Vak + graad: Agrarische cultuur 1ste graad

Leerkracht: Mevr. Van den Brande Michelle

Academiejaar: 2017
Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ............................................................................................................ 2
1 Wat is composteren? ............................................................................................. 3
2 Toepassingen in de land- en tuinbouw .................................................................. 3
3 Composteerbare en niet-composteerbare delen .................................................... 5
4 Het composteringsproces ...................................................................................... 6
4.1 De voorbewerking ............................................................................................ 6
4.2 Het composteringsproces of de omzetting ...................................................... 6
4.3 De narijping ..................................................................................................... 7
4.4 De nabewerking ............................................................................................... 7
5 Compost zelf maken .............................................................................................. 8
6 Lijst met afbeeldingen .......................................................................................... 11
7 Lijst met tabellen .................................................................................................. 12
8 Bibliografie ........................................................................................................... 13

2
1 Wat is composteren?
Wanneer er gekookt en gegeten wordt, zijn er groente- en fruitresten. Ook wanneer
er in de tuin gewerkt wordt, is er tuinafval, zoals grasmaaisel, planten, takken,.
Alles wat afkomstig is van dieren, noemen we materiaal van dierlijke oorsprong. Alles
wat afkomstig is van planten, noemen we plantaardig materiaal. Dit materiaal van
plantaardig en dierlijke oorsprong noemen we organisch materiaal.
Het groente-, fruit- en tuinafval (GFT-afval) kan verzameld worden in de tuin. Dit
materiaal wordt gestapeld op een hoop. Hier wordt een composthoop van gemaakt.
Compost is dus een grondstof die bestaat uit plantaardige resten. Pas wanneer
het organisch materiaal verteerd is, is het geschikt als plantenvoeding.

Compost heeft een donkerbruin tot zwart uitzicht en is kruimelig van structuur. Micro-
organismen breken deze plantaardige resten af tot humus. Micro-organismen zijn
kleine plantaardige of dierlijke organismen die niet met het blote oog waarneembaar
zijn. Het composteringsproces is vergelijkbaar met wat er in het bos gebeurt. De
afgevallen bladeren en dode planten vormen zich om tot donkerbruine bosgrond.
Compost ruikt ook naar bosgrond. Maar in de natuur, in de bossen duurt het
composteringsproces langer dan bij mensen in de tuin. Dit komt doordat de mens het
stapelt op een hoop en de condities optimaler maakt waardoor het
composteringsproces versneld wordt.
Compost is zeer nuttig voor de bodem. Het is een bodemverbeteraar en geen
meststof.

2 Toepassingen in de land- en tuinbouw

Door aan landbouw te doen en te tuinieren wordt de bodem uitgeput. Dit komt
doordat de bovenste laag organisch materiaal steeds weg gehaald wordt van de
bodem. Een bodem heeft echter organisch materiaal nodig als voedingsstof.
Organisch materiaal aanbrengen zorgt voor een betere bodemstructuur en het is
tevens voeding voor de bodem. Compost zorgt er voor dat de bodemstructuur in
orde blijft en dient als voeding voor de bodem. Onder een bodemstructuur verstaat
men de mate waarop de gronddeeltjes aan elkaar blijven kleven. Bij een goede
bodemstructuur plakt de grond niet zo zeer aan elkaar, de grond ligt losser van
elkaar en is gemakkelijker te bewerken. Dit zorgt tevens voor een goede
doorlaatbaarheid. Bij een slechte bodemstructuur kleeft de grond te veel aan elkaar
en kan het water moeilijk door de grond wegsijpelen.

3
Uit compost komen traag voedingsstoffen vrij, zoals mineralen. Compost levert kleine
hoeveelheden van de belangrijkste voedingsstoffen, zoals mineralen en
sporenelementen voor de bodem en helpt de bodem de voedingsstoffen langer vast
te houden voor de planten. Ziektes worden door compost tegen gehouden,

hierdoor blijft de tuin gezond. Ook stimuleert compost het

bodemleven (Afbeelding 2). De micro-organismen in de
bodem profiteren hiervan. (Afbeelding 1).

Afbeelding 1: rondwormen
die in de bodem leven, ze
verteren organisch materiaal
tot compost

Afbeelding 2: enkele micro-organismen die in de bodem leven en organisch materiaal omzetten tot
compost

4
Compost wordt gebruikt tussen de planten en in de fruit- en groententuin. Ook op
een gazon kan compost gegooid worden. Wanneer men een boom of struik wil
planten is het nuttig om in het plantgat eerst wat compost te gooien, zo staat de
boom of struik in een vruchtbare laag compost die de groei van de boom of struik ten
goede zal komen.

3 Composteerbare en niet-composteerbare
delen
Er bestaan composteerbare en niet-composteerbare materialen. Er bestaan twee
verschillende soorten compost. Er is groene compost (Afbeelding 3) en bruine
compost (Afbeelding 4). Groene compost ontstaat uit grasmaaisel en groente- en
fruitafval. Bruine compost ontstaat uit verdroogd bruin plantaardig materiaal zoals
herfstbladeren, takken, stro, houtschaafsel,. . Enkel plantaardig materiaal mag op
de composthoop.

Afbeelding 3: groene compost Afbeelding 4: bruine compost

Er zijn ook niet-composteerbare materialen, deze mogen niet op de composthoop

gegooid worden. Ze zijn niet verteerbaar (Tabel 1).
Tabel 1: composteerbaar materiaal en niet-composteerbaar materiaal

Composteerbaar materiaal Niet-composteerbaar materiaal

groene compost gekookt voedsel zoals gekookte
o gras aardappelen,
o groene, verse bladeren vet
o groenten saus en olie
o fruit vlees- en visresten
o koffiezakjes kattenbakvulling
o brood beenderen en dierlijk afval
o as uit de kachel
bruine compost kranten
o verdroogde, bruine bladeren stof uit de stofzak van de stofzuiger
o takken
mosselschelpen
o stro
kunststof, metaal, blik
o houtschaafsels

o

5
4 Het composteringsproces
Er worden 4 fasen onderscheiden bij het verteringsproces van compost.
1. De voorbewerking
2. De omzetting of het composteringsproces
3. Narijping
4. Nabewerking

Een professionele compostering van het gft-afval gebeurt in een gesloten hal. Een
groencompostering bij de mensen thuis gebeurt buiten.

4.1 De voorbewerking
De verhouding bruine- en groene compost moet in verhouding zijn en al het
plantaardig materiaal moet goed gemengd zijn. Het plantaardig materiaal kan
verkleind worden zodat de composthoop niet te groot is. Door het materiaal te
verkleinen wordt het aantastingsoppervlak voor de micro-organismen vergroot.

Als er verschillende producten samen gevoegd zijn is een

goede menging noodzakelijk. Een opbouw in lagen kan
aanleiding geven tot ongewenste processen zoals rotting of
verdroging en vertraagt het totaal proces.

Afbeelding 5: Een goede

menging van bruine en
groene compost is nodig

4.2 Het composteringsproces of de omzetting

Composteren is niet zo moeilijk, het zijn de micro-organismen (bacterin en
schimmels) die vooral het werk doen. De micro-organismen breken het plantaardig
materiaal af en ze gebruiken het voor hun eigen levensprocessen. Het materiaal
wordt hierdoor steeds fijner, dit is uiterlijk waarneembaar. Na minstens 12 maanden
ontstaat er uitgerijpte compost. Wanneer je de composthoop regelmatig keert dan
kan men na vier maanden al over gebruiksklare compost beschikken.

6
 Tijdens het composteringsproces loopt de temperatuur in de
composthoop hoog op, dit kan tot 50-65 C zijn. Dit heeft een gunstig
effect wanneer deze temperaturen zich gedurende enkele dagen
aanhouden. De onkruidzaden verliezen hierdoor hun kiemkracht en
kunnen zich niet meer voortplanten. Ook de ziektekiemen in de
composthoop worden door deze hoge temperaturen gedood. Hoe
meer de composthoop gekeerd wordt, hoe warmer deze zal worden.
Afbeelding 6:
damp komt vrij
door de hoge
temperaturen

Een goede beluchting is essentieel zodat de temperaturen niet te hoog oplopen en

zodat de composthoop nog kan ademen. Lucht is een belangrijke factor voor goede
compost te maken. En keer per seizoen de composthoop keren kan al een nuttig
effect geven. Het beste is om de composthoop om de drie tot zeven dagen te keren.
Dit kan men doen door de composthoop over te scheppen in een andere bak of door
alle compost eerst uit de composthoek te scheppen en er die nadien terug in te
scheppen. Hoe meer de composthoop gekeerd wordt, hoe sneller het
verteringsproces verloopt.

Ook het vochtgehalte speelt een belangrijke rol in het composteringsproces. Als de
hoop te droog is zal de ontbinding van het plantaardig materiaal te traag verlopen.
De composthoop mag niet te nat en niet te droog zijn. Een handvol compost moet
vochtig aanvoelen maar wanneer men hierin knijpt mag er geen water uitlopen.
Wanneer men een composthoop aanlegt, dan kan men deze afdekken met een zeil.
Dit beschermt de composthoop tegen de regen zodat deze niet te nat wordt. Ook
beschermt dit de hoop tegen de verdamping van het water in de compost bij warme
temperaturen in de zon.

4.3 De narijping
Het narijpen kan van 3 weken tot 3 maanden duren. Hier zetten de micro-organismen
het basismateriaal verder om in compost.

4.4 De nabewerking
De compost wordt gezeefd (Afbeelding 7). Hier worden grote brokstukken afval zoals
stenen, metaal, plastic, uitgefilterd zodat deze niet terecht komen in de bodem. Het
uiteindelijke resultaat is compost (Afbeelding 8).

7
Afbeelding 7: de compost wordt gezeefd Afbeelding 8: het eindresultaat, compost bruikbaar
voor in de tuin

5 Compost zelf maken

Wanneer men tijd genoeg heeft kan men een eigen composthoop maken. Moeilijk is
dit niet. En het is nog goedkoop ook. Men kan een composthoop maken van de
afgevallen bladeren in de herfst en/of van het keukenafval.

Indien men zowel over bomen en fruit- en groenteresten beschikt, is het aan te raden
om twee verschillende composthoeken te maken. Een composthoop voor de bruine
compost en een composthoop voor de groene compost (Afbeelding 9). De bruine
compost wordt gemaakt van herfstbladeren, takken, stro, houtschaafsels, . De
groene compost wordt gemaakt van grasmaaisel en groente- en fruitafval. Het is
belangrijk de groene en bruine compost te scheiden van elkaar. Deze bevatten elk
een andere verhouding aan voedingsstoffen. Wanneer men de compost wil
gebruiken in zijn bodem, maakt men best een mengeling van de groene en bruine
compost.

Afbeelding 9: Links is een bruine

composthoop te zien en rechts is een groene
composthoop te zien.

8
Je kan een composthoek maken door drie omringende muren te maken. Deze muren
kan men maken door stenen te stapelen (Afbeelding 12) of strobalen (Afbeelding 13)
te stapelen. Ook bestaan er in de tuincentra speciale plastic bakken (Afbeelding 11)
of trommels om te composteren. Een laatste optie is om zelf een houten bak te
maken met houten latten (Afbeelding 10) en/of metaalgaas (Afbeelding 14 en
Afbeelding 15).

Afbeelding 10: Composthoek gemaakt uit hout Afbeelding 11: compostbak bestaande uit plastiek

Afbeelding 12: Composthoek gemaakt met stenen Afbeelding 13: Composthoek gemaakt uit strobalen

Afbeelding 14: Composthoek gemaakt uit houten Afbeelding 15: Composthoek bestaande uit metaal
planken met gaas tegen

9
Plaats de composthoop niet in de buurt van een woning, dit kan voor geurhinder
zorgen. Bij het composteringsproces komt er namelijk een zure geur vrij. Zoek een
plaats waar de composthoop gemakkelijk te bereiken is, plaats deze dus niet op een
bergop. Wanneer er een warm klimaat heerst, plaats de composthoop dan in de
schaduw (bijvoorbeeld in de zomer). Wanneer er een koud klimaat heerst, plaats de
composthoop dan in de zon (bijvoorbeeld in de winter). Let er ook op dat de
composthoop niet te klein maar ook niet te groot is. De ideale afmetingen zijn tussen
90 cm en 1,5 meter breed, diep en hoog.

10
6 Lijst met afbeeldingen
Afbeelding 2: enkele micro-organismen die in de bodem leven en organisch
materiaal omzetten tot compost ........................................................................... 4
Afbeelding 3: groene compost ..................................................................................... 5
Afbeelding 4: bruine compost ...................................................................................... 5
Afbeelding 7: de compost wordt gezeefd ..................................................................... 8
Afbeelding 8: het eindresultaat, compost bruikbaar voor in de tuin ............................. 8
Afbeelding 9: Links is een bruine composthoop te zien en rechts is een groene
composthoop te zien. ........................................................................................... 8
Afbeelding 10: Composthoek gemaakt uit hout ........................................................... 9
Afbeelding 11: compostbak bestaande uit plastiek ...................................................... 9
Afbeelding 12: Composthoek gemaakt met stenen ..................................................... 9
Afbeelding 13: Composthoek gemaakt uit strobalen ................................................... 9
Afbeelding 14: Composthoek gemaakt uit houten planken met gaas tegen................ 9
Afbeelding 15: Composthoek bestaande uit metaal .................................................... 9

11
7 Lijst met tabellen
Tabel 1: composteerbaar materiaal en niet-composteerbaar materiaal ...................... 5

12
8 Bibliografie
www.detuingids.be/pages/detail.asp?Id=2952, geraadpleegd op 18/02/2017

https://janvroegop.nl/wordpress/?page_id=248, geraadpleegd op 20/02/2017

www.somposttoilet.info/humanure/compostplaats-opbouwen-met-
strobalen/index.php, geraadpleegd op 18/02/2017

De juiste mix voor jouw compost. (sd). Opgeroepen op februari 20, 2017, van
Groenten kweken: www.groenten-kweken.be/zelf-compost-maken

(2012). In B. Flowerdew, Composteren. Hilversum: Fontaine.

IVAGO. (sd). Kringlooptuinieren. Opgeroepen op februari 18, 2017, van IVAGO:

https://www.ivago.be/thuisafval/kringloo

www.landhandel-zittau.de, geraadpleegd op 18/02/2017

Maes, S., Deckers, S., & Elsen, A. (2013). Gebruik van compost in de tuin.
Opgeroepen op februari 17, 2017, van www.bdb.be/Portals/O/docs/vul201309.pdf

(1993). In J. Melgers, Biologische Akkerbouw (pp. 78-82). Utrecht: Jan van Arkel.

(1993). In J. Melgers, Biologische Akkerbouw. Utrecht: Jan van Arkel.

www.menselijk-lichaam.com/algemeen/micro-organismen, geraadpleegd op
15/02/2017

https://moormannen.wordpress.com/category/moestuin/, geraadpleegd op
18/02/2017

Nauta, P. (2015). Compost. In P. Nauta, Bodem in balans (pp. 101-122). Nederland:

Jan van Arkel.

(2009). In I. Pauwels, Composteren en kringlooptuinieren. Tielt: Lannoo.

In C. Ryrie, Composteren en bemesten. Aartselaar: Deltas.

In E. P. Stell, Compleet Handboek Tuingrond Verbeteren (pp. 61-88). Aartselaar:

Deltas.

In E. P. Stell, Compleet Handboek Tuingrond Verbeteren. Aartselaar: Deltas.

13
blog.seniorennet.be/tuinclubveltjabbeke2/archief.php?ID=1666903, geraadpleegd op
20/02/2017

www.tuinexpress.be/compostkorf-groen-
geplastificeerd?utm_source=tradetracker&utm_medium=affiliate&utm_campaign=fee
d, geraadpleegd op 18/02/2017

Verhoogde bedden maken? (sd). Opgeroepen op februari 18, 2017, van

Moestuinforum: www.moestuinforum.nl/verhoogde-bedden-maken-t6894-10.html

Vlaamse Composteringsorganisatie vzw. (sd). Vlaco-compost brengt leven in uw

tuin: praktische tips voor deze milieuvriendelijke bodemverbeteraar. Mechelen,
Belgi: Vlaamse Composteringsorganisatie vzw.

VLACO. (sd). Het composteringsproces. Opgeroepen op februari 20, 2017, van

VLACO: www.vlaco.be/compost-gebruiken/wat-is-compost/het-composteringsproces

VLACO vzw. (2012, juni 14). Profcompostering.

VLACO. (sd). Wat is compost? Opgeroepen op februari 13, 2017, van VLACO:
www.vlaco.be/compost-gebruiken

Wat is compost? (2017). Opgeroepen op februari 20, 2017, van Compostmeester:

https://compostmeester.nl/index.php/2015-07-08-10-35-50/wat-is-compost

Zelf compost maken. (sd). Opgeroepen op februari 20, 2017, van FanTV.nl:
www.fantv.nl/tuin/onderhoud/13639-zelf-compost-maken

14