Professional Documents
Culture Documents
Giao Trinh Nha May Thuy Dien - Password - Removed PDF
Giao Trinh Nha May Thuy Dien - Password - Removed PDF
Giao Trinh Nha May Thuy Dien - Password - Removed PDF
ng vn dng
Nh my
thy in
H ni 12 - 2005
M u
z 1, v 1 , p 1
W
H
II H
I z2, v2, p2
0 II
u d
3
H cha p
H
NM Ho
II
I Ni i
Sng c
p
NM
I
Vng ngp nc II
p thp B iu tit
Knh dn
H
Ho
ng dn kn
Sng cn
NM
B iu tit
Knh dn
p thp
NM
Sng cn
Ca nhn nc
Thp iu p
Hm dn nc
H0
NM
ng dn kn
Sng cn
p thp
NM
Ca nhn nc Hm dn nc
Thp iu p
p
H cha
H0
H'0
NM
ng dn kn
B cha nc
Trm bm
H2
H1 NM
Z m
Hmin Hmin Mc nc bin
Cng
Bin Hmin Mc nc vnh
Hmin
Vnh t
NM P MW
H0 Vnh
Bin
t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7
t
a) b)
H cha nc Thp iu p
H0
NM
9
3
8
a)
c)
4
10
5
2 4
11
6 7
5
3
9
3
b) d)
4 6
3 1 2 9
Sng . Nai
p ngn
Knh dn Vng t kh
Sng cn
H tp trung nc
NMT
Bin
Hnh 1.11
Q m3/s
1 2 3 4 5 t
nm
Hnh 2.1. Chui s liu thy vn
Q m3/s
Q i
Qtb nam = i =1
[m 3 / s ],
T
trong : Qi - tr s lu lng nc trung bnh ca ngy th i;
T- Thi gian trong nm tnh bng ngy (T=365 hoc 366).
2. Lng nc trung bnh nm:
W = Qtb nm . 31,54.106 [m3].
y, 31,54 106 chnh l thi gian ca mt nm tnh bng sec.
C th hiu W chnh l tng lng nc ca dng sng chy qua nh my thy
in t u nm n cui nm. cc NMT ngi ta cn hay gi l lng nc
v trong nm. Nm nc v nhiu th NMT c ma, ngc li l mt ma thy
in.
3. Lng nc trung bnh nhiu nm:
W1 + W2 + ... + Wn
W0 = [m 3 ];
n
Trong : n - s nm thng k s liu;
Wi - lng nc trung bnh ca nm th i.
4. Lu lng nc trung bnh nhiu nm:
n
Q tb nam i
W0
Q0 = i =1
= 6
[m 3 / s ],
n 31,54.10
c ngha tin cy cho Q0 v W0, s nm tnh ton n phi ln (n 50nm).
5. H s lch dng:
H s lch dng ca nm th i:
Wi Qtb nam i
ki = = .
W0 Q0
D thy, ki > 1 - nm i l nm nc to;
ki < 1 - nm i l nm nc nh;
ki = 1 - nm i l nm nc trung bnh;
6. n nh dng:
c trng bin dng ca dng chy trn sng c nh gi bng n nh dng
tnh theo cng thc sau:
n
(k i 1) 2
Cv = i =1
,
n 1
cn khng i xng:
n
n (k i 1) 3
Cs = i =1
.
(n 1)(n 2)C v3
Khi dng sng n nh tuyt i (ki = 1) th Cv =0. Khi ki > 1 hoc ki<1 u lm
cho Cv ln ln. Nh vy Cv lun lun dng v Cv cng ln th c trng cho dng
sng cng km n nh (dng chy thay i nhiu t nm ny qua nm khc). Cc
dng sng thng thng c Cv = (0,2-0,25), cn Cs 2Cv.
2.3. Cc ng cong m bo nc
1. ng cong tn sut m bo nc.
ng cong tn sut m bo nc l quan h gia lu lng nc ca dng sng
vi tr s xc sut m dng chy m bo c tr s lu lng nc ca n khng
nh hn mt tr s cho. Thc t ng cong tn sut m bo c xy dng
trn c s l thuyt thng k xc sut. Phn b xc xut xut hin tr s lu lng
nc trn sng c th tnh c theo chui s liu thy vn, t xy dng ng
cong xc xut m bo lu lng nc khng nh hn gi tr cho trc. Dng in
hnh ca ng cong tn sut m bo nc ca cc con sng nh trn hnh 2.3,b.
Mt im (a) trn dng cong tn sut m bo nc cho php xc nh trn trc
honh tr s xc xut m dng chy m bo c lu lng nc ca n khng
nh hn gi tr xc nh c trn trc tung (theo (a)). Vit theo k hiu xc xut:
p a = P{Qs Qa }.
C th hiu l, vi yu cu cung cp lu lng nc l Qs th dng chy ny (c
ng cong tn xut m bo nc nh hnh v) ch c th m bo khng b thiu
vi xc xut l pa. R rng vi mt dng chy xc nh nu yu cu cung cp nc
cng ln th xc xut m bo cung cp s cng nh v ngc li. Ni theo cch
khc, ng cong tn xut m bo nc c trng cho tin cy cung cp nc
theo yu cu ca dng chy.
Qs Qs
(a)
Qa
Q50%
Q90%
n p
0 pa 50 90 100 %
a) b)
Q m3/s Q m3/s
t1 + t 2 + ... + t n
t=
t1 t2 t3 tn n
Qa
1 2 3 n t
0 ta T
a) b)
Hnh 2.4
W m3 W' m3
WT
Q0t
W1
A
W1 B T t
t1
C
tg =WT/T=Q0 - Q0t
T t
t1
a) b)
Hnh 2.5
Hnh 2.5. th hin tng quan so snh gia ng cong ly tch biu din trong h
ta vung gc v h ta xin. ng thng tng ng vi hm -Q0.t chnh l
trc honh xin gc ca h ta xin. Nh vy h ta xin c ba trc biu
din: trc thng ng biu din tng lng nc chy (tnh bng m3), trc thi gian
nm ngang v trc honh xin gc. Trong h ta xin rt d biu din v tnh
ton vi ng cong ly tch v n ch l ng cong dao ng hai bn trc nm
ngang.
Trong h ta xin (hnh 2.5,b) tng lng nc chy t t=0 n t1 no cng
bng khong cch t ng cong n trc honh xin gc ( di AC). tnh tr
s ny ta c th dng t im A trn ng cong theo hng song song vi trc
honh xin gc n trc tung (im W1). Tht vy (ly t l di tnh theo m3),
ta c:
AC = AB + BC = W'(t1) + Q0.t1 = W1 .
Mt khc cng t quan h trn c th vit:
W1 = AB + Q0.t1 ,
ngha l ta c th tnh lng nc tng n t1 bng cch xc nh khong cch AB
t ng cong n trc nm ngang (c k du), sau cng vi lng Q0. t1 lun
tnh c. Nhn xt ny cng cho thy, trong h ta xin, ng cong ly tch
c th biu din rt di theo thi gian (khng cn v trc honh xin gc). tnh
lng nc tng n mt thi im t bt k cng ch cn o khong cch t ng
cong n trc nm ngang (sau cng vi tr s Q0.t).
2. c im ca ng cong ly tch (trong h ta xin)
S rt c li khi n mt s c im ca ng cong ly tch.
- Khi lu lng nc ca dng chy khng i: Q(t) = Q = const , ng cong ly
tch l ng thng:
t
W ' (t ) = Q dt Q0 .t = (Q Q0 ).t
0
Q m3/s
Q(t1)
0 Q(t2)=Q0
W m3
Q(t3)
0' Q=0
t
0 t1 t2 t3 t4 t5 t6
- Q0.t
Hnh 2.6
Da vo nghing ca tip tuyn c th thy ngay t hnh 2.6, lu lng nc ti
cc thi im : Q(t1) > Q0, Q(t2) = Q0, Q(t3) < Q0. Giai on t 0 n t2 v t t4
n t5 l ma nc to cn cc giai on t t2 n t4 v t5 n t6 l ma nc nh
(Q(t)<Q0). Xung quanh t2, t4, t5 v t6 l giai on dng chy c lu lng nc
trung bnh.
Ngoi ra da vo quan h t l gia nghing ca tip tuyn (tg) v tr s lu
lng nc ngi ta cn to ra mt cng c tnh ton gi l biu t l xch hnh
tia (hnh 2.6). Biu c xy dng nh sau:
Xut pht t mt im O trn cng mt phng vi ng cong ly tch v mt
on thng nm ngang (chiu di ty chn) v mt tia song song vi trc honh
xin gc. Qua im cui ca on thng nm ngang dng mt ng thng ng,
ct ng thng xin gc ti O'. ng thng ny c dng lm trc ta tnh
tr s lu lng nc (do chiu di tnh t O' t l vi (tg+tg) = Q0+Q(t) ).
chia ng t l xch cn ch l on thng ng nm gia tia nm ngang (ng vi
Q = Q0) v tia song song vi trc honh xin gc (Q = 0 ) c di (tnh theo n
v ca lu lng nc) chnh bng Q0.
Biu t l xch hnh tia cho php xc nh c tr lu lng nc ti thi im
bt k t ng cong ly tch. V d da vo biu t l xch hnh tia trn hnh
2.6 c th c c gi tr c th ca Q(t1), Q(t2) v Q(t3) theo im ct ca cc tia
song song vi tip tuyn ti t1, t2 v t3.
S dng biu t l xch hnh tia cn c th xy dng c ng cong ly tch
ca dng chy (khi bit chui s liu thy vn). Cc bc thc hin nh sau:
- Tnh lu lng nc trung bnh Q0 (theo nm hoc nhiu nm);
- Chn t l xch v v trc tung (tnh tng lng nc) v trc nm ngang (tnh
thi gian);
- Da vo Q0 v trc honh xin gc;
- Xy dng biu t l xch hnh tia;
- Xut pht t gc thi gian v ni tip cc on thng c nghing t l vi lu
lng nc trong mi on ( nghing xc nh theo biu t l xch hnh tia).
- C th lm trn ng gp khc thnh ng cong ly tch cn xy dng (tng
ng vi php ni suy lu lng nc trong mi on).
Hnh 2.7 minh ha ng cong ly tch v theo s liu lu lng nc trung bnh
thng, cho trong bng chui thy vn 1 nm.
Q m3/s
W' m3
Q4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 t
O Q0 0
Q3
Q1
Q2
Q12 -Q0t
Z m
MNDCB Z3
Vdt MNDBT Z2
MNTL
Vhi
MNDC Z1
0 V1 V2 V3 m3
a) b)
3.1. cc mc nc v th tch h
2. Mc nc cht (MNC)
Z Z m
m
V1-2
Z2 F=(Z)
Z1
chiu Q tng
V F
0 m3 0 F1 F2 m2
a) b)
Hnh 3.2
Do mt h thc t khng hon ton nm ngang (ng chm chm trn hnh 3.1,a),
trong khi c tnh th tch c xc nh theo mc nc thng lu trc p nn
c tnh th tch c c trng ng: ph thuc lu lng nc Q vn hnh (hnh
3.2,a). Hn na theo thi gian c tnh th tch cng b bin dng: do bi lng lng
h, cng mc nc thng lu th tch nc trong h ngy cng t hn nu khng
c bin php k thut ci to li lng h.
2. c tnh din tch mt h
Cng vi ng cong c tnh th tch ngi ta cng xy dng ng cong c
tnh din tch mt h (hnh 3.2,b). l ng cong th hin quan h gia din
tch mt nc h vi mc nc thng lu F = (Z). D thy, cc ng cong c
tnh th tch v din tch c quan h mt thit vi nhau, bi v ton hc c th vit:
Z V V
V ( Z ) = 0 F ( Z )dZ hay F ( Z ) = . (3.1)
Z Z
Trng hp ring, F(Z) = const (b h thng ng) ta c V = F.Z .
Trong cc tnh ton iu tit, rt thng hay xc nh lng nc (th tch) nm
gia hai mc nc Z1 n Z2 ca h. Khi , theo ng cong din tch, V1-2
bng tr s din tch phn gch cho trn hnh 3.2,b, vi cc cng thc gn ng:
1
V1 2 ( F1 + F2 )( Z 2 Z 1 )
2 (3.2)
1
hay V1 2 ( F1 + F2 + F1 F2 )( Z 2 Z 1 )
3
Cch xy dng v c im ca ng cong c tnh din tch cng tng t nh
c tnh th tch (c c tnh ng theo lu lng nc Q).
C th ni c tnh th tch v din tch l cc c trng quan trng nht ca h
bi n cha hu ht cc thng tin cn thit.
3. c tnh mc nc h lu
Mc nc h lu c nh hng n chiu cao ct nc ca NMT. Ngoi ra phc
v cho nhiu mc ch tnh ton khc rt cn bit s thay i mc nc h lu. V
tr mt ct sng xc nh tnh ton mc nc h lu thng c chn ti ca
knh x ra ca NMT.
Zhl m
Q m3/s
v A2
A
2g v B2
A B
2g
Z1 B
pA/ pB/ H H0
ZA vC2 C
C
ZB 2g
pC/ Z2
ZC
A B C
Hnh 3.4
Thc cht khi l suy ra tr s cng sut ca NMT da vo chnh lch nng
lng ca khc sng t A n C. Mi mt mt nng lng sau khi bin t c nng
sang in nng c nhp vo hiu sut chung ca nh my. Hn na coi gn
ng b qua c phn chnh lch nng lng gy ra do thay i vn tc v p sut
dng chy. Khi thc hin cc tnh ton i hi chnh xc cao (c bit cc tnh
ton vn hnh) cn xc nh y hn cc yu t nh hng n ct nc. Trong
trng hp ny ct nc tnh ton ca NMT (cn gi l ct nc lm vic) c
xc nh l hiu s ct p ca dng chy pha trc v pha sau tuabin, tch ring
phn tn tht knh dn v ng ng dn nc trn cc cng trnh a nc vo
ta nh NMT (ni t cc t my). Theo s trn hnh 3.4 ct nc ton phn
(tnh t pha trc dn pha sau NMT) s l:
pA A v A2 pC C vC2
H ful = ( Z A + + ) (Z C + + ) = E A EC .
2g 2g
Cn ct nc tnh ton hay ct nc lm vic c tnh l:
pB B v B2 pC C vC2
H = (Z B + + ) (Z C + + ) = E B EC .
2g 2g
Nh vy ct nc tnh ton ca NMT chnh bng chnh lch c nng tnh cho
1m3 nc ca dng chy trc khi vo v sau khi ra khi tuabin. Ta cng c :
H = Hful - HK
Trong , HK tn tht ct p trn on AB (ca knh v ng dn).
T hnh v ta c :
A v A2 C vC2 A v A2 C vC2
H ful = E A EC = ( Z 1 + ) (Z 2 + ) = H0 + .
2g 2g 2g 2g
Hay c th vit :
H = H 0 H K H d = H 0 H . (3.3)
C vC2 A v A2
vi H d = l phn ng nng chnh lch ca dng chy pha trc
2g 2g
v pha sau NMT. Thng thng nc ra khi tua bin c tc ln hn tc
dng chy trc p (rt nh), do Hd > 0 v th hin nh mt phn nng lng
b mt mt.
Tnh vi lu lng nc Q lm vic, chnh lch c nng ca dng chy trc v
sau khi i qua tua bin (trong 1 sec):
N = .Q.H [kgm/s] = 9,81.Q.H [kW].
Cng sut truyn cho phn quay ca tuabin (vi hiu sut T):
NTB = 9,81.T .Q.H [kW].
Sau khi bin i qua my pht in (hiu sut F) ta c cng sut in nhn u
cc my pht : NT = 9,81FTQH = 9,81QH [kW].
D nhn thy rng, ct nc tnh ton ph thuc phc tp vo ch lm vic ca
nh my. Theo (3.3) ta c:
H(Q,Qx) = Z1(Q)-Z2(Q+Qx)- H(Q).
Hnh 3.5 minh ha s bin thin ct nc tnh ton theo Q (khi lu lng dng
sng Qs khng thay i, cn lu lng x Qx = 0).
Z m H m
Z1 H0=Z1-Z2
H=H0-H
H
Z2
Q m3/s Q m3/s
Q1 Q2
Hnh 3.5
W m3
WV
WR
b
V
VH V'H V"H
a t
0
ta T
Hnh 3.6
Ngi ta cng t bi ton xc nh dung tch h cha sao cho c kh nng san
bng hon ton dng chy, ngha l mt th tch h ln ti thiu m c th s dng
nc u n quanh nm (lun bng lu lng nc trung bnh). Hy xt ng
cong ly tch nc chy vo h ca mt dng sng no . Do tnh cht chu k ca
dng chy, ta c th chn im u v cui ca mt nm tnh ton l ty , gi s
chn l thi im c lu lng nc trung bnh. Vi cch chn cho nm c th ny
tip tuyn ti im u v cui vi ng cong s trng vi trc nm ngang. Nh
vy nu vn hnh vi lu lng nc khng i (bng Qtb) th trc nm ngang
cng trng vi ng cong ly tch nc chy ra khi h. Th tch nc trong h
khi chnh bng khong cch gia ng cong ly tch vi trc nm ngang. Th
tch nc gi li trong h s ln nht vo thi im ta xc nh c bng cch v
tip tuyn nm ngang tip xc pha trn vi ng cong ly tch nc chy vo h.
Khong cch ab xc nh th tch h cha ln cho php san bng hon ton
dng chy. D thy, t 0 n ta tch nc vo h, t ta n T s dng nc t h.
Mi nm c lu lng nc trung bnh v ng cong ly tch khc nhau, cn tnh
cho nhiu nm chn ra th tch ln nht cn thit cho iu tit san bng hon
ton dng chy (xem hnh v).
Th tch ln ca h m bo san bng hon ton dng chy, xc nh nh trn
thng c tr s kh ln (chim t 25% - 40% lng nc trung bnh nm ca
dng chy). Thc t cc h thng c tr s nh hn nhiu, do ch c kh nng
iu tit hn ch.
Chng 4
iu tit dng chy
4.1. ngha v phn loi iu tit
1. iu tit dng chy theo nhu cu iu chnh cng sut NMT
Ch thay i ca dng chy t nhin thng khng ph hp vi nhu cu cung
cp in. Chng hn, xt trong chu k mt nm th lu lng nc trn sng thay
i rt mnh, tng ng vi biu thy vn (hnh 4.1,a), trong khi in nng
tiu th hnh thng ca ph ti h thng li rt t thay i. Nh vy vo ma l
lng nc v qu nhiu, khng th s dng ht theo cng sut vn hnh cc t
my, cn ma cn lu lng nc ca dng chy qu t khng p ng cho nhu
cu pht in. Xt trong phm vi ngn hn, v d mt ngy m, th lu lng
nc hu nh cha thay i, trong khi biu cng sut ph ti tng h thng
li thay i rt ln theo ca kp lm vic ca cc nh my x nghip v nhu cu in
sinh hot (hnh 2.2,b).
P,Q
Pt
P,Q
QS
Pt QS
t t
365 ngy 24 gi
a) b)
Hnh 4.1
N N
NT
Ntb
NT
Ntb
a) a)
t t
t1 t2 24 h 7 ngy
Q Q
Q
Qtb Q
Qtb
b) t b) t
t1 t2 24 h 7 ngy
Z Z
Z
Z
Ztb Ztb
c) t c) t
t1 t2 24 h 7 ngy
Q Q
QS QS
QTD(t)
max max
QTD QTD(t) QTD
cp nc tch nc cp nc cp nc tch nc x cp nc
t t
365 ngy 365 ngy
a) b)
W m3
Vhi san bng dng chy nm Vhi san bng dng chy nhiu nm
QS
1 2 3 4 5 6 7 nm
Hnh 4.5
iu tit nhiu nm, c xt n khi h c dung tch ln (vt trn th tch san
bng hon ton dng chy theo chu k mt nm), trong khi dng chy bin ng
nhiu vi chu k di hn (nhiu nm). Nhiu dng sng c chu k di hn kh r
rt, v d c 6 nm li c mt nm nc cc i, mt nm nc cc tiu (hnh 4.5).
Nu h c dung tch ln, c th tch y h vo cui nhng nm nc to ri dng
dn vo na chu k nc cn. Khi h ln cng c th san bng hon ton dng
chy theo chu k nhiu nm. Hnh 4.5 v ng cong ly tch nhiu nm ca dng
chy c chu k 6 nm. Tng t nh chu k mt nm, c th xc nh c dung
tch h cha ln san bng hon ton dng chy nhiu nm theo ng cong ly
tch.
b. Theo tnh cht iu tit, ngi ta chia ra 2 loi : iu tit ngn hn v iu tit
di hn. Trong iu tit ngy v iu tit tun tng ng vi iu tit ngn hn,
iu tit ma, iu nm v iu tit nhiu nm tng ng vi iu tit di hn.
Cch phn loi nh trn khng n thun chia li khong thi gian m ch yu l
do c s khc nhau v tnh cht gia iu tit ngn hn v iu tit di hn.
Vi iu tit di, thc cht v cch thc iu tit l iu chnh li dng chy vn
thay i nhiu tr nn t thay i hn cho ph hp vi nhu cu cung cp in (u
n). V mc tiu iu tit th iu tit di hn nhm tn dng ti a nng lng
dng nc, lm tng sn lng in nng ca nh my thy in ln mc cc i.
Cn vi iu tit ngn hn, ngc li, thc hin iu chnh dng chy vn t thay
i tr thnh thay i nhiu hn, ph hp vi bin ng ca biu cng sut ti.
Mc tiu iu tit l lm gim chi ph vn hnh tng ca h hng xung n mc
cc tiu.
Do c s khc nhau c bn v iu tit di hn v ngn hn nn phng php tnh
ton iu tit cng khc nhau. Trong chng ny ch yu xt phng php iu
tit di hn vi chu k 1 nm.
4.2. tnh ton iu tit di hn dng chy theo phng php
th
I. Bi ton
Xt bi ton iu tit di hn trong chu k mt nm. C th m t nh sau:
- Cho trc biu thy vn ca dng sng. Thc cht l cho chui gi tr lu
lng nc ca nm tnh ton. Ty theo mc y ca s liu, gi tr c
cho ca lu lng nc c th l tr s trung bnh ngy, trung bnh tun, 1/2 thng,
thm ch trung bnh thng.
- Cho trc dung tch hu ch ca h, ct nc cc i Hmax, cc c tnh h
(ng cong c tnh th tch, c tnh mc nc thng lu, h lu ...).
- Cho tr s lu lng nc ln nht c th lm vic ca cc tua bin QTmax.
Yu cu: xc nh tr s lu lng nc vn hnh ca NMT cc khong thi
gian trong nm, sao cho sn lng in nng tng ca NMT t tr s cc i.
Yu cu trn chnh l hm mc tiu ca iu tit di hn (trong trng hp xt c
lp hiu qu iu tit ca NMT). Cc yu cu khc c th coi l gii hn vn
hnh : cng sut vn hnh ti thiu ca t my (hoc lu lng m bo t nht)
theo nhu cu h thng, gii hn mc nc cao nht, thp nht trong h, lng nc
li trong h cui chu k iu tit ...).
Cng cn ni thm v hm mc tiu trong bi ton iu tit di hn dng chy.
tm cc tr hm mc tiu l sn lng in nng, ni chung, i hi phi m t
hm v s dng nhng phng php ton hc phc tp. l v bi ton cha
nhiu quan h v gii hn phi tuyn. Tng ng vi cc iu kin c th (v cc
iu kin rng buc, phng php gii) ngi ta s dng nhng hm mc tiu gn
ng tng ng khc nhau. Khi p dng phng php th, bi ton thng
c m t hm mc tiu l lm gim lng nc x xung mc thp nht, trong
khi m bo lu lng nc vn hnh ng u nht c th c. L thuyt v cc
tnh ton c th cho thy kt qu in nng nhn c rt gn vi gi tr cc i.
Ngoi ra, nh my cn m bo c rng buc v yu cu ca h thng: pht
cng sut u n gia cc ma.
II. Phng php gii
Ta xt phng php th vi vic s dng cc ng cong ly tch. Bi ton c
thc hin theo cc bc sau:
Bc 1: Da vo s liu thy vn cho v ng cong ly tch nc chy vo h
(t dng sng). Ni chung cc s liu c cho di dng bng s, nn ng
cong ly tch c v gn ng theo ng gp khc v lm trn trn hnh (xem
chng 2).
Bc 2: Da vo tr s dung tch hu ch h cha, v mt ng cong nm di v
cch u ng cong ly tch nc chy vo h, mt on bng Vhi. ng cong
va v c gi l ng cong kim tra. D thy rng ng cong ly tch nc
iu tit qua tua bin ca NMT (ang cn v) ch c th nm gia hai ng cong
ni trn. l v tnh t gc thi gian n mt thi im bt k th tng lng
nc chy ra khi h ch c th bng hoc nh hn tng lng nc chy vo. Hn
na, khong cch gia 2 ng cong ly tch chnh bng lng nc chnh lch.
Nh vy, khi lng nc chnh lch nh hn hoc bng Vhi th chnh l lng
nc gi li trong h. Lc , ng cong ly tch lu lng nc chy ra khi h
(cng chnh l lu lng nc vn hnh) nm bn trn ng cong kim tra. Nu
th tch nc chnh lch ln hn Vhi c ngha l h phi x trn, khi ng
cong ly tch nc chy ra khi h (bao gm lu lng nc vn hnh v lu lng
nc x) s ct v i xung di ng cong kim tra. Khong cch nm di biu
th th tch nc x.
Bc 3: v ng cong ly tch lu lng nc iu tit ti u t u n cui chu
k iu tit (hnh 4.6).
QT
W 0
Q0
QS
Vhi QP
Q'P
Q=0
QP
t"5 t'2 t'3
0 t1 t2 t3 t4 t'5 t5 T t'1 t'4
ng cong kim tra
Q''P
Vhi
T
0
t1 t2 t3 t4 t5 t'1 t'2 t'3 t'4
Hnh 4.6
thun li cho vic tnh ton, chu k iu tit c chn sao cho thi im u
(t = 0) v thi im cui (t = T) trng vi giai on cui ca ma nc cn (hoc
cui ma l). Trn hnh v chn cc thi im ny tng ng vi thi im
cui ca ma cn. Cch chn ny cho php ta v ngay c phn u ca ng
cong ly tch. l v vo giai on cui ca ma ma nc cn, phng n vn
hnh ti u ca nh my l s dng ht nc ca h, nhm c th tch h ln nht
tch nc ma l sp ti. Lc ny mc nc trong h l thp nht (bng mc nc
cht), th tch nc gi li bng 0, ng cong ly tch lu lng nc vn hnh
(chy ra) phi v trng vi ng cong ly tch nc chy vo h (khong cch
bng 0). Nh vy giai on ny lu lng nc vn hnh cng gi va ng bng
lu lng nc ca dng chy. Qu trnh vn hnh nh trn cng ch c th ko
di n thi im t1, l thi im m lu lng nc trn sng kh ln, ng
bng QTmax (l lu lng nc tng ln nht c th vn hnh qua cc tua bin). Sau
thi im ny lu lng nc trn sng tip tc tng ln, cc tua bin cn vn hnh
vi tr s ti a khng i l QTmax. ng cong ly tch tng ng vi giai on
ny c th v c trng vi ng thng tip tuyn, tip xc vi ng cong ly
tch nc chy vo h ti t1 . nghing ca tip tuyn c th xc nh nh biu
t l xch hnh tia, tng ng vi tr s QTmax bit (xem hnh x). T sau t1 lu
lng nc trn sng ln hn lu lng nc vn hnh nn c mt lng nc tha
c tch tr li trong h. Th tch nc gi li chnh bng khong cch gia hai
ng cong luy tch. T hnh v c th thy c n thi im t2 th h y nc
(ng cong ly tch nc chy ra khi h chm n ng cong kim tra).
Sau thi im t2 lu lng nc trn sng tip tc ln hn lu lng nc vn hnh
(vn ang vn hnh ti a bng QTmax), h y nc nn phi x mt lng nc
tha qua p. Th tch nc x tng ng vi din tch nm di ng cong kim
tra (c vch en trn hnh v). Qu trnh x cng ch cn ko di n thi im
t3. l thi im m lu lng nc ca sng gim i, tr li bng QTmax (c
th vn hnh ht c). Phng n vn hnh sau t3 l vn hnh vi ton b lu
lng nc chy vo (bng QS) nhm tip tc gi cho h y nc mt thi gian
sau ma l. Hn na lu lng lc ny vn kh ln. ng cong ly tch cn v
giai on ny trng vi ng cong kim tra (v h lun y nc). Vic s dng
nc h c bt u t thi im t4 ko di n t5. y l ma nc cn, phng
n iu tit c chn l vn hnh vi tr s lu lng nc khng i, xc nh
theo nghing ca ng thng tip tuyn, tip xc pha trn vi ng cong
kim tra ti t4 v tip xuc pha di vi ng cong ly tch nc chy vo h ti
t5. Trn hnh v ca biu t l xch hnh tia ta xc nh c tr s ny l QP. Sau
thi im t5 h ht nc (ng cong iu tit chm n ng cong kim tra),
ng thi cng l giai on cui ca ma nc cn (ging nh trng thi tai t = 0)
nn phng n iu tit c thc hin lp li nh giai on u.
ng cong ly tch iu tit va v chnh l phng n vn hnh ti u ca
NMT (theo ngha nu). Mi phng n vn hnh khc u hoc l lm cho
lng nc x tng ln, hoc lm cho cng sut pht khng cn ng u. Hy xt
thm v khong thi gian t t4 n t5 . Nu cho vn hnh vi lu lng nc Q'P >
QP (ng cong ly tch iu tit s phi nm cao hn) th t hnh v thy rng n
thi im t'5 h ht nc. Thi im t'5 mi ang gia ma l, do nh my
s phi vn hnh vi cng sut rt nh, tng ng vi lu lng nc ca ma cn.
Ngc li nu cho nh my vn hnh vi Q"P < QP (ng iu tit s nm thp
hn) th cng t hnh v thy rng, h khng lc no ht nc sut trong ma cn.
Hn na n thi im t"5 t h li y nc mat t"5 mi ch l cui ma cn nn
nh my s phi x mt lng nc rt ln vo ma l tip sau. R rng vn hnh
vi lu lng nc QP xc inhl hp l. Cng c th xt tng t cho cc
khong thi gian khc.
Sau khi c ng cong l tch iu tit ti u, ta c th xc nh c mi thng s
vn hnh khc ca nh my mi khong thi gian trong nm : tr s lu lng
nc vn hnh, th tch nc trong h, mc nc thng lu, mc nc h lu, ct
nc ca nh my t tnh c cng sut vn hnh ca NMT v sn lng
in nng c nm. Hnh 4.7. minh ha kt qu tnh ton mt s i lng nu.
V
Vhi
T t
t1 t2 t3 t4 t5 t'1 t'2 t'3 t'4
Z
Zdbt
Zch T t
t1 t2 t3 t4 t5 t'1 t'2 t'3 t'4
Zhl
Zhl(t)
t
t1 t2 t3 t4 t5 T t'1 t'2 t'3 t'4
Q QS
QTmax QT(t)
T t
t1 t2 t3 t4 t5 t'1 t'2 t'3 t'4
PT
T t
t1 t2 t3 t4 t5 t'1 t'2 t'3 t'4
Hnh 4.7
QS
QTmax
Vhi
QT
t
0
Qtt1 = QS
Qtt 2 = QS V1
T1
Qtt 3 = QS V1 V2
T2
Qtt1=Qs
V1
W
QS
V1 Qtt2=Qs-V1
V2
Hnh 4.8
Hnh 4.8 minh ha kt qu thc hin tnh ton iu tit cho 2 nh my thy in
kiu p xy dng ni tip trn mt dng sng. iu tit NMT th 2 (pha
di) c gi thit tha mn phng php si ch cng.
C th nhn thy rng, khi thc hin iu tit ng thi cc NMT xy dng ni
tip trn mt dng sng, hiu qu lun lun c tng thm so vi khi ch c mt
nh my. Nh my cng nm pha di th hiu qu "cng thm" cng cao. l
v sau mi iu chnh NMT pha trn dng chy li ng u hn. Lng nc
x NMT pha di gim c, ct nc cng dng cao v ng u nn in
nng thu c ln.
IV. Tnh ton iu tit nhiu nm
Khi dung tch h ln c th tn dng iu tit nhiu nm. Phng php th
gii bi ton iu tit nhiu nm hon ton tng t nh iu tit nm. V h ln
ngi ta thng p dng ban u theo phng php si ch cng. Nu trong ma l
no , theo phng php si ch cng nhn c gi tr QT > QTmax th cng phi
hiu chnh li v c x trn. Trn hnh 4.9 minh ha ng cong iu tit iu tit
nhiu nm khi h c dung tch hn ch, tng ng vi s liu ca hnh 4.5.
W m3
QS
Vhi
QT
x t
1 2 3 4 5 6 7 nm
Hnh 4.5
Ngoi cc tnh ton theo c trng thi gian (s dng chui s liu lu lng nc
thng k theo lch thi gian), vi iu tit nhiu nm ngi ta cn thc hin tnh
ton theo c trng xc sut. Mt trong cc bi ton thuc loi ny l xy dng
quan h gia xc sut m bo nc p cho lng nc s dng Wp vi dung tch
hu ch ca h Vhi. Cc i lng thng c tnh trong h n v tng i:
Wp Whi
= ; =
W0 W0
Trong : W0 - l lng nc trung bnh nhiu nm, c ly lm lng c bn
tnh ton th tch nc.
Quan h gia cc i lng trn c xy dng cho dng sng c th, bit trc
cc c trng dng chy nh ng cong tn sut m bo nc (cng tnh trong
h n v tng i), n nh dng Cv, khng i xng Cs . Khi , nu cho
trc 2 trong 3 i lng (, , p) s xc nh c ngay i lng th 3. V d
cho trc th tch hu ch ca h , xc xut m bo nc p, t ng cong quan
h: = f ( , p )
c th xc nh c lng nc m bo (tn sut p) l , vi tr s : Wp = W0.
Ngi ta cng xy dng quan h tng hp hn, xt n c s thay i ca h s Cv
( v coi Cs = 2Cv) xy dng ng cong quan h dng:
= f ( , C v , p ) .
H s thng c chn xy dng t 0,2 n 0,9 cn p trong pham vi t 75%
n 97%. ng cong sau khi xy dng c c th dng vo nhiu mc ch tnh
ton khc nhau xt n cc c trng xc sut ca dng chy.
4.3. Biu iu phi h cha
Nh bit (trong chng 2), cc c trng thy vn a ra v s dng cho cc
tnh ton iu tit dng chy u da vo chui cc s liu thng k qu kh. Cc
c trng ny ni chung ch c ngha trung bnh xc xut, bi dng chy c c
tnh ngu nhin. Trong vn hnh NMT thng khng c c cc d bo di hn
tin cy nn c th dn n nhng sai khc ng k, nh hng n hiu qu khai
thc thy nng v tin cy cung cp in cho h thng. x l cc tnh hung
sai lch ngi ta nghin cu cc quy tc vn hnh h cha theo trng thi hin thc
ca h. Mt trong nhng quy tc vn hnh nh vy c th hin di dng biu
gi l biu iu phi nc ca h cha. Biu gip cho ngi vn hnh
ch ng trong mi tnh hung, x l ng, khc phc c nhng bin ng bt
thng ca dng chy cng nh nhng yu cu t xut v nhu cu nc v nhu
cu nng lng.
Trc honh ca biu iu phi biu th thi gian trong nm (theo lch), trc
tung biu th th tch nc hoc mc nc trong h.
1
Z m
II
I 2 5 I
III
IV
4
t
5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 thng
Z
ZM
G
ZS E D
B
ZR
A
Z2
F
Z1 t
0 t1 t2 ti-1 ti tN-2 tN-1 T
ti u trong I
ti u trong II
ti u c qu trnh
khng ti u
I II t
P MW
E1 E2 E3
E E
P1 E1 MWh
P2 E2
P3 E3
ET
t
0 24 h
Hnh 5.1
P MW
0 ET E
MWh
Et
ET
Nkd
P MW
Nkd
Pmax
Et
Ptb
t t
0 24 h 0 t1 t2 24 h
a) b)
Hnh 5.2
1
= E dt .
9,81. .H tb
Trong , k hiu Et l lng in nng tng ng vi phn ngn biu (phn
nm bn trn tr s cng sut trung bnh). Lng in nng ny c th tnh trc
tip theo din tch phn ngn biu hoc tnh theo ng cong nng lng (hnh
5.2,a), thay vo biu thc trn ta tnh c Wt. So snh Wt vi Vhi kim tra
iu kin gii hn v dung tch h. Nu c iu kin no khng tha mn, cn
phi xc nh li biu tnh n iu kin ny.
2. Trng hp NMT b gii hn v cng sut pht, dung tch h cha ln
y c th l trng hp tnh ton cho ma nc trung bnh. H c dung tch ln,
c th tp trung ton b lng nc ph nh biu ph ti nh trng hp
trn. Tuy nhin, vi lng nc nhiu hn, nh nhn ca biu ph ti c th
lm cho nh my khng p ng gii hn v cng sut pht.
trnh xy ra kh nng ny cn phi gii hn chiu cao phn ngn ca biu .
l phn cng sut pht ln trn tr s cng sut trung bnh, tham gia ph nh
biu ph ti. Phn cn li ca biu (gi l phn gc) c la chn sao cho
s dng ht lng nc cn li.
P MW
0 Et E
Et MW
P h
ET-Et
Ptb P MW
ET-Et Pmax
Pt N
Et
Ptb
t t
0 24 h 0 24 h
a) b)
Hnh 5.3
Gi thit cng sut ti a c th pht ca nh my l Nkd (cn gi l cng sut kh
dng), tr s c th bng cng sut t N hoc nh hn (b gim do iu kin k
thut hoc do yu cu h thng). Cng sut trung bnh tnh c theo lng nc:
Ptb = 9,81.. Htb.Qtb .
Khi cng sut nh (do iu tit) : P = Nkd - Ptb. Cng sut ny xc nh phn
ngn biu cng sut NMT trn nh ca biu ph ti tng h thng. Phn
ngn c lng in nng tng ng (k kiu l Et) c th tnh c nh ng
cong nng lng (hnh 5.3,a).
Phn gc ca biu c xy dng bng cch s dng mt tam gic vung c
cnh gc vung nm ngang chiu di bng ET-Et, cnh gc vung thng ng
bng Ptb. Dch chuyn tam gic vung dc theo ng cong nng lng (gi
nguyn phng ca cc cnh) sao cho c mt nh ca cnh huyn trt theo
ng cong. V tr m c hai nh thuc cnh huyn cng nm trn ng cong
nng lng s xc nh phn gc biu (dng 2 nh cnh huyn sang biu
c cc gii hn trn v di - hnh 5.3,a).
Biu va xy dng c (hnh 5.3,b) tha mn iu kin s dng ng lng
nc cho, bi lng in sn sut ra (tng ng vi din tch biu ) bng ET.
Biu cng nm cc v tr cao nht c th c trong biu ph ti tng h
thng.
Vi cch xy dng nh trn, iu kin gii hn v cng sut s lun lun tha
mn, bi Pmax = P +(N-P) = Nkd . Ch cn cn kim tra iu kin gii hn v dung
tch h. Tng t nh trng hp trc, iu kin cn kim tra l:
Wt Vng.
Trong Wt - l th tch nc ln nht cn tch vo hoc ly ra t h, tr s c th
tnh theo cng thc:
1
wdt = E dt ,
9,81. .H tb
vi Et - l in nng phn ngn ca biu xc nh c. So snh Wt vi Vng
kim tra gii hn v dung tch h. Nu iu kin khng tha mn, cn phi xy
dng li biu c xt n iu kin ny.
Trong trng hp ang xt, ngi ta cn hay xy dng biu theo cch khc
(hnh 5.4). khng ch chiu cao biu , ngi ta s dng mt tam gic vung
c cnh gc vung thng ng bng N cn cnh gc vung nm ngang bng ET.
Dch chuyn tam gic vung dc theo ng cong nng lng (gi nguyn phng
ca cc cnh) sao cho c mt nh ca cnh huyn trt theo ng cong. V tr
m c hai nh thuc cnh huyn cng nm trn ng cong nng lng s xc
nh biu cng sut vn hnh ca NMT (hnh 5.4,a). Trng hp ny kim
tra iu kin gii hn v dung tch h, cn tnh Wt theo tr s Et t biu xy
dng c (hnh 5.4,b).
Biu nhn c c dng n gin hn (v phng din s dng vn hnh),
li tn dng c dung tch iu tit ca h. Tuy nhin, theo ngha "san bng"
phn cn li ca biu ph ti h thng th hiu qu iu tit c th km hn so
vi cch xy dng trc. Sai s c coi l cho php i vi phng php th.
Thc ra, xt theo gi tr cc tiu hm mc tiu ca bi ton iu tit ngn hn,
dng biu vn hnh ca NMT c th khc nhau nhiu, trong khi gi tr hm
mc tiu khng khc nhau ng k (nht l khi c nhiu NMT cng pht cng
sut trong mt khu vc). Lc yu t vn hnh thun tin (t phi iu chnh), d
xy dng biu ... li c coi l tiu chun quyt nh cho vic la chn (cc
biu tng ng nhau v mt hiu qu).
P MW
0 E
MW
ET h
ET
Nkd
P MW
Pmax
Et
Nkd
Ptb
t t
0 24 h 0 t1 t2 24 h
a) b)
Hnh 5.4
T cch xy dng biu , cng nhn thy rng vi cng mt NMT vi dung tch
h cha xc nh, lng nc dng chy cng t th biu nm v tr cng cao
trong biu ph ti h thng (v ngc li). Ngi ta cng nhn xt thnh quy
tc chung l v ma cn NMT lm vic ch ph nh cn ma l NMT
lm vic ch chy y. Vic dch biu xung v tr thp (trong ma nc)
lm cho din tch biu tng ln (tng ng vi lng nc s dng nhiu hn)
nhm trnh lng nc x tha. Tn dng in nng thy in trong ma nc (chi
ph vn hnh rt thp) lun lun l phng n c li hn cho x tha v pht tng
cng sut nhit in (k c vi hiu sut cao).
3. Trng hp NMT c hn ch v dung tch h, cng sut pht cha n gii
hn
y cng l trng hp tnh ton cho ma nc trung bnh, nhng nh my c
dung tch h nh. Cng tng t nh khi b gii hn bi cng sut pht ti a,
trng hp ny, biu cng c coi gm hai phn: phn ngn v phn gc.
Phn ngn l phn biu nm bn trn tr s cng sut trung bnh, s dng lng
nc bng Wt ca h pht tng cng sut, ph nh cho biu ph ti. Phn
gc - nm di tr s cng sut trung bnh, s dng lng nc cn li (sau khi
tch vo h lng nc bng Wt). Do th tch h nh nn tn dng ti a kh
nng iu tit ca h, phn ngn c xy dng sao cho Wt = Vng.
1
Mt khc ta c quan h: wdt = E dt . Suy ra: Et = 9,82..Htb.Vhi. Ngha l,
9,81. .H tb
c th xc nh c in nng ca phn ngn.
Da vo Et , phn ngn c xy dng bng cch xc nh phn nh cao nht ca
biu , tng ng vi din tch bng Et.
P MW
0 Et E
Et MW
h
ET-Et
Ptb P MW
ET-Et
Pmax
Et
Ptb
t t
0 24 h 0 24 h
a) b)
Hnh 5.5
Phn gc ca biu c xy dng bng cch s dng mt tam gic vung c
cnh gc vung nm ngang chiu di bng ET - Et. cnh gc vung thng ng
bng Ptb. Dch chuyn tam gic theo ng cong nng lng, v tr m c hai nh
thuc cnh huyn cng nm trn ng cong s xc nh phn gc ca biu
(hnh 5.5,a). Biu cng sut vn hnh ca NMT nhn c bng cch cng
(tng ng theo thi gian) hai phn ni trn (hnh 5.5,b).
Cng nh cc trng hp trc, vn hnh theo biu th lng in nng nhn
c trong mt ngy m bng E = Et+(ET-Et ) = ET (tng ng vi lng nc
cho php s dng). Phn biu ph ti h thng cn li cng tng ng vi kh
nng c san bng ti a - m bo tnh ti u theo mc tiu iu tit ngn hn.
Trong trng hp ny iu kin gii hn v dung tch h lun lun tha mn, bi
theo cch xy dng ta lun c Wt = Vng. Ch cn cn kim tra iu kin gii hn
v cng sut pht Pmax Nkd. iu kin ny d dng kim tra c khi xy dng
xong biu , xc nh c tr s Pmax. Nu iu kin khng tha mn cng cn
xy dng li biu .
4. Trng hp NMT b gii hn c v dung tch hv cng sut pht
Ma nc to v trung bnh, c th phi xt n ng thi cc gii hn v th tch
h cha v cng sut pht. Cc trng hp 2 v 3 va xt trn, nu gii hn kim
tra khng tha mn th s c a v trng hp ny. Cng cn ni thm l, trong
gia ma l, ni chung NMT cn c lm vic lin tc ch gii hn ti a
c v cng sut pht v mc nc trong h (theo mc tiu iu tit di hn). Khi
bi ton iu tit ngy khng c t ra (biu nm trong phn y thp
nht ca biu ph ti tng h thng). Tuy nhin ngay khi lng nc yu cu s
dng khng phi l ti a v h cn vi (Vng 0), c th tn dng h ng thi
iu tit ngn hn. iu kin iu tit vn l tham gia ti a vo cng sut nh
trong khi m bo s dng ht lng nc tnh ton trong ngy.
T cch tnh ton xy dng biu cho trng hp ch c mt gii hn (hoc v
cng sut hoc v dung tch h) nu trn, c th suy ra cch xy dng tng t cho
trng hp c c 2 gii hn. tha mn c hai iu kin th in nng phn ngn
phi c gii hn nh hn hoc bng tr s Et tnh ton.
Khi b gii hn v cng sut, in nng Et c tnh theo tr s cng sut nh:
P = Nkd - Ptb , cn theo gii hn v dung tch h cn xc nh:
Et = 9,82..Htb.Vng.
Gi tr nh hn ca Et tnh c theo 2 iu kin trn c ly xc nh phn
ngn biu . Phn gc c xc nh theo lng in nng cn li hon ton
tng t nh 2 trng hp trn.
Tuy nhin, trong trng hp ny ngi ta thng xy dng biu pht cng sut
cho NMT theo cch khc, nhm tn dng ti kh nng iu tit ca h: phn
ngn c xy dng theo iu kin: Wt = Vng.
P MW
0 E
Et Et MW
h
N-Ptb
ET-Et P MW
Ptb
Pmax
ET-Et
Et
Ptb
t t
0 24 h 0 24 h
a) b)
Hnh 5.6
P MW
0 E
MW
ET-Emin
h
Nkd-Pmin
P MW
ET-Emin
Pmax
Nkd
Emin
Pmin
Pmin
t t
0 24 h 0 24 h
a) b)
Hnh 5.7
Trong trng hp ny phng php xy dng biu vn tng t nh trng hp
trn. m bo gii hn di v cng sut (phn y), trc khi thc hin xy
dng biu cn tr tr s Pmin (v lng in nng Emin) vo biu ph ti tng
h thng, v mt s i lng tnh ton. Sau khi xy dng biu , li cng cc tr
s ni trn vo phn biu nhn c. Hnh 5.7 minh ha cch thc hin xy
dng biu cho trng hp h c dung tch ln, nhng cng sut b gii hn
c Pkd (gii hn trn) v Pmin (gii hn di).
2. Trng hp c nhiu NMT cng vn hnh trong HT
Phng php xy dng biu cng sut cho mi NMT trong trng hp ny
vn tng t nh khi ch c mt NMT. Ch cn ch n th t thc hin biu
: t NMT c lng nc t trc, c lng nc nhiu hn sau.
so snh tng quan lng nc cn da vo thi gian lm vic cc i ca cc
nh my:
ET n
Tmax = , [h] .
N
Trong ET nm - l sn lng in nng trung bnh c nm ca NMT. Nh my
c Tmax ln hn c coi l c lng nc nhiu hn.
Vic thc hin theo th t trn mc nhin m bo cho tnh ti u cc biu
NMT. l v nh my c lng nc t s chim v tr cao hn so vi NMT
c lng nc nhiu hn (chn sau trong biu ph ti h thng cn li), tng
ng vi quy tc chung la chn v tr ti u cho biu cng sut NMT.
Qtb
nng tng thm do ct nc cao
t hn in nng b gim do ct
nc thp. l nguyn nhn
gy ra tn tht ca iu tit
t ngy. Mt khc, do mt h loang
0 24 rng khi mc nc dng cao,
Z m Ztl
nn cng lng nc tch vo v
Htb
ly ra l Wt, mc nc thng
Zhl t lu dng cao ln bn trn tr s
0 24 trung bnh s t hn khi b gim
thp so vi tr s ny. Nh vy
Hnh 5.8 ct nc s b gim nhiu hn l
c tng thm. Mt nguyn nhn khc c th cng gp phn vo tn tht iu tit
ngy l s gim thp hiu sut t my khi phi vn hnh vi cng sut thay i.
Tuy nhin tn tht iu tit ngy c th c coi l nh. Thng khng vt qu
(3-5)%. Tn tht chim t l cao khi NMT c ct nc thp v lu lng nc
vn hnh ln. Trong trng hp ny thng phi xt n nh hng tn tht khi
tnh ton iu tit ngy (c th phi hn ch iu chnh hoc thay i dng biu
).
Trong cc phng trnh rng buc, k hiu P1t, P2t, ...,Pmt - l cng sut ca cc
NMT gi t, Pt v Pt l cng sut ph ti v tn tht cng sut trong li ca
HT trong gi t. Wk - l lng nc c s dng trong ngy ca NMT k.
Do khng xt n nh hng ca cc gii hn, bi ton c th gii bng phng
php Lagrange. Ta thit lp hm Lagrange:
24 24 m
= B( PN t ) + N t f t + k k min. (5.4)
t =1 t =1 k =1
B P
= + N t 1 =0.
PN t PN t P (5.5)
N t
t = 1, 2, ..., 24 .
P
= N t 1 + k Qk = 0 .
Pk t
PN t Pk t (5.6)
t = 1, 2, ..., 24 ; k = 1, 2, ..., m.
= f t = P N t + P1t + P2 t + ... + Pm t Pt Pt = 0 ;
N t (5.7)
t = 1,2,...,24
24
= k = Qk ( Pk t ) Wk = 0;
k t =1 (5.8)
k = 1,2,..., m.
Nh vy ta c s phng trnh tm c 24x(1+m) bin cng sut pht tng
gi cho NMN v m NMT, 24 nhn t Nt v m nhn t k ;
Khng dng li phng php gii h trn, ta xt n mi quan h ca cc i
lng ti u. Trc ht, t thm cc k hiu:
B
b= - l sut tng tng i tiu hao nhin liu ca NMN;
PN
Qk
qk = - l sut tng tng i tiu hao nhin liu ca NMN th k;
Pk
P
N = - l sut tng tng i tn tht cng sut li theo cng sut NMN;
PN
P
k = -l sut tng tng i tn tht cng sut li theo cng sut NMT k.
Pk
T (5.5) ta c:
bt
N t = ; t = 1,2,...,24. (5.9)
1 N t
k t q k t
k t = ; t = 1,2,...,24; k = 1,2,..., m. (5.10)
1 kt
T (5.9) v (5.10) c th vit iu kin ti u (cho mi thi im bt k):
b q q q
= 1 1 = 2 2 = ... = m m ; (5.11)
1 N 11 1 2 1 m
Nh vy trong sut thi gian vn hnh, m bo ti u, mi nh my thy in
phi gi c quan h vi NMN theo biu thc sau:
1
b q1
1 = ;
1 N 1 1
1
b q 2
2 = ;
1 N 1 2
...
1
b q m
m = ;
1 N 1 m
ng thi m bo cc iu kin rng buc (5.2) v (5.3).
Da vo cc quan h v iu kin nu trn ngi ta xy dng thut ton phn b
ti u cng sut cho cc NM trong HT thy nhit in hn hp, khng cn gii
theo h (5.5)-(5.8).
Trc ht ta xt ngha ca cc nhn t k v cc yu t quyt nh tr s ca n.
n gin ta xt h thng ch c 1 NMN v 1 NMT, b qua tn hao cng
sut. iu kin phn b ti u cng sut gia 2 nh my s l: b = q.
Mt khc ta c:
1
B Q B Q
b= ; q= . Khi : = .
PN PT PN PT
Xt cc s gia nh nhau v cng sut gia NMT v NMN: PN = PT , ta c:
B
= .
Q
Nh vy, l s o hiu qu s dng nc ca NMT lm vic trong h thng
thy nhit in hn hp. Quan h B = Q cho bit lng nhin liu tit kim
c khi s dng lng nc l Q NMT. Tr s cng ln th hiu qu s
dng nc cng cao.
Mt khc, khi NMT c h cha nc ln, cng sut pht khng b hn ch th
lng nc c th s dng vo bt c lc no trong ngy. Khi ch vn hnh
ti u s phi tng ng vi ch m bo cho hiu qu s dng nc l ng
u trong sut thi k tnh ton. (V nu
B
cn chnh lch th vic iu chnh li s
cho phng n c li hn). B2 b 2
H s gn lin vi cc thng s ca
NMT, l ct nc v lng nc.
Trc ht xt quan h ca h s ny theo a 1
B1
lng nc tiu hao Q trong khi ct
nc khng i. Gi ph ti tng h
PN
thng l P = PN1 + PT1.
PN1 PN2
Vi trng thi phn b ny (im a trn
Hnh 5.9
hnh 5.9) nhin liu tiu hao l B1, sut
tng tng i tiu hao nhin liu l: b1 = tg1 cn hiu qu s dng nc l
b1
= .
q1
By gi gi thit cho NMT lm vic vi cng sut nh hn, PT2 . Khi theo
iu kin cn bng cng sut, NMN s c cng sut PN2 ln hn, sao cho P =
PN2+PT2. trng thi phn b mi ny NMT vn hnh vi Q2 < Q1, cn NMN
vn hnh vi nhin liu tiu hao B2>B1, tng ng vi sut tng tng i b2 =
b2
tg2, h s hiu qu s dng nc: = . T dng ca c tnh tiu hao nhin
q2
liu v tiu hao nc d thy rng b2 > b1, q2 < q1 , khi 2 > 1. Ngha l hiu
qu s dng nc t l nghch vi cng sut pht ca NMT. V ngha, c th
gii thch iu ny, khi thy in gim cng sut, NMN phi lm vic trong min
km kinh t ca c tnh tiu hao m bo cn bng cng sut. Mi mt khi
nc vn hnh tng thm khi s tit kim c nhiu nhin liu hn do gim ti
c cc trang thit b ang phi vn hnh km kinh t.
H s t l thun vi ct nc bi v vi cng sut nh nhau ct nc cng ln th
lng nc tiu hao cng t (hnh 5.11).
PT 1
PT 2
PT 3
PT 1<PT 2< PT 3
W H
Hnh (5.12) v s khi ca chng trnh tnh phn b ti u cng sut trong
HT hn hp thy nhit in, xy dng da vo cc iu kin ti u va nu,
khng cn gii trc tip h phng trnh Lagrange. S khi m t cho trng
hp ch c mt NMN v mt NMT. Tuy nhin c th m rng cho trng hp
chung hn.
Cc khi chnh bao gm:
Khi 1,2 - Nhp cc d liu u, bao gm cng sut ph ti tng h thng (tng
gi), c tnh tiu hao B(PN) v Q(PT), c tnh tn tht P(PN), P(PT), lng
nc c s dng ca NMT Wng. C th tnh v cho cc c tnh dng sut
tng tng i b(PN) v q(PT), c tnh tn tht N(PN), (PT).
Cho cng sut ban u ca NMT (gi tr trung bnh) PT.
Khi 3,4 - Gn cng sut tng gi ca NMT theo tr s PT.
Khi 5 - Hiu chnh cng sut tng gi ca NMT theo cc iu kin khc nhau,
bng cch tng hoc gim cng sut theo bc P.
Khi 6 - Kim tra gii hn cng sut NMT. Nu khng tha mn, quay tr v 5
hiu chnh (cng sut qu cao thc hin du tr trong (5), qu thp - thc hin
du cng).
Khi 7 v 8 - Tnh v kim tra gii hn cng sut ca NMN. Nu khng tha
mn, quay tr v 5 hiu chnh (cng sut qu cao thc hin du cng trong (5),
qu thp thc hin du tr).
1
8
Vo d liu P(t),
B(PN),Q(PT),Wng, ...
9
b*t = bt/(1-N t)
2
Cho gi tr u PT 10
q*t = qt/(1-t)
3
17 11
t = 1, 2, ..., 24
t = b*t/q*t
4
12
PT t = PT
tb=( 1+ 2+...+ 24)/24
5
14 13
PT t = PT t P 8
t = t- tb
5
14
6 sai
sai t = 0
PT min PT t PT max 3
ng
ng 15 17
7
PN t = Pt - PT t WT = Qtt PT = PT PT
5
8 16
sai
PN min PN t PN max W = WT-Wng = 0
sai
ng ng
9 Kt thc
Hnh 5.12
Khi 9,10,11 - Tnh tr s ca h s (theo tng gi). V phn b cha ti u nn
cc tr s khng bng nhau.
Khi 12, 13 - Tnh chnh lch h s so vi tr s trung bnh.
Khi 14 - Kim tra tr s v du ca . Nu tr s chnh lch cn ln, tr v khi
5, hiu chnh cng sut NMT. Ly du m trong 5 nu dng v ngc li.
Khi 15,16,17 - Tnh v kim tra lng nc s dng. Nu khng tha mn tr v
4, hiu chnh cng sut NMT theo du ca W.
Bi ton kt thc khi lch W c tr s nh.
2. Trng hp xt n bin thin ct nc v cc gii hn
Hm mc tiu (5.1) v cc rng buc (5.2) v (5.3) vn nh trng hp trn. Tuy
nhin, quan h gia lu lng nc vn hnh vi cng sut NMT khng cn xc
nh c dng c tnh tiu hao Q(P) m ph thuc nhiu i lng cng thay
i. Vi mi NMT th k ta c:
Cng sut: Pk t = 9,81..Hk t .Qk t ;
Ct nc: Hk t = (Zk t - Zhl k t - Hk t). (5.12)
Lu lng: Qk t = Qtb k + Qk t ;
c tnh mc nc h lu: Zhl k = (Q+Qx).
Trong : Qtb v Q tng ng l lu lng nc trung bnh ( bit) v lu lng
nc iu tit. Tr s Qk t < 0 tng ng vi lc h c tch nc, Qk t > 0 lc
h cp thm nc cho s dng.
Cc iu kin gii hn c a thm vo:
- Gii hn mc nc thng lu v h lu:
Zk min Zk t Zk max
Zhl k min Z hl k t Zhl k max (5.13)
- Gii hn cng sut pht:
Pk min Pk t Pk max
PN min PN t PN max (5.14)
c cc tr s gii hn (cc i, cc tiu) a vo tnh ton, cn phi cn c vo
cc iu kin c th ca nh my v cc yu cu vn hnh. V d, gii hn trn ca
mc nc thng lu c th l mc nc dng bnh thng, cng c th phi thp
hn theo yu cu phng l. Mc nc h lu xc nh bi yu t ngp lt v yu
cu giao thng... i vi cng sut pht ca NMT, gii hn trn cn c xc
nh theo quan h vi ct nc vn hnh v gii hn hiu sut tua bin (hnh 5.13).
Vi cc tua bin kiu Fransis v Kaplan c th vit:
N khi H H tt
Pmax = (5.15)
aH + b khi H < H tt
Trong a v b l cc h s xc
H m
nh theo c tnh lm vic ca
tua bin (hnh 5.13). Hmax
Mc nc thng lu v h lu,
cng nh tn tht ct p H c
Htt
quan h phc tp vi lu lng
nc vn hnh v lng nc x. Hmin
Q
Qk t < 0
kt t = (Q
Qk t < Qtb k
tb k Qk t )t Vng . (5.16)
AP /kWh AE /kWh
aP aE
AE
AP
aE
aP
N N
kW kW
a) b)
Hnh 6.3
C
Tr s : c p = [ / kW ] c gi l sut chi ph vn hnh hng nm ca NMT
N
tnh cho 1 n v cng sut t. Thc ra, i vi NMT gi thnh in nng ni b
cn chnh l sut chi ph vn hnh hng nm tnh cho mt n v sn lng in
nng.
So snh vi NMN, ta cng c tt c cc khi nim trn nhng ni dung tnh ton
c thay i.
- Trong chi ph vn hnh hng nm C ngoi thnh phn khng i tnh nh vi
NMT cn c thnh phn thay i t l vi sn lng in nng. chnh l chi
ph nhin liu. C th tnh ngay cho 1 kWh dng:
sN1 = cb [/kWh].
Trong : b - sut nhin liu tiu hao tnh cho 1 n v in nng, [kg/kWh].
c - gi nhin liu tnh ton [/kg].
Khi , i vi NMN:
C N cN
s = s N1 + = sN1 + [ / kWh] .
E N n Tmax N
- Xy dng NMN gn lin vi u t khai thc v vn chuyn nhin liu (bn
cng, ng st, kho cha...). V th trong vn u t tng, ngoi thnh phn tnh
cho cc cng trnh thuc nh my cn c thm thnh phn vn u t cho c s
khai thc v vn chuyn nhin liu Vnhl. Lng nhin liu tiu hao t l vi in
nng sn sut ca NMN, v th sut vn u t cho c s sn sut v vn chuyn
nhin liu cn tnh cho 1 n v in nng sn xut ca NMN:
Vnhl
aN1 = [ / kWh] .
E N n
Cn ch l vi NMN vn u t tng t l vi cng sut t v sn lng in
nng, nn sut vn u t trung bnh v sut vn u t khi t thm cng sut l
nh nhau.
6.2. Tnh ton la chn cc thng s ch yu ca NMT
Khi xy dng d n, thit k NMT cn thit phi xc nh c cc thng s ch
yu nh: mc nc dng bnh thng, dung tch hu ch ca h v cng sut t
ca nh my. Cc thng s ny quyt nh hiu qu kinh t, cc c tnh k thut
vn hnh ca nh my. Ngoi c trng dng chy v iu kin a hnh, vic la
chn cc thng s c bn ca NMT cn ph thuc nhiu vo nhu cu s dng
in. Hn na vic la chn cc thng s cng ph thuc ln nhau: cng sut t
ch tnh c khi cho trc chiu cao mc nc v dung tch hu ch ca h.
Ngc li tnh ton cc ch tiu kinh t - k thut cho la chn mc nc li cn
thng qua tr s cng sut t, trong khi thng s ny cn ph thuc vo iu kin
h thng in.
thc hin c ngi ta thng gi thit trc cc phng n khc nhau v mc
nc, tnh ton la chn trong s cc phng n ny. Vi mi phng n tin hnh
xc nh cng sut t hp l (ti u) trong iu kin h thng cho.
Trong cc tnh ton thc t, ngi ta thng a ra khng t hn 3 mc nc dng
bnh thng ( mt v tr xy dng). Vi mi mc nc dng bnh thng li c
xt (3-4) mc nc cht (cng quyt nh dung tch hu ch).
I. Tnh ton la chn cng sut t
1. Nguyn tc chung
Do NMT c thi gian hot ng lu di nn cc d n thy in cn phi c
tnh t nht vi thi hn (15-20) nm. Cng sut t ca NMT cng cn c
xem xt trong quan h lm vic vi h thng, tng lai t nht trong khong thi
gian ny. C cc quan im khc nhau khi chn phng php thc hin d n:
- Phng php so snh phng n thng qua cc ch tiu kinh t ti chnh (NPV,
IRR, B/C).
- Phng php la chn phng n theo tiu chun ti u (chi ph tnh ton Z).
- Phng php so snh vi i tng nhit in thay th.
Mi phng php c u nhc im ring nn thng c phi hp p dng.
giai on u lun chng tin kh thi v kh thi, phng php da vo cc chi
tiu phn tch kinh t - ti chnh t ra thch hp. Tnh kh thi ca tt c cc phng
n mc nc (t hp MNDBT v MNC) vi cng sut m bo (tnh theo lng
nc dng chy, cha xt iu kin h thng) c th kim tra c theo cc ch
tiu NPV, IRR, B/C. Thc cht giai on ny c th coi cc d n c lp vi
vn u t hn ch hoc khng hn ch nn cc phng n c NPV>0 u c
coi l kh thi, a vo so snh tip.
Trong bc tnh ton tip theo, cng sut t c xem xt n iu kin h thng
v chn ra cng sut t cui cng (tm gi l ti u) cho mi phng n mc
nc. Tnh hp l (hay ti u v cng sut t) cho mi phng n mc nc rt
ph thuc vo iu kin hot ng v ch lm vic ca n.
Cc NMT khng c h cha nc rt mong mun pht in theo ch ca
dng chy t nhin: pht bng phng theo biu ngn hn v thay i sn lng
in nng cung cp theo ma. Trong khi ph thuc vo hp ng mua bn in
hay nhu cu h thng biu pht c th b gii hn, hoc theo dng nh sn.
Cc NMT c h cha nc c th tham gia iu tit (t iu tit ngy tr ln)
ch yu b gii hn bi kh nng cung cp in nng theo ma. Pha h thng gii
hn phn cng sut tham gia ph nh ca nh my, ty thuc vo biu ph ti
tng v nhu cu cng sut d phng sa cha.
Cc yu t trn nh hng n quyt nh la chn tr s cng sut t cui cng.
Trong gii hn quy nh, cc NMT c th la chn cng sut t thm (vt ln
trn tr s cng sut m bo) sao cho c li nht v u t kinh t. Ni chung, tr
s cng sut m bo l tr s cng sut ti thiu cho cng sut t bi cc t my
lun lun nc (tr khi b gii hn bi cc iu kin phi kinh t). C nn t
thm cc t my lm vic theo ma hay khng ph thuc gii hn cho php (t
pha h thng hay hp ng) v lng nc cn d theo ma.
Do cng c nhiu t my t thm th thi gian cn d nc theo ma cng ngn
(tng ng vi ng cong thi gian m bo nc), hiu qu t thm cng sut
cng gim, nn nguyn tc chung ca vic la chn cng sut t l tng dn tng
bc tr s cng sut cho n khi hiu qu kinh t khng cn nh mong mun. Khi
nhn c tr s cng sut t cui cng.
C th p dng cc phng php khc nhau khi nh gi hiu qu ca lng cng
sut t thm ty thuc cc iu kin tnh ton.
Vi cc d n thy in nh thng ch c cc hp ng mua bn in (quy nh
gi in v cc gii hn biu ). i khi cn b gii hn bi kh nng truyn ti
ca li. Trong trng hp ny c th tnh ton kh n gian theo thi gian thu hi
vn u t ca cc t my t thm. Gi bn in v c trng lng nc ca
dng chy l nhng yu t quyt nh.
Vi d n xy dng cc NMT ln, vic la chn cng sut t thng phi xut
pht t cc c trng h thng. Phng php ph bin nht l so snh hiu qu vi
mt i tng nhit in thay th v mi phng din: tham gia cn bng cng
sut cho ph ti, phc v d phng sa cha, gim gi thnh in nng...
i tng nhit in thay th l mt d n xy dng NMN c tnh kh thi cao,
hiu qu nht trong cng thi gian lun chng xy dng NMT. Ngi ta thng
hay chn NMN kiu ngng hi lm i tng thay th. Hiu qu kinh t khi t
thm mt n v cng sut i tng nhit in thay th thng t thay i,
trong khi vi NMT - vt tri lc u, sau gim nhanh theo chiu tng cng sut.
Cng sut t cui cng ca NMT c la chn trc khi tnh vt tri v kinh
t khng cn na.
Tnh hp l ca phng php trn c th gii thch nh sau.
- D n xy dng NMT c lp nn xut pht t nhu cu pht trin cng sut h
thng. Nu khng xy dng NMT, chc chn phi c mt d n khc tng thm
ngun pht.
- Chn hiu qu tng ng pht trin cng sut thy in v nhit in lm cho
t l cng sut pht trong h thng ngy cng hp l hn.
2. Ch tiu vt tri v hiu qu kinh tca NMT so vi i tng thay th
Gi thit tng thm cng sut t NMT mt lng cng sut l N lng in
nng pht ca n tng c l ET. Tuy nhin c thm lng cng sut ny
NMT cn tng thm lng vn u t l VT, chi ph vn hng nm tng thm
mt tr s l CT. Theo cc k hiu dng ta c:
VT = ap. N .
CT = cp. N .
Gi thit vic tng cng sut t NMT tr s N cho php gim c cng sut
i tng nhit in thay th l Nth , ng thi gim c lng in nng l
EN . Khi , tng ng vn u t v chi ph vn hnh i tng nhit in thay
th cng gim c:
Vth = aN. NN + aN1. EN .
Cth = cN. NN + sN1. EN .
Sut vn u t aN k hiu y ch tnh cho phn vn u t cc cng trnh thuc
phm vi nh my.
Tiu chun vt tri v hiu qu cng sut t thm ca NMT tng ng vi iu
kin sau:
VT Vth
T= Ttc .
Cth CT
Vi cc d n NMT thng ly thi gian thu hi vn u t tiu chun Tm = 10
nm.. S dng h s hiu qu u t nh mc: r = 1/Tm c th vit li thnh:
r.VT + CT r.Vth + Cth .
Thay cc biu thc tnh c th ca VT , CT , Vth , Cth vo bt ng thc
trn, sau chia c 2 v cho N ta c:
cp + r.ap (cN + r.aN) + (sN1+r.aN1).Tmax T ,
vi cc h s mi c t :
N N
= - h s thay th cng sut ;
N
E N
= - h s thay th in nng.
ET
Ta cng t thm cc k hiu:
p
zT = c p + r.a p - sut chi ph tnh ton tnh cho mt n v cng sut t thm
ca NMT;
z thp = c N + r.a N - sut chi ph tnh ton tnh cho mt n v cng sut t thm
ca i tng nhit in thay th;
z thE = s N 1 + r.a N 1 - sut chi ph tnh ton cho tiu hao nhin liu i tng nhit
in thay th khi sn xut mt n v in nng;
Khi c th vit gn tiu chun vt tri dng:
p
zT .z thp + .z thE .Tmax T . (6.1)
Q Q
N N
=0 =0
b
N
0<<1 N 0<<1
a
>1 Nb >1
p t
0 90 100 % 0 tm 8760 h
a) b)
Hnh 6.4
Thc ra, khi lng cng sut t thm nm trn gi tr cng sut m bo n
khng cn hiu qu thay th cho bt c lng cng sut ph ti no trong h thng.
V th ch c th khng nh > 1 trong vng cng sut ca NMT nh hn cng
sut m bo.
Lng cng sut t thm ln trn tr s cng sut m bo ca NMT ch c th
lm vic theo ma nn khng coi l cn bng c cho ph ti. Nu thiu cng
sut cho ph ti vn phi t thm t NMN thay th. Tuy nhin, khng phi lc
y lun lun c = 0 , bi nu thiu cng sut d phng sa cha n vn thay th
c cho cng sut NMN. c im ca cng sut d phng sa cha l c th
s dng theo ma (khng lin tc), Vo ma nc cng sut t thm NMT c
th hot ng pht b cho cc t my ngh sa cha. Nh vy nu h thng ang
cn nhu cu d phng sa cha th 0 < < 1. Gi thit gii hn cng sut d
phng cn n khi cng sut t ca NMT tng n ng gii hn b (hnh
6.4,a). cng l ng gii hn = 0 .
Khi cng sut t ln trn ng b, = 0 v khng cn thay th c cho bt c
lng cng sut no.
b. H s thay th in nng
E N
Theo nh ngha ta c = , suy ra EN = .ET . Nh vy h s c
ET
trng cho hiu qu thay th in nng ca NMT. > 1 - in nng pht ra t
NMT thay th c cho mt lng in nng nhiu hn t nhit in thay th,
< 1 hiu qu thay th km hn, cn = 1 in nng c hiu qu tng ng. D
thy in nng pht c t NMT th khng cn ph thuc lng nc. Hiu
qu cung cp cho nhu cu tiu th ch cn ph thuc vo lng hao ht do t dng
v mt mt truyn ti. NMT c in nng t dng nh nhng thng xa ph ti
nn tn tht truyn ti nhiu hn. Tng th, b tr lm cho h s c tr s gn vi
1. Chnh xc nm trong phm vi = (1,0 - 1,06). Khi tnh gn ng ly = 1. Ly
ln hn khi tn tht truyn ti nh nhau.
4. Tnh ton la chn cng sut t theo cc trng hp khc nhau
a. Trng hp > 1 (cng sut m bo).
y l trng hp tnh ton cho nhng bc ban u ca qu trnh tng cng
sut, tiu chun vt tri c nh gi theo (6.1). Do ch tnh vi lng cng sut
p p
t thm, nn sut chi ph tnh ton tnh cho NMT zT thng nh hn so zT
ca NMN (do ap<aN , cp<cN). Khi , theo (6.1) vi > 1 chc chn bt ng
thc tha mn. iu ny c ngha l vic la chn cng sut t thm thng ch
cn bt u t trng hp 0 < < 1, vi cng sut t chn ln hn Nb.
b. Trng hp 0 < < 1.
Ch thc hin tnh ton theo trng hp ny khi bit r trong h thng cn nhu cu
phi t thm cng sut d phng sa cha. Nu khng tng cng sut t
NMT th phi tng thm cng sut NMN thay th. Nhu cu d phng sa
cha thng c tnh theo in nng, l v c th lp k hoch sa cha hp l
nu c cng sut nhn ri bt c thi gian no. in nng sa cha cho mt t
my c th tnh c bng tch ca thi gian sa cha vi cng sut t my c th
vn hnh (nu lm vic). Nh vy, d phng sa cha c coi l tng ng nu
nu in nng tnh theo cc cng sut d phng l nh nhau. Ngi ta cn gi l
quy tc cn bng in nng sa cha (khng cn bng theo cng sut sa cha).
Vi cc lng cng sut t thm cho d phng sa cha NN v N ta c in
nng sa cha tng ng l:
ET
sc
= N .t m ; Ethsc = N N .(T t sc ) .
Trong tm - thi gian c nc cho N (hnh 6.4,b).
tsc - thi gian sa cha cho chnh cc t my t thm NMN thay th.
T - thi gian c nm.
Theo quy tc cn bng in nng sa cha ta c:
N .t m = Ethsc = N N .(T t sc )
T suy ra:
tm
N N = N = .N
T t sc
Thng c th ly gn ng trong tnh ton:
tm t
= m. (6.2)
T t sc T
S dng gi tr tnh c theo biu thc trn mi bc tnh ton cng vi tiu
chun (6.1), c th thc hin qu trnh tng cng sut t la chn tr s hp l.
C th gp mt trong hai tnh hung sau:
- Tiu chun vt tri (6.1) khng cn tha mn trc khi n tr s gii hn nhu
cu d phng sa cha. Qu trnh tnh ton kt thc, nhn c tr s cng sut t
cui cng trc khi bt ng thc (6.1) i du.
- Tiu chun vt tri (6.1) lun lun tha mn cho n khi cng sut t n tr
s gii hn, ht nhu cu cng sut d phng. Qu trnh tnh ton c tip tc vi
tr s = 0.
c. Trng hp = 0.
Qu trnh tnh ton c th chuyn sang trng hp ny khi khng c (hoc rt t)
nhu cu t thm cng sut d phng sa cha. Cc h thng c t l thy in cao
thng c sn cng sut d phng sa cha (khng th chuyn thnh cng sut
cn bng cho ph ti) nn nhu cu t thm cng sut d phng sa cha cng t.
Cch tnh ton trong trng hp ny ch c mt thay i n gin trong tiu chun
(6.1) l ly tr s = 0 . Ta c th vit li (thay Tmax T = tm):
p
zT .z thE .t m (6.3)
D thy kh nng tha mn tiu chun vt tri lc ny ch yu ph thuc vo tr
s tm. Hn na, tnh vt tri v kinh t cho lng cng sut t thm NMT
trong trng hp ny ch trng ch vo sn lng in nng r tin c thm c
vo ma nc. Cng sut t cng ln th thi gian nc cho nhng t my t
thm cui cng cng nh - hiu qu kinh t s cng km. ngha ny phn nh
qua s gim dn tr s v phi ca (6.3).
n gii hn, bt ng thc (6.3) khng cn tha mn, nhn c tr s cng sut
t cui cng cho NMT.
II. Tnh ton la chn mc nc dng bnh thng
Mc nc dng bnh thng (MNDBT) l thng s ch yu nht ca cng trnh
thy in. MNDBT quyt nh quy m v kch thc ca cng trnh, vng ngp
nc, dung tch hu ch ca h, cng sut t v sn lng in nng ca nh my.
N cng l thng s quan trng nh hng n nhim v tng hp ca d n thy
li, thy in. Chnh v th MNDBT bao gi cng c phn tch lun chng trc,
xt n mi yu t c th nh hng. Trn c s la chn mc nc cht
(MNC), cng sut t ca my v cc thng s cn li khc.
Nh trn ni, bi ton la chn MNDBT, thun li hn c l thc hin theo
cch so snh phng n. Thit lp mt lot cc phng n thit k NMT vi cc
MNDBT khc nhau. Cc phng n khc nhau v chiu cao mc nc theo tr s
H chn, ng thi phi tha mn cc iu kin khng ch.
Cc iu kin khng ch mc nc cao nht thng c k n gm:
- iu kin mc bin gii quc gia. Trong mi trng hp khai thc vn hnh
NMT mc nc h khng c nh hng n vng t ca nc lng ging.
Nh vy chiu cao p v MNDBT phi chn thp hn mc nc sng bin gii
mt tr s khi vn hnh vi mc nc gia cng th iu kin khng xm
phm bin gii vn c m bo.
- iu kin a cht, c bit l s mt nc lng h. Khi h nm trong khu vc
ni vi th cao cc hang ng (cn gi l hin tng karst) chnh l gii hn
ca chiu cao MNDBT. l v hin tng a cht bin i khi ngp nc cc
khu vc din ra rt phc tp khng c kh nng x l (lp nht) gi nc h.
- iu kin a hnh t nhin. l nhng du hiu a hnh m ngi thit k bit
ngay khng nn chn MNDBT ln cao hn, v d khi phi xy rt nhiu p
ph, hay p ph qu ln (di).
Chnh lch mc nc H thng c ly (1-2)m, khi p cao c th ly ti 10m.
la chn MNDBT hp l nht trong s cc phng n vch ra cn phi da
vo cc ch tiu kinh t (chi ph, li nhun). Ngi ta cng hay thc hin theo th
t tng dn chiu cao mc nc. mi bc, cn tnh c s thay i (s gia) v
vn u t, chi ph vn hnh v thu nhp hng nm (in nng). Da trn s thay
i ny c th xc nh c phng n ti u (da vo NPV hay thi gian thu hi
vn u t chnh lch).
Khi MNDBT thay i cn phi xc nh c tng i chnh xc v y cc
lng thay i v vn u t, chi ph vn hnh v li ch. l yu cu quan trng
c t ra cho giai on lp d n thit k NMT. Cn xem xt cc ni dung sau
khi nng cao mc nc mt lng H :
- Tng thm vn u t v chi ph vn hnh do thay i quy m cc cng trnh u
mi (p cao hn, n b di dn nhiu hn ...).
- Tng thm vn u t v chi ph vn hnh cho trang thit b (t my, thit b phn
phi, my bin p, ng dy ti in ...).
- S thay i (tng, gim) vn u t v chi ph vn hnh i vi cc cng trnh
thy in bc thang hoc ln cn (do nh hng iu tit cng nh nh hng thay
i mc nc thng lu, h lu).
- S thay i vn u t v chi ph vn hnh ca cc cng trnh phc v li ch
tng hp ngun nc.
- Gim vn u t v chi ph vn hnh cho i tng thay th.
2) S thay i li ch (hng nm)
- Tng thm sn lng in nng hng nm thu c do tng c cng sut t
cng nh ct nc.
- Thay i (tng, gim) sn lng in nng cc NMT bc thang hoc ln cn.
Vic tnh sn lng in nng khi thay i MNDBT rt phc tp. Trc ht cn xt
n s thay i cng sut t, bng cch la chn li theo phng php nu trong
mc trn. Sau thc hin bi ton iu tit nm vi cc gi thit v MNC.
Sau khi so snh hiu qu kinh t cn phi xt n hng lot cc yu t an ton khc
nh: hiu qu chng l, an ton v p, nh hng mi trng, an ninh quan s ...
mi c th chn c MNDBT.
III. Tnh ton la chn mc nc cht (MNC)
Cng nh MNDBT chn MNC, trc ht cn xt n cc rng buc k thut.
C cc rng buc ch yu sau:
- Rng buc v b tr cng tnh: MNC phi cao b tr thun tin ca nhn
nc v cp nc.
Theo iu kin ny mo di ca ca nhn nc phi cao hn cao trnh bi lng
mot khong khng cho bn ct y ko vo. Cn mp trn ca ca nhn
nc phi thp hn MNC mt khong khng sinh phu xay cun khng kh
nn vo tua bin. Nh vy tnh theo cao:
MNC MNBL + a1 + HCNN + a2
Trong : MNBL - l cao trnh bi ln bn ct;
a1 - khong d tr an ton chng bn ct y ko vo ca nhn nc;
HCNN - chiu cao ca ca nhn nc;
a2 - khong d tr an ton chng pht sinh phu xoy kh.
Mc nc bi lng MNBL ph thuc chiu cao y h v lng ct bi lng tnh
ton (trong chu k tui th), cn HCNN, a1, a2 c tnh ton theo nhng tiu chun
thit k (c cc ti liu hng dn ring).
- Rng buc v iu kin lm vic ca tua bin.
Ct nc lm vic ca tua bin c gii hn ti a, ti thiu, ph thuc vo c tnh
lm vic ca n (hnh 5.13). Gii hn ny ch yu nhm m bo cho tua bin c
lm vic trong vng c hiu sut cao. giai on thit k ngi ta phi cn c vo
ct nc nh mc ca NMT chn tua bin. Thng thng tua bin ch m bo
c hiu sut cao trong phm vi dao ng ct nc H = (0,3-0,4)Hm (tnh t
MNDBT), vi:
Hm = MNDBT - Zhl(Q0);
Trong : Zhl(Q0) - l mc nc h lu tnh vi lu lng nc trung bnh nhiu
nm Q0.
y cng chnh l chiu su lm vic gii hn ca h (cn gi l chiu su khai
thc). Nh vy theo iu kin lm vic ca tua bin:
MNC MNDBT - HLV gh
HLV gh c xc nh cn c vo tr s H v cc iu kin gii hn k thut khc
ca tua bin.
- Rng buc v iu kin mi sinh lng h:
MNC Zmin
Trong Zmin - l mc nc h ti thiu m bo cc iu kin mi trng cho
nui trng thy sn, v sinh lng h v n nh mc nc ngm cho khu vc xunh
quanh.
Cc mc nc tha mn iu kin rng buc u c th c a vo so snh theo
cc ch tiu kinh t-k thut. Cn phn bit cc trng hp khc nhau theo kh
nng iu tit ca h.
a. H cha iu tit nm.
Nhim v chnh ca h iu tit nm l tng sn lng in nng cho NMT v
tng cng sut pht trong thi k t nc (nng cao cng sut m bo). V th nu
xem nh MNDBT bit th bi ton la chn MNC cng chnh l bi ton la
chn chiu su lm vic ca h sao cho sn lng in nng c nm ca NMT l
ln nht.
Vi mt gi thit v chiu su lm vic ca h (hay MNC) ta hon ton c th xc
nh c sn lng in nng cc i sn xut ra trong mt nm ca NMT. Sn
lng in nng y l cc i theo cch tnh ton iu tit ti u h cha vi
biu thy vn cho.
Tnh vi cc phng n MNC khc nhau ta c th xy dng c ng cong quan
h gia sn lng in nng (cc i) hng nm vi chiu su lm vic ca h.
Quan h ny c mt tr s cc i, tng ng vi chiu su lm vic ti u.
C th gii thch s tn ti gi tr cc i ca ng cong quan h nh sau. Khi
tng chiu su lm vic ca h mt lng HLV tng ng vi vic h MNC xung
thp v lm tng thm dung tch h cha mt lng l V. C 2 nguyn nhn dn
n cc lng in nng thay i: lng in nng tng (k hiu l E1) do s
dng thm lng nc V tch ly trong h t, lng in nng gim ( k hiu l
E2) do vn hnh lng nc dng chy vi ct nc thp hn. Khi gim lin tip
cc tr s HLV bng nhau tng su lm vic th E1 tng chm dn (do lng
h hp li V b i, ct nc cng thp dn). Trong khi E2 vn gim u do
cng sut t l vi ct nc.
Trn hnh 6.5 th hin cc ng cong quan h ni trn, tnh vi cc nm c lng
nc khc nhau (nm nhiu nc, nm nc trung bnh v nm t nc). Khi lng
nc gim thp, cc tr dch chuyn v pha tng thm chiu su lm vic (ngha l
gim MNC xung thp, nng cao dung tch hu ch ca h).
Chiu su lm vic c u tin chn cho nm t nc nhm nng cao cng sut
m bo cho nh my. Thc ra, khi tnh sn lng in nng theo phng n iu
tit di hn ti u (san bng dng chy) th kt qu cng tng ng nng cao cng
sut m bo.
Enm Enm
Nm nhiu nc.
Nm t nc.
HLV3 HLV3
HLV2 H'LV3
HLV1
HLV hay Vhi HLV hay Vhi