DL NEDR?

Bu dersin konusu Dil Nedir?, Doal Diller ve lk Dil Edinimi

Sreleri hakkndadr.

Bu derste Dil nedir? konusuna younlalacaktr.

DL NEDR?

TRK DL BLM
 Dile ilikin olarak u konular alt balklar hlinde deerlendirilecektir:
1-Dilin tanm,
2-Dilin zellikleri,
3-Dilin douu,
4-Dilin trleri,
5-Dilin treyi teorileri,
6-nsan dilinin ve doal dillerin karakteri,
7-Dilin kkeni,
8-Dilin ilevleri,
9-Dil-beyin ilikisi,
10-Dil becerileri,
DL NEDR?

11-Yeryzndeki diller.

TRK DL BLM
 Dil Nedir?
Deeli renciler,
Doal varlklarn tam ve eksiksiz bir tanm yaplamaz. Ancak her tanm
o varln farkl bir ynne nsan tarafndan
aklk tasarlanmam,
getirebilir
Dersimize dilin tanmlaryla Tabi varlk yaratlmam varlklardr, yani insan gibi
Doal bir varlk olarak dilin doru ve eksiksiz bir
balamak istiyorum; ancak, yaratlm varlklardr.
tanmn yapmak mmkn deildir. Hibir tanm, dilin
ncelikle tabi (doal)
Bu nedenle
varlklar ve suni (yapay) douunu, snrlarn, ieriini ve kapsamn tam olarak
varlklar doru biimde belirleyemez.
tespit etmek iin, nemli bir
hususu vurgulamann, dilin Dile ait baz zelliklere nemli katk salayabilir; ama,
tanmn doru anlama yapay
dilin btn zelliklerini ortayavarlk,
koyan insan
tam vetarafndan
eksiksiz bir tasarlanp
asndanYaplan her olduunu
nemli Yapay varlk Btn
tanm yaplamaz. yaplan
doal varlklardr.
varlklarn tanm iin bu
DL NEDR?

aratrma ancak
dnyorum.
zorluk vardr.

TRK DL BLM
 Tahsin Banguolunun Dil Tanm
Dil insanlarn meramlarn anlatmak iin kullandklar bir sesli iaretler
sistemidir. Elle, bala, gzle, kala iaretler yaparak da baz
duygularmz, dnce ve dileklerimizi anlatrz. Fakat en mkemmel
anlatma (expression) vastamz dildir.
Konuma (parole) kiioluna vergi olan ve insan hayvandan ayran bir
yksek ileyitir (function). nsan konuma yetenei ile doar. Fakat dil
doutan bilinmez. ocuk iinde yaad topluluun dilini, anadilini
(langue maternelle) uzun bir raklk devresi sresince renir. Aslnda
DL NEDR?

her dil (langue) bir insanlar topluluu arasnda binyllar boyunca

gelierek meydana gelmi bir sosyal kurumdur.
TRK DL BLM
 Doan Aksann Tanm

Dnemeyeceimiz kadar ok ynl, deiik

alardan baknca baka baka nitelikleri beliren,
kimi srlarn bugn de zemediimiz byl bir
varlktr. Dil dediimiz dzen insann gzdr,
beynidir; dncesi, ruhudur.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Dil, insan insan yapan zelliklerin banda yer almaktadr.
Dili olmayan bir insan topluluunu dnmek mmkn
deildir. nk insan, dili kullanma yetisine, konuma
zelliine sahip tek varlktr. Duygu ve dncelerimizi,
gemiimizi, geleceimizi, yaadklarmz, hayallerimizi bir
bakasna aktarabilmemizi salayan, dil deil midir?
Bir Afrika kabilesinin dilinde henz konuamayan ocuklara
kuntu yani ey denmektedir. Konumaya baladnda ise
ocua muntu yani insan diye seslenilmektedir.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Zeynep Korkmazn Dil Tanm

Dil, bir toplumu oluturan kiilerin dnce ve duygularnn o

toplumda ses ve anlam bakmndan ortak eler ve
kurallardan yararlanarak bakalarna aktarlmasn salayan
ok ynl ve gelimi bir sistemdir.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Mehmet Kaplann Dil Tanm

Dil, tpk ev gibi bir milletin duygu, dnce ve

hayatnn barna, korunadr Dilin btn
milletin evidir. Bin bir odal bir ev! Buna ehir, lke
demek daha doru olur. Milletler dillerini tpk
medeniyetleri gibi korurlar.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Fuat Bozkurtun Tanm

Dil, evreni alglay ve yanstmann ses, szle

gstergesidir. Evren sonsuz ve devingendir.
Kiiolu evreni bilinci ile alglar, dili ile yanstr.
Kiiolunun evreni alglama ve yanstmas
lsnde dili gldr. Bu bakmdan dil, kiinin
evrene alan aydnldr.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Ferdinand de Saussuren Dil Tanm

Dil bir kda benzetilebilir: Dnce kdn n

yz, ses ise arka yzdr. Kdn n yzn
kestiniz mi, ister istemez arka yzn de kesmi
olursunuz. Dilde de durum ayndr: Ne ses
dnceden ayrlabilir, ne de dnce sesten...
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Noam Chomsky ve Dil

Dil yetisi insanlara zg bir yetidir: Tm insanlarda var

olan ve bakalarnda var olmayan, benzersiz, basit
girdilerle zengin ve karmak dilleri ortaya kartabilen
bir yeti Bu ekilde gelien dil, bizim ortak biyolojik
doamz dorultusunda belirlenmitir, dnce ve
kavraya derin bir biimde nfuz eder ve doamzn
DL NEDR?

temel bir blmn oluturur.

TRK DL BLM
 Muharrem Erginin Dil Tanm
Dil, insanlar arasnda anlamay salayan doal
bir vasta; kendine has kurallar iinde yaayp
gelien canl bir varlk; milleti bir arada tutan,
koruyan ve milletin ortak mal olan sosyal bir
kurum; temeli bilinmeyen zamanlarda atlm
gizli bir anlamalar sistemi ve seslerle rlm
muazzam bir yapdr.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Dil Nedir?
Aklamalardan grld gibi, dilin insanlar arasnda
anlamay salayan, kendine zg kurallar
erevesinde doal bir geliim izgisine sahip olan,
seslerden rl sosyal bir varlk olduunu dile
getirmek mmkndr.
Bu grler nda dilin ortak zellikleri u ekilde
DL NEDR?

belirlenebilir:

TRK DL BLM
 1 DilDilin
aslndazellikleri
bir sistemdir.

Chomsky budil
Chomskynin
Yeryznde kuramn
bilim
mevcut yanlln
kuram, olan dile getirir
insanlardaki dil ve btn
organnn insaninsan dillerinin
trnn evrimselortak temelini
geliimi oluturan
iinde ortaya eyin
kan
nsan dier canllardan farkl klanbtn
en nemli diller sistem
zellii, soyutlamave kurallar
yeteneidir. btn olma
Dil, balangta, zelliini
szl ve
evrensel
bir
Dil yap
Anlalmak, dilbilgisi
olduu
bilimcilerinin mesleimizde olduunu
varsaymna
dildilyetisi ve varsayar.
dayanmaktadr.
baar dilelde rnein
performans
etmek,Bueitli
yap, her
yaratctpkdilde
kavramlaryla
olmak, zne,
insann dieryklem,
yaradlmzdan
ifade ettii tmle
fizikseley;yaplar
her vardr.
gibi
getirdiimiz Evrensel
genetik dil
olarak
szsz
gsterirler. btn sembolleri
Her ieren
sistem ve
olmakinsann bakmndan gereksinmelerine
konuurlarn/ karlk olan birinsann
kullanclarn aratr. dil
vekuatr.
edinme
sadece
Zamanla
bilgisi
Ortalama
belirlenmitirbizim aittm
bir insanda
ve insan
kaltsal dildillerini
performans
olarak renmemizi
bir mmkn
ya civarnda
aktarlmaktadr. nsan klan,dil
szl kaltm
genetikyoluyla
yetisi, eitim aktarlan,
andan doutan
sonra da yazlgelen
dil
ve
kendimize
doal kullanma
ihtiyalar yeteneine
olan yeteneklerimizi
alannn sahip
dnaolarak yurdumuzun
taarak domasdr.
genilemi veHer vetrnn
insanln
insan
iletilmek yaad
hizmetine
istenen kodu
kltr sunmak insann
evresinden
mesajn dier
istiyorsak organlarnn
iittii
ie
snflandrlmas dilimize
seslere
gibi
Dilin
genetik
embriyolojik
yetisi
Dil
Birinci kullanclar
bir ettii
geliir.
insanlar
olarak yetenektir.
gelimesini
Szl
asnda
diyoruz diloseslerini
sistemin
Dolaysyla
dzenledii
dinlemeyi;
kullanlan
ki, dil aslndaen ileyiini
evrensel
gibi
yazl
sistemli
bir dil
dil
sistemdir. de kavramak
bilgisi
iletiim insan
organlarnn
okumay
Dil ve
dilinin
da
besleyerekoderken
sisteme
deimeyen
bymesini ve
geliir. veuygun
renilmedendavranmak
ekillenmesini
rgn eitimin bilinen
belirler.
temel
Dil,
gre
ilgi
ilevler
Dille iitme,
insanlar
gstermekle
taklit bugrme
stlenmitir.
ilgili arasnda
taklit
balayabiliriz.
dilin
aamalar, ve
Kiileranlamay
anlama konuma
aras ve salayan
aygtlarnn
mant
iletiimle
(dinleme, kavrayarak
gelimeye
dnme vearacdr.
bir
en gelimesiyle
etkili sistemdir
iletiim
dilini
balayan
okuma nsanlar,
kiiye
dil,aracdr.
kullanmay
dzeyleri)her duygu
birzellikle
aitgeen nsan,
beceri
renir.
ve gn
anlatma ve neyi
dncelerini,
olarak
Hangi anlatmak
etnik
kavramsal
(yazl ortaya
kimlikten
ve soyut
anlatm
Chomskynin
durumundadrlar.
zelliklerini
amalarndan
korkularn,
istiyoruz? zerinde
ierir.
biri,
zellikle,
beklentilerini, urat
Bukiinin
zellikleri
dilde belli temel
biliyoruz
dilkodlama problemlerden
performansn
umutlarn,
bir sistemin ancak
aclarn,
ve onlar birisi,
ykseltmektir.
kurallarn
skntlarn varbirdil
renemiyoruz.ocuun
Dil
olduunu zihinsel
Bu
performans
sayesinde bilgiyi
vurgulamak
dier geliimi
renme
gelitike
insanlara seyri
kii,
istiyoruz. iinde
srecinde
dnen,
paylar.
Biz - nasl
bir
duygularn
kar.
doarsa
dzeyde
ve Szsz
konuma
Dnme, dosunbilgilerini
(beden
ilerlemitir. bir
dzeyleri)
konuma, dili),
ve
ocuun
Sesli tecrbelerini
szl
dil,
dediimiz
yazma, okluma ve
yaad
iki yazl
bakalaryla
iletiimi
kltrel
malzemesinin
aamadan
ve dinleme oluur:salayan
evre, paylamak;
taklit
olanaklarn,
kavramlaryla becerileri
bakalarnn
ettii
ifade seslerle
somuttan
ettiimiz be dnce,
elidir:
biimlenen
soyuta
dil duygu,
dnme,
gemekte
becerileri bata
her bilgi
hanere
snrszca
esiyle
olup
temel daolarak
dndn
nsanlarla,
(I)yor bir dili,
ekini hibir ve
kullanyoruz.
szl
insanlarn
kullanacaksak ekilde
duygu maruz
Dolaysyla
yazl olarak
rnein kalma,
ifade
dnceleriyle,
gr--yor,koullanma,
Chomskyye
edilen, gre
ifade
nesnelerle,
-yor ilikilendirme
ekinindil deneyim
edileni
tabiattaki
yerine, ve
anlayabilen bu becerileri
yoluyla
keyfimize
canl renilen
birgre
cansz kii
tm uygulamaya
bir
olarak,
bir varlklarla
baka dnk
eydnen,
deil
ek de
ve
konuma,
tecrbelerinden
(larenks)
kullanmtr.
Dilin
olumlu sistem
ve yazma,
olmak
olumsuz olmaokuma
zere yararlanmak,
ve
zellii
zellikleri dinleme.
ekillenen onlar
dier
aslnda
bakmndan anlamak
konuma
dili
madalyonundilve hissetmek
aygtlarna
yapaniki yz zere
gre
husustur
gibidir. yaratlm
kulland ve
Yunus dilinsosyal
kltr
Emrenin soyutbir
dilini
ifadevarlktr.
renir.
yndr.
ettii Trk
gibi,
altrmalar
deneyimi
konuan, yapmaokuyan
dzenlemenin
yazan, trnden bir
ve mekanizmalarla
yoludur.
dinleyen biri renilemeyecek
olarak; dnme, birdeerlendirme,
yaratclk ve hzda rendiidir.
eletirme Bu aslnda
ve yorumlama
aramzdaki
isimlerden
nsan
olarak
Be
Sz btn
domu
eli
ola yklem
en
olan
kese bu nemli
dil
sava, yapan iletken
ihtiyalarn
bir ocuu
becerileri
sz olaek-fiil dildir.
dille nc
olumlu
kestire evremizdeki
karlar;
ngiltereye, ba/ve teklik
dier
ngiliz
olumsuz
Sz ahs
olaolarak
aguluher
-DIr
insanlarn eyi
dnyaya
ynlere a, ekini
dier
bal bu insanlara,
dncelerini,
gelmi
sahiptir.
ile fiile
ya Trk getiremeyiz.
bir
ide gelecee,
duygularn,
ocuu
Dili
bir dersi
sz: Bu gelecekteki
Trkiyeye
Kii eki
asndan
bile Gr-
bilgilerini
szn ve
birdilaileye
demini
nsanlar
Soyut
k eski
yeteneine arasndaki
bir
bir sistem
problemin
sahip en temel
olan
dil
olacaktr. ile iletiim
dilin
ilgili olarak arac
kiisel yenidenolan
kullanmdil,
formle btnise ilevleri
somuttur.
edilmesinden bir arada dnldnde,
Dilidilini
ibarettir. somut
Bilgimizin hle
ounun yazl-
getiren
daha
nesillere
fiiline
Dil getirirsek
tecrbellerini
teslim
becerilerinin
demeye edin,aktarmak
deneyimlerimizle dil
bunlar
szn akademik gr-dr
ile
kemini iin
ve
anlar;
kendi dil diye
denilen
evremizdeki
kendine
etnik
/ Budzeyde,
cihan anlaml
ait
dillerinisistemli
bir
kiilerle
olanlar
deil,
olumludaha yap
arac
da oluturamayz.
etkileim
dil kullanr,
bulunduklar
kullanm ile anlatr.
zerine onun
iinde,
kltrelAyn vastasyla
gemi ekilde
evrenin
younlamak -Iyor
alardan iletiime ekini
gnmze gireriz.
bir
reneceklerdir.
dersimizin isme
nemli Bu
aktarlan
Her
szl
nceki sembollerin
varlmzdan yannda,
geldii ve bu cehennemini
szsz gstergeleri
bilgilerin sekiz
hatta
sonra umag
"i konuma"
yeniden ide hatrland
bir sz.
gibi dier Sz savalar
alanlar
anlay. Bu bitirebildii
da alanda
kapsamaktadr. gibi,
Platonun
sz
iletiimin
szl
Dil,
insan
ba da
diyaloglar
ve
getiremeyiz.
soyut yaz
salkl
rnlerle
bir
dnyadaki
amalarndan ve sayesinde,
Gzel-yor-
gereklemesi
sistemdir;
kestirebilme biri
Sokratik tm gnmze
buna
dilleri
olacaktr.
zelliine
Diyalog
eklinde iletiim
dil
kadar
karlk
edinebilme denilen
bironun
Derslerimiz,
sahiptir.
olarak
ekimle
vebirbuetkili
iletilen sistemin
kiiselyazl
kullanabilme
szn,
adlandrlan
bir
birkullanm
yklem
neyi,
ve
hle
kurallarn
belgelerneelde
olan
kabiliyeti sz
zaman, gelir.
edemeyiz,
ve iyi
ile ve
hatrlama/hatrlamaya yazBu
bilmekle
eserler
dnyaya
hangi ama da dil
mmkndr.
ek-fiil
vastasyla
somuttur.
gelmitir.
meknda,
yardmc
nc
bilgi bahesinin
Dnce
hangiolma
teklik
edinmemizi,
ancak
kiiye
eklinde ve
Tabiattan
ahs ekini
bilgilerimizi
ancak ana gelen
ekini bilgiler,
getirerek,
belleimizse
dilin bahesinde dilyerletirmemizi,
kalbna
gzel-dir
iek dklerek
aar. eklinde
Bilimi anlatlabilir
bir
zihnimizdeki
Trkede isim hale gelirler.
cmlesinin
bilgileri
kuramyorsak, yklemini
kullanarakonaAnlalmak,
yeni
sahip , yaratc
oluturabiliriz.
bilgiler
deiliz Dildeolmak,
retmemizi
demektir. Her
kelimelerinin
nasl
Dili, ifade
kltr
deerlendirilecek
Davran
yaradltan edilmesi
hazinesi
kuram,
gelen
zengin
bir yapan
biliim
dilin
yetenekleri
bir
gerektii ekilde
ynteminin
alkanlklargibi;
plak
yurdumuzundil kullanlmas
olumlu
kaideleri
inceliklerini
ve ve
becerilerden insanlar
deil,
sunmaktadr.
vekamayz.
insanln
ile
duygu,
oluan mmkndr.
etkileyecek
dnce
Chomskynin
hizmetinebir dizge
sunmak ekilde
ve Bir
nerdii
olduunu, dilin
nasl
eitli
istiyorsak hayat doal
kullanlmas
yaklam:
dile olarak
tecrbelerini
dair
bunun Bilgimizin
bilgilerin
en etkili
ona
salar.
dilin ait bir
szckleri sistem
Dolaysyla vardr
farkl sil
bir ve
dnyabu sistemin
deneyimlerimizi
alglamas dna
dzenler,
yanstr. daha
Bu cretkr
alglama tarz bir
dil ifadeyle
sisteminin sylersek
bir dil
parasdr. hayatmz
yaratlm
ve anlaymzn
gerektii
anlatmak
koullanma
yolu,
dzenler.zengin ile
iinbir
nsan
temel
ilgilibelirli
kullanmlara
halkn
ilikilendirme
kelime
dili
anlaml
ynlerinin
yzyllar
hazinesi
kullanmadaki ve doutan
ynelik
boyunca
sahip kelimeleri,
becerileri
olmaktan
gc
var
almalar
icat ettii
kadar
olduu,saysz
uygulamaya
geer. ortak
doal
ierecektir.
insandr.
ifadednkanlamlar
biyolojik
ekilleridir.
Dili kullanmadaki
oluturacak
yeteneklerimizin
(Kaplan,
aratrmalar gc
bir
Mehmet,
yapma paras
kadar
ekilde
olduu,
Kltr
trnden
anlayabilir,
ve
kanatlarmzn
Dil yalnzca
Dil, deil
konuabilmek
Dergh Yaynlar: de2003:176)
kollarmzn
deildir. vensanolunun
bacaklarmzn gelimesini
dndn salayan
bakalarna ortak doamzn
iletebilmesi eleriyle
de demektir. ayn
DL NEDR?

kullanldka
mekanizmalarla
nsan
anlatabilir.
derecede dncesi
nsan
genetik
dilin
ancak
dil
olarak
soyut
renildiini
edinme kltr ifadeleri
ve
gcn bir
dilinin
belirlendiidir.
dili somutlatrma
bilmenin
bahesinde
kavramaya bu becerilere
yaratc
harcad hale
emek kabiliyeti
hkim
gelip
kadar arttka
olmak,
renkli
sosyal birve dil
gzel dilin
kullanmnn
varlktr. iletkenlii
kokulu ise
ieklerbu
Dilde dzenuygulamas
becerilerin insann gzdr, olduunu beynidir,
ne dncesi, ruhudur.
srmtr.
de artacaktr.
aabilir. Ancak, zengin kltr dilleri, milletleri ada medeniyettin en n saflarna alar.

TRK DL BLM
 Dilin temeli sestir ve doal olarak szl anlatm en
2 Dilin zellikleri
doal anlama aracdr.

Dilin
Masa,
Bir
Doal
Dilin
Dil
Dilin temeli
beceri
belli
Dnyadaki
Deerli nasl kalem,
olarak
bir
seslerinin, ses
bir sestir
olarak
szl
dizgesine
toplumun
ey
btn
renciler, vesahip
kt
dilin
anlatm
olduunu
diller doal
gibi olarak
somut
sesbireylerinde
gelerini
yani,
oluu, en
dil
incelersek
konuulduka szl
anlaml
seslerinin anlatm
cins
kullanrken,
etkili anlama
genelde isimleri
oluumu,
snrl
var yani,
etkili
ortak
sayda
olurlar, arac en
bir
olan
seslerinin
oluu
seslerle etkili
dilsylediimizde
dolaysylases
odil,
belli anlama
bunlarn
kullanm
iletiimi
bir
toplumda
oluan dzen
snrl
sesleri
dhilinde
neden
aracdr. birilkesi,
kendi araya gelerek
trnden
dilin anlam
tek
ikinci bir yk tamas
varl
zelliini gsterdii gibi durumlar
oluturur. gibi kendi
Ancak dilin z niteliklerini
trnden
sesler tek btn
balarnaoluturur.
varlklar
bir
son
sayda
ortak
var
Dil
da
derce
gerekletirirken
kelime
bir
olduka
seslerinin
zihnimizde
nemlidir.
sesleme ile
diller
oluturduu
bir en
resim deaz
snrsz Etkili
aba
davran
var
dzen, sayda
olur.
baka
oluturacak
bir
yasas
bir konuma
dediimiz
anlaml
olutururken,
Diller
ifadeyle
ekilde
cmleler
elbette
dil
temsil
sesi
bir neye
yasayla
bireylerin
ortak
seslerinin sralan,
edilmektedir.
baldr,
icra
retebiliyoruz.
zelde
seslerle edilir.
sesler
Bunlarn
etkili
En
syleyi
kullanl
arasndaki
sesleriyleaz
Dilin
Bir
anlam ocuun ifade be yz
etmezler. farkl sesi
Alfabedeki ayrt edebilmesi
sesler ve gerektiinde
karldnda ses duyduu
deerini
arkasna
konuma
aba
uyum
anlamlar baktnzda
yasasnsesine
kurallar,
farkllklarna bir
arasnda nasl
iletiimi
dilin
sahip bir zihnimizde
ses sahip
dizgesinin
iliki
olmas var olaanst
olabiliriz?
olabildiince
temel
mdr?
onlarn bir
Tabii
etkili
gelerindendir.
Sorusunun
dil kabiliyet
bunun
ve Ayrca
cevab,
seslerini var,
iin
gl her en
ite sradan
ncellikle
klmak
dilin
karmada bu kendisine insan
kendi
olarak
nedensizlik
zgn ait
sahasnda
gsterirken,
sesleri
sesleri
bile taklit
olduundan,
dili ve
ifade
yazda
ederek
seslerini
edilirler
dillerise harf
kartabilmesi
kendi
kullanabiliyor.
amadeerini
seslerinin bir
mmkn dili
eitlilii
Zihnimiz
dierlerinden
tarlar. Sesler
olduundan
bakmndan
dete bir
yan
hesap
ayran
yana
birmakinas
nitel ve ocuk
nicel biraz
geldiinde
ocukluk da
farkllklara
gibi, siz
sesinizi
aklanabilir.
ilkesiyle
anlaml
davranlara tanmanz
aklanabilir.
kk birlikler
sahip gerektiini
Bu nesneye
olan
olduunu vurgulamak
kelimelerineden
gsterir.
bu
(szckleri)
DilTrke zorundaym.
adlarn
seslerinin
verildiini
oluturduklarnda
karl Kendive sesinizi
aklayamyoruz.
bir
alglaney
kendi
sahiptir.
dnemde
Burada
ona karakteristik
Dillerin
duyduu
gsteren,
sesleri ve kelimeleri sesleridir.
ses gsterilen
dizgesinin,
seslere ses
gre
verdiinizde rnein
eitliliinin
hanerlisini
ilikisi karmza
insan ayrc
zihni nlleri
nitelikte
gelitirir.
kmaktadr.
bu BirEle
birliklerden zengin
oluu,
ocuu
alm
sonsuz olan
dillerin
dnyann
olduumuz
sayda ve
temel
tanmadka,
ifade ederler.
niteliklerinden
nsanlar anlama, sesinizi
Doutan
saylr. Bir etkili
dilin
anlama bebekler
nlvebir
nszsese
anlalma kavumanz
dilsays,
kullanma
nl nsz
ihtiyalarn mmkn
veyeteneine seslerin deildir.iin
sahiptirler
zellikleri
karlamak birnsan
ve her
baka
dili
fizyolojik,
kelimeyi
her nls
neresine
anlamlar
birimizin
dile
sesi gre
ses
en iletiimi
kk
bamsz
gtrrseniz
retebilmektedir.
zihninde
tamamen
ve ses ise
yapsna
dili
farkl
organlarnn fiziksel
biimde
gtrnkadar
renmeyle
oluuyla uyum o sreler
blelim:
seslendirilen
yrede
Dardanilgili
birlikte, her ierir.
k.i.t.a.p
konuulanbir
konumay
kalplar
ierisindedildeki var. Dil sesleri
dediimizde
dildir.
dili
nlocuk renme
duymazsa karlrken
yatan
ve nszlerin
almas ile
bu szc
kabiliyetiyle
insan
itibaren
sralan,
gerekleir. ses
bize
dili
bu
ses
yi
kullandlar
veren
dizimi
donatlmsesler
kurallar
organlarnn
renemiyor.
sebeple
ve iletiim
vardr,
dilin
dili olduundan
Batan ite
fonetik
ileyii,
renebiliyoruz.
etkin
bu
temel
insandil sesler
her da bir
trl
Yeni
ortamda
dil
nitelikleri
seslerini
kalp dili
olarak
domu
olumaya
terminolojisinde
arasndadr.
karmada
renme
dil nce
bir edinme
ocuk
balad.
gsteren
yklendikleri
kabiliyeti
kabiliyeti
be yze
adn
ileyakn almaktadr.
grev
yaratlmtr;
olmazsasesi dil
onu
ayrt
Dilin
bir
Bu esasn
konuma
gsterenin sesin
hemensesine oluturmas,
bizim sahip olmak
zihnimizde szl iletiimin
iin
canlandrm yazl iletiime
akcierlerin,
olduu kavram nispetle
solunum
son derece
Kiinin
Dil
edebiliyor.
almas
ancak,
seslerinin
nemlidir, kendini
seslerinin
mmkn
ocuk Biz ifade
oluumunda
Trkeyi
sadece
tabii
yani biz deil.
rengini
bu etmesi
her
duyduu
sesleri toplum
konuurken
Darda iin dilotuza
kendi
olmayp
seslere
belirlerken,
yan yana gereklidir.
sesleme
da
aitdil
grdmz yakn
kt
olan Dil
ayr
olarak
dili
seslerinin
zamandndaki
alkanlklarn
sesle
verilen
renir. kazanr
Buo
tasnifinde
hemen hibir
konuuyoruz.
ey veiin
yzden,
aklmzabuiletiim
de durum
Yeni
onun
yeni
ses
nesne
kaslarnn
doal
geleneksel
domu
arac olduunu
iyi bir
ocuk
bir ve solunum
ekilde
be
iletiim da ortaya
devam
yze
iin sistemini
eder.
yakn
tek koyar.
ayraraya
bana oluturan
Yazl
Toplumlarn
sesi
yeterli ifade
sesleme
duyabiliyor. dier
seslerin
deildir. kaslarn
alkanlnn
Dier gzle
dnya salkl
grlr
temelde ayn
dillerinde olmas
hle
oluu,
ses
iinde
olan
domu batan
kitap
organlarnn
yani seslerinbir o
geliyorsa
ocuu programn
durumu
boumlama Zihinsel
ine esas olmas
ilem
gtrn
alnr.
yerleriyle lazm.
ince,
brnsel Zihnimizde
giriyorsa,
ngiltereye
zelliklerinin o ayn
zaman ekilde
da
gtrn
toplumun gryoruz
gsterge
ngilizce,
btn kavram
Suudi
bireylerinde ki
gerekir.
getirilmesi
says
karmza
daha
Yine ve
kar.
doutan
iitme
tespiti
deiebilmektedir.
Gsterge
dil
organmzn
konumakasndan
Baz
bizim yani
nemlidir
dillerde
dilimizde
gibi, kltr
kulamzn
birden
anlam ancak
fazla
ifade
oluturacamz
da
b
eden iyi
yapaydr. duymas
sesini Dilde
szckteki
eyin
gerekir.
esas
bulabilirsiniz.
temeli en kk
olacak ve
anlalr
Dil, derecede
resim, ekil, ortak oluu
iaret
Arabistana gtrn Arapa renebilir. evdilin bir
vcut anlamalar
dili gibi dizgesi
iletiim olduunun gstergesidir.
aralarndan daha gl
DL NEDR?

Elbette
rnein
birime
doal
bir eyi ruh
verilen
olan haliniz
incekavram
szl
konumaya de
tonlama nemlidir.
ve bir
vurgu
olmaktadr.
ifadedir.
ynelik bakmndan
program var. zengin bir dil olduu iin ok
ve kullanll
fazla
nsan ses bir anlama
kullanmna
zamanla duyduu aracdr.
sahiptir.
sesleri kullanmazsa o yeteneiniz krelmeye balyor.
TRK DL BLM
 3 Dil doal bir aratr ve doal dilde nedensizlik
Dilin
ilkesi esastr.
zellikleri
Milletleri
Dilin dier
Masa, birbirinden
bir
kalem,zellii
kt ayran,
de Tabi
gibi milleti
somut(doal) millet
bir
anlaml yapan
aratr
cins ve
isimlerivarl
doal farklnedensizlik
dilde
sylediimizde alglama,
bunlarn
Doal
yorumlama (tabii) varlklarn
biimidir. tek kart
rnein suni
birgsterdiivarlklardr.
Almanngibikavramlar Yapay (suni)
adlandr varlklar
ile bir
ilkesi
nedenesastr.
kendi trnden bir varl kendi trnden btn varlklar
genellikle
Trkn
da zihnimizde birbirtek
kavramlar resim varlk
adlandr tarafndan
oluturacak ok ekilde yaratlm,
farkl olduundan oluturulmu
bu iki milletin
temsil edilmektedir. varlklar
Bunlarn anlama
sesleriyle
Dilin sunYapay
anlamlar
deildir.
arac olan bir vasta
arasnda
dilleri birolmayp
varlklar,
de birbirleri tabi
iliki belli
var
farkl bir
mdr? varla
birolacaktr.
grup sahipdnerek,
Sorusunun
insann
Yabanc olduunu
cevab, itesyleyen
bir lkeye bu Ergin,
nedensizlik
tasarlayarak,
gidildiinde o
Mesela
lkenin at da bir dizgesini
ilkesiyle aklanabilir.
anlama vastadr,
Bu nesneye otomobilneden
tannmad deiin
bir adlarn
bu vastadr.
doal Fakat
verildiini
olarak o insan otomobile
aklayamyoruz.
dili anlamak da
planlayarak
Burada yaptklar
gsteren, varlklardr.
gsterilen ilikisi Bugn
karmza teknolojik
kmaktadr. Ele olarak
alm insann
olduumuz
istedii ekilde
mmkn hkmedebilir,
olmayacaktr. Trklerin at karsnda
ta diye ise onun tabiatna
adlandrd nesneye uygun ekilde
Almanlar
kullanmna
kelimeyi sunulan
en kk varlklar
yapsna yapay varlklar
kadar blelim: k.i.t.a.polarak adlandrlr.
dediimizde bu szcHlbuki
bize
hareket
stein, etmek
ngilizler
veren sesler zorundadr.
stone,
vardr, Otomobile
ite bu Araplar
sesler istedii
dilhacer, ekliseng,
Farslar
terminolojisinde verir, onun
Ruslar
gsteren biimini
adn istedii
isealmaktadr.
kamen
doal
Bu
ekle
derler. (tabii)
gsterenin
sokar,
Her onu varlklar
hemen
millet, istediibizim
varlklar byle
gibi deildir.
zihnimizde
kullanr,
adlandrma Kendilerine
canlandrm
isterse uuruma
konusunda aitkavram
olduu
sevk deitirilemeyen,
farklson
edebilir.
birbirinden Fakat derece
atn
bir ulusal
mdahale
nemlidir,
ortak
biiminikarara edilemeyen
yani biz bu sesleri
sahiptir.
deitiremez, Yani
onu kanunlara
yan yana
Trke
istedii daa sahiptirler.
gibi grdmz
neden da,
kullanamaz, zaman hemen
taa
istedii yere aklmza
neden ta,
sevk nesne
yola
edemez.
olan kitap
neden geliyorsa
yol vb. Zihinselbir
dendiini ilem
sebebearayabalamak
giriyorsa, imknszdr.
o zaman da gsterge
Dillerde kavram
yalnzca
Ban kesseniz ata korktuu bizimyerde bir adm attramazsnz. te dilin vastal
DL NEDR?

karmza kar. Gsterge dilimizde anlam ifade eden szckteki en kk

nlemler
birime
atn yar nedenlidir.
verilen
vastal kavram
gibidir.olmaktadr.
verilen kavram olmaktadr.

TRK DL BLM
 4 Dili ilkel, gelimi gibi snflandrmalarla ayrmak
mmkn deildir.
Dilin zellikleri
Eskimolar
Dilin dier biriin
zeliikar okilkel
de Dilde nemli olduundan,
dil, gelimi karn ya
dil ayrm yoktur. ilkesidir.biimi, katlk
lkel veyaerimilik
derecesi, gelimils vb. bir
diller diye bakmlarndan
ayrm yaplmas ayr ayr szckler
yanltr. nk herkullanlr. Baz
dil, kullanld
toplumun koullarnadeve duymak
Afrika dillerinde ihtiyalarna kavramn
gre yeterince gelitirilmitir.
anlatmak iin ayrBaz ayr
felsefe terimleri
szckler
Trkede
vardr; bulunmayabilir,
karsndakini buna karlk (dnr,
grerek duymak, elti, bacanak)
aacn vb. gibi akrabalk terimleri
tepesindeyken duymak, de
Bat dillerinde yoktur. nsancllk asndan alnacak olursa, akrabalk terimleri niin felsefe
allarn arkasndayken
terimlerinden daha nemli duymak, nehrin br
olmasn? Eskimolar yakasndayken
iin kar duymak, ukur
ok nemli olduundan, karn
bir
yayerdeyken duymak,
biimi, katlk derecesi,vb. Oysals,
erimilik bu gibivb.ayrmlardan
bakmlarndan hi ayr birisi Bat dillerinde
ayr szckler kullanlr.
bulunmamaktadr.
Baz Afrika dillerinde de duymak kavramn anlatmak iin ayr ayr szckler vardr;
karsndakini
Demek oluyor grerek
ki, duymak, bakmdan
ekonomik aacn tepesindeyken
geri kalmduymak,
lkeler allarn
vardr arkasndayken
ama anlatm
duymak, nehrin br yakasndayken duymak, ukur bir yerdeyken duymak, vb. Oysa bu gibi
asndan
ayrmlardan geri
hi kalm ilkel
birisi Bat toplumlar
dillerinde ve diller yoktur.
bulunmamaktadr. DemekDiller oluyorarasndaki
ki, ekonomiktek
ayrlk,
bakmdannem verilen
geri kalm yaam
lkeler vardr alanlarna
ama anlatm gre, hergeridildeki
asndan birimlerin
kalm ilkel baka
diller diye bir
baka dalm
ey yoktur. Diller gstermeleridir.
arasndaki tek ayrlk, Hernemdil, onu kullanan
verilen toplumun
yaam alanlarna ihtiyalarna
gre, her dildeki
DL NEDR?

gre yeterli
birimlerin vebaka
baka zengindir.
dalm gstermeleridir.

TRK DL BLM
 5 Dilin kendine mahsus (zg) kurallar vardr ve dilin
retim yetisi snrszdr
Trkede
Fakat
Trk
Yani
Her
Szdizimi
Dilin son
dilinin
dil doal
sistem asl
zamanlarda
kendine
diller
olarak
kendiniinsann unsur
kelimeler
kendi yardmc
Bat
zg
kurallar
hayal
mahsus en
aras nemli
ierisinde unsurdan
dillerinin
ilikileri
edebilecei
(zg) etkisiyle
kural,
salayacak
varkurallar
olur ve
her sonra
Trke
kelime
temel
geliir.
ey
vardr gelir.
iletim
kelime
Dilinhakknda Gerek
kurallara
sistemidir.
kullanclar
ve tamlamalarda
aykr
yaplaryla
bukonuma
dilin kurallar
retimtamlamalar
Trk
birlikte
bilmek dilinin
ekler
ve
imkn bu
yetisi
kurallara
gerekse
kurmaktayz.
sistemini uymak
cmle
de durumundadrlar.
elerinin
Apartman
oluturarak Fakat
Meneke,
yeni dil mekanizmas
diziliinde
anlamlar Kulp bu 69
retecek kurallar
kural vb.
yapm dizgesi
ayndr:
kullanmlar, olmakla
Kk
eklerini, birlikte
1300 kz
kelimeler biim
derken
yllk ve szck
Trk
aras anlam
de,
dili
ilemesinde
salamakta enve byk
konuan yk, eklerdedir.
kiiler iin Trkede
dhice kullanlan
bulular son ekler,
yapmasna yapm ve
elverili ekim
bir
snrszdr.
yaratma
beklerini
tarihine
kitabn
mekanizma anlamilkesi
zellii bakmndan
ihanettir.
ekleridir.olarak sayfas
Gerek sonsuz
nc
ilikileriyle
derken
yapmsaydaekleri,
cmle
zellik
snrlandrlamaz.
birbirine
degerekse
veyardmc
olarak
Bir dilin
balayacak
ekim
anlam retmeyi
zerinde
sz dizimi
ekim
unsurlar
ekleri kendi
salayacak
durulmas
insann
eklerini
nce,
iletiim
ekilde ya da
asl
aralarnda gereken
kurabilmesini
bunun
unsur
olumutur. sonra
dizimsel
Bundan
dier
salayan
yerine bir
bir
paralar
gelir.
bir
dolay sra
baz
sistem
tek heceli
zelliktir.
izlerler. oluturmaktadr.
dillerde vurgu ve Sz
tonlama dizimi
sistemini karmak
gelitirmitir.alamlar ifade eden iaretler
Cmlenin
Yine herSra
dilbilimciler dili deitiinde
snrl
asl
dilde sayda
ounsuru
dile malzemeya
olan
zel anlam
birile snrsz
yklem
dnya deiir;
anlam ya
deyaratma
gr daarac
Trkede
vardr. artk dilgrrler.
olarak
Biz d birFakat
sondadr:
yamurun biim oluur.
Hint-Avrupa
ok fazla Bunu
yadn
kombinasyonlar
Burada
kk+yapm
Szn
dillerinde,
ve grdmz
bilen
aniden eki+ekim
kiinin
Trkedeki
bastrdn iine nispeten
gibi eki
ayn iaretlerle
eklinde basit
zne-tmle-yklem
anlatmak iin anlamlar
farkl
szekillerde
formlletirmek
Kii bile
bardaktan ifade
anlam eden
mmkndr:
demini sralamasna
boalrcasna ifadeiaretler
edebilecek koymak
yaplar
yaz--lar--nz,
karlk,
yamur zne-
yayor
Her
Yzn dilin
oluturarak
iin kullanlr.
su-la-d-k
ak ede kendine
vb.
bir zg kurallar,
kullanabiliyoruz.
sz Elimizdeki Bu
ilk insan
yazl birbirinden
dilinin tabi
belgeler
Demeye szn farkl
(doal)
olan
keminiOrhun anlatm
zelliidir. yollar, sistemli
Abidelerinden bu bir
gne
derken; bir ngiliz bu durumu it is raining
yklem-tmle sralamas vardr. Hami Sami grubu dillerde ise yklem-zne- cats and dogs yani kediler ve
yaplar
yaklak
Sz
kpeklercesine
tmle vardr.
piirip 1300
Trkede adamyldr,
diyenin
dizilii Dilin
aslan
yamur
gze bu kendine
byledir.
ldrd
yayor,
arpar: iaretzg Bukurallar,
dizisinde
szleriyle
Trke, ve
Almanca doal
aslan
cihananlatr.
cehenneminiadam
ve olarak
ldrd
Arapadaki kendi bnyesinden,
iaretszdizimi
dizisi ile sonsuz
Adam
cmle
ini sa ve
ede
aslan
szdizimi
bir sz
ldrd.
oluturmak Aslan
mmkndr.adam
Sekiz uma
ldrd.
ede bir sz
Aslan ldren adam iin gibi
iinden
Trkedekaynaklanmaktadr.
aadaki
Herhangi
adam, bu
rnei
bir yapnn
dilin
ldrmek dilarslan
becerisi
inceleyiniz.
yapsn belirleyenDillerin
ve dil
kelimeleriniyaratlndan
drtrenimi
sistem: srecinekaynaklanan
szdizimsel yansyan,
olarak ortaklam
kelime
farkl tretme
anlamlar
Adam aslan
kolayl, ldrd.
ekim dzeni ve kelime yapsn (Yunus Emre) gibi olumlu ilevleri
saydamlatrma
zelliklere
1.
Ali Ses
ifade
Sz okula
ola Bilim
edecek
kese de
gidiyor.
sava rastlanr.
(fonoloji)
ekilde Doalyaratclkla
snrsz olarak bu kullanabiliriz.
benzerlikler, insann dil becerisindeki
renilmesini
Kadn adamn aslan de ldrdn
kolaylatrmaktadr.syledi. Trke yaps itibariyle matematiksel bir
sistemi
2.
Ali
Sz Biim
dzenegeht
ola
ldrmek
Yal kadn yaratan
Bilgisi
in
kestire dieeylemine
ba
sahiptir.
gen varln
(morfoloji)
Schule
Trkenin
adamn Ali
aslan koyduu
gidiyor
kelime
gemi ortaklamalar
okula.
yapsndaki
zaman
ldrdn -DI
syledi. matematiksel olaraksistem,
getirdiimizde deerlendirilmelidir.
fiil kelime
yklem, kknn
-An
Sz
3. ola
Bununla aulu
Szdurumda
dizimi a (sentaks)
birlikte karlkl dnlemelerden kaynaklanan ayn dil ailesi

her
sabit kalmasndan, kelime kkne gelen yapm ve ekim eklerinin
DL NEDR?

sfat-fiil
Yal
Bal ile kadn
ya ekini
ede gen
bir sz adamn Gitti
getirdiimizde Ali
antilobu okula.
ise
yiyen bir (Zahabel
sfat
aslan unsuru
ldrdn ali liyl
meydana
syledi. medrese)
getirerek farkl bir
kkten kolaylkla ayrt edilebilmesinden ve kkle birlemesine ramen
4. Anlam
ierinde Bilimi (semantik)
bulunmakta kaynaklanan ortaklamalar da vardr. sylediine inanmad.
szdizimi
Ali is
Gen going oluturduunu
kz yalto the school
kadnn syleyebiliriz.
Ali
antilobu gidiyor
yiyen aslan okula.
gen adamn ldrdn
fonksiyonlarnn kolaylkla fark edilmesinden kaynaklanmaktadr.
TRK DL BLM
 6 Dilin kullanl toplumsal katmanlara gre deiir.

rnein,
ngiliz
Hangi
Toplumsal
Deeli
Dil
Bir dilin
Blgesel
rnein, bir
toplumbilimcisi
blgeden
trler,
renciler,
yalnzca konuurun
blgeden
kullanclar
Trler,
kadnlarn ya B.Bernstein
da
sosyolektler
o eiyle,
yerden
blgeye
dili
genellikle
dil olarak
ilevsel
kullanm ocuklaryla,
budeil;
alandaki
olursa
blgesel olsun,
adlandrlmaktadr.
eitim,
olarak
ile yeri arkadalaryla
almalarnda;
ocuk
meslek,
geldike
kullanmlar
erkeklerin alt toplumsal
okulla
Toplumsal
sosyoekonomik
dil ya daveya
birlikte
kullanm
kullanmduruma
(diyalektler) amirleriyle
katmann
lnl
ve orta
biiminde dil
etnik
gre
olarak
farkldr.
toplumsal
iletiiminde
Trkeye
renmeye katmanadil
aktarabileceimizoranla eksik,
kullanma
balamaktadr; bu yetersiz,
stratejileri
kavramdan
bir baka snrl
farkldr.bir dil
ksaca
deyile kullanmna
Konuurlar
grup
okuldadili esahip olduu
zamanl
anlalmaktadr.
lnl dil yargsna
olarak bir
Buaynda
retilir,
nedenlerle
eitli
incelenen
Yukarda
ulamtr. de
trlerde
bu
maddeler farkllar.
dilsel
Bernstein'n halinde
tezi rnein,
kullanabilmektedirler.
trler, izah
iinde belirliEgeli
ettiimiz
altdinlemeye bir
yerleim
birkatmann
Trk
gibi, Bunlar
dil ile Karadenizli
alanlarnda
dilin dier zel
davrann nemli bir Trk
etkileimlere,
olumulardr.
orta zellii,
katmann Dil
dil
Yaplan
"anlamaya
dilden
onunla
kentte aratrmalar,
dier bal
eitim
yaamalarnadile
ve veya
retim kadnlarn
(konvansiyonel)bir dilolarak
deikesinden
yaplr.
karneksiklikfarkl Bu dilsel
dil
biimlerde tr daha
topluluun
dier
bir yatkn,
bireylerinin
dil
dilsel
konuabilir. karsndakinin
deikesine
toplulukta
Farkl oluturduu
geebilir.
ortak
toplumsal bir
olan
ve
davranndan
kurumlara,
grup iin bireystayrandilzellikler
iyeri ilikilerine,
dizgesinin olarak
cinsiyete,
(langue) yorumlanmaktadr.
yaa
karakteristik vb. Birolmaktadr.
biimsel
kullanm" baka
ya deyile,
da bu tez
biimsel
H. Glnz' e
toplumsal
Buna
Bizim
szn
norm
ekonomik toplum
bir katmanlara
ve kurallara
iindetoplumsal
gre orta stat
katmandil
kesmeme, biliminde
dilsel gre
gruplarna gre
topluluk
st koddeiir.
deitirme
dille
dzenlenmitir.
konuucularna
kullanm mensup
(sosyolekt), oranla olmas
iinde
konuma
alt Bir
"bir konuurlarn
zeliidir.
ad
katman
toplumsal
verilir.
blgesel
ynyle Avrupada
eiliminde kullanmlar
bireysel
dilleri
dil de
konuucularnda
grubun dil
varlnn
bir fabrikada
bulunduunu, olarak
kullanmyla
birbirinden
eksik olanayrlr,
tm"dr. dilsel
O.
olmayan
alan
bantl
nitelikler
farkl
dndmz
erkeklerin
Rechmann
Dil, klasik Trk
etnikszdurumlara
olan dil ii,
bu dilsel
konusu
, gruplarn
"sosyolekt"
terminolojideki Trkbal
ortak
trler,
davranlarnn
diyetr,
edilmektedir. olmaktadr.
arkadayla
dili
aynteki
ya te
ise da
adlandrlan
ifadesiyle ynyle
bu
resm
lnl
kadnlara
az, Dil
Trke
dil nedenle trlerinin
konuurken,
bireyst
dilidilin
trnn
ive, kullanm
oranla
lehe daha
taycs
gibi kullanmnda
patronun
kurallarn
Bernstein'n
biimleri
birletirdiizensiz
olan
deikelerdenfarkl ruhsal
yanna
veolduunu
vetoplumsal
onu ilkelerin
izleyenlerin
olabilir.
kullanmlar
gruplar
oluur.
gelmesi
almalar
etkenler
btnln
Ana
iinde;dilleri durumunda
eksiklik
de
farkl
zellikle kuram
nem
ieren
belirli
toplumsal onunla
erevesindeki
tamakta,
genel
etnik dilAlmanca
gruplar
katmanlarn,kullanmyla
lnlkonumaya
toplumdilbilim
deiik
mezhep, balayabilir,
almalarnda
durumlarda
bantldr.
dili kendilerine
cinsiyet, ele
ya,lnl
zg
kar biryani
alnmaktadr.
deiik dil, kod
dilsel
aksanla
(menfaat),sz
olmaktadr
Bu deikelerden
gstermektedir.
deitirir.
aile/akraba/tandk,
dzlemindeki
Bir dilsel
konuabilir. toplulukBlgesel
ayr
Osmanl iinde trler
birisomut
nmeslek
Yallarn
eitim, ou
dnemi daha
plana
ve
kez
Trk ve
eitliok
karak
genlerin,
halk szl
siyasa
gerekletirmelerin
dil trleri
kltrnn bildiriimde
o gruplarnn
dilin yaz
eitimlilerin
dil
(deikeleri)
tarih
dili
dikkate kullanlmakta
hline
ve deer
dzlemindeki gelir.
eitimsizlerin
bulunmaktadr.
toplumsal
Dier
olduunu ve
ortak
Bunlar,
dokusunu
davranlarla
deikeler
belirtmektedir.
Dttmar' n de
karlalmaktadr.
konuulduklar
Dilsel topluluk
snflandrmasna iinde corafyalarn
dayanlarak, ayn dilin
drde ya
kullanm da
ayrlabilir: topluluklarn
zellikle sz iletiim
varl arac
bakmndan ve
bu
bylece
dilleri
grnmdr.
Deike
betimleyen ve kuaktan
(dildili kullanma
ster
deikesi):
Hacivat kuaa
uzak
ve Bu
Karagz aktarlmaktadr.
biimleri
yrenin
terim, birfarkldr.
blgeseldilin
oyunlarndaki lehe,lnl
Dilin,
da ya
yerel
az trn
gruplarnn
kullanmna
vb.
Kastamonulu, szl szl
ve ve
yan
sahip
yazl
Kayserili, yazd
sra
olan
farkl
Arap,
Dilin
gruplar
1.
bir ilevsel
lnl arasnda
bireyi,
kimliklerinin
biimleri
Acem, trler
ile
Ermeni,istersetrleri
deiildik
simgesi
karma Krt,yksek daha
gsterir.
olma
dillerin
Laz, ok
Meslek
dzeydeki
ilevi
ve
Yahudi meslek
kazanr.
szel
dilleri ya dilleri,
bir
olmayan Dil da baka zel
devlet
zamana, memuru
dillerin
toplumsal
tamamndiller,
olsun,
corafyaya grup
kullanmlar
herhangi
ve
veya dilleri,
lnl
toplumsal
herhangi bir
olarak
okullara
dilde dzenlenmesine
bilinmeyengre bile
szck karlk
farkllat
ve terimleri devd. yresel
blgesel
biliniyor.
ierebilir. Birve etnikne
trler
Meslek
hekimin tipler,
yavedaszl kendilerine
sanat negruplarnn
hukukunun zg
dediliyazd
teki
argo
konuda
2. vb.
Blgesel
birini
dil ifade
katmanlara
meslek grubundanbiiminde
yazaca
trler
kullanmlarylaetmektedir.
bal temsil
olarak
olanlar adlandrlabildii
dilekesinde
iin ortak
edilmitir.
srekli
ok deiir
bakadr. norm gibi
Gerekte,
ve
Yine geliir,
rneindilin
ve kurallar
bir
kimi altdeikeler
dili
havac, dallar
ieren
konuan
denizci, olarak
lnl
insan
kaybolurken
avc ana
dilden
says
dilinde de
olarak
dilleri
kadar
3. Toplumsal
teki
dzenlenmilerdir.
de
yararlanacaktr.
dili, resmfarkl
meslek birbirinden
dil,
dil;
trler nk
yaz yani
gruplarndan dilher
dili, Bu
farkldr.
trleri
konuma
olanlarn
iki
iinde
bireyin dil
Dil
kolaydili,tr
bilimci
yalnzca
karma
kendisine
kolay
arasnda
Ferdinand
lnl
dil,
zg zellikle
kark
anlayamayaca dili de
dilindilden
dil,
vardr sesbilim
Saussuren
blgeler
yapma
szckler, st ve
bir
dil
diyebiliriz.
terimler
Kod deitirme: Konuurlarn e zamanl olarak bir dier dile
DL NEDR?

kimi
sz
zelliiyeni
varl
betimledii vardr.
bulunmaktadr. deikeler
bakmndan
gibi dil, ortaya
ayn kimizamandakar.
zaman Cinsiyete,
byk
bir ya gruplarna,
ayrm
toplumsal gz arpmaktadr.
olgudur. mesleklere ve
Konuurlar,
4. levsel
kavramlar trler
geebilmesidir. iinde bulunduklar
iinde de deerlendirilebilirler. psikolojik duruma, resm ya da gayri resm
toplumsal katmanlara
ortamlara gre bal
dili farkl olarak dilkullanabilir.
biimlerde de deiir.

TRK DL BLM
 7 Anadil renilen deil, edinilen, kuaktan kuaa
aktarlan bir sistemdir ve milletin ortak maldr.
Deerli
Aksanarenciler,
Bireylerin gre dil, Dil
anadilleri bir toplumun
kavramlar dnce yapsn,
anlamlandrdklar anlatm yollarn
ve hayat algladklar temel
Dilin zellikleri asndan zerinde duracamz dier bir ilke Dil, renilen deil, edinilen
niteliindedir.
gsteren,
kuaktan kuaa Anadilinin
onuaktarlan
millet yapan, edinilme
insann
bir sistemdir sreciortakyabanc
toplumla
ve milletin dillerin oluturan,
en sk balarn
maldr. ilkesidir. renilme
srecinden
onun
Dil tek tek farkldr.deil,
bilinaltna
bireylerin Anadilini
inen milletinedinen
kltrn enhibir
ortaklaa glbirey balangta
gesidir.
oluturduu doal birnsan o dilin
ana
varlktr. Birgramer
diliyle
dilde o
milletin sahip olduu
kurallarndan mirasn izlerini
haberdar grrz.
deildir; doalBireysel olarak dile
ortamda herhangi
doal biimdebir mdahalede
kurallar
toplumun bir paras olur. Bu sebeple yapma bir dilin
bulunmak, kurallar koymak mmkn deildir. Bu onun doasna da aykrdr. Kendine ana dili olarakait
bilmeden
benimsenmesi
kurallar olupedinir. Yabanc
doal g, daha
geliim diller
sreci ise nce
dorusu
iinde gramer
olanakszdr.
yaayan kurallaryla
dil, btn bir milletinrenilirler.
ortak maldr.
Dille
Aynmillet birbirinin temel
dili kullanan kiilervarlk sebepleri
o dili kuaktanolarak karmzda
kuaa bulunmaktadrlar.
aktarrlar ve o dilleDil, milleti
kolektif
oluturan temel yap olmasna karlk millet de dili yapan kullanan yaatan topluluktur.
bilin olutururlar.
Dil olmadan milletin, Anadil, ortak akln
millet olmadan rn
da dilin olduu
yaamas gibi ortak
mmkn mill
deildir. Dil hafzann
ve millet,
birinin varl dierinin
da yapcs, ortak millvarlna bal olan
hafzann etle trnak,
kendisidir. ruhla
Trk beden, sevenle
milletine mensup sevilen (kla
insanlarn
mauk) gibidirler.
nesnelere ve eylemlere verdikleri isimler bu ortak bilinle ortak hafzayla
DL NEDR?

btn Trk topluluklar arasnda hemen hemen ayndr benzerdir.

TRK DL BLM
 8 Dil toplumsal ve mill (ulusal) bir kurumdur. Milletin
sosyal akrabalk bayla olumasn salar.
Dilin
Dilin zellikleri
Toplumlarn
snrlar
Dil insanln assnda
kolektif
dnyann
hazinesinibilinci inceleyeceimiz
dil sayesinde
snrlardr.
dnden Diliniz neyse
bugne, dier birda
olumakta,
dnyanz
bugnden ilke Dil
varln
odur.
de toplumsal
dil sayesinde
Kullandnz
yarna ve mill
devam
tar. kelimelerin
kurduunuz
ettirmektedir.
(ulusal) bir cmlelerin
Dil sayesinde
kurumdur. says neyse dnyanz,
toplumun
Milletin bireyleri
sosyal tefekkrnz,
ortak deerleri
akrabalk baylatasavvurunuz da odur.
kazanr, ortak
olumasn Dil
bilince
salar.
Kinattaki
sadece bir
ularlar.
ilkesidir. gstergelerin
iletiim
Milletlerin
Bu hususu arac
ortak
dikkatletm
deil, dil
kltrel anlalabilmek
medeniyettir,
deerleri,
dinlemenizi rica iin
gnldr,
gelenek
ediyorum. dil
ve endestekleyicisine
nemlisi
grenekleri de
dil bir ihtiya
milletin
sayesinde
hafzasdr.
ilenerek ocukluk
duyarlar. nesilden
Dil toplumun dnemini
nesile ortakhatrlamaya
mal olduu
aktarlmaktadr. altmzda
Toplumu kadar, bellibir
meydana bir oyan
kadar
getiren altnda
da hibir
fertler de ey
anlamldil
Dil, milleti
hatrlayamayz,
sayesinde
kurallar meydana
kendilerine
btndr. getiren,
nk dil yoksa
Bu ulaan
kurallar mill
hafza
mill kimlii
yoktur.
deerlere
insan ayakta
Dil ne zaman
sosyal tutan
sahip
bir en
kullanlmaya
kmakta,
varlk nemli
olarak unsurdur.
balanrsa
dnyaya o zaman
onlar etrafnda Dil
geldii
sayesinde
hafza
kenetlenerek, kii
kaydetmeye en
ortak zel
balar. duygularn
Dil
bilinleri milletler iinifade
gelimektedir.de edebildii
hafzadr. Cemil
Saussuren gibi yine
Meri,
de dil
milletin
dedii sayesinde
ana
gibi vasf
dil
zaman, kendi
devamllktr
sosyallemekte, toplumunun
diyor. Dilde snrlar
devamllk,
toplumun-milletin iinde
terbiyede
bir bireyi hazr olarak
devamllk,
olmaktadr. bulur.
gelenekte Sosyal
Dilbaka bir
devamllk;
dncenin varlk
dil
evi
toplumsal
medeniyetin, bir uzlayla
hafzann, ortaya
millet kan
olabilmenin sistem
anaile olmas
vasfdr. dolaysyla
Bir yaamaktadr.
toplumdan toplumlarn
dilini alrsanz o
olarak
olduuna
dillerinesosyalleme
gre insan
kapaldr. de, kabiliyeti
Yani diliyle ve
toplum kendi yetenei
dnmekte, dnyaya
diliyle
dilini dabrakarak gelen insan,
baka Bir ayn ekilde
Toplumsal
birtoplumun
dili kolayca
toplumun
konuma milliyetini
yetisi ile de medeniyetini
dnyaya de,
gelir.hafzasn
Bu yetiyi alm olursunuz.
istedii kadar gelitirebilir. diline
Bu
deerlerin
benimsemez. taycs olan dile sahip klmad zaman deerlere
kastederseniz, o toplumun dinine de, kltrne, sanatna da, edebiyatna da kast etmi yabanclama
nedenle
ortaya
olursunuz.
Uzun dilimizin
kacak; vesnrlar
deerlere
Cemil Meriin
deneyimler tecrbeler ayn neticesinde
ifade zamanda
yine yabanclama
ettii dadnyamzn
gibi, alt mill
yz ylkimlie
oluan da bir
cerrahi
ve snrlarn
ortakoluturur.
yabanclamay
toplumun mdahale mill
ile itimai
deerleri
kimlii
hayattan
Bir
haline kaybetmeyi
koparlnca
milletin
gelen dil
rfn, beraberinde
Trk
hazinesi dncesi
gelenek onun getirecektir.
ve bota kalmtr, bolukta
kltrnn
greneklerin de kalmtr.
boyutlarn
nesilden Cahil okuma
nesile belirler.
aktarlmas, Bir yazma
dilin
ortak
bilmeyen
deerler
Dilde kii
birlik
gstergeleri deildir.
olarak
bir
ne millet Cahil
kadar baka
benimsenmesi,
iin bir
kelime mmi
lke baka
ortak
iin
hazinesi en bir
akln eydir.
salam
ile anlamaCehaleti
ortakyap bilincinyok rn
tadr,
aracnn eden
milletiokuma
eleriolan
bir yazma
dille
arada
hline
DL NEDR?

bilmek deildir,
gereklemekte mektep,
ve medrese
mill hafza grmek deildir.
oluturulmaktadr. Diplomalara sahip olmak deildir.
tutacak
Cehaleti en eden
dntrrse,
yok bykoey,g
kltr de dil birliidir.
medeniyetin
idraktir, irfandr, n saflarnda
ahlaktr ve hikmettir. yerTrkenin
alr. en eski yazl
belgelerinden itibaren ilenen ve Trk tresinin taycs da koruyucusu da dildir.

TRK DL BLM
 Dil, hem aratr hem malzemedir hem de bu arac
9 ve malzemeyi kullanan sistemdir.

Dil insann gnlk iletiimden bilimsel almalara dein her trl

faaliyetini gerekletirmesini salayan bir iletiim arac olmasnn yan
sra dil bilimin, dil bilgisinin ve insan kefetmek isteyen dier bilim
alanlarnn malzemesidir. Ayn zamanda bu malzemelerin incelenmesini,
zmlenmesini salayan bir sistemdir. rnein; dili yazl veya szl
biimde kullanarak insan dili ile psikoloji arasndaki ilikileri, konuyla
ilgili dil malzemesi araclyla renebiliriz.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 Yeryzndeki diller arasnda birtakm benzerlikler
10 ve ortaklklar bulunmaktadr.
Diller arasndaki benzerlik ve ortaklklar ayn genetik kaynaktan gelimenin,
temas sonucu yaplan kopyalarn rn olabilir veya tamamen rastlantsaldr.
rnein Bonaka dva (2), Farsa do ve ngilizce two szcklerinin sese yakn
ve anlamca ayn olmasnn nedeni, her dilin ortak bir ata/ana dilden
gelimesidir. Trkedeki erkek karde anlamndaki birader szcnn
Bonaka brati, Farsa berader ve ngilizce brother szckleriyle sese yakn
ve anlamca ayn olmasnn nedeni de Trkenin, bu szc Bonaka ve
ngilizce ile birlikte Hint-Avrupa dilleri ailesinde yer alan Farsadan
kopyalamasdr. Trke dip ile ngilizce deep derin szc arasndaki sese
ve anlamca benzerlik ise btnyle rastlantsaldr.
Kopyalama (dnleme, alnt): A dilinin, B diline ait szck, anlam vb. dil
DL NEDR?

gelerini kendi sistemine dhil etmesidir. Kopyalama, dil ilikilerinin en sk

rastlanan biimidir.
TRK DL BLM
 11 Dillerin temeli bilinmeyen zamanlarda atlmtr.

Yeryznde ilk sylenen sz hangisidir? Konuulan ilk dil hangisidir? gibi

sorularn yantn vermek mmkn deildir. zelde bir dil ile ilgili olarak
da ilk defa hangi tarihte konuulduunu, sylenen ilk szn ne
olduunu tespit etmek imknszdr. rnein Trkenin ilk defa ne zaman
konuulduu, ilk hangi ifadelerle kullanld bilinmemektedir.
Ayn biimde dnyada dil ad verilen sistemin de nasl ve ne zaman
ortaya kt bilinmemektedir. Ancak dilin douu ile ilgili birtakm
teoriler ortaya atlmtr. Yansma teorisi, i teorisi, evrimsel teori, din
teori gibi ok sayda gr zaman ierisinde dile getirilmitir. Fakat
DL NEDR?

btn bunlar dili btn bir sistem olarak aklamak bakmndan birer
varsaymdan teye gidememitir.
TRK DL BLM
 12 Dil bir gizli anlamalar sistemidir.

Dil gstergeleri,
Anlam
Dil,
Ayn gizli bakmndan,
dilin izgiseldir.
bir anlamalar
kullanclardoadaki
sistemidir. aa,
kavramlara gsterilen;
Bir Almann
ayn nesneleri
adlar a..a.. szc,
adlandr
verirler. Sanki bugsteren;
ile bir Trknki
konuda
farkl olduundan
gsterenin
.e.k.e.r zihindebu iki milletinkavram;
uyandrd anlama bunlarn
arac olantmdilleri de birbirleri iin
deanlama
gstergedir. gizli
Btn
aralarnda gizlice
olacaktr. gsterileni anlam
Yabanc bir ifadelkeyeedengibi Ki
gittiinizdetemelde byle
o lkenin bir
kendi sz
aralarndakianlam konusu
anlama
dillerde
eekr gsterenin zihinde oluturduu ve
deildir.-
kavram, nesneleri
dizgesini tanmadnz
yani gsterge ve varlklar
iinnedensizlik
doal olarak ayn ekilde
o dili
ilkesine adlandrrlar.
anlamanz
dayaldr. daAa
mmkn Budeildir.
szc ortak
ile
Trklerin
Keer ta
anlamann
doadaki aa diye
bir adlandrd
rn
arasnda hibirnesneye
olan dil Almanlar
gstergeleri,
nedensellik stein,
dilin
ilikisi ngilizler
Pat, stone,
kullanl
yoktur. sahas
at, Araplar
iinde
atlamak,
hacer,
Reek
rldamak Farslar
vb. seng,
dilin sz Ruslar ise kamen
varlnn yzde derler. amayan
beini Her millet,yansma
varlklarszcklerin
adlandrma
kullanldklar cmleye farkl
konusunda birbirinden gre farkl anlamlar
bir ulusal ortakkazanrlar. Bu farkl
karara sahiptir. anlamlar
Zaten da
milletleri
dnda,
izgisellik,
dilin gsterilen,
bir harfin
kullanclarnca
birbirinden ayran, (varlk,
milletnesne
aktarlmas
mtereklik
milleti yapan vebukavramlar)
izgisel
gsterir:
da deilbir doru
midir? ile gsteren
stnde (szckler)
aktarlmas
arasnda
deildir, iliki yoktur.
elbette harfleriDemir, sertbir
izgisel olduu
doruiin demir belli
zerinde adnbiralmamtr, aksine
yndeKulamzla
aktarrz,
Dil
demirgstergelerinin
Romancnn
szcn dili bir gsteren,
etkileyiciydi.,
oluturan bir de gsterilen
ocuun
seslerin tm yan vardr.
dili zlmedi
tml, yani Gsteren,
gitti., bir
yumuaktr. Kapnn dili
asl izgisellik
duyduumuz, dilse,
gzmzleharflerin sralanmas
grdmz demektir.
a..a. sesleriHarflerin
ve yazs yeri kelimede
dil bilimsel adyla
deitirilemez.
iinde
Yansma kalm.
gsterendir Bir kelimede
cmlelerinde
szckler
Gsteren hari bu harflerin
fizikseldir,dilfarkl yerinises,
anlamlar
gstergeleri
gsterenin deitirmek
grmek
tamamen
biim demek,
vemmkndr. oyan
kelimenin
nedensizdir
grnt ve
vardr.
izgisellii
uzlamsaldr.
Gsterilen krmak
anlamsal demektir.
Busebepsiz
uzlama
bir nitelik Bir kelimenin
sistemini
tar. izgisellii
gizli
Gsterge, Biranlamalar
dilde krld
anlam zaman
sistemi
olan hibir
en olarak
kk
DL NEDR?

Dil gstergeleri yere braklp yerlerine yenisi

anlam ifade etmezler. Bu nedenle eker kelimesi eekr, keer, reek, eklinde uydurulamaz. Dil,
belirliyoruz.
birimdir.
ancak ve ancak
yazdmzda kendi
hibir doal
anlam seyrietmezler.
ifade iinde deiebilir.

TRK DL BLM
 13 Dil insana zg bir iletiim aracdr.

nsan dndaki varlklar da iletiim ve bildiriim becerisine sahiptirler.

zellikle hayvanlarn hem kendi aralarnda hem de insanlarla iletiim
kurduklar gzlemlenebilen bir olgudur. Ayn zamanda topraa atlan bir
tohumun yeermesi, bitkilerin yapraklarnn gnee doru ynelmesi de
birer bildiriim rneidir. Fakat bu iletiim ya da bildiriim trlerinden
hibiri insan dili kadar derin ve gelimi bir yapya sahip deildir. nsan
dili hayvan dilinden igdsel olmamak ve geliebilen bir sistem olmak
bakmlarndan ayrlr. Hayvanlar igdleri dorultusunda iletiim
kurarlar ve binyllar gese de bu iletiim nitelik olarak deimez. Bu
DL NEDR?

adan dil, insana zg bir iletiim aracdr.

TRK DL BLM
 14 Dil doal bir iletiim aracdr.

nsan dili doaldr. Yani insan dnyaya geldiinde dili edinebilecei bir
mekanizma ile donatlm olarak gelir ve doal evresinde hazr bulduu
dili yine doal yntemle edinir. Her toplumun kltrne gre edinilen
bu diller eitlenir. Tarihin eitli dnemlerinde insanlar arasnda
kullanlan farkl dilleri ortadan kaldrmak ve btn insanlarn ayn dille
anlamalarn salamak amacyla Esperanto (Polonyal Dr. L.L.
Zamenhof), Volapk (J.M. Schleyer), Blbilen (Edirneli Mehmet
Muhiddin Efendi) gibi baz yapay diller oluturulmu ancak insanln
rki ve mill kimlikler asndan farkllklar arz eden yapsyla uyumad
DL NEDR?

iin doal olarak yaygn bir kullanm alan kazanamamlardr.

TRK DL BLM
 DLN ALT DALLARI
Bir dil kullanld zaman iinde; iinde bulunulan evre, yaanlan
corafya, din gibi etkenler nedeniyle eitlilik gsterir. Bu eitlilikler
lehe, ive (az), birey dili kavramlar iinde deerlendirilirler. Bu
kavramlar u ekilde izah edilebilir:
DL NEDR?

TRK DL BLM
 LEHE (dialect): Bir dilin eitli ses, biim, anlam ve dizim farklar
gsteren alt kollarna denir. Trkenin bugnk kollar arasnda
dierlerine oranla en youn farkllk uva Trkesi ve Yakut Trkesinde
grlmektedir. Bu nedenle bu leheler Trkenin uzak leheleri olarak
adlandrlrlar. Azeri, Trkmen, zbek, Uygur, Kazak, Krgz, Bakurt vb.
Trk leheleri ise Trkenin yakn leheleridir.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 VE (az, accent): ive teriminin anlam ve kullanl konusunda
dilcilerin farkl grleri vardr. Bazlar bu terimi yakn lehe anlamnda
kullanrken bazlar az anlamnda kullanmaktadr. Trk Dil Kurumunun
internet sayfasnda lehe az anlamyla aklanmtr.
ive ya da az bir dilin anlama oran olarak kabul edilen %70lik
anlama orannn altna dmeyen ancak syleyi, anlam ve kullanm
boyutunda baz farkllklar gsteren kollardr. Ankara az, Konya az,
stanbul az, Diyarbakr az gibi. Bu kollardan birinin sz konusu dilin
tm zelliklerini iyi yanstt kabul edilir ve bu azn zellikleri yaz dili
DL NEDR?

olarak belirlenir.

TRK DL BLM
 Ancak burada unutulmamas gereken nokta udur: Azlar dilin
bozulmu biimi deildir. Gerekte yaz dili olarak kabul edilen az
standart olmas iin eitli kuralara uydurulur, oysa azlar doal
sreleri iinde deiim gsterirler ve geliirler. Bu adan hibir azn
zellikleri konuma yanl olarak nitelendirilmemelidir.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 BREY DL (idiolect): Bir dili konuan her birey; o dili yaants,
tecrbeleri ve eitimi sonucunda kendine zg farkllklarla kullanr. Bu
farkllklar ses, biim, anlam ya da dizim boyutunda olabilir. Edeb
incelemeler yaplrken sanatlarn dil kullanmlarna baklr. Bu
incelemeler her sanatnn sz varlnn ve anlam dnyasnn farkl
olduunu gsterir. Ancak birey dili sadece sanatlar iin geerli deildir.
Her bireyin dil kullanm kendine zgdr. Bu durumda Bir dili konuan
kii says kasa, ana dili konuma says da o kadardr. demek yanl
DL NEDR?

olmaz.

TRK DL BLM
 DLN TRLER
Dil, eitli zelliklerine gre farkl trlere ayrlr:
1. ANA DL (anadil): Balangta anneden ve yakn aile evresinden
renilen daha sonra da ilikili bulunulan evrelerden ve kiilerden
etkileim yoluyla gelitirilen, insann bilinaltna inen ve bireylerin
toplumla en gl balarn oluturan dildir.
2. ORTAK (standart, lnl) DL: Bir lkede konuulan lehe ya da
azlar iinde yaygnlap egemen olan ve yaz dili durumunda olana
verilen addr. Trke iin stanbul aznn temel alnmas buna
rnektir. Ortak dil, dilde btnlk salamak amacyla eitli kurallar
DL NEDR?

getirir.

TRK DL BLM
 3. ZEL DLLER: Bir dildeki szck ve ekleri temel alarak farkl gruplarca,
farkl biimde kullanlan dil biimlerine zel dil denir. ki tr vardr:
a)Grup Dilleri (sosyolekt): Bir toplumda, bireyin iinde bulunduu snfa,
cinsiyete, zellikle meslee gre beliren dillere grup dili denir. Szck
kadrosuna terminoloji ad verilir. Dilciler iin kk, gvde; ocuk dili
iin mama, atta; terziler iin slfile, vatka, teel vb.
b)Argo: Argo genellikle kfrl konuma biimini artrmaktadr.
Ancak argo; her lkede, her dilde grlen, toplum iinde baz kesimlerin
ya da gruplarn farkl biimde anlamay salamak amacyla
DL NEDR?

oluturduklar zel dillerdir.

TRK DL BLM
 Argo iinde yer alan szcklerin en nemli zellii ait olduklar dile ya
da ilikide bulunulan ve genellikle az bilinen dier dillere ait szcklere
ounlukla mecaz anlamlar yklemesi ya da deyim aktarmasna
uramas sonucunda oluturulmalardr. Szgelimi mangiz para, afto
sevgili, gac kadn gibi szckler nispeten daha az bilinen Rumca,
Ermenice, Romence gibi dillerden alntdr.
Argo dilde en abuk deien ve en ok eitlilik gsteren unsurlardan
biridir. Argolar yreden yreye deitii gibi yldan yla da deiiklik
gsterebilir. Szgelimi Trke argoda hortumla-, hortumcu, yanc,
DL NEDR?

kapka gibi szckler yenidir.

TRK DL BLM
 Trkiye Trkesindeki argo szcklere; matrak komik, ho (Ar.
eki), ak- bir dersten baarsz olmak, snfta kalmak, inek ok
alkan renci, bilezik kelepe, ot uyuturucu madde tr,
dolma yalan, rdek seyahat aralarnda biletli yolcu dnda yoldan
toplanan yolcu, aynasz polis vb. baka rnekler gstermek
mmkndr.
DL NEDR?

TRK DL BLM
 4. YAPMA DL: nsanlarn ortak bir dille anlamasn salamak amacyla
ounlukla bir baka dil temel alnarak sonradan oluturulan dile denir.
Yapma dillerin en nemli zellii sonradan oluturulmalardr. Yeryznde
farkl dillerle iletiim kurmann gl fikri yapma dil dncesini
dourmutur. Yapma dillerin en bilineni Esperantodur, Polonyal hekim
Zamenhoff tarafndan oluturulmutur. Bu dille yaymlanm eitli kitaplar
hatta dergi ve gazeteler vardr.
Yapma diller oklukla doal dillerden yararlanlarak oluturulur. Bilinen 200
kadar yapma dil vardr. Bunlar arasnda Edirneli Mehmet Muhittin Efendi
tarafndan yaplan Blibilen, Ido, Volapk, Oksdental, Inter-lingua ad
anlabilecek olanlardr. te yandan FORTRAN gibi matematiksel ve bilimsel
DL NEDR?

uygulamalara dnk programlama dilleri de yapma dillerdendir.

TRK DL BLM
 5. KARMA DL: ki ya da daha fazla dilin karmndan olumu karma bir
dilin (mixed language), ocukluktan itibaren ana dili olarak edinilen
biimidir. Bu diller, esir olarak kendi lkeleri dna gtrlen insanlarn
gndelik iletiimler iin kendi dillerini terk edip egemen dilin basit
biimini kullanmaya balamasyla olumutur.. Bu topluluklar biim
bilgisel ve sz dizimsel erevesi kendi ana dillerinden, szckleri
egemenlii altnda olduklar dilden alarak yeni diller yaratmlardr.
Black English denen Amerikadaki zencilerin konutuu ngilizce;
Fransz smrgesi altnda yaam olan Tunus, Fas, Cezayir gibi
DL NEDR?

lkelerde kullanlan Franszca karma dillere rnek verilebilir.

TRK DL BLM
 6. KARIIK DL: Gezgin, balk ya da tccarlarn yerli halkla srekli ilikileri
sonucu ortaya km dillerdir. Bu diller genellikle basit biim bilgisel ve sz
dizimsel temele dayanan iki dilden de alnan szcklerle oluturulmutur. Bu
dillerin en uzun mrls be yllktr. Akdeniz limanlarnda konuulan Sabir,
Pasifik kylarnda grlen Chinock gibi kark diller kaybolup gitmitir. Fakat
bugn btn Pasifik Okyanusunda eitli kark diller yaamaktadr. Ayrca
Karadeniz Blgesinde birok ehirde ve stanbulda Sovyetler Birliinin
dalmasndan sonra balayan bavul ticareti srasnda ticaret amacyla
oluturulan Trke- Rusa, Trke-Ukraynaca kark diller de olmutur.
Karma dil ile kark dil arasndaki en nemli fark; karma dilin doutan
itibaren edinilmeye balanmas ve uzun mrl olmas, kark dilin ise
DL NEDR?

yalnzca ihtiya duyulduunda ortaya kmas ve geici sreyle kullanlp

unutulmasdr.
TRK DL BLM