden anlatmaya balayan Don Benito, Kaptan
Delano'ya yalnzca durgunluun olaanst bir sre devam ettiini nakletmekle
kalmayp, geminin inat akntlara kapldn ve mit Burnu'yla St. Maria arasndaki
yolun ar derecede uzamasn aklamak zere, arada, ncekine oranla daha snrl
sayda olmakla birlikte, aklna geliveren, siyahilerin genel olarak olumlu davranlarn
ven szckler de kartrarak, bazlar nceki cmlelerin tekrar olan birtakm baka
eyler ekledi. Uak, uygun anlarda, usturasn kullanarak traa devam ettiinden, bu
ayrntlar birbirini izlemek yerine tra aralarnda verildii iin, yk ve vg her
zamankinden de bouk ve ksk bir sesle aktarld.

imdi gene tmyle huzur iinde olmayan Kaptan Delano'nun hayal gc, spanyol'un
tavrnda ve uan karanlk suskunluunda belirgin bir ortak sahtekarlk havas
sezinleyince, efendi ve adamn bilinmeyen bir ama iin, Don Benito'nun tm
uzuvlarnn titremesi dahil, sylemde ve eylemde birlikte rol yapp, kendisine hileli bir
oyun sergilemeleri olasl zihninde imek gibi akt. Daha nce deinilen fsltl
grmeler de gz nne alnrsa, dankl dv kukusu dayanaksz deildi. Ama
yleyse, karsna geip bu berbercilik oyununu sergilemekte ne gibi bir ama
olabilirdi? Sonunda, Don Benito'nun, belki de, ylesine aklna geliveren bir kaprisle,
teatral yann ortaya koyarak, pandomimasna uydurduu bayraa sarnd dncesini
dikkate alan Kaptan Delano hzla kt dnceleri uzaklatrd.

Tra bitince, iinde gzel kokulu bir su olan kk ieyle harekete geen uak, kafaya
sudan birka damla damlatp, canla bala ovuturmaya koyuldu ki, bu ateli uygulama,
yzndeki kaslarn olduka tuhaf bir biimde seirmesine neden oldu.

Bunu izleyen almas, tarak, makas ve frayla, dne dne burada bir kvrm dzeltip,
orada bir uyumsuz yanak sakaln krparak, berbere boyun emi herhangi bir beyefendi
gibi, en azndan ustura faslndakine oranla daha az huzursuz bir halde tm bunlara
katlanmakta olan Don Benito'nun akaklarndaki sa llelerini, bir usta elinin ince
dokunularyla yattrmak oldu; aslna baklrsa, adam imdi ylesine soluk ve kaskat
bir halde oturmaktayd ki, Zenci, sanki beyaz bir bst tamamlamakta olan Sudanl bir
heykeltra gibi grnyordu.

Sonunda btn bunlar bitip de, spanyol'un bayra kaldrlp, kark bir yn halinde
gene bayrak dolabna tklnca, Zenci'nin lk soluu, efendisinin boynunda kalm
olabilecek srden ayrlm salar frd, yaka ve boyunba dzeltildi, bir keten lifi
paracyla kadife klapa hafife sprld -- btn bunlar yaplnca, boyun emi bir
kendinden honutlukla biraz geriye ekilen uak, bir an, en azndan eki dzen-sslenme
asndan kendi zevk sahibi elleriyle yaratm olduu efendisini inceledi.

Onun bu baarsn akac bir ifadeyle ven Kaptan Delano, ayn zamanda Don
Benito'yu da kutlad.

Ancak, ne gzel kokulu sular, ne sabun kpkleri, ne de ballk ve dostlar arasndaki

tatl sohbet spanyol'u honut etmemiti. Hl oturmakta olan Kaptan Delano, adamn
yeniden o rktc bunalma kaplmak zere olduunu grp burada artk istenmediini
dnerek, iine doduu gibi esinti kacana dair gzle grlr bir iaret olup
olmadna bakma numarasyla oradan ayrld.

Grandi direine doru yrrken, bir an iin az nceki sahneyi dnerek durdu ve
salonun yaknlarndan gelen bir ses duyup dnnce, eliyle yanan tutan Zenci'yi
grdnde belli belirsiz bir kayg duydu. lerleyince, yanan kanamakta olduunu
alglad, Kaptan Delano. Tam nedenini soracakt ki, Zenci'nin alamakl monolou
durumu aydnlatt.

"Ah, ne zaman efendi bu illetinden kurtulacak; Babo, yalnzca o kt hastaln neden

olduu o acl yrek iin ona byle hizmet ediyor; kk bir kaza yznden usturayla
Babo'nun yzn kesiyor. Babo, efendide sadece kk bir syrk at, stelik ka
gndr ilk kez. Ah, ah, ah" dedi eliyle yzn tutarak.

Bu olas m, diye dnd Kaptan Delano; o yz glmez tavryla beni ekip gitmeye
srkleyen u Don Benito, spanyol kanndaki kinle, yalnz kalr kalmaz u zavall
dostundan hncn karyor? Ah bu klelik, ne irkin hrslar retiyor insanolunda --
Zavall adamcaz.

Sevecenlikle Zenci'yle konumaya yeltenmiki ki, rkek bir gnlszlkle yine salona
girdi.

imdi, sanki hibir ey olmam gibi Don Benito uana yaslanm olarak, efendiyle
adam dar kyorlard.

ki sevgilinin kavgas gibi bir ey olsa gerek, diye dnd Kaptan Delano.

Konumak niyetiyle Don Benito'ya yaklat ve birlikte ar ar yrdler. Daha birka

adm atmlard ki, kaba dokunmu pamuklu kumatan bir Budist trban gibi kafasna
sarlm drt mendille belirgin bir Doulu ifadesine brnm olan uzun boylu, raca
grnml melez kamarot - -yaklap eilerek selam verip, le yemeinin hazr
olduunu bildirdi.

Oraya doru giderken, iki kaptana, ilerledii srece dnp dnp srekli glmseyip,
yerlere kadar eilip selam vererek yol gsteren melez nclk etti; bu, kendi altta
kalnn bilincinde deilmiesine gz ucuyla zarif kamarota yan yan bakan ufak tefek,
kabak kafal Babo'yu iyice deersiz klan arpc bir gsteriydi. Ancak Kaptan Delano,
onun bu kskana gzetlemelerini, safkan Afrikal'nn safl bozulmu olana kar
duyumsad tuhaf duyguya yorumlad. Kamarota gelince, tavr bir z sayg gstergesi
olmamakla birlikte, byk bir honut etme istei iinde olduunu kantlamas asndan
daha da vgye deerdi.

Kaptan Delano, melezin doal renk asndan krma, ancak genel grnm olarak bir
Avrupal zelliklerine sahip olduunu ilgiyle gzlemledi.

"Don Benito" diye fsldad, "ender bulunur bir kamarotunuz var; bunu grmek beni
sevindirdi, nk bu grnm bir zamanlar Barbadoslu bir iftinin bana aktarm
olduu, kelimenin tam anlamyla bir Avrupal ehresine sahip bir gr rtyor.
Oysa bakn, kamarotunuzun, ngiltere Kral George'dan bile daha dzgn yz hatlar var
ve buna karn, ite, ban eiyor, saygyla eilerek selamlayp glmsyor, bir kral,
gerekten gnl yce, davranlar soylu kiilerin kral gibi. stelik, ne ho bir sesi
var."

"yledir, Senyr".

"Gerekten syleyin, onu tandnzdan bu yana, hep iyi, sayg duyulacak biri olduunu
kantlamad m?" dedi Kaptan Delano, bir an iin duraklayarak; nk o srada, son bir
kez saygyla diz ken kamarot kamaraya girip gzden kayboldu; "haydi syleyin, nk
az nce belirtmi olduum nedenden dolay, bunu merak ediyor, renmek istiyorum".

"Francesco iyi bir adamdr" diye, ne kusur bulan, ne de vg yadran serinkanl bir
deer biici gibi, cansz bir karlk verdi Don Benito.

"Ee, ben de yle dnmtm. Gariptir ve biz beyazlar iin pek vnlecek bir durum
da deildir, ama eer bizim kanmz birazck da olsa, Afrikallarnkiyle kartrlsa, onu
gelitirmek yle dursun, siyah adamn z suyuna zarar veren zc bir etkisi olur-
belki rengi dzeltir ama ahlaksal adan olumsuz olur."

"Kukusuz, kukusuz Senyr, ama" - yan gzle Babo'ya bakarak - Zenciler iin deil de,
bizim tara blgelerimizdeki, birbirleriyle karm spanyol ve Hintliler hakknda sizin
iftininki gibi bir yorum yapldn iitmitim" diye kaytszca ekledi.

Ve bu noktada kamaraya girdiler.

le yemei gayet sadeydi. Biraz Kaptan Delano'nun taze balklar, kabak, biskvi ve
tuzlu eti, nceden ayrlm bir ie elma arab ve San Dominick'de kalm olan son ie
Kanarya Adalarnda yaplm tatl beyaz arap.

Onlar ieriye girerken, Francesco, beyaz rktan olmayan iki yardmcsyla birlikte
masann evresinde dolanarak son dzenlemeleri yapyordu. Efendilerini grnce onlar
ekilirken, Francesco sayglarn sunmak zere glmseyince, spanyol
alakgnlllkle bunu kayda almaya gerek grmeksizin dostuna dnp, sinirli bir
ifadeyle, gereksiz eliklerden holanmadn belirtti.

Elik eden kimse olmakszn, ev sahibi ve konuk, ocuksuz bir evli ift gibi masann
kar ularna otururken, eliyle Kaptan Delano'ya oturaca yeri iaret eden Don Benito,
gszlne karn beyefendinin kendisinden nce oturtulmasnda srar etti.

Zenci, Don Benito'nun ayann altna bir kilim, arkasna da bir minder yerletirdikten
sonra geriye ekildi, ama kendi efendisinin deil, Kaptan Delano'nun arkasna geip
durdu. nce bu, konuu biraz artt. Ancak, ksa bir sre sonra, siyahinin gene
efendisine ballndan yz ona dnk olup, onun en kk isteini karlamaya hazr
olmak zere bu konumu ald anlald.

"Adamnzn srad bir zekas var, Don Benito" diye masann kar tarafna doru
fsldad Kaptan Delano.

"Doru sylyorsunuz, Senyr".

Yemek sresince, konuk gene Don Benito'nun yksne dnerek, oradan buradan
birtakm ayrntlar anlatmasn diledi. skorbt ve hummann, siyahilerin yardan azn
telef ederken, nasl olup da beyazlarda bylesine byk apta bir ykma neden
olduunu sordu. Sanki bu soru, daha nce dostlarnn ve subaylarnn evresinde olduu
bu kamarada ona zavall yalnzln anmsatp, lmcl salgnla ilgili sahneleri
tmyle yeniden gznn nne getirmi gibi, spanyol'un eli titredi, yz renksizleti,
kesik kesik bir eyler syledi; grne baklrsa, gemie ait bu anlarn yerini imdi
delice bir korku almt. rkm gzlerini ona dikip bo bo bakt. Ua, Kanarya
arabn ona doru uzatncaya dek hibir ey grmeden bakt. Birka yudum alnca, bir
para toparlanr gibi oldu. Irklar, baz hastalklara kar dierlerinden daha direnli
klan farkl yaplardan sz etti. Konuu iin yeni bir dnceydi bu.

imdi, onun adna stlenmi olduu ilerin parasal konulara ilikin ksm -zellikle de-
mal sahiplerine kar harfi harfine hesap verme durumunda olduundan- yeni yelken
takm ve bu trden dier eyler hakknda ev sahibine bir eyler sylemeye yeltenen
Kaptan Delano, doal olarak bu konular zel olarak grmeyi yelediinden, Don
Benito'nun birka dakika iin uann hizmetinden vazgeebileceini dnd. Gene
de, konuma ilerledike Don Benito'nun uyarlmakszn, byle bir giriimin uygun
olacan alglayaca dncesiyle bir sre bekledi.

Ama bunun tam tersi oldu. Sonunda, ev sahibiyle gzgze gelmeyi baaran Kaptan
Delano, baparmayla geriye doru kk bir iaret yaparak fsldad, "Don Benito,
beni balayn, ancak sizinle yapmak durumunda olduum konuma asndan bir
fazlalk sz konusu".

Bunun zerine, yz ifadesinde bir deime oldu ki, bu, bir biimde uana yanstlan
dokundurmadan dolay ierlemi olmas biiminde yorumland. Bir anlk duraklamadan
sonra, adam konuuna, siyahinin kalmasnda kendileri asndan hibir saknca olmad
konusunda gvence verdi; nk subaylarn yitirdikten sonra Babo, (ki, imdi onun asl
grevinin klelerin bakanl olduu anlalyordu) yalnzca srekli ua ve dostu
olmayp, her eyi paylat dert orta olmutu.

Artk bunun stne, daha baka hibir ey sylenemezdi; bununla birlikte, kendisinin
bylesine nemli hizmetler sunmaya yeltendii biri tarafndan, bylesine nemsiz bir
istei ho kabul grmeyen Kaptan Delano, azck da olsa sinirlenmekten kendini
alamad. Ama bunun yalnzca kendi mzmzlndan kaynaklandn dnd ve
bardan doldurarak, i konusunu grmeyi srdrd.

Yelkenlerin bedeli ve dier konular stnde anlamaya varld. Ancak, btn bunlar
olurken, Amerikal, balangta yardm nerisinin coku ve neeyle karlanm
olmasna karn, imdi ticari ilemler konusu grlerek iin yaplp bitirilmesi
aamasna gelindiinde, ilgisizlik ve kaytszlk gsterildiini gzlemledi. Aslna
baklrsa, Don Benito, ile ilgili ayrntlar dinlemeye, kendisi ve seferi iin ok nemli
bir kazan sz konusu deilmi gibi, daha ziyade genel grg kurallarna uymak zere
boyun emi grnyordu.

ok gemeden, daha da iine kapank bir tavra brnd. Onu konuturmaya abalamak
bounayd. Kendisini yiyip bitiren ters bir ruh hali iinde sakaln ekitire ekitire
oturmay srdrrken, duvar gibi sessizce durmakta olan ua, elinin kk bir
hareketiyle usulca Kanarya arabn ona doru iteledi.

Yemek bitince, minderli kerevete oturduklarnda, uak efendisinin arkasna bir yastk
yerletirdi. Uzun sren durgunluk artk havay da etkilemeye balamt. Don Benito,
soluk almaya abalar gibi derin derin iini ekti.

"Neden salona gemiyoruz" dedi Kaptan Delano; "oras daha havadar". Ancak, ev
sahibi hi sesini kartmadan ve kprdamadan oturmay srdrd.

Bu arada, elinde byk bir ty yelpazeyle ua nnde diz kmt. te yandan,

Francesco, parmak ularnda gelip, Zenci'ye iinde gzel kokulu bir su olan kk bir
kap verdi; Zenci, tpk bir dadnn bir ocua yapt gibi, ara sra bu suyla efendisinin
alnn ve akaklarn ovuyordu. Tek kelime bile sylemiyordu. Yalnzca, sanki Don
Benito'nun tm bu sknts arasnda, sessiz bir ballk grntsyle bir para olsun
onun ruhunu ferahlatmak zere efendisinin gzlerinin iine bakyordu.
Az sonra, geminin an saat ikiyi vurdu ve kamarann penceresinden denizde, hem de
istenilen ynden hafif bir dalgalanma seilmeye balad.

"te" diye haykrd Kaptan Delano, "Size demitim, Don Benito, bakn!"

ok cokulu bir ses tonuyla konumu, dostunu kendisinden de fazla coturacak bir
grnt sergileyerek ayaa frlamt. Ancak, o an, yanndaki k taraf penceresinin koyu
vine rengi perdesi dalgalanarak solgun yanana srtnd halde, Don Benito,
esintiye, durgunlua gsterdiinden de daha az ho kabul gsterir gibiydi.

Zavallck, diye dnd Kaptan Delano, ac deneyimler ona, tpk bir krlangla yaz
olmayaca gibi, hafif bir alkantnn rzgr anlamna gelmediini retmi. Ama bu kez
yanlyor. Gemisini koya sokacam ve bunu ona kantlayacam.

Ksaca, onun gsz dm olduuna deinip, kendisinin (Kaptan Delano'nun) seve

seve onun yerine sorumluluu stlenerek, rzgr en iyi biimde deerlendireceini
syleyip, ev sahibinin sakin sakin olduu yerde kalmas iin steledi.

Gverteyi ele geiren Kaptan Delano, Msr gmtlerinin sundurmalarn bekleyen

siyah mermerden yontular andran bir ant gibi, kmltsz, girite durmakta olan
Atufal'in beklenmedik grntsyle irkildi.

Ancak, bu defaki irkilme belki de salt bedenseldi. Atufal'in varl, canla bala
hamaratlklarn gzler nne seren balta parlatclara kart olarak, somurtkan bir
ehreyle bile, tuhaf bir biimde bir uysallk ifadesi sergiliyordu; te yandan, her iki
grnm de, genelde Don Benito'nun otoritesi ne denli gevek olursa olsun, gene de
bunu kullanmay yelediinde, ister vahi, ister dev yapl olsun herkesi, yle ya da
byle, ba emeye zorladn kantlyordu.

Kpeteye asl duran bir borazan yakalayp alarak, rahat admlarla k gvertenin en
ucuna ilerleyen Kaptan Delano, olanca spanyolcasyla buyruklarn duyurdu. Birka
gemici ve bir sr Zenci, hepsi de ayn honutluk iinde, yumuak ballkla, gemiyi
koya doru yneltmeye koyuldular.

Cunda yelkeninin alaltlmas iin birtakm buyruklar verirken, anszn, itenlikle

buyruklarn yineleyen bir ses duydu. Dnnce, imdi kaptann buyruklar dorultusunda
klelerin bakanl grevini stlenmi olan Babo'yu grd. Bu yardmn ok yarar
oldu. Lime lime olmu yelkenler ve yamulmu direkler ksa srede, rzgra uygun
olarak istenen duruma getirildi. stelik her bir prasya (8) ve kandilisa (9), gayretli
Zencilerin neeli ezgilerinden yoksun kalmadan yerlerine ekildi.
yi adamlar, diye dnd Kaptan Delano, az bir eitimle iyi denizci olur bunlar. uraya
bak, kadnlar bile ark syleyip geriyorlar. Bunlar kusursuz askerler olduklarn
duymu olduum Aanti Kabilesinin Zenci kadnlar olmal. Pekiyi, dmenin banda
kim var? Orada iyi bir denizci gerek bana.

Grmeye gitti.

San Dominick, hantal bir dmen yekesi ve ona bal byk yatay makaralarla
ynlendiriliyordu. Her bir makarann nnde ikincil dereceden grevliler olarak bir
siyahi ve onlarn arasnda, asl sorumlu grevde - dmenin banda, yznden, rzgrn
kmasyla herkes gibi gven ve umut duygularndan payn alm olduu belli olan bir
spanyol denizci duruyordu.

Bu adam, ka ka bocurgatn bandaki ekingen tavrl adam kt.

"Ah, demek senmisin, dostum" diye haykrd Kaptan Delano - "pekl, artk mell
mell bakmak yok; dosdoru ileriye doru bak ve gemiyi de o ynde tut. Usta birisin,
sanrm? Ve koya girmek istiyorsun, yle deil mi?"

in iin kkrdayarak onaylayan adam, skca dmene yapt. Bunun stne,

Amerikal'ya fark ettirmeden iki siyahi dikkatli dikkatli gemiciye baktlar.

Dmende her eyi yolunda bulan kaptan, orada durumun nasl olduunu grmek zere
ba kasarasna doru gitti.

Artk gemi aknty gslemeye yeterince hazrd. Akamn yaklamasyla elbette esinti
canlanacakt.

imdilik gerekli olan her eyi yapm olan Kaptan Delano, gemicilere son buyruklarn
da verdikten sonra, kamaradaki Don Benito'ya durum hakknda bilgi vermek iin,
ayrca, uak gvertede megulken, belki bir dakikalk bir zel grme frsat
yakalayabilmek umuduyla canlanarak dnp k tarafa yneldi.

K tarafn alt ksmnda, kart ynlerden kamaraya gidilen, ancak birinin girii
dierinden daha ileride olduundan daha uzun bir koridorla kamaraya balanan iki yol
vard. Uan hl yukarda olduuna dikkat eden Kaptan Delano, yakndaki girii
yeleyerek -Atufal'in hl dikilmekte olduu az nce deinilen ikinci giriti bu-
kamaraya kadar abuk abuk yoluna devam etti; eie vardnda, biraz olsun cokusunu
yattrmak zere bir an durdu. Sonra, tasarlad szckler dudaklarnda, ieriye girdi.
Oturmakta olan spanyol'a yaklarken, kendisiyle ayn zaman iinde ilerleyen baka
ayak sesleri iitti. Kar kapdan elinde bir kapla giren uak da onun gibi ilerliyordu.
"Sadk adam ii bozdu" diye dnd Kaptan Delano; "ne can skc raslant".

Byk bir olaslkla, eer rzgrn esinledii dinletirici gven olmasayd, bu 'can
skc' durum, baka trl deerlendirilebilirdi. Ancak, bu durumda bile, zihninde, Babo
ve Atufal arasndaki belirsiz ilikiden dolay ani ve keskin bir sanc duyumsad.

"Don Benito" dedi, "Size sevindirici bir haberim var; esinti srecek ve glenecek. Bu
arada, u saat ba beliren o uzun boylu adamnz, Atufal, darda duruyor. Sizin
buyruunuzla elbette?"

Sanki, yantlamaya frsat brakmakszn, gzle grlr iyi bir eitimin rn olan
hnerli sslemelerle bezenmi, incelikli bir talamayla kar karya kalm gibi, Don
Benito irkildi.

Sanki, diri diri derisi yzlm biri gibi bu adam, diye dnd Kaptan Delano; insan,
bir yerini incitmeden neresine dokunabilir ki?

Uak efendisine doru ilerledi ve onun arkasndaki bir yast dzeltti; bylece terbiye
konusu aklna getirilen spanyol, souk bir ifadeyle yantlad: "Haklsnz. Benim
buyruum gereince kle onu grm olduunuz yerde duruyor; nk, eer belirtilmi
olan saatte ben aadaysam, onun orada durup geliimi beklemesi gerekiyor".

"Aa bakn, beni balayn ama, zavall adama eski bir kral gibi davranmaktan farksz
bir ey bu. Ah, Don Benito" glmseyerek ekledi, "baz konularda zgrlk tansanz
da, korkarm zde, acmasz bir efendisiniz".

Don Benito gene snp sindi, ama bu kez gerek bir vicdan acs ektiini dnd iyi
yrekli denizci.

Karlkl konuma gene yapaylamt. Kaptan Delano bo yere, usul usul suyu yarmaya
balayan omurgann artk fark edilebilen kmltlarna dikkat ekmeye abalad; Don
Benito, donuk baklarla ve duygularn aa vurmayan birka szckle karlk verdi.

Giderek, dengeli bir art gstermekte olan ve hl koya doru esmekte olan rzgr, San
Dominick'i hzla alp gtrd. Bir kara uzants dnlnce, tedeki fok avcs gemi
gr alanna girdi.

Bu arada, yine gverteye urayan Kaptan Delano, orada bir sre kald. Sonunda, s
kayalkta geni bir palamar yeri (10) salayacak biimde geminin ynn deitirmi
olarak birka dakika iin aaya dnd.
Bu kez, zavall dostumu yreklendireceim, diye dnd.

"Gittike daha da iyiye gidiyor, Don Benito" diye haykrd neeli bir havayla yine
ieriye girerken, "yaknda, en azndan bir sre iin kayglarnz son bulacak. nk,
bildiiniz gibi, uzun ve zc bir yolculuktan sonra, gemi limana ulanca, kaptann
yreinden byk bir yk kalkar. ok iyi gidiyoruz, Don Benito. Gemim gr alanna
girdi. u yan pencereden bakn; ite, karnzda duruyor. Bekr Keyfi, benim sevgili
dostum. Oh, nasl da gl klyor bu rzgr insan. Bakn, bu akam gelip benimle bir
fincan kahve imelisiniz. Emektar kamarotum, sultanlara layk bir kahve yapar size. Ne
diyorsunuz Don Benito, gelecek misiniz?"

nce, fok avcs gemiye doru zlem dolu bir bak savuran spanyol'un gzlerinde
heyecanl bir ifade belirmiti ki, bu srada suskun durmakta olan ua da sabit
baklarn onun yzne dikmiti. Anszn, o tandk duygu yoksunu soukluk nbeti
yeniden belirdi ve adam yastklarnn arasna gmlerek suskunlat.

"Yant vermiyorsunuz. Haydi, gn boyunca siz benim ev sahibim oldunuz; konukseverlik

hep tek yanl m olmal sizce?"

"Gidemem" oldu yant.

"Ne? Bu sizi yormaz ki. ki gemi birbirine toslamayacak kadar dip dibe olacak. Adeta
odadan odaya geer gibi, gverteden gverteye geeceksiniz. Haydi, haydi, beni geri
evirmemelisiniz."

"Gidemem" diye kararl ve geri pskrtc bir ifadeyle yineledi Don Benito.

Somurtkan bir canl cenaze kasveti iinde, bir yandan da incecik trnaklarnn dibindeki
etleri kemirerek son nezaket belirtisiyle de ilikisini kesip, konuuna sanki artk
salkszlndan kaynaklanan dknl iinde bir yabancnn varlna
katlanamyormuasna ters ters, hatta fkeyle bakt.

Bu srada, lomboz deliklerinden yarlan sularn neeli lkrtlar giderek daha da

belirgin bir biimde iitilmekteydi; doa sanki onu tersliinden dolay knar gibi, sanki
ona ne denli somurtkanlk edip iin tadn karrsa karsn, btn bunlar doann
umurunda m acaba, der gibiydi.

Ancak, gzel esintinin artyla orantl olarak tatsz ve skntl ruh hali de iyiden iyiye
younluk kazanmt.

Bu adamda, daha nce de aka belli olduu gibi, sevecen ve anlayl yapsna karn
konuunun bile katlanamad bir hrnlk ya da uyumsuzluk hali vard. Byle bir tutum
karsnda kafas karan ve bu ayrksl u noktada bir hastalk saysa bile bu durumda
temize karlabilecek bir zr bulamayan Kaptan Delano'nun gururu harekete gemeye
balad. O da iine kapanmaya balad. Ancak, bu da spanyol'u etkiler gibi
grnmyordu. Bu durumda, Kaptan Delano onu brakarak gene gverteye gitti.

imdi gemi, fok avcs geminin en fazla iki mil andayd. Fok avcs geminin hzla
aray kapatt grlyordu.

Uzun szn ksas, iki gemi, kaptann ustal sayesinde, ok gemeden iki karde gibi
yanyana demirlendi.

Kendi gemisine dnmeden nce Kaptan Delano, nerdii yardmlar yerine getirebilmek
iin kk ayrntlar hakknda Don Benito'yla grmeye yeltendi. Ama yine kaba bir
geri evrilmeyle kar karya kalmak niyetinde olmadndan, San Dominick'in gvenli
bir biimde demirlendiini grm olduuna gre, i ya da konukseverlik konusunda
daha fazla dolambal konumalara girmeksizin derhal oradan ayrlmaya karar verdi.
Uzun sreli tasarlarn belirsiz bir sre iin erteleyerek, imdiden sonraki hareketleri,
sonraki gelimelere gre dzenleyecekti. Kay onu almaya hazrd; ama ev sahibi hl
aada oyalanmaktayd. Pekl, diye dnd Kaptan Delano, eer o grg
yoksunuysa, benim daha grgl davranmam gerek. Resmi bir vedalama, belki de,
resmi ama st kapal bir kmayla vedalap gitmek zere kamaraya indi. Ancak,
Don Benito'nun sanki incinmi konuuna kar sergilemi olduu davrann arln
duyumsamaya balam gibi, grgszce denilemeyecek bir biimde karlk vererek,
uana yaslanp ayaa kalkarak, konuamayacak denli sarslm bir halde rkek rkek
dikilip, Kaptan Delano'nun ellerine sarlmas, onun iin yeterli oldu. Ama, bu iyi belirti,
adamn anszn nceki saknml halinin iyiden iyiye artarak kasvete dnp, gzleri
ksmen baka yne evrili, sessizce kendini yastklarn arasna brakvermesiyle
parampara oluverdi. Buna, kendi serinleyip dmanlam duygularyla karlk veren
Kaptan Delano eilerek adam selamlayp gitti.

Karanlk bir tnel gibi, kamaradan merdivenlere uzanan dar koridorun ortalarna
varmamt ki, sanki bir hapishane avlusundan gelen, bir idam duyurmak ister gibi ar
ar almakta olan bir an sesi geldi kulana. Bu, bu karanlk yeralt odasnda i
karartc bir biimde art arda yanklanarak saat ban vurmakta olan geminin
sakatlanm anyd. Bir felaketin habercisi olan bu simgeye kar, zihni derhal
karkonmaz bir biimde bo inanlara dayanan kukularla dolup tamaya balad.
Duraklad. mgeler szcklerden de hzl bir ak iinde, nceki kukularn en ince
ayrntlar geiverdi zihninden.

imdiye dek, gerek bir kant olmakszn bile byk bir saflkla inanmaya hazr yap,
yerinde korkulara zrler bulmak iin gereinden fazla istekli olmutu. Zaman zaman,
abartl bir ayrnt dknl sergileyen spanyol, imdi niin pervaszca grg
kurallarn bir yana brakarak, ayrlmakta olan konuuna elik etmiyordu? Ona
rahatszl m engel oluyordu? Rahatszlk, gn boyunca daha bezdirici abalara engel
olmamt. En son sergiledii anlam belirsiz, gizemli tavr birok kez yinelenmiti.
Ayaa frlam, konuunun eline yapp, selamlar gibi kendi elini apkasna
gtrmt. Az sonra, vicdanszca uygulanacak acmasz bir dzenden dolay duyulan
ksa bir son an pimanl ve ondan kaynaklanan bir yumuama anlamna m geliyordu
bu? Son bak, ok byk bir ykm ncesinde Kaptan Delano'ya sonsuza dek uysalca
veda etme ifadesini tayor gibiydi. O akam, fok avcs gemiyi ziyaret etmesi iin
yaplan ary niin geri evirmiti? Yoksa, spanyol, ayn gece tuzaa drmeyi
tasarlad kiinin gemisinde yemek yemekten kanmayan Yahudi'den daha m az
acmaszd? Gn boyu srp giden btn bu gizemli olaylar ve elikiler, el altndan
tezgahlanmakta olan bir darbenin kafa kartrmaya ynelik nhazrlklar olmann
dnda ne olabilirdi? Atufal, o szm ona 'isyanc' ve tam zamannda hareket eden
glge, o srada, giriin d ksmnda gizli gizli dolanyordu. Bir nbeti, hatta onu da
aan bir grevli gibiydi. Onu kendi isteiyle buraya yerletirmi olan kim olabilirdi?
imdi bu Zenci pusuya m yatmt?

spanyol geride- klesi nde, karanlktan aydnla atlmak artk istem d bir
seenekti.

Bir an sonra, kenetlenmi bir ene ve sklm yumruklarla Atufal'i gemi, zararsz
ziyansz aydnlkta duruyordu. Neredeyse seslenilecek denli yaknda demirlenmi sakin
sakin durmakta olan zarif gemisini grnce; San Dominick'in yan tarafnda,
dalgacklarla birlikte uysal uysal alalp ykselen kendi kayn ve iindeki tandk
ehreleri grnce; ve sonra, dikilip durmu olduu gvertelere bakp, hl ciddi ciddi
parmaklar ileyen stp didikleyicileri grp, bitmez tkenmez uralar iin
kendilerini gayrete getirmek zere balta parlatclarn kardklar vzltl slk sesini
ve hamarat homurtularn iitince ve hepsinin tesinde, Hz. brahim'in adrndan
darya hafife k saar gibi, batdaki sakin kampna gizlenen gneiyle, gecenin
iinde, masum uykusuna ekilen doann sevecen ehresini grnce- bylenmi gzleri
ve kulaklar, zincirler iindeki siyahi bedenle birlikte btn bunlarn farkna varnca,
kenetlenmi ene ve sklm yumruklar gevedi. Bir kez daha kendisini aptal durumuna
dren kuruntulara gld ve bunun her eyi grp bilen Tanr katnda, kendisinin
tanrtanmaz bir eilim ortaya koymas gibi deerlendirebilecei dncesiyle, bir an
iin bile olsa, bu kuruntular barndrm olmaktan dolay bir pimanlk duygusuna
kaplr gibi oldu.

Onun buyruklar dorultusunda kayk gemi bordasndaki akla engel atarken birka
dakikalk bir gecikme oldu. Bir sre boyunca, o gn bir yabancya kar iyi niyetle
yerine getirmi olduu hizmetleri dnen Kaptan Delano'nun farknda olmakszn
hznl bir doyum duygusu kaplad yreini. Ohh, diye dnd, olumlu davranlarn
ardndan, her ne kadar asl yararl kan kar taraf olsa da, insann vicdan hi de
deerbilmezlik etmiyor.

Az sonra, kaya inmek iin yz gverteye dnk olarak, yan taraftaki ip merdivenin
ilk basamana admn atmt. Ayn anda, gayet nazik bir biimde ad sylenerek
kendisine seslenildiini duydu ve ona honutluk veren bir hayretle, Don Benito'nun
umulmadk bir canllkla, sanki son anda, az nceki nezaketsizliinden dolay zr
dilemek niyetiyle yaklamakta olduunu grd. gdsel bir sevecenlikle ayan geri
eken Kaptan Delano geriye dnd ve ona doru ilerledi. Bu srada, spanyol'un
gerginlii ve cokusu artarken bedensel gc tkendiinden, ona daha iyi destek
verebilmek iin uak, efendisinin elini kendi plak omzuna koyup, kendisi de
sevecenlikle bu eli tutarak, bir koltuk denei konumu ald.

ki kaptan karlatklarnda, spanyol gene ateli bir biimde Amerikal'nn eline

sarlrken, ciddi baklarn onun gzlerinin iine dikti, ancak, nceki gibi
konuamayacak denli gsz dmt.

Ona hakszlk ettim, diye dnd Kaptan Delano kendini knayarak; onun souk
grnts beni yanltt; bir an iin olsun kt bir niyeti yoktu onun.

Bu srada, sanki bu sahnenin uzamas, efendisinin sinirlerinin bozulmasna neden olur

korkusuna kaplm olan uan bunu sona erdirmek ister gibi bir hali vard.
Dolaysyla, koltuk denei konumunu srdrp, iki kaptann arasnda yryerek gemi
bordasna doru ilerledi; bu arada, ii adeta sevecen bir pimanlk duygusuyla dolup
taan Don Benito, hl Kaptan Delano'nun elini brakmyor ve Zenci'nin stnden bu eli
tutmay srdryordu.

Az sonra, geminin yan tarafnda, tm ekibi merakl baklarn yukarya evirmi olan
aadaki kaya bakyorlard. Bir an, spanyol'un elini brakmasn bekleyen ve artk bu
durumdan sklm olan Kaptan Delano, borda giriinden ayrlmak zere adm atmak
iin ayan kaldrd, ancak Don Benito hl elini brakmyordu. Bununla birlikte zgn
bir ifadeyle yle dedi: "Daha ileriye gidemem; size burada veda etmem gerek. Elveda
sevgili, ok sevgili Amasa. Gidin - gidin!" Anszn elini brakarak yineledi, "gidin,
Tanr sizi benden daha iyi korusun, benim en iyi dostum".

Bundan etkilenmi olan Kaptan Delano oyalanp gidiini geciktirecekti; ancak, uan
yumuak bir ifadeyle de olsa, kr gibi baklarn grnce, alelacele vedalap
kayna indi; borda ana kk salm gibi durmakta olan Don Benito'nun sylemeyi
srdrd 'elveda' szckleriyse pei sra onu izliyordu.

K tarafa yerleen Kaptan Delano son kez selam verdikten sonra kayn hareket
etmesini buyurdu. Tayfalar kreklerine davrandlar. Ba ksmdakiler, kreklerin
uzunlamasna braklabilmesi iin gemiye dayanp, kayn yeterince almasn
saladlar. Tam bu srada, kpeteden atlayan Don Benito, Kaptan Delano'nun
ayaklarnn dibine dt; ayn zamanda gemidekilere sesleniyordu, ancak ylesine bir
taknlk iindeydi ki, kayktakilerin hibiri onun ne dediini anlayamad. Ama sanki
onlar kadar ahmak olmayp onu anlam gibi gemici geminin farkl ve birbirine
uzak noktasndan denize atlayp, sanki onu kurtarmak niyetiyle kaptanlarnn arkasndan
yzmeye baladlar.

Kayn bandaki subay, gz korkmu bir halde, heyecan iinde bunun ne anlama
geldiini sordu. Buna karlk olarak, tepeden bakan bir ifadeyle glmseyerek
anlalmaz spanyol'a dnen Kaptan Delano, kendi hesabna hibir ey bilmediini ve
bu durumun umurunda olmadn; ancak, grne baklrsa, Don Benito'nun kendi
adamlarna kar kayktakiler tarafndan karlyormu gibi bir izlenim yaratmay aklna
koymu olduu yantn verdi. "Ya da --sizin cannza kastediyor" diye ekledi fkeden
lgna dnerek ve gemide balayan grltl karmaay da bastran balta parlatclarn
uyar anyla harekete geip, Don Benito'yu boazndan yakalad gibi ekledi, "bu
dzenbaz korsan katliam yapmay amalyor!" imdi belirgin bir biimde onun szlerini
dorulayarak elinde haneriyle yukardaki parmaklklarda beliren uan sonsuz bir
ballkla sonuna dek efendisine yardm etmek ister gibi aaya atlayn dengelemeye
alt grlrken, grnte siyahlara yardm etme derdinde olan gemici, hareketi
engellenmi kayn ba tarafna trmanmaya alyorlard. te yandan, Zencilerin tm
bir gruh halinde, kaptanlarnn karlyor olmasndan dolay adeta lgna dnm
kapkara bir yn gibi kpeteden aaya doru sarkmlard.

ncesi ve sonrasyla btn bunlar ylesine hzl bir karklk iinde geliti ki, gemi,
imdiki zaman ve gelecek birlemi gibi oldu.

Zenci'nin geldiini gren Kaptan Delano, bir yandan skca kavramakta olduu
spanyol'u bir yana savurdu ve igdsel olarak geri ekilip yerini deitirerek hzla
kollarn yukarya kaldrp aaya atlayan ve grne gre elindeki haneri, kendisine
hedef setii Kaptan Delano'nun kalbine yneltmi olan ua yakalad. Silah adamn
bklen elinden ekilip alnd ve saldrgan, imdi krekleri karklktan kurtarlp hzla
denize doru almakta olan kayn iine doru frlatld.

Bu kritik anda, Kaptan Delano sol eliyle gene bir taraftan baygn ve konuamayacak
halde olmasn nemsemeksizin, yar yarya arkaya doru yaslanm Don Benito'yu
tutarken, dier yanda sa ayan yzst yere kapanm, pestil gibi mecalsiz Zenci'nin
stne bastryor ve sa koluyla arkadaki kree aslp, gz ileride, adamlarn
olabildiince hzlandrmak iin yreklendiriyordu.

Ama bu srada, sonunda ardsra gelen denizcileri pes ettirmi olup imdi yz k
tarafa dnk, ba taraftaki krekilere yardm etmekte olan kayk kaptan, anszn
Kaptan Delano'ya seslenip siyahinin ne yaptna dikkat etmesini, bu arada bir
Portekizli kreki de bararak spanyol'un dediini dinlemesini syledi.

Ayann dibine bakan Kaptan Delano, uan elindeki, - nceden giysisine gizlemi
olduu - kk bir ikinci hanerle, ruhunun gerek amacn aka ifade eden, morumsu
bir renk alm kin kusan yzyle, kayn dibinde ylan gibi kvrana kvrana efendisinin
kalbini hedefleyerek ilerlediini grd; bu srada, boulur gibi glkle soluk alan
korkuyla bzlm spanyol, bo bir abayla yalnzca Portekizli'nin anlad, herkese
anlamsz, krk dkk bir eyler sylyordu bouk bir sesle.

O anda, Kaptan Delano'nun ne zamandr karanlklar iinde hapsolmu zihninde, gn

boyunca yaanan anlalmaz olaylar ve ev sahibinin taknd gizemli tavrlarn
yansra, San Dominick'in yolculuk servenini beklenmedik bir biimde tmyle
aydnlatan ani bir k parldad. Aniden Babo'nun eline sert bir biimde vurdu, ama
kendi yrei onu canevinden vurmutu. Sonsuz bir sevecenlikle elini Don Benito'nun
stnden ekti. Kaptan Delano'yu deil, Don Benito'yu hanerlemeyi amalamt siyahi
kaya atlarken.

Zenci'nin iki elini birden kavrayp, San Dominick'e doru bakarken artk gzleri alan
kaptan Delano, Zencilerin kt ynetim altnda, karmaa, ya da sanki kendilerinden
gemiesine Don Benito iin kayg iinde olmaktan te, maskeleri dnce, baltalarn
ve baklarn sallayarak acmasz korsanlar gibi ayaklanma halinde olduklarn grd.
Alt Aanti, lgn siyahi derviler gibi k tarafta dans ediyorlard. Dmanlarnca suya
atlamalar engellenen birka spanyol olan yelken direklerinin tepelerine trmanmaya
abalarken, henz denize atlayamam daha az uyank birka spanyol gemicinin de
aresizlik iinde gvertedeki siyahilerin arasna kartklar seiliyordu uzaktan.

Bu arada kendi gemisine seslenen Kaptan Delano, mazgal pencerelerinin alp toplarn
karlmasn emretmiti. Ancak, gene bu srada San Dominick'in palamar kesilmi ve
krba gibi sallanan geride kalan ucu ekiliverince geminin pruvasn kaplayan yelken
bezi alp, kayn aarm gvdesi kavis izerek okyanusa doru alrken, en uta
gemiaslan gibi bir insan iskeleti ve altndaki kirele yazlm u szckleri gzler
nne sermiti: NDERNZ ZLEYN.

Bunu grr grmez, elleriyle yzn kapatan Don Benito haykrd: 'Bu, o; Aranda!
Benim katledilip gmlmeyen dostum!"
Fok avcs gemiye ulatklarnda, halat atlmasn isteyen Kaptan Delano, zaten hibir
diren gstermeyen Zenci'yi balatp gverteye ekmelerini buyurdu. Bundan sonra,
artk neredeyse iyice gten kesilmi Don Benito'ya yardm edilmesini istedi; ama
bitkin haline karn Don Benito, Zenci ekilip iyice gzden kayboluncaya dek yerinden
kmldamay da, kmldatlmay da reddetti. Ne zaman ki, bundan emin oldu, artk
yukarya ekilmemek zere bir tarafa sinmekten vazgeti.

Kayk, derhal hl yzmekte olan denizcileri almak zere geriye gnderildi. Bu arada,
toplar hazrlanmt, ancak szlp giden San Dominick, fok avcs geminin imdi
gerisinde kaldndan yalnzca en arkadaki topla nian alnabilmiti. Bu topla, kaak
geminin kaln seren direini (11) indirmek amacyla alt kez ate edildi, ancak, birka
nemsiz halata isabet kaydedilebildi. Ksa srede gemi top menzili dna kp, koyun
dnda, aklara doru yneldi; bu srada siyahiler, cvadrann (12)evresine p
kmelenerek, bir an ac haykrlarla beyazlara satayor, hemen ardndan, abartl el
kol hareketleriyle artk glgelenen okyanusun aklarna doru haykryorlard --
gaklayan karga avcnn elinden kamt.

lk akla gelen, halatlar salverip pelerine dmekti. Ama, yle bir dnlnce, kayk
ve yelkenli filikayla izlemek daha umut verici grnd.

Don Benito'ya San Dominick'deki ateli silahlar sorulduunda, ayaklanmann

balarnda, imdi lm olan bir kamara yolcusu tarafndan gizlice gemideki birka
alaybozann ateleyici paralar bozulmu olduundan, gemide kullanabilir durumda
hibir silah olmad yant verildi Kaptan Delano'ya. Gene de, Don Benito geriye kalan
tm gcyle Amerikallara, ister gemiyle ister kaykla olsun, Zenciler gz dnm
caniler olduklarn kantlam olduklarndan, u anda bir saldrda bulunulduu taktirde,
bunun beyazlarn tmnn ldrlmesinden baka bir eye yaramayacan syleyerek
pelerine dlmemesi iin yalvard. Ancak, bu uyarnn acnn basks altnda ezilmi
birinden geldiini dikkate alan Amerikal, tasarsndan vazgemedi.

Kayklar hazrlanp, silahlarla donatld, Kaptan Delano adamlarna kayklara

binmelerini buyurdu. Kendisi de onlara birlikte gitmek zereyken Don Benito koluna
yapt.

"Ne! Siz benim hayatm kurtardnz; Senyr, imdi kendi hayatnz hie mi
sayacaksnz?"

Subaylar da, hem onu, hem de seferi dnerek, ayrca mal sahibine kar duyduklar
sorumluluktan dolay, komutanlarnn gitmesine iddetle kar ktlar. Bir an durup
onlarn kar klarn deerlendiren Kaptan Delano kalmas gerektiinde karar klp,
bir sivil sava gemisinden (13) gelme atletik yapl ve azimli bir adam olan ikinci
kaptann giden ekibin bana gemek zere grevlendirdi. Gemicileri daha da
yreklendirmek zere, spanyol Kaptann gemisinin zaten yok olmu sayld ve
gemiyle kargosunun, bir miktar altn ve gm dahil, bin altndan fazla deerde olduu
sylendi. Gemiyi aln, en kk bir paras bile onlarn olmamal. Gemiciler cokuyla
haykrarak karlk verdiler.

Kaaklar, imdiye dek pek az bir mesafe katetmilerdi. Neredeyse gece olmak zereydi
ve ay ykseliyordu. Zorlu ve uzun bir krek serveninden sonra, geminin yanna ulaan
kayklarn krekleri alaybozanlar atelemek zere boa alnd. Mermiyle karlk
veremeyen Zenciler lk ve haykrlaryla karlk verdiler. Ama ikinci kez yaylm
atei aldnda, Kzldereliler gibi baltalarn savurdular. Bunlardan biri, bir
gemicinin parmaklarn uurdu. Kayn pruvasna isabet eden bir dieri, oradaki halat
kesip, bir oduncunun baltas gibi filikann kpetesine aklp kald. Korkudan
titreyerek yakalad gibi onu o kritik yerden kapp alan ikinci kaptan gerisin geriye
savurup att. Dello eldiveni gibi geri atlan balta bu kez geminin yara alm st
gvertesine sapland ve orada kald.

Zenciler fazlasyla ateli bir karlama yaparken, beyazlar saknml bir uzaklkta
kalyorlard. Havada szlen savrulmu baltalarn ulaamayaca bir noktada, ok
yaknda gereklemesi kanlmaz arpmay dnerek, en ldrc silahlarn hedefe
ulaamayan mzraklar gibi aptalca denize frlatan siyahileri tmyle savunmasz
brakmak iin tuzaa drmeye alyorlard. Ancak, ok gemeden tuza farkeden
Zenciler bundan vazgetiler; yitirdikleri baltalarn yerine byk ivilere bavuranlarn
says pek fazla deilse de, sonuta saldrganlarn yararna bir deiiklik oldu bu.

Bu srada, gl rzgr sayesinde gemi hl sular yaryor, geride kalan kayklar da onu
izleyerek yaylm ateini srdrmek zere hzlanyorlard.

Ate, u srada Zenci'lerin ounluu orada kmelenmi olduklarndan k tarafa

younlatrlmt. Ancak, ama Zencileri ldrmek ya da sakatlamak deildi. Ama,
onlar gemiyle birlikte almakt. Bunun iin borda edip gemiye kmak gerekiyordu ki,
gemi ok hzl seyrettiinden kayklarla bunu yapmak olas deildi.

Birden ikinci kaptann aklna bir fikir geldi. Hl tepelerde olduklarn grd
spanyol olanlarna seslenip, alalp yelken direklerine inerek yelkenleri kesip
denetimsiz brakmalar iin seslendi. Dedii gibi yapld. Bu arada, daha sonra
aklanacak olan gelimelerden dolay, gemici giysileri iinde dikkat eken iki
spanyol, yaylm ateiyle deil, atclarn kastl ate etmeleri sonucu vuruldular ki, daha
sonra anlaldna gre, yaylm atelerinden biri srasnda siyahi Atufal ve dmendeki
spanyol ldrlmlerdi. Evet imdi, yelkensiz ve ynetimsiz kalan gemi, Zencilerin
denetiminden kmaya balamt.
Gcrtl sesler karan yelken direkleriyle, kayklarn gr alan iindeki pruvas ileri
geri salnarak, aynn aydnlatt ufuk izgisinde parldayan iskeletiyle suyun
stnde dev bir glge gibi kabaran gemi, ar ar rzgrn ynne doru dnyordu.
Sanki hayaletin ileriye uzanan kolu beyazlara almalar iin iaret veriyordu.

"nderinizi izleyin!" diye haykrd ikinci kaptan ve iki kayk, biri bir yandan dieri
br yandan gemiye borda ettiler. Ay bal avlamak iin kullanlan mzraklar ve
kllar, baltalar ve sivri ulu demirlerle kar karya geldiler. Geminin orta yerinde
toplaan Zenci Kadnlarn feryat eden ezgileri, arpan eliklerden kan seslere kar
gelen bir koro oluturuyordu.

Bir an saldr duraklar gibi oldu; Zenciler saldry geri pskrtmek amacyla bir araya
toplatlar; yar pskrtlm gemiciler, bir bacaklar kpetenin bir yanna basar
durumda, dieri havada, eyer stnde savaan svariler gibi, bir yandan hl gvenli
bir durum salayamam olduklar halde, bir yandan da, arabacnn krbac gibi
kllarn kullanmaya alyorlard. Ama bounayd. Neredeyse boyun emeye
zorlanyorlard ki, bir askeri birlik gibi toparlanp tek kii gibi bir sevin narasyla
birbirlerine dolanarak geminin iine atlayp, ister istemez gene birbirlerinden ayrldlar.
Birka solukluk zaman sresince, belli belirsiz, bouk, sanki su altnda kl balklar
bir levrek srsne saldryormu gibi iten ie bir ses varm gibi oldu. Ksa bir sre
sonra, takm olarak bir araya gelip, spanyol denizcilerle de birleen beyazlar stnlk
kazandlar ve kendilerine kar koyamayan Zencileri k tarafa doru srdler. Ancak,
anadirek tarafndan frlatlm yanyana uzanmakta olan flar ve uvallardan olumu
bir barikat vard. Bu noktada Zencilerle kar karya gelindi ki, savamay bir yana
brakp, seve seve durup soluk alabilirlerdi. Ama durmakszn barikat aan yorulmak
bilmez denizciler gene burada son noktay koydular. Artk bitkin dm siyahiler
aresizce savayorlard. Krmz dilleri, dili dar sarkm kurdunki gibi, kara
azlarndan darya sarkmt. Ama soluk yzl denizcilerin pes edecei yoktu; tek bir
ey sylemeden be dakika sonra gemi ele geirilmiti.

Hemen hemen yirmi kadar Zenci ldrlmt. Top mermileriyle lenlerin dnda ou
paralanmt; yaralarn ou sivri ulu mzraklar yznden alm olup, Preston
Pans'de srklara geirilmi trpanlarla ngilizlere saldrm olan skoyallarn at
yaralar andryordu. Dier yandan, ikinci kaptan da ilerinde olmak zere bazlar ar
birka yaralanmann dnda hi len yoktu. Hayatta kalan Zenciler geici olarak
gzaltna alnp, gemi koya geri ekilerek, geceyars yeniden demirlendi.

Bunu izleyen olaylar ve dzenlemeleri atlatp unu aklamakla yetinelim ki, gemiyi
yeniden kullanma hazr hale getirmekle harcanan iki gnn ardndan, gemiler birlikte
ili'deki Conception'a, oradan Peru'daki Lima'ya ve orada da olayn batan sona
soruturulduu genel valinin mahkemelerine dek uzandlar.

Yolculuun ortalarna doru, bahtsz spanyol bask altnda olmaktan kurtularak zgr
iradesiyle yeniden salna kavuma belirtileri gsterdiyse de, kt bir eyin olaca
iine domu gibi, Lima'ya ulamadan ksa bir sre nce eski hastal depreti ve
sonunda karaya bakalarnn kollar arasnda tanacak denli gsz dt. Onun
yksn iitip durumunu renen Krallar Kenti'nin ok saydaki dinsel kuruluundan
biri tm konukseverliiyle ona bir barnak salad; burada ona bakan bir hekimle bir
rahip ve gece gndz onu avutmak zere zel koruyuculuunu gnll olarak stlenen
bir resmi grevli vard.

Resmi spanyol belgelerinden dilimize evrilmi olan bundan sonraki alntlarn, buraya
kadar anlatlanlara ve ncelikle, San Dominick'in hareket ettii limandan balayarak, St.
Maria Adas'na ulancaya dek sren gerek sefer yksne k tutmas umulmaktadr.

Ama, bu alntlara gemeden nce, onlar bir gzlemle birlikte sunmak daha yerinde
olabilir.

Ksmen dilimize evrilmi olup, dierleri arasndan seilmi olan belge, davann ilk
aamasnda Benito Cereno'nun grevden alnmasyla ilgilidir. Buradaki baz
aklamalar, o zaman iin gerek bilgi baznda, gerek doal nedenlerden dolay kuku
uyandrc bulunmutur. Yarglar Kurulu, yazl ifade veren tann yakn zaman
iindeki olaylar yznden zihinsel rahatszla uram olup, hi olamayacak baz eyler
hakknda samalad grnde birlemitir. Ancak, hayatta kalan gemicilerin bunu
izleyen yazl ifadeleri ki, bunlar, kaptanlaryla ilgili baz garip ayrntlar ortaya
koymaktadr, ifadenin geri kalan ksmn inanlr klmaktadr. Dolaysyla, Yarglar
Kurulu son kararn, verilen ifadelerde bilgi noksanl sz konusu olduundan, kararn
reddedilebilecei hkmne bal olarak vermitir.

Ben, DON JOS DE ABOS VE PADILLA, Majestelerinin Yetkili Noteri ve Bu

Blgenin Resmi Yetkilisi ve Piskoposluk Ynetimi Altnda Bulunan bu Blgenin Noteri
olarak, vs.Yasalarn zorunlu kld zere, dorular ve resmen aklarm ki, 1799 ylnn
Eyll aynn 24'nden itibaren San Dominick gemisinde, Zencilere kar balatlm
olan su niteliindeki eylem konusunda aadaki aklama huzurumda yaplmtr:

lk tank DON BENTO CERENO'nun ifadesi

Ayn gn, ay ve yl, Sayn Yarg Doktor Juan Martinez de Rozas, bu Hkmdarln
Yce Mahkeme Kurulu yesi ve Personel ve Ynetim Hukuku Uzman, San Dominick
gemisinin kaptan Don Benito Cereno'ya, mahkemede hazr bulunmasn emretmi, ki o
da sedyesinde, kendisine Tanr ve Kutsal Ha stne, sorulan her soru ve bildii her ey
hakknda gerei anlatacana yemin ettiren Rahip Infalez eliinde gelmi; ve kendi
isteiyle, olaylarn balangcyla ilgili olarak sorgulandnda, son yln Mays aynn
yirmisinde, Callao'ya bal Valparaiso limanndan gemisine yklenen lkede retilen
rnlerin yansra, otuz sandk hrdavat ve madeni eyayla Mendoza kentinden Don
Alexandro Aranda'ya ait her iki cinsten yz altm siyahiyle yola ktn; gemide yolcu
olarak bulunanlarn dnda gemi tayfas olarak otuz alt kii bulunduunu sylemi; ve
Zencilerle ilgili olarak aadaki bilgileri vermitir:

(Asl belgede, bunu, Aranda'nn nce kaybolup daha sonra bulunan baz kaytlarndan,
ayrca tann anmsadklarna dayal ve burada yalnzca baz blmlerinden alntlar
verilen yazl ifadesine gre derlenmi, elli adamla ilgili adlar, betimlemeler ve
yalarla ilgili bir liste izliyordu.)

- On sekiz on dokuz yalarnda Jose adnda biri; efendisi Don Alexandro'nun hizmetine
bakan bu adam, drt be yldr onun hizmetinde olduundan spanyolcas iyi; ***
Francesco adnda bir melez, kamarot, iyi bir kiilii ve gzel bir sesi var, Valparaiso
kilisesinde ilahiler sylemi, Buenos Aires'in yerlisi, otuzbe yalarnda. *** Dago
adnda, uzun yllar mezar kazc olarak spanyollarn arasnda bulunmu, akgz bir
Zenci, krk alt yanda. *** Afrika doumlu, altm yetmi yalarnda drt yal Zenci;
ancak salklar yerinde, zanaatlar kalafatlk (14) olan bu adamlarn adlar yle:
Birincinin ad Muri ve ldrlm (Diamelo adndaki olu gibi); ikincisi Nacta;
ncs Yola, dier ikisi gibi ldrlm; drdncs Ghofan; ve yalar otuz - krk
be arasnda olan alt yetikin Zenci, hepsi de eitimsiz - Matiluqui, Yan, Lecbe,
Mapenda, Yambaio, Akim adl ve bunlardan drd ldrlm olan Aantilerin
arasnda doup bymler; *** Atufal adnda, Afrika'dayken bir kabile reisi olduu
varsaylan gl bir Zenci, sahibi onun ok deerli olduu kansnda. *** Ve bir sre
spanyollarn arasnda bulunmu, otuz yalarnda, Senegalli, Babo adnda ufak tefek bir
Zenci; *** tekilerin adlarn anmsayamadn, ancak Don Alexandro'nun belgelerinin
bulunacandan hl umutlu olduunu, o zaman bunlarn tmn deerlendireceini ve
mahkemeye bildireceini; *** ve bunlarn dnda otuz dokuz kadn ve her yatan
ocuklar olduunu belirtti.

(Sraya gre dzenlenmi isim listesi burada bitiyor ve yeminli ifade sryor.)

*** Bu tr seferlerde allm olduu zere Zencilerin tmnn gvertede uyuduklarn

ve hi kimsenin prangal ya da zincirli olmadn, nk sahipleri, arkada Aranda'nn
kendisine onlarn uysal olduklarn sylediini; *** yedinci gn limandan ayrldktan
sonra, sabah saat te, nbette olan iki grevli - ki, bunlar lostromoydu (15), -
marangoz Juan Robles, dmenci Bautista Gayete ve yama - dnda spanyollarn
hepsi uykudayken, Zencilerin anszn ayaklanarak, lostromo marangozu ar yaralayp ve
bazlarn baltalar ve sivri ulu demirlerle, dierlerini baladktan sonra canl canl
denize atmak suretiyle, gvertede uyumakta olan on sekiz adam pepee ldrdklerini;
gvertedeki spanyollardan canl olarak balayp braktklar yedi kiiyi gemiyi
kullanmalar iin sa braktklarn dndn, ve bunun dnda, saklanm drt
kiinin sa kaldn syledi. Ayaklanma srasnda, Zenciler lombar azna hakim
olmularsa da, buradan geirilen alt ya da yedi yaralnn, onlar tarafndan
engellenmeksizin gemi revirine gtrldn; ayaklanma srasnda, ikinci kaptan ve
adn anmsayamad bir baka kiinin lombar azndan geme giriiminde bulunup,
ancak hemen yaralanarak kamaraya dnmek zorunda kaldklarn; tann gn doarken
kamara iskelesine kmaya karar vermi olup, orada bulunan isyanclarn elebas
Babo ve yardmcs Atufal'le konutuunu ve onlara bylesine acmaszlklardan
vazgemelerini tleyerek, ayn zamanda ne yapmak niyetinde olduklarn sorup,
kendisinin buyruklarna uymaya hazr olduunu sylediini; bunlara kar kmakszn,
onun gzleri nnde canl ve bal olan adam gverteden denize attklarn; tana
yukar gelmesini ve kendisini ldrmeyeceklerini sylediklerini; byle yaptn ve
bunun stne Zenci Babo'nun ona bu yaknlarnda kendilerinin gtrebilecei bir Zenci
lkesi olup olmadn sorup, kendisinin de onlara hayr yant verdiini; bunun zerine
Zenci Babo'nun ona kendilerini Senegal'e ya da St. Nicholas evresindeki komu
adalara gtrmesini sylediini ve kendisinin, bunun uzaklk asndan, mit Burnu'nu
dnmek zorunda kalnmas bakmndan, geminin kt durumda oluu, erzak, yelken ve su
gereksinimleri bakmndan olanaksz olduunu sylediini; ancak Zenci Babo'nun
kendisine, ne olursa olsun onlar gtrmesi gerektiini ve yemek ve su konusunda
tann gerekli grd biimde davranmaya hazr olduklar yantn verdiini; uzun bir
grmenin ardndan, artlar ne olursa olsun Senegal'e gtrlmedikleri takdirde
beyazlarn tmnn ldrlmesiyle tehdit edildiinden onlar honut etmeye zorunlu
klnarak, onlara yolculuk iin en gerekli eyin su olduunu, bu yzden su almak iin
kyya yanap sonra yollarna devam etmeleri gerektiini sylediini; Zenci Babo'nun
bunu kabul ettiini ve tann, kendilerini kurtaracak bir spanyol gemisi, ya da bir
yabanc gemiyle karlamay umarak dmeni orta noktalardaki limanlara doru
krdn, on bir on iki gn sonra karay grdklerini ve Nasca yaknlarnda karay
izleyerek yollarna devam ettiklerini; tann su alma ilemini gerekletirmemi
olmasndan dolay Zencilerin huzursuz ve bozguncu olmaya baladklarn
gzlemlediini ve Zenci Babo'nun tehditler savurarak bu iin aksatlmakszn ertesi gn
yaplmasn istediini; kendisinin ona, kynn ok sarp olduunu gayet ak bir biimde
grdn ve burada haritada gsterildii gibi rmaklar bulunmamas ve baka
elverisiz koullardan dolay, yaplacak en iyi eyin ssz bir yer olan Santa Maria
Adas'na gidip yabanclarn yapt gibi oradan kolayca su almak olacan sylediini;
tann, yaknda olan Pisco'ya gitmediini, ya da kydaki dier limanlardan birine
yaklamadn, nk Zenci Babo'nun kyda kendilerinin zorla alnp gtrlecei
herhangi bir kent, kasaba, ya da yerleim merkezi olduunu fark eder etmez derhal
beyazlarn tmn ldrmekle kendisini birka kez tehdit etmi olduunu; Santa Maria
Adas'na gidilmesine karar verildikten sonra, tann, tasarlam olduu gibi, yolda veya
ada yaknlarnda onlara yardm edecek bir gemi bulabilmek veya bir kaykla gemiden
kap yaknlardaki Arruco'ya gidebilmek amacyla, derhal rotasn deitirip, dmeni
adaya doru krdn; Zenci Babo ve Atufal'in Senegal'e dnme tasarlarn
gerekletirmek iin gerekli olan eyleri ve spanyollar, zellikle de tan ldrp
ldrmeme konusunu tartmak zere her gn grtklerini; sekizinci gn Nasca
kylarndan ayrldktan sonra, gn douunun hemen ardndan, tank nbetteyken ve
zencilerin grmelerinden ksa bir sre sonra, Zenci Babo'nun tann olduu yere
gelip ona efendisi Don Alexandro Aranda'y ldrmeye karar vermi olduunu, nk
aksi halde kendisi ve arkadalarnn zgrlklerinden emin olamayacaklarn ve
denizcileri baml tutabilmek iin onlardan biri kendilerine kar kt takdirde neler
olacan bildirmek zere bir uyar hazrlamak istediini ve Don Alexandro'nun
ldrlmesi araclyla bu uyarnn en iyi biimde verilmi olacan sylediini,
ancak bu son sylenenin ve Don Alexandro'nun ldrlmek istenmesinin ne o zaman, ne
daha sonra tank tarafndan anlalmam olduunu ve bundan baka, zenci Babo'nun
tanktan bu olay gerekletirilmeden nce, kamarasnda uyumakta olan ikinci kaptan
Raneds'i armasn istediini ve bunun tann anlad kadaryla, iyi bir denizci olan
ikinci kaptann da Don Alexandro ve dierleriyle birlikte ldrlecei anlamna geldii
ve bu yzden korktuunu; Don Alexandro ile ocukluk arkada olan tann yalvarp
yakararak merhamet dilediini, ancak btn bunlarn yararsz olduunu, nk Zenci
Babo'nun ona bunun kanlmaz olduu yantn verip, bu ya da baka bir konuda
kendisini engellemeye alacak spanyollarn canlarn tehlikeye atm olacaklarn
sylediini; bu ekime ortasnda, tann ikinci kaptan Raneds'i ardn ve Zenci
Babo'nun Raneds'in derhal alnp gtrlerek, Aanti Matiluqui ve Aanti Lecbe
tarafndan ldrlmesini emrettiini; bu ikisinin baltalarla aaya inip, ranzasndaki
Don Alexandro'yu yar canl yar paralanm bir halde srkleyerek gverteye
getirdiklerini; onu bu halde denize atmak zerelerken Zenci Babo'nun onlar durdurup,
ldrme ileminin gvertede, kendi nnde gerekletirilmesini emrettiini, bu i
tamamlannca, cesedin gene onun emriyle alt katta, ba tarafa tandn; bunu izleyen
gn iinde tann bir daha cesedi grmediini; *** Don Alonzo Sidonia adnda uzun
sre Valparaiso'da bulunmu, daha sonra Peru'daki bir sivil broya atanm olup oraya
gitmek zere bu yolculua km ve o srada Don Alexandro'nun karsndaki ranzada
uyumakta olan yal bir adam olduunu; Don Alexandro'nun haykrlaryla uyanp
karsnda ellerinde kanl baltalaryla Zencileri grnce dehete kaplarak kendisine
yakn bir pencereden kendini denize atp boulduunu ve ona yardm etmek ya da onu
kartmann tann iradesi dnda kaldn; *** Aranda'nn ldrlmesinden ksa bir
sre sonra, onun Alman asll ve Mendozal orta yal bir adam olan kuzeni Don
Francisco Masa, son zamanlarda spanya'da yaam olan Aramboalaza Markisi gen
Don Joaquin ve spanyol ua Ponce ile Aranda'nn hepsi Cadizli olan gen
yardmcs, Jos Mozairi, Lorenzo Bargas ve Hermenegildo Gandix'i gverteye
getirdiklerini; Zenci Babo'nun Don Joaquin ve Hermenegildo Gandix'i daha sonra
belirtilecek nedenlerden dolay sa braktrp, Don Francisco Masa, Jos Mozairi ve
Lorenzo Bargas ile uak Ponce, ayrca lostromo Juan Robles ve lostromonun
arkadalar Manuel Viscaya ve Roderigo Hurta ve drt gemicinin, merhamet dilenmenin
dnda hibir ey istemedikleri, hatta kar bile koymadklar halde, Zenci Babo
tarafndan diri diri denize atlmalarnn emredildiini; suyun stnde en uzun
kalabilenin yzme bilen lostromo Juan Robles olduunu ve gnah kartma ifadesinde
birtakm hareketler yapp, son szleriyle tanktan, kendi ruhu iin yardmsever Meryem
Anamza adayarak bir ilahi okutmasn dilediini; bunu izleyen gn boyunca, Don
Alexandro'nun cesetinin akibetinden habersiz olan tann sk sk Zenci Babo'ya onun
nerede olduunu ve eer hl gemideyse, karada gmlmek zere saklanp
saklanmadn sorup, ona bunun iin emir vermesini dilereyek yalvardn; Zenci
Babo'nun drdnc gne dek hibir yant vermediini ve drdnc gn, gn doarken
tank gverteye ktnda Zenci Babo'nun ona, eskiden gemiaslan olarak Yeni Dnya'y
kefeden Kristof Kolomb'un tasvirinin yerinde durmakta olan bir iskeleti gsterdiini;
Zenci Babo'nun ona bunun kimin iskeleti olduunu ve beyazlndan bunun bir beyaza ait
olduunu dnp dnmediini sorup yznn ald hali grnce, iyice yaklaarak,
pruvay iaret edip: "Senegal'e gidinceye dek Zencilere sadk ol, yoksa bedenin gibi,
ruhun da beyazlap nderini izlersin," dediini; *** ayn sabah Zenci Babo'nun
beyazlar srayla tek tek n tarafa gtrp, bu iskeletin kimin olduunu ve renginin
beyazlndan bir beyaza ait olduunu dnp dnmediini sorduunu; her
spanyol'un eliyle yzn kapadn; ve Zenci Babo'nun her birine daha nce tana
sylemi olduu eyi yinelediini; *** kendilerinin (spanyollarn) k gverteye
toplanp onlara paylayc bir sylev veren Zenci Babo'nun artk onlar iin elinden
geleni yaptn; tann, (Zencilerin denizcisi olarak) rotasn izleyebileceini syleyip,
onlarn (spanyollarn) kendilerine (Zencilere) kart bir sylem ya da eylemde
bulunduklarn grrse, ruh ve beden olarak Don Alexandro'yu izleyeceklerini syleyip
uyardn ve - bu tehdidin her gn yinelendiini; son olarak deinilen olaylardan nce,
onun ne sylemi olup da onlarn duymu olduunu bilmemekle birlikle, denize atmak
zere ahy balam olduklarn ancak sonunda tann ricas stne Zenci Babo'nun
onun yaamn baladn; birka gn sonra, tann elinden geldiince geride kalan
beyazlarn yaamlarn tehlikeye atmamaya alarak, bar ve huzur getirmek adna
Zencilerle konutuunu ve tank ve yazma bilen gemicilerle, kendisi ve siyahiler adna
Zenci Babo'nun imazalayaca bir antlama yapp, tann onlar Senegal'e gtrecei,
onlarn da artk kimseyi ldrmeyecei ve kendisinin, kargosuyla gemiyi resmen onlara
devretmesi konusunda uzaklatklarn, bylelikle bir sre iin yattklarn syledi.
*** Ancak ertesi gn, byk bir olaslkla, gemicilerin kamasn engellemek amacyla,
Zenci Babo, ie yaramaz durumdaki en byk kayk ve su flarn tamak iin gerekli
olduunu bildiinden gemi ambarna indirttii iyi durumdaki bir filikann dnda btn
kayklarn yok edilmesini emretti.

***

(Bunu, uzun sefer sresince yaanan denizcilikle ve felaket getiren, durgun havayla ilgili
baz karmak ayrntlar izliyor ki, sonraki olaylarla balant kurabilmek amacyla
burada yalnzca bir blmden alnan bir pasaja yer veriliyor.)

- Durgun havann beinci gnnde, gemideki herkesin scaktan ve susuzluktan perian

olduunu, be kiinin delilik nbetleri iinde ldn, Zencilerin iyice fkelendiini
ve ok pheci olduklarndan, ikinci kaptan Raneds'i -kendilerine hibir zarar olmad
halde- tana bir aler vermi olduu iin ldrm olup, gemide denizci olarak
tanktan baka hi kimse brakmam olduklarna sonradan zldklerini syledi.

***

Gemiteki talihsizlikler ve atmalar anmsatmaktan baka hibir eye yaramayacak

gnlk olaylar atlayp, Nasca'dan ayrldktan sonra, daha nce belirtildii gibi suyun
ktl ve havann durgunluu yznden hastalklar ve skntlarla geen yolculuun
yetmi nc gnnde, Austos aynn on yedisinde, akamst saat alt sularnda
sonunda Santa Maria Adas'na vardklarn, o zaman ayn koyda duran yce gnll
Kaptan Amasa Delano ynetimindeki Amerikan gemisi Bekr Keyfi'nin ok yaknna
demir attklarn; ancak sabah saat alt sularnda koyun aklarnda olduklarn grnce
Zencilerin huzursuzlandn, hemen ardndan hi beklemedikleri halde epey uzaklarnda
olan gemiyi grdklerini; Zenci Babo'nun korkmalarna gerek olmadn syleyerek
onlar yattrdn; pruvadaki iskeletin stne onarm varm gibi derhal uval
rtlmesini ve gvertelere biraz ekidzen verilmesini emrettiini; bu arada Zenci
Babo ve Zenci Atufal'in fikir alveriinde bulunduklarn; Zenci Atufal'in alp gitmek,
Zenci Babo'nun ise gitmemekten yana olup, kendi bana ne yaplacan
kararlatrdn; sonunda tana gelerek, tann Amerikal Kaptana anlatm
olduklarn ve yaptklarnn tmn syleyip yapmasn istediini; ******** Zenci
Babo'nun kendisini, en ufak bir deiim gsterecek olduu veya tek bir ey syledii, ya
da gemi olaylar veya imdiki durum hakknda en kk bir ayrnty ele verecek bir
bak att taktirde arkadalaryla birlikte onu annda ldrmekle tehdit edip, stnde
gizledii haneri gstererek, tann anlad kadaryla, hanerinin gz gibi tetikte
olaca yolunda bir ey sylediini; daha sonra Zenci Babo'nun tasarsn arkadalarna
akladn ve bunun hepsini honut ettiini; daha sonra, gerei daha da iyi
gizleyebilmek iin abucak dzenbazlkla savunmann birbirine kart eitli yollar
tasarladn; daha nce adlar belirtilen ve onun destekleyicileri olan alt Aanti'nin
tasarya ilikin konumlarnn bu trden ince bir zek rn olduunu; onlar sanki
birtakm (kargo arasndaki sandklardan karlan) baltalar temizlemek zere, ama
aslnda, gerek olduu takdirde, ya da kendisinin bir tek szyle baltalar kullanmalar
iin k taraftaki bolua yerletirdiini; baka kandrmacalarn yansra dzenin bir
parasnn da sa kolu olan Atufal'i zincire vurulmu gibi sergilemesi olduunu, oysa
zincirlerin bir anda alabileceini; tana, dzenin her bir parasnda, kendisinden neyi
canlandrmas ve nasl bir yk anlatmas istediini ayrntlaryla srekli anlatm olup,
her defasnda onu, en ufak bir deiiklik yapt taktirde derhal ldrlmekle tehdit
ettiini; Zencilerin ounun zaptedilmez olduklarnn bilincinde olduundan, Zenci
Babo'nun kalafat olan drt yal Zenci'yi gvertede dzeni salamakla
grevlendirdiini; spanyollara ve kendi arkadalarna, tekrar tekrar kendi niyeti, bunun
iin tasarladklar ve tann anlataca dzmece yk hakknda sylev verip, ilerinden
biri bu dzenin dna karsa bedelini hepsinin deyeceini syleyip tehdit ettiini; bu
dzenlemelerin gemiyi ilk grleriyle Kaptan Amasa Delano'nun gemiye gelii
arasndaki iki saat iinde oluturulup gelitirildiini; Kaptan Amasa Delano'nun
gemisine geliinin sabah saat yedi buukta gerekletiini ve hepsinin honutluk iinde
onu karladklarn; tann bu koullar altnda kendini zorlayarak, geminin asl sahibi
ve kaptan roln oynayp, Kaptan Amasa Delano'nun sorusu zerine, yz Zenci'yle
birlikte Lima'ya bal Buenos Aires'den geldiini; mit Burnu aklarnda ve bunu
izleyen hummada ou Zenci'nin ldn; ve benzer nedenlerden dolay tm gemi
subaylarnn ve tayfalarn byk bir ksmnn lm olduunu sylediini ifade etti.

***

(Ve yeminli ifade, Babo tarafndan tana zorla kabul ettirilen ve tank tarafndan da
zorla Kaptan Delano'ya kabul ettirilmeye uralan dzmece yknn nakledilmesinin
yansra Kaptan Delano'nun dosta nerileri ve baka birtakm ayrntlara yer verilerek
sryor; ancak burada btn bunlar atlanyor. Dzmece yknn ardndan, vs., yeminli
ifade sryor:)
-- yi yrekli Kaptan Delano'nun akam saat altda gemi demirleyinceye dek gn boyu
gemide kaldn; ona, gerek durumu bildirmek adna bir tek sz sylemek, ya da en
ufak bir ipucu bile vermek durumunda olmayan tann daha nce konulmu olan ilkeler
dorultusunda srekli szde talihsizliklerinden sz ettiini, nk uysal ve alakgnll
bir kle grnmnde igzar bir uak rol oynayan Zenci Babo'nun tann yanndan
bir an bile ayrlmadn; bunun tann davranlarn ve konumasn gzlemlemek
amacyla yapldn, nk Zenci Babo'nun spanyolcay gayet iyi anladn, ayrca;
ayn derecede spanyolca bilen bakalarnn da srekli yaknlarda olup nbet tuttuunu;
*** bir keresinde, tank gvertede Delano ile konuurken Zenci Babo'nun gizli bir
iaretle onu (tan) bir yana ektiini ve bu davrann tanktan kaynakland gibi
gsterildiini; daha sonra, bir yana ekilmi olan tanktan Zenci Babo tarafndan Amasa
Delano'nun gemisi, tayfalar ve silahlar hakknda tam bilgi edinmesi istendiini; tann
'Ne iin?' diye sorduunu; Zenci Babo'nun ona kendisinin tahmin edebilecei yantn
verdiini; iyi yrekli Kaptan Amasa Delano'nun birdenbire karsna kabilecek
olaslklar dnerek kederlenen tann nce istenen sorular sormay raddederek
Zenzi Babo'yu bu yeni tasarsndan vazgeirmek iin onu ikna etmek zere her yolu
denediini; Zenci Babo'nun ona hanerinin ucunu gsterdiini; istenen bilgi edinildikten
sonra Zenci Babo'nun onu yine bir yana ekip, o gece kendisinin (tann) bir geminin
deil, iki geminin birden kaptan olacan, nk, Amerikal'nn gemisindeki tayfalarn
ou bala gitmi olacandan, alt Aanti'nin bakalarnn yardm olmakszn kolayca
gemiyi ele geireceklerini; bu srada, ayn amaca hizmet eden baka eyler de
sylediini; hibir yalvarp yakarmann ie yaramadn; Amasa Delano gemiye
gelmeden nce Amerikan gemisini ele geirmeye ilikin hibir ipucu verilmemi
olduunu; tann bu tasary engelleyebilecek gte olmadn; *** baz noklarada
zihninin kartn ve her olay net olarak anmsayamadn; *** akam saat altda
demir atlr atlmaz, daha nce belirtilmi olduu gibi Amerikal Kaptann gemisine
dnmek zere ayrldn; tann, Tanr ve melekleri tarafndan gnderildiine inand
ani bir drtyle, vedalamann ardndan (kendisinin) Kaptan Amasa Delano'yu geirmek
bahanesiyle orada kalp, Amasa Delano kaykta yerini alncaya dek beklediini; itilerek
gemiden aldnda, tann filika kpetesinden kaya atlayp, kayn iine
dtn, bunun nasl olduunu bilmediini, Tanr'nn kendisini koruduunu
dndn; ve--

(Asl metinde bunu, ka srasnda neler olduunu, San Dominick'in nasl geri
alndn ve yolculuun karaya ulancaya dek nasl getiini anlatan blm izliyor ki,
bu aklamalar, "sonsuz minnettarlk", "yce gnll Kaptan Amasa Delano" gibi birok
ibareyi ieriyor. Daha sonra, yeminli ifadede zet halinde yinelenen gzlemler ve
mahkemenin istei zerine, ceza hkmlerinin verilmesi iin gr ve bilgi salamas
asndan Zencilerin olaylarda bireysel olarak stklendikleri rollerle ilgili, Zencilerin
tmn kapsamayan bir dkme yer veriliyor. Bu blm yle sryor:)

-- Balangta ayaklanma tasarsndan haberleri olmamakla birlikte, stesinden

gelindiinde tm Zencilerin onayladklarna inanyor. *** Don Alexandro'nun kiisel
hizmetinde olan on sekiz yandaki Zenci Jos'nin, ayaklanma balamadan nce
kamarada olup biten her eyi Zenci Babo'ya ileten kii olduunu; bunun bilindiini
nk, bir nceki geceyars kamarada efendisinin ranzasnn altndaki yerinden kp,
gvertedeki eleba ve yandalarnn yanna gelerek, Zenci Babo ile gizlice grtn
ve bu srada birka kez ikinci kaptan tarafndan grlm olduunu; bir gece ikinci
kaptann onu iki kez kovaladn; bu Zenci Jos'nin, Zenci Babo tarafndan byle
yapmas buyurulmad halde, Lecbe ve Matiluqui gibi, yar cansz durumda gverteye
srklenmi olan efendisi Don Alexandro'yu hanerlediini; ** melez kamarot
Francesco'nun isyanclarn A takmnda olup, her olayda Zenci Babo'nun kuklas ve
maas durumunda olduunu; ona dalkavukluk etmek iin, kamaradaki yemekten nce
Zenci Babo'ya iyi yrekli Kaptan Amasa Delano'nun yemeine zehir katmay nerdiini;
bunun doruluunun bilindiini, nk Zencilerin yle sylemi olduklarn; ama daha
baka bir tasars olan Zenci Babo'nun Francesco'yu bunu yapmaktan alkoyduunu; **
Aanti Lecbe'nin ilerindeki en ktlerden biri olduunu, nk geminin geriye alnd
gn, iki elinde birer baltayla savunmaya katldn ve bunlardan biriyle, ilk borda
ettiklerinde Amasa Delano'nun birinci kaptann yaraladn; bunu herkesin bildiini;
Lecbe'nin daha nce belirtildii gibi, Don Alexandro Aranda ve dier kamara
yolcularnn ldrlmelerinde rol almann yansra, Zenci Babo'nun buyruuyla Don
Francisco Masa'y canl olarak denize atmak zere gtrrken, tann gzleri nnde
baltayla ona vurduunu; Aantilerin arpma srasnda kayklarla canlarn ortaya
koyup lgnca dvtklerini, ancak Lecbe ve Yan'n hayatta kaldklarn; Yan'n da
Lecbe kadar kt olduunu; Yan'n Babo'nun emriyle seve seve Don Alexandro'nun
iskeletini hazrlayan adam olduunu, daha sonra Zencilerin bunu bir biimde tana
anlattklarn, ancak kendisinin akl banda olduu srece bunu asla
aklayamayacan; durgun hava srasnda bir gece, iskeleti pruvaya perinleyen iki
adamn Yan ve Lecbe olduunu; bunu da kendisine Zencilerin anlattn; iskeletin
altndaki yazy yazann Zenci Babo olduunu; Zenci Babo'nun bandan sonuna dek
dzeni tasarlayan kii olduunu; her cinayeti onun emrettiini, ayaklanmann hem
dmeni hem teknesi olduunu; Atufal'in onun srekli yaveri olduunu, ancak ne
Atufal'in, ne de Zenci Babo'nun kendi elleriyle cinayet ilemediklerini; ** Atufal'in
vurulduunu, borda edilmeden nce kayklarla savalrken ldrldn; ** yal
Zenci kadnlarn ayaklanmadan bilgileri olduunu ve efendileri Don Alexandro'nun
ldrlmesine seve seve tanklk ettiklerini; Zenci erkekler tarafndan zaptedilmemi
olsalar, Zenci Babo'nun buyruuyla ldrlen spanyollar ldrvermek yerine
ldrnceye dek onlara ikence edeceklerini; Zenci kadnlarn tann yok edilmesi iin
tm etkilerini kullandklarn; kimi cinayetler ilenirken -neeli olmayan- ciddi bir hava
iinde ark syleyip dans ettiklerini, kayklarla arplmadan nce ve arpma
srasnda, Zenci erkeklere hznl ezgiler sylediklerini ve hznl ifadenin bir baka
ifadeden ok daha atelendirici olduunu, zaten bunun amalandn; buna inanldn
nk Zencilerin byle sylediini belirtti. *** (hepsi lm olan) yolcularn dnda,
otuz alt tayfadan, tann bildii kadaryla yalnzca altsnn hayatta kaldn, bunun
dnda tayfalara dahil olmayan drt kamarot ve drt mio olduunu; *** - Zencilerin
kamarotlardan birinin kolunu krp ona baltalaryla vurduklarn syledi.

(Bunu eitli dnemlere ilikin geliigzel bir biimde yaplm eitli aklamalar
izliyor. Bu blmden yaplan alntlar yle sryor:)

Kaptan Amasa Delano'nun gemide olduu srada denizciler tarafndan, zellikle

Hermenegildo Gandix adnda biri tarafndan gerek durum hakknda baz ipular
verilmek zere giriimlerde bulunulduunu, ancak lmle kar karya olma korkusu ve
gerek durumla elien sahtekarlklarn yansra, Amasa Delano'nun yce gnlll
ve dindarl nedeniyle bylesine gnahlarn aklanamamas yznden bu giriimlerin
etkisiz kaldn; *** eskiden kraln donanmasnda olan Luys Galgo adnda, altm
yalarnda bir denizcinin Kaptan Amaso Delano'ya iaret vermeye alanlardan biri
olduunu; niyeti kefedilmemekle birlikte kuku duyulduundan bir bahaneyle gz
nnden ekilip, sonunda ambara kapatldn ve orda ortadan kaldrldn ifade etti.
Bunu Zencilerin sylediini; *** Kaptan Amasa Delano'nun gemideki varlndan
dolay kurtulma umuduna kaplan miolardan birinin, yeterince sagrl davranmayp,
kazara azndan beklentilerini yanstan bir sz kardn, o srada birlikte yemek
yemekte olduu olanlardan birinin bunu duyup, dierini bakla bandan yaraladn,
ancak imdi ocuun iyilemekte olduunu; bunun gibi, gemi demirlenmeden az nce, o
srada dmen bandaki gemicilerin birinin yzndeki ifadeyle siyahilerin dikkatini
ekip kendini tehlikeye attn ve bu yzden yukarda belirtilenin benzeri bir durum
ortaya ktn, ancak hemen ardndan bu gemicinin saknml davranarak katn; ***
bu ifadelerin, mahkemeye, ayaklanmann bandan sonuna dek, tank ve adamlar
tarafndan yaptklarndan baka biimde davranlmasnn olanakszln gstermek iin
verildiini; *** - daha nceden gemici kl giyip onlarn arasna kararak ve o zaman
sresince onlardan biri gibi grnmeye zorlanan nc katip Hermenegildo Gandix'in
borda edilmeden nce kayktan alan ate sonucu yanllkla ldrldn; korkuyla
mizana direine trmanp, kayktan borda edenlere Zencilerin kendisini ldreceinden
korkarak - "borda etmeyin," diye bardn; bunun, Amerikallar onun bir nedenden
dolay Zencilerden yana olduuna inanmaya ynelttiini ve ona iki kez ate ettiklerini,
dolaysyla yaral olarak mizana direinden denize dp boulduunu; *** -
Aramboalaza Markisi gen Joaquin'in nc katip Hermenegildo Gandix gibi rtbesi
drlp sradan bir gemici grnmne sokulduunu; bir nedenle Don Joaquin'in
kar kmas zerine Zenci Babo'nun Aanti Lecbe'ye katran alp starak Don
Joaquin'in ellerine dkmesini buyurduunu; *** Don Joaquin'in Amerikallarn bir baka
hatas yznden ldn, ancak bunun kanlmaz olduunu, nk kayklarin
yaklamas zerine, keskin ucu da dnk biimde eline bir balta balanm olan Don
joaquin'in Zenciler tarafndan kpetenin stne karldn; bunun zerine, elinde
silahla kuku uyandran tavr yznden hain bir gemici olduu dnlerek vurulduunu;
*** - Don Joaquin'in stnde ktlara sarlp gizlenmi bir deerli ta olduunun ortaya
karldn ve bu ktlarn, tan, var yeri olan Peru'ya ulatnda, spanya'dan
balayan yolculuunu gvenli bir biimde noktalad iin minnettarlnn kant olmak
zere Lima'daki bir tapnakta daha nceden hazrlanm olduunu kantladn; *** - bu
tan, merhum Don Joaquin'in dier eyalaryla birlikte, yce mahkemenin karar
beklenerek Sacerdotes Hastanesi'ndeki din kardeleri tarafndan koruma altnda
tutulduunu; *** tann durumunun yansra, kayklarn saldr iin aceleyle gemiden
ayrlmalar nedeniyle, Amerikallarn, tayfalarn arasnda bir yolcu ve Zenci Babo
tarafndan baka kla sokulmu bir katip olduu yolunda nceden uyarlmadklarn;
*** - atma srasnda ldrlen Zencilerin dnda, bazlarnn gemi alndktan sonra o
gece yine demir atlmas srasnda, gvertedeki halkal cvatalara zincirle balanrken
ldrldn; bu lmlerin engellenmelerine frsat bulunamayan gemiciler tarafndan
gerekletirildiini ifade etti. Durumdan haberdar edilir edilmez, Kaptan Amasa
Delano'nun otoritesini tmyle kullandn, hatta, eski bir ceketin cebinde bulduu bir
usturay, zincirlemi olduu Zencilerden birinin boazna hedefleyen Martinez Gola'ya
kendi eliyle vurduunu; gene, soylu Kaptan Amasa Delano'nun beyazlar ldrld
srada gizlenmi olan bir haneri, ayn gn baka bir Zenci'yle birlikte kendisinin stne
atlayp onu yere alm olan zincire vurulmu bir Zenci'yi katletmekte kullanrken
Bartholomew Barlo'nun elini zorla bkp aldn; *** balarna gelmi olan bu
olaylarn stnden ok zaman getiini, bu sre boyunca geminin Zenci Babo'nun elinde
olduunu, bunun hesabn veremeyeceini, ancak anlatm olduu eylerin, u andaki
durumunu aklayan nemli gerekler olduunu ve yemin etmi olduu gibi gerei
sylediini; dinlendikten sonra kendisine okunduunda bunlarn doruluunu
onayladn syledi.

Yirmidokuz yanda olduunu, bedensel ve ruhsal adan iflas ettiini; mahkeme

tarafndan zgr brakldnda, memleketi olan ili'ye dnmeyeceini, ili dndaki
Agonia Da Manastr'na bavuracan sylemi olup; namusu stne yemin edip ha
kararak ifadesini imzalad ve geldii gibi Rahip Infelez'in eliinde, sedyesinde
Sacerdotes Hastanesi'ne dnd.
DOKTOR ROZAS BENITO CERENO

Eer yeminli ifade, kilide uyan anahtar gibi nceki karklklar zmlemeye
yarasayd, kapa alveren bir kasa gibi, bugn San Dominick'in kuru teknesi de
herkese ak olurdu.

u ana dek bu yk, balangta kanlmaz olan anlalmas g karklklar

anlatmann dnda, ou eyi olu srasna gre deil, gemie kulak vermenin ya da
beklenmedik zamanlarda olanlar deerlendirmenin gerekliliini ortaya koydu; bu
yky aadaki blmlerde anlatlanlar noktalayacak:

Lima'ya ynelik uzun ve lml yolculuk dnemi, daha nce deinildii gibi hastann
biraz salna kavutuu, ya da, bir lye kadar huzur bulduu bir dnem oldu.
Hastalktan kaynaklanaca belli dknlk hali yinelemeden nce, ki sonunda yle
oldu, iki kaptan birok kez itenlikle grp konutular-- kardee itenlikleri nceki
ie kapank halleriyle taban tabana ters dyordu.

spanyol'un Babo tarafndan canlandrmaya zorland roln ne denli g olduu stne

tekrar tekrar konuuldu.

"Ah, benim sevgili dostum," dedi bir defasnda Don Benito, "sizin ok suratsz ve
nankr olduumu dndnz zamanlarda, bundan te, imdi sylediiniz gibi, sizi
ldrmeyi tasarladma olas gzyle baktnzda, ite o zamanlarda, yreim buz
kesiyordu; sizin, bana iyilik eden iyi yrekli kimsenin, burada, kendi geminizde, baka
eller tarafndan aslacan dndke size bakamyordum. Ve Tanr biliyor ya Don
Amasa, yalnzca kendim gvende olmay istediim iin mi kaynza atlayacak kadar
heyecanlandm, bilmiyorum, ama benim en iyi dostum, sizin her eyden habersiz
geminize dnp, o gece yataklarnzdayken sizinle birlikte btn o insanlarn da gafil
avlanabilecei ve bir daha asla uyanamayacanz dncesi bile yeterdi buna.
Dnn, siz bu gvertede yryp, bu kamarada otururken, altnzda bal petei gibi
santim santim tnel kazlyordu. Eer en kck bir ipucu verseydim, size anlatmak
iin aramzda azck bir yaknlk kursaydm, lm anszn karmza kverecekti -hem
sizin, hem benim- tablo byle tamamlanacakt.

"Doru, doru," diye haykrd Kaptan Delano irkilerek, "siz kendinizinkinden ziyade
benim hayatm kurtardnz, Don Benito; benim bilgim ve isteim dnda hayatm
kurtardnz."

"Yo, hayr dostum," diye yantlad spanyol, dindarlk derecesinde saygl bir ifadeyle,
"Sizin hayatnz Tanr korudu, benimkiniyse siz kurtardnz. Yaptnz baz eyleri
dndke- o glmsemeler ve syleiler, gzpek deinmeler ve hareketler. Bunlarn
binde biri iin ikinci kaptanm Raneds'i ldrdler; ama sizin yannzda sizi btn bu
tuzaklardan gvenle geiren Cennet'in Prensi vard."

"Evet, btn bunlar Tanr'nn ltfu, biliyorum: Ama, o sabah ruh halim her zaman
olduundan da sevecendi; gze grnenden de daha gerek olan o kadar acy grp,
buna iyimser yapm da eklenince, sevecenlik ve yardmseverlik seve seve
birleiverdiler. Baka trl olsayd, kukusuz, sizin de deindiiniz gibi, baz
giriimlerim mutsuz bir sonla noktalanabilirdi. Ayrca, szn ettiim bu duygular, gelip
geici kukular amam salayp, baka birinin hayatn kurtarmak yle dursun, zekm
sayesinde canmdan olmaktan kurtardlar beni. Ancak, en sonunda kukularm
altedebildim ve bildiiniz gibi bu da hedefi fazlasyla skalad."

"Gerekten skalad," dedi Don Benito zgn zgn,"gn boyunca benimle

birlikteydiniz; benimle ayakta durdunuz, benimle oturdunuz, benimle konutunuz, bana
baktnz, benimle yediniz, benimle itiniz; ama gene de, son eyleminiz bir canavar iin
kulukaya yatmak oldu, yalnzca masum bir insan deil, insanlarn en acnacak halde
olann peydahlamak iin. Bylesini ancak ktcl dzenler ve aldatmacalar retebilir.
buraya varnca, en akll insanlar bile, gizli oyuklara gmlm birinin hi
tanmadklar biimdeki davranlarn deerlendirirken yanlgya debilirler. Ama
siz buna zorlandnz ve tam zamannda gznz atnz. Her iki durum da, her zaman,
herkes iin geerli olabilirdi."

"Genelletiriyorsunuz, Don Benito; hatta dokunakl bir hale getiriyorsunuz. Gemi,

gemitir; bundan ahlak dersi karmak niye? Unutun. Bakn, kederli gne hepsini
unuttu ve deniz mavi, gkyz mavi; onlar yepyeni sayfalar atlar."

"nk onlarn bellei yok," diye zgn bir biimde yantlad; "nk, onlar insan
deiller."

"Ama imdi yananz yelpazeleyen esintiler - insancl ve yattrc bir etkisi yok mu
sizin iin bunlarn? Scak dostlar, deiken olmayan dostluklardr bu esintiler."

"Deimezlikleriyle beni yava yava mezarma srklyorlar, Senyr," oldu, kt bir

eyin olaca nsezisiyle verilen yant.

"Kurtuldunuz," diye haykrd Kaptan Delano, ondan daha fazla dehete kaplp, ondan
daha fazla ac ekerek; "kurtuldunuz; stnze byle bir glge dren ey de ne?"

"Zenci."
Kskn adam, oturduu yerde, yavaa ve farknda olmakszn, stndeki rty, tabut
rts gibi stne ekip rtnrken bir sessizlik oldu.

O gn daha baka bir konuma olmad.

Ancak, spanyol'un zaman zaman suskunlukla noktalad yukardakine benzer konular

olduu gibi, stnde hi konumad konular da vard; bu konularda gerekten eski
azskl kendini gsteriyordu. En ktleri geip, yalnzca aydnlk getirmek
amacyla, bunlardan bir ikisini aktaralm. Anlatlan olaylarn yaand gn stnde
olan son derece zel ve pahal giysi, ona kendi isteiyle giydirilmemiti. Ve o belirgin
bir zorba ynetim simgesi olan gm kakmal kl aslnda bir kl deil, bir klcn
hortlayd. Yapay olarak sertletirilmi olan kl kn botu.

Siyahiye gelince -ki, onun bedeni deil, beyni ayaklanmay ve dzeni tasarlamt-
tad ykn altnda ezilen gsz bedeni kaykta kendisini tutsak eden daha stn kas
gcne o an yenik dmt. Her eyin bittiini grnce, hi ses karmad, buna
zorlansa bile yarar olmad. ehresi yle der gibiydi: Eylemde bulunamadma gre,
sylemde bulunmayacam. Dierleriyle birlikte ambara konularak Lima'ya gtrld.
Yolculuk srasnda, Don Benito onu ziyaret etmedi. Ne o zaman, ne de daha sonra, ona
hi bakmad. Yarglarn huzurunda bunu reddetti. O yarglarn nnden geerken
bayld. Babo'nun kimlik tespiti yalnzca gemicilerin ifadelerinde yer ald.

Birka ay sonra, bir katrn kuyruuna balanm olarak daraacna srklenen siyahi
suskun sonuyla bulutu. Cesedi yaklp kl oldu; ama o eytanlk kovan olan ba,
gnlerce meydandaki bir kaza geirilmi olarak, beyazlarn baklaryla utanmazca
karlat ve imdi de olduu gibi, meydann karsndaki, Aranda'nn bulunmu
kemiklerinin dinlenmekte olduu Aziz Bartholomew Kilisesi'nin gmtne ve ay
sonra mahkeme tarafndan zgr braklm olup, tabutu gerekten nderini izleyen
Benito Cereno'nun bulunduu Rimac Kprs'nn kar tarafna den Agonia
Da'ndaki manastra doru bakp durdu.