Hi chng c bc thang: co cng cc c c, nht l c bc thang trc, au nh kim chm dc mt trong cnh tay lan

ti ngn 4,5, i khi au lan ln vng chm, au lan ti ngc, yu v teo c bn tay.

HI CHNG C BC THANG TRC

Tc gi Bs Mai Trung Dng

1. Triu chng.
Hi chng c bc thang trc do H.Naffziger m t nm 1935. Triu chng l t v au but (cm gic
nh kim chm) cnh tay, bn tay v ngn tay, km theo gim cm gic, gim vn ng nhng ngn tay
v nhng ngn tay nm cht li. au thng rt su, kh m t, au nh m h cnh tay v bn tay.
Triu chng thng hay xut hin vo bui sng sm lm ngi bnh thc dy hoc xut hin sau mt
thi gian ngi lu, ngi dui chn hoc ngi lm vic nh ngi khu v hay ngi an
Du hiu thm khm lm sng c rt t hoc khng thy g c bit, th nghim chn on dng tnh
l nghim php Adson (hay nghim php c bc thang trc) nh sau: xoay hp s bnh nhn sang bn
au, dui hp s ra sau, ging cnh tay v yu cu bnh nhn th su ri bt mch quay cnh tay ging
ny. Nu thy mch quay gim i v bnh nhn thy xut hin nhng triu chng nh trn th l
nghim php dng tnh. C ch to ra triu chng trong nghim php ny c gii thch nh sau:
C bc thang trc bm nguyn u vo gai ngang cc t sng c t C3 n C6 v bm tn vo b trn
xng sn 1 gn xng c. Cc b ca c bc thang trc to vi xng sn th nht mt tam gic
m m ri thn kinh cnh tay v ng mch di n i qua. Trong nghim php Adson, khi quay v dui
ct sng lm co c bc thang trc, khi th su do c bc thang trc cn l mt c h hp nn lm
xng sn 1 b nng ln, cc ng tc trn u lm cho tam gic b hp li lm chn p b mch thn
kinh i qua gy nn cc triu chng trn.
2. Nguyn nhn.
- Do tn thng c bc thang trc: do mt mi, do hot ng qu mc, hoc sang chn do tai nn hay
do c th ngh nghip.
- Co tht c bc thang do hp l tip hp gy kch thch r thn kinh: yu t tc ng i vi r thn kinh
thng l thoi ha ct sng c hay vim khp mu li t sng xm nhp vo l tip hp ngi cao
tui.
- Sn ha t sng c 7 hoc gai ngang t c 7 qu pht: cng l nguyn nhn gy chn p b mch
thn kinh di n.
3. iu tr.
iu tr hi chng c bc thang trc cng ging nh iu tr hi chng chn p ca a m ct sng, ci
thin tnh trng un cong qu mc ca ct sng c, ci thin t th lm m rng l tip hp. Nhng
phng php chnh thc hin nhng iu trn l: tp vn ng, ko gin, bng cravat, thuc gin c.
 Hnh 6.17. Bi tp nng vai vi tay xch vt nng t th ngi v ng

Trong bi tp nng vai c tr khng lm tng c lc, tng tm vn ng v tng bn vng cho cc
c l nhng bi tp c p dng iu tr mang li hiu qu kh quan: Bnh nhn t th ngi ta lng
vo tng, t hp s v gy vo tng lm gim n cong ca ct sng c, hai tay dui thng st thn
v xch hai vt nng, nhc vai ln n ht tm vn ng, gi nguyn mt lc ri t t h xung mt cch
chm ri. Bi tp c thc hin thng xuyn lin tc vi trng lng tng dn. Bi tp tng t cng c
th thc hin t th ng vi vai nng ln cao v hi ra sau(Hnh 6.17).

HI CHNG VAI - BN TAY - NGN TAY

Tc gi Bs Mai Trung Dng

1. i cng.

c Stein Blocker m t nm 1948, ng cho rng do qu trnh ri lon thc vt, lon dng gy nn
nhng bin i thoi ha xy ra cc a m c km theo cc ri lon thn kinh mch mu.

C nhiu ti liu nhn nhn v nh gi v cn au bng but vi cc tn gi khc nhau nh: ri lon cm
gic, hi chng Sudeck, chn thng co mch, x cng b - ngn sau tc mch, tiu xng sau chn
thng, chn thng mn tnh c ph n, hi chng vai tay v cui cng l hi chng vai - bn tay - ngn
tay. Ri lon cm gic c phn chia thnh 2 loi: nng v nh. Trong cn au bng but, hi chng
chi ma, v cc cn au trung ng thuc vng i th hay vng i - v no c coi l ri lon cm gic
nng. Tt c cc cn au bng but khc c lin quan n chn thng hoc bnh l th c gi l ri
lon cm gic nh. Hi chng vai - bn tay - ngn tay thuc loi ri lon cm gic nh, vi c im l gy
bt ng nhiu ni, c ph n mn tnh, c x ha, c cng khp, c tiu xng v teo c.

2. Nguyn nhn v c ch bnh sinh.

Tun hon chi trn c phn chia mt cch n gin vi hai thnh phn tun hon ng mch v tun
hon tnh mch..
- Tun hon ng mch c lin quan n c ch bm ca tim, trng lc mch mu v p lc ng mch
sut t tim ra ngoi vi ca chi trn.

- Tun hon tr v ca h thng tnh mch v bch mch cng do tc ng ca mt c ch bm vi rt

nhiu van trong cc h thng mch ny. V tr bm ch yu khu tr vng nch v bn tay, v ph thuc
vo ng tc vn ng lp i lp li ca khp vai cng nh lp i lp li nhiu ln ng tc co - ngh
ngn tay v c tay. ng tc nng cnh tay ln qu vai s to thun li cho dng mu chy v trung tm.

V tr m ng mch chi phi rng nht l vng gan bn tay nn h thng tr v ca tnh mch v bch
mch cng hu ht khu tr mt ny. Khi h thng bm trn y b tn thng c th dn ti au v tn
ph v l cn nguyn gy ra hi chng vai - bn tay - ngn tay. Hi chng ny c th bt u t nhng v
tr bm trung tm vng vai hoc vng bn tay.

Cn au bng but lc u l mt cn au ngn r rt v khu tr trn ton b c delta vi nguyn nhn

khng r rng. Nhng cn au v sau thng ko di hn v ngi ta cho rng n c dn truyn qua
cc si c c ng knh rt nh. l mt cn au hon ton ging nh au trong trng hp b bng.

Trong au bng but th v mt vi th v i th ca t chng thn kinh ti ch au hon ton khng c

thay i g so vi ch khng au, ngi ta ch thy rng c s c mt ca cht neurokinin trong t chc ti
ch au. Trong thc nghim c th gy nn mt cn au bng but nu tim cht neurokinin ny vo t
chc bnh thng.

3. Triu chng v chn on.

S tin trin ca hi chng vai - bn tay - ngn tay thng din bin qua 3 giai on:

- au v hn ch vn ng khp vai: lc khi u khp vai b au rt ging au do vim quanh khp vai,
sau khp vai b dnh v hn ch vn ng.

- Bn ngn tay b sng n, n lm, triu chng ny gim nu gi tay cao trong khong thi gian di. Tnh
trng sng n ch yu mt mu v thng v tr cc khp t bn - ngn v cc khp lin t ngn
pha gn. Da mt trn khp ngn tay tr nn mm v mt np nhn, bn tay tr nn nng n v au. Khi
ph n khu tr pha di gn dui s gy hn ch vn ng, khi dy chng bn b ko cng lm gp
khp bn ngn, bin hot ng b thu hp dn ti hn ch hon ton ng tc gp. Tnh trng trn dn
n mt tc ng bm bn tay v c tay kt hp vi hn ch vn ng khp vai lm cnh tay khng
nng ln cao qua vai c dn n c hai v tr bm u b ngng tr.

- S ph n di da dn dn b x ha gy dnh gn v bao khp, sn khp b teo c hin tng tha

xng nhiu ni cui cng tr thnh bn tay kh ho, dnh khp bn ngn trong t th dui, dnh cc
khp lin t trong t th gp.

Tm li, s tin trin ca hi chng vai - bn tay - ngn tay gy ra nhng bin chng sau:

+ Gy tn thng h tun hon tnh mch v bch mch thuc bn tay, cnh tay v vai.

+ Hn ch vn ng khp vai do nhiu nguyn nhn cui cng dn n co cng.

+ Hn ch vn ng khp bn ngn do ph n v dnh dy chng bn khp t ngn.

+ C tay trong tnh trng dnh t th gp.

+ Tn thng h thng thn kinh cm gic: khi xut hin gi l hi chng ri lon cm gic hay cn
gi l au bng but.

Hi chng ri lon cm gic gm cc triu chng c in sau:

+ au v sng n mt chi.

+ Thay i tnh trng da thuc chi b bnh:

Teo da.

Thay i sc t da.

Tng tit m hi.

Mc lng.

Thay mng.

+ Du hiu v triu chng vn mch khng bnh thng.

+ au v hn ch vn ng khp vai cng bn.

+ Nhng du hiu bo trc nh: t qu, chn thng, nhi mu c tim.

4. iu tr.

- iu tr sm hn ch vn ng khp vai bng cc bi tp thch hp. Cn phi c nhng tc ng tng

cng tun hon trnh ng k c vi tun hon tnh mch ln bch mch. S dng bi tp vn ng
i vi bn tay v vai tng cng bm mu tnh mch t ngn tay v vng nch.

- i vi bn tay v ngn tay cn phi cn phi p dng cc k thut gy co mch v gii quyt ph n, c
th dng bng thun buc qun ngn tay hay s dng bng p hi. Tng cng gi tay cao qua u
hn ch ph n ngn chi, iu ny c th thc hin bng cch t tay v bn tay trn gi hoc treo tay
qua u trn gi kt hp qun bng thun t ngn chi n gc chi.

- Cc phng php vt l c th c p dng nh: xoa bp, p nng, p lnh v bn nc xoy.

- giai on bt u xut hin ri lon cm gic bn tay, cn phi tin hnh phong b hch sao hoc m
ri thn kinh cnh tay vi Lidocain, tc dng ca phong b thn kinh cm gic c th ko di ti 24 gi.
 HI CHNG C VAI CNH TAY

Tc gi Bs Mai Trung Dng

1. Lm sng.
1.1. Hi chng ct sng c.

- au c gy: c 3 kiu biu hin:

+ au c gy cp tnh: Hay vo c cp, xut hin sau mt m ng dy do gi u lch hoc sau lao ng
nng, mt mi, cng thng, lnh... thy au vng gy mt bn lan ln cng chm. Thng khi sau vi
ngy v hay ti pht.

+ au vng gy mn tnh: au m khi tng khi gim, lan t, kh vn ng mt s ng tc v au, i khi

thy lo xo khi quay c.

+ C im au ct sng c: n vo cc gai sau v cnh ct sng c tng ng cc r thn kinh c th tm

thy im au.

- Hn ch vn ng ct sng c: au lm u vo sang mt bn khng quay v bn kia c do c bn

au b co cng phn x.

1.2. Hi chng r thn kinh.

- Do thoi ha hoc thot v a m chn p cc r thn kinh thuc m ri thn kinh cnh tay, ch yu l
r C5-C6. au vng gy m tng tng cn nht l v m, lan ln vng chm v xung vai v cnh tay.
Biu hin lm sng l hi chng vai-gy, hoc hi chng vai-cnh tay.Thng au su trong c, xng
vi cm gic nhc nhi kh chu, c khi au nhi nh in git. au c thng gim nhanh trong khi au
vai v tay th ngy mt tng. au c tnh cht c hc, au tng khi ng, i, ngi lu, khi ho, ht hi, khi
vn ng ct sng c; au gim khi ngh ngi, khi ko gin ct sng c...

- Ri lon vn ng, cm gic kiu r: bi mt s c chi trn nh dng vai (C5), bi gp cng tay (C6), bi
dui cng tay (C7), bi gp cc ngn tay (C8). C th km theo hin tng git b c khi b teo c r. T
mt vng cnh tay, cng tay, bn ngn tay. nh khu ca hin tng gim cm gic ty thuc vo r thn
kinh b chn p. Lm nghim php cng dy thn kinh ca m ri cnh tay th au v t tng.

- Ri lon phn x kiu r c: gim hoc mt phn x gn xng do r thn kinh chi phi b chn p: Phn
x gn c nh u cnh tay (C5), phn x trm quay (C6), phn x c tam u (C7).

- Tn thng r thn kinh c:

+ R C1, C2 v mt phn C3 to ra dy thn kinh chm Arnold, khi tn thng gy au u vng chm.

+ R C3: au vng chm gy; km theo ni kh v tc ngc.

+ R C4: au b vai v thnh ngc trc; c ho, nc, kh th.

+ R C5: au mt ngoi cnh tay n cng tay; yu c delta.

+ R C6: au mt trc cnh tay n ngn ci v tr; yu c nh u.

+ R C7: au mt sau cnh tay n ngn gia; yu c tam u.

+ R C8: au mt trong cnh tay n ngn nhn v t; yu c bn tay.

- Mt s nghim php nh gi tn thng r thn kinh c:

+ Du hiu chung bm: n im cnh sng tng ng vi l ghp thy au xut hin t c lan xung vai
v cnh tay.

+ Nghim php Spurling (p r thn kinh c): bnh nhn ngi hoc nm nghing u v bn au, thy
thuc dng tay p ln nh u bnh nhn, au xut hin r b tn thng do lm hp l ghp.

+ Nghim php cng r thn kinh c: bnh nhn ngi u nghing xoay v bn lnh. Thy thuc c nh
vai v t t y u bnh nhn v bn kia, au xut hin dc theo r thn kinh b tn thng. Hoc bnh
nhn ngi, thy thuc t tay ln vng chm n t t cho cm chm xng c, au cng xut hin dc
theo r thn kinh b tn thng.

+ Nghim php chng r thn kinh c: bnh nhn ngi, thy thuc nng cnh tay bn au ca bnh nhn
ln u v a ra sau, cc triu chng r gim hoc mt.

+ Nghim php ko gin ct sng c: bnh nhn nm nga, thy thuc dng 2 bn tay t ln cm v
chm bnh nhn, t t ko theo trc dc mt lc 10-15kg, cc triu chng r cng gim hoc mt.

1.3. Hi chng ng mch sng - nn

- au u vng chm, chng mt, tai, m mt, i khi c gim th lc thong qua. c bit bnh nhn
lun thy ngi mt mi.

- Rung git nhn cu, hi chng tiu no, hi chng giao bn. C cn sp (Drop - attacks) khi quay c
qu nhanh t th bt li.

1.4. Cc hi chng thn kinh thc vt

- Hi chng giao cm c sau (Hi chng Barr - Lieou): au na u hoc vng chm, chng mt,
tai, m mt hoc mt th lc thong qua, cn ri lon vn mch. Cc triu chng trn tng ln khi quay c.

- Hi chng vai - bn tay: au vng bn tay, cc ngn tay, da bn tay, c khi xanh tm, gim nhit so
vi bn lnh.

- Kch thch m ri thn kinh c sau: cn au kiu mch p vng chm, hi chng Claude Bernard -
Horner, t cng bn tay kiu Raynaud, lon cm bng but khp vai, co cng cc c c, tc ngc, ht
hi, d cm hng.

- au quanh khp vai: au c tnh cht phn x t c xung vai v cnh tay, i khi c tc ngc vng
trc tim. Khc vi vim quanh khp vai, bnh nhn ny khng c hn ch vn ng khp vai.
- Hi chng c thang: au mt trong cnh tay xung ngn 4-5 v au lan ln chm; au tng khi quay v
nghing u sang bn au km theo c lnh ngn chi, xanh tm, ph n, mt mch quay. Cn chn on
phn bit vi bnh l cn xng sn c VII.

- Hi chng tim (cardiac syndrome): bnh nhn thng thy au ngc vng trc tim, au tng khi
quay u, gi cnh tay ln cao hoc khi ho, ht hi; i khi xut hin nh cn au tht ngc, nhng in
tim nhng bnh nhn ny hon ton bnh thng.

1.5. Hi chng chn p tu c:

Chn p tu mc nh: giai on u, a m chn p r thn kinh, nhng sau a m chn p

c tu sng. Chn p tu mc nh biu hin bi ri lon vn ng lm mt tnh kho lo ca bn tay
trong cc ng tc nh vit, ci cc o, nh my vi tnh; hai chn cm gic cng cng, i li kh khn; c
th thy tng nh cc phn x gn xng.

Chn p tu mc nng: chn tay cn vn ng c nhng i li rt kh hoc khng i li c, mt

kh nng t phc v c nhn, cc phn x gn xng tng r. Mc rt nng gy lit hon ton t chi.

Hi chng Brown-Sequard: Thot v a m c c th gy hi chng Brown-Sequard (cn gi l hi

chng phn ly cm gic) l do a m chn p mt na bn tu. V d, thot v a m C3-C4 gy chn
p na tu c bn phi, biu hin lm sng: lit tay v lit chn kiu trung ng na ngi bn phi
(cng bn) nhng cn cm gic au; na tu c bn tri khng b chn nn chn tay bn khng lit
nhng li mt cm gic au.

2. Du hiu X quang.
2.1 Chp X quang c thng quy.

- Hnh nh X quang trn phim chp c nghing thy gai xng, m xng thn t v mu bn nguyt,
m xng mu bn nguyt l l do quan trng, trc tip lm hp l ghp v l ng mch gy chn p
r thn kinh v ng mch sng.

- Hnh nh X quang trn phim chp c t th thng cho thy m m hoc ph i mu bn nguyt, bn
tn thng khe khp bn nguyt hp hn bn lnh.

- Trn phim chp chch 3/4 ct sng c thy l ghp mo m v b hp.

- Khi thot v a m c th thy: mt n cong sinh l, gai xng trc sau, hp khe lin t, trt t
sng, hp ng sng, hp l ghp do gai xng.

2.2. Chp tu cn quang ct sng c.

Chp tu cn quang ct sng c kh hn ct sng tht lng, k thut thng dng l chp ty c ng
bn gia C1 v C2 trong t th bnh nhn nm sp nga c ti a.

2.3. Chp ng mch t sng.

Nguyn nhn p ng mch t sng ch yu l do gai xng pht trin t khp mc ct sng vo.
2.4. Chp cng hng t (MRI).

Trn nh MRI, a m c ranh gii r, gim tn hiu trn T1 v tng tn hiu trn T2 do c nhiu nc.
Cc a m thoi ha do khng c nc nn trn T2 tn hiu khng tng so vi cc a m khc. Khi
a m thot v l phn ng tn hiu vi a m nh ra pha sau so vi b sau thn t sng v khng
ngm thuc i quang t.

3. Nguyn nhn gy hi chng c vai cnh tay.

3.1. Thoi ha ct sng c.

- Thoi ho t sng (Spondylosis): l s thoi ho cc thnh phn ca xng khp cng cc dy

chng ct sng to nn cc gai xng. Hu qu ca thoi ho cc khp t sng v dy chng dn n
hp l ghp (do mc gai xng, ph i mm khp, hp a m); trt thn t (do mm khp thoi ho
nng, dy chng lng lo, h eo) v hp ng sng, hp l ng mch thn nn.

c bit, khp Luschka l mt khp gi c trng ch ct sng c mi c, trong hot ng chc nng
lun b kch thch v d hnh thnh cc m xng gia hai b thnh sau ngoi t sng v c th gy
chn p vo ty sng.

- Thoi ho a m (Disc degeneration): gm tn thng nhn nhy mt nc, vng si gim chiu
cao v c nhiu vt rch (nt), dn ti hp a m v cc t sng tin li gn nhau hn, lm thay i s
hi ha ca cc khp t sng v lm thay i l tip hp.

- H xng sn ct sng (Osteochondrosis): L s thoi ho lon dng a m v s phn ng ca

cc t chc k cn (dy mm sn, co cng c cnh sng, au r thn kinh), bin i tng dn theo la
tui.

3.2. Thot v a m ct sng c.

3.2.1. Cc hnh thi thot v a m ct sng c.

Hnh 6.14. Cc hnh thi thot v a m ct sng c

- Thot v a m theo hng ra sau gia gy chn p ty hai bn (Hnh 6.14-1).
 - Thot v a m theo hng cnh gia gy chn p mt bn thn ty (Hnh 6.14-2).
- Thot v a m theo hng sau ngoi gy chn p mt bn thn ty v r thn kinh (Hnh 6.14-3).
- Thot v a m vo l tip hp gy chn p vo nhnh r thn kinh (Hnh 6.14-4).
- Thot v a m sang bn gy chn p vo ng mch sng v dy thn kinh sng (Hnh 6.14-5).
- Thot v a m ra trc khng gy chn p vo r thn kinh, thn ty v ng mch sng(Hnh 6.14-6).

3.2.2. c im lm sng thot v a m ct sng c.

Thot v a m ct sng c c bnh cnh lm sng rt a dng, phong ph, thay i ty thuc vo v tr,
th loi, mc thot v v cc giai on ca bnh. Cc hi chng lm sng thng gp l: hi chng
chn p r n thun, hi chng chn p ty n thun, hi chng ty r phi hp v hi chng ri lon
thn kinh thc vt.

- Hi chng chn p r n thun: c bnh cnh ging hi chng c vai cnh tay nh trnh by trn.

- Hi chng chn p ty n thun thng khi pht m thm, tin trin t t trong thi gian di vi cc
biu hin:

+ Ri lon vn ng: l triu chng ni bt, lc u thy mt kho lo bn tay, thay i dng i, n cc
biu hin lit ngoi vi hai tay v lit trung ng hai chn. Km theo l cc ri lon v phn x v c trn.

+ Ri lon cm gic: thng gp t b ngn chi trn, km theo c gim cm gic kiu dn truyn di mc
tn thng. Thng gim cm gic au v nhit, c th gim c cm gic su v cm gic rung, nhng
cm gic xc gic thng vn cn.

+ Ct sng c au nh hoc khng au, c th c hn ch vn ng ct sng c.

- Hi chng ty r phi hp: l hi chng thng gp, t cp tnh ca hi chng r ty c th xy ra sau

mt chn thng nh trn bnh nhn c thoi ha ct sng c. Thng triu chng ty r hn triu chng
r, cc ri lon v vn ng v phn x r hn ri lon v cm gic.

- Hi chng ri lon thn kinh thc vt: do thot v chn vo dy chng dc sau, cc mng ty, mch mu
l nhng ni c dy thn kinh t sng chi phi, dy ny c b sung cc si giao cm t hch giao
cm c v hch sao; cn do khp mm mc t sng thoi ha vo ng mch t sng. Biu hin lm
sng: chng mt tai, mt thng bng; mt m tng cn, i khi au phn sau hc mt; mt t
ngt, cn h huyt p, v m hi, tng nhu ng rut, cn au ngc do cn nguyn ct sng hay gp
trong thot v a m C6-C7. Cc gai xng pha trc hoc thot v a m ra trc gy kh nut do
chn p thc qun.

3.2.3. Triu chng thot v mt a m.

- Thot v a m C3-C4 (chn p r C4):

au c, au b vai, ngc v vng trc tim

T v gim cm gic vng b vai
Teo c gy
Mt s triu chng thn kinh c th gp nh: nc, ni ngng
- Thot v a m C4-C5 (chn p r C5):

au vai v cnh tay trc

Gim cm gic mt ngoi khp vai, cnh tay v cng tay
Yu ng tc gi tay ln cao (c delta)
Gim phn x gn c nh u

- Thot v a m C5-C6 (chn p r C6):

au vai, cnh tay, cng tay v ngn tay ci

T v gim cm gic cnh tay v ngn ci
Teo c cnh tay
Yu ng tc gp cng tay vo cnh tay (c nh u)
Gim phn x trm quay

- Thot v a m C6-C7 (chn p r C7)

au mt ngoi cnh tay, cng tay v ngn gia

T v gim cm gic ngn tr v ngn gia
Teo co cnh tay
Yu ng tc di cng tay (c tam u)

- Thot v a m C7-T1 (chn p r C8)

au cnh tay, cng tay, ngn nhn v t

T v gim cm gic ngn t v nhn
Teo c lng bn tay (c lin ct, c ging v khp ngn ci)
Yu ng tc nm bn tay

Hnh 6.15. Phng php bm nn gai sau t sng

 Hnh 6.16. Bi tp nhp n nh ca Caillet

4. iu tr hi chng c vai cnh tay.

4.1. iu tr bo tn

- Thuc gim au chng vim.

- Nhit: tt nht l dng paraffin p ln vng c gy, khng nn chiu hng ngoi vo vng gy v d lm
kch thch hnh ty gy au u.

- in xung: c th dng dng TENS, dng 2-5, dng Diadynamic...

- Chm cu: cc huyt Phong tr, Kin ngung, Kin tnh, Thin tng, Khc tr, Hp cc...

- Xoa bp bm huyt vng c vai cnh tay: xoa bp c tc dng gim au v chng ph n, tng cng
tun hon dinh dng. Tuy nhin n ch c tc dng tt sau thi k cp tnh, ti thi im au cp cc t
chc cn rt nhy cm khi xoa bp c th lm tng thm tnh trng co cng c. Kt hp bm nn t
sng bng cch day v n trc tip ln gai sau t sng theo hng ra trc, sang phi v sang tri (Hnh
6.15).

- Ko gin ct sng c: l bin php iu tr c bn, vi mc ch lm rng cc khe khp, cc l ghp gim
chn p cc r thn kinh; gin c lm gim co cng c; gim s di lch khp. Thng thng, c th chn
lc ko ln u khong 7-8kg, ri tng dn mi ln 1kg cho n khi t khong 20% th trng th duy tr
lc ny cho n ht t. i vi t th ngi lc ko phi cao hn thng c trng lng ca u.
Thi gian mt ln ko 10-15 pht, mi i 15-20 ngy.

- Tp vn ng c, b vai, khp vai, cnh tay:

Bi tp nhp n nh ca Rene Caillet: bnh nhn nm hay ngi vi t th ct sng c gp nh, KTV
dng hai tay p st v gi cht hai bn thi dng ca bnh nhn, tin hnh ko gin ct sng c thng
trc c th. Trong t th ny, KTV dng lc hai tay chuyn hp s nghing bn hoc xoay bn ng thi
bnh nhn phi gng c mt lc va khng li sao cho hp s vn ng yn ti ch, to nn mt co
c ng trng i vi cc c vn ng ct sng c. Lc to ra t KTV thay i t thp n cao ri li
xung thp (Hnh 6.16).

- D phng:

+ Khng lm vic qu lu ti bn giy, c bit l vi my vi tnh, c mi 30 pht nn dng li thc hin

cc ng tc vn ng ct sng c, vai v tay.
+ Gi m vng c vai khi tri lnh, khi i xe my, khi ng

+ Tp luyn cc mn th thao nh nhng, trnh tc ng mnh ln vai tay.

4.2. iu tr phu thut.

4.2.1. Ch nh:

- Ch nh tuyt i:

Thot v a m cp tnh do chn thng (c hoc khng c tn thng tu).

Thot v a m gy yu bi hoc lit ta chi (hi chng chn p tu).
Thot v a m c hi chng giao cm c sau mc nng m trn phim chp ng mch pht
hin gai xng chn p ng mch t sng.

- Ch nh tng i:

Thot v a m gy au c tnh cht c nh m iu tr ni khoa khng c kt qu.

Thot v a m vi au qu mc m thuc gim au khng tc dng hoc thi gian gim au
ngn.
Bnh nhn c bin chng bnh l d dy hnh t trng.
Thot v a m mt vng ct sng do thoi ho a m gy nn.

- Chng ch nh:

Bnh nhn cha c iu tr ni khoa

Trn phim MRI a m ch li nh
au c vai cnh tay khng do thot v a m.
Bnh ni khoa kt hp ang tin trin nh: lao, suy thn, i tho ng, suy tim hoc ung th giai
on cui.
Vng c trc c vim nhim
ang st
Bnh nhn tm thn

4.2.2. Cc phng php phu thut.

- Cc phng php can thip ti thiu: Laser qua da, sng radio...

- Ct b a m khng c hn xng.

- Ct b a m c hn xng.

- Ct b a m bng ng vo li sau
Bc s Hng Ngc t vn
Cnh gic vi hi chng c - vai tay
Hi chng ny thng gp la tui trung nin, c th c la tui thanh nin, nht l vi nhng ngi lm vic cng s, ngi
lm vic sai t th trong thi gian di. Nhng thng tn m hi chng ny gy ra c th gy tn ph nu khng c iu tr
sm, BS L Vinh (BS Chuyn khoa II Khoa Vt l phc hi chc nng BV Hng Ngc) khuyn co.

Theo Gross - tc gi tp sch v phc iu tr vt l tr liu, triu chng c - vai - tay thng gp c chia thnh 4 nhm v
mi nhm u c nhng cch iu tr khc nhau:

Nhm 1: au v co cng c trong khu vc cnh ct sng c, au vai v cnh tay.

Nhm 2: Hi chng thuc r vn ng v cm gic trong khu vc ang ri thn kinh c v thn kinh cnh tay.

Nhm 3: Hi chng vn mch do tc ng ca h thng thn kinh giao cm c.

Nhm 4: Hi chng chn p ty c, r v trc thn kinh.

Bc s L Vinh cho bit, khi b hi chng c - vai - tay ngi bnh cm thy au vng vai gy lan xung cnh tay. Triu chng cng
th hin r khi thi tit thay i nhiu, ngi bnh s cm thy b au nhiu hn.

i vi nhm 1, thng dng cch kch thch gim au, c th dng siu m, cng c th tng cng tun hon ti ch lm
mm c. Hoc p nng, p bn, dng phng php in phn dn thuc, sng ngn, vi sng v xoa bp. Sau chng trnh
iu tr cn bnh nhn ngh ngi trong t th th gin.

Vi nhm 2, mc ch lm gim au, thng p dng phng php ko dn ct sng c bng my hoc bng tay. Lun gi ct
sng c t th trung gian. Cn c th iu tr gim au bng cch kch thch in. Ngoi ra c th dng thm sng ngn hoc
siu m.

Nhm 3, chnh l hi chng Barree - Lieou, l tnh trng bi cnh tay v m, b au l do cng c. Trng hp ny khng nn
dng xoa nn hoc p nng. Lm n nh h thng thn kinh thc vt bng liu php tm l v thy tr liu. C th kch thch
(iu tr) ti ch, tc l kch thch in gim au, giao thoa v phong b hch sao (l hch vng tam gic c pha trn xng n).

Nhm 4, y l vn thng tn thc th, thng gp trong thoi ha ct sng c bin dng. Trng hp na l do thot v a
m ct sng c hoc hi chng c bc thang trc v hi chng xng n. Do vy, v mt iu tr ch yu l iu tr ngoi
khoa, cn iu tr vt l ch nhng giai on sm, cha c bin chng.

Bc s L Vinh khuyn co, trnh nhng thng tn do hi chng c - vai - tay gy ra, ngi bnh nn tm gp thy thuc sm
iu tr khi c triu chng au ba im .

Phng trnh

- t ct sng c t th trung gian, ngha l mt nhn theo ng chn tri (thng ngang), lm sao
cho tai, vai, khp hng trn mt ng thng.

- Khng nm gi u cao c sch hay xem v tuyn, s lm sai t th ca t sng c.

- Khng b c ku rng rc: Nhiu ngi c thi quen khi mi c thng b c, lc c cho ku rng rc v
 tin rng lm nh th s ht mi, nhng thc t li gy tc dng hon ton tri ngc, bi nu a m
b thoi ha gy mi c, khi b, hoc vn s to thm bnh, to cho a m thot v ra ngoi.

- Chn mn th thao bi si.

- Trnh hi chng lc, git t ngt ct sng c khi li t.

- Trnh sai t th lm vic hoc ngi lu khi lm vic, c sch.

Di y l nhng ng tc n gin m bc s Vinh hng dn, c th tp ti ch hng ngy, gip c hot ng v gim au:

ng tc 1: ng thng, nhn v pha trc, a tay sang ngang bm vo gh hoc im ta c chiu cao ngang bng vi cnh
tay, sau xoay cng mnh, dn v pha trc ht sc, ri t t th lng v v tr ngang ban u, c tip tc lm nh vy.

ng tc 2: Gi thng mt bn cnh tay ln pha trn (bn b au), cng cnh tay, p mt vo tng, sau xoay dn ra pha
ngoi sao cho c th vung gc hnh ch L vi tng, ri li th lng c th v v tr c.

ng tc 3: p mt vo tng, hai tay bm vo tng lm bin php chng y.

Mi ng tc lm khong 50 ln

Mt s phng php d phng v iu tr chnh nh sau

- Khng ci gp c qu lu, khng nm gi qu cao.

- Tp th dc gia gi, p dng cc ng tc trong bi tp vn ng ct sng c.

- iu tr: tt nht phi tm c nguyn nhn v iu tr theo nguyn nhn. Mt s bin php bao gm:
dng thuc gim au, phong b thn kinh, thuc gin c v cc vitamin nhm B hng ngy, l liu, ko
dn ct sng c

Bn nn iu tr theo ng hng dn v thi gian, ng thi p dng cc bin phng nga.

BSCKII. L Vinh
Bnh vin a khoa Hng Ngc