Thng tin ebook:

Tn sch: M t phai- i tm
nhng c h i ti m n trong cu c
s ng

Tn ting anh: The Flipside-Finding the hidden opportunies in

life

Tc gia: Adam J Jackson

Nh xut ban: Ph N

Cng ty pht hnh: TGM Books

Ngi dch: Ung Xun Vy & Trn ng Khoa

Nm xut ban: 06.2011

Ba: M m

Gi ba: 115.000 VND

Trng lng: 620gr

S trang: 364

Chp anh v lm ebook: lens9x

chia s https://downloadsachfree.com

Ngun: http://tve-4u.org

Nhm lm ebook chia s sch phi li nhun, nu bn thc s thch cun

sch ny hy

mua ng h tc gia v dch gia nh^^

MUC LUC

PHN M U

GII THIU
PHN MT

CHNG 1

CHNG 2

CHNG 3

CHNG 4

CHNG 5

CHNG 6

PHN HAI

CHNG 7

CHNG 8

CHNG 9

CHNG 10

CHNG 11

CHNG 12

CHNG 13

CHNG 14

CHNG 15

CHNG 16

CHNG 17

CHNG 18

PHN BA
PHN K T

CHU THI CH VA NGUN THAM KHAO

LI CAM N

Mang cht lng vo kin thc

TGM Books c thnh lp vo thng 9 nm 2007 bi ba thnh vin: chuyn

gia o to - dch gia Trn

ng Khoa, dch gia Ung Xun Vy, chuyn gia o to Trn ng Tri u.
Sau ny, vo thng 2 nm 2009,

TGM Books c st nhp vo TGM Corporation.

T nhng ngy u thnh lp, kht vng ca chng ti l xut ban ra nhng
quyn sch c gi tr, c u

t cng phu ca v n i dung ln hnh thc, nhm mang li cho c gia khng
chi kin thc m cn l m t

trai nghim mi khi cm tng quyn sch ca TGM Books trn tay.

Vi phng chm khng xut ban t m ch xut ban nhng quyn sch
cht lng cao t n i dung n

hnh thc, cc n ph m ca TGM Books c trai qua nhi u cng on t

chn lc n i dung k lng

n dch thut chnh xc, ri bin tp li vi ngn t trong sng, d c, d

hiu, gn gi vi vn ha Vit

Nam. Khng ch dch sch, chng ti cn mong mu n gp phn nh nhoi

lm giu p thm ngn ng ting

vit thng qua nhng quyn sch ca mnh.

Chnh v th, cc n ph m ca TGM Books v ang mang li nhng gi

tr to ln cho nhi u tng lp x
h i khc nhau bao gm: sinh vin hc sinh, cc bc ph huynh, cng nhn
vin chc, cc nh quan l, cc

nh lnh o, doanh nhn...tr thnh nhng u sch mang tnh hin tng,
bn chy nht ti Vit Nam

hin nay, v c yu qu bi hng triu c gia trong v ngoi nc.

TGM Books c c nhng thnh qua ny l nh s quan tm v ng h

ca nhng c gia tm huyt nh

bn. Chng ti xin chn thnh cam n bn v tnh cam t t p .

V tc gia

Adam J. Jackson sinh nm 1962 ti Sussex, Vng qu c Anh. ng t t

nghip ngnh Lut ca trng i

hc Southampton nm 1983 v khng ngng phn u tr thnh m t lut

s lm vic ti Lun n. Tuy

nhin, sau ba nm, Adam quyt nh ri b ngnh Lut bt u s nghip

mi trong lnh vc y t.

Nm 1995 Adam ph trch chuyn mc hng thng v nhng pht trin v

nghin cu mi nht lin quan

n liu php thay th v thu c b tr cho hai tp ch Nursing Times v

Health Guardian.

tng vit M t Phai tnh c n vi Adam t chnh tnh trng sc khe

yu km ca ng. Lc tm tui

ng c ch n on mc bnh vay nn v bnh tnh ngy m t n ng n ni

phai nhp vin. Nhng sau ,

Adam bt tay vo nghin cu pht trin v cho ra i m t phng thc i u

tr thnh cng bnh vay nn

khng dng steroid, c gi l M-Folia hin ang p dng trn ton th gii.
M t Phai l quyn sch th tm ca Adam. Cc quyn sch trc trong b
The Secrets of Abundant Health,

Wealth, Love & Happiness (B Quyt c Di Do Sc Khe, Ca Cai,

Tnh Yu & Hnh Phc)

c dch sang hai mi bay th ting. Adam cn l m t din gia y thuyt

phc v l m t doanh nhn.

ng s ng cng v - Karen, cc con - Sophie v Samuel cng ch ch ca

h ti Hertfordshire, Vng qu c

Anh.

tm hiu thm v Adam, hy gh thm trang: www.adamjjackson.com

Xin t ng quyn sch ny cho Sam Chapman

Thng chn cch trng pht chng ta n gin v l cch Ngi

p li

nhng li thnh cu. - Oscar Wilde

Li gii thiu

Cuc sng l mt th thch, hy vt qua n. - M Teresa

Con ngi chng ta a s ai cng phai chu ng nhng tn thng n ng n ,

t nht l m t ln trong i:

cng vic kinh doanh tht bi, b mt vic sau nhi u nm phn u, gia n h
tan v, m t ngi thn yu

qua i, b ch n on bnh ung th, b tai nn nghim trng, v.v...

Thc t chng minh rng c nhng ngi vt qua c nhng tn

thng to ln v ngy cng mnh

m hn. Nhng ngc li, cng c nhng ngi b khut phc hon ton v
i n kt cc bi tham.
Sau khi c xong quyn sch M t Phai m bn ang cm trn tay y, bn s
khng ch hiu c s khc

bit gia hai loi ngi trn, m quan trng hn ca, bn s hc c cch
bin au thng thnh sc

mnh, vt ln trn mi th thch ln nh c m t cu c s ng t t p

hn, hnh phc hn v thnh cng

hn.

Nhng cu chuyn ngi tht vic tht trn y cam hng trong quyn
sch ny s khin bn kinh ngc

trc tinh thn bt khut ca con ngi khi ng trc nhng kh khn tr
ngi tng chng nh khng

th vt qua c. Bn s cam thy khng cn s hi na, m thay vo

bn s sn sng i din vi

nhng g m cu c s ng mang li, bc qua n v hng ti m t tng lai

ti sng.

Khng ch n gian l nhng cu chuyn, quyn sch ny cn hng dn

bn tng bc tht c th bn

cng c th mnh m, kin cng v bt khut vt ln trn mi kh khn

th thch ca cu c i ny.

ri m t ngy bn nhn ra rng, nu nhng kh khn v th thch khng th

qut ng bn, th chng s bin

thnh nhng tm hun chng gn ln ngc o ca bn - m t con ngi

hnh phc v thnh cng nh tri

tim qua cam ca mnh.

i khi, trong nhng thi khc en t i nht, i u chng ta cn chi l m t

ni m tin vo cu c s ng, c th

bt ln mnh m, kin cng. Hy nhn vo m t phai ca cu c s ng v bn

s tm
thy ngi anh hng
bn trong mnh. Hy lun nh rng, bn xng ng c c hnh phc v
thnh cng trong cu c i ny

cho d ra sao i na.

Trn ng Khoa & Ung Xun Vy

Phn m u

Cuc sng ny y ry kh au, nhng cng y vinh quang chin thng.

- Helen Keller

M t cu b ch mi mi hai tui ngi ci m t, nm ch t hai tay bn chn

ch i cu tra li ca bc s.

V bc s l m t ngi n ng gy, cao lu nghu, khoang ngoi su mi

tui. Nhn ng khng c v g

l nhit tnh ca. ng c mi tc hoa rm mt, mi cao v i mi mng.

ng eo c p knh gng trn v

nh khin i mt xm nht ca ng trng gi ng hai hn bi ve. ng cm m

giy t ln, vu t thng cc

gc ri li t xu ng, on ng tho knh ra v nhn thng vo cu b.

Ta rt tic, con trai - v bc s bt u - Nhng cn bnh ca con khng

th no cha khi hon ton.

Nu ta lm theo nhng g con yu cu, tc l ta lm hi con. Con nn hc

s ng chung vi bnh tt, cng

sm cng t t.

Nhng nu bc s c th... - cu b ct li.

Hy nghe ta - ng ngt li - l i u t t nht.

i mt cu b bt u ngn ngn nc. Lng ngc cu nh b bp nght.

Cu b ng dy, lm li ri

khi cn phng.

Th m cu ang phai chu ng l m t chng bnh ngoi da, bnh vay nn.
Biu hin ca bnh ny l

nhng mang trn da, pha trn c vay dy mu trng. Trong nhi u trng
hp, vay nn tp trung khuu

tay v u g i ca bnh nhn, m t s khc b da u. Nhng cu b ny,

v y nn lan ra ton thn v

dy ln nhi u lp.

Ln u tin cu thy triu chng ca bnh l vo m t bui sng, cch

y mi hai thng, tng cm

l m m xut hin hai bn bng cu. Nhng vi tun tr li y, cc m

tr nn to hn v lan khp

ngi cu b.

Ri cu n g p bc s trong trng, khng phai xin thu c men bi bc s

ring ca gia n h cu ni

r rng bnh ny khng c thu c cha. i u m cu mu n nh, ng hn l

van xin v bc s ca trng

y l manh giy xc nhn min th dc cu khi phai tham d gi hc bi.

Khi i dc hnh lang ri khi ta nh, cu b khng cm c nc mt.

Cu chng cn ti ai hay

bt c i u g chung quanh, i u duy nht trong u cu lc ny l cc hc

sinh khc s phan ng ra sao

khi cu xut hin lp hc bi trng gi ng m t k b bnh hi. Ri nhng

cu hi quen thu c c quay

cung trong u cu n mc cu thy bun nn. Ti sao li l ti? Ti sao

chuyn ny li phai xay n

vi ti? Ti sao cu c s ng li bt cng n th?

t nhin, cu cam thy m t bn tay t ln vai mnh. Khi quay li, thy ch
nhim Greenstein ng k

cu t bao gi. Thy Greenstein c vc ngi nh b, ch cao hn cu hc

tr vi phn. Thy m c b vt

xm vi o s mi trng, tht c vt mu xanh bin. Thy l ngi i m tnh,

ging ni nh nh, v rt c

cc hc sinh trong lp yu mn.

Sao vy em?, thy Greenstein hi.

Khng c g , cu b th di v qut nc mt.

Li y ngi vi thy. Ch m t cht thi, thy Greenstein c ni.

Thy Greenstein v cu b ngi xu ng bng gh di m t tn cy si ln

bn ngoi khun vin trng.

By gi hy ni cho thy bit i u g khin em bun? Bit u thy gip

c.

Khng ai gip em c u, cu b lu bu.

, th t nht em cng ni cho thy nghe xem sao, thy Greenstein ni.

Cu b xn tay o ln, l ra nhng m vay ln ng v k s tnh. Khi

cu ni xong, thy Greenstein

t tay ln vai cu v bao:

Ai ng lp bi l i ca em?

Thy Cunningham .

Em bit khng, nu em mu n, chng ta c th n g p thy Cunningham v

chc chn chng ta c th

thuyt phc thy y min cho em mn .

Tht khng ?

Chc chn. Nhng trc khi chng ta lm vic , thy k cho em nghe
chuyn ny. Khi thy c bay

tui, b ca thy qua i v thy bt u mc chng ni lp. Cng nh

chng bnh ngoi da ca em, bnh

ca thy xay n rt nhanh, gn nh ch sau m t m. Tn h hn h ti t n

ni, cng gi ng nh em, thy

khng mu n n trng na. Thy s nhng hc sinh khc s ly mn h ra

lm tr ci. Th l thy v m

thy su t ngy tranh ci v chuyn i hay khng i, nhng cu i cng thy

bit mnh phai tip tc n lp.

V thy mng l mn h n trng. Bi nu khng, thy l a tht hc.

Thy khng th tr thnh

thy gio v chc chn l khng ngi cnh em y.

Thy Greenstein nhn vo mt cu hc tr nh, Mi kh khn m chng ta

i m t trong cu c s ng ny

u c m t phai ca n.

M t phai l g c ch?, cu b lm bm.

Mi kh khn hay tr ngi u cha ng bn trong n m t c h i ln, i

khi cn ln hn ca ban cht

ca vn . M t phai chnh l c h i y.

Cu b ko tay o ln, Lm g c m t phai no trong ci th ny h thy?

C h i no cho m t k trng
nh ci hi trc m t tt ca hc sinh khc?

Thy Greenstein tra li, Xem no, chng ta hy suy ngh m t pht...

Xem liu chng ta c th tm

c m t phai ca vn hay khng.

GII THIU

Trong mi kh khn u tim n mt c hi to ln qut sch kh

khn .

Nhng cu chuyn thnh cng vang di u c vit nn bi nhng ngi

bit chp

nhn kh khn v bin n thnh c hi. - Joseph Sugarman

Ln u tin ti g p ngi tm
ra m t phai ca cu c s ng l vo thng hai
nm 1981, m t bui t i ma

ng lnh lo. Tht ra, t i hm ti c g p nhng hai ch khng phai

ch m t con ngi c bit, ca

hai u k v nhng s kin quan trng lm thay i cu c i h. D

khng nh tn hai con ngi

nhng nhng g xay ra t i hm y vn ng li trong ti, chng th no qun

c.

Lc ti va xem xong m t v kch n tng do i kch sinh vin ca

trng i hc Southampton trnh

din c ta Whose Life Is It Anyway? (Vy y L Cu c s ng Ca Ai?).

N i dung v kch k v m t

ngi n ng tnh dy trong bnh vin, sau m t tai nn xe hi tham kh c, v

bng hong nhn ra mnh b

lit ca tay chn. T c tr xu ng ng hon ton khng c cam gic v khng

th nhc nhch c g.

N i dung v kch cc k cu n ht. Trc khi tai nn xay ra, ngi n ng

y l m t ngh s su t ngy ch

bit c cng vic. Khi bit mnh b lit v khng cam lng vi vin canh
khng cn i u khin c bt c

th g, ngi n ng thinh cu nhng ngi c chc trch trong bnh

vin v m t ci cht nhn o.

Khi bnh vin t ch i li ngh ca ng, ng khi kin i quy n

c cht.

qua l m t kch ban hay, l t ta c cu c u tranh y cam ng ca

m t ngi n ng vi u c

minh mn, hm hnh, trn y sc s ng b mc kt trong m t c th v

dng. ng thi n cng nu bt

ln nhng tranh ci xoay quanh ci cht nhn o trn phng din php l
v o c. Trong qu trnh

theo ui u tranh php l, ngi n ng bng cam nhn nhng khc bit
r rt trong cu c i mnh.

ng bt u thit lp m i quan h vi mi ngi xung quanh, v chnh nhng

th thch trong v kin

khin cu c s ng thng nht ca ng tr nn c ngha. Ti s khng ni

cho bn nghe v kt cc ca v

kch; ti ch ni rng nu bn c dp xem v kch (ho c b phim c

chuyn th do Richard Dreyfuss

ng), ti cam oan bn s c m t bui t i ng nh v nhi u suy ngm.

L m t sinh vin theo hc ngnh Lut, ti c bit thch v kch ny bi ngay

ti thi im chng ti

ang tm
hiu nhng tranh ci v m t php l v o c xoay quanh ci cht
nhn o trong kha hc ca

mnh. M t trong nhng vn chnh m v kch nu ln l liu ngi ta c

 tnh to v tinh thn n nh

a ra m t quyt nh sng su t ngay sau khi phai chu m t tn thng

su sc ca v th xc ln tinh

thn hay khng. Nu khng, th cn m t khoang thi gian bao lu, ho c cn

kim tra nhng g nhm xc

nh ngi c kha nng a ra m t quyt nh da trn l tr? Bui

din kch nm 1981 ny c bit

ng nh bi sau khi v kch kt thc din ra m t cu c thao lun ci m

v nhng vn m c t truyn

nu ra. o din ca v kch c mi ln sn khu cng vi m t gio s

Lut, m t gio s Tm l hc v

hai ngi n ng khc, ca hai u ngi xe ln.

V gio s Lut ni v nhng vn cn c cn nhc khi xem xt vic hp

php ha ci cht nhn o.

Vng qu c Anh, t t khng b xem l t i hnh s, do ngi ta c th

lp lun rng vic gip m t

ngi mong mu n tm n ci cht nhng li khng nng lc t st th

khng th b coi l phm t i

hnh s. Nu m t ngi m bn yu thng ang phai chu au n v yu

cu bn gip h chm dt ni

au n bng cch a cho h nguyn m t l thu c, th bn c a

khng? Vi vic lm , liu bn c

b bu c t i git ngi hay ng st khng?

Nu m t ngi lnh l n c php n c ht m t l thu c kt liu i mnh

th ti sao m t ngi tn tt

li b ph nhn ci quy n tng t, ch v ngi khng th t mnh cm l

thu c ln?
Lut php nh gi mc cu thnh t i phm nh th no i vi hnh
ng gip ngi khc chm

dt cu c s ng? R rng, hu ht mi ngi s khng ngn ngi chm dt s

au n cho m t con vt, vy

ti sao chng ta khng dnh lng thng cam cho con ngi? Cng suy
ngh v vn ny th ta li

cng nhn ra rng i u tht hin nhin. M t trong nhng cu hi ln cha

c li p l phai mt bao lu

sau tn thng th m t ngi c nguyn vng t t mi c tuyn b l

tnh to c th a ra m t

quyt nh hp l.

Nh tm l hc tip tc cu c thao lun v giai thch rng bt c tn thng

no cng u gy ra anh hng

n nhn thc v l i c x ca con ngi. i u ny c bit n nh l

triu chng r i lon cng thng

sau tn thng v thng xay ra trong vng ba thng u tin sau m t chn
thng tm l. Tuy nhin, c

khi ca nm sau cc triu chng r rt ca cn bnh mi xut hin nh trm

cam, c xu hng t vn, g p

c m ng, hay ni gin v hi tng v nhng vic qua.

i vi c nhn phai chu ng m t trong nhng dng tn thng ti t nht

v th xc ln tinh thn l vic

mt kha nng i u khin gn nh ton b c th cng vi tt ca cc di chng

m tn thng li, th

khng c cch no bit ngi c kha nng a ra quyt nh mang tnh

l tr hay khng. Vi tt ca
nhng l do , nh tm l hc lp lun rng ngi bnh khng c kha
nng a ra m t quyt nh dt

khot nh vy trong vng ba thng u tin sau chn thng.

n lc ny, hai ngi n ng ngi xe ln bt u ni chuyn vi khn gia.

Nhng g h ni ra li

trong ti m t n tng su sc v kh phai n ni hai mi lm nm sau ti

vn nh nh in. H giai thch

rng trong nhng tun l u sau v tai nn, h ch mu n cht. Nhng trong
nhng thng tip theo, cu c

s ng v nhn sinh quan ca h bt u thay i. H phai i m t vi cc th

thch mi mi ngy; nhng

th thch m trc khi xay ra tai nn chng gy ra cho h cht kh khn

no, nh vic tm ra v thay

mi bui sng, gi y li qua l thch thc. V tai nn bu c h phai nh gi

li cu c s ng ca mnh, ca

nhng hy vng, c m v kht khao. Ca hai u ni rng chnh i u ny

em n m t th m h cha

tng mong i. Ca hai ngi n ng, theo cch ca ring mn h, tm

c
ngh lc s ng.

i u m ti kinh ngc nht l ca hai ngi n ng ny u ni rng so vi

thi gian trc khi g p tai nn,

cu c s ng ca h gi y li tr nn phong ph v h mn nguyn hn
nhi u. H tuyn b rng by gi h

cam thy hnh phc hn v thm ch ca hai cn khng nh v tai nn l

i u t t nht tng xay n vi

h. Ti cam thy chong vng v nhng li ni . Lm sao m t ngi c

th ni v tai nn bin h

thnh ph nhn su t i gn li n vi chic xe ln l i u t t nht xay n

vi h?

TM NGN PHIU AN SINH X HI TR GI 105 M V CNG

THC NU MN G

RN

Khi Harland Sanders mt i cng vic kinh doanh chnh tay ng gy dng
su t m t thi tui tr, ng 65

tui, d chuyn xay ra khng phai do li ca ng. Vo thi im m nhi u

ngi trc tui ng ho c ngh

hu ho c ang ch ngy ngh hu th Harland li phai ng u vi nguy c

ph san. ng nhn ra mn h

ch cn tm ngn phiu an sinh x h i tr gi 105 M s ng ht qung

i cn li. Tnh canh ny ha

ra li l m t trong nhng i u t t nht xay n vi Harland, bi chnh vic

kinh doanh tht bi tr thnh

xc tc cho m t i u ng kinh ngc. Harland khng ngng lm vic i

tm
m t phai ca nghch canh.
Vic Harland c th tm
thy m t phai ca nghch canh khng phai do ngu
nhin. ng khng l g nhng

thi im kh khn. Sinh ra vo ngy 9 thng 9 nm 1890 ti tiu bang

Indiana ca nc M, tui th ca

Harland hon ton khng m p. Trc sinh nht ln th su ca mnh, b

ng qua i v m ng bu c

phai ra ngoi kim vic nui s ng gia n h.

Thay v c n trng, Harland chu trch nhim chm sc cu em trai ba

tui v c em gi cn m nga.

Harland phai nu n v lau dn cho cc em. Bng tt ca kha nng ca mnh,

Harland lm xut sc ca hai

vic . Theo li m ng, cha trn bay tui, Harland ni ting trong vng
l ngi bit nu nhi u mn

n ngon.

Ln 10 tui, Harland c c vic lm u tin m t nng tri gn vi

mc lng 2 M m t thng.

V khi ng 12 tui, m ng i bc na v ng ri cn nh ang s ng, gn

Henryville, Indiana n lm

vic cho m t trang tri Greenwood. Trong nhng nm tip theo, ng trai
qua rt nhi u ngh , u tin l
nhn vin bn v tu in ti New Albany tui 15. Sau vo nm 16 tui,
ng tr thnh binh nh phc

v su thng trong qun i Cuba.

Vi nm sau, Harland lm nhn vin cu ha cho ngnh ng st, theo hc

Lut bng loi hn h o to t

xa, thc hnh trong phng T php ca ta n Ha Bnh, bn bao him, li

ph chy bng hi nc trn

sng Ohio, bn l p xe, v cu i cng l i u hnh m t trm dng dnh cho xe

tai ng di Corbin, bang

Kentucky.

Nm 40 tui, Harland nay ra m t sng kin mi. ng bn thc n cho cc

hnh khch dng chn ti trm

ca ng. Lc ng cha c nh hng, nhng ng vn c th phc v

khch vi cc mn n a phng

n gian ngay trn chic bn n ca chnh mnh trong khu nh ca trm.

Ch sau m t thi gian ngn, Harland nhn ra y l c h i tht s m r ng

vic kinh doanh ngoi ga-ra

sa xe hin ti. Th l ng quyt nh m m t nh hng bn kia ng,

ch cho 142 ngi. Chng bao

lu sau, nhng mn n ngon nu ti nh khin danh ting Harland ngy

m t lan xa. Nh hng ca ng

c a vo c m nang Nhng Mn n Ngon trong vng. Nm 1935,

Harland c Th ng c bang -

Ruby Laffoon - trao bng khen nhm ghi nhn s ng gp ca ng cho vn

ha m thc ca bang.

Ri cu c i thay i, vo gia thp nin 50, chnh ph quy hoch m m t

con ng cao t c lin bang i
vng qua th trn Corbin, i hng hon ton h th ng giao thng hin ti,
v ca lng khch hng ca

Harland na. Harland 65 tui. Ch mi vi thng trc, ng cn trong tay

m t cng vic kinh doanh pht

t v nhng tng rng ng c th thoai mi ngh hu bt c khi no mnh

mu n. Vy m gi y ng

ang i m t vi nguy c ph san. Ga-ra sa xe v nh hng ca ng b

mang ra bn u gi. Sau khi tra

xong mn n cu i cng, Harland cn li tm ngn phiu phc li x h i tr gi

105 M sinh s ng.

Tuy nhin, ch trong vng vi nm, Harland nhn li bin c xay n vi

mn h, khi con ng cao t c

mi m khin ng mt ht cng vic kinh doanh ng khng xem n l m t

tham ha, m ngc li, chnh

l c h i ng c c ting tm v thnh cng hn ca nhng g ng tng

m c, thm ch khng th

c c nu ga-ra sa xe v nh hng c ca ng vn cn tn ti.

L ra vi vic kinh doanh ph san, mt k sinh nhai m nguyn nhn khng

phai do mnh, Harland s d

dng b cu c. c bit tui ca cu c i, ai c th trch ng nu

ng t ra cay c v bc b i? May

mn thay cho Harland, thi chuyn kin tng v i bi thng t chnh

ph ca bang khng d dng

nh by gi.

Thay v phn nn hay tm

ngi trch c, Harland ln ng tm kim m t
phai ca nghch canh v ng

tm
c n trong m t th khng ai ng - cng thc rn g!
Harland tha bit cng thc rn g ca ng c bit v c nhi u khch
hng a chu ng. V th, ch

c trong tay duy nht b quyt ch bin mn g - s pha tr n ca mi m t

loi thao m c v gia v - ng

i khp t nc, vo ht nh hng ny n nh hng khc vi hy vng m t

vi ch nh hng no s

thch v sn sng tra ti n c c cng thc ca ng. Harland rn rt

nhi u g cho cc ch nh hng

v nhn vin ca h n th. Nu h c v thch, ng s bt u thng lng

rng nh hng phai tra cho

ng 5 xu trn mi con g h bn ra, tha thun ny khng c giy t, ch

bng m t ci bt tay.

Phn cn li ca cu chuyn, theo cch ngi ta vn ni, ng i vo lch

s. Nm 1964, Harland, vi

bit danh i t, m c 600 ca hng nhng quy n thng hiu cho

mn g rn ca mnh trn
ton nc M v Canada. Cng trong nm , ng bn c phn ca mnh
trong m t cng ty M vi

gi 2 triu cho m t nhm cc nh u t. Tuy vy i t vn l gng

m t i din v l ngi pht

ngn cho cng ty. Nm 1976, sau m t cu c khao st c lp, i t c

bu chn l nhn vt c tn

tui th hai trn th gii.

Ngy nay, chui nh hng KFC (vit tt ca G Rn Kentucky) ca i t

Sanders c m t ti hn 82 qu c

gia trn th gii v phc v khoang 2 t ba n mi nm.

Cho n khi ng khng may mc bnh bch cu v qua i nm 1980 tui

90, i t i hn 400.000

km mi nm thm ht vng qu c KFC m ng sng lp. V tt ca nhng

thnh cng ny c bt

ngun t m t ngi n ng mt ht mi th tui 65 nhng quyt khng

u hng s phn. Khng cn

g hn ngoi m t tm ngn phiu phc li x h i 105 M v cng thc rn

g, ng tm
ra m t phai
ca nghch canh.

MM CI T HM RNG GY

Simon Purchall g p tai nn khi ang i xe p, n t ng anh m t mm y

rng gy, v cn c th khin

anh st nghip. Trn ng p xe v nh sau gi lm, anh r vo m t khc

cua v b lc tay li, vng ra

khi xe. Anh t sp m t, quai hm p vo va h. Ban u, anh tng ch vi

ci rng b m nhng tht ra

c ti b n ci b tn thng nghim trng. Sau khi thm khm k lng, nha

s ca Simon cho bit b n ci

rng ca anh b gy nt nn bu c phai trng rng mi. Tng chi ph

trm nhng ci rng m v trng

rng mi bng k thut cy ghp chn rng khoang hn 20.000 bang Anh.

Lc u, dng nh Simon khng c la chn no khc ngoi chuyn vay

mn ti n i u tr. Tuy vy,

v ca Simon - Veronika - v n l ph t nha khoa t t nghip ti Hungary,

ngh anh sang Budapest

lm rng.

Nh a s ngi khc, ti cng c cht nh kin trong vic sang m t nc

c ng san c cha rng,

nhng tht ng ngc nhin, Simon ni, Mc phc v v trn h

chuyn mn ca h tht tuyt vi.

Ti quyt nh i u tr ti v tit kim c khoang 16.000 bang.

Khi tr li Anh, Simon tm c m t phai trong v tai nn ca mnh. N

h m m t c h i kinh doanh

cho anh v Veronika nhm gip ngi khc tit kim ti n, ng thi quang b
v tip th v dch v i u

tr nha khoa ti Hungary.

Chnh bi Veronika l ngi Hungary v l m t ph t nha khoa c trn h

cng lm cho quyt nh khi

nghip kinh doanh ca h tr nn d dng hn rt nhi u. Ch trong vng vi

thng, cng ty SmileSavers

ca h khai trng.

Ngy nay, SmileSavers tr thnh m t doanh nghip thnh cng rc r,

cho php Simon b cng vic c

- m t t vn vin trong ngnh cng ngh thng tin. Anh v Veronika cng
lm trong cng ty ring ca h,

cng nhau xy dng tng lai.

D l s phn hay ch l i u ngu nhin xay ra trong cu c s ng th vic

Simon b tai nn xe p vn

cha cho anh, ln chng ta, trong cng cu c tm kim m t phai ca

nghch canh. M t chn thng nh

th a nhi u ngi t kh khn hn Simon vo trng thi trm cam,

cha k n vic kim u ra

20.000 bang cha rng. Nhng i u ng ni y, tai nn ca Simon

Purchall li l bng chng cho

m t c h i to ln; n l cht xc tc c kha nng thay i cu c i anh.

Simon bit nm bt c h i v

chuyn tai nn thnh li th cho mnh. Gi y anh nhn li ton b qu trnh

v tai nn ca mnh cng m t

n ci; n ci vi hm rng u n, v bit rng nu khng c v tai nn

, chc anh khng tn

hng cu c s ng nh ngy hm nay. Simon Purchall tm

c m t phai
trong hon canh ca chnh mnh.

I TM MT PHI

Liu c phai ch nh may mn m hai ngi n ng tn tt su t i gn li n

vi chic xe ln li tm
thy
trong s khim khuyt v th xc m t i u g khin cu c i h tr nn
ngha v hnh phc hn? Liu

c phai do bn tay nh mnh gip Harland Sanders g t hi thnh cng

trn khp th gii, i u m c

th ng khng bao gi t c nu ngay t u ng khng mt tt ca? V

phai chng m t cht vn

gip Simon Purchall xy dng thnh cng m t doanh nghip v nha khoa
ngay sau tai nn xe p ca chnh

mnh?

Hay bn cnh cn c m t i u g khc? Liu c tn ti m t si ch

xuyn su t nhng cu chuyn trn

v trong nhi u cu chuyn tng t? M t i u g gip nhng con

ngi bn h thng tht s lt

ngc tn h th hay hon canh bt li tm ra nhng c h i v n c th mi

mi ti m n.
Tc ph m M t Phai l m t n lc tra li nhng cu hi trn ch bng m t
trit l tuy n gian nhng c

kha nng thay i cu c s ng, d vn cn nhi u tranh ci. i u c t li ca

trit l ny l ni m tin rng mi

vn , tr ngi d to ln hay nh nhoi m cu c s ng sp t sn cho ta, u

ti m n m t c h i, m t li

ch tng ng hay thm ch ln hn ca tr ngi . Li ch hay c h i y

c gi l m t phai.

hiu c b mt ca m t phai, ti s a bn n Nam Phi g p m t

ngi n ng khng c bn

chn nhng li gi cc k lc th gii trn ng chy 100 mt, 200 mt, v

400 mt. Anh tr thnh m t

hin tng th thao trn ton th gii. Chng ta s n Ty Ban Nha hc

hi t m t trong nhng danh

th bng trin vng m t thi, ngi mt i s nghip v c m thi

nin thiu trong m t tai nn xe

hi bi tham nhng vn tip tc vn ln t c nhng c m khc,

nhng c m to ln hn a

anh n s giu c v ni ting ton cu.

Ti s gii thiu vi bn m t ao thut gia m la, ngi s giai thch v sao

cn bnh ly i 90% th lc

ca anh t khi chn tui li l m t mn qu. Chng ta s nghe t m t ngi

n ng b mt vic, nhng

nh vy, ng li vn ln tr thnh ngi thay i b m t ngnh giai tr nc

M, ri chng ta s g p m t

ngi s ng st t tri tp trung Auschwitz ca c qu c x v lm thay i

hon ton th gii tm l hc.
Chng ta s i ngc dng thi gian chng kin nhng bi kch xay ra
trong qu kh v ni bt hnh ca

tng c nhn, tt ca u c bin thnh minh chng cho s sinh tn. Ti s

gii thiu vi bn nhi u nhn

vt xut sc v cng nhau chng ta s hc hi t h, t nhng kh khn, tr

ngi m h bu c phai i m t.

Ban u, mi th chng d dng g. Chng ta s phai chng kin nhi u kh

hnh v n au. Chng ta s

khm ph nhi u bi kch hn chng ta ngh, nhng m t khi i ht cu c

hnh trnh, bit u ta s hiu

c m t i u, m theo nhi u ngi, th ch c duy nht m t b quyt quan

trng nhm t c thnh cng

v hnh phc lu di trong cu c s ng.

Cho mng bn n vi m t phai...

Adam J Jackson

Javea, Ty Ban Nha - Thng 11, 2008.

PHN 1

S KHM PH - I TI M MT PHI

Cch y mt nm, cuc sng hon ton sp di chn ti. Ti lm vic

n kit sc. Cha ti qua i, cn cc mi quan h ca ti ri vo hn lon.
Vo lc y, ti khng h bit rng ngoi ni tht vng trn tr, ti nhn
c mt mn qu to ln nht. - Rhonda Byrne - The Secret ( B Mt)

CHNG 1

NG N MADRID

HNH TRNH N VI MT PHAI CA MT NGI AN NG

Khi cnh ca ny ng li, mt cnh ca khc s m ra. Nhng ta thng
qu tic nui cnh ca ng sp kia n ni khng cnh ca mi m
ra ch n mnh. - Hellen Keller

VO BUI TI ngy 22 thng 9 nm 1963, b n chng trai tr ln t i t

thnh ph Majadahonda n

thnh ph Madrid, Ty Ban Nha. Ca b n ngi l bn t t ca nhau v cng

tn hng m t chuyn i chi

m, cng l chuyn i h khng bao gi qun c.

Julio l m t trong b n ngi ngi trn xe t i hm . M c ca anh l tr
thnh cu th bng chuyn

nghip, c chi cho i bng m anh yu thch t khi cn b - Real

Madrid. Anh nui dng c

m, theo ui n khi mi ln vi tui v c m va chm thnh hin

thc. Anh c ti m nng di do

v ni ln nh m t thn ng.
Real Madrid va k hp ng vi Julio vo v tr th mn v anh c k
vng s tr thnh th mn s

m t trong i tuyn qu c gia Ty Ban Nha. Cu c i khng th tuyt hn

c na i vi Julio, anh l

m t ngi sao ang ln, cho n bui t i hm y, khi anh bc ln chic xe

cng cc bn ca mn h. Nh th

nh mnh an bi, c m ca anh kt thc vo ci m nh mnh .

Tm 2 gi sng, chic xe ch Julio v my ngi bn g p tai nn giao thng

nghim trng. Julio tnh li

trong bnh vin Eloy Gonzalo Madrid v pht hin ra mnh b lit na
ngi. Cc bc s ni rng anh s

phai nm trn ging mi tm thng vi hy vng phn xng s ng b tn

thng c c may lnh li. Ngay

ca th, ch n on bnh tnh ca anh cng khng c g sng sa. Khng c g

chng t vic Julio c th i

li c. Nhng c m t i u chc chn, s nghip bng ca anh chm

dt.

Hng m, su t mi tm thng trong bnh vin, Julio chi bit nghe i v

lm th - nhng dng th bun,

trm ngm, tr tnh, t vn v thn phn con ngi v ngha cu c s ng.

Khi c nhng dng th Julio

vit, m t trong nhng y t nam ph trch chm sc anh tn l Eladio

Magdaleno a cho Julio m t cy

ghi-ta v khuyn khch anh ph th thnh nhc.

Ca ht tr thnh th vui ca Julio, m t cch qun nhng ngy thng hnh

phc khi cn l vn ng vin.

Nhng, mi ngy tri qua, ca ht tr thnh m t ni m am m hn l m t

tr tiu khin. Anh v nguch

ngoc ln cy ghi-ta hc cc hp m c ban. Sau mi tun, cng nhi u

ch s xut hin hn v ch sau

m t khoang thi gian ngn, anh ph nhc c cc bi th ca mnh.

18 thng tri qua v Julio hi phc sau chn thng, anh quyt nh quay
li i hc Murcia tip tc

vic hc ca mnh, v sau, Julio sang Anh nng cao kha nng Anh ng,
u tin anh hc trng

Ramsgate, Kent ri n trng dy ngn ng Bell thnh ph Cambridge.

Thnh thoang vo cu i tun,

anh biu din qun Airport, chuyn ht li nhng ban nhc ni ting thi
by gi ca Tom Jones, Engelbert

Humperdinck v The Beatles.

Khi Julio tr v qu nh Ty Ban Nha, anh tm m t ca s biu din cc

ban nhc do anh sng tc. Anh

em ban nhc u tin ca mn h n m t phng thu Madrid v nh h gii

thiu m t ca s. Ngi quan

l sau khi nghe Julio trnh by tc ph m t ra b i r i. Ti sao ngi nh

Julio li cn m t ngi khc ht

nhc ca mnh? Julio l m t ngi n ng p trai y hp dn vi mi tc

en tuy n, i mt to mu nu,

nc da rm nng mn mng v m t n ci c th khin bao ph n tim p

chn run. Anh cn s hu

m t cht ging c trng, cao hon hao. Ti sao anh khng t ht nhc
ca mn h?, ngi quan l hi.

Julio p, Bi ti khng phai l m t ca s!.

Nhng sau cng, Julio cng lm theo li khuyn ca v quan l v biu din
m t trong nhng bi ht ca

mnh trong m t cu c thi m nhc ti Ty Ban Nha. Vo ngy 17 thng 7 nm

1968, hn 5 nm sau v tai

nn gn nh hy hoi cu c i anh, Julio ginh c giai nht ti Lin hoan

ca nhc Benidorm vi bi ht

La Vida Sigue Igual (Cu c s ng vn Tip Din) v ngay sau , anh c

mi k hp ng thu m vi

hng Columbia Records.

Bn c th nghe Julio ht. Bn thm ch c th ang s hu m t trong

nhng album ca anh y. M c d

ngi n ng ny mt i c m thi nin thiu trong m t tai nn khng

khip, anh vn tip tc vn

ln tr thnh ngh s c s a bn chy nht trong lch s m nhc M

La-tinh v l m t ci tn ni

ting ton th gii. Ngi n ng mt i nhng c m tm

thy m t phai
thng qua m t c m mi,

ln hn ca i u m anh b tc mt. Tn anh y l Julio Iglesias.

HON CNH TIU CC, H QU TCH CC

Mi kh khn l mt mn qu trong tay bn. - Richard Bach

M t phai l m t khc ca kh khn ho c tr ngi, v trong n ti m n m t c

h i c th thay i cu c i

ta theo hng t t p hn. M c d nghe nh m t i u g ch c trong

phim anh Hollywood hay trong

tiu thuyt, nhng ngy cng c nhi u bng chng khoa hc chng minh
rng, m t phai l m t hin tng
rt tht m nhng g huy n b bn trong n tht s c kha nng bin i
cu c i con ngi.

Cu chuyn ca Julio Iglesias tuy c bit nhng d nhin khng phai l duy
nht. Nhi u ngi c hon

canh v ngun g c khc nhau t mi no ng ca cu c s ng chu ng

nhng lc tht bi v i m t

vi nhi u kh khn, tr ngi tng nh khng th vt qua nhng vn tip

tc vn ln bin chng

thnh i u g tch cc. Thng thng chnh nhng vn v tr ngi

cn chm ngi cho nhng i

thay, nhng hng i mi. Hn na, con ngi cng c thi quen nhn li
mi vic, v ci hay ca nhn

thc ny l gip ngi ta nhn nhn nhng trai nghim ca mnh bng con
mt khc. M t s ngi cam

nhn rng h tht s c li theo m t cch no . H khng nh rng cu c

s ng ca mn h c cai thin

hn l b tn thng.

Nhng au thng v nghch canh nh th r rng b ao ngc thnh

nhng h qua tch cc, v thng

th m t phai m ta tm
c chnh l m t i u g cc k mnh m v y
ngha, hon ton c th kha

lp nhng trai nghim tiu cc. ng k hn, trong nhng nm gn y, cc

nh khoa hc lm vic ti

phng khm, bnh vin v trng i hc trn ton th gii bt u khm

ph ban cht ca m t phai v

m kha b mt ca n. Cc nh nghin cu tm l, hnh vi v kinh t

a ra nhng chng c r rng
rng nhng vn , tr ngi, v nghch canh ln nht m ta i m t trong i
ng thi s em n nhng

c h i to ln khng km, nhi u hn ta tng.

CHNG 2

XC NH NHNG KHONH KHC

TI SAO NHNG THI I M EN TI NHT TRONG I LI DN

DT CHNG TA

N HNH PHC V THNH CNG TRONG TNG LAI

Ti cm thy mnh may mn khi n c im m ti ngh rng mnh

chm y cuc i.
Anthony Robbins - Din gi v tim nng bn thn

PETER JONES l m t trong s rt t cc doanh nhn u t, ti nng v thnh

t c tn tui ca Vng

qu c Anh ln Bc M. ch doanh nghip ca ng c tnh tr gi hn 750

triu bang Anh v ng c m t

ban l lch c nhn ht sc n tng, trong c ca m t danh mc u t a

ngnh ngh t vin thng,

hng tiu dng, qu t ng n giai tr, xut ban, bt ng san v gn y nht

l truy n hnh. Sau s thnh

cng ca chng trn h truy n hnh thc t Dragons Den (Hang Rng), ng
tha thng xng ln trong vai

tr gim khao chng trn h truy n hn h n khch American Investor (Nh

u T M), m t chng trn h

do chnh cng ty san xut phim truy n hn h ca ng thc hin.

Nu ta tm m t ngi bit r i u g cn thit t n thnh cng trong

kinh doanh th ngi l Peter

Jones. Bi khi ng nhn li s nghip ca mnh, ng s ni cho bn nghe v

s kin duy nht c ngha

thay i cu c i ng v gp phn ln lao vo thnh cng ca ng, s kin

y li khng phai l lc ng t

c thnh qua. Chc chn n khng phai l khoang thi gian ng c chn
xut hin trong Hang Rng,

khng phai l thi im ng m doanh nghip u tin (m t trung tm dy

qun vt, khi ng mi 17

tui), v cng khng phai l khi ng nhn c giai thng Nh Doanh

Nghip Sng Gi ca nm 2002.
Theo Jones th khoanh khc thay i cu c i ng l khoang thi gian u
trong s nghip khi vic kinh

doanh ca ng sp .

tui ngoi hai mi, ti i u hnh m t c s kinh doanh my tnh rt

pht t, cng vic ny mang

li cho ti m t cn nh p, m t chic BMW, m t chic Posche, v rt nhi u

ti n tiu, Jones by t trn

trang web ca mn h. Tuy nhin, sau m t lot kh khn, sai lm c nhn v

nhng kinh nghim au thng

khi m t s khch hng ch ch t ngng kinh doanh, ti cng mt i vic kinh

doanh ca chnh mn h.

Khng cn k sinh nhai qua l m t trai nghim tiu cc, nhng cng c
th l m t bc ngo t. Khi nhn

li, Jones tin rng vic mt i c s kinh doanh tui hai mi l yu t ch

yu lm thay i cu c i

ng, bi theo cch ng ni, th vic khin ng quyt tm hn thnh

cng".

RI XUNG TN CNG VN N NH CAO

Anthony Robbins l m t trong nhng chuyn gia ni ting nht v thnh

cng nht trong lnh vc pht

trin con ngi ti Bc M. ng l m t din gia truy n cam v cc k li

cu n. Nhng bui ni chuyn

chuyn v h i thao ca ng lun bn sch v. Ngay ca khi gi v ln n

hng trm m t v, hng

chc ngn ngi t khp ni trn th gii vn vui v mc hu bao tham

d nhng s kin ca ng.

Robbins tng hun luyn cho cc CEO (Gim c i u hnh) ca cc tp

on a qu c gia, ch tch v cc

nh lnh o chnh tr. T New York Times c m t bi bo thng 12 nm

1994 a tin ng cng Marianne

Williamson v Tin s Steven R. Covey c tng th ng Bill Clinton mi n

Tri David. Robbins tng

gip m t s i v vn ng vin th thao hng u nc M nhm cai

thin phong ca h nh tay

gn Greg Norman, cu ngi sao qun vt s m t th gii Andre Agassi, i

tuyn khc cn cu L.A. Kings

ca thnh ph Los Angeles, v cu v ch quy n Anh hng n ng th gii

Mike Tyson.

Ngy nay, Robbins l tc gia ca nhi u quyn sch bn chy nht ng thi
l ph ch tch h i ng quan

tr ca nm tp on. Thng qua nhng quyn sch v h i thao ca mn h,

Robbins trc tip gy anh

hng n cu c i ca hn 50 triu ngi t hn m t trm qu c gia. Tuy

nhin, trong cc bui h i thao,

m t trong nhng thng ip u tin ng chia s vi thnh gia l cht xc tc

cho s thnh cng ca ng

khng phai l m t thnh qua c th no, m l thi im cu c s ng ca

ng dng nh vu t khi tm

kim sot. Ch n khi ng mt ht tt ca v chm y cu c i th cu c

s ng ca ng mi tht s chuyn

bin, ng ni. ng nh li Ti b mt cng ty. Ti nh mt ban thn v ti

n ng hn by gi gn 17 k...

nhn chung l hon ton sp ... ti bt u i tm

cha kha m cnh ca
thnh cng.

C m t cu ni ti hc c t m t ngi bn M: Con ngi s thay i,

nhng ch khi h chn ngy v

mt mi vic c phai mt mi v chn ngy. Hu ht chng ta s g p thi

im ta phai ni vi ban thn

mnh rng Th l . Ch khi chng ta mi sn sng dn bc thay i

cu c i mn h. i u ny cng

c cng c khi ngnh Lp Trnh Ngn Ng T Duy (NLP) cho rng: c

hai ngun ng lc chnh thc

y chng ta - ni au v ni m vui - v, trong hai i u , th ni au l ng

lc mnh m hn. v ban

cht, ngi ta thng n lc trnh n ni au nhi u hn l hnh ng

t c ni m vui. l l do
ti sao Robbins ni rng ng may mn khi ri xu ng tn y cu c i.
i khi chng ta phai cam thy

mn h ang ri xu ng vc thm trc khi ta c sc tm

ng tro ln ti
nh.

Ca Peter Jones v Anthony Robbins u trai qua cn khng hoang v ti

chnh v tinh thn trong bui u

lp nghip, nhng ca hai u tha nhn rng nhng khng hoang gp

phn ln lao vo s thnh cng

lu di sau ny ca h.

nh gi ca hai ngi h v m t tch cc ny, m t phai, ca nhng mt mt

v th thch t khng hoang

to ln bui u lp nghip nh l cht xc tc a h n thnh cng

khng phai l i u him. a s cc

doanh nhn thnh cng nht th gii cng chia s nhng kinh nghim tng
t v ghi nhn s thnh cng

lu di ca h l nh nhng th thch xut pht t khng hoang ln hay mt

mt bui ban u.

TAI HA L MU CHT CA THNH CNG

Chng ti cn ti n. Ch cn ba tun na l n ngy ci, v cha ci

ca ti chuyn n California

- cha kim c vic lm - on t cng ti, v th trng u t sp

theo chn s tan r ca ngnh

vin thng. Khi y Peter Fiske ch mi khi nghip kinh doanh ca mn h

c chn thng v anh phai

ng u vi nguy c khng hoang ti chnh. Ngy hm nay, anh nhn li

tai ha nh m t khoanh khc

quan trng trong s nghip ca mnh. M tht vy, anh ni, r rng l
mu ch t cho thnh cng ca

cng ty chng ti.

Peter Fiske l Tin s khoa hc v l ngi ng sng lp hng RAPT

Industries, m t cng ty v cng ngh

x l b m t Fremont, California. Anh cn l tc gia quyn sch Put Your

Science to Work (ng Dng

Kin Thc Khoa Hc ca Bn Vo Cng Vic) v hp tc vi Tin s Geoff

Davis chuyn ng gp kin

v nhng chnh sch khoa hc, kinh t v nhng sng kin gio dc c lin
quan n cc nh khoa hc.

Fiske tin rng trong kinh doanh v thm ch trong s nghip khoa hc, c rt
t i u n nh v c th d

on c. Mi th i khi c th v tht s i chch hng. ng thi, anh

cng hiu rng m t bc li

hay thm ch i u m m t s ngi xem l tai ha li thng l cht xc tc

cn thit cho nhng thay i

tch cc. Khi anh nhn li s kin khng hoang dng ti n sut lm hy hoi
s nghip ca mnh, chnh s

nhn nhn y khin anh tin rng tai ha l bc m cho thnh cng ca
chnh anh v ca cng ty.

Chng ti phai cn ti m t ln mi hiu c i u g tht s cn thit

kinh doanh thnh cng, anh by

t, N bu c ti phai dn thn vo m t cu c chin cam go ginh git

khch hng v cc nh ti tr ti m

nng. Chnh chin lc mi gip cng ty anh k c hp ng quan

trng vi Qun i Hoa K

cng trong nm .
Fiske ni, Khi ti k cho cc hc vin sau i hc v cc nghin cu sinh
tham d h i thao v pht trin

s nghip ca ti rng: ht ti n l m t trong nhng i u tuyt vi nht xay

n vi cng ty chng ti, ti

bt g p m t s nh mt kh hiu. Nhng anh tin chc rng nhng khc

ngo t, nhng tht bi v tai ha l

i u khng th trnh khi trong qu trnh khi nghip/pht trin cng ty.
Tn h trng s ng d cht d

bu c chng ti phai nng cao k lut v i u gip chng ti tn ti cho

n ngy nay.

Peter Fiske a ra m t gc nhn th v m n cng c nhi u doanh nhn

hng u trn th gii chia s.

Anh cho rng s tht bi v tai ha l khng trnh khi nhng lun i cng
vi m t m t phai. Bi nhng

g cha ng bn trong tr ngi v th thch l nhng c h i hc hi v

trng thnh, v vi kinh nghim
c c, n chnh l nhng vin u tin t n n tang cho thnh cng lu
di.

CUC I NH CNG NGNH BU CHNH

Richard Branson g p m t tr ngi to ln trong bui u lp nghip ca mn h

do nhn vin ngnh bu chnh

Anh biu quyt tin hnh n h cng. Branson l m t trong nhng doanh
nhn ni ting v thnh cng

nht Vng qu c Anh. ng dng nn m t tp on thng mi c

bit n vi thng hiu Virgin

bao gm hn 200 cng ty t hu hot ng trong m t chui cc ngnh cng

nghip khc nhau t giai tr

n du lch, t cng ngh truy n thng (bao gm in thoi di ng, Internet

bng thng r ng v pht thanh)

n xut ban, m ph m, qun o thi trang. K t khi ra i nm 1970,

Virgin tr thnh m t trong nhng

thng hiu hng u Vng qu c Anh.

Gi ng nh Peter Jones, Anthony Robbins v Peter Fiske, thnh cng i u

vn ri ha may. N nh du

m t bc ngo t ln trong lch s ca Virgin bi v n bu c Branson phai

suy ngh li chin lc kinh

doanh ca mn h v i tm
m t ngun thu khc. Kt qua l trong nm k tip,
ng m ca hng Bng a

Virgin, ca hng u tin m sau ny pht trin thnh chui ca hng trn
khp th gii, v hai nm sau

ng tung ra nhn hiu bng a Virgin.

NHNG BUI CHIU TH SU

Mt vic s lun l m t khoanh khc quyt nh trong s nghip ca mi
ngi, v n thng xay ra vo

bui chi u th Su. Nhi u ngi b sa thai vo th Su hn bt c ngy no

khc trong tun. Trong m t

cu c thm d trc tuyn c HRnext.com v trang lin kt BLR.com tin

hnh, cc chuyn gia v nhn

s ni rng th Su l ngy ph hp nht mi m t nhn vin ra khi cng

ty. Theo h th vic sa thai

m t nhn vin vo chi u th Su tc l cho ngi nhng ngy cu i tun

lng du v nhn c s

an i t bn b v gia n h. Nu bn l m t nhn vin ang lo lng v cng

vic ca mnh, li khuyn t t

nht l hy trnh xa sp ca bn v Gim c nhn s vo cc ngy th Su.

D tht th tham nu bn mt vic lm nhng vn cn m t m t phai ca

vn . Salomon Brothers l

m t trong nhng ngn hng u t ln nht Ph Wall trc khi n b Tp

on thng mi Phibro mua li

vo nm 1982. Khng lu trc khi mi ngi bit thng tin v s sp nhp,

m t trong nhng c ng ca

Salomon Brothers cng vi 62 ng nghip ca anh c h i ng quan

tr cng ty triu tp, thng bo
chm dt hp ng lao ng. Ngy hm v sau c chng minh l m t
bc ngo t ln trong s nghip

ca anh nhn vin ngn hng tr tui ny.

Tn anh y l Michael Bloomberg. Anh dng ti n bi thng chm dt

hp ng v ti n bn c phn

Salomon lm v n cho m t tng kinh doanh m anh p t lu. Trc khi

c Internet, d liu ti chnh

v bin ng ca cc loi ti n t, c phn v c phiu khng d g truy nhp

c, v nh ca Bloomberg

l thnh lp m t mng li cc trm my tnh, qua cc t chc ti chnh

ngay lp tc c th truy cp vo

d liu m h cn. H th ng thnh cng m t cch d dng, v hm nay,

cha n ba mi nm sau,

Bloomberg c bit n l ngi c tng gi tr ti san hn 4 t M. Ti n

li kinh doanh ng vo

cc lnh vc khc thu c ngnh cng ngh v truy n thng, nhng ngy nay
c l ngi ta bit n ng

nhi u hn di cng v l m t trong nhng th trng thnh cng nht

thnh ph New York, ngi tng

thng hai cu c bu c lin tip.

M t s ngi c th lp lun rng khng th gi l khng hoang bi khi

Bloomberg b sa thai, anh vn

cn m t s v n ng k da vo xy dng tng lai cho mn h. Nhng

ta ch cn nhn vo s phn

ca nhng ngi trng x s nhn ra rng: khng ch c v n m cn cn

nhi u th hn thnh cng

trong bt c lnh vc no. Ta cn c tm nhn, lng tn ty, s c ng hin v

sn sng n nhn ri ro m t

cch c suy tnh. Khi m t ngi mt vic, nhng vn m ngi phai

i m t khng ch lin quan n

ti n bc. c th l m c cam x h i, n khin ngi ta d dng ph nhn

ban thn v anh hng n lng

t trng ca ngi . Nhng ng thi, vn cn nhi u ngi nh

Bloomberg, h tn dng hon canh mt

vic ca mn h th m nh li ngh nghip cng nh cu c s ng, t cho

mnh m t c h i mi lm li t

u.
Trong quyn sch We Got Fired And lts The Best Thing That Ever
Happened To Us - NXB Ballentine,

2004 (Chng Ti B Sa Thai V L i u T t Nht Tng xay n Vi

Chng Ti) ca mnh, Harvey

Mackay trch dn ht v d ny n v d khc v nhng ngi thnh cng

rc r trong nhi u lnh vc, t

cng nghip xe hi n truy n thng v giai tr, tt ca h u cng nhn rng

thnh cng ca h ngy nay,

phn no l nh h b mt vic. Bernie Marcus b sa thai khi cn l Gim c

i u hnh chui Trung tm

pht trin nh Handy Dan v tip tc phn u sng lp cng ty ring

Home Depot v n cu i nm

2007 tr thnh doanh nghip bn l hng u nc M chuyn v san

ph m - dch v xy dng v pht

trin nh.

Mark Cuban l m t nhn vin bn hng ca Your Business Software, m t

trong nhng doanh nghip bn

l phn m m my tnh u tin Dallas. Anh b sa thai m t nm sau v

khng m ca hng ng gi

m c d ti thi im anh ang i m phn m t n hng mua phn m m

s lng ln. Sau khi ri khi

cng ty, Cuban theo ui am m v my tnh v thnh lp cng ty ring,

MicroSolutions, sau vi nm

anh bn n vi gi 6 triu . Ngy nay, Cuban l m t t ph Internet v

l ch s hu ca i tuyn

bng r Dallas Mavericks.

Danh sch nhng ngi b sa thai v tip tc vn ln t c nhng thnh

cng rc r tng chng nh

v tn. Sau b n mi nm i lm, phn ng nhn vin, n m t lc no ,

s tr nn tha thi. i vi

m t s ngi, i u ng ngha vi khng hoang v tinh thn v ti chnh.

Nhng vi m t s khc, mt

vic li ha ra gip h thnh cng hn gp nhi u ln.

BI MT

Rhonda Byrne l tc gia kim nh san xut chng trn h truy n hnh ca Uc.
Nm 2007 c c a tn

vo tp ch Time TIME 100: Nhng Con Ngi Lm Nn Th Gii, danh

sch m t trm ngi c anh

hng nht th gii trong nm. Rhonda l ngun cam hng cho m t b phim
v m t quyn sch v sau

tr thnh m t hin tng. c hnh thnh v quang b m t cch thng

minh, tc ph m The Secret (B

Mt) giai thch Lut hp dn ch ra cch chng ta thay i cu c s ng

bng sc mnh ca suy ngh.

Theo B Mt th khng tr m t ai, mi con ngi chng ta u c kha nng

bin s yu km hay au kh

thnh sc mnh, quy n lc, s bnh yn, sc khe v s giu c. Thng

ip ny lm rung ng hng

triu ngi trn khp th gii. Trn hai triu da DVD c bn ra ch trong
nm u tin, v vo thi im

c vit, quyn sch bn c hn su triu ban.

i u th v nht trong thnh cng ca Rhonda Byrne vi B Mt l c ly

cam hng t m t trong nhng
thi im en t i nht trong cu c i c. Cng nh Anthony Robbins,
Rhonda Byrne tht s ri xu ng

tn cng cu c s ng, v ch khi c mi nhn ra cam hng cho s thnh

cng v sau. Trong DVD, Rhonda

tm s: Cch y m t nm, cu c s ng hon ton sp di chn ti. Ti

lm vic n kit sc. Cha ti

qua i, cn cc m i quan h ca ti ri vo hn lon. Vo lc y, ti khng

h bit rng ngoi ni tht

vng trn tr , ti nhn c m t mn qu to ln nht."

Trong m t bui phng vn v cu chuyn ng sau tc ph m B Mt,

Rhonda ni rng gi y c hiu

nguyn nhn no tho g cho c nhng kh khn: Ti b dn vo chn

tng, n mc m t m n, i u

ti lm l u hng s phn. Ti khng cn tm tr no giai quyt mi th

trong cu c s ng ca mnh.

Ti sp trong nc mt.

Ngay vo thi im r i ren nht, con gi ca Rhonda a cho c m t quyn

sch v chnh quyn sch

phc ha trong u c ci gi l Lut hp dn, m t ni m tin rng chng ta

c th thu ht nhng trai

nghim mnh mu n thng qua ngh v ni m tin, chnh i u thi thc

c nghin cu li lch s v

cho ra i tc ph m B Mt.

Nhng g ta thy trong tc ph m B Mt cng hin nhin nh nhng cu

chuyn ta c y. Tt ca u

phan nh m t quan im, m t s tht; chnh nhng thi im tn cng trong

cu c s ng s nh hnh hnh
phc v thnh cng ca chng ta trong tng lai.

CHNG 3

KHNG HONG V C HI

TI SAO KHNG HOANG LI LUN L C HI

T khng hong trong ting Hn c vit l nguy c - gm hai ch, mt

l s him nguy v ch cn li l c hi. - Bi din vn ngy 12/ 4/ 1959
ca Tng thng John F. Kennedy

BA CU B - ba anh em - va ho hng va hi h p, ln ng i n rp
chiu phim a phng.

l m t bui sng th bay trong lnh vng ngoi thnh ph Manchester,

nc Anh, vo nhng nm 50.

Rp chiu phim a phng ng nght tr em, m t s i cng cha m. Ring

ba cu b khng n y
xem phim. Chng n theo tha thun trc vi ngi quan l rp. Cc
cu s mua vui cho khn gia

trong gi giai lao bng vic din theo m t bi ht c thu sn. s l

m t mn vui nh n mi l.

Nhng vo bui sng hm , trn ng n rp chiu phim, cc cu

g p tai ha, da thu m b rt khi

v, vng xu ng va h v nt.

Nu khng c a thu m din, ngi ta c th chp nhn vic cc cu b

cu c v v nh. Ngi quan

l rp chiu phim cng s thng cam. Nhng cc cu li chn cch khc.

Trong lc tip tc i n rp phim,

ba anh em ng vi nhau l h vn biu din, nhng thay vo h s ht

tht. Ngi anh ca Barry chi

n ghi-ta cng vi hai em Maurice v Robin, ca ba cng ht trc khn gia.

Bui sng hm y cng l ln

u tin cc cu ht trc cng chng, kt qua l khn gia rt yu thch tit

mc . Cc cu b ngay lp

tc c ch .

Tai ha tng nh hy hoi bui biu din ca ba cu b li ha thnh

cht xc tc lm thay i cu c

i cc cu. N nh du s khi u ca m t trong nhng ban nhc pop

nam, nhc s, v ngh s thu m

thnh cng nht mi thi i. Ba cu b l ba anh em nh Gibb, cn c

bit n vi ci tn quen thu c

The Bee Gees.

Nhi u nm sau, khi h i dc ng Keppel thnh ph Manchester quay

m t b phim t liu v cu c
i mnh, Robin dng li ni a thu m b v, anh xoay sang my quay v
ni a Nu chic da thu m

khng b v ngy hm th anh em mn h khng ht cng nhau ri. a

thu m b v, hay ni chnh

xc hn, l cch h phan ng vi hon canh tr thnh khi u cho m t

s nghip ly lng trong su t

hn nm thp k.

TRI CAM V MT CAM

Khng hoang y ta vo hon canh ta cha tng bit n v bu c ta quyt

nh lm nhng vic m trc

y ta cha tng lm. D ta khng nhn ra nhng khng hoang lun i cng
vi m t m t phai. Lun c

m t c h i ch i ta khm ph.

Nu khng c khng hoang m James Keiller, ngi g c Dundee, phai i

din vo khoang cu i nhng

nm 1700 th th gii c th s khng bao gi c tn hng v ngon ca v

cam c lm thnh mt.

Trong ting B o Nha, ngun g c ca t mt cam (marmalade) l

marmelo, c ngha l qua m c qua,

m t loi tri cy thng c dng lm mt vo thi . Cam lc y ch

c dng nh tri cy ti hay

vt ly nc u ng, nhng i u sp thay i.

M t chuyn tu ca Ty Ban Nha ch y cam Seville phai cp cang Dundee

trnh m t cn bo ln.

Thuy n trng ca tu rao bn ton b kin hng vi gi r mt v Keiller

ngh mn h v c m t mn
hi. Tuy nhin, anh nhanh chng pht hin ra cc tri cam m m, hu ht
bt u b h v c v ng.

Keiller bit mnh khng th bn nhng tri cam ny c na v bu c phai

i m t vi m t thit hi ti

chnh cha tng c.

Vi tm trng bun nan v chong vng, Keiller em nhng tri cam v nh

v th nhn ht vi v. Khng

ai bit chnh xc nhng g xay ra sau , c th l Keiller ho c v anh - Janet

- nay ra sng kin cu vn

tnh th, bin khng hoang thnh li nhun tc th. r rng l m t sng
kin gip to ra m t ngnh cng

nghip hon ton mi, v thay i cu c s ng ca gia n h Keiller mi mi.

Theo nhng g chng ta bit th

Janet dng nhng tri cam thay cho qua m c qua lm mt. Loi mt
mi c hng v cam tr nn rt

c a chu ng v gia n h Keiller bt tay vo san xut m t mn m ngy

nay chng ta gi l mt cam.

Cu chuyn v ngun g c mt cam xut pht t gia n h Keiller c th tht

ho c khng tht - m t s nh

s hc cho l chuyn h cu. Nhng bt chp tnh xc thc ca n, cu

chuyn vn cha ng m t thng

ip qu gi. Khng hoang, nh cc nh hi n trit Trung Hoa bit t ngn

xa, lun i cng nhng c

h i to ln.

NHNG CNH HOA HNG

Sarah Benjamin l m t v d khc cho nhng ngi dng nn c nghip

thnh cng sau khng hoang.
Sau khi t t nghip vi tm bng c nhn khoa hc, Sarah tr li qu nh
Swan Hill Victoria, nc Uc, v

nhn ra rng y khng cn nhng nh khoa hc. Ti pht hin ra rng

tm vic lm tht kh, c ni,

Ti khng bit dng tm bng c nhn khoa hc ca mn h vo u, bi

ngi ta bao bng cp ca ti vt

qu yu cu cng vic.

Khng hy vng g kim c vic, Sarah xut vi m mnh m t tng:

trng hoa hng cung cp

cho cc tim bn hoa trong vng. M ca Sarah, Jan Slater, cng thch
tng v hai m con cng nhau

khi nghip vo nm 2004. Tuy nhin, ch trong nm u tin, h phai i

m t vi m t khng hoang c

kha nng lm tiu tan c nghip trc khi n bt u. Khng cn khi u

no t hn th na. t thu

hoch hoa hng u tin b bnh, tt ca bng hoa u b ho u, chc chn

khng th bn c.

Nguyn nhn l do m t loi vi khu n c trong ngun nc nhng qu

mu n khng th cu nhng bng

hoa. M t tai ha, ng th, nhng n li m mm cho thnh cng trong

tng lai ca hai m con c. M i

nguy bu c Sarah phai xem xt li k hoch kinh doanh ca mnh, v trong

qu trnh lm vic, c pht

hin m t c h i ti m n bin cng vic kinh doanh nh ca c thnh m t

thnh cng trn ton cu nh hm

nay.

Sarah nhn ra rng nu mu n cng vic kinh doanh hoa hng ca mnh tn
ti lu di th c phai tm thm

ngun thu nhp mi. Trong khi tm kim trn Internet, Sarah v c m t
th m c tin l c h i phi thng.

C khm ph ra ngnh cng nghip san xut cnh hoa hng kh.

Li ch ca vic bun bn cnh hoa hng kh r rng cao hn nhi u so vi

hoa ti; cnh hoa hng kh

gi c lu hn, n li nh nn chi ph vn chuyn thp hn. Th phn cho

san ph m ny vn cn mi l

v hp dn, hu nh cha c khai thc c. Nhng cnh hoa hng kh,

theo c c bit, ang ngy

cng c a chu ng trong vic trang tr l ci, tic tng v h i hp.

M v Anh, san ph m ny ang

tht s bng n, c ni, nhng cha c ai tht s kinh doanh m t hng ny

Uc ca.

Khng phai ai cng ng h tng ca Sarah. M t s ngi cho rng c b

in. H ni C s sp tim

trong vng mi hai thng. Ai i li i mua cnh hoa hng c ch? Nhng
Sarah v m c vn kin nh,

tip tc nghin cu th trng, cng ngh v h chng minh nhng g

ngi khc nghi ng l sai. Ngy

nay, cng ty Simply Rose Petals tr nn ln mnh v cung cp cnh hoa

hng kh c tuyn la t m,

dng trong trang tr m ci, tr liu spa, hoa giy rai trong l ci, v cng
ty ca c xut kh u san

ph m ny i khp th gii. M t cng vic kinh doanh pht t c pht trin

t m t tng nay ra trong

khng hoang.
BNH THOT V A M V MN SCLA RU

Simon v Helen Pattinson s ng cng hai c con gi nh Poppy v Daisy

trong m t ngi lng yn tnh gn

Chichester, gip ranh khu bao tn thin nhin Pagham. H c m t cu c s ng

m theo nhi u ngi l rt

sung tc, h i u hnh m t cng ty ring cc k thnh cng. Cng ty ca h

mang li cng n vic lm cho

hng trm nhn cng trong vng v doanh thu nm va ri ca h t hn 5

triu bang Anh. Nhng cu c

s ng m h tn hng ngy hm nay, nh ca, i s ng vt cht v cng

vic kinh doanh, tt ca u bt

ngun t hai ln khng hoang.

Cch y tm nm, Simon v Helen ca hai u v m ng vi ngh lut s ti

th Lun n. H khng

bit mnh mu n g, nhng chc chn h khng mu n cu c s ng ca m t lut

s thnh ph . Simon giai thch,

Chng ti ri vo hon canh gi ng nh trong tiu thuyt tro phng Catch-

22. Chng ti khng bit mnh

mu n lm g trong cu c s ng hin ti nhng chng ti bit chc mnh s

khng bao gi c c khoanh

khc -r-ka nu khng t giai phng mnh khi nhng vic ang lm.
Cu i cng h quyt nh lm

i u duy nht l n p n thi vic, bn cn nh Putney, thnh ph Lun

n v i du lch. V, vi tt

ca nhng g c trong ba l, h ln ng du lch vng quanh th gii, tm

kim ngun cam hng v hng

i mi cho cu c s ng.
M c d quay lng vi ngh nghip thu nhp cao m h mt nhi u nm hc
tp mi c c, song nhng

ngi bn v gia n h vn ng h hai ngi ht mn h. Cha ca Helen k

vng c y s tr thnh m t

Thng ngh s php ch, Simon a, V nu mi ngi ngh chng ti

in th h cng khng ni ra

u. Ca hai mt nhoi bi cng vic lm t ngy di n m thu, m t

con ng i i v v mi ngy

khng thay i. Simon ni tip, Chng ti thy mnh kit sc v mu n thay

i. Mc ch chnh ca chng

ti khi i du lch l tm m t tng kinh doanh hay m t i u g hng

th. H khng h bit i u g

ang ch i mn h, ch hy vng rng sau khi vc ba l i khp th gii, h s

tm
c cu tra li.
Ch ng dng chn u tin ca h l Nam M. Vng Patagonia Argentina
ni ting bi nhng r ng ni

v nhng khu trt tuyt, v chnh trong khu ngh dng nh b mi n ni

tn Bariloche, Helen v Simon

ln u tin c thng thc hng v scla Nam M. Tht tuyt vi!

Simon ni, Nhn u cng thy

tim bn scla. Th trn ny lm le ln m t tng kinh doanh trong

tng lai, d lc y h cha

nhn ra.
Simon v Helen sau i v hng Bc qua Chile, n Brazil v cu i cng
dng chn m t rng trng

cacao Venezuela. Su t hai tun h b nhng cy cacao v phong canh

ngon mc m ho c trc khi tai

ho p n. Khi Simon vc ba l ln lng, anh bng cam thy au. Cn au

lm anh u i sc v du hiu

ny cho thy anh b thot v a m. Cn au nghim trng n ni Simon

v Helen khng cn la chn

no khc ngoi vic bay tr v Anh. D nh du lch vng quanh th gii ca

h khng thnh. tht

s l ni tht vng cay ng, v t hn na, h khng cn nh quay v ,

cng khng c thu nhp.

Ca hai nh nng nh gia n h b m Simon trong thi gian anh giai phu v
ch bnh phc. Tuy vy, khi

hi tng li, ca hai u cng nhn tham ha tht s l vn ri ha may.

Tht tnh c bi n cho chng

ti khoang thi gian cn thit tm hiu xem mnh tht s mu n g. Khi c

li nht k chng ti vit

trong su t thi gian nc ngoi, c m t th c l p i l p li, l scla.

Simon nh li.

Cho n lc y chng ti vn cha c m t nim r rng v i u mn h nh

lm. Chng ti ngh chc

mnh phai quay li ngh lut s hay m t vic no t hn. Cn bnh lng
cho chng ti thi gian cn

thit ngh v tng lai v vch ra k hoch kinh doanh, Simon by t.

Nu chng ti c tip tc i, Simon trm ngm, c th chng ti s tr

thnh nhng k lang thang v

khng bao gi quay li Anh. Thay vo , h tm

thy i u tht s cu n
ht h. l c h i th

lm m t i u g khc bit v to lp c nghip cho ring mn h. Chn

thng lng ca Simon nh du

s khi u ca m t hnh trnh mi y th v Cu chuyn ca h khng

dng li . Trong khi Simon

bnh phc v bt tay vo xy dng k hoch kinh doanh th Helen xin vic
lm tm thi ti cc ca hiu

hc k nng bn hng. Sau , ca hai gom gp ti n m m t ca tim bn

scla u tin Brighton, Sussex.

Tuy nhin, nm tun trc khi ca tim chnh thc khai trng, m t khng
hoang khc p xu ng, ln hn

nhi u. Ln ny l v thng mi. Nh cung ng chnh ca h ph san. Simon

ni, qua tht l m t n

ch t. Chng ti ang hon tt mi th cho ca tim v cha y nm tun

na s khai trng. Ri t

nhin nh san xut ngng tra li in thoi. Lc u chng ti cng khng

lm, m t tun tri qua v

chng ti bt u lo lng. Helen li xe xu ng tn vn phng ca h v ch khi

chng ti mi pht hin

ra cng ty ca h ph san.

Simon tip tc, Cng ty nm hn 50% san ph m ca chng ti. H gi

hng l mu m, khun c,

nhn hiu. Helen v Simon c hai la chn lc ny. M t l h c th t b

c m ca mnh, v hai l

nh li u mi th, t mnh san xut scla. Chng ti khng h c cht

kinh nghim hay kin thc no v

san xut scla, Simon ch ra vn . l m t khng hoang to ln d nhn

gc no, v cng v l

, n cng l m t c h i to ln.

Trong nhng tun tip theo, h mit mi nghin cu phng php lm scla
theo cch h mu n, ri t

mua dng c v vi s gip ca gia n h, bn b (thm m t nhn vin rt

t t bng n t m t trong

nhng nh cung cp ca h), h bt u san xut mn scla ca ring

mnh. Helen ni, tht l m t

qung thi gian ng s. Chng ti ngi hng tun trong m t cn nh nh

trn nng tri. Scla vung vi

khp ni, vng ca ln tng, nhng dn dn chng ti cng bit cch gi n

yn trong my v cho ra l

my m hon chnh.
T mnh san xut scla c ngha l Simon v Helen chi lm ra c vi loi,
nhng tht s l san ph m

ca h v i u ny c ngha l h s kim sot vic kinh doanh ca mnh t t

hn nhi u. T khi m ca tim

Montezumas ( t theo tn ca m t hong Aztec) vo nm 2000 trong khu

Lanes cao cp ca thnh ph

Brighton, vic kinh doanh ca h tr nn ln mnh v c thm m t chui bay

ca hng khp ng nam

nc Anh.

Cng ty ca h l m t cu chuyn kinh doanh thnh cng na c hun c

nn t hai con ngi tn ty

vt qua kh khn khng hoang. H chng minh rng vic mt i nh

cung cp chnh ch vi tun trc

ngy khai trng li l nguyn nhn ca thnh cng hm nay. Trc thi
im , ca Helen v Simon u

cha tng ngh n vic t san xut scla. Nhng, vic tr thnh nh san
xut mang li cho h danh

ting v m ra m t mang kinh doanh hon ton mi, bn s tr thnh ngun

thu chnh. Simon khng nh,

Nu khng bn s, c l chng ti khng c c s kinh doanh nh hm

nay.

Ca Simon v Helen u t nhn mn h l ngi lc quan. Anh ni, Ca hai

chng ti nhn s vic nh

nhng c h i hn l tr ngi. i u chng ta chng kin, m t ln na, chng

t rng lun c m t m t phai

ng sau khng hoang m ta i m t trong cu c s ng. Mi khng hoang l

m t thng ip ni vi ta rng
c m t c h i ang ch c khm ph, v i khi l c h i ca ca m t
i ngi

CHNG 4

CUC SNG THAY I: KHI IU TI T XY RA

TI SAO NHNG IU TI T KHNG PHAI LC NO CNG XU

V S THAY I L

MT TH THCH KHI N CHO MI VIC TT HN

S thay i gy ra nh hng ng k ln tm l con ngi. Vi nhng

ngi hay lo s th l s e da v mi th c th ti t hn. Vi ngi
lun trn y hy vng th l ngun ng vin v mi th c th kh hn.
Vi ngi t tin th l ngun cm hng bi th thch tn ti gip mi
th tt p hn. - King Whitley Jr.

VO THI I M m m t i u g xay n trong i m ta cho l xu,

ta thng nga m t ln tri

nguy n ra. Bt k y l tn tht ti chnh, tht vng trong ngh nghip hay
kinh doanh, b kt trong m t

v tai nn hay thm ch b ch n on l c vn nghim trng v sc kho,

phan ng chung thng l,

Ti sao li l ti? Ti lm g b th ny? Tuy nhin, i u ta khng

nhn ra ngay lc y, nhng li

c gi tr v sau, chnh l nhng tht bi v th thch , hay ni chnh xc

hn, cch m chng ta phan

ng vi s vic , s quyt nh tng lai v hnh phc ca chng ta.

Lm sao bn bit chnh xc m t s vic no trong cu c s ng l t t" hay

xu? Vi m t s ngi, i u

g mang li ni m vui l t t v i u g gy ra phi n toi l xu. Nhng trong

trng hp ny bn nh gi
th no: ko bng gn em li cam gic vui sng (cho nhng ai thch nhm
nhi nhng si ng mu

rc r) nhng cng s gy su rng v do em li s au n? Hay s

au n xut hin khi ngi nha

s khoan phn rng su, v n b coi l xu nhng cu i cng sau khi phn
su b loi b, trm li th gip

ta trnh c nhng cn au v sau?

Nhng ngi khc xem m t i u g l t t nu n a h n nhng hy

vng v kht khao; tri li, h

ni rng i u g y h v hng ngc li, tc l ri xa hy vng v c m

l xu. Nhng khi ta nhn

li nhng ngi nh Julio Iglesias, chng ta s thy s vic c cho l xu

bi n t du chm ht cho
kht khao tr thnh cu th bng chuyn nghip t thi th u ca anh,
ha ra li rt t t bi n cho php

anh theo ui m t c m khc, xt v nhi u m t, to ln hn nhi u.

nhn bit m t vic t t hay xu trong cu c s ng tht khng d nh ta

tng. Nhi u ngi cc oan tin

rng trng en phai r rng. Chng hn, hu ht ngi ta s ng rng

trng giai c c v kim hng

triu trong k x s ton qu c l i u t t, ngc li m t ngi b lit sau

khi l n xu ng bin ho c b ct

chn trong m t v ri my bay l i u xu. Nhng lm th no chng ta tht

s bit c?

NHNG NGI TRNG X S

Vo bui t i ngy 22 thng 5 nm 1999, canh st nhn c in bo n

m t cn nh nm trong vng

Kingwood sang trng thu c thnh ph Houston, bang Texas. Khi n ni,
canh st tm
thy ch nh, Billy
Bob Harrell, b bn cht trong phng ng trn lu. Theo cc nhn vin i u
tra, Harrell t st. Anh t

kha mnh trong phng ng, ci b qun o, t nng sng ln ngc v bp

c.

Khng lu trc khi qua i, Harrell tm s vi ngi c vn ti chnh v

m t s vic xay ra ch mi

hai mi thng trc, m theo anh, hy hoi cu c i anh. Anh than

khc rng l i u ti t nht

tng xay n vi ti. Tuy nhin, khng phai l bnh nan y cng khng
phai mt i ngi m anh yu

thng. Anh khng b tai nn v cng khng b mt vic. Anh v gia n h u

ang s ng v khe mnh.

Th th vic khng khip g ph hy cu c i anh?

Xc sut ca i u c bit y xay n vi Billy Bob Harrell l khoang 1 phn

40 triu. Nu anh dt ch i

do v t nhin b st nh cht th xc sut vn cao hn. Tuy nhin, nh

nh mnh an bi, i u k l

m ta ang ni n y xay ra vo m t bui t i khi anh ang ngi nh c

bo. Anh d i d li dy s in

trn trang bo. t nhin, anh nhn ra mn h l ngi trng giai duy nht ca
k x s ton bang Texas. Anh

trng giai c c! Nhi u ngi s bt ci khi nghe Harrell kt lun nguyn

nhn hy hoi cu c i anh,

cng v n m anh t st chnh l vic anh trng s 31 triu M!

Khi bn nhn vo tiu s ca nhi u ngi trng giai x s , bn s khm ph

ra rng trng hp ca Billy

Bob khng phai l c bit, c tnh cho thy, M, hn m t phn ba s

ngi trng giai x s cu i cng

trng tay.

William L c Pht Post trng 16,2 triu trong lt x s ti Pennsylvania

nm 1988 v cu i i trong

ti khng cn m t xu, phai s ng nh tr cp an sinh x h i. Khi c phng

vn, Post ni rng Ti c

g i u cha tng xay ra. Trng s , i vi anh, tht s l m t c

m ng.

Cn c m ng ca Post bt u khi ngi bn gi c thng kin v i anh

chia phn giai thng, v sau, c
tin ni rng em trai ca anh b bt v t i thu ngi m cht anh vi hy vng
tha hng m t phn s ti n

trng s . Nhng anh ch em khc cng b co bu c t i quy r i (m c d

khng cng mc ch ot ti n

trng trn nh th) cho n khi anh ng u t vo kinh doanh xe hi v

m t nh hng Sarasota, bang

Florida. Ca hai v u t ny ch gp phn gia tng s cng thng trong cc

m i quan h ca William vi

anh ch em v d nhin, tn tht cn ln hn mt ca.

Khng lu sau , Post b t ng vo t v cm sng bn st u m t

ngi thu n, v ch trong vng

m t nm, khng nhng khng c m t xu dnh ti, anh cn mc n 1 triu

M. Post th nhn rng mnh

va bt c n va di d t v c lm vui lng mi ngi trong gia n h. Sau

cng anh n p n xin tuyn b

ph san. Theo bo co, anh s ng l ng l vi 450 mi thng v phiu thc

ph m. Anh ni, Ti mt mi.

Ti hn su mi lm tui v va trai qua m t cu c giai phu phn h ng

mch tim nghim trng, x

s chng c ngha g vi ti.

Vng qu c Anh cng c nhi u cu chuyn tng t. Nm 1996 John

McGuinness khin nhi u ngi

mua v s Scotland ganh t khi anh trng hn 10 triu bang, mn ti n k

lc m m t ngi Scotland c

th thng c. Thi im , McGuinness va ly thn ngi v u tin v

phai ng trn sn nh b m

ru t Lanarkshire. Sau khi m trn giai c c, anh bt u tiu xi vung

vt, nhng th anh mua bao

gm m t bit th kiu Ty Ban Nha, m t chic xe Porsche, m t chic

Bentley v cc k ngh mt xa hoa.

Tuy nhin, ch n thng bay nm 2007, McGuinness tuyn b ph san vi

tng s n trn 2 triu bang.

Vi nhng cu chuyn trn, ti khng c cho rng tt ca nhng ngi

trng s u c kt cc ngho kh

hay cht chc. Rt nhi u ngi vn s ng t t v hnh phc. Theo nghin cu

ko di 5 nm do Tp on

Camelot thc hin th 55% nhng ngi trng s s ng hnh phc hn (t

nht l 5 nm u) sau khi trng

giai.

Ta c th ly nhng ngi trng s ti Na Uy lm gng. Cc nh nghin

cu t Vin Tm l hc i

hc Oslo gi m t ban khao st n 261 ngi trng s t m t triu Krone

tr ln trong cc nm t 1987-

1991, v pht hin ra ngi trng giai trung bnh l m t ngi n ng trung
nin c trn h hc vn khim

t n n t m t a phng nh. Hu ht ngi trng giai Na Uy rt c n

trng v khng chi tiu phung

ph. H cng yu cu c n danh v c gi b mt v ca tri cho ca

mnh. D vi bt k l do no,

kt qua khao st cho thy cu c s ng sau khi trng s ca h tr nn n nh

ho c cai thin hn.

ngha ca nhng cu chuyn ny l s giu ln t ng t, d l hng triu

hay hng triu bang th vn

khng am bao c hnh phc. Theo Tin s Edward Diener, gio s Tm

l ca i hc Illinois, m t khi

nhng nhu cu thit yu trong cu c s ng ca chng ta c p ng, vic

c nhi u ti n hn c t tc ng

ti cam gic hnh phc ca chng ta. Qua cc nghin cu ca mn h, gio s

Diener khm ph ra rng ti n

bc, hc vn, ch s thng minh ho c tui tc c anh hng rt nh n

hnh phc. im chung quan trng

nht m 10% s hc sinh c mc hnh phc cao nht v mc trm

cam thp nht chnh l mng li

quan h x h i b n vng. i u cho thy, hn bt k yu t no, chnh

nhng m i lin h vi bn b, gia

n h v n lc dnh thi gian cho h lm tng mc hnh phc ca chng

ta. l l do ti sao Tin s

Diener khuyn rng, Vic ch tm vo cc k nng giao tip x h i, cc m i

quan h c nhn thn thit

cng nh s h tr x h i l ht sc quan trng hnh phc. Trng s c

th em li h qua hon ton

tri ngc v ngi thng giai cam thy b c lp vi bn b v gia n h.

Tuy nhin, im chnh l: nhi u ngi m c trng s bi h tin rng l

tm v thng hnh am bao

cho hnh phc. Nhng c m y d dng bin thnh c m ng. N c th l

i u t t p nht - ho c i u

ti t nht - xay n vi bn.

MT NGHA MI CHO CUC SNG

Nu vic trng s khng am bao cho m t hnh phc mi v sau th m t

tai nn khng khip khin m t
ngi b lit cng khng hn l ni cng kh su t i. Trng hp ca Joni
Eareckson Tada l m t v d

in hn h nht.

Joni sinh nm 1950 Baltimore, Maryland. C l con gi t trong s b n ch

em, cng vi Linda, Jay v

Kathy. Tn ca c pht m gi ng Johnny v c c t tn theo cha,

John. Joni tha hng kha nng

th cht v sng to t cha, i u ny to nn m i gn kt c bit gia

ngi cha v c con gi. C k

rng, thi nin thiu l qung thi gian cc k hnh phc ca c. C ln ln

gia tn h thng, hnh phc

v s yn n trong gia n h cng cha m. Tt ca mi ngi trong gia n h c

c chung ni m yu thch cc

hot ng ngoi tri nh cm tri, ci nga, i b ng di, chi qun vt

v bi l i.

Vo m t ngy h nng bc thng bay nm 1967, va t t nghip trung hc,

cu c i ca Joni hon ton

thay i. Joni c hn vi ch Kathy ca c v m t vi ngi bn na bi

bin trn Vnh Chesapeake i

bi. Khi n ni, Joni nhanh chng l n xu ng nc v ngay lp tc c nhn

ra i u g khng n. D

khng tht s au, nhng sau c thut li rng gi ng nh c m t ci g

b st ngi c v nhn c

chm xu ng. Ban u c tng mnh b kt trong m t tm li nh c v c

vng vy thot ra v tr

ln m t nc. Ri c hoang lon nhn ra mnh khng th c ng c, v

c ang nm p m t di y
vnh. Bit mnh sp ht hi, c nh bung xui chp nhn mnh s cht
u i.

Ch Kathy ca Joni gi c lin tc. Khng thy Joni ngoi ln, Kathy lao
xu ng nc ko c ln. Kathy

b s c khi thy Joni khng th c ng v ng li vo nc. Kathy xoay s

a c em ngoi ln m t nc

cho Joni hp ly khng kh. B i r i khi thy tay mnh vn b tri trc ngc,
nhng ri Joni hi hng nhn

ra, tay mnh khng phai b tri m ang qung bt ng sau lng ch mnh.
Kathy nh ngi gi xe cp cu

v Joni c a n bnh vin kh n cp.

Bc s nhanh chng ch n on Joni b gy c. M t vt nt gia t s ng c

th t v th nm khin Joni b

lit t vai tr xu ng.

Joni vit, Nm trn ging bnh, ti c gng l giai cho s vic hi hng
va xay ra m t cch tuyt vng.

Ti van xin bn b gip ti c cht. Hy ct gn tay ti, thu c vo

ming ti, hay lm bt c vic g

chm dt ni cng kh m ti ang phai chu ng!

Nhng Joni vn s ng st v tip tc vn ln tm

ra m t phai ca nghch
canh, c m t cu c s ng hnh phc

v y . C ni, Ti khm ph c nhi u i u t t p sau khi ti b

tn tt. Quan trng hn, sau

nhi u nm, Joni gip v tc ng n cu c s ng ca hng ngn ngi

khp ni trn th gii.
u tin, Joni hc cch b p cho s tt nguy n ca mnh. Vi ban tnh
sng to, c hc cch dng ming

gi c v v t mu. C dn dn pht trin ti nng v to ra nhng tc

ph m ngh thut, m d vi cch

nh gi no, th cng l m t thnh cng v i. C bt u bn nhng tc

ph m ca mnh v tr nn t lp.

Joni cng tr thnh din gia, tc gia v din vin c sn n, c ng vai

chnh mn h trong b phim Joni

do hng World Wide Pictures san xut nm 1978 k v cu c i c. C cn

vit m t s sch trong c

Holiness in Hidden Places (i u K Diu Nhng Ni B n), t truyn Joni,

v nhi u ta sch cho thiu

nhi. Nhng s mnh m c yu thch nht v c bit n nhi u nht chnh

l tr thnh i s ca c ng

ng nhng ngi tn tt.

Nm 1979, Joni chuyn n California, lp nn m t t chc dnh cho nhng
ngi tn tt trn ton th gii.

C gi t chc ny l Joni v Nhng Ngi Bn (T chc JAF), ni c lm

theo li rn ca Cha trong

kinh thnh Luke 14:13: ...hy n vi nhng ngi ngho, ngi tn tt,
ngi khuyt tt, ngi m. V

con s nhn c n phc.

Joni qu hiu ni c n v b xa lnh m nhng ngi tn tt phai i m t,

v ch t lu sau, t chc ca

c n nhn ng ao cu c gi gip v ca vt cht ln tinh thn cho

nhng ngi tn tt. Thng qua

t chc JAF, Joni pht hnh m t chng trn h truy n thanh di 5 pht mang
tn Joni v Nhng Ngi Bn,

chng trn h c n nghe hng ngy trn khp th gii. Vi vai tr i s

cho nhng ngi tn tt, c

c Tng th ng b nhim vo H i ng qu c gia v ngi tn tt. Joni

cng khi xng chng trn h Xe

ln cho th gii, m t chng trn h sa cha xe ln c v phn pht cho cc

nc ang pht trin.

Joni Eareckson Tada l v d ni bt v cch m m t ngi bin trai nghim

bi tham nht trong cu c i

mn h thnh ng lc s ng. Gi ng nh hai ngi n ng b lit tham gia cu c

thao lun sau v kch Vy

y L Cu c S ng ca Ai?, Joni nhn li s vic xay ra vo bui chi u thng

bay nm 1967 khng h i

tic, khng cay nghit. C tin i u dn dt c n nhng ni c cha

tng n, g p nhng ngi c
cha tng g p v vn ti nhng thnh qua c cha tng t c. Chnh
nh nhng i u , v tai nn

mang n cho c nhng th thch mi v ca ngha ln lao hn trong

cu c s ng.

Suy ngm v nh mnh ca Billy Bob Harrell cng nhng ngi trng x s
khc, khi em so snh vi

nhng ngi nh Joni Eareckson Tada hay Julio Iglesias, ta s thy v s

cu hi gi nn trong u v cu c

s ng ca chnh mnh. Nhng g xay ra khng th t n nh ot hnh phc,

thnh cng trong tng lai ca

mi chng ta. Nhng cu chuyn ca h h l m t i u quan trng hn v

mnh m hn bt k hon canh

no m ta g p phai hm nay, chnh i u s quyt nh cht lng cu c

s ng ca chng ta ngy mai.

Nhng i u l i u g?

BI HC T NGI NNG DN THEO O LO

Khng c vic tt hay xu, tt c u do suy ngh m ra. - William

Shakespeare

Trit l o Lo xa xa ca ngi Trung Hoa gip ta c ci nhn su sc hn

hiu r s khc bit gia

cu chuyn ca Billy Bob Harrell v Joni Eareckson Tada.

o Lo xut hin vo th k IV trc Cng nguyn qua li dy ca m t

ngi tn l Lo T - tc gia ca

o c Kinh - hc thuyt ca t tng o Lo. M t trong nhng hn h

tng c dng nhi u nht trong

o Lo l nc. Nc l hnh anh c trng trong o Lo bi c t li ca

o Lo chnh l quan nim
cu c s ng nh nc sng chay khng ngng.

Ngi theo o Lo chp nhn rng c khi nc chay a ta n nhng ni

ta khng mong n, v g p

nhng i u ta lun mu n trnh. Nhng o Lo a ra m t thng ip ca

hy vng; hy vng d ta bit rng

khng phai lc no mn h cng can thip c vo dng chay ca s kin,

nhng lc no ta cng c th

kim sot c suy ngh v ni m tin ca chnh mnh, v vic i u khin t

duy chc chn mnh m hn bt

c i u g xay n.

o Lo cng dy ta cch nhn nhn nhng s kin trong cu c s ng nhng

khng phn xt, khng suy din.

Theo o Lo, khng c vic g t n t t hay xu. i u ny nghe c v khc

thng, m c d nhng g phan

nh t cu c i ca Billy Bob Harrell v Joni Eareckson Tada khng qu

khc thng. Cu chuyn ng

ngn Ti ng tht m s giai thch i u ny m t cch hay nht.

Ti ng l m t ngi nng dn theo o Lo, s ng trong m t ngi lng ho

lnh m t vng xa xi nht

ca Trung Qu c. Tuy khng giu c, nhng ng bng lng vi cu c s ng

hin ti ca mnh, m t manh t

nh trng trt cng v v con trai. M t ngy n, c con nga hoang phi
thng vo t ca ng, nhay qua

hng ro v bt u n c trn cnh ng. Theo lut a phng, con nga

lc y thu c quy n s hu hp

php ca ng v gia n h. Con trai ca ng rt ho hc, nhng ngi cha v

vai con v bao, ng v i
phn xt! Ai bit y l phc hay ha?

Ngy hm sau con nga nhay ra khi cnh ng v phng i mt. Con trai
ngi nng dn v cng bun

b. Ngi cha li ni, ng v i phn xt! Ai bit y l phc hay ha?

Ba ngy sau, con nga quay li cng vi b n con nga ci. Ngi con trai
khng th tin vo vn ca gia

n h, cu ht ln, Chng ta giu to ri!, nhng m t ln na cha cu li bao,

ng v i phn xt! Ai bit

y l phc hay ha?.

Tun k tip, trong khi ci m t trong nhng con nga mi, cu con trai b
ng gy chn. Ngi nng dn

bn chy i tm
thy lang. Cu nhanh chng c thy lang v cha mn h sn
sc, nhng cu khng ngng

cm rm, than thn trch phn. Ti ng ly khn vt nc m lau m hi trn

trn cho con, nhn thng vo

mt con v trn an m t ln na, Con trai, ng v i phn xt. Ai bit y l

phc hay ha?

M t tun sau, chin tranh n ra trong vng, quan qun chiu m binh s i
vo lng v bu c tt ca thanh

nin tui nhp ng, tt ca, ngoi tr m t ngi khng th chin u v b

gy chn!

Cu chuyn Ti ng tht m khng n thun l m t truyn ng ngn xa

xa; n hm cha m t bi hc

n gian nhng mang tnh s ng cn trong hnh trn h i tm

m t phai: vo ci
ngy m m t vic g xay

n, thm ch trong nhi u tun, nhi u thng hay nhi u nm tip theo, ta vn
cha th bit chnh xc s vic
 quan trng nh th no i vi phn i cn li ca ta.

M t v d khc v bi hc Ti ng tht m xay ra trong Giai v ch nh

gn m r ng ca Anh vo thng

bay nm 2008. Khi Padraig Harrington b chn thng c tay trong qu trn h
thi u, anh khng h bit

rng chn thng l i u ri ha may. M t ngy trc khi vng thi u

bt u, Harrington ni c tay

ca anh au n mc anh ngh n vic anh c th khng thi u c.

Giai Anh M r ng l giai lu i

nht trong b n giai gn ln dnh cho nam, tnh t nm 1860. Chc v ch

nm 2008 c ngha c bit

quan trng i vi Harrington v anh ang l ng kim v ch v vin canh

khng th thi u l m t c

s c ln.

Tuy nhin, s c chn thng c tay gn nh khin Harrington ngng thi

u, theo anh, li ng vai tr to

ln trong vic anh tr thnh ngi Chu u u tin bao v thnh cng chc
v ch sau James Braid nm

1906. Harrington pht biu sau khi chin thng, Vt thng ny gip ti
cam thy th gin. R rng l

n khin ti phai gt mi nh v vic bao v danh hiu sang m t

bn...Chnh vic bn l nh v ch giai

m r ng hay m t giai ln no , v phai lun chng t mnh, s tr thnh

m t gnh n ng. S c chn

thng tho g cho ti nhi u p lc v cng thng. M t c h i th gin

rt t t.

Harrington tip tc phn tch v m t phai ca vic anh b chn thng.

bao am an ton cho c tay, anh

ch c th chi chn l trong lc tp luyn trc khi giai M r ng bt u,

i u c ngha l anh cc k

khe khon trc khi bc vo giai thi u cng thng ko di trong su t

m t tun. (Chn thng) c tay

tht s l v cu tinh ca ti.

i khi m t phai n nhanh v r rng, nh nhng g Padraig Harrington

khm ph ra. Trong nhng trng

hp khc, c th phai n nhi u thng, nhi u nm ho c thm ch ca i mi

tm
c m t phai nm n sau
m t th thch to ln.

VN TI TM CAO

Ngy 14 thng 12 nm 1931, mi ngi t tp trc cu lc b Reading Aero

ngng m theo di ngi

phi cng tr ti nng ca Khng lc Hong gia Anh (RAF), ch mi 23 tui,

trnh din pha nho l n tm

thp ri p xu ng sn bay. S ngng m nhanh chng bin thnh ni kinh

hong khi chic my bay va

hon tt m t pha biu din, u cnh bn tri ca n v tnh chm t, chic

my bay l n nhi u vng ri

m sm xu ng. Xe cu thng nhanh chng c m t s cu ngi phi cng,

nhng anh b thng trm

trng. Hai chn anh dp nt.

Ngi phi cng c cp t c a n bnh vin v may mn c m t trong

nhng bc s phu thut li

lc thi , ng Leonard Joyce, thm khm. Chn thng nghim trng n

mc ngay ca bc s Joyce cng

khng th lm g khc. Phng n duy nht lc l ct b hai chn ca

ngi phi cng, m t bn di g i

m t cht v bn kia trn g i m t cht.

Nhng ngy sau v tai nn, ngi phi cng vit vo nht k ca mn h: B ri
sau khi nho l n gn m t

t. M t pha biu din ti. Anh khng ng rng vic b mt ca hai chn,
nhng nm sau , li gip

anh tr thnh phi cng chin u huy n thoi ca RAF trong Th chin th
hai v nh anh c phong

tc Hip s. Tuy nhin, quan trng hn, chnh tai nn cp i i chn

ca anh, m t ngy n li gip

anh thot cht.

Douglas Bader tng l m t vn ng vin th thao ni bt. Anh chi bng bu

dc cho Harlequins v, theo

m t s bi bo, anh c trin vng thi u ng cp qu c t. Anh cn l m t

cu th crik gii. Nhng

tng anh khng chu ng ni th thch b mt i i chn, nhng Bader

chi tp trung vo hai mc tiu

c th - i li c v bay. D nhng cn au n tri n min bu c anh phai

dng morphine, nhng Bader

vn kin cng v chin u khng mt mi. Ch trong su thng, anh t

c mc tiu ca mn h. Anh

khng ch c th i li - khng cn tr gip - m cn c th khiu v v chi

gn. V, n thng 6 nm

1932, anh li li my bay. Nhng d vi n lc kin cng, vo thng 4 nm

1933, anh b bu c giai ng
khi RAF.

Th thch m anh phai chu ng nhanh chng h l m t phai ca n. Thi

gian trung tm hi sc

gip anh lm quen vi m t n y t tr p, Thelma Edwards, ngi m anh

ci lm v vo thng 10 nm

1933 v vn m t lng chung thy cho n m t lng chung thy cho n khi
c qua i nhi u nm sau .

Su nm sau khi Bader b bu c giai ng, Chu u b y vo m t cu c chin

cha tng thy. Bader quyt
nh gp sc trong cu c chin v tn dng mi m i quan h c c
nhp ng tr li. Do nhu cu cao

v phi cng chin u, RAF chp nhn n xin nhp ng ca anh v ch sau
m t kha o to b tc ngn

v nhng loi my bay chin u mi nht, bao gm Spitfires v Hurricanes,

anh c php cm li. Khi

y anh 29 tui, ln hn nhi u so vi hu ht cc phi cng khc, v anh

phai eo chn gia, nhng Bader

chng t anh l m t trong nhng phi cng chin u gii nht ca RAF
trn m t trn nc Anh.

n thng 8 nm 1941, Bader bn h 22 my bay c. Ch c b n phi

cng khc ca RAF h c

nhi u my bay ch hn anh. i u ng ni l, khi ta xem xt m t phai ca

vn , ta s nhn ra thnh

cng ca Bader khng nhng khng b can tr bi vic anh khng c chn,
m quan trng hn, thnh cng

c c bi v anh khng c chn! M t i u cn lu trong khng chin

l khi ngi phi cng ly li

thng bng sau c nho l n t c cao, th mu b rt t no ra t chi khin

h b bt tinh tm thi. Nhng

v Bader khng c chn, no ca anh khng b rt nhi u mu nh ngi bn h

thng. Kt qua l anh tnh

to lu hn nhi u, m t li th ng k so vi cc phi cng ch c c th lnh

l n m anh ang chin u.

Nhng, m t phai mi tht s xut hin vo ngy 9 thng 8 nm 1941 khi

chic phi c ca anh va chm trn

khng vi m t chic Messerschmidt trn bu tri Le Touquet nc Php.

Ngay lc nh nhay d thot him
th Bader pht hin ra chn gia bn phai ca anh b mc kt. Chic phi c
ang trn lao thng xu ng t.

Bt k ngi phi cng no khc s phai chp nhn hy sinh, nhng v Bader
khng c chn nn anh thot

cht ngy hm . Khi chic ai gi chn gia b bt ra, th i t khng qun

- Hip s Douglas Bader cng

kp thi thot khi chic phi c xu s .

Ngi ta c th lp lun rng kt qua tch cc t m t hon canh tiu cc

khng g khc hn l nhng kt

qua ngu nhin trong cu c s ng. Xt v cn bng xc sut th s c m t s

ngi nhn c thnh qua bng

cch ny hay cch khc sau m t bi kch hay khng hoang c nhn, tng t,
cng s c m t s ngi phai

gnh hu qua v ni kh n kh sau m t thnh tch hay thnh cng c nhn.

Tuy nhin, sau nhi u thp k

nghin cu, cc nh khoa hc v tm l hc bt u khm ph ra rng b

quyt tm thy m t phai,

trong thc t, khng nm hon canh m nm cch chng ta phan ng vi

hon canh . Mi tht bi

trong cu c s ng, mi tn thng u c hai m t nhng ch c nhng ngi

c bit mi tm
ra c m t
phai.

CHNG 5

HAI MT CA TN THNG

TI SAO TN THNG KHNG PHAI LC NO CNG TIU C C M

NGC LI N
THNG DN N NHNG THAY I TCH C C V SU SC

Nu bn nh li chuyn v nhng ngi anh hng hoc n anh hng trong

cc nn vn ha trn khp th gii, tt c h, theo nhiu cch khc nhau,
u phi i mt vi qui vt. S bin ha t cuc chm trn c
tn vinh t ngn xa. - Gio s Matthew J Friedman

T TN THNG (trauma) bt ngun t ting Hy Lp c ngha l vt

thng hay chn thng.

Tuy nhin, khi dng t , chng ta thng ngh v m t vt thng tinh thn
su sc. l m t s kin in

du ln c th ho c tm hn chng ta. Chnh xc l n c th ph v nhng

ni m tin c t li v ngha cu c

s ng, v c nh th n dn p ta n mc tuyt vng v trm cam. Tn

thng c th hy hoi ta, v tinh

thn ln ch, khi ta c ngh n nhng mt mt v au kh m n mang li.

Ngi ta ni rng ch c hai i u bt bin trong cu c s ng l ci cht v ng

thu, nhng s tn thng

cng c th n vi ta bt c khi no, bt c ni u. Vo m t lc no

trong cu c s ng, hu ht chng

ta phai i m t khng vi chuyn ny th vi chuyn khc, v s tn thng

thng n bt ng khng bo

trc. Tuy nhin, tn thng khng hn l tiu cc. N vn cn m t m t

phai, v m t phai ny c th bin

i su sc cu c i chng ta, theo hng t t p hn.

NG R CUC I

Bn n ng r cuc i v bn phi quyt nh. Hoc bn ng vai nn

nhn v sng mt cuc sng khng trn vn, hoc bn tn dng c hi to
ln ny vn ln. - Ute Lawrence
ng cao t c The King 401 Canada ko di 815 km v chy dc theo
pha Nam Ontario, n i Windsor

vi Montereal Quebec. y l m t trong nhng ng cao t c r ng v tp

np nht th gii, vi lu

lng xe c nhi u hn bt c con ng no trn ton Bc M. Phn cc ty

ca on ng gia Windsor

v Lun n c xem l khu vc ng xe tai nht Bc M; y cng ni

ting l m t trong nhng on

ng cht chc nht th gii. Thc t, c qu nhi u v tai nn xay ra

trn on ng ny, n ni

ngi ta gi n l Carnage Alley (Con ng tn st).

Nguyn nhn chnh cho nhng v tai nn Carnage Alley thng c quy
cho cch thit k km ci ca

con ng . Nhng ln xe qu hp, thm ch ln trong cng, dng trong

trng hp kh n cp (gi l

ng thot him) cn hp hn ca mc tiu chu n (nn ngi ta gi n l

ng nguy him). H qua

l, nhng ngi li m-t b kt ln ng trong khng c l i thot trnh

tai nn giao thng, vn

th ba cn nguy him hn; ng cao t c c dai phn cch hp, nn khng

th bao v ngi i ng khi

nhng c va chm ngc chi u.

Ti nn ti t nht trong tt ca cc v tai nn trn on ng 401 xay ra

vo ngy 3 thng 9 nm 1999,

k ngh L Lao ng. ng 401 y xe trong khi m t m sng m dy

c bao ph ton khu vc.

Trong i u kin tm nhn hn ch nh vy, li trn on ng hay xay ra tai

nn, nhng g sp xay ra l

kh trnh khi. M t v ng xe hng lot khng khip cha tng thy trong
lch s Canada. 87 chic xe

g p nn, 45 ngi b thng v 8 ngi cht.

Ute Lawrence v chng Stan Fisher trn m t trong nhng chic xe

trong v ng xe hng lot hm .

l m t ngy may mn ca h v ca hai ngi khng ai b thng n ng, ch

vi vt xy xt. Nhng, d

khng b tn thng v thn th, hai ngi h phai chu m t chn thng su
sc v tinh thn bi nhng g

xay ra ngy hm . Trong v ng xe, m t c b 14 tui b ghim ch t vo

xe nh Lawrence bi m t chic

xe tai. N nghin nt c b ngay ca xe ca h v ng b Lawrence kinh

hong chng kin canh c b cht
chy trong s bt lc.

Ute Lawrence l m t phng vin v nh xut ban, nhng cu c s ng ca b

thay i hon ton sau v tai

nn. Sng th ba, khi quay li lm vic, b nhn ra ban thn mn h khng cn
nh trc na. B ni, Ti

tng thc dy vo mi bui sng, lng ngp trn phn khi. t nhin bn
g p m t chuyn nh th ny,

v n hy hoi mi th - ni m tin, lng t trng ca bn... Ti tng l m t

doanh nhn quyt on; hai

ngy sau con ngi bin mt. Khng lu sau, b pht hin mnh khng
th tip tc lm vic, na in

na tinh. Hai thng sau, cu i cng b phai tm

n bc s v c gii thiu
n m t trung tm cha tr tn

thng tinh thn bnh vin a phng.

Theo Trung tm Qu c gia Hoa K v R i lon cng thng sau tn thng, c

n 60% dn s b m t loi

tn thng no trong cu c i ca h. Cc s liu gn nht cho thy

khoang 8% dn s Hoa K b H i

chng R i lon cng thng sau tn thng (PTSD) v hn 5 triu ngi cn

i u tr PTSD mi nm Hoa

K. Anh v Canada, cc s liu cng tng ng. Theo H i Sc Khe

Tm Thn Canada v dch v

thng tin trc tuyn cho bnh nhn Anh, gn 10% dn s Anh v Canada b
PTSD m t thi im no

trong cu c s ng. Tuy nhin, t nhng s liu trn, m t i u th v cn lu

l trong s nhng ngi g p

tn tht v tinh thn, ch m t s rt nh mc chng PTSD. Phn ng dn

s khng phai chu cc phan ng

nghim trng hay ko di i vi tn thng.

Ute Lawrence bt u c triu chng PTSD ch trong vi ngy. B b tc

ng mnh m bi nhng g va

chng kin. B ni, Ti tng l m t ngi nng n v quyt on vy m

hai ngy sau, con ngi

khng cn trong ti na. B khng th lm bt c cng vic thng nht

no, t dn dp bp nc n i u

hnh kinh doanh, Ute hi kin bc s v p dng hu ht cc phng php

cha tr hin c cng nh tham

gia m t s kha hc v h i thao v pht trin ban thn. Mt nhi u nm b

mi hi phc, nhng chnh qu

trn h ny m ra cho b m t hng ngh nghip mi - h tr nhng bnh

nhn PTSD v nng cao nhn

thc v chng r i lon sc khe tm l ph bin ny. Cu i cng, b cng

chng quyt nh thnh lp t

chc h tr bnh nhn PTSD u tin Canada.

Nm 2006, H i nhng ngi b r i lon cng thng sau tn thng c

thnh lp a ra nhng li

khuyn, gip v h tr nhng bnh nhn mc chng PTSD Canada.

Thng qua h i v hot ng ca

h i, Ute Lawrence v chng tm

c m t phai ca s tn thng m h
g p phai. Trai nghim ny

truy n cam hng cho h thc hin m t s mnh khng ch gip ngi khc
chp nhn v i din vi

nhng s vic au thng, m cn truy n cam hng h nhn ra m t i u

g tch cc t trai nghim
ca mnh, m t th c th tr thnh cht xc tc gip h mnh m hn.

Khi c phng vn trn bo Globe & Mail vo thng 8 nm 2008, Ute

Lawrence ni rng khi ngi ta

bc n ng r cu c i, h phai quyt nh liu mnh s l nn nhn v

s ng m t cu c s ng khng trn

vn, hay la chn i tm

c h i to ln vn ln v n vn lun ch i h
khm ph. y chnh l m t

phai. Trong li kt, b nhc nh mi ngi rng, khi i m t vi bt k i u

g gy ra tn thng, thm ch

khng khip nh v tai nn b chng kin, th lun c m t m t phai: Bn

c m t trai nghim kinh

hong, v vic cng kh vt qua bao nhiu th c h i tr thnh m t

ngi c lng trc n, r ng

lng cng ln by nhiu.

VN LN SAU TN THNG

Tm l tch cc ca vic vn ln sau tn thng l mt ch nghin cu

th v hn hi chng ri lon tm l sau tn thng, bi nh s hiu bit
ny, ta c th lm tng kh nng phc hi ca tng c nhn v lm gim
bnh tm thn. - Paul T. P. Wong

Nhng tn thng, mt mt nghim trng c th l ti n cho nhng thay

i tch cc v m t cu c s ng

t t p hn - mi nghe c v kh hiu nhng tht ra khng phai vy. C

nhi u dn chng cng c cho ni m

tin rng bt c th g khng git c ta s khin ta mnh m hn. V d,

nu ta s ng st sau m t cn bnh

truy n nhim, c th l nhim siu vi, chng ta s c min dch phn no.
Chng ta cn c thm li ch
t vic bit rng cn bnh ny c th b cha khi. Tng t, nu ta khng
may b gy xng, th i u may

mn l khi n c bng b ng cch, phn xng sau khi lnh s tr nn

cng cp hn ca trc khi b

gy. Tng t, cc nh tm l hc khm ph ra rng m t tn thng tm l,

nu c cha tr hp l,

thng to ra m t tnh cch mnh m hn v dn n kt qua m h gi l

pht trin ban thn.

Vo thng 4 nm 2004, bo Psychiatric Times xut ban m t bi bo khin

ngi c phai trn mt v th

gii ca tm l hc lm sng. Hai tc gia, Tin s Tedeschi v Tin s Calhoun

- Gio s Tm l hc i

hc Bc Carolina, c ng hin hn hai mi nm s nghip nghin cu

tc ng ca nhng tn thng

nghim trng v th xc ln tinh thn ln cu c s ng con ngi. Khm ph

ca h i n m t kt lun bt

ng, thch thc nhng hiu bit hin ti v ban cht ca tn thng - ca th
xc ln tinh thn v cch chng

anh hng ln cu c s ng ca chng ta. Theo cc tc gia, tn thng khng

phai lc no cng dn ti hu

qua tiu cc. Trong thc t, nghin cu chng minh m t i u kh tri

ngc; ngay ca nhng tn thng

th xc v tinh thn nghim trng nht cng thng to ra kt qua tch cc

cho nhng ngi c lin quan.

Cc nh khoa hc khm ph rng s tn thng c m t phai ca n.

K t Th chin th nht, nhi u nh tm l hc gia nh rng tn thng

nghim trng chc chn s dn
n r i lon v th xc v tinh thn. Nhi u vin tm l hc dnh nhi u
ngun lc v cc cng trnh

nghin cu ca h tm ra cch ch n on v cha tr chng r i lon cng

thng sau tn thng. Tuy

nhin, theo Tin s Tedeschi v Tin s Calhoun, c nhi u ngi trai qua cc
s kin gy tn thng nhng

khng b tn thng tm l ko di. Trong thc t, kt qua nghin cu ch ra

rng nhi u ngi sau khi

vt qua s nhn nhn tn thng nh m t trai nghim gip tng cng cu c

s ng, v tn hng s pht

trin ban thn v tinh thn. Kt qua nghin cu ca cc tin s khng nh

m t i u m cc nh trit hc v

thn hc ni n trong nhi u th k - ni th ng kh ca con ngi c kha

nng mang n nhng i u

t t p hn.

Trong nghin cu ca mnh, Tin s Tedeschi v Tin s Calhoun c bit

quan tm n nhng tn thng

tm l do chn ng mnh hn l cc s kin gy cng thng thng thng

hng ngy. H tp trung vo

nhng trai nghim v nh trn ng t c nhn, trai nghim gy bin ng

v ni m tin, v cch h nhn

nhn th gii xung quanh, ca cu c s ng hng ngy ca h. Nhng trai

nghim ny thng khng c ai

mong i, khng th kim sot v c kha nng (hay tht s) khng th ao

ngc, nh vic mt i ngi

thn, b ch n on mc bnh mn tnh ho c nguy him n tnh mng, b

thng tt sau m t v tai nn, ct
tay chn v thm ch b bo hnh hay lm dng tnh dc.

Cc tin s khm ph ra rng m t s ngi trai qua nhng loi tn thng

dng ng t ny trong thc

t t c xu hng chu ng tc ng tiu cc hay c hi trong thi gian di

(PSTD) v h nhn nhn s vic

qua nh nhng khoanh khc quyt nh mang tnh tch cc trong cu c

s ng v dn n kt qua t t

p hn. Qua cng trn h nghin cu ca mnh, Tedeschi v Calhoun xc nh

m t hin tng tm l hon

ton mi m h gi l pht trin sau tn thng.

hiu chnh xc bng cch no m m t tn thng c th em li li ch

v a n cam gic pht trin

ban thn, ta cn tm hiu nhng ngi hi phc sau chn thng; h l

nhng ngi trai qua tn

thng nghim trng, vt qua n v cam thy cht lng cu c s ng ca h

c cai thin nh s tn

thng. M c d tn thng c th xay ra bt c ni u v vo bt c khi

no, nhng c m t ni hu nh

bt k ai cng phai hng chu tn tht nghim trng, l chin trng.

NHNG TN THNG CA CHIN TRANH

Cui cng nhng li cu nguyn ca ti tr thnh nh th ny: Ly Cha,

nu y l cch mi th din ra, d l trong bao lu, th... xin Cha hy
gip con vt qua v tr thnh mt con ngi tt p hn bng mi cch
con c th... Xin hy gip con nhn ra nhng iu tch cc.

i y Gerald Coffee, Hi Qun Hoa K

Vo thng 2 nm 1966 i y Gerald L. Coffee thu c Hai Qun Hoa K ang

l phi cng lm nhim v do
thm vng tri Chu . Hm y, my bay ca i y Coffee l chic sau
cng ct cnh trong t trinh st

cu i ngy. Ca ng v i bay u khng th quay v . My bay ca ng b

ha lc i phng bn trng

lm t ng dn nc. Khng c thy lc, i y Coffee khng th i u

khin tay li. B i u khin tr

nn v dng trong tay ng khi my bay cm u xu ng bin vi t c hn

1.000 km/gi.

i y Coffee hi tng li, Ti b bt tnh ngay lp tc, v nu khng v

mc tiu s ng cn th ti

khng th tnh li, v chc ti cht ri. Khi tnh li, ng nhn ra mn h
ang ni trn m t bin cch b

khoang 400 mt. Ri ng pht hin ra m t cnh tay ca mnh b gy, cn vai
v khuu tay th b trt khp.

Trong su t trn chin, ton i bay ca ng b bn cht, ring i y

Coffee b i phng bt gi v

a n tri giam.

ng ni, Ti nhn xung quanh, v khng th tin c ni mn h ang . Ti

b giam trong m t cn phng

nh bng c m t chic ging n. Trong phng c m t tm b tng r ng

khoang 4 tc ri nh ra khi

tng v l ging ca ti. Cu i tm b tng l m t b cm chn, di

lm bng g, trn l m t

thanh st n ng cng m t kha to.

ng nh li, pha cao trn tng c m t ca s, vi hai hng song st,

nhng nhng g ng nhn thy

ch l m t bc tng cao hn 5 mt. Cn phng hu nh khng c g ngoi

tr m t ci lon nh trong gc.

y l ni i y Coffee trong nhng ngy b giam. ng phai s ng trong

canh i kht, b th m vn, b

tra tn ht ngy ny sang ngy khc cho n hn bay nm sau, ng mi c

tra t do. M c d ng

trong hon canh bi tham ca m t t binh chin tranh, nhng khi c hi,
i y Gerald Coffee vn khng

nh ng khng mu n nh i nhng trai nghim . Sau chin tranh, i

y Coffee vit quyn sch

Beyond Survival (Vt Xa S s ng Cn), c nhi u ngi xem l m t trong

nhng quyn sch hay nht

vit v trai nghim ca cu t binh chin tranh. Khi th gii bit n cu

chuyn ca ng, i y Coffee

tr thnh din gia truy n cam hng c sn n v c cng nhn l m t

trong mi din gia hng u

nc M. Bi thuyt trnh ca ng khng i vo chi tit nhng g ng nm

trai trong tri giam m thng

l nhng bi hc rt ra t trai nghim nhm mang n cho khn gia thng

ip ca hy vng, ni m tin, v

ngh lc phi thng ca con ngi. ng ni, M t lc no tt ca chng ta

u b bn gc. Tt ca chng

ta u l t binh chin tranh, nhng ngi t ca s kh n kh ng khuyn

khch khn gia hy tr nn

cng ci, bit ng ln sau vp ng v hc cch khng ch tn ti

m cn vt xa s s ng cn: tm

ra mc ch s ng t trong nghch canh.

i y Coffee ni v s lnh o trong hon canh kh khn, s ng vi s thay

i trong nhng tnh hu ng

bt nh, lm vic i nhm, gi tr ca lng trung thnh v sc mnh ca

giao tip. Nhng bi hc quan

trng nht m ti hc c gip ti v ca nhng ngi bn t s ng st

trong su t nhng nm thng ,

ng ni, i u gip ti rt nhi u t khi ti tr v nh v s cn tip tc

gip ti nhi u trong tng lai.

Matthew J Friedman, Gio s Tm thn hc Trng Y khoa Dartmouth

kim Gim c Trung tm Qu c

gia v R i lon cng thng sau tn thng, cho bit: cc nghin cu v

nhng binh s giai ng t Th chin

th hai cho thy m t i u g trong nhng trai nghim qua khin ban
thn h thay i su sc, ca v

tm hn. ng, ti chu kh nhi u, nhng binh s cho bit, Nhng ti

s khng bao gi nh i kinh

nghim ny cho bt k th g trn th gii... Nhng i u ti trai qua gip

ti tr thnh con ngi t t hn

ngy hm nay. Nhi u binh s tin rng, ngay ca khi b chn thng n ng, tn
tt vnh vin hay b giam trong

tri t chin tranh nhi u nm, th nhng trai nghim vn khin h thay i.
H i qua th thch m t cch

mnh m v kin cng hn trc rt nhi u.

Nhng cu chuyn k trn khng h c ni rng chin tranh l t t.Tin s

Calhoun v Tedeschi nhn mnh,

tt ca khng hoang trong cu c s ng, mt mt v tn thng l nhng i u

khng ai mong mu n. Bt k

s pht trin no bt ngun t s tn thng u xut pht t n lc ng

u vt qua hon canh, ch

khng n thun v s tn thng . Song, i u m h mu n chng minh l

thm ch sau khi chu ng

tn thng t chin tranh, con ngi ta vn c th tm

thy m t m t phai.

NGI CHY B CNG VIN TRUNG TM

Mi hon cnh u mang mt ngha sng tim tng, k c trong nhng

hon cnh khn kh nht.

Tin s Viktor Frankl

Chi u xu ng trong Cng vin Trung tm. Lc khoang 9 gi t i ngy 19

thng 4 nm 1989. M t nhm

32 thanh nin ang chy in lon trong cng vin. Nm thanh nin sau
th nhn tham gia vo cc

v tn cng khch b hnh m t cch ngu nhin, khng v m t ng c g

c th. Ch trong vng na ting,

h in r tn cng nhi u ngi i xe p v ngi i b trong cng vin

trn su t qung ng hn

400 mt. Theo bo co th c hai trng hp, trong hai ngi n ng b

nh bng v ng st, thm

ch b m ti bi vo u n bt tnh.

Vi gi sau, hai ngi n ng i b trong cng vin pht hin m t ngi ph

n 28 tui nm bt ng. C

n cng vin chy b v c tm

thy trong tnh trng hn m, b nh p
v hm hip d man. H p s

ca c b nt v m t c nh vo u, c mt hn 75% mu v khi c
pht hin, thn nhit c st giam

nghim trng. Cc bc s ti Bnh vin Trung ng khng th a ra li ch n

on lc quan no. H ngh

c khng th qua khi v chn thng qu n ng, v trong trng hp may

mn nht, c s phai s ng i

s ng thc vt. Nhng, ngc li vi nhng g bc s phng on, ngi ph

n v sau c bit n vi

ci tn ngi chy b cng vin trung tm s ng st.

Nhm trnh cho nn nhn s k th x h i v nhng tn thng do t i c

tnh dc gy ra, i b phn gii

truy n thng M khng tit l danh tnh ca Ngi chy b Cng vin
Trung tm. Tuy nhin, vo nm

2003, Trisha Meili t tit l nhn thn ca mnh trong n lc gip cc nn

nhn phai hng chu cc t i

c tng t, nh c t thut trong quyn sch I Am the Central Park

Jogger (Ti L Ngi Chy B

Cng Vin Trung Tm).

Sinh ra v ln ln Paramus, bang New Jersey v Pittsburgh, Trisha tng l
thnh vin ca t chc Phi

Beta Kappa chuyn ngnh kinh t i hc Wellesley, c ly bng Thc s

kp Quan tr Kinh doanh v

Khoa hc t nhin ca i hc Yale. Sau khi t t nghip, c tr thnh c ng

tc vin ti ngn hng u t

Salomon Brothers trn Ph Wall cho n khi cu c i c b vi dp tn bo

vo ci m khng khip

Cng vin Trung tm.

Tc dng nng tinh thn trong quyn sch ca Trisha khng xut pht t
vic c b tn cng m t qu
trnh phc hi v cu c s ng mi m c to ra cho mnh. C phai bt u li
t u, hc li cch lm ngay

ca nhng vic n gian nht nh lt ngi sang m t bn, xem ng h, ci

nt o, c t dy giy hay nhn

din nhng mn n gian - nhng th m chng ta hc t hi b xu, tt

ca Trisha u phai hc li. C

lm c tt ca, v trong qu trn h , c thay i hon ton, vn l

con ngi c, nhng theo m t

cch no , c thay i, mnh m hn trc y.

Trisha khng cn l nhn vin ngn hng u t na. Thay vo , c dnh

thi gian h tr cc t chc

gip c trong qu trnh hi phc, bao gm Chng trn h Ch ng Bo Lc

v Cng Bc (SAVI) bnh

vin Mount Sinai, Bnh vin Gaylord ni c hc phc hi chc nng, v Cu

lc b Achilles Track ni

gip c t chc cu c thi chy Marathon ti thnh ph New York nm 1995.

Mi y, Trisha nhn giai Ngi lnh o do Trung tm Qu c gia dnh cho

Nn nhn ca T i c trao t ng,

giai Lng dng cam cp Qu c gia ca Trung tm Lng dng cam trao t ng,
giai thng Ngi dn u ca

bnh vin New York Queens, giai thng Thnh tu ch ca i hc Y

khoa Albert Einstein, giai Lng

dng cam do chng trn h 106.7 ca bnh vin a khoa Massachusetts

thnh ph Boston trao t ng cho

Nhng ngi ph n ni bt. C cn l ngi cm u c cho Th vn h i

Olympic thnh ph New York.

Ngy nay, Trisha l m t din gia c yu mn. C i khp Bc M g p g

cc doanh nghip, cc trng

i hc, cc hip h i v chn thng s no, cc bnh vin v trung tm

cha tr bo lc tnh dc din

thuyt v hnh trnh hi phc ca c. Thng qua quyn sch v cc bi ni

chuyn ca mnh, c ni v cch

thc i m t vi nhng thay i kh lng trong cu c s ng, ca v ban thn,

s nghip, kinh t hay thm

ch tinh thn. Cu chuyn ca c khch l v truy n cam hng cho rt

nhi u ngi trn th gii trong

vic vt qua nhng th thch trong cu c s ng, bt k l i u g, quay

v cu c s ng bn h thng. C

l v d bng xng bng tht cho nhng ngi tm ra m t phai ca s tn

thng. C khng ch s ng st,

d vic l m t i u k diu, m c cn tm ra m t phai ca m t trai

nghim khng khip. C tm

c m t tch cc gip cu c i mnh tr nn t t p hn v l ngun ng

vin cho nhng ai ri vo hon

canh tng t.

PHT TRIN SAU TN THNG

Chng ai ngh tn thng l m t i u t t hay cn thit cho chng ta trong

vic pht trin ban thn, bi tn

thng thc cht lun mang n au kh, v trong th gii l tng th ta

c pht trin m khng phai

chu ng au kh. Nhng nu tn thng xay ra, th vn cn hy vng cho

tng lai. Nhng nh tm l

hng u chng minh rng mi tn thng mang n nhng c h i c

m t khng hai c th dn n s
thay i su sc.

S pht trin sau tn thng vn cn l m t lnh vc y hp dn v mi m.

Trong lch s, cc nh trit

hc v thn hc ni rng ni th ng kh ca nhn loi c th mang n kt

qua t t p hn. Trong qu

trnh nghin cu nhng ngi vn ln hay tm

thy li ch do tn thng
v th xc hay tinh thn mang

li, Gio s Calhoun v Tedeschi xc lp c hai m t ca tn thng -

m t m t l mt mt v au kh,

cn m t kia l s pht trin v nhng c h i mi.

Qua cc nghin cu ca mnh, cc tin s pht hin rng nhng ngi

nm trai nhng tn thng nghim

trng, bao gm bnh tt e da n tnh mng, tai nn nghim trng, b t i

phm tn cng, thm ch hng

chu thin tai... thng c m t ho c hn trong s nm loi thay i tch cc

trong cu c s ng ca h sau y:

1.

Cm nhn c sc mnh ca bn thn

Nhng ngi vt qua tn thng thng tr nn t tin v t lc hn. Chnh

vic h vn s ng

st sau tn thng to cho h cam gic lc quan v t tin rng mnh c

th nh bi bt c

i u g p xu ng trong tng lai. l bng chng cho thy nhng tn

thng su sc c th

hon ton thay i ni m tin ca chng ta v ban thn v nhng g chng ta

c kha nng t
c.

2.

Cc mi quan h gn gi hn

Nhng ai vt qua tn thng u c xu hng tr nn gn gi hn vi gia

n h, bn b v

ng nghip. H nhn ra rng cht lng cu c s ng ch yu ph thu c vo

gi tr ca cc m i

quan h hn l bt c th g khc, th nn h dnh ht tm huyt v thi gian

vo vic xy

dng v pht trin cc m i quan h c nhn. H d ng lng trc n v cam

thng cho nhng

ngi g p tht bi v tn thng (m c d, m t i u ng ngc nhin l h li

tr nn t ng

cam vi nhng phn nn ca ngi khc v nhng kh khn b mn thng

ngy).

3.

Trn trng cuc sng hn

Thng thng, ch khi ta mt i m t i u g , ta mi tht s hiu gi tr ca

n. Nhng m t

khi trai qua cc tn thng, bt k mt mt no cng u khin ngi ta

trn trng nhng

g cn li. H bit n v mn h c s ng st, v cng trn trng cu c s ng

nhi u hn so vi

trc y. Bt cht, th gii m h ang s ng y p nhng i u k diu v

tt ca nhng th

m ngi khc th , ngi tng vt qua tn thng li coi trng.

4.

Mt trit l sng mi v nim tin mnh m hn

Nhng ngi vt qua tn thng thng cp n s pht trin v tm

hn. H t ra nhng

u tin mi cho cu c i mn h. Khi i m t vi bt k ni au no, h u i

tm
chn l v
ngha ca s vic , chnh i u ny mang n ngha mi cho cu c
s ng ca h. Nh vy,

h vt ln bng ngh lc v ni m tin mnh m.

5.

Nhng c hi v hng i mi trong cuc sng

M c d nhng tn thng c th lm ao l n hon ton cu c s ng con

ngi, nhng khi h

ngi sp xp li mi th, h thng nhn ra nhng la chn mi, nhng c

h i mi v nhi u

c m theo ui.

Khm ph v s pht trin sau tn thng chng minh rng m t phai khng
th l kt qua ngu nhin. N

c tht v lun mang n nhng c h i mi, ni m hy vng v m t tng lai

t t p hn. Tuy nhin, khng

phai ai cng tm
ra m t tch cc ho c vn ln sau tn thng. Cha kha
tm
ra m t phai ca tht bi
hay tn thng khng nm ban cht ca s kin. B quyt tm
thy kt
qua tch cc nm trong chnh

nhng ngi trai qua tn thng v cch h phan ng vi cc s kin .

Nhng ngi tm
thy m t phai
khng khc g lm so vi nhng ngi cn li, nhng cc nh tm l hc
xc nh c m t s im

khc bit then ch t, v i u thu c v nhng ngi ta sp tm

hiu sau y.

CHNG 6

NHNG L DO LC QUAN

TI SAO TA CN PHAI LC QUAN KHI I MT VI MI KH

KHN, THT BI HAY

NGHCH CANH

Lc quan l ci r ca lng dng cm. - Nicholas Murray Butler

CO NHNG NGI khng thng minh hay chm ch hn ngi khc

nhng khi i hc li t im cao

hn. C th h cng khng c g khc bit so vi chng ta, nhng h rt t

khi b bnh. H khng c li th

v gen di truy n, nhng h s ng lu hn chng ta, trung bn h, khoang bay

nm ri. Ngay khi h b bnh,

d phng php cha tr m h nhn c cng nh cc bnh nhn khc,

nhng nhm ngi ny c t c

phc hi nhanh hn v ton din hn. Nhng ngi ny tuy khng c k

nng g c bit hay c o to

t t hn, nhng nhng vic h lm li vt tr i hn cc ng nghip v i

th ti khoang 88%. H cng

kim c nhi u ti n hn v t ti nhng a v cao hn. Trong hu ht mi

lnh vc ca cu c s ng, nhng

ngi ny c xu hng thnh cng v g t hi nhng thnh qua ln hn

nhng ngi khc. Quan trng hn,

dng nh h c s trng tm
ra c m t tch cc ca bt c trai nghim
tiu cc no. Nhng ngi ny

khng thu c v m t chng t c, mu da hay tn ngng c bit no. i u

duy nht khin h khc bit so

vi m ng chnh l thi v quan im ca h v cu c s ng. H l

nhng ngi lc quan.

Cc nh tm l hc nh ngha ngi lc quan l ngi thng mong i i u

t t xay n. Ngi bi quan,

ngc li, thng lo s i u xu xay ra. i u khc bit duy nht nm vic
h trng i, tin tng vo

tng lai, nhng l s khc bit then ch t, ng vai tr quyt nh trong

cu c s ng chng ta.

NGI N NG MAY MN NHT TH GII

Bn c bit ngi no bt hnh hn ti khng? l cu u tin Hsieh Kun-

Shan hi khn gia khi anh c

mi n ni chuyn ti cc bui h i thao v ta m. Anh ng trc tt ca

mi ngi, anh khng c tay,

bn chn tri ca anh b bin dng, chn phai b tho khp n g i v anh b
m m t mt. Hu ht mi

ngi u c gng ngh n m t ai m h bit ho c tng nghe n, bt k

ai c hon canh khng may

nh Hsieh. V ri anh li khin khn gia lng tng bi cu hi th hai:

Nhng, bn c bit ai may mn

nh ti khng?

i u g c th khin m t ngi nh Hsieh cam thy mn h l ngi may mn

nht th gii? Ti sao m t

ngi n ng c cu c s ng dng nh b nguy n ra ny li cam thy mnh

tht may mn? i vi nhi u
ngi, i u ny c v kh hiu. chnh l l do nhng g Hsieh ni li quan
trng n th.

Cu chuyn ca Hsieh tr v hn ba mi nm trc khi anh cn l m t

thiu nin lm vic trong m t phn

xng i Loan. i u cu i cng anh cn nh trong ngy hm l anh i

chn t vo xng, khun

my thanh thp. Ti ang ph vic cho m t xng may, anh giai thch.
Ri t nhin nhng thanh thp

ti ang vc b ht vo dy in cao th. T hn na, khng hiu v sao hm

ti khng mang giy v th

l ton b c th ti bin thnh vt dn in.

Hsieh b git bt tnh ngay lp tc. Hai ngy sau anh tnh dy v cam thy au
khng chu ni do vt bng

t hai tay ln hai chn anh. Khng cn cch no khc, cc bc s phai ct b

m t s phn c th cu

s ng anh. Anh mt gn ht cnh tay phai, ton b cnh tay tri, v t u g i

chn phai tr xu ng. Mt phai

ca anh b h nghim trng, cn bn chn tri th hon ton bin dng sau v
tai nn.

Vi nhng chn thng nh th, tht ng ngc nhin khi ngy hm nay,
Hsieh cho rng mnh l m t trong

nhng ngi may mn nht th gii. Cng ng ngc nhin hn na khi bn

bit rng vi nm sau , anh

mt lun th lc mt phai khi ch gi anh v tn h p bm kim vo mt anh

khi ch ang ng sch cho

anh! Nhng, cho d tn tt nh th, Hsieh vn coi mn h l ngi rt may

mn, khng ch v anh thot cht
trong v tai nn c th d dng tc i mng s ng ca anh, m cn v cu c
s ng anh to dng v con

ngi mi m anh tr thnh sau nhng tai ng. Sau tai nn, trong su t bay
nm, Hsieh s ng thu mnh

trong cn h nh m gia n h anh thu . Anh ch ra ngoi m t lc i ct

tc. Khng phai ti t y

a mn h, Hsieh ni, Lc ti ang ngh cch t chm sc ban thn

bt u cu c s ng mi. C th

ti b hn ch, nhng tm tr ti th vn t do.

Hsieh bt u kin nhn hc cch s ng chung vi c th tn tt ca mnh.

Anh sng ch ra m t thit b c

bit c th bu c vo phn cn li ca tay phai, m t chic mung c gn

vo thit b Hsieh t xc

n. Anh cng thit k m t ci mc di gn vo thit b gip anh m dy ko

qun. Anh thm ch cn hc

cch t tm cho mnh.

Chnh trong cn phng nh ca mnh, Hsieh quyt nh v tranh kim ti n

sinh s ng. Anh thch v

nguch ngoc ln sch khi cn ngi trn gh nh trng v v th anh bt

u luyn cch ngm bt ch

v. Anh khm ph ra vic v tranh nh m t phng thu c gip anh tp trung

tm tr vo vic sng to.

Hsieh ni Ti tm
thy s bnh yn v mn nguyn trong h i ha. Anh thm
ch bit cch ngm m t con

dao nh chu t vit ch.

Bc sang tui i mi, Hsieh chm dt vic t c lp ban thn v bt u

kt hp vi hai ngi bn t
hc v lp ra phng bn tranh sn du c tn Chm M t Bc. Anh
nht nh dn ra khi nh m

mnh v gn thm chn gia c th i li xung quanh.

Th nhng, m t s thay i to ln n vi cu c i ca Hsieh vo ngy

anh g p ha s v tranh sn du

ni ting Wu Ah-Sun ti cu c trin lm ngh thut ca ng i Bc. ng

Wu b n tng bi s say m

hc hi ca Hsieh v ng Hsieh i hc lp v do ng dy trng i

hc min ph. ng Wu cng

gip gii thiu cc tc ph m ca Hsieh i khp ni. V cng trong lp hc

ca ng, Hsieh g p ngi v

tng lai ca mn h, ngi con gi p tn Lin ang lm vic ti m t hng in

t a phng.

Hsieh kt thc su nm hc cp ba tui ba mi b p cho nhng

nm thng hc tp d dang do

v tai nn. Anh khng ngng phn u ginh c nhi u giai thng ngh
thut v n nm 1987, anh

tr thnh h i vin ca H i cc ha s v bng ming v chn ca th gii c

tr s ti Liechtenstein, tr cp

cho hng trm ha s hn 60 qu c gia. Ngy nay, tranh sn du kch c

trung bnh ca Hsieh c bn

vi gi hn 5.000 M m t bc.

Nm 2002, Hsieh vit t truyn v m t nm sau n c chuyn th thnh

truyn dnh cho thiu nhi. Sch

ca anh cn c lm thnh phim truy n hnh di 30 tp, trong anh ng

vai chnh mn h tui trng

thnh. Cu chuyn v cu c i ca Hsieh gi tr thnh m t phn ca vn

hc dn gian i Loan v

c a vo sch gio khoa tiu hc v trung hc. Anh t c m t

i u m rt t ngi trong lch s

tng hy vng t c, khng ch i Loan m cn bt c ni u trn

th gii: anh tr thnh m t

huy n thoi ngay ca khi anh cn s ng.

Ngy nay, Hsieh khng ch l m t ha s, anh cn l m t din gia v m t

giang vin. c bit, anh hin

s ng trong m t cn h tng hai Ban Ki u, i Loan, cng vi v Lin Yeh-

chen v hai c con gi ang
tui thiu nin. Trong m t cu c phng vn, khi c Lin m ta anh l ngi
n ng lun ta ra tnh yu, s

m p v nh sng cng s lc quan cao , c bt m m t trong nhng

b quyt thnh cng ca chng

mnh.

TAY UA XE P V I NHT GII TOUR DE FRANCE

Trong lng ua xe p chuyn nghip th gii, c m t ngi ni bt hn tt

thay cc tay ua khc. Ti thi

im quyn sch ny ra i, anh lin tc bay ln ph k lc giai Tour de

France, m t giai ua xe p

c cng nhn l c uy tn v kh c lit nht trn th gii, t nm 1999 n

2005. Trong s nhi u giai

thng danh d anh nhn c c b n giai Vn ng vin nam ca nm do

bo Associated Press trao t ng.

Anh cng ginh c giai ESPY trong b n nm lin tip dnh cho Vn ng
vin nam xut sc nht do

ESPN trao t ng. Nm 2003, anh c t danh hiu l Nhn vt th thao

ngoi qu c ca nm do BBC trao

t ng. Tn anh l Lance Armstrong.

ng vy, Lance Armstrong tr thnh biu tng ca lng ua xe p

chuyn nghip th gii. S thnh

cng ca anh l khng th ch i ci. Nhng c m t chi tit v cu chuyn i

anh, thm ch cn ng ch

hn. Ch vi nm trc khi anh ginh giai v ch Tour de France u tin,

Armstrong b ch n on mc

bnh ung th.

 l vo ngy 2 thng 10 nm 1996, Armstrong ln u tin b ch n on
mc bnh ung th tinh hon.

l cn bnh ung th ph bin nht n ng tui t 15 n 35. Theo ghi

nhn ca B Y T Anh, khoang

46,2% ngi b mc bnh ung th m t thi im no trong cu c s ng.

Nu bn l nam gii v bn c

du hiu b ung th th rt c th l chng ung th tinh hon. Vi i u

kin kh i u cha di cn (lan ra

cc c quan khc hay cc m xung quanh) th bnh thng c ch n on

t t. Hn 90% bnh nhn hi

phc. Tuy nhin, khi c kt qua sinh thit ca Armstrong, cc bc s pht

hin kh i u di cn. Ung th

tn cng vo no v phi ca anh. Tin lng bnh ca anh khng t t cht

no.

C nhi u yu t h tr Armstrong trong cu c chin ch ng li ung th ca

mnh. Anh vn cn kh tr, m t

vn ng vin khe mnh v ang nh cao phong , chnh i u ny

gip anh vt qua nhng ln

ha tr d d i v nhng cu c giai phu ln. Anh cn nhn c rt nhi u s

h tr t gia n h v bn b.

Nhng, c m t yu t quyt nh gip anh chin thng, thm ch khi phai

i din vi nhng khoanh

khc ng s. V cng chnh yu t gip anh tip tc ginh chin

thng giai Tour de France, cu c

ua ng trng kht khe nht th gii, khng ch m t ln m bay ln lin

tip: Lance Armstrong c tinh

thn ca m t ngi chin thng. Anh tp trung, chuyn tm v lun tin rng
mnh s t c bt c i u
g m t khi anh xc nh mc tiu - l tnh cch then ch t ca ngi lc
quan.

SC KHE V S LC QUAN

Khi m t ngi b ch n on mc bnh ung th, cho d loi no i chng na,

c m t i u h cn hn bt

k th g khc, l s lc quan. Cc nghin cu lm sng cho thy nhng

bnh nhn trng i kt qua

i u tr tch cc thng c nhi u kha nng t c kt qua tch cc. Cc

nh khoa hc theo di nhi u

bnh nhn cha tr m t s loi bnh ung th khc nhau v ngay ca nhng
bnh nhn cy ghp ty xng.

Kt qua gn nh gi ng nhau trong tt ca trng hp. Nhng ngi lc quan

trong s cc bnh nhn t g p

bin chng v c t l s ng st cao hn nhi u.

Trong m t nghin cu v nhng bnh nhn ung th tr tui, ngi ta pht

hin rng nhng ngi lc quan

c t l s ng st cao hn sau 8 thng i u tr so vi nhng ngi bi quan.

M t nghin cu v nhng bnh

nhn b ung th no v ung th c cng cho ra kt lun tng t. Kt qua

cho thy, sau m t nm, nhng

ngi bi quan trong s cc bnh nhn thng c t kha nng s ng st hn

nhng ngi khc. Nhng ngi

lc quan trong s cc ph n b ch n on ung th v cng t thy au bun

hn trc cu c phu thut v

theo ghi nhn, h ang tn hng cht lng cu c s ng t t hn so vi nhng

ngi bi quan sau mi hai
thng i u tr.

Nghin cu v cc loi bnh khc cng cho ra kt lun tng t. Cc bnh

nhn trai qua phu thut ng

mch vnh thng t b bin chng hay t phai ti nhp vin trong vng su
thng sau giai phu nu h s ng

lc quan, v ngi lc quan s tn hng cht lng cu c s ng cao hn,

thm ch ln n nm nm sau

cu c giai phu.

C m t i u g c bit gip nhng ngi lc quan vt qua bnh tt

nhanh chng hn v trn vn hn

nhng ngi khc. Nm 1985 cc nh khoa hc H Lan bt u m t cu c

nghin cu 15 nm tm
hiu
xem tnh lc quan c anh hng hay khng v anh hng nh th no n
bnh tim mch nhng ngi

trung nin. S ngi khao st c la chn ngu nhin v phai c kim

tra k lng loi b cc nguy

c thng thng v bnh tim mch bao gm t qu, tiu ng, au tht
ngc, suy tim, v bt k bnh s

no khc trong gia n h. Cc nh khoa hc c kt li v a tng c ng 545

ngi vo kim tra tnh lc

quan v bi quan bng m t bang phng vn ngn vi ch 4 cu hi. Trong 15

nm tip theo, cc nh khoa

hc theo di bnh trng ca h v tm hiu xem c bt k thay i no trong

khuynh hng lc quan ca

cc bnh nhn trn, nh k nm nm m t ln.

Thng 2 nm 2006 cc nh khoa hc cng b pht hin ca mnh. Kt

qua cho thy: c m t lin kt
b n vng v nht qun gia khuynh hng lc quan v t l giam 50% nguy
c t vong do bnh tim. Trong

khi , s tuyt vng - c nh ngha l cam gic bt lc v tiu cc v

tng lai cng nh nhng mc

tiu c nhn v rt gi ng vi s bi quan - dn n nguy c tng cao v bnh

tim mch, bao gm ca cao

huyt p v v thnh ng mch. S lc quan chng t c th lm giam

nguy c t vong v bnh tim

mch ln n 50%! Trong cu c s ng, si dy kt n i gia tnh lc quan v

ri ro v bnh tim mch m cc

nh khoa hc pht hin ra l cc k quan trng, n ni cc nh nghin cu

khuyn rng mc lc

quan v bi quan ca m t ngi cn c thm vo danh sch nhng yu t

ri ro c lp ca bnh tim

mch ngi ln tui.

Nhng nghin cu khc cho thy nhng ngi lc quan thng c tui th
cao hn ngi bi quan t bay

nm ri n mi ba nm, v c nhi u kha nng hi phc sau nhng cn

bo bnh hn nhng ngi bi

quan. y c th l do ngi bi quan thng c ch s huyt p cao hn

ngi lc quan, v ngi lc quan

c h th ng min dch t t hn ngi bi quan. Theo Tin s Becca R. Levy,

Ph gio s v Dch t hc v

Tm l hc Vin Sc khe C ng ng thu c i hc Yale, th ngi lc

quan s ng lu hn v d dng

c c sc khe t t hn trong su t cu c i ca h.

Tin s Michael F Scheier, Gio s v Trng khoa Tm l hc i hc

Carnegie-Mellon, ngi tham

gia nghin cu v hiu qua ca s lc quan i vi nhng bnh nhn trai qua
phu thut thay ng mch

nhn to v bnh nhn ung th. ng kt lun rng ngi lc quan c xu

hng thch nghi vi tnh trng

v cc nguy c v sc khe t t hn ngi bi quan.

Nhi u nh khoa hc nghi vn rng l do nhng ngi lc quan vt qua c

bnh him ngho t t hn

nhng ngi bi quan v s trng i ca con ngi mang n h qua v sinh

l v sinh ha. Cc nghin

cu mi cng cho thy s trng i ca chng ta c tc ng cc k mnh

m n nhng thay i v th

cht v sinh l trong c th mnh. Cc nh khoa hc o mc thay i

no b theo suy ngh, c th

l nhng g chng ta trng i. T vic tit ra cc cht giam au t nhin

n s bin i ca nhng xung

ng thn kinh trong no b , h a ra m t kt lun gy sng s t.

Khm ph v cch chng ta trng i c th cai thin c tnh trng sc

khe v ca hnh phc ca chng

ta khng c g mi l. T nm 1811, T in Y khoa Hooper cp n

i u m ngy nay chng ta bit

n nh Hiu ng Placebo, l tn gi dnh cho m t loi thu c khng

c tc dng dc l, ch yu

c dng lm yn lng bnh nhn. Nhng, i u m c l Hooper cha

hiu l tm l bnh nhn

mi l then ch t, thm ch quan trng hn bt k phng php cha tr no.

Ngy nay hiu ng placebo c cng nhn l m t hin tng y khoa v

c xem nh tiu chu n kim
nghim tt ca cc loi thu c. Tc dng ca hiu ng ny l nu bn a cho
bnh nhn m t chai thu c vin

bao ng nhng thng bo y l loi thu c mi nht c chng minh

c th cha khi bnh cho h,

th trn 1/3 s bnh nhn (dao ng t 30% - 60%) tht s cam nhn c
nhng du hiu tin trin t t.

Cho n nay, ngi ta vn cho rng li ch ca placebo hon ton mang tnh
tm l, ho c nm trong tr

tng tng ca bnh nhn. Tuy nhin, cc nh khoa hc bt u i chiu

kt qua cho thy ngh ca

chng ta c th kch hot cc ng dn thn kinh cha bnh gi ng ht nh

tc dng ca thu c. Trong m t

nghin cu trng i hc Michigan, cc nh khoa hc chch nc mu i

vo xng hm ca m t nhm

nam gii khe mnh nhm to cam gic au n, trong lc h c chp

Positron ct lp (PET) o

mc anh hng ln no b . Sau cc nh khoa hc ni rng h va

c chch m t loi thu c giam

au, d trn thc t l placebo. Trong qu trn h no b ca bnh nhn

c chp ct lp lin tc, kt

qua cho thy: ngay khi h bit mn h c chch thu c tht, lp tc no h

tit ra cht endorphin - m t

ha cht c tc dng giam au t nhin bng cch ngn ch n s truy n tn

hiu au gia cc t bo thn

kinh, v kt qua l cc bnh nhn cam thy khe hn.

M t nghin cu khc do Tin s Fabrizio Benedetti ca Trng Y khoa

Torino thu c i hc tin hnh
khi quan st bnh nhn b h i chng Lit run (Parkinson), m t h i chng
khin h th ng thn kinh trung

ng b thoi ha gy suy giam chc nng vn ng, ni v cc chc nng

khc.

Bnh nhn c cy m t loi my to nhp vo no b , gip giam triu chng

run. Tuy vy, cc bnh nhn

khng h bit rng khng phai tt ca cc m cy u c kch hot. Nghin

cu trn cho thy rng nu ta

mang li cho bnh nhn m t s mong i t t, th d khng c s can thip

ca y hc, bnh trng ca h

vn c xu hng cai thin ng k.

Khi cc bc s tin hnh phn tch hiu qua ca vic i u tr, pht hin ca h
tht ng kinh ngc. Cc bnh

nhn th hin s bin chuyn r rt, tt ca u cho bit mnh c ng t t hn

nhi u sau t i u tr. Kt qua

chp ct lp no cng khng nh s tin trin; xung ng ca cc t bo

thn kinh kim sot vn ng

trong no b cng tr nn bnh n hn, mc hot ng giam 40% dn

n giam hin tng co cng c

bp ca ngi bnh. Tuy nhin, khi cc bc s phn tch d liu, h khm

ph rng nhng bnh nhn c cai

thin ng k nht li l nhng ngi c m cy cha c kch hot. Kt

lun tht hp dn, chnh kht

khao c lnh bnh mnh m n mc n dn n nhng thay i sinh ha

trong no b , nh bi ca cng

ngh y hc mi nht, m t quy trnh giai phu t n hng ngn .

M t trong nhng minh chng tuyt vi nht v sc mnh ca placebo

c ng Norman Cousins, tc

gia ca quyn sch bn chy nht Anatomy of an Illness (Phn Tch v M t

Chng Bnh), m ta trong m t

cu c phng vn trn i pht thanh nm 1983. Khi y, Cousins ang lm vic

ti Vin nghin cu No b

i hc California, Los Angeles. Hn m t trm sinh vin y khoa tham

gia vo cu c th nghim hai

loi thu c. M t loi l thu c siu kch thch v loi kia l thu c siu an thn.
Cc sinh vin c cho bit

v tc dng ca thu c. H c bao rng vin thu c mu , siu kch

thch, s khin h cam thy tnh to

hn nhng cng c th lm cho h bun nn v chng m t. Vin thu c mu

xanh, siu th gin, s khin

h cam thy thoai mi hn nhng c th gy bun ng v giam kha nng tp

trung ca h.

Cu c th nghim ny th v ch l khng h c placebo. Ca hai loi thu c

u l thu c tht; cc nh

nghin cu ch tro hai loi thu c vi nhau vin mu l thu c an thn

cn vin mu xanh li l thu c

kch thch.

Cc nh nghin cu sau theo di phan ng ca cc sinh vin v pht hin

ra 60 phn trm sinh vin phan

ng gi ng nh nhng g h trng i m c d h c cho u ng loi thu c

ng l phai to ra cc triu

chng tri ngc hon ton. khng chi l m t phan ng tm l, cc sinh

vin cng th hin nhng thay

i sinh ha v sinh l ng k. Kt qua, theo Cousins, th khng th trnh

khi v chnh nhng g ta

trng i mnh hn thu c men rt nhi u, t nht l trong trng hp ny.

Ngy nay, ngh v s k vng c cng nhn l c th to ra nhng thay

i sinh ha v sinh l mnh

m trn c th chng ta. khng phai l vic no b nh la c th tin

vo trng thi khe mnh ho c

khng au n. Ci chnh l ngh v s k vng s kch hot cc c ch t

cha lnh trong c th v c

th tht s lnh bnh. Theo cc nh nghin cu ti i hc Harvard, i u

ng ngc nhin l tc dng ca

placebo c hiu qua trn 60% n 90% cc chng bnh, bao gm chng au
tht ngc, vim ph quan,

bnh mn r p, v lot t trng.

y l i u ti tin rng cc bc s cn lu tm khi i u tr cho bnh nhn. C

qu nhi u cu chuyn v thi

ca bc s khin bnh nhn hoang s. Khi i u tr cho bnh nhn mc

nhng chng bnh nguy him n

tnh mng, m t s bc s khng cn bit nhng g mnh ni c anh hng ti

ngi bnh nh th no. M t

li ch n on tiu cc, v vng c th gy cht ngi v hy hoi sc kho

khng khc g th ha cht c

hi. M t li ch n on tiu cc c th tr thnh li tin on hiu nghim.

Nhi u ngi v th m mt mng

khng ng, qu sm, ho c nu khng th cht lng cu c s ng ca h cng

b hy hoi. Nhng con s

th ng k u m ch c hi cho bnh nhn m thi. D placebo khng th no

thay th cc liu php i u tr,
nhng chng ta bit chc rng s lc quan y khch l - cng nhng suy
ngh tch cc v nhng l do

hy vng - c kha nng mang li kt qua t t nht cho tt ca bnh nhn.

Bng chng trn xa tan mi nghi ng; cch ta nhn th gii, v c th l

ni m tin vo ban thn v tng

lai s anh hng ng k n sc khe v quyt nh mc thnh cng

trc nhng th thch v sc

khe. Ngi lc quan khng nhng khe mnh hn, s ng lu hn ngi bi

quan m kha nng chu ng

cng t t hn, hi phc nhanh chng hn. V th, nu bn hay ngi thn ca
bn b bnh, d bnh trng c

nghim trng nh th no th vic gi m t ci nhn tch cc, lc quan cng

quan trng khng km g thu c

men. Nh Norman Cousins vit, Khng phai lc no cng cn n thu c.

Nhng ni m tin vo s hi

phc th khng th thiu.

NHN T TH BA TRONG TIM NNG CON NGI

Trc y, cc nh tm l hc tin rng ti m nng con ngi c thc y

bi hai c tnh c nhn - kha

nng v ng lc. Tuy nhin, trong vng 30 nm tr li y, cc nh nghin

cu khm ph ra nhn t

th ba, m t c tnh s d on ti m nng ca m t ngi trong hu ht mi

lnh vc ca cu c s ng. Nhn

t th ba chnh l s lc quan. Cc nh nghin cu khm ph rng

thnh cng ca m t ngi cng b

mc lc quan ca h chi ph i khng km g cc yu t khc. Chnh vic

ngi ta trng i tht bi hay
thnh cng, phn nhi u, tr thnh li tin on hiu nghim.

Qua tht, li ch ca s lc quan c khng nh bng hng trm cu c

nghin cu tm l, c tin

hnh trong su t ba mi nm qua trong nhi u lnh vc, ngnh ngh khc
nhau. M t trong nhng nh tm

l hc hng u nghin cu v s lc quan l Tin s Martin Seligman, Gio

s Tm l trng i hc

Pennsylvania, v cng l cu ch tch H i Tm l hc Hoa K (APA).

Theo nhi u nghin cu cho bit, mc lc quan ca con ngi c o

lng da vo Bang cu hi xc

nh tnh cch Seligman (SASQ). Mt khoang hai mi pht hon tt bang

cu hi chi tit, m ta nhi u

tnh hu ng gia nh v ngi tham gia c yu cu nh gi mi cu hi

theo thang im t 1 n 7. Bang

cu hi c thit k xc nh i u m Tin s Seligman gi l giai thch

tnh cch, v ban cht l cch

ngi ta l giai cho nhng nguyn nhn khin h thnh cng v tht bi trong
cu c s ng. Nguyn nhn ca

vic ny, theo Tin s Seligman, l do ngi lc quan nhn nhn thnh cng
v tht bi hon ton khc vi

ngi bi quan. Khi ngi lc quan g p tht bi, h ly lm bi hc kinh

nghim v ch l m t bc li

tm thi. Hon ton ngc li, khi ngi bi quan g p tht bi, h cho l mnh
thiu kha nng v s mi mi

nh vy; d h c c gng ln na, h vn bit trc rng mn h cng tht

bi, vy c gng lm g?

M t trong nhng nghin cu ni bt nht c thc hin vi nhng ngi

bn bao him nhn th. Khi lm

vic vi cng ty bao him nhn th Metropolitan, Tin s Seligman v nhm

ca ng khao st 15.000

ngi n p n xin vo v tr bn bao him nhn th, m t ngh rt kh,

thng b khch t ch i v cng l

ngh c t l b vic cao.

Trong hai nm, cc nh nghin cu theo di s thnh cng ca 1.000 ngi

vt qua cc k thi tuyn

u vo ca cng ty bao him, cng vi 129 ngi trc trt k thi

tuyn (l ra khng c thu

vo lm) nhng v h c s im rt cao trong bi kim tra s lc quan

SASQ nn h c nhn vo v

doanh s bn ca h c ghi nhn trong su t qu trnh khao st.

Khi i chiu kt qua, cc nh nghin cu pht hin rng, nh d on, trong

nhm nhn vin bn bao him

vt qua k thi tuyn, nhng ngi lc quan c thnh tch vt tr i hn

nhng ngi bi quan n 31%.

Tuy vy, khi phn tch nhm 129 ngi c bit trt k thi tuyn, h bt
ng khi pht hin ra nhm

ngi lc quan cao ny vt xa tt ca mi ngi! H nh bi nhm ngi

bi quan trc u k

thi tuyn vi m t con s khng ng, hn 57%. Cc nghin cu tng t

trong cc ngnh ngh khc, gm

c vin thng, ngn hng, a c, vn phng ph m, xe hi, v.v... cng i n

cng m t kt lun. Ngi lc

quan c xu hng thnh cng hn nhi u so vi ngi bi quan trong lnh vc

bn hng. Trung bnh nhng
ngi lc quan bn hng t t hn nhng ngi bi quan khoang 20% n 40%
v nhng ngi cc k lc

quan vt xa nhng ngi cc k bi quan n 88%!

Ngoi ra, cc nh nghin cu cng pht hin rng ngi cc k bi quan c

xu hng b vic gp ba ln so

vi ngi cc k lc quan. Thng ip tht r rng: nu m t cng ty mu n

c c thnh tch t t nht t

i ng bn hng ca h th cng ty cn bao am nhng ngi h thu

khng ch ti nng m cn phai

c tinh thn lc quan cao.

Thng qua SASQ, s lc quan c lin quan mt thit n ngun ng lc

mnh m hn v mc thnh

cng cao hn, d l trng, ni lm vic hay ngay ca trong th thao.

Chng ta thy trong kinh doanh,

mc lc quan ca nhng ngi bn hng r rng l m t du hiu d on

chnh xc cho mc thnh

cng trong vic bn san ph m ca h. Trong th thao, s lc quan cng d

on chnh xc kha nng thi u

ca cc vn ng vin bi l i cp qu c gia. Nm 1988, Tin s Seligman lm

vic vi i tuyn bi l i

Berkeley ca i hc California v pht hin rng cc vn ng vin lc quan

thi u vt xa cc vn ng

vin bi quan v phan ng t t hn trong hon canh bt li (c nh ngha l

cch h phan ng trong m t

cu c ua km phong ). Seligman trch cu chuyn ca Matt Biondi, ngi

c im s SASQ th hin s

lc quan cao . Trong Th vn h i Olympics nm 1998 ti Seoul, ngi ta

k vng cao v kha nng Biondi

s ginh c bay huy chng vng, bng vi k lc ca Mark Spitz trong

Olympics 1972. Tuy nhin,

trong hai n i dung thi u u tin, Biondi s sut phm phai m t hai li
nghim trng v ch ginh c

m t huy chng ng v m t huy chng bc. Khi u ng tht vng ny

khin d lun xn xao khng

bit anh s thi u ra sao trong nm vng cn li. Tin s Seligman tin rng
anh s l i ngc dng, da trn

kt qua ghi nhn tnh lc quan SASQ ca anh. V ng nh th, Biondi

ginh c huy chng vng

cho ca nm n i dung thi u.

Trong gio dc, Tin s Seligman nghin cu cc hc sinh t lp ba n lp

bay v pht hin rng cc em

t ra lc quan c thnh tch hc tp t t hn nhi u so vi cc em bi quan.

Ring cc hc sinh bc vo lp

ba vi ch s lc quan SASQ thp c nguy c b trm cam cao hn v kt

qua hc tp giam ng k. Ngc

li, ng cng pht hin ch s lc quan SASQ cao c lin h vi gic ng

ngon v t cng thng hn. Ch s

lc quan c th d on m t cch chnh xc hc sinh no s t im cao

nht v hc sinh no sau cng s

b hc.

Khi bn bt u xem trng vai tr ca tnh lc quan trong cu c s ng chng

ta th s khng c g ngc nhin

khi bn bit rng cc cng ty v t chc hng u trn khp th gii s dng
ch s SASQ sng lc cc
ng vin, c bit l nhng cng vic thng phai chu ng tht bi v th
thch khng ngng. l v

gi y mi ngi cng nhn m t i u: ngi lc quan l ngi nm gi

cha kha m ra m t phai, hn

bt k ngi no khc.

CHA KHA M RA MT PHI

S lc quan c mi lin h to ln vi thnh cng v hnh phc ca con

ngi hn bt c

iu g khc. - Brian Tracy

I t ai cn nghi ng rng s lc quan l m t tnh cch quan trng, thm ch c

ngi cn tin l tnh cch

quan trng nht nhng ngi tm ra m t phai. M t trong nhng l do v

vic ny, theo Gio s Charles

Carver, trng khoa Tm l hc ca trng i hc Miami (ngi c

nhi u ng gp cho nhng nghin

cu n n tang v tnh lc quan), th ngi lc quan phan ng vi nhng kh

khn v nghch canh m t cch

m m do hn nhng ngi tiu cc. Ngi lc quan, ng ni, c tinh

thn chin u cao hn, h a

ra nhng hng giai quyt v phan ng khc bit khi phai ng u vi

nhng tnh hu ng cng thng.

Tt ca nhng i u ny cng khng nh m t phai khng th l m t i u g

ngu nhin, hay xay ra bt

ng. l m t kt qua c th d on trc da trn thi v ni m tin ca

con ngi. i u ny t ra

nhng cu hi su xa hn v tnh lc quan v ngha ca s lc quan. i u

g to nn tnh lc quan? N
bt ngun t u? V quan trng nht, nu cho rng cu c s ng ca ngi lc
quan t t p hn ngi bi

quan v nhi u m t, th ta phai t hi liu c cch no tr nn lc quan

hn, v nh m ta c nhi u c

h i tm ra m t phai trong cu c s ng ca mnh? Trong phn hai ca quyn

sch ny, chng ta s xem xt

nhng cu hi v tm hiu nhng phng php m ngi lc quan dng

tm ra m t phai khi i m t

vi kh khn v tht bi.

PHN 2

CON NG - NHNG BC TI M KIM MT PHI

Tt c nhng g chng ta c th lm l nghin cu cuc i ca nhng

ngi dng nh tm thy li p cho cu hi v ngha cuc sng, so
vi nhng ngi cha tm ra. - Charlotte Buhler

CHNG 7

I TM MT PHI

Khm ph tuyt vi nht thi i ca ti l mt ngi c th thay i

cuc i mnh bng cch thay i thi sng. - William James, 1842-
1910

TRONG PHN MT, chng ta bit n nhng bng chng v m t phai.

Qua tht, nhng vn v tr

ngi, v ban cht, lun i km vi c h i. Vn cng kh khn bao nhiu th

c h i cng ln by nhiu.

Ta cng tng c nghe v nhng khoanh khc quyt nh trong cu c i,

thng l nhng thi im

tm t i, khi m mi vic dng nh i ngc li nhng g chng ta mu n. Ta

tng chng kin nhng khng

hoang mang n nhng thay i tch cc v thnh cng lu di. Ta cng

tng thy rng nghch canh - thm

ch l s tn thng trm trng - c th bin thnh cht xc tc cho nhng

i u k diu hn v dn dt cu c

i ta v nhng hng mi, m i khi ta khng ng n.

Nhng r rng khng phai ai g p kh khn cng u tm

ra cho mn h c h i.
Khng phai ai tng i m t

vi nghch canh ho c hng chu tn thng cng u tm ra m t phai. l

v, chic cha kha n vi m t

phai khng nm ban cht ca s vic xay n vi chng ta; n ti m n

trong tng c nhn v trong cch

ngi phan ng vi nhng th thch ca cu c s ng.

Trong phn hai, chng ta s tm hiu nhng c im v phng php c th

m nhng ngi thnh cng

dng tm ra m t phai. Trong qu trn h , chng ta s khm ph bng

cch no m m t ngi ph n

b rng tc n hi u, bng chnh nhng trai nghim ca mn h, xy

dng nn m t cu c s ng mi c

ngha hn, cha k b cn gip v truy n cam ng cho hng ngn ph n

khc trn khp th gii. Chng

ta s c nghe v trit l c nhn ca m t ngi n ng lm thay i

th gii, v c tp ch Life

bu chn l ngi quan trng nht ca thin nin k va qua. Chng ta s

tm ra b mt ca m t vi doanh

nhn thnh cng nht, v tm hiu xem lm th no m m t ngi n ng b

nm phng cch ly trong bnh
vin, v ch c 50% c h i s ng st, li gy dng c m t c nghip kinh
doanh trn ton cu, v quan

trng hn, ng khm ph c ngha tht s ca thnh cng. Chng ta

s tr chuyn vi nhng ngi

tht s ni bt m nhng thnh tu ca h lm thay i nhn thc ca

chng ta v nhng g con ngi

c kha nng thc hin, v chng ta s hi h lm g bin khng hoang

thnh li th cho mnh. Cu

tra li ca h c th s lm bn ngc nhin.

CHNG 8

NHNG K VNG LN LAO: B QUYT CA NGI LC

QUAN

Ngi lc quan c khuynh hng xem nghch cnh nh mt th thch, bin

trc tr thnh c hi, u t

thi gian trau di k nng, kin tr tm kim hng gii quyt cho nhng
vn kh khn, lun vng tin, bt dy nhanh chng sau nhng tht bi v
lun kin nh. - Peter Schulman

MT NGI BN C thi i hc ca ti c ni vi ti rng, trong cu c

s ng, anh y thng hay trng

i tnh hu ng xu nht. Ti ly lm thc mc Ti sao? Khng cht chn

ch, anh y tra li, V khi

mong i kt qua t t nht, th no ti cng tht vng nu mi vic khng

nh . Nu ti chu n b tinh thn

cho tnh hu ng xu nht, ti s khng bao gi phai tht vng v khi mi vic
din bin t t... ti s ngc

nhin trong sung sng. L l ca anh ta khng c g khc thng v thot

u nghe c v hp l. l

l l thng tnh ca nhng ngi bi quan. Tuy nhin, c m t sai st nghim

trng trong lp lun ca anh

ta; l lp lun ny khng hiu qua!

L l ny tht v dng v nhng g chng ta trng i thng tr thnh li

tin on hiu nghim. ng Dan

Ariely, Gio s Kinh t hc v hnh vi ti i hc Duke, bang Bc Carolina

chng minh qua nghin cu

ca ng rng, nhng g chng ta trng i s lun quyt nh nhng g

chng ta trai nghim. Khi chng ta

ngh mi vic s t t p th thng thng n s t t p, Gio s Ariely giai

thch thm, v khi chng ta
ngh n s ti t th n s tr nn ti t.

Trong quyn sch Predictably Irrational (Phi L Tr) ni ting ca mn h, Gio

s Ariely miu ta v nhi u

nghin cu m ng thc hin ho c tham gia, v tm anh hng ca nhng g

con ngi trng i ln nhi u

kha cnh khc nhau trong cu c s ng. ng pht hin ra rng, v d, mc

chng ta thng thc m t ba

n s b tc ng bi cch chng ta trng i trc . Hy tng tng bn

ang ngi trong m t nh hng

thanh lch v thc n ngy hm nay c hai la chn: mn th nht c

miu ta n gian l M ng

vi rau qua v mn th hai c miu ta l M ng Tuscan lm ti gia tr n

vi nc x t b bo Devonshire,

ti v thao m c trong vn dng vi rau qua ti theo ma, bn s chn

mn no? Theo nghin cu ca

Gio s Ariely, hu ht mi ngi s chn mn n c miu ta chi tit hn

(gia s h khng b d ng hay

khng c bit kh chu g vi thnh phn no ca mn n ). Tuy nhin,

i u tht s th v l trong

nghin cu ca gio s Ariely, nhng ngi chn mn n c miu ta

phong ph hn cng s thng

thc ba n ca h ngon ming hn nhng ngi chn mn n c miu ta

n gian, cho d hai mn

c ch bin y ht nhau.

Tng t, nu m t ba n c by bin hoa m, chng ta s cam thy

ngon ming hn l nu ch n gian

b thc n vo m t ci da. i vi thc u ng cng vy. C l y l m t

trong nhng l do khin

Starbucks tr nn ni ting. Mi ngi thch thng thc v sn sng tra

nhi u ti n hn cho m t hn hp

m c t nhng ht c ph Indonesia lu nm, vi hng v m , su

lng, thm ngon ha tr n cng

thao m c hn l thc u ng c ci tn n gian C ph Chu . Hy rt c

ph vo m t ci ly bt mt

v n s tr nn ngon tuyt.

Tht th v, Gio s Ariely chng t rng s trng i ca chng ta thm

ch cn anh hng n ca cch

c th chng ta phan ng vi thu c; t hng dn s dng v mu m bao b

u anh hng n s trng

i ca chng ta v loi thu c , nhng vn cn m t yu t khc quan

trng khng km - l gi ca.

Nu bnh nhn nghe ni gi ca m t loi thu c mi (m t loi thu c giam au

c chng minh hiu

qua) l 2,5 M m t li u, th hu nh tt ca cc bnh nhn u phan ng

vi thu c rt tch cc. Tuy nhin,

khi h u ng cng m t loi thu c nhng khi bit rng gi ca n ch c 10

xu m t li u, th ch c 50% s

bnh nhn cho bit h cam thy cn au c giam xu ng. Tht khng th
tin c khi nghe i u ny, m c

d hai vin thu c c thnh phn y nh nhau, th vin thu c c gi thnh cao
hn s hiu qua hn vin thu c

c gi thnh thp, n gian l do trong ti m thc, chng ta trng i vo loi

thu c c gi thnh cao hn s

mang li hiu qua t t hn.

Qua cc th nghim ca gio s Ariely, ng kt lun rng, trong hu ht
cc lnh vc ca cu c s ng, s

trng i khng ch anh hng n nhng g chng ta trai nghim m cn

anh hng n kt qua tht s.

Tm tr nhn c nhng g n trng i, ng ni. Tt ca nhng g quan

trng vi chng ta nh tn h yu,

sc khe, hnh phc v s tn hng cu c s ng u chu tc ng bi s

mong i ca chnh ta v nhng

i u xay ra trong tng li. y l i u c t li ca m t phai.

V S CHO TNG LAI

Khu vc phng cch ly ca bnh vin c v khng phai l ni thch hp ta

trng i tm
thy m t phai.
Cng khng thch hp khi bn phai chu ng nhng phng php i u tr
khc nghit hng thng tri

ri cu i cng c thng bo rng cu c s ng ca bn ngn cn treo si

tc. Tuy vy, li chnh xc l

ni Mike Jetter, m t lp trn h vin my tnh ngi c tm

thy m t phai
lm thay i hon ton cu c

s ng ca anh.

Cu chuyn bt u vo m t bui sng sm ca ngy l Ging sinh nm 1989

m t th trn nh ti

Starnberg, nc c. Mike b nh thc bi m t cn au d d i sau lng

gn khin anh tt th. V anh -

c Bettina - gi cp cu v anh c nhanh chng a n bnh vin gn

nht. Sau hng lot nhng xt

nghim, cc bc s pht hin ra cn au ca anh l do l lch phnh to. s

lng bch huyt cu ca Mike
cc k cao, gp 30 ln so vi mc bn h thng. S vic c v rt nghim
trng.

Kt qua l Mike mc bnh bch cu ty mn, m t loi bnh m t l mc phai

l 1 n 2 trn 100.000 ngi

v thng i hi nhng phng php cha tr tin tin nh ha tr, dng

thu c c ch min dch, cy ghp

ty xng ho c t bo g c. Mike c tin hnh cy ghp ln u tin vo

thng hai nm 1991. Anh may

mn c ngi anh trai Andi c ty xng hon ton tng thch vi anh.
Trong m t khoang thi gian, vic

i u tr c v mang li hiu qua, nhng n ma thu nm 1993, bnh ca

Mike ti pht v cha y su

thng sau, anh bu c phai lm phu thut cy ghp t bo g c, phng sch

cu i cng lc by gi.
Mike phai nhp vin ln th hai v nm trong khu vc cch ly, vi vin canh
hng thng i u tr v hu

nh khng c lin lc ra th gii bn ngoi. Thm na, khng ai dm am

bao kt qua i u tr. May mn

lm th Mike cng ch c 50% c h i s ng st thm mi hai thng. i vi

nhi u ngi, hon canh y

th thch ny cng nhng li ch n on m m nh th cng khin h

suy sp. S hoang lon v lo

lng d dng y chng ta n mc t hy hoi mnh. Hn bao gi ht, i u

c t yu lc ny l gi cho tm

hn lc quan, tch cc trong khng hoang, c bit l i vi tnh trng ca

Mike.

Khi g p Mike Jetter, d ch l hnh anh qua webcam trn Internet, ai cng
thy thch anh ngay. Anh c i

mt to, xanh thm v m t n ci hp dn, v nhn anh tht kh bit rng

su t mi chn nm qua anh

phai u tranh v ng u vi nhng kh khn, th thch to ln. Hon

ton khng c v g on gin hay

cay ng trong cch anh ni chuyn, Mike lun tot ra v nhit thnh vi
cu c s ng. Anh l ngi khng

bn tm lm n nhng con s th ng k y bi quan. Anh ni Ti ngh ti

lun l m t ngi tch cc v

v ti - Bettina - cng vy. Vo khoang thi gian khi Mike nhn c tin anh
mc bnh bch cu ty mn,

lc cha c mng Internet nn Mike v v anh khng truy cp c nhi u

thng tin nh chng ta ngy

nay. Tnh ra y li l i u t t, nh vy chng ti khng b nhng thng tin

tiu cc ba vy. Chng ti

cc bc s tin hnh nhng phng php i u tr, ng thi chng ti cng

tm
kim cc phng php
khc c th gip ch thm nh ch dinh dng, xoa bp, ngi thi n v
nhng g c li cho tm tr v

tinh thn. Chng ti lun nhn v pha trc v ln k hoch cho m t cu c

s ng mi v ti ngh i u ny

ng vai tr quan trng gip mi th din ra t t p.

Ngay t t cha tr u tin trc ba nm, Mike bit mnh cn tm m t

th vui no trong su t nhi u

thng bnh vin. Ngi ta ni rng ti ch c 50% c h i s ng st trong

12 thng ti, anh ni, Ti

cng bit t t cha tr u tin l mnh cn phai vt qua vn v tm

l.

Ti trong m t cn phng nh bnh vin, mi ngi c ra vo lin tc,

m c trang phc giai phu, eo

kh u trang v gng tay, ti bit canh ny s l p i i p li trong nhi u thng.

Ti cn tm m t i u g

gi cho u c tp trung, qun i cn bnh bch cu cng qu trnh cha

tr, v tt ca mi canh tng

ang din ra quanh ti.

L m t lp trn h vin my tnh, Mike ngh n vic bt tay vo lm m t d n

pht trin phn m m mi.

Bt c ai tng ngi trc my tnh u bit rng thi gian tri qua nhanh nh
th no v ta rt d m chm

vo bt c vic g ta ang lm. Ngi vit chng trn h cn cu n ht hn na.
Vo lc , th gii xung

quanh bn nh m dn. Ch cn bn v mn hnh my tnh.

D n Mike quyt nh bt tay vo lm l V S T Duy (mind-
mapping). V S T Duy l m t

k thut tng hp li suy ngh ca mn h di dng s trn m t t giy. S

T Duy l m t biu

trong t ng, tng, cng vic v nhng th khc c kt n i xung

quanh m t t ng hay m t

tng trung tm. N c dng pht trin v h th ng ha cc tng,

v S T Duy chng t

l m t tr th c lc trong vic hc, t chc, giai quyt vn v a ra

quyt nh.

Ngi v S T Duy bt u vi m t t giy trng v ghi ln ch

ho c tng ch o. Ch

ho c tng ny c th c din t bng t ng hay hnh anh, v c

t trong m t vng trn ngay
chnh gia trang giy. Sau , ngi ta pht trin cu trc ny bng cch v
cc nhnh t ch trung tm

v i n vo cc tng ho c yu t lin quan. Cc nhnh xa hn c th

c thm vo dn ti cc ch

ph v cc khi nim nh cho n khi cu trc c hon thnh v trng

nh m t mng nhn vi tt ca

cc mc lin kt trc tip ho c gin tip n ch trung tm. Nh vy, tt

ca cc yu t ca S T

Duy c sp xp trc quan da trn mc quan trng ca cc khi nim

v ch , t chng c

phn loi theo cc nhm, nhnh ho c cc khu vc khc nhau. Vic trn h by
tng bng S T Duy

khuyn khch xu hng ng no khng theo ng l i thng thng, gip

bn ngh ra cc tng mi

hiu qua hn cch thc ghi ch theo h th ng, sp xp theo th bc. tm

hiu thm v S T Duy,

bn c th tm
c quyn sch Ti Ti Gii, Bn Cng Th!.
Khi Mike Jetter tr li bnh vin vo nm 1994, anh hiu rt r v nhng
li ch m vic v S T

Duy mang li, ban thn anh cng thng xuyn dng n trong cng vic.
Nhng, l m t lp trnh vin my

tnh, anh cng nhn thc c nhng hn ch ca S T Duy. Anh ni

Ngi ta c th tha h sng

to vi vit mu v bt ch mu, nhng khi bn v trn giy, th ch c m t

ln. Bn khng th tht s

pht trin n. Bn khng th chia s n. Mike nay ra tng a qu trn h

v S T Duy vo m t
phn m m cho php ngi dng nng n ln m t cp khc. Trn my vi
tnh, ngi ta c th di chuyn

cc tng m t cch d dng v cn c th b sung, i u chnh, in ra giy

v chia s s .

Mi ngy, Mike dnh cho d n mi ca mnh t 5 n 6 ting, ngay trong

cn phng nh bnh vin, xen

k nhng t i u tr. Anh nh li, Ban u, ch l m t tr tiu khin, n

lm cho ti khng cn ngh

ngi v nhng g ang xay n vi mnh na. Tuy nhin, n ngy xut
vin, anh hon thnh phin ban

u tin ca chng trn h v S T Duy cho ngi dng my tnh. l

m t phn m m c o c tn

l Mindman (v sau c i tn thnh MindManager).

Ngy nay, phn m m MindManager c hn m t triu ngi trn khp th

gii tin dng, c ca cc tp

on cp qu c t; v cng ty Mindjet do Mike v Bettina thnh lp tr

thnh m t doanh nghip ton cu

vi m t chui cc vn phng i din Chu , Chu M v Chu u. i u

ng ni hn ca phn m m

v cng vic kinh doanh m Mike to ra chnh l cch Mike ch ng chi vi

cn bnh bch cu v mang

n nhng thay i su sc cho ca anh v Bettina. Mike ni Trc khi ti

mc bnh, chng ti s ng nhng

khng nhn ra mn h ang s ng. Cn by gi, chng ti hiu r nhng g

mn h lm v quan tm hn v cch

chng ti s dng qu thi gian ca mnh v vi nhng ai.

Ti nhn thy quan im ny c tt ca nhng ngi khc m ti lin h,

nhng ngi tm
ra c m t
phai. Rhonda Byrne, tc gia v l ngi to nn tc ph m B Mt ni rng,
Ti tng tn ti ngy qua

ngy. Cu c s ng ch nh m t i u g xay n vi ti. Ch sau khi c ri

xu ng vc thm cu c i v

tng hnh thnh tc ph m B Mt cht n, c bng nhn ra s thay i su

sc. Khi c phng vn v

i u ny, c chia s rng t khi c khm ph ra B Mt, Cu c s ng din ra

thng qua ti hn l n vi

ti.

Bt k tht bi ln th t vo nm 2003 khi Mike cn m t cu c cy ghp ty

khc, ca anh v Bettina vn

tin rng nh bnh tnh ca anh m cu c s ng ca hai ngi c nhi u

chuyn bin tch cc. Phn m m

ca Mike tr nn cc k thng dng. Rt nhi u ngi dng phan hi rng

chng trn h ny lm thay i

cch lm vic ca h, i u t n n mng cho vic kinh doanh ca

Mike v Bettina ti Sausalito, ngoi

San Francisco vo nm 1998. Mike ni Khng cn nghi ng g na, chnh

cn bnh ca ti l bn p

cho cng vic kinh doanh ln nhng thay i trong cu c s ng c nhn ca

chng ti. Nu khng trai qua

cn bnh ny, chng ti khng th tn hng cu c s ng nh ngy hm

nay v chc cng khng s ng ti

M.

Ti tin rng mi chuyn xay ra u c nguyn nhn ca n, anh tip tc.

Ti khng tin l s trng
hp. i khi bn phai chu ng ho c mt i m t i u g trc khi bn tm
ra s mnh hay mc ch

s ng ca mn h.

Chnh cn bnh ca Mike a anh v v anh xch li gn nhau hn. Anh

ni C rt nhi u vic t n thi

gian m bn cn ngi gip trong v sau qu trn h i u tr. Bettina lun

cnh ti. Ti khng ngh mn h

c th vt qua nu khng c c y. Hin ti, Mike v Bettina s ng vi nhau

ti Corte Madera, 15 d m v

pha Bc ca San Francisco. H ri b cng vic i u hnh kinh doanh

cch y vi nm. Mike vit v

ch ng ng qua ca mnh v nhng bi hc anh rt ra c trong quyn

sch mang tn The Cancer

Code (Mt M Ca Cn Bnh Ung Th). Cu chuyn ca anh v s hiu bit

m anh c kt c t cn

bnh gip v truy n cam ng cho nhng ngi khc ang chu ng
bnh ung th. M t phn s ti n

thu c t vic bn sch ca anh dng h tr nhng bnh nhn ung th

v gia n h h, i ng y t v

cc nh nghin cu trong cu c chin ch ng li cn bnh bch cu.

Nhn li khoang thi gian bnh tt tri n min ca anh, Mike v Bettina gi y
thy c m t phai. Mike

ni, Cu c chin ch ng li bnh ung th bin i cu c s ng chng ti,

gip chng ti hiu c ngha

tht s ca thnh cng. Anh l p li li ca Albert Schweitzer: Chng ta bit

rng thnh cng khng phai

l cha kha ca hnh phc. Hnh phc mi l cha kha ca thnh cng.
c kt li 19 nm qua, Mike ni, i khi, thng qua ni au, bn tr thnh
m t con ngi khc v tm

thy m t cu c s ng mi ngha hn. Ti ngh, vi trng hp ca ti, c
rt nhi u thay i tch cc

khi ngun t chnh cn bnh ny. Ti khng bit i u g s n trong tng

lai, nhng ca Bettina v ti

u cam thy bit n nhng g mnh c v by gi chng ti s ng c mc

ch, c thc hn.

VN V S LIU THNG K

Mt ngi trung bnh c mt v v mt tinh hon. - Des McHale

K t khi hc mn Ton ng dng v Th ng k, ti lun c n trng vi

nhng gia nh da trn s liu

th ng k. n gian l v vic nho n n cc d liu ny cho ph hp vi gia

nh ca ta l qu d dng, v

thm ch vic b cu n theo nhng con s cn d dng hn. Ly v d, nu

99% ngi mc bnh ung th

thng hay n u rang th khng c ngha l u rang gy ra ung th. Nu

ta nghe rng mc lng trung

bnh ti Anh l 23.000 bang, i u khng c ngha l nu lng ca bn

cha n 23.000 bang th bn

khng giu c bng phn ln nhng ngi lm vic Anh. Nu bn ly ra

m t nhm mi ngi, chn

ngi trong s h c thu nhp 15.000 bang v ngi th mi c thu nhp

80.000 bang, th thu nhp bnh

qun s l 23.000 bang, nhng r rng l 9/10 ngi c thu nhp thp hn
con s th ng k trung bnh m t

cch ng k.
M t li m chng ta thng mc phai l a ra nhng quyt nh quan trng
ch da trn s liu th ng k,

bi th ng k khng khc g th cht do c th u n nn c. Ngoi ra,

quan trng hn, s liu th ng k

khng bao gi c th bao gm c tnh cht con ngi. V d nh, ti

tng nghe m t vi v ph huynh

ni vi con h rng khng nn theo ui m t ngh nghip no , din vin

chng hn, nu chng khng

mu n phai lm bi bn su t i v Din vin l ngh c tnh cnh tranh cc

k cao. Ch m t phn trm rt

nh nhng ngi mu n tr thnh din vin t c nhng thnh cng nh

nhoi. Hy cn nhc lm i u g

thc t hn. Theo cc bc ph huynh th thc t y c ngha l

m t ngh nghip d dng v n

nh. Nhng cng vic nh k ton ho c hnh chnh vn phng s thch hp

hn.

Tht ra i u m cc bc cha m mu n ni vi con ci h l nn thc hin

m t trong nhng quyt nh

quan trng nht cu c i mnh da trn nhng s liu th ng k, nhm n c

h i t t nht tm
c vic
lm hn l nhng g chng am m ho c c nng khiu. Th tht l, vi
nhng ngi ao tng v ti nng

ca mn h nh nhi u ngi th ging trong chng trn h thi ht trn truy n

hnh, th m t li u thu c thc t

ng l cn thit. Nhng cu hi t ra l liu c khn ngoan khi quyt nh

cng vic mnh s gn b su t

i da trn nhng s liu th ng k. Thay vo , ti tin rng, bn nn tm

kim m t cng vic mnh yu
thch, am m v tn hng. Th gii ny s thit thi bit chng no nu
Thomas Edison bu c mnh vo

ngh gi in tn ca i ch v nhng nh pht minh c tham vng nht

thng khng kim c nhi u ti n?

i u g s xay ra nu John Lennon nghe li m ng, b Julia, ngi ni vi

ng rng Hc guitar cng

t t thi, John, nhng con s khng bao gi s ng c bng ngh ?

S liu th ng k c th cp i c m ca con ngi, v trong y khoa, n

cn c th cp i cu c s ng

ca h. Nhng g chng ta trng i s anh hng n kt qua, v nu ta

trng i tiu cc, ta s nhn c

kt qua tiu cc. Khi chng ta nghe rng theo th ng k, ch c 1/10 c h i

s ng c n 5 nm, c ngha

l theo lch s, ch m t trong s mi ngi mc phai cn bnh c th ny

s ng c lu hn 5 nm. i u

m nhng con s ny khng tnh n chnh l th cht ca nhng ngi

nhim bnh.

CI NHO S LIU THNG K

ng t nim tin vo nhng g s liu thng k th hin, cho n khi bn

suy xt cn thn nhng g n khng th hin. - William W. Watt

Vo gia thp nin 60, tc gia v ngi u tranh v ha bn h Norman

Cousins c ch n on mc bnh

Marie-Strumpell (vim c t s ng dnh khp), m t chng vim khp kinh nin,

au nhc gy vim ty v

thoi ha cc m lin kt trong xng s ng. Cn au m Cousins chu ng

nghim trng n mc khin
ng lo lng nn ng n g p trc tip bc s ca mn h hi v bnh tn h v
c h i hi phc hon ton ca

ng.

Bc s thng thn vi ti, Cousins vit, v tha nhn rng m t trong

cc chuyn gia cho ng y bit

rng c h i ca ti l 1/500. Chuyn gia cng th nhn rng ban thn ng

y cha tng chng kin bt

c ai hi phc hon ton sau tnh trng nh th ny.

Tt ca i u ny khin ti suy ngh rt nhi u. Trc , ti sn sng ph m c

cho bc s v bnh trng ca

mn h. Nhng by gi, ti thy mnh bu c phai lm m t i u g . R rng,

nu ti mu n tr thnh m t

trong 500 trng hp, th ti khng c n thun l m t ngi quan st

th ng.
Bi cc bc s khng mang li hy vng tht s no cho ng, Cousins phai t
mn h hnh ng. Theo ng

c bit, bnh vim t s ng thng xay n do ng c kim loi n ng

ho c do nhim khu n cu chui.

Cousins ngh v cc chui s kin dn ti cn bnh ca ng. ng dn u

m t phi on M n Mat-

xc-va v ngh li khch sn gn sn bay. Cnh khch sn c m t cng trnh

xy dng ln ang thi cng,

hng m m t on xe tai ng c diesel chuyn vt liu ti v mang cht

thai i . Cousins nh li, lc

y l vo ma h, ng ca s m khi ng v mi sng thc gic ng u

cam thy bun nn. Vo ngy

cu i cng, m t chic xe quay u trn ng v hng ng xa thng vo

phng Cousins, cn phng ngp

nga khi. Nh li s kin , ng on nguyn nhn bnh c th l do ng

tip xc vi khi c trong

thi gian ng ngh ti khch sn.

Nhng c m t i u lm ng bn khon v lp lun ca mn h; l v ca

Cousins cng vi ng trong

cng chuyn i , nhng b vn khe. Nu nguyn nhn l khi thai th ti

sao b y khng b nhim c

nh ng? Vy ch c th l m t trong hai l do: ho c ng c bit d ng vi

khi thai, ho c - theo Cousins

th nhi u kha nng l th phm - ng mc chng suy tuyn thng thn v

hu qua l h th ng min dch

ca ng b suy giam, ngha l kha nng ch ng li khi c ca c th ng

cng giam theo. Chuyn i
tr nn cc k kh chu. Chuyn i ko di c ng thm hng lot cc yu t
khc khin Cousins lo lng v

cng thng. Mi chuyn dng n cc im khi ng ln chuyn bay tr v

nh. My bay cht kn khch v

l m t chuyn i di, mt mi. Ngay khi my bay va p xu ng New

York, Cousins bt u cam thy

kh chu t trong xng ty. M t tun sau, ng nhp vin.

Khi xem xt li nhng triu chng khi bnh, Cousins lp lun vi chnh
mn h: Nu nhng cam xc tiu

cc do cng thng v lo lng gy ra nhng bin i sinh ha bt li cho c

th, th liu nhng cam xc tch

cc c mang n nhng bin i sinh ha c li hay khng? T suy ngh

ny, ng hn h thnh m t liu

php nhm t c nhng cam xc tch cc v bn bc k hoch ny vi

bc s ca ng. ng s ngng

dng tt ca cc loi thu c giam au (v chng c th lm tn hi n tuyn

thng thn), v thay vo

ng dng m t lng ln vitamin C (v theo nh nhng bo co y t m ng

c, cc bnh v collagen

c lin quan ti s suy giam vitamin C). Quan trng hn ca, ng s tp trung
tm tr vo nhng cam xc

tch cc nh hy vng, yu thng, chung thy v vui v. Do chng d dng

g ci khi b hnh h bi

nhng cn au v phai chu ng chng bnh nan y ang hy hoi mn h,

Cousins th m t vic m cha

ai ngh ti, ng mua phim hi v xem.

Trong s nhng phim ng a thch nht c Marx Brothers (Anh Em Nh

Marx) v chng trn h truy n hnh

Candid Camera, m t chng trn h nguyn ban v nhng tr chi khm, trong
cng chng b by vo

nhng tnh hu ng hi hc bt ng v nh i quay ln. M t trong nhng tr

chi khm ng nh nht l

m t h p th thoi t gia ng ng c, n pht ra ting v ni chuyn

vi khch b hnh; ri m t tm

bang Nh v sinh c dn ln ca t ng ly tch trong m t ta nh vn

phng. S b i r i ca nhn vt

v phan ng tip theo ca h khin ngi xem ci s c sa. Ti khm ph

ra rng 10 pht ci sang khoi

c tc dng gy t v em n cho ti t nht hai ting ng ngon, khng au

n, Cousins vit. Khi tc

dng giam au ca nhng trn ci tan i, chng ti li bt my chiu phim,

v thng l n mang n m t

khoang thi gian khng au n khc. Hn na, xt nghim mu cho thy

bnh trng ca Cousins tin trin

t t, tng cht m t, sau mi trn ci. y l m t bng chng v tc dng

sinh ha, ch khng ch v m t

tm l. V cu ni ca Solomon tht s uyn thm, M t n ci bng mi

thang thu c b.

Phn chn trc s tin trin ca mnh, Cousins thc hin m t bc tin xa
khc phc hi. ng bn bc

vi bc s v k hoch th hai ca mnh, v m t ln na bc s ca ng hon

ton ng h , vy l ng xut

vin v trong m t phng khch sn. Ngoi vic tit kim c hai phn ba
chi ph, Cousins ni nhng li
ch c c l khng k xit, ng c thi gian tnh dng, khng b ai quy
ry gic ng, khng cn b

nh thc v ti gi tm, gi n, gi u ng thu c, thay ra trai ging ho c gi

kim tra ca cc bc s thc

tp. ng tha h n thc n ti ngon, giu cht dinh dng v c truy n

m t lng ln vitamin nh git

vo tnh mch, i u m ng tin l c th gip ch c ng.

Chm m chc, ng dn dn hi phc. K hoch ca ng gip ng khng

cn l thu c vo thu c. Cousins

c th s ng st m khng cn bt c vin thu c giam au hay thu c ng no

trc s kinh ngc ca bc s

i u tr. Xt nghim mu cho thy t c lng hng cu (m t tiu ch th

hin mc nghim trng ca

bnh) ang giam ng k tng ngy. ng bt s t v mch cng tr v bnh

thng. ng bit rng k hoch

ca mnh hiu qua. Norman Cousins nh bi nhng kh khn tip tc

s ng.

Nhng nghin cu sau cho thy, qua cn bnh ca mnh, Norman

Cousins tm ra m t i u m ngnh y

hc hon ton b qun trong cng cu c tm kim thu c cha bnh. Ting
ci c chng minh l

phng thu c hiu nghim gip tng cng h hp v nhp th, lm du cn

au, gip giam cng thng, lo

lng v p lc, lm giam mc trm cam, cam gic c n hay tc gin,

v cai thin chc nng thn kinh

(s tnh to, tnh sng to v tr nh). Tht ra, chnh ngi sng lp chng
trn h Candid Camera, m t ngi
n ng tn Allen Funt, cam thy hng th v n tng bi sc mnh
cha bnh ca ting ci n ni

anh lp ra chng trn h Laughter Therapy (Liu Php N Ci) cng m t t

chc c nhn phi li nhun

m ngi ch nhim chng trn h hng ti vic mang n n ci, ni m

vui sng v hy vng l vi li

ch i u tr cho nhng ngi mc bnh trm kha.

S hi phc ca Cousins, di bt k gc no, cng ht sc khc thng

v l c t m c quan trng trong

cu c i ng. Quyn sch Phn Tch v M t Chng Bnh ca ng tr

thnh tc ph m bn chy hng

u trn khp th gii, v l ngun cam hng cho nhng nghin cu tip theo
v hiu qua cha bnh ca

ting ci. ng cn vit m t s quyn sch khc nh Human Options

(Nhng La Chn ca Con ngi)

v The Biology of Hope (Ban Cht ca Hy Vng) v sau ny ng lm tr

giang cho b mn Tnh nhn vn

trong Y hc ca i hc Y bang California, ni ng nghin cu v nhng

phan ng sinh ha trong cam xc

con ngi.

Norman Cousins tm thy m t phai thng qua cn bnh m cc bc s cho

l m t trn chin v vng

cu s ng chnh mnh. Qua nhng n lc ca ban thn, ng lm ni bt

hiu qua tr liu ca nhng cam

xc tch cc v m ra kha nng bin n thnh m t phng php y hc chnh

th ng. Bn cnh vic khm

ph sc mnh cha bnh ca ting ci v nhng cam xc tch cc i vi

sc khe chng ta, Cousins cn

li m t bi hc quan trng cho bt c ai ang phai i m t vi nhng ch n

on bi quan, v y cng

chnh l bi hc ban nng m nhng ngi lc quan nh Mike Jetter tng

nhn ra, l, m c d s liu

th ng k y hc c th tit l nhng hiu bit su r ng v ban cht ca m t

cn bnh, nhng chng ta ng

nn nhng s liu tiu cc y gy hoang mang cho hy vng hi phc ca

chnh mnh. M t kha cnh m

cc s liu th ng k khng th tnh n l hon canh v ban cht ca mi c

nhn, v thnh cng hay tht

bi trong vic vt qua bt c nghch canh no cng c khng nh bi c

nhn hn l bt k con s

th ng k no.

Nhn xt v ton b trai nghim khin ng thay i v bi hc m ng c

c t trai nghim ,

Norman Cousins vit: Ti hc c rng ng bao gi nh gi thp kha

nng phc hi tr tu cng

nh th cht ca con ngi - ngay ca trong nhng vin canh xem ra ti t

nht. Sc s ng c l l sc mnh

m chng ta cn hiu bit m h nht trn tri t ny.

KIM TRA MC LC QUAN

i vi ti, ti l mt ngi lc quan - dng nh ti khng cn iu g

hn th na.

Winston Churchill, 1874 - 1965

i u g khin nhng ngi nh Norman Cousins v Mike Jetter, ca nhng

nhn vt m ta g p trong

Phn M t ca quyn sch ny, c th duy tr s tch cc khi phai i m t

vi nhng hon canh qu sc o

le nh vy? Bt k cu c s ng x y nh th no, h vn lun gi vng ni m

tin vo tng lai, h trng

i kt qua t t p v h thng nhn c kt qua t t p. Nhng i u g

khin con ngi ta lc quan?

Phai chng tnh lc quan c kt n i trong chng ta thng qua gen di

truy n? Hay l th m ta c c

nh hc hi? Quan trng hn ca, trong qu trnh xem xt cch thc m tnh
lc quan v nhng suy ngh

tch cc hnh thnh nn cu c s ng chng ta, c th hn, l bng cch no

m n c th gip ta vt qua kh

khn tm ra m t phai ngay ca trong nghch canh, th chng ta phai t ra

cu hi Mn h c th hc cch

tr nn lc quan hn khng?

Trc khi tm ra li p cho nhng cu hi ny, bi trc nghim mc lc

quan v bi quan ca bn di

y c th kh th v. Cc khoa tm l ca nhi u trng i hc trn ton th

gii dng bang cu hi ngn

gn v n gian n mc ng kinh ngc ny o lng tnh lc quan.

Bang cu hi sau y s gip bn

tht s bit mnh lc quan hay bi quan n mc no.

Trc khi bn bt u lm bi kim tra, hy nh rng khng c cu tra li

no ng hay sai. Hy thnh

tht v chnh xc ht mc c th trong khi tra li tng cu hi, v hy tra li

da trn cam xc ca ring
bn, hn l c gng a ra cu tra li m bn ngh mn h nn chn, nu khng
bn ch t n thi gian v ch.

Trong mi cu hi, bn c th chn m t trong nm phng n tra li thch

hp, mi phng n ng vi

m t gi tr s :

Hon ton ng = 4

ng = 3

Trung dung= 2

Khng ng = 1

Hon ton khng ng = 0.

1. Ngay ca khi mi vic dng nh kh khn v khng theo mn h, ti vn

tin rng mi vic u c khuynh

hng tr nn t t nht.

2. Ti c nhi u k hoch cho tng lai.

3. Khi b cng thng, ti d dng tm

c cch th gin v ngh ngi.
4. Nu m t vic c kha nng b trc tr c, th n s b trc tr c.

5. Ti mong i nhng i u t t lnh xay n vi mn h hn l nhng i u xu.

6. Ti thch dnh thi gian cho bn b.

7. Ti lun c vic lm.

8. Ti thng mong ch kt qua t hi nht. Nh , ti khng bao gi b

tht vng.

9. Ti him khi bun phi n khi mi th khng sun s.

10. Ti khng c khuynh hng mong i nhng i u t t p s n vi

mnh.
11. Ti khng trng i nhi u vo tng lai.

12. Khi ti thc gic vo bui sng, ti rt phn chn bt u m t ngy mi.

Sau khi tra li ht 12 cu hi, bn s c nhng con s ng vi tng cu tra

li ca bn. Hy b qua nhng

cu tra li cho cc cu hi s 3, 6, 7 v 9. Nhng cu hi ny khng lin

quan, chng ch c a vo

nhm mc ch gy xao lng v tch bit nhng cu hi khc. By gi hy

ao ngc nhng gi tr s

bn a ra cho cc cu hi s 4, 8, 10 v 11 (tc l Hon ton ng by

gi s l s 0 v Hon ton

khng ng s l s 4), bi v nhng cu hi ny c din t theo l i

tiu cc. Cu i cng, hy c ng

tng im ca mnh, bn s c m t s trong khoang t 0 n 32.

S IM O MC LC QUAN CA BN NI LN IU G?

im ca bn cng cao th bn cng c v l ngi lc quan. im cao nht

l 32, v im trung bnh l

16, i u ny c ngha l nu s im ca bn cao hn 16, bn c xem l

ngi lc quan v nu im ca

bn thp hn 16, bn c xu hng bi quan. Nhng ch s trung bnh cho

nhng bi kim tra tng t c th

bin i da trn cc dng ngi c kim tra. Theo , ni m t cch chc

chn, im s trn 20 th hin

tnh lc quan cao v trn 28 cho thy m t ngi cc k lc quan; ngc li

s im thp hn 12 th hin

ci nhn bi quan v nu thp hn 6 cho thy m t ngi cc k bi quan.

T nhng g chng ta hc c Phn M t v mc anh hng ca tnh

lc quan ln cu c s ng ca

chng ta, bn c th cam thy vui nu im ca bn trn 20, ho c bn s tht

vng m t cht nu im ca

bn ri vo mc thp. Tuy nhin, y ch l m t ch s th s v mc lc

quan bn c ho c khng trong

ngy hm nay. Ngy mai li l m t ngy khc, v nh nhng g chng ta

thy, tnh lc quan khng nht

thit l m t i u g sp t sn trong cu c s ng. Nh mi th khc trn

th gii, n c th v tht s

thay i, v i u th v nht chnh l: bn c th thay i n.

S LC QUAN T U TI?

Nhi u nh tm l hc tng tin (m t s n nay vn cn tin) rng tnh lc

quan phn ln l khng thay

i c. N c xc nh t trc, m t c im do di truy n ho c do
ta c c (ho c khng c

c) t thu u th. M t cu c nghin cu nhng c p sinh i cng gii

tnh ngi Thy in tui

trung nin cho thy yu t di truy n chi ph i n 25% cam xc lc quan ca

chng ta. i u ny a ra gia

thuyt l c nhng anh hng khc tr i hn, hn h thnh nn cam xc lc

quan.

M t vi nh nghin cu tin rng tnh lc quan phn ln c hnh thnh t

thu u th. V d, cc nh

nghin cu Khoa tm l hc thu c i hc Helsinki pht hin ra mc

lc quan ca chng ta b anh

hng vo khoang t 3 n 6 tui v tc ng ln nht n mc lc quan

ca tr chnh l ngi m.
Nhng nghin cu cho thy nu ngi m nhn thy con mn h l a b c
tnh kh kh khn (v d nh

b kh quan l b c), b s gi quan im nui dy con mnh tay, v

chnh phng php c

cho l c anh hng n mc lc quan mai sau ca a tr, ca n lc

trng thnh.

Hai mi nm sau cu c khao st u tin v b m v tr em, cc nh nghin

cu pht hin rng nhng

ngi thu nh c m ca h nhn nh l kh dy th khi ln ln, h tr

thnh nhng ngi bi quan.

Trong vai tr ca m t ngi cha, i u ny khin ti lo lng. Ti sao ti khng

tc ng n cc con ti

c nh v ti? Ti tin rng cu tra li nhi u kha nng da trn thc t

rng, theo truy n th ng, phn ln

thi gian b cnh m nhi u hn cha. Nhng nghin cu khc li cho rng
ca cha ln m u phai chu

trch nhim (ho c c cng) trong vic hnh thnh nn tnh cch ca con. Kt
qua nghin cu ca h cho

thy a b ln ln tr thnh ngi lc quan hay bi quan l do b c c

hay thiu vng s yu thng,

chp nhn, thng cam v thu hiu ca ca cha ln m. C l, s anh hng

t pha ngi cha xut pht t

xu hng pht trin x h i phng Ty, khi ca cha ln m u phai i lm

v chia s thi gian chm sc

con ci vi nhau.

M c d c nhi u bng chng cho thy qu kh c anh hng ln lao trong

vic hnh thnh tnh cch ca
chng ta, nhng con ngi chng ta trong qu kh hay hin ti khng nht
thit s l con ngi chng ta

trong tng lai. Thay i c kha nng xay ra, Gio s Carver, m t trong
nhng nh nghin cu hng u

v tnh lc quan pht biu nh vy, v nhi u nh tm l hc li lc khc

cng ng . C m t l lun

ht sc thuyt phc ng h quan im ny rng chng ta c th hc cch

tr nn lc quan hn.

TNH TUYT VNG C HUN LUYN

Martin Seligman l m t trong nhng nh tm l hc ni ting nht nc M

hin nay. Vo nm 1998 ng

c bu lm Ch tch H i cc nh tm l hc M (APA) vi tng s phiu

thun cao nht trong lch s

ca h i, v trong m t th ng k v ti liu tm l hc, ngi ta nhn ra rng,

trong su t th k trc, Seligman

l m t trong 13 nh tm l hc c trch dn thng xuyn nht trong phn

gii thiu ca cc quyn sch

tm l. Hin ti, ng l m t trong nhng chuyn gia hng u th gii v Tm

l tch cc v Tnh lc quan,

nhng lnh vc nghin cu gip Seligman tr nn ni ting li hon ton

tri ngc; l m t hc thuyt

do ng pht trin trong giai thch bng cch no v ti sao con ngi tr
nn tin rng mn h bt lc.

Seligman chng minh rng con ngi c th tr nn suy sp sau nhng trai
nghim l p i l p li ti im

h cam thy bi quan cc . Cc th nghim ca Seligman c tnh thuyt

phc n mc ng c C Quan
Tn h bo Trung ng (CIA) mi n trnh by v nhng pht hin ca
mnh, v theo m t s bo co cho

bit, CIA tham khao cc m hnh nghin cu ca Seligman trong vic

pht trin k nng i u tra.

Seligman gi hc thuyt ca ng l Tnh tuyt vng c hun luyn.

Tnh tuyt vng c hun luyn l m t trng thi tm l c th anh hng

ln ca con ngi ln con vt.

l m t khuynh hng nhn thc v nhng trai nghim trong qu kh theo

cch nu m t hon canh tng

t xay n, bn s tin rng mnh khng th lm g c trong tnh hu ng .

Bn bit d c c gng cng

chng ch g v nhng kinh nghim trong qu kh dy bn rng bn bt

lc khng th xoay chuyn tnh

th. Nhng g bn lm trong qu kh u khng th thay i c g. Th l

bn b thuyt phc rng mn h

bt lc, thm ch bn chng bun c gng gip ban thn mnh.

Seligman tm ra hc thuyt ny t nm 1967 khi quan st nhng con ch

trong phng th nghim. Chng

c chia thnh 3 nhm; nhng con ch trong nhm 1 ch b c t chung li

vi nhau trong m t thi gian ri

tha ra. Nhng con ch trong nhm 2 v 3 th b in git, khc ch l

nhng con ch trong nhm 2 c th

chm dt cc c in git bng cch nhn vo m t ci cn gt (chng

c dy t trc), trong khi

nhng con ch nhm 3 nhn vo cn gt th khng c g thay i. i vi

chng, cc c in git n

ngu nhin v khng th no thot c.

Seligman pht hin rng nhng con ch trong nhm 1 v 2 nhanh chng hi
phc sau cu c th nghim,

nhng nhng con ch nhm 3 th hin cc triu chng trm cam lm

sng. Trong phn hai ca cu c th

nghim, m t ln na my con ch li b in git, nhng ln ny chng c

th thot khi cn au bng cch

nhay qua m t vch ngn thp. Cc con ch thu c nhm 1 v 2 nhanh chng
nhay qua vch ngn v ht au,

nhng hu ht cc con ch nhm 3 khng c gng lm g ca. Chng

hc c t phn m t ca cu c

th nghim rng chng bt lc, v vy chng khng c gng tm cch thot

ra. Chng tr thnh nn nhn

cho cc nh khoa hc tra tn, bi chng hc c t trc rng chng

khng c kha nng thay i bt

c i u g, chng ch bit nm bp v rn r.

Tuy nhin, trong tt ca cc th nghim ca Seligman vi my con ch trong

nhng nm cu i thp nin 60,

khng phai tt ca cc con ch trong nhm 3 u tr nn tuyt vng.

Seligman quan st thy khoang 1/3

trong s nhng con ch khng b cu c. Bng cch no , chng tm

ra sc mnh t bn trong

tip tc tm cch thot khi cn au m c d chng tng bt lc trong cc

th nghim trc. Sau , cc

cu c th nghim t gy kh chu hn v nhn vn hn c tin hnh trn

ngi, Seligman khm ph ra

rng cng khoang 1/3 s ngi tham gia th nghim dng nh c kha nng
t bao v mn h khng tr
nn tuyt vng. H tip tc c gng m c cho nhng tht bi v can tr c
l p i l p li. 2/3 s ngi cn

li d dng b cu c. Qua nhng trai nghim cay ng ca cu c i, a s

chng ta hc cch cam thy mn h

bt lc. H s tin rng mnh khng th kim sot c cu c i mnh.

Seligman nhn thy cam gic v

vng ny gn li n vi bnh trm cam v khuynh hng t vn, v n cn anh

hng xu n h th ng min

dch ca chng ta. Chng c cho thy nhng ngi tr nn tuyt vng
him khi tm ra m t phai trong

nghch canh.

HC CCH LC QUAN

thay i th gii ca mnh, bn phi tin rng khng phi cuc sng
xy n vi bn, m bn xy n vi cuc sng. Bn khng phi l mt tm
vi bay phn pht trong gi. Bn phi chn tr thnh nguyn nhn ch
khng phi h qu. Bn phi quyt nh lm iu g xy ra. - Daniel R.
Castro, Critical

Choices That Changes Life ( Nhng La Chn Quan Trng lm Thay i

Cuc Sng) M t phai ca nhng pht hin ny l s nhn thc rng nu s
tuyt vng c th hc c, th cng c th

t b c. Seligman lp lun rng, nu con ngi hc c cam gic bt

lc, th h cng hc c cch

cam thy mnh m. i u ny dn ti rt nhi u khm ph tch cc na m

Seligman gi l Hc cch lc

quan. Theo Seligman, mi ngi c kiu l giai ca ring mn h, ch

yu l cch chng ta giai ngha

cho nhng trai nghim trong cu c s ng. Nhng ngi bi quan cam thy h l
nn nhn ca nhng s c v
bt lc khng th thay i bt c i u g, trong khi nhng ngi lc quan
cam thy rng h c th to nn

s khc bit, h t tin rng mnh c th tc ng ln s phn ca mnh v

mi vic din ra xung quanh

mnh, v h khng xem mnh l nn nhn ca hon canh. Ngi lc quan giai
ngha li nhng trai nghim

tiu cc theo cch c th gip h tin ln, hc hi v trng thnh t trai

nghim; cn ngi bi quan, nu

c php, h ch nm di v than th nh nhng con ch t i nghip trong

th nghim ca Seligman.

Seligman khm ph rng kiu l giai lc quan c anh hng tch cc ln sc

khe chng ta v gip chng

ta ch ng li nhng cam xc v vng hay trm ut. y cng l i u m cc

nh khoa hc khc pht hin

ra, nh c nhc ti trong Phn M t. Tuy nhin, ng gp tht s ca

Seligman l vic ng khm ph

ra tnh lc quan khng b n vng v khng c nh. ng chng minh rng

tuy kiu l giai ca m t ngi

c th c hnh thnh t lc sinh ra hay t thi th u nhng vn thay i

c; chng ta c th hc cch

tr nn lc quan.

Nhng ngi lc quan c ni m tin v cch tip cn cu c s ng, v cn ban,

khc vi nhng ngi cn li.

H tin rng cu c s ng ca h khng b kim sot bi s mnh. Nhng ngi

lc quan chu trch nhim cho

tng lai ca mn h. y l l do ti sao h c khuynh hng hnh ng v

phan ng khc vi ngi khc
trong nhng hon canh kh khn, v cng l l do ti sao h lun tm
c
m t phai khi i m t vi nhng

trc tr hay tht bi.

V d, Seligman khm ph ra rng ngi lc quan vun p l i s ng lnh

mnh, i tm
s ch n on v tm

hiu nhng phng php i u tr sn c khi h cam thy khng khe trong
ngi, ch khng ngi yn v

lm theo ch dn ca bc s. Ngi lc quan hnh ng trnh nhng tnh

hu ng him nguy hay tiu cc,

v nu mi chuyn khng din ra sun s, h s lm bt c i u g khc

phc n. S t tin ca h gip

h khng d dng b cu c. H lin tc c gng, ngay ca trong nhng thi

im kh khn. Nu vn khng

th c giai quyt, ngi lc quan theo ban nng s bit cch l giai li tnh
hnh nhm t c kt qua

t t nht; h ln k hoch cho tng lai v t ra cho mnh nhng mc tiu c

nhn cng nh trong cng

vic.

Ngi lc quan c khuynh hng hnh ng theo hiu bit ca h. H nghin

cu tnh hu ng v tch ly

thng tin gip h a ra cc quyt nh thch hp nht, v i u ny hn h

thnh c s cho bt c hnh

ng no m h thc hin. H ch ng theo ui c m, ch khng ngi

yn nh m t ngi quan st b

ng v m c cho cu c s ng din ra, l cch nhng ngi bi quan hay

lm.

Ngi lc quan cng c khuynh hng tm kim v duy tr m i quan h x

h i r ng ri, l yu t thng

thy trong nhng cu chuyn ca nhng ngi tm

thy m t phai. Hu nh
khng c ngoi l, ngi ta tin

cy nhng ngi thn cn nht - bn b v gia n h - nhng ngi s gip

h vt qua nhng thi im

gay go nht trong cu c s ng.

Cch hnh ng ca ngi lc quan v ngi bi quan

Trng i kt qua tch cc

Trng i kt qua tiu cc

Chu trch nhim cho cu c i mnh

Bo cha v li

Tin tng vo sc mnh ban thn

Tin vo s mnh ho c Tri

Khi i m t vi cc vn hay kh khn, h tm

Khi i m t vi cc vn hay kh khn, h than

kim giai php

phi n

Tp trung vo tng lai

Lun nh v qu kh

Pht trin kha nng

au bun v mnh thiu kha nng

Theo ui nhng mc tiu v c m c th

Tri dt v nh trong cu c s ng

Tm kim c h i trong kh khn

Ch nhn thy kh khn v bt trc

C m i quan h x h i r ng v sn sng h tr

Quan h vi nhng ngi tiu cc

Kin tr sau tht bi

B cu c sau bi nhng du hiu u tin ca tht

bi

Gio s Charles Carver tin rng Liu php nhn thc hnh vi" (CBT) l
phng php gip con ngi tr

nn lc quan hn. CBT l m t thut ng chung cho m t vi liu php tm l

nhm hng dn m t ngi

thay i cch suy ngh, ni m tin ca h v qua ngi ta lp lun rng, gip
h thay i cam nhn v

chnh ban thn mn h. y khng phai l m t qu trnh ngy m t ngy hai,

nhng trong nhi u trng hp,

n tht s c hiu qua. Tuy nhin, ngoi CBT, vn cn m t s phng php

khc rn luyn tnh lc quan.
KHOA HC M PHNG

Nu bn mu n hc cch tr nn lc quan v tm ra m t phai trong cu c

s ng, th vic bit c cc phng

php m ngi lc quan s dng l i u cc k quan trng. Nu chng ta c

th hiu c ni m tin ca h

v hc cch hnh x ca h, ho c theo cch cc nh Lp Trnh Ngn Ng

T Duy (NLP) ni l m phng

h, th sau chng ta s bt u trai nghim nhng kt qua tng t.

M phng l m t k thut c dng ph bin trong Lp Trnh Ngn Ng

T Duy (NLP). l m t h

th ng c thit k sao chp cc kt qua m ngi khc g t hi c,

trong bt c lnh vc no ca cu c

s ng, v c ban, l m t hnh thc hc cp t c bng cch bt chc cch

lm ca ngi khc v c ni m

tin gi ng h. Nhng cng phai tnh n nhng khc bit v th cht ho c tm

l; m t ngi n ng thp

hn Michael Jordan 6 tc s khng c th chi bng r c nh Jordan.

Tng t, m t ngi ph n mc

bnh tiu ng khng th mong i qu trnh cai thin sc khe gi ng ht

m t ngi ph n khc c tuyn

ty khe mnh bng cch lm theo cc bi tp th dc v ch n king

ca ngi . Nhng, ty thu c

vo nhng khc bit bit v th cht v tm l, vic sao chp ni m tin v

hnh ng ca ngi khc c

th dn n nhng kt qua gi ng ht hay tng t nhng g h t c

trong cu c s ng.

Chuyn vin li lc v NLP v cng l tc gia c sn n nht, Anthony

Robbins, chng minh hiu

qua ca phng php m phng trong nhi u lnh vc khc nhau. Trong cu c
phng vn vi i CNN, ng

ni v m t tnh hu ng trong ng th thch qun i Hoa K cho ng

tin hnh bt c chng trn h

hun luyn no, ng s rt ngn thi gian hun luyn xu ng cn m t na,

ng thi gia tng mc tinh

thng ca cc binh s tham gia chng trn h.

Qun i Hoa K chp nhn th thch v giao cho Robbins nhim v cai tin
kha hun luyn mn bn

sng lc. Pha qun i pht trin chng trn h hc 4 ngy, v da trn
nhng ghi nhn ca chnh h, 70%

s binh s qua c k kim tra kha nng cu i kha. Nu Robbins c th

giam thi gian hun luyn xu ng

cn hai ngy, v tng mc tinh thng ca cc binh s ln trn 70%, ng s

c tra cng. Nu m t trong

hai i u kin t ra khng t c th ng s khng c g ca.

Robbins cha h bit g v mn bn sng lc. Thc t l, trc th thch

ny, ng cha tng ng vo m t

kh u sng lc. Nhng s thiu th n v kin thc v kinh nghim khng anh
hng g nhi u. ng hc tt

ca nhng i u ng cn bit bng cch phng vn cc tay sng gii nht trong
qun i. ng giai thch, Ti

c nhng tay sng thin x nht th gii, v ti nh h ti bn cho ti xem,

ri ti yu cu h dng li sau

tng bc. Trong u bn ang ngh g? Bn ang lm g? V ti nhn ra

im chung trong cch h bn.

H thm ch khng nhn ra mn h ang lm g. Ri Robbins so snh nhng

hnh ng ca h vi nhng

binh s bn km. ng ni, S khc bit rt r rt, thnh cng c phng

php ca n.

Sau Robbins pht trin m t kha bn sng lc da trn ni m tin v cch

hnh ng then ch t ca nhng

tay thin x thay v theo nhng ch dn chu n mc trong sch v. Ch mt

m t ngy hon thnh kha

hun luyn ca ng, v ln u tin trong lch s hun luyn bn sng lc ca

qun i M, tt ca binh s

tham gia u u k kim tra kha nng. l m t bc tin trin ln so vi

kha hc ban u ca qun

i.
Phng php m phng c th dng trong bt c vic g ta cn hc v l
m t trong nhng thnh phn c t

li ca Lp Trnh Ngn Ng T Duy (NLP). Phng php ny c p dng

thnh cng trong vic gip

con ngi t c nhng kt qua t t hn trong th thao, kinh doanh v

trong ca cc m i quan h c nhn.

Bng vic m phng nhng ngi cc k lc quan, nhng ngi c ban cht
bi quan t h c th nhanh

chng hc c cch tr nn lc quan hn v t c nhi u kt qua tng

t trong cu c s ng. Nu chng

ta hiu c qu trn h suy ngh ca ngi lc quan v nhng hnh vi ca h,

khm ph nhng phng php

h dng v ch cch h phan ng vi kh khn, chng ta c th nhn thu

m t cch chnh xc i u g

gip h tm ra m t phai.

Suzanne Segerstrom l Ph gio s lm vic ti Khoa tm l hc thu c i

hc Kentucky v l m t nh

nghin cu c n trng trong lnh vc ny. B cng tin rng s lc quan l

m t tnh cch c th rn luyn

c. Trong m t nghin cu ko di mi nm, Segerstrom chng minh

rng tnh lc quan chu anh

hng bi nhng thay i trong phng php cng nh nhng trai nghim
ca chng ta. B cng cho rng

nhng thay i ny c th v tht s xay ra lc ta trng thnh. V d, trong

m t nghin cu v ph n,

ngi ta pht hin rng khi nhng kh khn trong cng vic v vi ngi bn
i ca ph n tng ln, mc
 lc quan ca h s giam.

Hn na, Tin s Segerstrom pht biu rng c bng chng cho thy trng
thi lc quan ca chng ta c th

thay i qua tng giai on ngn - t hng tun n hng thng. B cng
khng nh s thay i v tnh

lc quan ca m t ngi c lin quan n s thay i v sc khe v tinh thn

ca ngi . B ni, Ngi

lc quan lun cam thy mnh khe hn v th trng ln thoai mi hn v tinh

thn. R rng l c nhi u l

do t t bn c gng tr nn lc quan hn m t cch c thc.

Trong quyn sch ca b Breaking Murphys Law (Ph V nh Lut

Murphy), Tin s Segerstrom xut

nhng phng n khuyn khch tnh lc quan khc vi Liu php nhn thc
hnh vi (CBT). B tin rng

nu chng ta tp trung vo nhng hnh ng ca mnh, theo chn nhng

ngi lc quan bng cch t ra lc

quan v tch cc, th suy ngh v ni m tin ca chng ta cng s thay i

theo. i u ny h tr phng php

m phng ca Lp Trnh Ngn Ng T Duy (NLP). V d nh, theo thuyt

NLP, nhng ngi cam thy

au bun, suy sp thng c chc nng sinh l v dng iu c th. Lng

ca h cng xu ng, hai vai x,

u gc xu ng, hi th ngn v ging ni mt mi, u u. Ngc li, khi

ngi thng hay ng thng, u

ng ng cao, vai thng ln v th su, bn s kh m cam thy bun ru. Chc

nng sinh l v dng iu c

th tc ng n suy ngh v cam xc ca chng ta.

Nhng i u cc nh Lp Trnh Ngn Ng T duy v Tin s Segerstrom
mu n ni n, l khi chng ta

biu hin nh th chng ta lc quan, v d nh i tm

nhng li ch v c
h i, vn kin tr sau nhi u ln

tht bi, chng ta s c khuynh hng nhn c kt qua gi ng nh nhng

ngi lc quan t c v s

bt u cam thy lc quan.

NUI DNG CON NGI LC QUAN TRONG TA

M t ngi M da tng miu ta s tranh u bn trong con ngi mnh.

Anh ni rng anh cam thy c

hai con si bn trong anh, m t con bi quan v m t con lc quan. Con bi

quan lun khiu chin vi con lc

quan, anh ni. Khi c hi rng con si no thng, anh suy ngh ch c lt
ri tra li, Con si m ti quyt

nh cho n. Peter Schulman, Trng ban nghin cu ti Khoa tm l hc

ca i hc Pennsylvia l ngi

hiu r hn ca v nhng th thch ca vic s ng lc quan. ng ni, Ngay

ca m t ngi lc quan vng

vng nht cng thnh thoang bi quan khi phai i m t vi cng thng cc
hay ko di. Dng nh tt ca

chng ta u c m t con ngi bi quan v m t con ngi lc quan bn trong

chng ta, v con ngi no i

cng ta ht m t ngy chnh l con ngi m chng ta quyt nh nui

dng.

20 ngi n ng v ph n khe mnh c tui trung bnh l 33 cng

ngi xem canh m mn ca b

phim Saving Private Ryan (Giai Cu Binh Nh Ryan). l khoang thi gian
24 pht cc k cng thng

v p lc khi h theo chn m t nhm binh lnh vo sng ngy 6 thng 6 nm

1944 b xu ng vng

Normandy nc Php. Trong cu c xm chim ln nht trong chin tranh t

trc n nay ny, din ra trong

vng m t ngy, 130.000 qun lin minh cn qut bi bin vng Normandy.
Canh m mn ca b phim

ng ch ch n li cu n ngi xem vo chnh b i canh . Cch b

phim dng li ni kinh hong ca

chin tranh ht sc hp dn, nhng ng thi, khng phai ai cng xem ni.
M t i u m khn gia khng h

bit, l trong qu trn h xem phim, c nhng bin i sinh ha, n i tit t
din ra trong c th h. Ngay

ca nhng khn gia trong s 20 ngi ni trn tng xem qua b phim ny
cng vn b anh hng. Lu

lng mu trung bn h trong tnh mch v ng mch ca h b tc nghn n

35%.

48 gi sau, cng nhng khn gia c xem m t on ngn 15 pht trch

trong phim Kingpin, m t phim

hi nh nhng. Ln ny, lu lng mu ca h c cai thin 22%, cht

endorphin c giai phng, ng

thi cc nh khoa hc cng khm ph ra tc dng ca ting ci cng tng

t nh li ch m cc bi tp

th dc mang li. Nh vy, cng c c s khng nh vic Norman

Cousins pht hin ra hiu qua giam

au ca ting ci l m t bc t ph ln trong y hc.

Nhng thay i sinh ha xay ra trong qu trnh khn gia xem phim chng t
c th chng ta rt d b tc

ng bi nhng s vic din ra xung quanh. Nghin cu ca Gio s Dan

Ariely ti trng i hc Duke

cho thy suy ngh v s trng i ca chng ta thm ch cn b tc ng bi

nhng g ta c. V d, ng

pht hin ra bng cch thm nhng t ng biu cam vo m t bi vit v giao
cho m t nhm sinh vin c,

ng c th gy anh hng n suy ngh v hnh ng ca nhng sinh vin

ny. M t nhm sinh vin c

giao nhim v tm nhng t hung hng, th l, kh chu v xm phm trong

m t bi vit, cn m t nhm khc c giao nhim v tm nhng t ng t,
lch s v thng cm. Cc sinh vin sau c yu cu sang phng khc
v bo co cho m t nh nghin cu lm sng. Khi cc sinh vin n, nh
nghin cu lm

sng ny c mai m ni chuyn vi tr t ca mnh (tnh hu ng ny c

sp xp t trc). Cc sinh

vin tm nhng t ng lch s trc s ngi i, trung bn h 9,3 pht trc

khi ngt li nh nghin cu

lm sng, trong khi cc sinh vin tm nhng t ng kh chu ch i khoang

5,5 pht l h xa vo.

Cc nghin cu tng t cng cho ra kt qua gi ng vy; nhng t ng dng

trong bang thm d kin lin

quan n vic ngi ln tui hn hay ngi gi tht s anh hng n thi
ca cc sinh vin. Nhng

sinh vin c a cho bang khao st c cha cc t ng gn li n vi ngi

gi nh bang Florida, tr bingo

v c xa s thong tha bc ra khi phng kim tra, v i dc hnh lang vi

t c gi ng vi nhng ngi
ln tui, yu u i, chm hn ng k so vi nhm sinh vin i chng.
Nghin cu m ti tm c nht

trong cc th nghim ca Gio s Ariely v lnh vc ny l m t th nghim

lin quan n tnh trung thc.

Cc sinh vin c yu cu vit ra 10 i u rn ca Cha trc khi lm m t

bi kim tra ton n gian v

h c cho c h i gian ln (bng cch t chm im bi kim tra ca

mnh). Kt qua cho thy, vic

nhc nh cc sinh vin v 10 i u rn r rng tc ng n cch hnh x

ca h; h hnh ng trung thc

hn nhi u so vi nhm sinh vin i chng.

Nhng i u m Gio s Ariely chng minh trong cc th nghim ca ng cho

thy chng ta rt d b anh

hng bi nhng s vic din ra xung quanh mn h. Theo nh cc khao st

ca ng, th nhng quyt nh

v hnh ng ca chng ta l hon ton v thc (ngha l him khi n l kt

qua ca suy lun c thc v

lp lun c c s), nhng ng thi, nhng hnh ng ny rt d d on

c. Tuy nhin, Gio s Ariely

cng dy chng ta rng m t khi hiu v nguyn l anh hng ca nhng

th ta nghe v thy ln suy ngh

v hnh ng chng ta, chng ta c th bin n thnh li th. Tng t cch

m Norman Cousins t tng

cng h th ng min dch ca ng, cai thin lu lng mu v kim sot cn

au bng cch xem phim hi,

chng ta c th bt u chi ph i suy ngh v cam xc ca mnh bng cch

kim sot nhng g ta xem trn
tivi, nhng th ta c, nhng ngi ta giao tip. Nu chng ta c th to ra
s cng thng thng qua m t

b phim, v anh hng n s trung thc, lch s v thm ch ca sc mnh

v kha nng ban thn bng t

ng, th chc chn chng ta c th p dng nhng phng php tng t

nng cao k vng ca mnh v

hc cch tr nn lc quan hn.

Vy l chng ta hiu s lc quan l m t yu t quan trng vt qua bt

c kh khn hay tht bi no.

Ngi lc quan c th chin thng d dng trong hu ht mi lnh vc cu c

s ng. Nhng s lc quan cng

c th thay i c, v c rt nhi u cch m chng ta c th hc tr nn

lc quan hn. Liu php nhn

thc hnh vi (CBT), m phng, hnh ng nh th chng ta lc quan v

kim sot hon canh xung quanh.

Ni m t cch c th hn, nhng g chng ta a vo tm tr mn h ch l m t

vi v d v cch thc gip

chng ta thot khi s bi quan v qua hc cch trng i v cam nhn

m t tng lai ti sng hn. y

l bc u tin trn con ng i tm

m t phai.

CHNG 9

T DUY CA DOANH NHN:

LUN TM KIM NHNG C HI TIM N

Nhng doanh nhn nh chng ti nhn u cng thy c hi trong khi

nhiu ngi khc ch thy ton kh khn. - Michael Gerber

OKLAHOMA, nc M, nm 1936: ng s hu Sylvan Goldman ca chui

siu th Humpty Dumpty

ang lm vic mu n trong vn phng ca mnh. Nhn chm chm vo chic

gh trc m t, tm tr ng mai

m tp trung vo m t vn nan giai. Nh tt ca cc doanh nhn t trc

n nay, Goldman cn tng doanh

s . Cc siu th ph thu c vo s lng, s xoay vng hng ha gi r nhanh

chng t i a ha li nhun.

Nu mu n t c i u ny, ho c l h tm
cch gia tng s lng khch
hng n mua, ho c l lm tng

s lng san ph m mi khch hng mua. Goldman tp trung vo phng n

th hai v l vn hin

ng ang g p phai.

Goldman bit rng khch hng thch mua nhi u ti chui siu th ca ng,
v ng cng nhn thy h

mu n mua nhng mn hng t ti n hn, to hn v n ng hn. Nhng vn

y l: khch hng ch c

th xch c m t lng hng ha nht nh bng chic gi my m siu th

cung cp. y cn l vn

m cc i th kinh doanh ca ng g p phai, v y cng l l do m

Goldman li vn phng lm vic

mu n. ng quyt tm giai quyt cho bng c vn ny v ng hiu m t

i u m ngi khc khng hiu:

y chnh l c h i tuyt vi.

Goldman tng g p nhi u vn trc y. Nm 1921 ng v ngi em

trai b ph san khi gi du trt

d c lin tc. Ca hai sau chuyn hng sang bn l v n bang California

hc cc phng php mi
trong kinh doanh tp ha. H nhn thy tng lai xn ln ca ngnh ny.
Goldman lu , Ci hay ca thc

ph m l mi ngi u dng - v ch dng ng m t ln. Di nhi u gc

, y l m t ngnh ngh kinh

doanh hon hao; ai cng phai n, v cc hng tiu dng c doanh s bn ra

lin tc.

Ca hai anh em tr v t California vi nhit huyt trn y, h m m t chui

ca hiu tp ha t phc v.

Vi nm sau, h bn li chui ca hiu ny cho Safeway, nhng thnh cng

ca h cng ch c m t thi

gian ngn. Phn ln li nhun ca h nm di dng c phn ca Safeway,

v gi tr ca nhng c phn

ny hon ton tiu tan sau cu c i Khng hoang p xu ng nc M vo

thng 10 nm 1929. Hn 10 t

b phi sch trn Sn Chng khon New York. Nhi u ngi, trong
c Goldman, mt tt ca.
Nhng, trong khi nhng ngi khc ri vo trm cam, thm ch nhay lu t
t th Sylvan Goldman vn

khng chu khut phc v ng hiu rng, ngay ca trong khng hoang, vn
cn m t m t phai u .

B kit qu v ti chnh, ch cn ti san duy nht l kinh nghim thng

trng, anh em nh Goldman tip

tc quay tr li ngnh kinh doanh tp ph m, v n nm 1936 h c c

m t na chui siu th Humpty

Dumpty. ng ni hn, h khm ph c c h i thay i hon ton cu c

s ng ca mnh v to ra m t

cu c cch mng trong ngnh kinh doanh siu th. Cng nh Harland Sanders
phai mt ht tt ca mi to ra

ch KFC, nu khng c cu c i Khng hoang th liu Sylvan Goldman

c quay li ngnh kinh doanh

tp ph m hay khng. V nu ng khng tip tc kinh doanh tp ph m th ng

khng cch g bit c

li l thnh qua to ln nht ca ng.

M t tng le ln trong tm tr Goldman khi ng ngi m t mn h trong vn

phng vo t i nm 1936, n

o suy ngh v m t vn khin ng bt an kh lu. ng c th lm g

to i u kin cho khch hng

mua c nhi u hn sc cha ca m t chic gi my? Cu tra li xut

hin trong lc ng ngi thn th

ngi nhn chic gh xp bng g. ng trm ngm suy ngh v m t kha nng -
lp bnh xe vo b n chn

gh, thay gi hng vo v tr m t gh, thay khung g bng kim loi... v

tng xe y mua sm ra i.
Goldman tip tc trin khai tng cng m t ngi bn, m t k s tn l
Fred Young, v m t nm sau,

ca hai sng ch ra chic xe y mua sm u tin ca th gii gm c m t

khung kim loi c hai chic

gi st. Phn khung c thit k c th xp li v hai chic gi c

chng ln nhau, v c ban, l

m t b khung st vi tay cm v bnh xe. Khch hng c th t gi ln xe

y v xch gi ra lc thanh

ton. V tng ny bt ngun t m t chic gh xp, Goldman gi chic

xe y ca mn h l xe xp

ch hng v lp ra cng ty Xe xp Ch Hng.

Ban u, khch hng khng mu n dng xe y. Nhng chng trai tr ngh

rng chic xe y lm h trng

yu u i, nhng c gi tr th cam thy khng hp thi trang cn ngi ln

tui th s chic xe y khin

h trng nh nhng ngi cn c gip . Tuy vy, Goldman hiu kh

khn ln nht cng chnh l c

h i ln nht. Nu ng c th vt qua m i bn tm v dng v bn ngoi th

chic xe y mua sm ca ng

s l m t cu c cch mng trong ngnh kinh doanh bn l. Thay i nhn

thc ca khch hng v chic xe

y xem ra li tng i n gian. Goldman thu nhi u ngi lm mu tt

ca mi la tui, ca nam v n,

y xe khp siu th, gia v nh h ang mua sm. Thm vo , ng cng

cho nhng nhn vin duyn

dng ng cho khch trc cng vo ca mi siu th khuyn khch

khch hng dng xe y. Ca hai
chin thut trn mang li hiu qua. M t nm sau, Goldman v Young nhn
vn bng sng ch cho pht

minh ca mn h, v n nhng nm 1940, xe y mua sm xut hin khp

cc siu th trn nc M. Trn

thc t, hu ht cc siu th thit k li hon ton t cng vo, l i i gia

cc gian hng, quy thu ti n

n l i ra cho ph hp vi vic s dng xe y.

Sylvan Goldman lm thay i b m t ca cc siu th trn ton th gii v

i u ny gip ca ng ln

Fred Young tr thnh triu ph. Thnh cng ca ng, nh hu ht cc thnh

cng khc, u bt ngun t

nhng c h i ti m n trong kh khn.

MT CCH NHN KHC

Mt s ngi nhn thy nhng th c sn v hi ti sao - Cn ti m v

nhng th cha bao gi c v hi ti sao khng. - George Benard Shaw

Thnh t ca Sylvan Goldman l kt qua ca l i t duy rt khc bit. l

cch suy ngh chung ca nhng

nh u t v doanh nhn, nhng ngi nhn kh khn khng nh nhng

chng ngi vt, m nh nhng

c h i. Tt ca cc sng ch v i mi m ta s g p trong su t quyn sch

ny l kt qua ca vic ng

u vi kh khn. l l do ti sao cc nh u t v doanh nhn cho n

nhng kh khn thay v tm

cch trnh n chng nh nhng ngi khc thng lm. H tr nn ho
hng hn l tht vng trc nhng

kh khn, bi v h bit rng mi vn d ln hay nh u ti m n m t c

h i, v vn cng nghim
trng th c h i cng to ln.

M t ngi khc tn l Louis g p phai kh khn cn nghim trng hn rt

nhi u so vi Goldman. Louis b

m. l nm 1814, Louis ch mi 4 tui. M t nm trc , m t tai nn

xay ra xng ch tc yn cng

nga ca cha cu khin cu b mt i th lc mt tri, v khng bao lu

sau th Louis m ca hai mt do

chng vim thn kinh th gic, m t hin tng thng g p trong ca hai
mt u b vim sau khi m t bn

mt b tn thng. Louis i din vi vin canh phai s ng trong bng t i n

ht cu c i mnh.

Nm mi tui, Louis c gi n hc ti Hc vin Hong gia dnh cho

thanh nin khim th Paris,

Php. Trong nhng nm u th k 19, ngi ta thng chp nhn rng

ngi m s khng bao gi bit

c hay vit, v do hc vin dy cho hc sinh nhng k nng th cng c

ban v cch kim s ng n

gian. Nh trng cng dy hc sinh cch cam nhn ch ni, m t h th ng

c thit k bi Valentin Hay,

ngi sng lp trng. Tuy nhin, b ch ny rt cng k nh v kh s dng.

Louis tin rng phai c m t h

th ng t t hn v t ra mc tiu pht trin h th ng nh th.

Louis l m t hc sinh thng minh v sng to, anh cn l m t tay chi n

cello v organ ti nng trong

thi gian hc hc vin. Anh tng biu din organ cho nhi u nh th trn
khp nc Php. Tuy vy, mc

tiu chnh ca anh l c m pht trin m t h th ng ch t t hn ngi

m c th c v vit. T nm

mi hai tui, anh th vit quy tc, anh dng kim an len m nhi u l
trn giy i din cho cc ch

ci, v n nm mi lm tui, anh pht trin m t h th ng ti tn h dnh

cho ngi khim th c v

vit bng cch cam nhn nhng du chm ni. Hai nm sau, anh p dng
phng php ny vo cc k hiu

m nhc. Louis dng m t cm su du chm ni kt hp theo nhi u hnh

dng miu ta k t, con s , du

cu v cc k hiu ton hc. Anh ch cho bn cng lp phng php ny v

bt u s dng n, bt chp

ban i u hnh hc vin ra quyt nh cm s dng phng php ny.

Cha n mi bay tui, Louis t t nghip v tr thnh tr giang ti hc

vin v hai nm sau, anh c

nhn lm giang vin chnh thc. Tuy nhin, anh vn phai ln lt truy n t
phng php ca mnh cho cc

hc sinh.

Quyn sch u tin s dng h th ng ca Louis c xut ban nm 1827

mang ta Method Of Writing

Words, Music, and Plain Songs by Means Of Dots, For Use by the Blind and
Arranged for Them (Phng

Php Dng Cc Du Chm Vit T Ng, Son Nhc, V Vit ng Ca

Dnh Ring Cho Ngi Khim

Th). Sau m t vi i u chnh nh, n nm 1834 h th ng ny c hon

chnh v s dng cho n ngy

nay. y l h th ng ch vit ph bin c t tn theo h ca Louis -

Braille.
Nm 1839 Louis Braille xut ban ton b chi tit v phng php m anh
pht trin giao tip vi

ngi sng mt bng cch sp xp cc du chm trn giy gn gi ng vi

hnh dng ca cc k hiu in sn.

Cng vi ngi bn Pierre Foucauit, Louis tip tc pht trin m t chic my

cai thin t c cho h

th ng cn kh cng k nh v chm chp ny.

Louis qua i nm 1852 Paris v bnh lao, khi anh mi 43 tui. Louis
cha bao gi nhn c s khen

thng no m anh xng ng c c khi cn s ng. M c d anh rt c

cc hc sinh ngng m v knh

trng, h th ng Braille ca anh cha bao gi c hc vin a vo s dng

trong su t qung i anh. V

khi anh mt, khng m t t bo no Paris a tin v s ra i ca anh, ch

ng ni g n m t li co ph.

Tuy nhin, su nm sau khi anh qua i, Hc vin Hong gia dnh cho thanh
nin khim th chnh thc p

dng phng php su chm ca Louis, v n nm 1868 h th ng ch ni

su chm ca anh tr thnh

h th ng tiu chu n qu c t gip ngi khim th c sch, xem ng h treo

tng, xem ng h eo tay,

c nhit k, xem ban nhc v thm ch bm nt thang my.

Nm 1952, nhn k nim 100 nm ngy mt ca Louis, cc bo khp ni

ng cu chuyn v ng. Chn

dung ca ng xut hin trn cc tem bu chnh, v ngi nh ng gi l m t

vin bao tng. t lng tn

knh, chnh ph Php di m ng n lng danh nhn Pantheon Paris.

, Louis Braille c an

ngh cng nhng v anh hng v i khc ca nc Php.

Louis c ng hin ca cu c i mnh cho cc hc sinh, bn b v trn ht l

s hon thin phng php ch

ni cho php hng triu ngi khim th trn th gii c, vit, v c m t

cu c s ng t t p hn. Ngy nay,

h th ng Braille c p dng hu ht cc qu c gia v l h th ng vit ch

chnh yu dnh cho ngi

khim th trn th gii. Tn tui ca Braille s mi gn li n vi m t trong

nhng thit b v i v tin ch

nht tng c pht minh cho n ngy nay, v nh tt ca cc pht minh v

i khc, n xut pht t m t

ngi g p kh khn trong cu c s ng.

SA LI

Nhng sai lm m mt ngi mc phi l cnh ca i n s khm ph. -

James Joyce

Bette Nesmith Graham g p tt ca nhng kh khn m ngi ta c th mng

tng c v m t ngi m

n thn trong nhng nm 1950. nui s ng ban thn v a con trai

Michael, b lm th k cho m t

ngn hng v c thng chc ln Th k i u hnh, v tr cao nht dnh

cho m t ngi ph n trong ngnh

ngn hng lc by gi. Tuy nhin, b Graham g p phai m t vn ln - b

nh my khng gii lm, v

phai t n hng gi nh li cc vn ban ln nhng t giy mi.

B Graham khng ch l ngi th k duy nht lun cam thy bc mnh v

phai nh li ton b vn ban

ch v nhng li nh my n gian. Khng bao lu sau, b nhn ra rng kh

khn ln nht ca mnh li

chnh l c h i ln nht. tng n vi b trong m t m khi b i b v

nh sau gi lm vic. B thy

ngi th v quang co sn ln nhng ch sn li v trong khoanh khc,

b nay ra m t sng kin. B t

nh Nu nhng ngi th v c th sn ln nhng ch b li th ti

sao ngi nh my li khng

th?

Li ch ca vic lm trn l qu r rng. Nu c m t cch no gip ngi

nh my sn ln nhng

ch b li th doanh nghip s tit kim c rt nhi u, khng ch lng giy

b i c giam ng k m

quan trng hn l th k ca h tit kim c kh i thi gian cho vic nh

li ton b vn ban ch v

nhng li nh.
Giai php ca b Graham l tr n m t vi loi sn nc vo my xay sinh t
ri nh ln cho n khi dung

dch ny c mu tng t nh mu giy b ang dng. Sau , vi m t cy

c nh, b ch vic sn ln ch

nh my li, ch n kh ri g ch ln ch sn. B dng hn hp ny trong

cng s m sp ca b khng

h nhn ra. Tuy nhin, c m t vn nh l dung dch ny rt lu kh. B

tham vn m t gio vin dy khoa

hc t nhin trng cp ba v lin h m t nh cung cp nh cai tin hn

hp (ban u b gi n l

Xa Li) cho mau kh hn.

Khng lu sau, cc th k khc pht hin ra v xin b Graham m t t dung

dch. Ri khi mi ngi quen

dng, n t hng n ti tp, b phai nh con trai v bn b ca n

dung dch vo nhng chai nh

mu xanh ri dn nhn ln. Tuy nhin, b sm phai i din vi m t vn

khc: b ngn hng sa thai v
 dng vn phng ph m ca cng ty quang co cho loi Giy Lng ca
b. Kh khn ny, cng nh

kh khn lc u, ti m n m t c h i bi gi y b c th c ng hin ton b

thi gian cho vic tip th v

bn pht minh ca mnh.

Vic kinh doanh tr nn pht t v b Graham mua m t xng nh ring

cho mnh, thu nhn vin v lp

t my mc t ng ha quy trnh san xut. Nm 1975, Bette Nesmith

Graham quyt nh bn ban

quy n pht minh ca mn h cho cng ty Gillette, vn khin b Graham au

u ni cng s 22 nm v

trc thay i hon ton cu c i b v mang n cho b khoan ti n m t

25 triu .

TM KIM C HI

S ci tin l mt cng c c th ca doanh nhn, l phng tin gip

h tm ra c hi t nhng i thay. - Peter F. Drucker

Hng ngn ch siu th trn khp th gii u i m t vi cng m t vn

m Sylvan Goldman g p phai

nm 1936. Vy th i u g khin Goldman tm

ra c h i m hng ngn
ngi khc b l? Tng t, hu

nh mi nhn vin th k phng Ty vo nm 1946 u cam thy bc

b i nh Bette Nesmith Graham

khi c phai nh my li ton b vn ban ch v nhng sai st nh. D khng

c li th g vt tr i nhng

b Graham nhn thy c h i m khng ai khc nhn ra. V d nhin, Louis

Braille ch l m t trong s

hng ngn tr em khim th khc phai phn u ha nhp vo th gii ca

ngi sng mt, v m c d

ch mi tui thiu nin, anh pht trin m t h th ng gip cho ngi

khim th c v vit.

Thng thng, nhng vn chng ta g p phai cng gi ng nh nhng g

ngi khc tng ho c ang

phai i m t, v nhng c h i ti m n trong mi vn vn nm , ch

cho mi ngi khm ph. Vic

Sylvan Goldman, Louis Braille v Bette Graham c th lm nn nhng i u k

diu, m t phn khng nh,

l do h tip cn vn theo m t l i t duy c trng. l cch suy ngh

khng cn c nhc n trong

m t s trng hc, ni m ni s tht bi v ni s b t ch i dn n

nhng nguyn tc khng c

cnh tranh. L i t duy ny cn b nhng ngi quen np li cho hon

canh ch giu v pht l. Nhng

nu khng c n, chng ta s khng bao gi tm

thy m t phai. l l i t
duy ca nhng doanh nhn.

M t ln Ted Turner bung li chm bim: Con trai ti gi l m t doanh

nhn"". l cch ngi ta gi

nhng k khng c cng n vic lm. D nhin, ng y ng. Hu ht nhng

ngi ng ra lp nghip u

khng c cng n vic lm. Thng h to ra vic lm, nhng h li khng

c vic v l i suy ngh ca

doanh nhn hon ton khc vi l i suy ngh ca ngi lm cng n lng.
Doanh nhn thch kim sot vn

mnh, v h chu trch nhim cho tng lai ca h. H l ngi c tm nhn

v c c m, cng gi ng
nhng nh pht minh, h c th thay i th gii.

Khi Martin Varsavsky sp t t nghip i hc Columbia vi tm bng Thc s

Quan tr kinh doanh vo nm

1984, anh vn cha tm

c cng vic no, trong khi nhi u bn hc khc
ca anh c vic lm. Gi nhn

li, anh tin rng nhng ngy thng tm vic v vng li l i u t t p nht
tng xay n vi anh v khi

xem l lch trch ngang ca anh, tht kh m khng ng vi anh v nhn

nh ny. Trong vng hai mi

nm sau khi anh t t nghip, Varsavky lp ra bay cng ty c li nhun cao,

anh nhn c nhi u giai

thng v bng danh d, trong c danh hiu Doanh nhn ngnh Vin
Thng Chu u ca Nm 1998,

Doanh nhn Hip H i Vin Thng Chu u ca Nm 1999, Nh Lnh o

Ton cu ca Tng Lai do

Din n Kinh T Th Gii ti Davos trao t ng vo nm 2000, Doanh Nhn

Ty Ban Nha ca Nm 2000

v Giai thng Pickering t i hc Columbia nm 2004.

Varsavsky cn l m t din gia vui nh n v d dm. Anh thch k li cch anh

xin c v n ti tr trong d

n kinh doanh u tin. Ti cng m t thi im, m t ngn hng t ch i n

xin vic ca anh th m t b

phn khc cng ca ngn hng chp thun cho anh vay 12 triu !
Varsavsky ni Ngi ta [nhng

ngi trong b phn tuyn dng] khng bit rng c m t nhm khc ang
xem xt n vay v n cho vic

kinh doanh u tin ca ti. V chnh nhng ngi khng cho ti vic lm
40.000 m t nm li cho ti

vay 12 triu ... May mn thay, h khng bao gi pht hin ra i u ny bi

nhng ngn hng nh th rt

ln v nhn vin chng bao gi ni chuyn vi nhau!

Vic b t ch i n xin vic cha bao gi tht s lm Martin Varsavsky lo

lng. Khi c hi trong mi

cu c phng vn: Anh ngh mn h s v tr no trong 5 nm ti?, ln no

anh cng tra li: Tr thnh sp

ca anh! Nhng l do khin anh khng s b t ch i l bi anh c l i t duy

ca m t doanh nhn. Anh ni:

Doanh nhn nh ti, rt nhi u ln, khng th xin c vic lm. Chng ti
khng thch hp... Chng ti

ght lm thu.

i u khin h tr nn khc bit vi nhng ngi xung quanh l h lun s ng

vi m t phai. H tm kim

c h i trong mi th. Khi i NBC hy lot phim truy n hnh c tn

Baywatch ch sau m t ma pht sng

v chi ph san xut cao m im xp hng li thp, David Hasselhoff, m t

trong nhng ngi sao ca phim

nhn ra c h i. Lot phim xoay quanh cu chuyn v m t i cu h vng

bin Los Angeles, bang

California. Hasselhoff c linh cam v ti m nng to ln ca chng trn h ny.

Anh quyt nh lm s ng li

b phim, u t san xut bng ti n ring ca mn h tip n i lot phim u

tin. Lot phim th hai

chng minh linh cam ca Hasselhoff l chnh xc. Chng trn h c chiu
i chiu li trong su t mi
nm tip theo, v theo Sch K lc Guiness, Baywatch tr thnh b phim
truy n hn h c xem nhi u nht

trong mi thi i, c hn m t t ngi xem. David Hasselhoff ni ting vi

ti nng din xut ca anh, v

m t s nc Chu u, ngi ta cn bit n nhc ca anh na. Ngoi

thnh cng vi lot phim Baywatch,

anh cn l ngi sao ca phim Knight Rider, c chiu trn i NBC t nm

1982 n 1986. Hasselhoff

ng vai Michael Knight, m t hip s thi hin i cng ngh cao chin u
ch ng t i phm vi s h tr

ca chic xe bit ni c tr tu nhn to. Tuy nhin, t ai bit rng David

Hasselhoff l m t doanh nhn

cc k thnh t.
C m t ngi thay i b m t ngnh giai tr nc M, nhi u hn bt k ai
khc, trong th k hai mi.

ng c mnh danh l nhn vt c tm anh hng ln nht trong ngh

thut ha, ch sau Leonardo

Da Vinci. Trong i mn h, ng nhn hn 950 hun chng v giai thng

t nhi u qu c gia trn th

gii, bao gm 26 giai Oscar, m t k lc cho n ngy nay. Tuy nhin, thnh
cng y li khng hn l thnh

qua ca ti nng ngh thut ca ng (bc v ni ting nht ca ng khng

phai do ng to ra) nhng l

kt qua ca ti i u hnh kinh doanh, c th hn l kha nng chuyn tht bi

thnh c h i. Tn ng l Walt

Disney.

Khi bc vo cnh cng Vng Qu c Ma Thut Disneyland Florida, p

vo mt bn l bc tng bng

ng ca Walt Disney, m t ngi n ng thn thin c mi tc en mt,

b ria mp c ta tt gn gng

v tay trong tay vi ch chu t Mickey. chc chn l ch chu t ng yu

mang li thnh cng cho

hng phim hot hnh Disney. Tht ra chu t Mickey c to ra bi m t trong

nhng ngi bn c, cng

tng l ng s ca Disney, Ub Iwerks.

Ch chu t Mickey c to ra bt ngun t m t v rc r i lin quan n hp

ng gia hng Disney,

Winkler Pictures v Universal Studios. Nm 1927, ch th may mn Oswald,

m t nhn vt hot hn h cng

do Iwerks to ra, ang c nhng thnh cng nht nh ti nhi u nh ht.

Charles Mintz ln nm quy n hng

Winkler Pictures sau khi kt hn vi Margaret Winkler v cho ra i m t lot

phim mi vi nhn vt

Oswald. Tuy nhin, khi Disney n thng lng nng mc th lao th

Mintz khng ng i u chnh,

v sau, Disney mi hay Mintz m thm tuyn dng phn ln nhn vin ca
ng, bi Mintz bit chnh

Universal ch khng phai Disney nm ban quy n nhn vt Oswald, v Mintz

y Disney vo tnh th

kh khn. ng ta yu cu Disney tr thnh nhn vin ca mnh v chp nhn

khoan th lao thp hn, nu
khng ng ta s t mnh san xut phim hot hnh.

Disney gin in ngi nhng quyt khng mnh b chn p. Chnh s tht
th ny dy ng bi hc

quan trng nht trong s nghip ca mnh; ng s lun nm ban quy n ca

tt ca cc nhn vt hot hnh do

ng am trch. ng quyt nh vic mt i ch th may mn Oswald s l c

h i sng to ra th g khc

mi m, th nn ng nh Iwerks to ra m t nhn vt hot hnh thay th. Sau

hng lot cc tng bao gm

b ci Clarabelle v nga Horace cng vi cc nhn vt ch, ch v mo,

Iwerks i n tng v ch

chu t Mickey v sau cng, ngy 18 thng 11 nm 1928, b phim u tin v

ch chu t Mickey c tn

Steamboat Willie (Tu Thy Willie) ra i. M t vi tp phim phiu lu u

tin ca chu t Mickey do

Iwerks dn dng t u n cu i, nhng sau ng v Disney ng ai ny

i. c bit Iwerks cam thy

khng vui v nhng i hi kht khe trong cng vic t pha Disney nhng
li t c cng nhn. Tuy nhin,
Disney gi ban quy n nhn vt chu t Mickey v ng thu nhn m t i ng
ha s mi, tr v ti nng

gip ng pht trin chu t Mickey thnh biu tng hot hnh ni ting nht
mi thi i, t tr nh n

ngi ln trn khp hnh tinh u bit n.

Vi chu t Mickey, Walt Disney thay i hon ton b m t ngnh cng

nghip giai tr Bc M v gn

nh ton th gii. Ngy nay, hng phim Walt Disney c doanh thu hng nm
ln n trn 35 t , ln hn

ca tng san ph m qu c n i ca nhi u qu c gia. Nhng thnh cng ny li bt

ngun t m t tht bi m

c Disney bin thnh c h i.

VT PHNG C PH

Clare Newton l m t trong hng ngn ngi ang trn ng i n s lm

th tai nn xay ra. B l m t

ph n 42 tui n t Harkney, pha ng Lun n v lm trong ngnh

thit k bao b san ph m. Bui

sng hm y, b dng chn mua m t tch c ph cappuchino mang i. Loay

hoay tay cm gi xch, tay

cm ly c ph nng, khng may b trt tay lm ly c ph v b b phng

ton b phn cnh tay ln n

khuu tay. Song, y chnh l tai nn lm thay i cu c i b.

Clare c th tnh n vic kin ca tim bn ly c ph cappuchino cho b.

Chc chn b khng phai l ngi

u tin i bi thng sau khi lm ly c ph nng ln ngi. Nhng thay

v than thn trch phn hay

nh lut s khi kin th Clare li lm i u m ta thng thy nhng ngi

t c hnh phc v

thnh cng lu di trong cu c s ng - b i tm

m t phai.
Sau v tai nn, trong lc ngi chm nc ln tay th Clare nhn ra m t
i u m khng ai trong s hng

ngn ngi tng b phng khi ang cm ly c ph nng nhn ra. V tai nn
h l m t c h i ln v v

cng hp dn.

Clare k rng trong lc chm sc vt thng, b cht ng ra rng nhi u

ngi i mua c ph trong khi
mang linh kinh loi ti xch v rt d b phng... Ti quyt nh phai tm
ra giai php. B bt u ngh

cch giam thiu nguy c v bt u to ra m t san ph m gip cho vic

cm u ng nng tr nn d

dng v an ton hn, thm ch khi h tay xch nch mang.

Clare ngh ra m t thit k n gian nhng thng minh, gi l cm ly,
cho php ngi dng cm ly

theo ba cch khc nhau: xch quai pha trn, gi tay cm bn hng, ly
pha di (c th dng lm gi

ly).

Ti nh m t ngy n ti bc vo phng hp v khch hng ca ti h

h c ming khi h nhn thy

cm ly, Clare ni, Lc ti m m no l h s, c p ti liu, d v ti

xch nhng vn gi c hai ly

c ph thng bng ch bng m t u ngn tay nh cm ly i. H ht sc

kinh ngc.

Clare ng k ban quy n thit k v san ph m ny sau gip b ginh

giai N Sng Ch ca nc Anh

nm 2001, m t giai thng do B Sng Ch Anh ti tr. Cha kha a n

thnh cng ca Clare nm

ch: sau tai nn ca mnh, b nhn ra nhu cu cn c giai php cm ly c ph

nng n s lm d dng v

an ton trong khi tay xch nch mang bao nhiu th khc. Bng vic tp
trung vo nhu cu v tm
kim
giai php, Clare tm
ra m t phai.
Doanh nhn lun nui dng thi quen tm kim c h i. H c thay i xay
ra hay phai i m t vi kh

khn, h li cam thy ho hng thay v nan ch, bi h bit kh khn v tr

ngi s h l nhng nhu cu

mi. Doanh nhn hiu r yu t duy nht v quan trng nht c th bo trc
s thnh bi trong kinh doanh

l mc th thch m h phai giai quyt hay tm quan trng ca nhu cu

m h phai p ng.

Nu m t doanh nghip mu n thnh cng, h phai c kha nng a ra giai

php cho m t vn v t

p ng nhu cu pht sinh. Thomas Edison, ngi c cng nhn l m t

trong nhng nh pht minh v

i nht trong lch s hnh ng da trn c s ny trong su t s nghip

ca mnh. ng giai thch, Ti

cha bao gi hon thin m t sng ch m khng ngh n hng phc v

ca n cho mi ngi... Ti tm

hiu xem th gii cn g ri mi i pht minh.

Do vy, m t phai ca mi vn hay tr ngi chnh l nhu cu m n b c l .

Nhng vn hay tr ngi

ln thng m ra nhu cu ln, v d nhin l m t c h i t t p ln lao. l

l do ti sao cc doanh nhn

nh Sylvan Goldman cho n nhng kh khn v cc nh pht minh nh

Thomas Edison sn sng ph v

l i mn tm kim kh khn. i vi h, y l nhng c h i ti m n.

NGI DOANH NHN BN TRONG MI CHNG TA

Michael Gerber, tc gia ca quyn sch bn chy nht The E Myth (Thn
Thoi Doanh Nhn) tin rng c

m t doanh nhn, c nh ngha l ngi c tm nhn v sng to, trong

mi chng ta. ng ni, Tt ca

chng ta u c sinh ra vi ph m cht v n nh hng cu c i

chng ta thng qua cch chng ta

p li nhng i u mn h thy, nghe, cam gic v trai nghim. Tinh thn

doanh nhn trong chng ta cn
c nui dng v pht trin bi n s quyt nh cch chng ta phan ng
li cc s kin, v trn ht l

thnh cng v hnh phc trong cu c s ng chng ta.

Trong khi ai cng c kha nng t duy v hnh ng nh m t doanh nhn,

nhng thng chng ta khng

lm th. M t trong nhng l do c th l ti m t thi im no trong qu

kh, chng ta hc cch tr

nn bt lc. M t l do khc c th l trong nhng giai on kh khn, chng

ta khng i tm
c h i. D
nhin, c h i y khng n thun l vic kim ra nhi u ti n, m l nhng
c h i to ln v quan trng

hn nh hc, hiu, yu thng, pht huy ti m nng c nhn v

to ra s khc bit.

Thng thng, chng ta cn t duy theo cch ca doanh nhn tm ra

nhng c h i v n s mi mi l n

s i vi nhng ngi khc. pht trin l i suy ngh , chng ta phai t

t ra nhng cu hi khc bit,

nht l thi im kh khn. Nhng ch cn chng ta bit cch t cu hi

ng n; nhng cu hi chuyn

ha ngha ca kh khn hay tht bi th chnh cu tra li s l kim ch nam

cho chng ta tm
c m t
phai.

CHNG 10

CHUYN HA NGHA CUC SNG: NHNG CU HI

THEN CHT

Cui cng, cu hi ti sao nhng iu ti t li xy n vi ngi tt

chuyn thnh cu hi khc hn.

Chng ta khng cn thc mc ti sao chuyn li xy ra na, m phi t

hi mnh s phn ng nh th

no v d nh lm g sau chuyn ny. - Pierre Teilhard de Chardin

KHI JODI PLISZKA b rng ht tc, c ch mi hai mi tui. Gi y,

tui b n mi, c l m t

ph n c ngoi hnh d nhn, ci m v hot bt. Tuy nhin, c tha nhn

rng mn h hon ton suy sp

ti thi im tc c rng sch snh sanh.

Chng rng tc tng vng (alopecia areata) xut hin 1/60 ph n ti m t

thi im no trong cu c

i h, v 2/3 trong s pht bnh tui v thnh nin. Tng chm tc

rng i l nhng mang da u

nhn nhi. Ngi ta cho rng nguyn nhn l do h th ng min dch b r i

lon. V m t l do no m

cc bch cu phan ng vi tc gi ng nh vi nhng siu vi trng v ra tay

tiu dit khin tc rng hng

lot. Chng rng tc tng vng c nhi u dng: i khi ch vi vng nh trn
da u b rng tc, nhng

trong trng hp khc th ton b lng v tc trn c th rng ht, nh

trng hp ca Jodi, n c gi l

chng rng lng v tc ton thn (alopecia universalis). Ton b lng v tc

gm ca lng my, lng mi,

thm ch lng mi ca c u b rng.

Chc bn cng c th tng tng c, chng rng tc l ni au to ln

i vi bt k ph n no, d gi
hay tr. M t khi h nhn ra tc mnh bt u rng v bit rng n c th
khng bao gi mc li th h kh

m qun c i u . T khoanh khc , cu c s ng ca h khng cn

nh xa na. Ngi mc bnh c

th cam thy mnh b nguy n ra, nhng cng nh bt c tn thng no

khc, n c th tr thnh m t i u

may mn.

MT PHI CA CHNG RUNG TOC

Jodi Pliszka b rng sch tc v lng bi cn bnh rng lng tc ton thn
tui 20. By gi Jodi l m t c

gi hp dn vi i mt to, long lanh v m t n ci rng r nhng c khng

c tham vng tr thnh ngi

mu. Thay vo , c tr thnh chuyn vin tr liu v l tnh nguyn vin

ca nhm gip ngi b

chng rng tc v ung th. C ni, Ti nhn ra vic chia s nhng trai
nghim cu c s ng ca mnh gip

ti nh nhm hn nhi u. Mi ln ti m lng mnh... ti tr nn mnh m

hn. Nhng chnh trong nhng

hot ng hng ngy ca mn h, Jodi tm

thy m t phai ln nht cho cn
bnh rng tc ca c.

C ni, Ti rt thch tp th dc nn sng no ti cng tp th dc, tr ngy

Ch Nht. C chy b , p

xe v nhng bi tp ngn ph i hp ba mn th thao khc nhau. C cng

thng xuyn luyn tp v Tae

Kwon Do cng con gi Jessica. Jodi ln c ai en cn con gi c th

ai xanh. H thng n trung

tm hun luyn v t v v hai m con cng luyn tp vi nhau. V chnh

trong lc luyn tp, Jodi nay ra

m t tng nh du s thay i trong cu c i c cng nh hng ngn

ngi khc. l m t tng

bt cht m c l ch c nhng ngi phai i tc gia nh Jodi mi ngh ra

c.

Jodi ni, Ti i tc gia trong lc tp Tae Kwon Do bi ti thch i v

cng ha hp vi nhng ngi

xung quanh khi ti bn cnh Jessica. Nhng chnh v i tc gia trong khi
tp luyn, Jodi g p phai

m t kh khn tht s v cng l m t c h i to ln. C giai thch, Ti pht

kh v m hi ra y tc gia

ri chay vo mt ti. Cng ngh c cng nhn ra l vn m hng ngn

ngi, ca nam ln n, phai

gnh chu. V th Jodi t ra mc tiu phai tm ra giai php v thit k m t

san ph m hu ch cho vn

ny. Ban u, c nht bng v sinh di tc gia thm m hi, hi li thi

m t cht nhng r rng l hiu

qua. Th nn, Jodi dnh ba nm tip theo pht trin m t san ph m c tc

dng tng t, ngoi ra cn

phai kn o v ph hp cho ngi thng xuyn i tc gia.

Jodi gi pht minh ca mn h l Headline It! v cho bit n khng ch gip

cho ngi b chng rng tc

m cn cho ca nhng ai phai i tc gia, nn r ng vnh hay nn li trai.

Nm 2006 c a Headline It!

tham gia chng trn h truy n hnh Nh Pht Minh Hoa K v vt qua
hng ngn ngi khc tr

thnh m t trong mi hai ng vin lt vo vng chung khao. Bi thuyt trnh

ca c trc ban gim khao

ch yu l by t ni m am m hn l quang co san ph m bi hn ai ht,

Jodi bit qu r i u khc

bit m Headline It! c th mang li khng ch cho ngi b rng tc m cn

cho bnh nhn ung th v bt

c ai v m t l do no m phai i tc gia. Sc lan ta t chng trn h

truy n hn h to cho c tin

ti hin thc ha pht minh ca mnh, chuyn t tng thnh m t san

ph m c ti m nng to nn s khc

bit tht s cho cu c s ng ca rt nhi u ngi trn th gii. Ngoi ra, s

xut hin ca Jodi trn Nh Pht

Minh Hoa K nng cao hn h anh v nhng cng vic khc ca c, v c l

quan trng hn ht, n gip

ngi khc hiu v ni th ng kh ca nhng ngi b chng rng tc.

Nhn li cu c i mnh t khi cn bnh p n, c ni, Ti b rng ht tc

v Cha hng ti vo con

ng tr thnh nh tr liu, tc gia, nh sng ch v ngi pht ngn. C

ni gi y c bit rng th

thch to ra sc mnh tinh thn bn trong chng ta. Chng ta c th la

chn tr thnh ngi s ng st ho c

nn nhn... V ti l ngi s ng st.

Trong on cu i quyn sch ca mnh, Jodi Pliszka vit, C l vic rng ht

tc khng phai l i u ng

s nh ti tng ngh... khng c mn qu no ln hn vic ta bit c mc

ch s ng ca mnh. y l

m t trong nhng thay i c ngha nht m chng rng tc mang n

cho cu c i Jodi, n gip c
ly li ni m tin v tm
c mc ch s ng. C ni, Ti c tc trong hai
mi nm, ti khng c tc trong

hn hai mi nm. V ti cam thy vui v ch ng ng mn h qua trong

su t b n mi nm y. Phng

chm ca c cng l li ku gi dnh cho nhng ai phai chu ng chng

rng tc, ung th hay bt k

chng bnh no khc: cu c s ng vn tip din sau khi bn b rng tc!

Cu ni ca Jodi nhn mnh m t thng ip quan trng. C ni, Vn cn

m t cu c s ng tht s sau khi

mi ao tng qua i, sau nhng ln ni m tin sp , sau tt ca nhng manh

v cu c i. V sau cn ma

tri li sng. cn l m t thng ip dnh cho nhng ai hng chu tn

thng v tht bi: Cu c s ng

vn cn . D cho bt c chuyn g xay ra, d cho bn phai i m t vi bt

k kh khn no, cu c s ng

vn cn .

S PHN, NGHIP CHNG V CHA TRI

Jodi Pliszka th nhn rng khi nhng chm tc u tin trn u c rng
xu ng th ni s hi v cam gic

au kh khin c mu n pht in. C nh li, Ti khc lc, la ht. Ti

nguy n ra Cha Tri... ti mu n

bit Ti sao li l ti? Nhng khi chp nhn thc trng, Jodi nhn thy
mn h ang t ra nhng cu hi

khc, v chnh nhng cu tra li cho cu hi a c n nhng con

ng m c khng ng ti.

Khi tai ha p n, cu hi u tin trong u chng ta thng l Ti sao li

l ti? hay Ti lm g
b nh th ny? M t s ngi s khin bn tin rng chng ta t gy ra
nhng khng hoang cho ban thn

mnh. Bng m t cch no bn hp dn chuyn n vi bn (thng

qua suy ngh hay ngun nng

lng tiu cc), hay l h qua nghip chng ca bn, kt qua ca nhng
g bn lm hay ni trong

qu kh, hay thm ch theo o Hindu l i u xay ra t kip trc. M t s

ngi chc chn rng bi kch

c nhn l s trng pht ca Thng cho nhng t i li ta gy ra, v

nhi u ngi khc li tin rng

nhng tn thng l th thch ca Cha. Nu bn tin vo Kinh thnh Job

th Cha dng nhng bi kch

nh m t phn trong php th tnh yu v lng tn knh ca bn i vi Ngi.

Nh vi bt k cu hi mang tnh thn hc no, khng c m t cu tra li hp

l no ca, l l do ti sao

cc v linh mc hay gio s Do Thi thng tra li nhng cu hi kh nh

Ti sao Cha li cho php t i

c v au kh tn ti? theo cch nh th ny: C rt nhi u i u chng ta

khng th hiu c ti sao, bi

Cha sp t theo m t cch rt huy n b. Nhng d ni m tin tn gio ca

bn l g, chng ta cng khng

th trnh n m t thc t rng nu chng ta c mong m t th gii c trt t,

lun cng bng v y l phai

th s c lc ta phai tht vng. i khi c v nh ta mc kt trong m t th

gii hn lon, xung quanh ton

nhng th phi l v bt cng. Ti tin rng c nhng cu tra li tht s v

nhng cu tra li u nm
m t phai. tm
c chng, chng ta cn t ra nhng cu hi rt khc
bit.

NHNG CU HI THEN CHT

Trong Phn M t, chng ta bit rng rt him c chuyn m c nhin t t hay

xu trong cu c s ng. Trng

s c th dn n nhng i u ti t v thm ch l ci cht, trong khi vic b

mt i cng vic kinh doanh

hay k sinh nhai li c th tr thnh nhn t dn ti s thnh cng ca m t

ngi. im c t yu khin cho

m t vic xay n vi chng ta l m t i u lnh hay i u d thng khng

nm hon canh m cch

chng ta phan ng vi s vic . C m t i u chc chn rng: chng ta s

rt kh chuyn tht bi thnh

c h i ch bng nhng cu hi khng hu ch m ch mang n au kh, i

loi nh Ti sao li l ti?.

B no con ngi s tm
c cu tra li cho bt k cu hi no chng ta t
ra v bt c s vic no trong

cu c s ng. V d, nu ta hi Ti sao i u ny xay n vi ti? th b no

chng ta s a ra m t lot cu

tra li c th c: Ti v bn vng v ! Ti v bn ngu d t! Ti v bn b nguy n

ra! Ti v bn khng lm

c vic g ra hn! B no chng ta s a ra mi cu tra li giai thch

cho cc tnh hu ng kh khn

m ta g p phai. Nhng, i u g s xay ra nu chng ta hc cch chuyn ha

ngha ca tht bi bng cch

t ra nhng cu hi khc? Cu c s ng chng ta s thay i nh th no nu

ta c thi quen t ra nhng
cu hi nh:

M t t t ca s vic ny l g? ho c

Chuyn ny c th mang n i u t t p g? ho c

Ti c th rt ra c bi hc g mang li li ch cho ban thn ti? ho c

Ti c th rt ra c bi hc g mang li li ch cho ngi khc? ho c

Ti c th lm g ngay lc ny bin n thnh li th cho mn h?

TIU IM XANH

gii quyt nhng vn ca ngy hm nay, chng ta phi tp trung

vo ngy mai.

Erik Nupponen

M t ph n ngi bn lm vic. i mt c sng mng v c khng th

cm c nc mt. M t ngi

n ng qung tay qua vai c v v . Tng ngi m t n bn ngi ph n

ny by t s cam thng,

an i. Vo thi im , c mang m t ni su khn ngui. C va mi b mt

223.000 bang!

Ni chnh xc hn l c va trng 27.000 bang nhng trong tm tr c lc

ny, c ch ngh n vic mnh

va b mt 223.000 bang. C tham gia vo tr chi truy n hnh Tha Thun

hay Khng (Deal or No Deal)

v hng triu ngi xem tivi chng kin s tic nu i ca c. Chuyn l c

m chic h p cu i cng

ca tr chi ny v pht hin rng l ra mnh s trng 250.000 bang nhng

c la chn tha thun

trc v chp nhn s ti n m ngn hng a ra: 27.000 bang!

Nu ai nhn c tm ngn phiu tr gi 27.000 bang, chc hn ngi
s pht in v sung sng.

Tuy nhin, s tht l cam xc ca chng ta khng ph thu c vo nhng g

xay ra m hon ton l kt qua

ca nhng g chng ta quan tm. M t trong nhng c im chung ca

nhng ngi tm ra m t phai l h

hc c cch pht trin ci gi l tiu im xanh.

Bt k bn ang ngi u, hy th lm bi tp n gian sau:

1.

Nhn k mi th xung quanh bn v ch n nhng vt mu nu. Hy c

ghi nh nhng th mu

nu m bn nhn thy, d l nu nht hay nu m.

2.

Sau , nhm kn mt li, khng nhn ln v hy c gng nh li nhng vt...

mu xanh m bn

nhn thy.

Hu ht mi ngi u b i r i. H qu tp trung vo nhng vt mu nu n

ni h khng n nhng

vt mu xanh. i u ny minh ha cho nhng g m nhi u ngi trong chng

ta trai qua trong cu c s ng,

vo lc ny hay lc khc. M t ngi ch cho ta xem m t loi xe hi hay my

tnh no y, v ri ta bt u

thy n khp mi ni. Tht ra l n lun , nhng chng ta ch nhn

ra n khi tm tr ta tp trung

vo n. Tng t, i khi chng ta cho php mnh qu tp trung vo nhng

vic tiu cc trong cu c s ng
(mu nu) n ni chng ta khng ch n bt k s vic tch cc (mu
xanh) no.

Ngi ph n trng 27.000 bang trong tr chi Tha Thun hay Khng l
m t v d in hnh. C qu tp

trung vo vic mt i c h i trng 250.000 bang thay v tp trung vo s tht

l c trng 27.000 bang.

Nhng ngi c th chuyn bi thnh thng u luyn tp tiu im xanh.

Khi phai i m t vi kh khn

v qua nhng giai on bin i, h lun n lc tm kim nhng vt mu

xanh trong cu c s ng. Tiu im

xanh c ngha l khng bao gi nhn li pha sau, tr khi ta c th rt ra bi

hc t qu kh. i u ny c

ngha l phai lun tp trung nhn v pha trc. Nhng ngi vi tiu im
xanh khng bao gi bn tm

v nhng g mt m ch ch tm vo nhng g c th g t hi c. H
khng bao gi ngh v nhng hn

ch, m ch ngh n nhng kha nng. Trong mi s vic, h lun tm cch

chuyn ha ngha ca hon

canh v tch cc tm kim nhng li ch i km vi s vic .

NGH THUT CHUYN HA NGHA

ngha ca mi trai nghim trong cu c s ng u ph thu c vo cch chng

ta nhn nhn s vic . Khi

c bt k chuyn g xay n vi ta, chng ta c th la chn ngha ca n;

chng ta c th quyt nh gn

cho n m t ngha tch cc. V d, khi m t ngi b mt vic, ngi c

th cho rng i u phan nh

tiu cc v kha nng v tnh cch ca h, bng chng ca vic h tht

bi. Thm ch h cn t thuyt

phc ban thn rng mnh s khng bao gi c th tm

c vic lm khc,
m nu c c i chng na th

cng khng t t bng cng vic c. Ho c h c th xem y l m t c h i

lm m t cng vic khc, mi

m v y hng khi. M t s ngi cn ngh rng l c h i h khi

nghip kinh doanh.

M t s ngi dng nh c s trng v vic chuyn ha ngha ca hon

canh. Din vin hi, tc gia,

nh pht minh, v chnh tr gia l m t s ngnh ngh i hi chng ta phai

lin tc chuyn ha ngha ca

s vic. V d, nhng din vin hi ni ting thng l nhng ngi quan st

cu c s ng m t cch tinh t

v lun t hi Chuyn ny c g hi hc? hay Yu t no c th xem l

hi hc trong vic ny? Vo

u nhng nm 1970, trong qu trn h lm b phim truy n hnh nhi u tp

Monty Pythons Flying Circus

(Rp Xic Bay ca Monty Python), John Cleese cng cc thnh vin khc
ca nhm Monty Python nhn

phng ti khch sn Gleneagles Torquay. Ngi quan l khch sn, m t

ngi n ng c tn l Donald

Sinclair, t ra l m t ngi kh th l v lp d. Michael Palin ni, Ngay

t u ng y xem chng

ti nh m t m i phi n h ln. ng y nm bang lch trnh xe but cho

khch khi h dm m ming hi

gi ca chuyn xe but tip theo; ng y cm rm v cch Terry Gilliam ngi

vo bn n v qung va-li
ca Eric Idie ra khi khch sn v l trong c bom hn gi th sao! John
Cleese ch tt ca cc chi

tit v ly cam hng vit v hi kch truy n hnh Fawlty Towers (Nhng
Ta Thp Fawlty) ht sc thnh

cng.

Tng t, trong lot phim truy n hnh Only Fools And Horses (Ch C
Nhng K Ng c v Nhng Con

Nga), son gia John Sullivan dng rt nhi u yu t c tht trong ton b
c t truyn ca mnh. M t trong

nhng canh hi hc nht nm trong m t tp phim phn hai c tn l A

Touch Of Glass (Manh Thy

Tinh) - canh n chm. Canh trong phim c dn dng da trn cu

chuyn c tht do cha Sullivan k li

cho ng nghe v nhng ngy ng cn lm th sa ng nc vo nhng nm

1930. Cha ca Sullivan l m t

ngi trong nhm th c nhim v lp t h th ng si mi cho m t cn

nh sang trng. i ng ng

mi, h phai di di m t s n chm. Trong khi m t s ngi ng bn di

m t chic n chm v cng

tm vai ln sn sng n ly n th m t ngi khc trong nhm li i tho

m t chic n chm khc

khin n ri xu ng t v v tan tnh. Khi cha ca Sullivan k cho anh nghe

cu chuyn ny, ging ca

ng rt nghim tc v ngy hm c rt nhi u cng nhn b bu c thi vic.

Nhng ngay lp tc Sullivan

nhn ra kha cnh hi hc v ton b tp phim c vit xoay quanh canh

tng .
Khi canh st Manhattan yu cu m t chng trai tr c mi tc xon li
chic xe hi tp vo l , h khng

h bit rng anh chnh l Malcolm Gladwell, tc gia ca hai quyn sch bn
chy nht The Tipping Point

(im Bng Pht) v Blink! (Trong Chp Mt!). Canh st ang truy tm
m t
k phm t i hip dm, v theo

vin canh st, th Gladwell gi ng vi ban miu ta hnh dng ca tn . H

th m vn Gladwell khoang hai

mi pht trc khi ng anh i. Ha ra l khi h xem li ban miu ta th

ngi n ng h ang tm

kim cao to hn v tr hn Gladwell khoang mi lm tui. Gladwell ni Ti
v tn t i phm ch c m t

im chung duy nht l ci u to y tc xon. y ch l kiu dng xe v

lc sot thiu suy ngh c

th lm tng thm s cng thng trong m i quan h gia canh st vi c ng

ng. Tuy nhin, Gladwell chng

ly lm bn tm. Anh tr nn t l v t hi l do ti sao vin canh st c th

nhn lm anh vi k hm

hip trong khi gia h c qu nhi u im khc bit theo nh ban m ta t i

phm.

Anh suy ngh v sc mnh k l ca n tng u tin v i u ny khin anh

tm hiu v vit ra quyn sch

Blink! (Trong Chp Mt). Trong li cam n ca quyn sch, ngi m

Gladwell by t s bit n (vi m t

cht bng a) chnh l nhng vin canh st bu c anh dng xe v lng

ph ca anh na ting ng h

trong ngy hm y, bi l s kin tnh c kch thch suy ngh ca anh

v cu i cng dn dt anh vit
ra quyn sch mi. Gladwell cn khng nh rng nu anh khng b bu c
dng xe li ngy hm th chc

quyn sch ny khng ra i.

TI M KIM NHNG IU C LI

Maeve Binchy l m t trong nhng tc gia c sch bn chy nht trn th gii,
trong c tc ph m Circle

Of Friends (Vng Trn Tnh Bn) c Hollywood dng thnh phim.

Nm 2002, Maeve b chng suy

tim bu c c phai nhp vin mi ngy, v c phai dng thu c tr tim t

n nay. C tng pht biu

trong m t cu c phng vn ca t Daily Mail rng, Trc khi chuyn xay

ra, nu bn hi ti cu c i

s ra sao sau m t s kin nh th th chc chn ti s bao rng i tht ng

bun v ngn ngi. Nhng

trong thc t, c ni rng cu c s ng ca c t khi mc bnh hon ton

ngc li nhng g c ngh.

Maeve bt tay vo tm hiu bnh trng ca mn h, cc phng php cha tr

v ch n u ng. C giam

lng mu i, t n b v ct bt ru bia. Hn na, c cn l ngi c ni m

tin mnh m vo l i suy ngh

tch cc, i u m c gi l b quyt. Tht vy, thay v s ng trong au kh,

Maeve tin rng mn h cha bao

gi hnh phc n th. V, quyn tiu thuyt mi nht ca c, Heart and Soul
(Tri Tim v Linh Hn) c

ly cam hng t nhng cu c i thoi c nghe c phng ch ca bnh

vin. M t i u th v khc,
Maeve Binchy cn l ngi lc quan. C lun suy ngh tch cc v cu c
s ng. Ti khng mu n s ng m t

cu c s ng b gii hn v y lo lng, c ni, Nu bn thc dy vo mi

bui sng v ngh ngay n bnh

tt ca mnh, phai chng bn ang mong ch m t ngy nh th?

B quyt ca vic chuyn ha ngha s vic tng t thi quen tch cc

tm kim c h i ca cc doanh

nhn. Ch l khi bn nhn nhn hon canh khc i, bn ang tm

kim li ch
hn l c h i. M t cu hi

then ch t m nhng ngi chuyn ha ngha s vic theo hng tch cc

thng t hi ban thn khi h

i m t vi kh khn l Vic ny t t im no? ho c u l yu t t t

p trong vic ny? Vi nhng

cu hi nh th, ngi ta nhn nhn tnh hu ng thng qua m t lng knh

khc, t h s nhn c kt

qua khc nhau. Nh bn c th on c, vic tm kim li ch trong m t

tnh hu ng cng thng l nt c

trng thng g p nhng ngi lc quan. Nghin cu cho thy nhng ngi
tch cc tm
i u t t p sau
khi b ch n on mc bnh nan y nh ung th thng s ch ng chi t t hn,
t bun ru hn v cht lng

i s ng ca h cng t t hn. Th v thay, y khng phai l i u ch xay ra

sau m t khoang thi gian di.

Trong nhi u trng hp, ngi ta bt u tm kim i u t t p trong tn

thng hay bnh tt t rt sm.

i khi y li l yu t quyt nh v cng sm bt tay vo vic tm kim li

ch bao nhiu th h cng
pht hin ra li ch sm by nhiu.

CHUYN HA NGHA CA VIC TINH GIM BIN CH

Khi ITV v Granada nhn c s chp thun cho xut sp nhp cng ty
ca h vo thng 10 nm 2003

th nhn vin ca ca hai cng ty u bit s c m t cu c tinh giam bin ch.

L m t trong nhng nhn vin

Granada, Gemma stone cam thy khng t lo lng khi c nghe nhi u li bn
tn rm ran. C ni, Ti c

m t a con trai cha y hai tui v li ang mang thai a k tip. Ti

khng th trnh c suy ngh l

liu ai s thu ti by gi?

Nhng Gemma khng phai l ngi d dng b nh gc. C ni, Ti suy

ngm v hon canh hin ti v

nhn ra m t c h i trong s bt hnh ny. y l c h i c theo ui

c m gy dng m t cng ty

ring chuyn v t chc s kin. C nh li, Khi ti mi m cng ty, sp c

ca ti LWT nhc li

i u ti tng ni trong ln phng vn xin vic ca ti hi trc. Khi c hi

mu n lm g trong vng nm

nm ti, ti ni ti mu n i u hnh m t cng ty t chc s kin ca ring

mn h.

Gemma th nhn, Tht lng th khi phng vn ti ch ni cho c vy thi.

Ti khng ngh nhi u v i u

. Nhng r rng l n ng li trong ti m thc ca ti.

Gemma thnh lp cng ty Quan L S Kin Rock v Ruby vo nm 2004, v

c c m t s khch
hng tn tui nh Tesco, Ikea v Granada. Xy dng m t doanh nghip t
con s khng cha bao gi n

gian hay d dng, nhng Gemma thnh cng. Ngy nay, c ang tn
hng li ch ca vic lm vic ti

nh v s t do dnh thi gian cho gia n h thay v phai tun th khung thi
gian cng nhc t chn gi

sng n nm gi chi u.

Khi nhn li khoang thi gian c b mt vic, khng cn nghi ng g na,

Gemma tin rng c m t m t phai

to ln ca s vic ny. Gi y c ni, Nhn chung, l m t i u t t. Kinh

nghim m ti t c trong

qung thi gian qun xuyn cng ty th cng phai mt nhi u nm mi c

c nu ti i lm thu cho m t

cng ty khc - ti c c h i t chc hng lot cc s kin v lm vic vi v

s ngi. i u tht tuyt

vi!

Vi s suy thoi kinh t thi by gi nc Anh, ngnh quan l s kin l

m t trong nhng ngnh u tin

chu anh hng, c l l do vic t chc s kin thng c xem nh m t

th xa x ph m hn l nhu

yu ph m. Nhng Gemma vn gi ci nhn lc quan vo tng lai. D cho

bt c chuyn g xay ra, c vn

lun tm kim c h i v tin rng mnh c th lt ngc tnh th. Ma h nm

2008, d on l s c khng

hoang v bao v cng ty, c lp ra b phn chuyn t chc tic cho tr

em, nh m t ngun thu nhp

mi thay th. Vi nhnh kinh doanh mi ny, theo li Gemma, doanh nghip
ca c ln nh di u g p gi.

Ti l m t ngi lc quan, Gemma t nhn xt, v cn l m t ngi hnh

ng. Ti pht chn nhng

ngi su t ngy than vn v s phn ca mn h nhng chng lm g thay

i n ca. Ti tht s tin rng

chng ta to ra vn mnh ca chnh mnh v vi nhng mc tiu r rng,

bn hon ton c th t c

nhng g mnh mong mu n trong cu c s ng.

Ngi thnh cng lun tm cch chuyn ha ngha ca hon canh tiu cc.
H t ra nhng cu hi tch

cc hng ti tng lai, v chnh nhng cu hi ny ch ra nhng c h i

ti m n trong kh khn. Chuyn

ha ngha ca s vic l m t qu trn h tng i n gian. Bn ch cn ly

m t cu ni tiu cc nh B

mt vic l m t tham ha i vi ti ri bin n thnh m t cu ni tch cc

nh y l m t c h i tuyt

vi ti suy xt li nhng g mnh tht s mu n lm trong i.

C m t cu chuyn ng yu v m t cu b ao c tr thnh vn ng vin

bng chy. Cu mang gy v

bng ra vn nh tp luyn. Cu ht to vi chnh mn h, Lt nh cu i

cng! i nh cn thiu hai im

nhng lt ny i khch nh bng v tt ca cc gc u c ngi. Liu

ngi nh bng c thc hin

c c nh n im trc tip v em v chin thng hay khng? Cu b

tung bng ln khng trung v

vung chy ht sc, nhng ht. Ln m t, cu h, Ngi nh bng cn

hai c h i na thng trn u.
M t ln na cu tung qua bng ln, vung chy, ri li ht. Cu b ht to,
Ln hai. Gi y tt ca cc c p

mt u dn vo ngi nh bng, anh y chc chn s nh trng bng

trong ln th ba. Ln sau cng,

cu b tung bng ln khng trung, vung chy v li ht. Lc ca c nh

cu i cng khin cu ng nho

xu ng t. Ri cu b ng dy, phi bi trn qun o, nh t bng ln v ni,

i! Tht l m t tay nm bng

c khi!"
Cu c tranh c Tng th ng M nm 2008 din ra gia John McCain, m t
ang vin ang C ng ha 72 tui

v Barrack Obama, m t ngi n ng da en tr tui i din cho ang Dn

ch. Tui tc ca h l m t

yu t m ca hai pha u a vo chin dch vn ng bu c ca mnh.

Pha C ng ha cho rng Obama

cn qu tr v thiu kinh nghim. H bin lun rng McCain c kinh nghim

v s tng trai cn thit

lnh o qu c gia hng mnh nht th gii. Pha Dn ch, ngc li, a m t
gc nhn khc v tui tc ca

cc ng vin. H ch ra s tht rng th ng k cho thy c nhi u nguy c

McCain s qua i trc khi kt

thc nhim k ca ng. M c d Obama cn tr v tng i thiu kinh

nghim, ng y li c sc tr, nng

lc v nhit huyt trn y. V vic Obama cha c nhi u kinh nghim trong
chnh ph th h ni rng i u

c ngha ng y s l nhn vt l tng em li nhng thay i cn

thit. Vy th cch nhn no ng?

Ca hai u ng. Quyt nh ty thu c vo vic bn mu n nhn nhn vn

theo cch no.

NHNG BI HC AU THNG CA V GIO S

V n xay n bt ng khng bo trc. M t nh sng chi la, sau ngn

la bng ln v khi m mt.

Dan Ariely mc kt trong m t cn phng nhanh chng b bin thnh l la.

Anh ch mi mi tm tui v

anh sp cht chy.

Gia b n b l la, Dan nhn ra cch duy nht thot cht l xng qua la.
Anh nghe c ting ai

gi t bn ngoi ch cho anh hng thot ra. Anh phng qua ngn la v pha
ca thot him. Khi n c

cnh ca, qun o anh chy phng phng. Anh vt giy, x b o s mi,
qun di v ch cha li v v

lt. Khi nhn xu ng, by gi anh mi thy nhng vt thng trn c th

mnh, bn tay phai ca anh chy

en, tng mang da ln b tu t ra, treo lng lng bn di cnh tay tri v ton
b cnh tay chuyn

thnh mu trng. N n nh bng di chn anh ph y tro do phn da

chy ca anh ri xu ng. Cn au

p n khin anh khng th no chu ng ni. Tt ca nhng g anh c th

lm l nm bt ng trn sn, c

gi hi th v ch i s gip .

Nhi u thng sau v chy, ln u tin Dan Ariely ng trc m t tm gng

to ngm nhn mnh sau tai

nn. Chn anh b bng b t trn xu ng di, lng gp v pha trc, hai
cnh tay ca anh cng b bng b

v bung thng hai bn ngi. Anh ni, Thn th mo m ca ti nhn tht

xa l v chnh ti cng khng

nhn ra nhng g tng thu c v mn h. Th tham nht l khun m t. Na

m t bn phai ca anh b l t da

gn ht, nhng ming da ln vi m tht mu v vng dnh lng lo trn

m t. Trng n khng khc g
m t th c c t sp mu v ang trong giai on tan chay. i mt
ti b git l hn m t bn. Mp

ming phai v mi ti b chy en, bin dng, tai phai ca ti cng khng kh
g hn.

70% c th anh b phng ba trong v tai nn v anh phai nm vin su t ba

nm tri cng nhng ln i u

tr au n cc v th xc ln tinh thn. Trong m t bi vit cam ng

Painful Lessons (Nhng Bi Hc
au n) ca anh, Ariely miu ta qu trnh cha tr v nhng suy ngm v
v tai nn cng nhng anh

hng ca n ln cu c i anh. Hng ngy, trong su t ba nm (tr nhng

ngy anh trai qua phu thut),

Ariely u phai tm tr liu. Anh c t vo m t ci bn y thu c tm

st trng, v ngay khi anh ngm

mn h hon ton trong nc, cc y t bt u tho bng trn ngi anh. H

tip tc tho t t cho n khi

tt ca bng c g ra ht v thng h mt tm m t ting ng h hon

tt. Cng vic , theo li

Ariely, l au n cc mi ngy. Khi cc y t tho bng xong, h nhc

anh ra khi bn v bi ln

ngi anh m t lp thu c m Siverol, ri bng li. Ngoi ra cn c vt l tr

liu v m t s phng php

cha tr khc nhng mi ngy, su t ba nm rng bnh vin, trong tm tr

anh lun l ni kinh hi ca ln

tm tr liu tip theo.

Trong bui gii thiu quyn sch bn chy nht ca mn h Predictably

Irrational (Phi L Tr), Dan c cp

n vic anh bt u c ci nhn khc i v cu c s ng v nht l hnh vi ca

con ngi sau v tai nn, v

i u ny hng anh bc vo con ng s nghip m c l anh s khng

chn nu khng xay ra v tai

nn k trn. Sau khi c xut vin, anh theo hc bng c nhn Tm L

Nhn Thc i hc Tel Aviv,

ri tip tc ly bng Thc s v Tin s trong cng lnh vc i hc Bc

California ti Chapel Hill. Sau
 anh ly tip bng Tin s Kinh T ca i hc Duke, ni anh hin l Gio
s ca Khoa Kinh T Hc

Hnh Vi James B. Duke.

Ngy nay, Dan c bit n nh m t nhn vt hng u trong lnh vc kinh

t hc hnh vi, chuyn nghin

cu v cc yu t con ngi, x h i, nhn thc v cam xc c anh hng

n cc quyt nh kinh t, v v

vic cc yu t ny tc ng n gi ca th trng, li nhun u t v s

phn ph i cc ngun lc ra sao.

Tuy nhin, ni m am m chnh ca ng li l quan st v xc nh cch thc

v l do ti sao chng ta a

ra nhng quyt nh trong cu c s ng. ng nhn thy cc quyt nh ca

chng ta thng phi l, nhng

ng thi c th d on c. ng cng khm ph ra m t s kin thc th

v v nhng yu t anh hng

n vic ra quyt nh ca chng ta ni ring, v ca cu c s ng hng ngy ni

chung.

Khi c dp ni chuyn vi ng, ti nhn ra Dan Ariely l m t ngi n ng

nng nhit, r ng lng, sn

sng chia s suy ngh v kinh nghim ca mnh. ng c nhng hiu bit ht
sc su sc lin quan n khi

nim m t phai. ng ni, Khng cn nghi ng g na, chnh nhng thay i

ln lao trong cu c s ng lm

thay i chng ta. N thay i cch chng ta suy ngh v nhng g chng ta
quan tm. Trong cu c i ng,

ng tha nhn rng c nhng thay i tch cc lu di mang tnh n n tang

bt ngun t chnh v tai nn
, bao gm thay i v tnh cch, cch ti nhn nhn ban thn, cch ti
nhn nhn ngi khc, ng lc,

s thch c nhn v ca cch ti phan ng vi nhng cn au th xc.

ng tip tc giai thch v nhng trai nghim gip ng nhn nhn cu c

s ng thoai mi hn - vic bit

c cu c i ny c th tr nn kinh khng nh th no khin cho nhng

vn nh nh t hng ngy ti

g p phai khng cn quan trng na, nu khng mu n ni l v ngha. ng

c ng lc mnh m theo ui

ngh dy hc l do nhng thay i trong cch ng nhn i sau v tai nn.

ng ni l m t trai nghim

mnh m, au thng, v ko di nhng n vch ra cho ti con ng hiu

r ban thn v ca nhng ngi

khc (v n cn chm ngi cho nhng tng nghin cu trong ti).

Ti rt ngi dng t nn nhn b phng ch Dan Ariely; bi r rng ng

khng xem mnh l m t nn

nhn. ng va trit l va thc t khi ni v trai nghim ca mnh. ng ni,

Nhn chung, ti c gng

nhn nhn tnh trng thng tt ca mn h nh m t trai nghim khc, m t

trong nhi u i u to nn cu c

s ng ca ti.

Liu ng c tr thnh m t ngi nh ngy hm nay, liu ng c t c

nhng th nh ng ang c, nu

cht ma-gi khng pht chy v gy ra nhng vt phng khng khip trn c
th ng cch y nhi u nm?

D nhin l khng. Bi nh Ariely ni, chnh nhng s kin ln lm bin i

cu c i chng ta. ng
khng chc cu c i mnh s t t hn hay khng nu ng khng b nhng
chn thng . Ba nm au n

cng cc qua l qu nhi u. Tuy nhin, ng khng nh rng c nhng li

th, nhng thay i tch cc, v

chc chn tn ti m t m t phai trong s vic ny. Gi y, ng c m t ngi

v xinh p, v ng ang

nh cao s nghip cng nh l m t tc gia c sch bn chy nht.

D phai chu ng au n mi ngy trong su t ba nm, phai s ng chung vi

s au n v b hn ch c

ng, thm ch phai ng u vi nhng cng thng v tm l v ca x h i

v n khng th trnh khi i

vi m t bnh nhn b phng, Ariely vn khm ph ra m t vi li ch. ng

ni, Khi nhn li, tht ngc

nhin khi thy cu c s ng ca ti c nhng chuyn bin tch cc n th!

Ha ra chuyn li tr nn t t

hn nhng g mi ngi mong i v chc chn hn hn nhng g ti mong

i.

Bt k tht bi v thay i no xay ra, d l vn sc khe, khng hoang ti

chnh hay tn tt nghim

trng th nhng cam nhn ca Jodi Pliszka, Gemma stone v Dan Ariely
h l m t kha cnh quan trng

ca m t phai: khi bit cch t ra nhi u cu hi to ng lc hn v chuyn

ha ngha hon canh theo

hng tch cc, chng ta s thy mi th tr nn t t p hn nhng g ta d

on.

CHNG 11

C VNG KHNG THNH V NHNG HNG I MI:

TM KIM TNG LAI

Tng lai thuc v nhng ngi tin vo ve p ca c m. - Eleanor

Roosevelt

O LA cu chuyn ca m t ngi n ng c tt ca mi th, nhng li tm

c i u cn hn th na.

Trong phim Regarding Henry (Chuyn v Henry), Harrison Ford ng vai

Henry Turner, m t lut s thnh

cng, c a v. Anh b chn thng s no sau khi b bn vo u v ngc.

Kha nng giao tip v c ng

ca anh u b anh hng, chn thng cn khin anh mt tr nh. Gn nh

khng nh c g ca, Henry

phai xy dng li cu c s ng t u bao gm vic hc li mi th, t vic tp

i, c t dy giy cho n hc

c v vit. C m t canh c bit cam ng trong phim khi nh vt l tr liu,

do Bill Nunn ng, n thm

Henry ti nh ca anh Manhattan. Chng trn h vt l tr liu kt thc

trc vi tun nhng nh tr

liu, ngi tr thnh bn thn ca Henry sau khi anh b chn thng, bit
chuyn Henry cam thy suy

sp v cu c s ng m anh nh mt.

Trong phim, Henry a bia cho bn u ng ri hai ngi n ng ngi ni

chuyn trong nh bp. Nh vt l

tr liu k cho Henry nghe ng tng l m t cu th bng chuyn nghip v

tng thut li nhng g

xay ra trong trn bng cu i cng ca ng. Qua bng c chuy n n chn
ng ghi bn trong lc ng b

chui bng t ca hai pha. Lc ng nghe v cam nhn c u g i mn h

ku b p m t ting v ng

bit rng s nghip cu th ca mn h kt thc. Cu c i ca ti chm

dt. Ti cht, ng ni vi

Henry, Nhng anh hy hi l liu ti c bn tm ti chuyn b tt u g i

khng i. Henry gt g l p

li cu hi, , vy ng c bn tm... th nh tr liu ct li anh, Khng!

Khng, ti khng quan tm,

Henry . Khng h d ch m t giy. Hy nhn xem. Anh c th i li c,

anh c th ni chuyn c.

Chng ta ang ngi y u ng m t loi bia rt ngon v t ti n. V ti gp

phn vo vic ny. Th nn,

khng. Ti khng quan tm chuyn mnh b tt u g i.

Canh phim chuyn tai c ton b thng ip ca b phim: ngay ca

khi c m ca chng ta b mt

i th vn cn m t m t phai, v n s n cng nhng c m mi m,

khc l v nht l ngha hn.
Nhng ai cho rng ch phim Regarding Henry ch gi gn trong kch ban
do o din Jeffrey Jacob

Abrams vit th h cn c quyn I Am The Central Park Jogger (Ti L

Ngi Chy B Cng Vin

Trung Tm) - cp trong Phn M t - hiu rng: thng ip ca b

phim ch n thun phan nh li

nhng g c kha nng xay ra, thm ch trong ca nhng bi kch cu c i cn

t hi hn nhi u.

Con ng Julio Iglesias tr thnh siu sao nhc Pop sau khi c m cu th
bng chuyn nghip ca

anh tan tnh ch l m t trong rt nhi u v d ca vic lm th no m nhng

c m tan v li c thay

th bng nhng c m khc, ln lao hn. Trong trng hp ca Iglesias,

khng ai dm trch nu anh t

ra cay ng, bc b i, v chn nan sau tai nn. Anh c th ngi g m nhm ni
bun v cu c i la d i

anh v cp i c m tui th ca anh. Nhng thay vo , Julio Iglesias

chn cch lm khc, anh

chn tp trung vo tng lai v bt u thc hin nhng g a anh n

thnh cng rc r ca m t ngi

ca s kim nhc s.

M c d c m tui th ca Julio igiesias bt thnh nhng anh li tm ra m t

phai, v nh Harland Sanders,

tip tc phn u t c nhng i u anh thm ch c nm m cng

khng thy nu nh c m ban

u ca anh khng b tc mt. Trn thc t, rt nhi u ngi thnh cng

nht trong mi lnh vc cu c s ng
l nhng ngi tng nh mt c m, nhng h phn u theo ui
nhng c m khc.

VANG MI TING NHC

Bn khng bao gi qu gi n ni khng th t ra mt mc tiu khc

hay m mt c m mi.

C. S. Lewis

Nh tt ca mi ngi thng ni, Elaine Rinaldi l m t v d v thn ng

thiu nin. Ln bay tui, c b

g nhng n t nhc u tin ca bi Chopin trn chic dng cm Kawai

Nht Ban trong cn nh

Westchester ca cha m c. Mi tng tui m mi ngy Elaine ngi tp

n ba b n ting lin tc, nn

vi nhng ai bit v c b s khng ly lm ngc nhin khi c ot giai trong

cc cu c thi a phng v

ton bang. C gio dy piano ca Elaine, Tin s Rosalina Sackstein, m t gio

s m nhc ni ting i

hc Miami, ni v Elaine nh m t trong nhng hc sinh ti nng nht ca

ti", v Tin s Sackstein cng

ni r thm l t trc n nay, b ch lm vic vi nhng ngi tht s c

ti nng, tr tu v thin hng.

Khi Elaine 16 tui, c chnh thc biu din ln u tin trc cng chng
trong vai tr ngh s dng cm

ti bui ha nhc ca on giao hng thnh phng thnh ph Fort

Lauderdale. Nm 1985 c c trao giai

Hip S Bc trong lnh vc m nhc. Cha m c cng ng b, ch bc, anh

ch em v bn b, tt ca u ngi

di hng gh khn thnh gia. Ngi cha Leo ca c nh li s kin vi v

t ho: Bn ngh xem, c

rt nhi u a tr ti nng nhng chu li ginh c giai nht!

Elaine tip tc theo hc trng Eastern Musical Festival, m t trong nhng

trung tm o to c uy tn nht

dnh cho cc nhc s tr c kht vng. Sau c c hc bng ton phn

ca Trng m nhc Frost thu c

i hc Miami, ni c tip tc hc vi c gio thi th u, Tin s Sackstein,

trc khi ly bng thc s ca

Trng m nhc Mannes thnh ph New York.

R rng, Elaine Rinaldi n lc ht mnh v phai hy sinh nhi u th t

c c m tr thnh m t

ngh s dng cm biu din trong cc bui ha nhc. Sau khi nhn bng
thc s, Elaine xem nh t

c c m ca mn h nhng hnh phc khng c bao lu. Cha y

mi hai thng sau khi t t nghip,

c b m t chic xe hi ng phai khi ang p xe trn ng ph New York.

c m m c nui dng

v c gng m t i kt thc.

Tai nn ny hy hoi Elaine - v th cht, tinh thn ln s nghip. Chn

thng phn trn c th khin

c khng th tip tc chi n chuyn nghip. Tt ca thi gian c mit mi

luyn tp trong nhi u nm -

nhi u hm ln n tm ting m t ngy - k t khi cn b, gi y khng cn

g ca. Ho c c v l nh th

vo thi im .

Ca nm sau Elaine mi hi phc sau chn thng, nhng khi c bt u i xe

p tr li, c b ng ln

th hai. Ln ny l m t tay trt patin. C gio nhi u nm v cng l c vn

ca c, Tin s Sackstein

ni v Elaine, C y c tt ca ph m cht ca m t ngh s dng cm, kha

nng v ti nng. Tht khng

may, mi chuyn li xay ra nh th.

Nhng cu chuyn ca Elaine khng dng li . C s ng New York v

i theo ting gi mi trong

ngnh m nhc - ch huy dn nhc giao hng - v ch t lu sau, c rt

thnh tho. Nm 1997 Elaine

c thu lm tr l ch huy dn nhc v ch o hp xng cho Nh ht

opera Florida, ci ni ca dn

nhc giao hng Florida. C th nhn rng mn h nh kim m t cng

vic bt c ni u nhng y

l qu hng ca c v ri th cu i cng ti cng tr v nh.

Nm 2000 Elaine tr li New York lm ngh ch huy dn nhc t do cho

nh ht opera DiCapo m t thi

gian v cng trong nm , c tr li Nam Florida lm vic trong nhm

Key West Nh ht opera Island.

c g p li nhi u ngi bn c thu c dn nhc giao hng Florida, v c

bun ru khi bit rng nhm

nhc phai giai tn v thiu qu duy tr hot ng.

M t s nhc s ngh Elaine lp m t dn nhc giao hng mi. C l ngi

l tng cho cng vic ny,

khng ch bi c c th ch huy dn nhc m c cn c cc m i quan h cho

php tng ny thnh hin
thc. C ni, Chng ti c nhng nh son nhc ti ba Nam Florida, v
nu tp hp li, chng ti s c

m t dn nhc giao hng xut sc.

Nm 2006, dn nhc giao hng Miami chnh thc c thnh lp. Dn nhc
gm b n mi con ngi ti

nng biu din ti H i trng Miami Dade County - chnh l ni m Elaine

nhn giai thng Hip S

Bc. C ni, Tt ca k c qu nh hin v trong ti.

Elaine Rinaldi mt i c m ca mn h, nhng nh m c c c h i

theo ui v t c m t c

m khc, to ln hn. Hn h anh c y ng ra i u khin m t dn nhc giao

hng l i u m ti hng

mong i, Tin s Sackstein ni, Tht mng cho c y.

TO DNG TNG LAI

Ti hng v tng lai bi chnh l ni ti s sng trn cuc i mnh.
- George Burns

im ni bt trong nhng cu chuyn trn l ta c th tin rng, nu m t c

m b tc mt th lun c m t

c m mi n vi ta. Khi c m khng thnh, khi tt ca n lc b mt i,

chng ta c th tr nn cay

ng v phn ut, chng ta c th than trch v s bt cng ca cu c i;

ho c chng ta c th nhn v

tng lai v tm m t c m khc. Thc t l nu chng ta la chn i u th

hai, chng ta thng s tm

c m t c m thm ch to ln hn, ngha hn rt nhi u. i khi, n

cn hi sinh nhng c m

mt, nhng c m tng chng b t b rt lu, ang ng vi trong ta v

ch ngy s ng dy.

Kim Williams l con th t trong s tm anh em ca m t gia n h yu m

nhc. n sinh nht ln th bay,

cu chi c n ghi-ta v ln mi th cu c th son nhc. Khi bc

vo tui thiu nin, cu chi

cho vi ban nhc nh v i khp vng Trung Ty nc M ri sau cng l

tr li mi n ng Tennessee,

yu, lp gia n h, v quyt nh mnh phai gnh vc trch nhim bng cch
tm m t vic lm n nh. Sau

khi lm nhi u vic trong ngnh xy dng, anh chp nhn v tr k thut vin
in t trong m t xng san

xut knh trong vng. Anh b sang m t bn mi kht khao theo ui s

nghip m nhc trong qu kh,

thay vo , anh dnh ton b thi gian chm lo gia n h. Cu c s ng ca Kim

v gia n h anh bn h thng

nhng thoai mi cho n m t ngy nm 1974, m t tai nn xay ra xng

lm vic thay i dng chay

cu c i anh.

Kim b kt trong m t m chy khng khip bn trong nh xng, vt bng

ca anh nghim trng n ni

hn m t thp nin sau, anh phai trai qua hn hai trm ca giai phu phc hi
v th m m. a s nhng ln

i u tr c tin hnh Trung tm Y t i hc Vanderbilt Nashville, v

cng ti , anh v tn h bit

n lp dy sng tc nhc ngay trong khun vin i hc Tennessee. Anh

ng k tham gia v nh m

anh cam thy tnh yu m nhc trong anh tri dy. M c d anh ang n lc
hc tp ly bng tm l hc,

Kim bit i u mnh tht s mu n l tr thnh m t nh son nhc.

Su t 5 nm tip theo, anh thng xuyn i li gia ng Tennessee v
Nashville hc vit nhc v thnh

thoang rao bn cc tc ph m ca mn h. Sau cng, vo nm 1988 Kim k hp

ng vi Tree International

(ti n thn ca cng ty san xut nhc Sony/ATV). Trong vng vi thng u
tin lm vic ti y, Joe Diffrey,

ca s ht nhc ng qu, thu m m t ban nhc do Kim l ng tc gia, c

ta If The Devil Danced In

Empty Pockets. N tr thnh bi ht c a chu ng nht v nhanh chng

a tn tui Kim Williams tr

thnh nh vit nhc ti nng ni ting trong ngnh m nhc giai tr. Kim c
dp lm vic vi ca s nhc ng
qu tn l Garth Brooks, tnh bn khng kht nay n gia hai ngi v h
vit nhc cng nhau trong

hng thp k. K t , Kim t c hng lot thnh tu rc r cng nhi u

ca s hng u ca dng nhc

ng qu, trong tiu biu nht l tc ph m Three Wooden Crosses, ng

vit cng vi Doug Johnson v

c Randy Travis thu m vo nm 2003. Bi ht c bnh chn l Bi ht

ca Nm trong Giai thng

Nhc ng qu 2003 v giai tng t do H i Nhc s Nashville trao t ng.

Doug Johnson nhn xt v Kim Williams l ngi tch cc v nhit huyt

nht m anh tng bit. Ti

c g mi ngi u c c h i tip xc vi anh y, Johnson ni, Anh y l

ngun cam hng ln lao.

Nh li qung thi gian khi g p tai nn, Kim Williams tin rng chnh n hi
sinh kht khao tr thnh

nhc s trong anh. Nh anh by t trong m t cu c phng vn, Ti khng

bit liu ti c bao gi tr li

vi m nhc nu tai nn khng xay ra. C l Thng quyt rng,

Ta phai khin anh chng ny

cam thy kh s y anh ta v ng ni anh ta cn n.

M t trong nhng m t phai ln nht ca tn thng l n bu c chng ta phai

c mc tiu. Hu ht chng ta

cu c s ng tri qua m khng bit mnh tht s mu n g. Nh trong cu

chuyn ca Simon v Helen

Pattinson c cp Phn M t, i khi bng trc gic, ngi ta nhn ra

mnh cn thiu m t i u g

v bt u tch cc tm kim. Simon v Helen l nhng lut s tr, ngy ngy

i lm ti th Lun n

cho n thi im h bit mnh phai i tm

m t ngun cam hng. Vi nhi u
ngi khc, mi n khi i

m t vi tht bi hay tn thng th h mi nhn ra i u tng t, v i khi

chnh tn thng t n trao

cho con ngi nhng mc tiu theo ui.

M t khi bn c c mc tiu c th tc l bn i hn na ng trong
qu trn h t c n. Ln u

tin ti nghe Roger Crawford ni chuyn l vo nm 1996. Anh ni chm ri,

khoan thai v y hi hc.

Khn gia ca anh nu t tng t, khng phai bi Roger tn tt m v anh c

ngun kin thc uyn thm

chia s, v sau khi nghe anh ni, khn gia ra v trn y cam hng.

Roger b m sinh b tt thiu ngn. Anh c hai ngn tay bn tay tri, m t
ngn bn tay phai. Anh c

ba ngn chn bn chn phai cn chn tri ca anh th b tho khp t u

g i tr xu ng. Tuy vy, Roger

c cp bng hun luyn vin qun vt ca H i Qun Vt Chuyn Nghip

Hoa K. Anh c bng c nhn

Vin Thng ca i hc Loyola-Marymount Los Angeles, anh l ngi tn

tt u tin trong Hip H i

Vn ng Vin i Hc Qu c gia v anh tr thnh m t din gia truy n

cam hng c sn n. C l

thng ip quan trng nht m Roger Crawford chia s chnh l tm quan

trng ca vic c c nhng

mc tiu c nhn c th. Anh ni, Bt c ai cng c th lm nn nhng i u

k diu, nhng u tin bn

phai cho mnh nhng i u k diu lm.

Nu bn hi m t trm ngi rng liu h c mc tiu, ho c i u h mu n t

c nht trong cu c s ng

hay khng th hn 90% khng th a ra cu tra li c th ngoi tr c

mong c hnh phc v khe

mnh. l i u m Natalie du Toit (ta s g p chng sau), ngi gi

mi huy chng vng trong hai

k Paralympics (Th vn h i ma h dnh cho ngi khuyt tt) xem l bi

kch ln ca cu c i. M t

trong nhng mn qu qu gi nht m c nhn c l dng ch do hun

luyn vin ca c t ng, i u

m c lun tm nim trong cu c s ng:

Bi kch cu c i khng nm vic ta khng t c mc tiu;

Bi kch cu c i nm vic ta khng c mc tiu vn n.

Mc tiu cho chng ta mc ch, ngha, v nh hng s ng. cng l l

do ti sao nhng ngi vt

qua bi kch ban thn thng cam thy hnh phc v toi nguyn hn. Mi
ngy mi mang theo nhng thch

thc v mc tiu mi, v thng th mi c nhn cn c nhng mc tiu lu

di, c th cho ring mnh.

Khng c mc tiu, chng ta khng khc g con thuy n lnh nh trn bin
ca mnh mng. Vo thng 5

nm 2008, ti ngh php m t tun tham d kha hun luyn li thuy n Day
Skipper. c l l cng

vic kh khn nht m ti tng thc hin. Ngoi tr bui chi u u tin ti
ch lang thang trn thuy n, cn

li l nhng trai nghim tuyt vi. Vi hai ngi bn v m t hng dn vin,

ti li thuy n qua eo bin

Gibraltar n Bc Phi, gh thm vng bin Ty Ban Nha Ceuta ri i tip

ln Ma-r c trc khi vt bin

a Trung Hai trong m tr v Sotogrande bn b Costa del Sol.

M t trong nhng phn kh khn nht ca kha Day Skipper l vic tnh ton
l trnh bi c qu nhi u yu

t phai quan tm; ngoi nhng th phc tp ca chic thuy n cn c thy

tri u, dng nc, gi, im nh

v (nhng im ta nh du bit v tr hin ti ca mnh), thi tit v d

bo kh tng thy vn. Song,

trc khi bn xem xt bt k yu t no trong s , i u u tin bn cn

phai c - v nu khng c n th

chng c l do g ri cang - l ch n. Bn phai bit mnh mu n i

u, nu khng bn s chng i

n u ht. Khi c ch n, bn hy bt u vch ra l trnh. Bn kim

tra d bo kh tng thy vn,

thy tri u, lung nc bin v gi. Bn nh du ln hai nhng im nh

v su t chi u di hai hnh

i chiu xem mn h ang u vo bt k lc no, v khi chc chn mi th

sn sng, bn khi hnh.

Khi ang lnh nh trn bin, nu hon canh thay i - gi i hng, g p

bo, ho c c g can tr cu c

hnh trnh - th thuy n trng, v n bit r ch n ca mnh, s v ra

m t l trnh mi v cng bum i

tip. S t n nhi u thi gian v i hi rt nhi u n lc, nhng bng cch

thuy n trng c th t tin

mn h ang i n ch.

Nu cu c i l m t cu c hnh trn h, bao nhiu ngi trong chng ta c

c ch n? Bao nhiu ngi

thm ch bit r phng hng mnh mu n i ho c u l im nh v ca

mnh? Hu ht sinh vin sau

khi t t nghip khng c bt k nim g v ngnh ngh h mu n lm. V

tht s l bi kch cu c i.

Rt nhi u ngi lm vic ch kim s ng qua ngy thay v xy dng cu c

s ng. i khi, phai n lc

khng hoang hay thm ch bi kch p ti th chng ta mi ngng tri git,

nh Mike Jetter ni m t cch

chnh xc l bt u s ng c thc.

CUC GI 911

Nh chic nn bao him m Brian Gettinger s ng st sau m t tai nn xe my

vo thng 9 nm 1993. Khi
y anh 23 tui v ch mi ba tun sau khi t t nghip Hc Vin Canh St
Sinclair, anh lm cho chic xe gn

my ca b mnh tan tnh v lc tay li m t khc cua. Anh ni, Ti tng

mnh khng s ng st ni sau

c va chm . C th anh b vng vo thanh chn ng, xng s ng anh

b nt, lng anh b gy ba

ch, cng vi chic xng sn. Trong lc nm v vng bn l ng

Ohio vi nhng chn thng

nghim trng, Brian Gettinger ch ngh c m t i u, Ti s khng bao gi

tr thnh m t vin canh st

c na.

Gettinger s ng st sau v tai nn. Cc bc s bao rng anh khng th i li

c na, nhng chn ngy sau

v tai nn, anh c ng c cc ngn chn, v sau nhi u ca phu thut

cng hng thng phc hi, anh

ng c trn i chn ca mnh. Tuy vy, vn cn rt nhi u chn

thng khin anh khng th tr

thnh nhn vin canh st c na. Phn di chn tri ca anh b lit v anh
khng c c bp vai tri.

Nhng chnh v tai nn tc i c m gia nhp lc lng canh st ca

anh li nh ra m t hng i

ngh nghip mi, m theo nhi u gc , gip cu c i anh ngha v mn

nguyn hn. Nm 1996, anh

tiu chu n tr thnh canh st i u ph i - ngi tra li cc cu c gi kh n

cp. l m t cng vic mang

n cho anh c h i gip ngi khc ngay khi h cn c gip nht.

Hm nay anh c th trn an m t
ngi hin trng tai nn cho n khi i cp cu n. Hm khc anh c
th ch dn cho m t ngi b

lc ng. l cng vic m anh ht sc ng . V cng tuyt vi, Brian

nhn xt.

Trung y Robin Schmutz tng i Toledo cho rng tai nn ca Brian c

bit gip anh tr nn ph hp

vi v tr ny. N gip anh y hiu c nhng g ang din ra trong u

nn nhn khi trong tnh canh

nguy cp, Schmutz ni. Brian tng mong mu n tr thnh m t nhn vin
canh st lm vic trn ng ph ,

nhng m anh ni ni m khao kht ca con trai b vn lun l gip ngi

khc v b tin rng anh sinh ra

lm canh st i u ph i. i lc Thng lm rt nhi u i u b n, b

ni. C l l ni Brian c

th cu s ng c nhi u ngi hn.

SC MNH TINH THN TCH CC

Sc mnh tinh thn tch cc tht s nm trong suy ngh sng to hnh thnh
nn s phn ca bn, v nhng g din ra trong u bn tng ngy tng gi
to nn ng lc cho nhng thay i trong cuc sng ca bn. Hy to ra
mt chuyn tu chuyn ch suy ngh v lo li n. Cht lng cuc sng
cng nh

hnh phc cuc i bn ph thuc vo hng con tu lt i. -

Laurence J. Peter, 1919- 1988

Liu c bn tay Thng can thip vo ci ngy Brian Gettinger b ht

vng khi xe gn my hay khng,

chng ta khng bao gi bit. C l Thng quyt nh rng Julio Iglesias

khng nn tr thnh cu th
bng v Elaine Rinaldi t t hn ht khng nn chi n dng cm. C
ngi s ngh rng ng Quy n

Nng cn nhi u vic v i hn lm thay v ngi suy ngh xem nn anh

chng ny lm canh st i u

ph i hay l canh st giao thng, v anh chng Ty Ban Nha kia nn i ht

hay i bng. D nhin, nhng

s kin ny c th ch l kt qua ngu nhin khi con ngi ta b nm vo

dng chay cu c i. Nhng, d g

i na, thc t l Brian Gettinger tm

thy m t mn qu t v tai nn
cp i c m ca anh, ta

nh Julio igiesias v Elaine Rinaldi tm

thy mn qu t trong c m
m h nh mt.

Chng ta c th noi gng nhng ngi nh Julio Iglesias, Elaine Rinaldi v

Brian Gettinger, c bit khi

chng ta phai i m t vi ni tht vng trong cu c s ng ca chnh mnh.

Nhng ngi nh mt c m

thng nguy n ra Thng hay trt bc tc cho s phn en i. H

nhc chng ta nh rng i khi tt

ca nhng g ta cn tm ra m t phai l sn sng qun i nhng g mt,

nhn v pha trc vi ni m hy

vng v tin tng rng: u trong tng lai, c m t c m mi m, ln

lao v t t p hn v c l

ngha hn ang ch i ta.

Cu c i h l minh chng cho m t s tht rng m t phai, khng mt mt

no m khng c s n b.

Cu c i h chuyn tai m t thng ip c bit:

Khng m t c m tan v no m khng th c thay th bng m t c

m khc. Nu ta c mi

tic nu i nhng i u l ra phai xay ra, ho c nhng i u ta tin rng nn xay ra,
th ta khng th no

tm
c nhng c m mi. Nhng c m ch c th c tm
thy
khi ta tp trung tm hiu

xem c m y l g, ta ang c nhng g v ta s tr nn nh th no.

CHNG 12

DI SN CA EDISON: TRIT L SNG

Nu chng ta lm tt c nhng vic m ta c kh nng thc hin, chng ta

s tht s lm kinh ngc c

chnh mnh. - Thomas A. Edison

NM 1997 TP CH LIFE xut ban hai k bo k nim lin tip lit k danh
sch m t trm ngi quan

trng nht ca thin nin k. ng u danh sch l m t ngi n ng sinh

nm 1847 tiu bang Ohio,

nc M. Khi cn b, cu ch c chnh thc n trng hc trong ba

thng. Thy gio ca cu, mc s

Engle, cho rng cu s chng bao gi lm nn tr tr ng g v u c cu

tr ng rng v cu li hay m

m ng. V th, m cu em con v v t mnh dy con hc ti nh. T

nh, kha nng nghe ca cu b

hn ch m v sau c pht hin l di chng ca bnh ban v bnh vim

tai gia ko di. Cu b cng

ln bnh cng n ng, cho n khi trng thnh v sau m t tai nn trn xe la
th cu b ic hon ton. Tuy

vy, vi tt ca nhng gian nan , cu b ln ln v tr thnh m t trong

nhng nh pht minh v i nht

ca mi thi i, v trong tt ca nhng ngi s ng trn tri t ny su t

m t ngn nm qua, th chnh

cu c i ng c xem l c anh hng ln nht n tng lai ca nhn loi.

Ngi n ng l Thomas

Alva Edison.

Ch ring M, Thomas Edison c 1.093 vn bng sng ch c ng k

di tn ng. ng c cng pht

minh ra v s thit b mang tnh cch mng bao gm my ht a, my quay

phim, pin lu tr v d nhin

l bng n in, pht minh ni ting nht v cng l quan trng nht ca
ng. Edison ng vai tr then

ch t trong vic a cu c cch mng cng nghip t thi k my hi nc

ln k nguyn in lc. C l

hn bt k ngi no khc trong lch s gn y, Thomas Edison lm thay

i ca th gii.

M c d Edison c bit n nhi u nht vi pht minh bng n in nhng

cc nh s hc li xem pht

minh ng ghi nhn nht ca ng l my ghi m (hay cn c gi l my

ht a). Edison thit k v

to ra m t thit b u tin trn th gii c th ghi m ri pht li. Ngy nay

tht kh tng tng m t th

gii m khng c my ghi m, v ngc dng thi gian v nm 1877 khi

Edison pht minh ra n, ng cng

khng th tng tng c pht minh ca mnh s tc ng ln mi lnh

vc trong cu c s ng n mc

no, t vic kinh doanh ca chng ta - hy tng tng m t th gii khng

c h p th thoi? - n ngnh

giai tr v th gin - liu nhm The Beatles hay Rolling Stones s u nu

khng c nhng chic a nha

vinyl? V nhng ngi sao nhc Pop ngy nay s ra sao nu khng c da CD
hay nhc nn MP3?

T ln chy th u tin, chic my ghi m ca Edison khng g p trc

tr c g v i u lm kinh ngc

ca ngi pht minh ra n, c l hn bt k ai khc, bi Edison tha bit hu

ht cc pht minh cn phai

c cai tin rt nhi u ln mi c th s dng c. Yu t khin cho thit b

ny tr nn ni bt khng

phai v s t ph cng ngh hay ngha m n s em li cho th gii, m

do thc t rng chic my thu

v pht m thanh u tin trn th gii li c pht minh bi m t ngi n

ng b ic hon ton!
Edison sng to ra my ghi m bng cch dng ming cn vo ni pht ra m
thanh v lng nghe thng

qua nhng dao ng ca xng hm. Tht ra, ng cho rng bnh khim
thnh ca mn h xem ra li l m t

li th bng vic s dng k thut cn, ng c th cam nhn c. Vic

ng khng th nghe c bu c

ng phai ngh ra phng php cn, cu i cng n to i u kin gip ng

i u chnh v cai tin cht lng

m thanh vt xa hn nhi u so vi nhng g c th t c bng cch nghe

bn h thng. Theo cch nhn

ny th thnh tu m ng t c gn nh phi thng. Nhng vt ln trn

s pht minh, Edison chng

t m t i u rng thng qua cng vic ca mn h, c m t s tht truy n ng

lc cho th h tng lai: l
i khi nhng tr ngi ln nht li l ti san qu gi nht ca chng ta.

Nm 1988 m t ngi n ng tn Ralph Teetor, sau khi qua i, c

vinh danh ti Automotive Hall of

Fame v c nhi u c ng hin cho ngnh cng nghip t. Teetor l m t ngi

n ng phi thng, v nh

Edison, ng c v s pht minh. Khi ch mi 12 tui, Teetor v ngi anh h

t lp rp chic xe hi u

tin ca mnh t A n Z, rp n i cc b phn bng tay v ch to li m t

ng c ph thai. Teetor t t

nghip trng i hc Pennsylvania nm 1912, ng chng minh cho

nhng ngi cng khoa thy h

sai khi ngh rng ng khng th t t nghip. Sau ng tip tc phn u

tr thnh ch tch Tp on

The Pertect Circle Hagerstown, bang Indiana, m t cng ty san xut vng
m pt-tng ht sc thnh cng.

Teetor pht minh ra my xn c chy in, nhi u loi kha v gi cn

cu c. Tuy nhin, pht minh

c ngha nht m nh ng c nh n nhi u nht v c vinh danh

sau ny chnh l b i u khin

t c t ng dng cho xe hi. Ralph Teetor l m t k s cc k ti nng,

v i u khin cho tt ca nhng

thnh qua ca ng tr nn ng n phc hn na nm vic ng b m. T

lc nm tui, ng khng cn

nhn thy nh sng sau m t tai nn trong ca hng.

Teetor khng thch ni v s tn tt ca mnh v hu nh khng bn tm g

n vic mnh b m. Song,

i u c bit th v l Teetor, cng nh Edison, bin khuyt tt ca mnh

thnh m t li th. V d, ng

thit k ra k thut cn bng ng c tua-bin cnh qut chy bng hi nc

trong tu dit ng li. Teetor

cha m t ln nhn thy ng c tua-bin cnh qut. ng s khng th nhn ra

n nu vp phai n trn ng.

Nhng ng cho rng, theo m t cch no , chnh i u gip ng.

Teetor tin rng vic ng cha bao

gi nhn thy cnh qut c ngha l ng khng b anh hng v gii hn bi

nhng thit k truy n th ng.

Cu i cng, nh vo tr tng tng ca mnh cng xc gic ht sc nhy

cam, Teetor c th giai quyt

c vn m nhng k s sng mt khc phai vt l n trong nhi u nm.

 tng pht minh ra b i u khin t c t ng bt ngun t m t ln
Teetor b say xe khi i chung xe

vi lut s ca mnh. C v nh lut s ca ng khng th va ni chuyn

va li xe cng m t lc. Khi

ng y ni th ng y t ng giam t c, cn n lt Teetor ni th ng li
t ng t tng t c.

Vic khng th nhn thy c khin ngi ta d b bun nn hn khi i trn

cc phng tin giao thng.

Nhng cng chnh bi Teetor nhy cam vi hin tng say tu xe nn ng

nhn ra s cn thit ca m t b

i u khin t c t ng dnh cho xe hi. Lut s ca ng lc chy xe

nh ang chi xe in ng

trong h i ch cn Teetor phai c gng lm mi khng nn ra ngoi, nhng

chnh nh trai nghim

truy n cam hng cho ng v m t h th ng t ng duy tr t c n nh

cho xe hi.

Teetor th nghim tng trong su t mi nm cho n khi ng hi lng

v cho ra i m t san ph m

ng tin cy, lc ng mi ng k vn bng sng ch. Tuy vy, mi n

mi ba nm sau, Chrysler, nh

san xut xe hi u tin mi gii thiu b i u khin t ng ca Teetor trong

lot xe mi ca h. Ngy

nay, hu nh mi chic xe hi san xut ti M u c b i u khin t ng

theo tiu chu n. Khng cn

nghi ng g na, chnh l pht minh thnh cng nht ca Ralph Teetor.
Chnh nh khuyt tt ca mnh

- khim th - cho php ng lm c nhng i u vt ngoi kha nng ca

nhng k s sng mt. Teetor
pht trin m t kha nng cam nhn c bit gip ng hnh dung cc vt th v
cch chng hot ng, v r

rng chnh yu t quan trng lm nn thnh cng phi thng ca ng -

tr thnh m t trong nhng

nh pht minh su sc v c nhi u sng ch nht trong lnh vc my mc t

ng th k hai mi. Cng

nh Edison, tiu s ca Teetor l m t minh chng thuyt phc v m t phai.

Ca Ralph Teetor v Thomas Edison u li cho th gii m t di san v i

gp nhi u ln nhng pht minh

ca h. Trit l s ng ca h vn mi l kim ch nam v l ngun cam hng

thc y hng triu ngi theo

ui c m ca mnh, ngay ca khi i m t vi kh khn v tht bi. Khng

ai trong s h tin vo vic tn

tt, chng qua mi con ngi c im mnh v im yu khc nhau. B quyt

thnh cng ca h nm ch

h ch tm vo nhng g mnh c kha nng thc hin hn l nhng khuyt

tt. Thi ny, r rng, l m t

im chung ca hu ht nhng ngi tm ra m t phai.

Chnh nhng hiu bit su sc ca Edison v kh khn v tht bi trong cu c

s ng l im ni bt nht

trong chin lc i n thnh cng ca ban thn ng. Edison xem sai lm l
ngi bn t t nht ca con

ngi bi chng ta c th hc hi c t chng. Trong khi nhng ngi

khc ch nhn thy tht bi th
Edison li rt ra bi hc kinh nghim qu gi. M t ln, khi c hi rng ng
c cam thy nan lng khng,

khi rt nhi u ln th nghim sng ch bng n in ca ng b tht bi th

ng tra li, Ti khng h tht

bi! Ti ch tm
c 10.000 trng hp bng n khng hot ng m
thi! ng giai thch thm cho

ngi phng vin ang c v b i r i, Nu ti tm

c 10.000 cch thc
khng hiu nghim, ti khng

tht bi. Ti khng nan ch bi mi ln th nghim bt thnh l thm m t

bc tin mi.

Edison tin rng sai lm trong cu c s ng tn ti l thc y chng ta tin

ln pha trc, v sai lm cng

ln th ta cng tin xa hn. ng khng nh sai lm v tr ngi l nhng bc

khng th trnh khi trn

con ng i n thnh cng. Nhi u ngi thng nhc v chuyn m t

ngi quan l tr tui lm vic cho
hng my tnh IBM phm sai lm khin cng ty thit hi 10 triu . Khi
tin ny n tai ch tch cng

ty, Tom Watson, chng trai tr c triu tp n vn phng ca ng. Chng

thanh nin bit mnh sp

b ui vic, nhng Watson tin rng m t trong nhng gi tr c t li ca IBM

l pht trin con ngi. Do

vy, khi ngi quan l tr hi liu mnh c sp b sa thai hay khng th

Watson lp tc khng nh, Khng!,

ri ng ni thm, Ti va b ra 10 triu o to anh - ti sao ti li

mu n ui vic anh ngay lc

ny?

Sai lm thng dn n nhng sng to bt ng. Nm 1970, Spencer Silver

c phng nghin cu ca

cng ty 3M tuyn vo vi nhim v gip pht trin m t loi keo siu dnh.
Cu i cng, san ph m m Silver

to ra li l m t hp cht kt dnh yu hn ca ci m cng ty ang c. N c

th khin nhng manh giy

nh dnh li vi nhau nhng cng d dng tch ra. Anh hon ton tht bi,
v mi n b n nm sau, anh

mi t nhin nhn ra cht keo dnh y c th hu dng.

M t trong nhng ng nghip ca Silver ht trong ca on nh th v nhng

t giy anh dng nh du

trong quyn thnh ca c ri xu ng mi. Nh n cht keo c dnh yu m

Silver to ra, ngi bn ny

nay ra tng qut cht keo ln nhng t giy nh du, v ht sc vui

sng khi thy chng r t cu c

cng nm yn v ng thi d dng c g ra m khng lm rch cc trang

sch. Khm ph ny l s khi

u ca m t san ph m v sau c s dng r ng ri trong cc vn phng

trn khp th gii - giy ghi ch

Post-it!

Knh an ton, m t loi knh khng b v thnh tng manh khi b va chm,
hin nay xut hin khp mi

ni bi n gip ngi ta trnh c st thng. Nhng ti thi im Edouard

Benedictus, m t nh khoa

hc Php lm vic trong phng th nghim khoang u th k 20 th cha ai

nghe ni n knh an ton.

Nhng chnh m t s c trong phng th nghim lm ng le ln tng

. Benedictus l tay ht m t

chic bn h th nghim bng thy tinh rt xu ng sn. Anh nghe thy ting v,
nhng khi nhn xu ng anh

khng th ri mt v kinh ngc. Ton b cc manh v vn dnh ch t vo

nhau. Chic bn h khng h b nt

vn hay v thnh tng manh. Khi xem xt k hn th anh hiu l do ti

sao. Ha ra chic bn h ny cha

y cht do lng, sau khi bay hi, li m t lp cht do mng bn trong

thnh bn h. Chnh lp mng

mng gi cho chic bn h thy tinh khng b v vn.

M c d s c gy ch cho Benedictus nhng anh vn cha nhn

thy bt k ng dng thc t no

v khng tm hiu thm cho n khi anh chng kin m t tai nn xe hi. Vo
u th k 20, xe hi ch mi

bt u ph bin trong gii thng lu Paris, v dng chn thng thng

g p nht trong cc v tai nn xe
hi lc by gi l nhng vt ct do ming knh chn gi gy ra. Benedictus
cht nhn ra khm ph trc

y ca mnh h l m t c h i. Knh chn gi trng nha s ngn nga hu

ht cc chn thng do tai nn

giao thng.

Tht khng may l tng ca Benedictus b cc nh san xut xe hi bc

b vi cng m t l do m h

dng t ch i rt nhi u pht minh v s an ton khc trong su t th k

qua: chi ph. Tuy nhin, sau khi

knh an ton c ng dng thnh cng vo vic gip cc binh lnh trnh
nhng chn thng do knh m t

n ch ng c b v gy ra trong su t Th chin th nht, cc nh san xut

xe hi thay i quan nim ca

h. Ngy nay, knh an ton ca Benedictus c dng tt ca nhng ni m

knh v c th gy ra nguy

hi.

C th phai mt n b n nm v nh m t ca s trong ca on nh th
Spencer Silver tm
c m t phai
cho tht bi ca mnh, v phai n khi chng kin m t v tai nn xe hi th
Edouard Benedictus mi nhn

ra c h i ngay trc mt khi anh nh ri chic bnh th nghim bng thy

tinh, nhng tng t nh nhi u

nh khoa hc khc, ca hai ngi n ng ny hc hi v c hng li

t m t trong nhng vin ngc

tr tu ca Thomas Edison: l khi m t th khng hot ng theo ng

bn th khng c ngha l n

v dng.
Trong khi Edison lun xem xt kh khn theo nhi u kha cnh khc nhau th
ng li khng bao gi xem

ban thn mnh l m t nh khoa hc nh Edouard Benedictus. M t nh khoa

hc l ngi tin hnh cc th

nghim v quan st i u g s xay ra. Edison xem mnh nh m t nh pht

minh. ng khng khm ph s

vic, ng pht minh ra giai php, v ng lun tm kim nhng vn cn

c giai quyt. ng ni, Ti

tm hiu xem th gii cn g ri mi bt u sng to ra n... Khng m t pht

minh no ca ti ngu nhin

m n ca. Edison i tm
nhng kh khn bi ng hiu rng n cha bn
trong mi kh khn l m t c

h i ang ch i c khm ph.

Chc khng c g nan lng hn l vic ng xp hng m hu nh khng c

v dch chuyn cht no.

Chng ta ai cng tng trai qua chuyn , ng pha cu i hng ti quy

cho thu xe hi sn bay trong

khi nhn vin ph trch mai tn chuyn vi bn qua in thoi, ho c xp hng

quy tnh ti n siu th

trong khi nhn vin thu ngn bn chng gho ng nghip. Hy tng tng
xem liu bn s phan ng ra

sao nu bn phai ng xp hng su t ba ngy!

Nm 1995 ngi dn Katmandu ri vo tn h trng thiu ga nu n nghim

trng. Sanu Kaji Shrestha ng

xp cu i m t hng di ch n ba ngy c c lng ga cn thit cho

gia n h. Anh khng c cch

no khc ngoi vic xin ngh lm ba ngy v kin nhn i n lt mn h.

Tuy nhin, khng nh hng trm

ngi khc mi mn ch i, Sanu nhn ra m t c h i. Trong lc ng ch,

Sanu bt u ngh cch mang

ngun nng lng thay th n nh trong nc n vi ngi dn Nepal.

Cng ngh anh cng cam thy

phn khch.

Su t 5 nm sau, Sanu mit mi tm kim nhng ngun nhin liu thay th v

n nm 2001, anh chnh thc

ngh vic Ngn Hng Th Gii tp trung hon ton cho mc tiu ca
mn h. Anh n M v Chu u

tm hiu v nhng cng ngh tin tin nht v vo thng 4 nm 2002, anh
thnh lp Foundation for

Sustainable Technologies - FoST (T Chc Nghin Cu Cng Ngh B n

Vng) - m t t chc phi li nhun

c lp. T khi c thnh lp, FoST cung cp nhng giai php cng
ngh b n vng cho hn m t ngn

h gia n h trong nhng ngi lng nng thn ngho Nepal v lin tc tm
kim nhng cng ngh mi.

Trang web ca FoST xc nhn, Nepal ang g p nhng vn nghim trng

do vic ch t ph rng ba bi,

mi trng xu ng cp, nhim qu mc... thiu ngun cung cp nc u ng

sch v cng tc quan l cht
thai cn km. H cn d on rng c ny, phn ln din tch rng ca
Nepal s bin thnh sa mc v

ko theo nhng trn thin tai rt kh ch ng chi v khng th trnh khi.

Nhng FoST ang u tranh v

quy n li ca ngi dn Nepal, h gio dc v thuyt phc ngi dn s

dng hp l ngun ti nguyn

thin nhin trnh gy nguy hi cho th h tng lai. Sanu Kaji Shrestha
khi xng m t cu c vn

ng cu ly Nepal khi tham ha t dit vong, v s mnh ca anh c

khi ngun t ni tht vng khi

b mc kt trong m t hng di ngi ch i.

Ngy 17 thng 8 nm 2008, t Mail on Sunday ca Anh ng m t ban tin vi

ta Ngi nng dn bin

khi thai my ko thnh phn bn. Nghe nh m t v d hon hao v m t

phai trong cng vic. M t vn

, c bit l vn anh hng n nhi u kha cnh, ti chnh ln mi

trng, h l m t c h i ln lao.

Bi bo k cu chuyn v Steve Heard, m t nng dn Leicestershire, nc

Anh, ngi ly kh thai t

my ko chy du diesel (loi kh thai c xem l c hi cho con ngi v

mi trng) v chuyn n

thnh phn bn giu khong cht cai thin t ai trong nng tri ca ng.

Vi gi phn bn ha hc khng ngng tng nhanh, Heard bit trc ng cn

giam thiu vic ph thu c

vo chng. Nm 2008, chi ph phn bn phc v cho nng tri ca ng tng

vt ln 250.000 bang m t nm.

Gi phn bn gn b mt thit vi gi du, v du chm ngng cha

tng c vo thng 7 nm 2008 vi

gi 148 m t thng trn th trng qu c t. May mn thay, lc Heard

ang bt tay vo m t k hoch.

Nm 2007, Heard quyt nh l thi im thch hp tm loi phn

bn mi cho hn 1.000 hecta

t ca ng. L m t k s nghip d, ng b ra su thng v hn 10.000

bang nhm khai sinh m t h th ng

mang tnh cch mng, s dng khi thai t my ko bn cho t. Khi

diesel cha rt nhi u khong cht

v m c d n c hi cho ngi nhng n li cc k hu ch cho t. M t

h th ng tng t c th

nghim trn hn m t trm nng tri M v Canada nhng Heard l ngi

ti pht minh ra h th ng ny

trn th trng nc Anh.

H th ng ca Heard c cai tin ch: khi thai c dn t my ko vo
m t thng ln t bn hng

my, kh c lm ngu i trc khi bm qua 27 ng ng cm su

xu ng lng t. ng ni, Chng

ti t m t dng c phn tch pha sau my ko v kt qua cho thy 98%

lng khi thai ra c bm vo

trong t. K thut ny, theo Heard, lm giam chua ca t, nh cy

trng c th t tng hp cht

m, r cy cng pht trin khe hn v ph thu c rt t vo phn bn ha

hc. Nhn chung, Heard tin rng

h th ng ct giam khoang 1/3 chi ph phn bn cho ng, v n cng to

i u kin cho cy trng sinh

trng t t hn, kt qua thu hoch cao hn. H th ng ca ng c cp

vn bng sng ch, Breathing

Life Into Soils System - BLISS (Thi S s ng Vo t) v mang li li ch

cho t v mi trng ng thi
tit kim ti chnh ng k cho nh nng, v phn Steve Heard, sng ch ny
gip ng ct giam chi ph

thnh cng v cn m ra c h i kinh doanh mi y ti m nng, c th thay

i hon ton phng php

nng nghip Anh Qu c.

Trevor Bayliss l m t nh pht minh ngi Anh ni ting ln u tin to

c tn tui bng m t pht minh

nhm i ph li nn HIV/AIDS Chu Phi. Ca nhim AIDS u tin Chu

Phi c ghi nhn vo nm

1982. n nm 1989, cn bnh lan trn v bng pht khp chu lc nh m t

trn chy rng. AIDS ang c

nguy c tr thnh m t trong nhng i dch th k. Lc Bayliss ang ngi

nh xem tivi Anh, v nhng

vn xung quanh bnh dch AIDS ln u tin khin ng ch . ng k,

Ti ang xem tivi, va gc chn

va ngm t u thu c, cn b i u khin t xa th nm tn u u. Trn tivi

xut hin chng trn h v nn

dch HIV/AIDS bng n Chu Phi. C th ti xem chng trn h Come

Dancing hay m t chng trn h

no khc, nhng tn h c ti li xem chng trn h ny, v h ni cch duy

nht c th chm dt cn bnh

kinh khng ny l tuyn truy n, gio dc ngi dn Chu Phi, v qua i pht
thanh l phng php hu

hiu nht. Nhng, m t tr ngi ln ang tn ti - hu ht ngi dn Chu

Phi khng c ngun in, v

nu c th dng pin - th hng ha t ti n v rt t ni bn.

i u ny lm Bayliss suy ngh. ng ni, Ti i lc vo m t gic m: ti thy

mn h ang thu c a Chu

Phi, mang theo m t chic knh m t trng, m t chai ru gin, m t chai thu c
b v m t cy vt p rui, v

ti ang lng nghe m t bi ht th tc pht ra t chic my ht chy bng

dy ct vi m t ci loa to gn

bn trn. Ri ti ngm ngh, xem no, nu bn c th to ra nhng ting n

bng cch ko l m t chic

inh r dc theo m t tm giy ta nh bn ang dng m t chic l xo th c

nng trong chic l xo

chy m t my pht in nh, v my pht in lm cho chic radio hot

ng... Khng bun tt tivi, ti

i vo nh kho, l m t bi chin trng la lit th linh kin in gia

dng, v ti lp rp ra th va

ngh ra.

Chic radio ln dy ct tr thnh pht minh ni ting nht ca Bayliss.

Nguyn ban gm c m t my

thu thanh bn dn, m t mt in ly t chic xe chi v ng c bnh

rng ly t m t h p pht nhc.

Bayliss ng k vn bng sng ch cho tng ca mn h nhng mi n

nm 1994, khi ng c mi n

gii thiu san ph m trn chng trn h Tomorrows World ca i BBC th

ngi ta mi bt u ch n

n. Bayliss pht minh ra thit b in t cp v chy bng dy ct u tin

v t mn h cung cp giai php

cho nhu cu ph cp thng tin tuyn truy n v gio dc n ngi dn trn

khp lc a Chu Phi.
Gi ng nh Edison, Sanu Kaji Shrestha, Steve Heard v Trevor Bayliss khng
phai l nhng nh khoa hc.

H s ng v lm vic trong th gii thc hn l trong phng th nghim. H

c cch tip cn vn , kh

khn trong cu c s ng theo phong cch Edison, hon ton tng phan vi thi
ca ngi bn h thng.

Hu ht chng ta s nan lng trc nhng vn v tr ngi dn dp trong

cu c s ng, nhng nhng nh

pht minh nh Thomas Edison li tr nn ho hc khi thy kh khn v h

bit trong kh khn cha ng

c h i. Kh khn dn dt Edison ca trong cng vic ln cu c s ng. Khi ng

g p m t i u g khng nh

trong bt k lnh vc no, thay v bun phi n v gin d th Edison li t ra

phn khch v tm kim m t
phai. ng ni, Vic khng ngng ngh xut pht t vic khng bng lng v
khng bng lng l i u kin

tin quyt cho s pht trin. Hy ch cho ti m t ngi bng lng vi mi th

v ti s ch cho bn s tht

bi.

Thomas Edison c th lng danh do nhng pht minh, nhng ni m tin ca

ng rng khuyt tt c th l ti

san, kh khn lun l c h i v sai lm chnh l bi hc kinh nghim, gip

thay i th gii khng km

g bt k pht minh no ca ng. Trit l s ng ca ng l ngun cam hng

khng ngng thc y mi ngi

sng to, pht minh v tm kim m t phai khi vp phai th thch. mi l

di san v i nht ca ng.

CHNG 13

NGH THUT NHN NHN:

BIN CI KHNG TH THNH C TH

Bin ci khng th thnh c th l mt nim vui. - Walt Disney, 1901-

1966

Khi nghe m t trong nhng v tng ca mnh ni rng chin lc ca ng

khng th thc hin c th

Napoleon Bonaparte tra li, Khng th l m t t ch c tm

thy trong t
in ca nhng k ngu d t!

Nhng g trong qu kh cho thy Napoleon hiu rt r t in ca mn h. Vo

u th k 20, khng ai ngh

rng con ngi c th bay, nhng hai anh em Wilbur v Orville Wright khng
tin l nh vy, v nm 1903
anh em nh Wright chng minh thnh cng rng con ngi c th li m t
ng c n ng hn khng kh

v bay c. M c d chic in thoi truy n th ng c Alexander Bell v

Elisha Gray pht minh vo

nm 1876 nhng c rt t ngi tin rng ri y con ngi c th ni chuyn

c vi m t ngi khc cch

mnh na vng tri t bng chic in thoi khng dy. V trc nm 1969,
nu bn ni vi ai rng

con ngi c th i b trn m t trng th h s nhn bn nh th bn b in.

Ngc dng thi gian, chng

ta hc c l nhng g tr thnh hin thc ngy hm nay u l nhng ci

khng th ngy hm qua. Nh
vy, ta c th kt lun chc chn rng: nhi u i u khng th trong hin ti c
th tr thnh nhng i u c

th trong tng lai, v nhng ngi hiu c i u ny thng l nhng

ngi tm ra m t phai.

Nm 1988, khi phc v trong qun i Israel, Radi Kaiof b chn thng
khin anh b lit t hng tr xu ng.
Trong su t hai mi nm, cu c s ng ca Radi gn ch t vi chic xe ln. Do
ty s ng ca anh b tn thng

khng th no phc hi, Radi c cho bit l anh s khng bao gi i li

c na. Nhng khng bao

gi l m t t khc nm trong t in ca nhng k ngu d t. Ngy nay, Radi

c th bc i. Anh c th

t ng dy khi gh, leo cu thang v ln xu ng xe hi. Nhng vic Radi

lm cng vi qu kh ca anh

truy n ngun cam hng cho nhng ngi khc. Khoan ni g n nhng
bc u tin ca Neil Amstrong

trn m t trng, vic Radi Kaiof c th i li m khng cn xe ln l m t

i u k diu.

i u k diu gip Radi Kaiof c th i li c sau hai mi nm ngi xe

ln chnh l kt qua c c

t m t phai ca m t tai nn khin m t ngi n ng khc b lit ton

thn. Nm 1997, Amit Goffer l

Tng gim c i u hnh Odin Technologies, m t cng ty chuyn san xut

cc thit b y t v ch n on

hnh anh nh thit b chp c ng hng t MRI. Sau khi b tai nn, Amit phai
di chuyn bng xe ln v

chnh vic i li kh khn thi thc ng tm

kim c h i thay i cu c
i. ng khng th khng

thc mc ti sao trong th gii cng ngh chng ta ang s ng ngy nay, xe
ln li l giai php duy nht cho

nhng ngi b lit hai chn. Hin ti ng khng tm ra thit b no khc ngoi
nhng chic xe ln h tr

ngi b lit hai chn di chuyn, v ng t hi ti sao?"

 l s khi u ca m t san ph m mi mang tnh cch mng c tn
ReWalk, thit b cho php Radi

Kaiof s ng khng l thu c vo chic xe ln.

San ph m ReWalk bao gm hai chn rb t, thit b cam bin gn trn c

th v m t ti eo sau lng c

cha m t h p i u khin my tnh v pin sc. Ngi dng cn thm m t c p

nng gi thng bng, v

thit b ny c vn hnh bng i u khin t xa eo c tay vi cc ch

- ng, ngi, i b , leo ln

hay leo xu ng. Sau , ch cn nga ngi v pha trc, thit b cam bin
c kch hot v cc chn rb t

s phan hi.

S khc bit m ReWalk c th to ra cho cu c s ng ca nhng ngi b

lit hai chn l v hn. Kate

Parkin, gim c vt l tr liu Trung tm Y t i hc New York, ni rng

thit b ny c kha nng cai

thin sc khe cho ngi s dng theo hai cch: V th cht, c th con
ngi hot ng rt khc khi ta

ng thng ngi. Bn c th vn ng nhi u c bp khc nhau v phi bn

n t i a. V tm l, thit b

ny cho php ngi b lit ng thng v giao tip bng nh mt.

Khi ti hi Amit ti sao ng y li ngh mn h c th thy c m t c h i sau

khi b tai nn th ng tra li

rt gian d v khim t n, Ti lm i u m t cch t nhin, ti l m t

doanh nhn v ti nhn thy c h i.

Ri ng giai thch rng vic tm kim c h i cng hi gi ng nh khi ta nu

canh. Khng c m t gia v thn
k ring l no. l s kt hp ca nhi u loi gia v khc nhau, m t i u
na cng quan trng khng km

chnh l nhng ngi xung quanh lun ng h ng ht mnh, trong s l

gia n h tuyt vi ca ng vi

v v ba a con ln. Tuy vy, Amit cng tha nhn rng mnh c m t
ci nhn tch cc v lc quan v

cu c s ng, bi ng l m t doanh nhn b m sinh. Theo ban nng, ng lun

tm
kim c h i v lun c c
chng. Liu ng c bao gi ngh mn h s pht minh ra ReWalk nu tai nn
ny khng xay ra? Cu tra li

chc chn l Khng. ng ni, Tai nn thc y ti nghin cu v

pht trin ReWalk, tai nn

n cha m t m t phai tht tuyt vi.

ReWalk l m t thnh tu ng k c kha nng gip hng trm ngn ngi

trn khp th gii bc i tr

li v tn hng cht lng cu c s ng hon ton khc bit. ng bun thay,

ReWalk li khng th gip

Amit, cha ca n, bi ng khng th s dng ton b chc nng ca hai

cnh tay ca ng. Tuy vy, i

vi nhng ngi nh Amit trn th gii, ti tin rng trong m t ngy khng
xa, m t giai php kha thi khc

s gip tt ca nhng ngi b lit c th i li.

i u g c xem l khng th thc hin hn ca vic m t ngi b lit bc

i tr li? ti gii thiu vi

bn m t ngi bn nh tui thnh ph Sacramento, bang California. Cu

chuyn ca cu b s tht s

khin bn kinh ngc.

Ben Underwood l m t thiu nin khe mnh, bn h thng v mi m t. Cu
thch lm tt ca nhng g m

bn ngh m t thiu nin s lm: cu chy quanh nh a gin vi anh em v

cc bn, cu chy xe p, trt

vn, trt pa-tin, chi bng r, v d nhin cu cng thch chi tr chi in
t Nintendo. Nu ch quan st

v b ngoi, rt kh bn bit c bn trong cu b l m t b mt khng

th tin c. M t b mt, m

khi bn bit, s p tan tt ca nhng quan nim ca bn v nhng g khng

th ho c c th; cu khng c

mt, ci m bn nhn thy ch l mt gia, hon ton mang tnh th m m. Tuy

nhin, tht phi thng, Ben

Underwood t dy cho ban thn cch nhn.

Ben s ng vi gia n h ngoi Sacramento. Khi c hai tui, m cu, b

Aquanetta thy con ngi

trong hai mt cu chuyn sang mu trng c. Ch trong vi ngy, hai con

ngi cu b trng d. Du

hiu ny cho thy Ben b m t kh i u c tnh him c, t l l 6 trn 1.000.000

tr em mc phai, gi l ung

th nguyn bo vng mc (retinoblastoma). Bc s giai phu mt cho Ben,

Tin s James Ruben giai thch

rng, Nu c yn th ny, bnh c th gy ra t vong. Cn bnh s git

cht cu b. Bnh s di cn ra

khp c th v chc chn thng b khng s ng ni. Nu Ben khng c

cha tr, kh i u s theo dy thn

kinh th gic di cn ln no.

Lp tc Ben c cha tr tch cc bng phng php ha tr v x tr vi n

lc cu ly i mt ca cu,

nhng sau mi thng, kh i u vn khng hon ton bin mt. M ca Ben

ng trc m t quyt nh kh

khn nht trong i: tip tc cha tr vi nguy c kh i u s di cn ln no ca

Ben, cng c ngha l cm

chc ci cht, ho c cho php bc s mc b i mt Ben v cu s ng cu,

nhng bu c cu b phai s ng m t

cu c s ng chm trong bng t i vnh vin. B la chn phng n hai.

Khi Ben thc gic sau ca giai phu, cu nghe ting m bn tai v cu ni
vi m, M i, con khng nhn

thy c na, con khng nhn thy c na. i, m i, con khng nhn
thy g ht. Nhng Aquanetta
 trn an cu, Con c th nhn thy, Ben . Con c th nhn thy bng i
tay ca con, ri b p hai bn

tay ca cu ln m t ca mnh. Con c th nhn thy bng mi ca mn h, v

b t tay mn h ln mi ca

cu, ri b li ni, Con c th nhn thy bng tai ca mnh. Con yu, con
nghe m ni ri y. T khoanh

khc , Aquanetta khng cho php con trai ngh mn h l m t ngi m.

Con khng cn i mt na, b

ni vi con, nhng con cn i tay, mi, v hai tai... con vn c th nhn

thy c. M ca Ben quyt

tm rng a con nh ca b s c s ng m t cu c s ng bn h thng nht

c th. i khi, b t nh t mnh

trong phng v khc, nhng khi bc ra ngoi, b khng bao gi Ben bit
l b tic thng cho con n

nhng no. B ni, Bi ti khng mu n chu thng hi chnh ban thn

mnh. Ti lun tip thm cho

con s t tin, lng dng cam v sc mnh. l tt ca nhng g m ti

lm.

M t nm sau khi Ben mt i i mt, m t i u xay ra lm sng s t m ca

cu. Khi b ang li xe th

Ben hi, M, m c thy ta nh to ng kia khng?, Aquanetta sng s.

Ca hai va chy ngang qua

m t ta nh ln. B ni, M thy m t ta nh ln , nhng con c thy

khng? Ben lm c m t

i u m cho n gn y, hu ht cc nh khoa hc vn tin l khng th. Cu

t hc cch nhn m khng

cn i mt. Cng gi ng nh li ngi m trn an cu, Ben c th nhn

thy th gii xung quanh... bng
m thanh.

Ben l ngi duy nht trn th gii c th nhn thy m khng cn bt c th

g h tr ngoi tr m t th

gi l echolocation (nh v bng ting vang). Cu tp cho c th mn h nh

v cc vt th bng cch t c

li m t ci v lng nghe ting vang. Vi phng php ny cu c th xc

nh c vt th, nhn thy

kch c, hnh dng v bit c chnh xc n ang u. Phai tn mt

chng kin kha nng ca Ben th

ngi ta mi tin ni. Khng m t ai, k ca trong gic m hoang ng nhat,

li c th tng tng rng c

ngi c kha nng nhn thy m khng cn mt... ngoi tr m t ngi, m t

nh khoa hc v no b li lc

dy cho rt nhi u ngi m nhn thy li c m khng cn dng mt.

Nm 1969, tp ch khoa hc Nature c ng m t bi vit ca m t nh khoa

hc ni rng ng pht trin

m t thit b c th gip ngi khim th b m sinh nhn thy c. Nh khoa

hc v thn kinh Paul Bach-

y-rita pht minh ra m t thit b gm c m t chic my quay phim ln c

th truy n tn hiu in n m t

tm kim loi ng sau m t chic gh. Tm kim loi ny c 400 u rung kch
thch gn ln da ca ngi

khim th. Mi u rung ng vai tr nh m t im anh (pixel) trn mn hn h

tivi th hin cc sc thi

en v trng. Phng php ny c gi l hin th xc gic v nhng

ngi khim th c hun luyn
cch s dng thit b ny c th c, nhn dng khun m t, nhn bit vt th
v xc nh khoang cch. Khi

h i u khin chic my quay phim v miu ta nhng g h thy, h c th

ch ra chnh xc tng ngi c

th, h c th cho bit m t ngi trong phng ang ng hay ngi, tc xa

xu ng hay bi cao. H c th

nhn ra ngi c eo knh hay khng, ang m ming hay khng v thm
ch thy c ngi c

ng tay phai hay tay tri.

Pht minh ca Bach-y-rita b phn ln c ng ng khoa hc t y chay v n c

v qu d thng. Ngy nay,

vi nhng bc nhay vt ca ngnh cng ngh my tnh, Bach-y-rita cai

tin pht minh ca mnh bng

cch dng nhng chic my quay phim t hon c tch hp vo knh mt

cho ngi khim th eo, t

truy n thng tin n m t b vi x l nm trn li h. (Ngi ta khm ph ra

li l khu vc nhn tn hiu

t t hn nhi u bi n nhy cam hn lng v nc bt gip cho vic truy n tn

hiu hiu qua hn.)

Trong khi hu ht cc nh khoa hc u n tng vi pht minh ca Bach-y-

rita th vn cn m t s t ch i

cng nhn vic ny, bi theo h, nh th khng c gi l nhn . M t nh

khoa hc v no b ni,

Nu vng mc khng c kch thch th theo quan nim ca ti th khng

c gi l nhn . Tuy nhin,

Bach-y-rita chng minh rng phn th gic ca no b cng c thit b

ny kch thch. i mt ch c
chc nng truy n tn hiu n no, ni y thng tin s c x l v vic
nhn thy mi tht s xay ra.

Bach-y-rita ni, Khng c g c bit v dy thn kinh th gic ca. B no

khng quan tm thng tin t

u n. Bn c cn a hn h anh vo no thy khng? khng! Nu bn

phan ng vi nh sng v

cam nhn c, ngha l bn nhn thy.

Cng trnh ca Bach-y-rita theo m t cch no hng ti vic giai thch

Ben Underwood t hc cch

nhn nh th no. Cu tp cho i tai nhn bit qua ting vang xc nh

nhng vt th xung quanh v v

tr ca chng. Chu c th nghe thy bc tng ng kia, Ben va ch tay

va ni, gh sofa, bc tng

sau lng chu, tivi v my vi tnh. Kha nng ca cu b l m t thnh tu

ng k vt xa mi gii hn y

hc. Cu cho thy no b con ngi khng chp nhn nhng g gi l bt

kha thi. Ben xut hin trn truy n

hnh v phim ti liu chiu trn khp th gii. Cu b thng minh, d dm,
p trai, c c hi hc tuyt

vi v yu thng cu c s ng. Cu c nhng m c v hy vng cao p.

Ben ni, Chu mu n tr thnh

m t tc gia, m t nh pht minh tr chi in t. V nhng ngi bit n

cu s khng nghi ng g vic

cu s thnh cng, trong bt c i u g m cu quyt tm lm.

M t s ngi s cho rng Ben c s lm nn nghip ln. Nhng g cu t

c ngy hm nay, phn ln

l nh vo s h tr, ni m tin v tnh yu m cu nhn c t gia n h, bn

b v c bit l ngi m

Aquanetta ng knh ca mn h. n nay, cu chuyn ca Ben chng t

m t s tht rng: nu ta c m t

thi ng n, th gn nh khng c i u g l khng th t c. Hn

th na, Ben Underwood tr

thnh biu tng cho ni m hy vng v ng lc cho hng trm ngn ngi
chng kin ho c tng nghe

n cu chuyn ca cu. Bng cch qun i nhng bt hnh v bt chp

nhng hn ch v th cht m

ngi khc ngoi gia n h v bn b cu cho rng cu s vp phai, Ben

lm c i u m ch vi ngi

c th lm c trong su t lch s; cu bin i u khng th thnh c th.

V, bng cch , cu tm
thy m t m t phai ln lao.

M t i u khng th na l m t cu b m c c chi trong giai bng

chy chuyn nghip. Lm th no

m m t cu b b mt i cnh tay phai trong m t tai nn nng tri gia n h

li c th tr thnh m t cu

th bng chy chuyn nghip? l m t i u khng th. Ngoi tr vic

khng ai ni nh th vi cu ca.

Nm 12 tui, Peter Gray b trt t khi chic xe ch hng ca cha khi xe

ang chy bon bon trn ng.

Cu lt xu ng gm xe v b hai bnh xe cn nt cnh tay phai. Cc bc s

khng cn la chn no khc, h

bu c phai ct ct cnh tay phai ca cu t vai. Nh ta c th on, vic mt

i cnh tay phai khin Peter b

tn thng n ng n nhng cu khng t b c m ca mnh. Qua thi gian,

cu hc c cch nm v

bt bng bng tay tri, v cu cng nh bng bng cnh tay duy nht ca
mnh. Cu hc cch ch n bng

v nm bng vi m t chic gng tay bng chy. M t cch nhanh chng, cu

c th bt ly tri bng bng

tay tri eo gng, nht qua bng di nch phai, gi b gng ra khi bn tay
tri, ch p ly qua bng v nm

i.

Sau khi t t nghip cp ba, Peter chi trong giai bng chy bn chuyn dnh
cho thanh thiu nin cho n

nm 1942, anh c c h i gia nhp i Memphis Chicks trong Giai bng chy
mi n Nam. Ch trong hai nm,

anh ginh c 63 ch t gn v c t l nh bng thnh cng trung bn h l

0.333. Anh c bnh chn

l cu th sng gi nht giai v trc khi ma thi u k tip bt u, i

bng chuyn nghip St Louis

Browns k hp ng vi anh. Trong ma giai tip theo, Peter Gray t

c c m thi th u ca

mn h v chi trong giai bng chy chuyn nghip, nh cao l thi gian anh
chi cho i bng New York

Yankees. i Browns v ch ma giai vi ba trn thng lin tip v Gray

ng vai tr quan trng trong

chin thng ny vi nm c nh trng bng, hai trong s n im trc

tip.

D tn anh cha bao gi c nhc n ti Baseball Hall Of Fame (Sanh vinh

danh mn bng chy) nhng

trn ht, Peter Gray thc hin c m c thi th u ca mn h: chi

trong i bng chy chuyn

nghip. Anh tr thnh ngun cam hng cho nhng binh s Hoa K tr v
nh sau Th chin th hai, c

bit l nhng ngi b mt tay chn trong chin tranh. Anh thng xut hin
trong cc b phim thi s quay

canh anh n thm cc bnh vin qun y v trung tm phc hi sc khe

an i nhng ngi b ct chn

tay rng cu c i ca h vn ng s ng.

Thnh tu ca Peter Gray trong nhng nm 1940 nu ln m t cu hi: liu

m t ngi vi ch m t cnh tay

c th chi cho i bng chy chuyn nghip trong th gii th thao ht sc

cnh tranh ngy nay khng?

Cu tra li chc chn l c. Ngi vi m t cnh tay khng ch c kha nng

chi trong i bng chy

chuyn nghip m thm ch cn c th tr thnh cu th ch ch t trong i

bng - ngi nm bng.

Vo ngy 4 thng 9 nm 1993, m t thanh nin bc ln nm bng cho

i New York Yankees trc
 i Cleveland. Cu i trn u, i Yankees thng 4-0. Trong su t trn u,
khng m t cu th no ca i

Cleveland c th nh trng bng. y l ln u tin trong hn m t thp k,

m t cu th nm bng ca

i Yankees lm nn trn thng n im trc tip n tng nh vy. I t

ngi hm m bng chy no

tng xem trn u li c th qun c ngi nm bng ca i Yankees

ngy hm y. Tn anh l Jim

Abbott. Anh y ch c m t cnh tay.

Chnh xc th Jim Abbott c hai cnh tay, nhng b m sinh anh ch c m t

bn tay tri, nn cnh tay phai

ca anh ch c tc dng nh ch mng gng tay khi anh thc hin c nm

bng. Ti c xem Jim Abbott

chi bng trong dp n thm cha mn h Canada, v ti nh nh in mn h

b m ho c nh th no khi

nhn thy cch anh lm ch khu vc trung tm trong vai tr ngi nm bng.
M t ln, qua bng bay v

pha anh, v vi m t lot cc ng tc cc nhanh v thun thc, anh chp

ly qua bng, tu t gng, nm qua

bng n ch t gn th nht loi ngi nh bng. Mi khi nm bng

xong, anh li mang gng vo bn

tay tri tip tc bt bng, t c nhanh n kh tin, ch mt m t ho c hai

giy sau khi nm bng i, anh

sn sng bt qua bng tip theo nu n bay v pha mn h. Thnh

thoang, c nhng i bng khng

bit lm th no t t hn nn th bt chc cch anh lm, nhng thit thi

lun ng v pha h v Abbott
c th kho lo eo v tho chic gng bn tay tri ch trong chp mt v
nhng c nm ca anh cc k

chnh xc.

Jim Abbott l m t trong s t cu th bng chy chuyn nghip cha bao gi

trai qua m t giai bn chuyn

no. Anh c cc chuyn gia tm kim ti nng ch t khi cn l m t cu

th bng chy nghip d. Anh

ginh c giai Sullivan vi danh hiu Cu th nghip d xut sc nht ti

Hoa K v giai thng Cy gy

vng do Lin on bng chy Hoa K trao cho cu th nghip d xut sc

nht trn ton qu c. Nm 1988,

anh a Hoa K ginh chin thng trc Nht Ban vi t s chung cu c l 5-

3 v ot huy chng vng

trong giai bng chy Th vn h i Olympics. y l ln u tin Hoa K ginh

c huy chng vng trong

mn ny.

Trong su t mi nm t 1989 n 1998, Abbott chi trong giai bng chy

chuyn nghip cho b n i tuyn

khc nhau, v trong thi gian , anh ginh c cc giai thng v danh
hiu nhi u khng m xu.

Ngy nay, anh l m t din gia truy n ng lc chuyn nghip, c rt nhi u

t chc mi n truy n

cho cc nhn vin ca h m t ni m tin rng: vi m t thi ng n th

khng c g l khng th.

Chnh nhn thc v nhng g c th xay ra mang n ni m hy vng cho

tng lai v dn dt con ngi tm

ra m t phai.
CHNG 14

NHN THC V NHNG G C TH: NIM HY VNG CHO

TNG LAI

ng nghe theo bt k ai ni rng bn khng th lm c vic ny hay

vic kia. iu tht v ngha.

Hy quyt tm rng bn s khng bao gi dng nng hay chng gy, hy th

lm mi th. Hy i hc, tham gia vo tt c cc tr chi, n bt c ni
u bn mun. Nhng ng bao gi, ng bao gi

ngi khc thuyt phc bn rng nhng vic ny kh lm, khng th lm

c.

i y Khng qun hong gia Anh, Hip s Douglas Bader CBE

VAO NGAY 13 THNG 7 NM 2007, tm ngi n ng chy nhanh nht

th gii ng vo v tr thi

u trn sn vn ng Stadio Olimpico Rome chy ua c ly trn 400

mt. H n tranh ti v

ginh giai thng 1 triu do IAAF Golden League (Giai vng Hip h i lin
on i n kinh qu c t) trao

t ng. l nhng vn ng vin ng gm, gm c Angelo Taylor - nh v

ch M c ly 400 mt nm

2007, LaShawn Merritt v Darold Williamson - huy chng vng n i dung

chy tip sc 4x400 mt trong

giai Th thao ngoi tri qu c t nm 2005. Nhng ln chy ngoi cng c

m t vn ng vin sp lm nn

lch s. Anh ni bt hn cc vn ng vin khc, khng phai bi chic o

vng rc hay chic knh mt.

i u g khin anh ni bt n th v khin cho m ng phai h h c ming

kinh ngc v h reo khi anh

chu n b bc vo cu c ua? Ngi thanh nin chy ln ua s 8 khng c

bn chn.

Oscar Pistorius sinh ngy 22 thng 11 nm 1986 ti Pretoria, Nam Phi. Anh
l con trai th ca Henke v

Sheila Pistorius. Cha ca Oscar nh li ni th ng kh m ng phai chu ng

khi sinh ra Oscar. Ti thy

khim khuyt ngay khi chu va lt lng, ch khng phai bt k y t hay

bc s no khc. Ti m chu

trn tay v khi ngi ta ct r n cho chu, ti ni vi bc s rng hai bn

chn con ti khng c bnh

thng. l m t trng hp rt him g p, phn chn di u g i v i

bn chn ca cu b b bin

dng nghim trng. Ca ng quyn v bn chn cu u khng c xng.

Oscar khng c xng mc. Cu

c mt c chn nhng mi bn chn ca cu ch c hai ngn, v xng hai

bn bn chn u thiu.

Sau khi Oscar c sinh ra, cha m anh phai i m t vi m t la chn kh

khn: nhn con mn h ln ln m

khng th i li, tri bu c cu c i vo chic xe ln, ho c ca i ca hai chn

ca anh vi hy vng anh c

m t tng lai t t p hn nh c h i i li bng chn gia. ng Henke hi

tng li cam gic r i bi trong

hon canh nan giai . Oscar c i bn chn rt k qu c. Cam gic cho

php ngi ta ct i bn chn ca

con ti v vt chng vo thng rc tht khng d chu cht no, Henke gii
by, Rt kh lng. V bit
ni sao nu con ng ln ln, phn n v bit mnh b ca i bn chn? Nhng
Henke v Sheila quyt

nh, h chn cho con c h i m t ngy no n c th i li c, d l

bng chn gia. Trc khi Oscar

trn m t tui, ca hai bn chn anh c ct b.

KHNG HI TIC

Liu ti c mun ly li i chn ca mnh khng? Ti s phi suy ngh v

iu ny. - Oscar Pistorius

Cha bao gi ti ngi xu ng bn cnh cha m ti v hi, Ti sao con

khng c chn? hay i u g

xay ra vi i chn ca con? hay bt c cu hi tng t no, Oscar nh

li. Cha v m ti lun dy anh

em chng ti rng cm t Ti khng th khng bao gi tn ti. Anh

s ng theo trit l ny v khng

cho s khuyt tt ngn can anh trong bt c vic g. D l mn lt

vn, qun vt, trt bng, trt

pa-tin hay ua m-t b n bnh... Oscar u tham gia. Th v m t i u l m c

d Oscar th chi gn nh

tt ca cc mn th thao hin c, th anh li khng ngh n i n kinh. Trc

y i n kinh cha bao gi l

mn ti yu thch, anh ni.

trng, Oscar mang i chn gia nhng vn chi xut sc trong hu ht

cc mn th thao. Bng mi n

lc, anh tr thnh vn ng vin bng nc v bng bu dc ti nng. Tuy

nhin, c m c chi bng

bu dc ca anh kt thc t ng t khi anh b chn thng trong m t trn

u ti trng. Anh ang nhn
m t ng chuy n t vng ngoi, cng lc cu th chy cnh i phng
lao vo anh v m t i th

khc ng ln chn anh. Chn thng u g i bu c Oscar phai t b mn

th thao anh yu thch. Tuy

nhin, chn thng ly mt nhng thng ngy chi bng bu dc ca anh

trc li l cht xc tc

khi ngun cho nhng thnh tu phi thng ca anh sau ny.

Bc s phu thut Gerry Versveld, ngi chm sc cho Oscar t lc anh

mi sinh, ni, Ti mu n t

nga khi cu b k rng mn h ang chi bng bu dc.. Thc t l vic

Oscar mang c p chn gia cng

nhc khin cho chuyn anh chi th thao cng tr nn c bit. Nhng nh
mt c m chi bng bu dc

li mang ti c h i cho anh trong mn i n kinh. M c d Oscar c yu

cu ngng chi cc mn th thao

i khng, t nht cho ti khi u g i ca anh lnh l n, th anh vn c th

chy. Oscar bc vo ng chy

i n kinh m khng ng rng anh sp sa lm nga nghing lng i n kinh th

gii v tr thnh m t hin

tng th thao tm c qu c t.

PH K LUC TH GII

Ti khng c trang b bt c th g, Oscar nh li ln u tin anh bc

vo ng ua, v ngay ln

ti ph k lc th gii Paralympics dnh cho ngi ct hai chn, trong

trang phc chi bng bu dc.

Vo ngy 5 thng 1 nm 2004, ch mi tui 17, Oscar thi chy c ly 100m

trong m t giai u m ti sn
vn ng Pilditch qu nh Pretoria ch sau hai thng tp luyn. Anh hon tt
cu c thi ch vi 11,51 giy,

trong khi k lc th gii dnh cho ngi khuyt tt ti thi im l 12,2

giy.

Tm thng sau, Oscar khin mi ngi xc ng khi anh i din Nam Phi
tham gia Paralympics (Th

vn h i ma h dnh cho ngi khuyt tt) ti Athens, Hy Lp. Anh ch ot

huy chng bc c ly 100m

nhng li ginh c huy chng vng ti vng chung kt c ly 200m. M c

d c s khi u tham hi,

lin tip b n ln xut pht phm quy, ngi ta cn thy Oscar ng nh tri
trng trong 1,8 giy sau khi

tt ca cc vn ng vin khc ri vch xut pht, nhng Oscar vt

qua tt ca v chin thng cu c

ua, ph k lc th gii vi 21,97 giy. K lc ny a anh tr thnh vn

ng vin ct chn u tin

chy c 200m di 22 giy. ng bun thay, m ca Oscar, b Sheila

qua i trc khi anh tham gia

mn i n kinh, nhng cha anh tn mt xem anh thi u, ngi bn cnh

ng l bc s Gerry Versveld,

ngi thc hin phu thut ca bn chn ca Oscar. Ca hai ngi n ng

cam ng n ri nc mt.
Trc khi k Paralympics ti Athens kt thc vo nm , Oscar ph 4 k
lc th gii v s nghip i n

kinh ca anh ch va mi bt u. Anh tip tc ph 26 k lc th gii khc

trong nhi u n i dung thi u

c ly 100m, 200m v 400m. Nhng Oscar ang hng n nhng th thch

to ln hn - mc tiu ca anh

l thi u cp bc cao nht cng cc vn ng vin lnh l n.

BI MT V THNH CNG CA OSCAR

Khi Oscar tp luyn ct lc hn v chy nhanh hn, anh bt u c xem l

i th ng gm ca nhng

vn ng vin lnh l n. S tin b ng k ca anh khin vi ngi nghi ng

liu yu t mang n chin

thng cho Oscar nm thc lc ca anh hay do li th c c t Cheetahs

- c p chn gia ch to t carbon
 c bit dnh ring cho anh.

Tin s Elio Locatelli, ngi pht ngn cho Hip h i Lin on i n kinh
Qu c t (IAAF), ban quan l

i n kinh th gii, l ngi u tin ln ting. ng ni, Ti c cht nghi ng

v phong thi u ca anh

y c ly 400m v anh y v ch rt sm. Tt ca cc vn ng vin chy

400m khc u tr nn mt mi

khi cu c ua ko di, ch tr Oscar cng chy nhanh hn.

Vo thng 3 nm 2007, IAAF thay i lut thi u v ban hnh lnh cm

tt ca cc h tr k thut

trong mn i n kinh. Liu lnh cm ny c nhm mc ch i ph vi thnh

cng ca Oscar trn ng

ua hay khng vn cn gy tranh ci. Oscar v i ca anh khng chp nhn

vic xem c p chn Cheetahs

l thit b h tr k thut, v cho rng Oscar s lun b bt li so vi nhng

vn ng vin lnh l n v i

chn gia chng bao gi c th l vt thay th tng ng hay t t hn i

chn tht ca con ngi.

Sau nhng ln kim tra nghim ng t, vo ngy 10 thng 1 nm 2008, IAAF

pht hin ra c p chn gia tht

s to li th cho Oscar v kt qua l anh b cm tham gia cu c ua i n kinh

m r ng. Tuy nhin, Oscar

v i ca anh khng co ln cp cao nht b mn i n kinh, Ta n Th

thao ti Lausanne, v n ngy

16 thng 5 nm 2008, ta n ra phn quyt rng ban nghin cu khoa hc

ban u m IAAF dng lm cn

c ra quyt nh l i lch hng v c nhi u li sai cht ngi. Trong ,

IAAF khng a ra y

bng chng thuyt phc chng minh c p chn gia ca Oscar Pistorius
em li li th cho anh hn nhng

vn ng vin lnh l n.
Oscar thng kin v c i u kin tham gia giai u m r ng, bao gm Th
vn h i Olympics, m c d

anh khng i u kin tham gia giai thi u Bc Kinh. Tuy nhin, phn quyt
ca ta n li m t cu
hi cha c li p: nu c p chn gia ca Oscar khng em li li th cho
anh, vy b quyt thnh cng ca

anh l g?

Tr tru thay, nhi u ngi tin rng chnh khuyt tt ca Oscar li l chic
cha kha m ra nhng thnh tu

ni bt trong lng i n kinh ca anh. Theo bc s giai phu v hun luyn vin
ca Oscar, chnh bi kch anh

c sinh ra vi i bn chn bin dng v b bu c phai ca b trc khi anh

bit i l nguyn nhn chnh

cho vic anh tr thnh m t vn ng vin i n kinh phi thng nh vy.

Bc s Versveld khng nghi ng g v vic d tt b m sinh ca Oscar trang

b cho anh m t t c di

chuyn hn ngi bi anh bu c phai tp c ng i chn theo cch t nhin

v nhanh nht bt kp

nhng a tr khc. Anh trai ca Oscar - Carl cng ng vi lp lun ,

Chn ca Oscar phai c ng

nhanh hn rt nhi u bt kp t c ca ngi khc, d cho l ti hay

bt k ai khc chy chi vi cu

trong vn ho c trn bi bin. R rng, chnh khuyt tt ca Oscar gip

anh pht trin m t th cht c

trng ca m t vn ng vin i n kinh t thu b m anh khng h nhn ra.

Hun luyn vin ca Oscar, ng Ampie Louw, on chc rng nhng c

ng chn c nht ca Oscar

to i u kin cho anh tr thnh m t vn ng vin i n kinh xut chng.

Ln u tin g p cu y, ti

ngh, Ch, mn h s hun luyn c chng trai ny. Bn bit ti sao khng?
L m t hun luyn vin chy
nc rt, ti nhn thy c t c chy ca cu. Oscar l m t chng trai
c bit, ng ni vi m t ni m

tin st .

M t trong nhng tnh cch quan trng nht ca Oscar cng l m t c im

thng g p tt ca cc nh v

ch, l anh khng s ng vi qu kh hay lo lng v nhng g sp xay n,

v anh khng tm l do
li. Anh ch dn tm tr vo nhng kha nng trc mt.

Bn c th dng nhng g xay ra lm nguyn nhn cho tht bi - mi

ngi s thng cam thi,

Oscar by t. Bn khng c chn, m bn qua i; tht ng tic. Nhng

ti khng mu n trong su t

cu c i, mnh phai nghe mi ngi xung quanh th t ln, Tht ng

thng, v t cht y cu c s ng

ca mnh bng nhng i u tiu cc.

Ngy 17 thng 9 nm 2008, m t ngy ma gi Bc Kinh khng ngn c

bc chn ca hn 91.000

ngi i ti sn vn ng Birds Nest l ng ly trng l, chng kin ngy

thi u cu i cng ca giai

Paralympics ln th 13. N i dung thi u cu i cng l cu c ua T44 c ly

400m v mi c p mt dn v

m t vn ng vin, chnh l Oscar Pistorius. Anh ginh huy chng

vng cho ca hai lt thi u

c ly 100m v 200m, nhng liu anh c chin thng n i dung th ba, c ly

400m v bao v thnh cng

danh hiu m anh g t hi c Athens b n nm v trc khng?

Khi Oscar v n ch, anh b xa ngi v nh hn 10m. Anh ph k lc
th gii ln th 27 v ginh

c thnh tch cao nht vi ba huy chng vng. Ngay sau giai u, vi
danh hiu ng kim v ch,

Oscar li ngh ngay n vic tham d Giai v ch i n kinh Th gii nm

2009.

Chng kin Oscar ginh c chin thng sau cng c ly 400m, ti khng
th khng nh n cu c phng

vn m anh trn i pht thanh ti Nam Phi vo nm 1999. B ni rng b hy

vng cu chuyn ca con trai

mnh s l m t thng ip v ni m hy vng v l ngun ng vin cho

nhng ai phai trai qua thi khc

au bun trong cu c s ng. Nhng ti ngh rng 91.000 ngi chng kin
cu c ua ca con trai b trn sn

vn ng Birds Nest vo m , v hng triu khn gia khp th gii xem

qua mn anh nh, tt ca cng

s ng rng c xem Oscar Pistorius thi u khng ch mang li thng

ip v ni m hy vng v ngun

ng vin; anh em li ngun cam hng.

LM NN LCH S

Ti thnh ph Seville, Ty Ban Nha, vo ngy 3 thng 5 nm 2008, 51 ph

n vo v tr xut pht bi

10km trong vng nc t i m u. l khi u ca Giai v ch Th gii Bi

l i ngoi tri. H ang chu n

b bc vo m t trong nhng giai bi l i kh khn v th thch nht trn th

gii. khng phai l cu c

thi dnh cho nhng ngi yu u i. Nhng ngi tng tham gia cc cu c
ua trc y phai chu sa t

v ca nhng cn say sng. M t vn ng vin bi l i tham gia Seville,

Cassie Patten n t Vng qu c

Anh sau thut li, trong su t vng chung kt, mi hi v v ca nc

lc y khng khc g phn vt

tri vo ming c. Nhng l m t n vn ng vin th thao thc th, Cassie

khng i u lm chm

mnh li, c tip tc bi v tr thnh ngi v nh, ch 3,1 giy sau ngi v
nht, vn ng vin ngi Nga

Larissa IIchenko.

Tuy nhin, tt ca khn gia li chm ch theo di ngi ph n v th t,

chnh xc ch 2 giy sau Cassie

Patten v 5 giy sau ngi v nht. Natalie du Toit, m t ph n 24 tui n

t Nam Phi. Ch n khi Natalie

tri ln m t nc th mi ngi mi hiu c mc thnh cng ca c;

chn tri ca c b ct t u g i

tr xu ng. C thi u vi nhng vn ng vin bi l i lnh l n m khng

h c s tr gip no ca chn

gia, v khi nm trong s 10 ngi v ch u tin, c tht s lm nn lch

s. Natalie du Toit t

c c m t thu u th ca mn h v i u kin i din cho t nc

c tham d Th vn h i

Olympics Bc Kinh cng din ra trong nm . C l ngi b ct tay/chn

u tin c i u kin tham

gia thi u giai Olympics dnh cho nhng vn ng vin lnh l n.

Natalie du Toit sinh ngy 29 thng 1 nm 1984. Khi cn l m t a tr, c

rt yu thch bi l i v khi
ln su tui, c m c m t ngy no s c thi u ti giai Olympics.
Trong su t mi nm sau ,

c luyn tp hng say t c mc tiu ca mnh v h i ng bi l i

Cape Town nhn thy

Natalie ti m nng ca nh v ch th gii. C lp c rt nhi u k lc

cp qu c gia nhm tui ca

mnh trong nhi u giai u v chin thng p ao trong hu ht cc cu c thi.

Nm 16 tui, c b l c h i

tham d giai thi u Olympics Sydney vo nm 2000 m t cch sut sot.

Nhng ri sau vo thng 2 nm 2001, khi c ang chy xe my tr v

trng sau bui tp bi, m t ti

x bt c n m vo c khi anh ta phng ra t bi u xe. C va chm

nghi n nt chn tri ca Natalie.

Canh tng c din ta l rt kinh khip. Natalie cn nh c ht ln,

Ti mt chn ri, ti mt chn
ri." M c d cc bc s c gng su t b n ngy cu ly chn c, nhng
cu i cng h khng c la

chn no khc l phai ca i phn chn di.

Tht khng th tin c, 124 ngy sau tai nn khi Natalie vn cn cha bc
i c, c tr li h bi.

Natalie ni, Nm trong bnh vin, cha bao gi ti nghi ng vic mnh s
tip tc bi. Bi l i l ca cu c

i ti, l ni m am m ca ti. Nh li, c ni rng c n h bi

xem mn h c lm c g khng.

Lc c khng h bit rng ri y mn h s tm

c m t phai, v i u
s gip c thc hin c c

m thu th u ca mn h v hn th na, c s sm tr thnh m t huy n

thoi th thao.

Vo nm 2002, cha y hai nm sau v tai nn, Natalie i u kin tham

d vng chung kt c ly

800m ti giai u Commonwealth, m t thnh tch v i. l ln u tin

m t ngi b ct chn c th

vo n vng chung kt ca giai Commonwealth cng nh bt c giai bi l i

qu c t no dnh cho ngi

lnh l n. M c d c khng ginh c chin thng trong cu c thi vi

nhng i th lnh l n, nhng c

ot hai huy chng vng cho giai bi t do c ly 50m v 100m dnh cho
ngi khuyt tt v c

nhn Giai thng David Dixon cho vn ng vin xut sc ca giai u,

vt qua tay bi ngi Uc Ian

Thorpe, ngi ginh c su huy chng vng v m t huy chng bc

cng nh lp k lc th gii

mi.
Vo nm 2003, Natalie thi u trong giai Afro Chu , c ginh c huy
chng bc v huy chng

ng c ly 800m v 400m bi t do. Cng trong nm , ti giai thi u

ton Chu Phi, c ot c huy

chng vng c ly 800m bi t do. Tht kh tin khi c chin thng

trc cc i th lnh l n. Nm

2004 sau , Natalie ginh c tng c ng su huy chng, nm vng v

m t bc trong giai Paralympics

ti Athens.

Nhng, chnh ti Bc Kinh vo ma h nm 2008, Natalie du Toit mi hin

thc ha c m ca c l

c i din t nc mnh tham gia Th vn h i Olympics. Trong cu c

ua bi l i ngoi tri 10km, c

v ch v tr th 16 khi bi cng vi 24 i th lnh l n ng cp th

gii. l m t thnh tch vt

tr i. C c vinh d l ngi cm c Nam Phi trong l khai mc, m t k

lc ng n khc v y l ln

u tin m t vn ng vin khuyt tt c vinh d mang c t qu c trong

giai Olympics dnh cho nhng
vn ng vin bn h thng. C cng c trao vinh d trong giai
Paralympics tip theo, ma giai m c

ginh c nm huy chng vng m t cch ng kinh ngc.

Ngy nay, ngoi vic bi l i, Natalie du Toit cn theo hc ngnh quan l th

thao v l m t din gia truy n

ng lc. C t c c m thi th u ca mn h: thi u ti Th vn

h i Olympics. l m t thnh

qua to ln, hy nh rng c chu nhi u bt li v th cht so vi nhng vn

ng vin bn h thng khc.

Vic c i u kin tham d Th vn h i Olympics khin nhi u ngi kinh

ngc, tng t nh vic m t

ngi no bc vo giai ua thuy n Kayak th gii m ch s dng mi

cho m t bn. Nhng, gi y

khi t c c m ca mnh, c li bt u nhm ti m t m c khc,

c mong ch n Th vn h i
Olympics 2012 ti Lun n, ni c hy vng khng ch i u kin tham d
m c th c s lm nn i u

k diu l ginh c huy chng.

Natalie du Toit l hin thn ca l tng Olympic: chin thng khng phai l
i u quan trng nht, m l

s tham gia ht mnh. Chin thng khng ch nm pht ng quang, m

cn l ca m t qu trn h phn u

t c mc tiu. Gi ng nh ngi ng hng Oscar Pistorius, Natalie

du Toit l v d in hnh ca

nhng g c th. C cho thy d trai qua m t tai nn bi tham, nu chng

ta c m t t duy ng n, th

bt c i u g cng c th xay ra; ngay ca trong nghch canh, chng ta vn

c th hon thnh nhng mc

tiu ln lao.

Khng ch c Oscar Pistorius v Natalie du Toit truy n ngun cam hng cho
tt ca khn gia theo di

Paralympics Bc Kinh, m mi vn ng vin trong s 4.000 vn ng vin

tham gia thi u u nhc nh

chng ta rng: ngay ca sau nhng bi kch, cu c s ng vn cn nhi u i u c

th. Mi vn ng vin l m t

cu chuyn v chin thng vt qua nghch canh v s c m t ca h

Paralympics chnh l m t m t phai

to ln. H n lc ht sc t kt qua cao nht, v mang li ngha cng

mc ch s ng cho cu c i

mnh. M t i u na c bit ngha: chnh l m t phai m mi c nhn t

to ra sau nhng tham ha v

tai nn trong qu kh bng cch tp trung vo nhng kha nng v trin vng
trong tng lai.

BA NGN TAY, BA NGN CHN V MT THI SNG TCH

CC

Ti th ch c mt chn cng thi sng tch cc hn l c y hai

chn m lc no cng bi quan.

Roger W. Crawtord II

Roger W. Crawford II c sinh ra vi tt thiu ngn b m sinh. T chi ca

ng u b anh hng. ng ra

i ch c hai ngn trn bn tay tri v m t ngn trn bn tay phai. Chn phai
ng c ba ngn, cn chn tri

th b ca t lc ln nm. Nhng ngy nay, Roger l m t din gia truy n

ng lc ni ting v c nhi u

ni sn n. Cng nh Oscar Pistorius, thnh cng ca Roger W. Crawford

II bt ngun t khuyt tt ca

chnh ng.

Ti c th hnh dung ra bn ngc nhin n mc no khi ti ni rng chnh

s khim khuyt ca mn h

gip ti trong rt, rt nhi u m t, ng ni. Chng l bn khng thy th v

khi ta phai xoay s vi nhng

yu im ca mnh v khm ph ra nhi u u im?

M c d b tn tt, Roger c Hip H i Qun Vt Hoa K cp giy chng

nhn hun luyn vin chuyn

nghip. ng c bng i hc ngnh Truy n thng trng Loyola-

Marymount ti Los Angeles v ng

tr thnh ngi b khuyt tt u tin tham gia thi u th thao ti Hip H i

Vn ng Vin i Hc Qu c
Gia, Phn khu I.

Roger tm thy m t phai cho khuyt tt ca mnh bng cch tr thnh m t

din gia chuyn nghip. ng

ni, Cam gic m ti c c l thng qua cng vic ca mn h, ti to

nn s khc bit. Ti yu cng

vic mnh lm v ti tin vo cng vic . Do i vi ti, ti khng bao

gi phai lm vic m t ngy no

trong cu c i mn h. Li khuyn m ng dnh cho mi ngi ht sc n

gian nhng khng km phn

su sc: Hy tp trung vo nhng i u bn c th lm thay v lo ngh v

nhng i u bn khng th. Oscar

Pistorius th ni nh th ny: Ti c m t vi hn ch, nhng ti c hng

triu kha nng. Ti s khng

m t vi hn ch ph lp nng lc ca ti.

TRN O C VI TNG LN

Trong ci nng oi bc ca ma h Texas, m t tay leo ni k cu ang trn

ng chinh phc nh

Guadalupe. Khi nhn v pha trc, ng tr nn hi lng tng. Trc m t

ng, m t nhm thanh nin cng

ang tro ln nh. ng nhn h y hoi nghi. Khng cch no h c th leo

ln c nh ni. ng lo

c khuyn nh h: Cc chu c bit l trn c vi tang ln khng?

Nhng h ch ci v p:

Vng, chng chu ngh l c th c. Ca nhm tha bit leo ln n nh

khng phai l chuyn d, nhng

khng ai trong s h nghi ng vic mnh s chinh phc c n.

Guadalupe l ngn ni cao nht bang Texas, cch ranh gii bang New
Mexico khoang 16km. nh ni cao

ti 2.667m, c nh du bng m t i tng nim bng thp khng r do

hng Hng khng Hoa K dng

ln vo nm 1958 k nim 100 nm thnh lp tuyn xe nga bu chnh

Buttertield Overland i qua pha

Nam ca dy ni. ng trn nh ni, bn s c thng thc quang canh

bao qut 270 hng v. Nhng

dai ct trng chy di v pha Ty, cn pha Nam v pha ng th c bao

ph bi sa mc Chihuahuan

r ng ln, vt qua ca nhng vch sng sng ca dy El Capitan. Pha xa

xa, nhng dy ni thp che

ph pha Bc ng chn tri.

Leo ln nh Guadalupe l m t trai nghim tuyt vi, d bt k gc no.

Con ng mn dn ln nh

di gn 7km, bt ngun t khu cm tri Cng vin Qu c gia, bng qua nhi u
vng a hnh cng nhi u canh

quan a dng hai bn ng i. Nhng ngi leo ni s nhn thy hm ni

Pine Springs ngay trung tm,

sa mc ngt ngn pha Nam, tip n l vng ng bng xen gia nhng
ngn ni trc khi leo n nh,

nh ni ch hin ra khi bn i n cu i con ng mn. Nhng ngi leo ni

phai chinh phc hn 900m

cao ln c n nh.
Hu ht nhng ngi leo ni mt cha y nm gi ng h chinh phc
nh ni, nhng i vi nhm

thanh nin kia, h mt nm ngy di mi hon thnh. Tuy nhin, i u quan

trng l m c cho ng lo canh

bo v m i lo ngi ca nhng ngi xung quanh, h leo n nh ni thnh

cng. H lm c i u
m nhi u ngi cho rng khng th. H chinh phc nh ni cao nht
Texas trn nhng chic xe ln!

Trong s nhng ngi leo ni bng xe ln ngy hm y c m t chng trai tn

l Don Rogers. Khi mi 21

tui, Rogers g p m t tai nn xe mt v b lit t eo tr xu ng. l m t bi

kch tn kh c nhng ng thi

cng l tc nhn mang n s thay i cng nhng th thch mi v hng

i mi trong cu c i anh.

Tai nn lm suy giam chc nng vn ng v xc gic ca ti,

Rogers ni, i chn ti vn cn

kh hu ch, nhng khng i li nu thiu khung v nng, kh l

vng vu. Ti nhanh chng

nhn ra xe ln tht s l phng tin t t nht gip ti di chuyn. V Rogers

tm
thy cu c s ng mi ca
mnh trn chic xe ln.

Anh ni, Nghe c v tr tru, nhng ti ngh tai nn cho ti nhng c

h i lm c nhng vic c

v ph hp vi thi s ng ca ti hn, i u m ti khng th c c nu

tai nn ny khng xay ra. M t

trong s nhng c h i l c chi nhng mn th thao dnh cho ngi

ngi xe ln. Sau khi t t nghip

cp ba, ti tht s ngh rng mn h ht c h i chi th thao, t nht l gc

tranh ua cao. Nhng,

trong qu trnh tham gia cc mn th thao trn xe ln, Rogers khng ch tm

thy m t th gii mi vi nhi u

c h i m cn ca m t con ng s nghip trai ra trc mt, di hnh thc

liu php giai tr.
Rogers bt u chi cc mn th thao xe ln ch vi tun sau v tai nn v
pht hin ra rng anh c nng

khiu i u khin xe ln v cc mn thi u trn sn vn ng. Anh tip tc

tp luyn v tr thnh ngi gi

k lc th gii trong n i dung chy ngn 100m. Anh thch chi bng r, qun
vt v ca bng nm. Khi

Rogers tr nn gn b vi mn th thao xe ln, anh nhn ra y chnh l am

m tht s trong i anh, i u

ny khin anh t b ngh nghip trc y ca mnh - v v thit k k thut

- chuyn sang liu php

giai tr. Ti sm nhn ra mnh khng cn mu n n vn phng mi ngy,

ngi trc mn hnh my tnh

hay gi v. Ti xin ngh vic.

Ngy nay, Don Rogers l Ph gio s liu php giai tr ti trng i hc

Bang Indiana v l nh hng bin

cho quy n li c ng ng ngi khuyt tt. Anh ch nhim kha o to

mang tn Th Thch ti trng,

trong anh thit k chng trn h gip cho nhng ngi khuyt tt trai
nghim cc hot ng ngoi tri

nh i ng rng, ngi chi phai ng ph vi nhi u tnh hu ng v

tm
cch vt qua cc chng
ngi vt trong su t kha hc. Anh chng t rng khi chng ta i n mc
tiu vi m t thi tch cc,

chng ta s lm c nhng i u m trc ta c ng mnh khng th lm

c. V ni m tin chnh l

n n tang ca m t phai; khi vt qua c nghch canh, chng ta thng

nhn ra nhi u kha nng mi l ca
mnh. Khc phc nhng kh khn trc tr c th to ra s thay i v nhn
thc, lc ngi ta s tin rng

qua qu trn h u tranh v chinh phc, ngay ca khi phai chu ng mt mt,
cu c s ng vn trn y hy vng.

CHNG 15

BA CON NG: I TM NGHA CUC SNG

Chng ta khng bao gi c qun rng mnh vn c th tm c ngha

cuc sng ngay c trong nhng tnh cnh v vng, khi i mt vi s mnh
an bi. iu quan trng l ta chng kin c kh

nng tuyt vi c nht ca con ngi, bin bi kch c nhn thnh thng li,
chuyn tnh th kh khn thnh thnh tu ca loi ngi. - Viktor Frankl,
Mans Search For Meaning

CHUYN XAY RA vo ngy 25 thng 9 nm 1942. Cng vi v, Tilly v cha

m mnh, Tin s Viktor

Frankl b chuyn n tri tp trung Theresienstadt khu vc pha Ty Bc,

ni ngy nay l nc C ng Ha

Sc. l khi u cho m t cn c m ng ngoi sc tng tng v dai

dng su t ba nm, khi Tin s

Frankl gn nh mt tt ca mi th v nhng ngi thn yu nht. Ngoi tr

ch gi ng thot nn nh di c

n c, cn li tt ca gia n h ng u b st hi. Tin s Frankl s ng st

qua thi k en t i nht, nhc

nh nht trong lch s Chu u v l nhn chng cho s suy i, kht mu

cha tng thy. Nhng ngay ca

trong hon canh tham kh c nht, chu ng bao gian kh cng cc v ci

cht chc ch, Tin s Frankl vn

c th tm ra m t i u g ng sau nhng trai nghim, m t i u khng ch

khin cu c i ng thay i

m cn gip ch cho hng trm ngn ngi khc. Tin s Frankl khng ch
s ng st sau nn dit chng ca

c qu c x, ng cn tm ra m t phai.

Pho i Terezin c xy dng vo cu i th k 18 v c t tn theo

thn mu ca hong o Joseph

II, ngi lp nn pho i ny. Trong su t Th chin th nht, ni y

c dng lm nh ngc, nhng

n nm 1941, c quan mt v ca c qu c x bin n thnh tri tp

trung v c bit n di tn

ting c l Theresienstadt. Pho i ny tng l m t th trn ca C ng ha

Sc trc th chin v c sc

cha ti 7.000 ngi. Sau khi c qu c x chuyn ni ny thnh tri tp

trung th lc no cng c hn

50.000 ngi Do Thi, c ca ph n v tr em b em ti nh t.

Trong quyn Mans Search For Meaning (Cng Cu c Tm Kim Ngha

s ng Ca Con Ngi), Viktor

Frankl miu ta v i u kin sinh hot khng khip Theresienstadt:

1.500 con ngi b nh t chung trong m t nh kho c sc cha t i a 200

ngi. Chng ti lnh,

i v khng c ch ngi xm, hu ng chi ni n nga lng. M t m u

bnh m chng 150 gram

l thc n duy nht ca chng ti trong su t b n ngy.

Tt ca cc t nhn ca tri Theresienstadt b bt lao ng kh sai, v nhng

ngi qu yu khng sc

lm vic s b trc xut sang tri Auschwitz v b git bng kh c. Thc

ph m khan him, thu c men v

thu c l b cm, thm ch quy nh ca tri cn cm nam n g p nhau. Bt

c ai vi phm n i quy ho c b

cho l lm vic khng chm ch u b nh p ho c phai chu hnh pht

n ng hn. Nhng i u m mi

ngi lo s nht l nguy c b chuyn sang m t trong cc t ngc ca c

qu c x nh Auschwitz hay

Bergen-Belsen.

Nhng h s cu i cng cho thy, khi Hng qun Lin X giai phng tri
Theresienstadt sau khi Th chin

th hai kt thc, ngy 9 thng 5 nm 1945, ch cn 17.247 ngi s ng st.

Trong s 144.000 ngi Do Thi

b a n tri Theresienstadt, 33.000 ngi cht trong tri, phn ln v

i, cng thng v bnh tt (nht

l dch s t pht ban m cc t nhn b nhim vo cu i chin tranh); hn

88.000 ngi b trc xut sang tri

Auschwitz v cc tri hu dit khc, v trong khoang 15.000 tr em s ng ti

cc nh tr trong tri, ch cn

93 em s ng st.

Trong b i canh nh vy, tht kh m tng tng c bng cch no con

ngi ta c th tm ra bt c

ni m an i, hay m t ngha no t trong au thng tri tp trung c

qu c x. Nhng Tin s Frankl

lm c i u v cn hn th na. Nhng trai nghim ca ng dn

dt ng n i u m nhi u nh

tm l hc tin rng l m t trong nhng khm ph quan trng nht ca th

k 20 trong lnh vc tm l

hc lm sng. Khm ph ny gip nhi u ngi ang s ng trong thi k

en t i nht ca cu c i, v cn

tc ng ln bt c ai ang phai i m t vi nhng hon canh o le, hng

chu nhi u tn thng v su kh.

y l m t bc tip cn mi trong liu php tm l m Tin s Frankl gi l

Ba con ng n vi

ngha ca cu c s ng.

BA CON NG

Viktor Frankl sinh ngy 26 thng 3 nm 1905 trong m t gia n h Do Thi

Vienna. Cha ng l m t cn b

cng chc, nhng Viktor li c m t ni m am m v y hc v c bit l

ngnh tm l hc. Lnh vc chuyn
mn ca ng l i u tr bnh trm cam v phng trnh cc hnh ng t vn.
T thng 7 nm 1933, Viktor

Frankl l ngi ng u Khoa ch ng t vn ti Bnh vin a khoa Vienna,

ni cc bc s tm
cch gip
nhng ngi c khuynh hng tm
n ci cht.
Qua s quan st sau ny v nhng trai nghim ca ng trong tri tp trung
c qu c x, Tin s Frankl lun

canh cnh trong lng m t cu hi: Lm th no m t ngi vn chp nhn

cu c s ng m c cho mi bi

thng v au kh? Li giai p cho cu hi hn h thnh c s cho m t

lnh vc hon ton mi trong

liu php tm l do Tin s Frankl pht trin v c bit n vi ci tn

logotherapy (liu php ngha).

T logo bt ngun t ting Hy lp, c ngha l ngha. Liu php ngha

khc vi cc liu php tm l

khc ch: phng php ny ch trng gip bnh nhn ho c khch hng tm

c ngha trong nhng trai

nghim ca h, c bit l nhng thi im en t i. Tin s Frankl kt lun

rng con ngi khng hn l

c thc y bi ni m vui hay sc mnh. ng tin rng ng lc mnh m

nht thi thc chng ta, hn tt

ca, chnh l lng quyt tm i tm

ngha cu c i mnh.
Liu php ngha ni rng c ba con ng chnh, qua con ngi c th
tm
thy ngha s ng. Con
ng th nht l chng ta tm
thy ngha thng qua vic to ra m t i u g
hay lm c m t vic

t t. c th l bt c i u g ta tin s em li gi tr hay ta thy n xng

ng; t vic sng tc m t bi

th, thm nom ngi khc hay chm sc th cng, lm vn hay xy m t

cn nh.

Con ng th hai n vi ngha cu c s ng l khi chng ta trai nghim m t

i u g hay g p c m t

ai . Liu php ngha gip mi ngi hiu rng khng nht thit phai chin
thng ho c t c mc

tiu th mi tm
thy ngha cu c s ng. Con ng th hai ng h l tng
ca giai Olympics; quan trng

nht khng phai l chin thng, m l vic tham gia ht mnh. Tin s Frankl
ni rng chnh ban thn s trai

nghim - vic tham gia - mi tht s qu gi v i khi cn qu gi hn ca

vic ginh c huy chng.

i vi ti, v d hay nht v con ng th hai n vi ngha cu c s ng l

m t cu chuyn k diu c

ng trong tp ch Chicago Tribune vo thng 5 nm 2008. i bng m m

n ca i hc Western Oregon

v i hc Central Washington thi u vi nhau trong m t giai quan trng.

Sara Tucholsky, vi vc dng nh b 1.57m, bc vo v tr pht bng. Hai

ng i ca c vo ch t

gn. Sara vung chy v trt c nm bng u tin. C vn gi bn h tnh ch

c nm th hai, v vi m t

c nh p nht trong i, c nh bng bay ra khi sn. l ln u tin

c ghi im trc tip trong

m t trn u bng m m v i u c ngha l i ca c s c ba lt chm

gn v a i nh ln dn

im.
Sara rt sung sng, nhng ni m vui khng ko di lu. Khi Sara chy
vng qua ch t gn u tin, c

qun chm vo n, v trong lc vng li chm, c b trt u g i v ng

xu ng. C ch c th b v ch t

gn u tin. C ghi im trc tip ca c s khng c tnh, tr khi c c

th chy vng qua tt ca cc

ch t gn. Trng ti ng ch t gn u tin canh co rng c s b loi nu

m t trong cc ng i ra tay

gip c. Trng ti cho php c yu cu m t ngi chy thay nhng lt

chy ny ch c tnh m t im.

Ba lt chy m l ra c c hng (hai lt dnh cho hai ng i ang

ng sn cc ch t gn) s

khng c tnh.
Ri m t vic xay khin tt ca mi ngi - t khn gia, cu th n trng ti -
sng s t. cu th i Central

Washington ang gi ch t gn u tin, Mallory Holtman, hi trng ti liu

c v ng i c th gip

Sara Tucholsky c khng. M c d cha c ti n l v vic ny nhng

trng ti khng nh lut khng

cm. Th l Holtman v ng i Liz Wallace chn Sara ln, trong khi

c qung tay qua vai hai cu

th i phng, v h mang c i vng qua cc ch t gn, nh nhng h c

xu ng thp mi ch t c c

th chm gn bng chn khng b thng. Khi h v ti v tr pht bng, m

ng cam ng n ri nc

mt, ng lot ng ln hoan h.

Mallory Holtman rt am m mn bng m m. C l ngi gi k lc s ln

ghi im trc tip trong giai

u i H i Th Thao Ty Bc. Gip Sara Tucholsky trong ba lt chy

ngy hm khin cho

Holtman v i ca c thua trn (vi t s 4-2), v kt qua l h mt c h i

ot cp v bu c phai u loi

trc tip. Nhng sau khi c phng vn, Holtman ni, Xt cho cng,
thng hay thua khng quan trng,

vn l c gi y. C y nh bng qua hng ro chn v ang b

thng, c y xng ng c ghi

im trc tip.

M c d Mallory Holtman v ng i ca c thua trn u , nhng h

khm ph m t i u c ngha

hn bt c chin tch no. H tm

thy con ng th hai n vi ngha
cu c s ng. Hy vng cu chuyn

ca h s truy n cam hng cho nhi u ngi khc hnh ng tng t. Hun
luyn vin Gary Frederick ca

i Central Washington xem l m t hnh ng khng th tin ni trn

tinh thn thng v. l m t

s kin m nhng ngi chng kin ngy hm y s nh mi v nhc li

trong su t qung i cn li ca

h.

Tin s Frankl vit rng con ng th ba ca ngha cu c s ng l con

ng quan trng nht. N
cp n vic tm
ra ngha cu c s ng trong nhng au kh v nghch canh
khng th trnh khi. Con

ng th ba mang n ni m hy vng rng, ngay ca trong nhng bi kch

tham kh c nht, khi i m t vi

tai ng, ngi ta vn c th tm ra m t phai. Tin s Frankl vit, Ngay ca

m t nn nhn bt lc gia m t

tnh canh v vng, phai i m t vi nh mnh an bi, vn c th ng dy,

vt ln chnh mnh, v t

thay i ban thn. Ngi y c th bin bi kch c nhn thnh chin thng.

Vo nm 1978, Tin s Frankl nhn c l th t m t chng trai tr tn

Jerry Long, anh b gy c trong

m t tai nn bi tham khi ang l n di nc m t nm trc . Jerry Long

ch mi 18 tui khi anh vit th

cho Tin s Frankl, nhng nhng li ni ca anh thp ln m t tnh bn

trong ca i ngi.

Trong th, Long vit rng: Chu thy cu c i mnh ngp trn ngha v
mc ch s ng. Thi s ng

m chu c c t ci ngy nh mnh y tr thnh kim ch nam trong

i chu. C chu b gy, nhng
con ngi bn trong chu khng sp . Chu ang theo hc kha tm l
u tin trng i hc. Chu

tin rng khuyt tt ca mnh s gip chu tng cng kha nng gip ngi
khc. Chu bit nu khng
c nhng au kh y, chu s khng th trng thnh nh ngy hm nay.

Lc by gi d ch mi 18 tui, nhng Long xc ng khi c quyn sch

Mans Search for Meaning

(Cng Cu c Tm Kim Ngha s ng Ca Con Ngi) ca Tin s Frankl v

anh quyt nh nhn nhn tai

nn ca mn h theo hng tch cc. M t vi nm sau v tai nn, anh hc

c cch nh my bng m t

cy que ngm trong ming v sau anh t t nghip i hc. Long tham gia
vo cc kha hc trng

thng qua m t h th ng in thoi c bit cho php anh nghe v tham gia
vo cc bi thao lun trong lp.

Nh s kin tr v chm ch, Jerry Long ly c bng Tin s ngnh Tm l

hc lm sng, c t ng nhi u

danh hiu v giai thng trong lnh vc ny. Tuy nhin, phn thng to ln
nht anh nhn c chnh l t

ngi bn, ngi thy ca anh - Tin s Viktor Frankl, ngi miu ta Jerry
Long nh m t nhn chng

s ng cho sc mnh bt khut ca tinh thn con ngi, cm t ny c

nhc n trong liu php ngha

giai thch v con ng th ba n vi ngha cu c s ng.

Con ng th ba l m t trong nhng bc u tin trong qu trnh khm

ph hin tng pht trin sau

chn thng (PTG). Nhng, trong khi cc nh tm l hc khc chng minh

rng mi tn thng u mang

li c h i cho s pht trin, th qua liu php ngha, Tin s Frankl li a ra

phc tr liu gip bnh

nhn c c s pht trin . Con ng th ba tr thnh con ng

tm
n m t phai khi m chng ta
khng th nhn ra bt k li ch r rng no ca tn thng m chng ta
ang phai gnh chu.

Nhim v ca nhng nh tr liu p dng liu php ngha l thng qua cc

cu hi phan x, h s hng

dn bnh nhn tm ra ngha trong au kh, v mang n ngha mi cho

cu c s ng ca h. Hy vng trong

nhng chng tip theo, giai on phc hi trong liu php ngha s tr nn
quen thu c vi bn c. y

l m t v d, cc nh thc hnh liu php ngha c gng gip khch hng

ca h tch bit ban thn ra khi

vn v nhn nhn vn khch quan hn, nh th h l ngi ngoi cu c.

Sau , h bao khch hng

chuyn ha ngha ca m t vn tiu cc bng cch nhn vo nhng m t

tch cc, v gip h tm ra mc

tiu, ti m nng mi trong tng lai. Cu i cng, qua nhng mc tiu mi v

ti m nng trong tng lai,

khch hng s hiu r gi tr ca nhng ngha mi ca cu c s ng.

Tin s Frankl ni rng qua liu php ngha, bn o su gip ngi ta

nhn thc hn v nhng g

ang g m nhm h. y l i u m ng gi l s sng su t ca con tim.

ng tip tc giai thch thm:

bng trc gic, tt ca chng ta u nhn bit cu c s ng l nh th no. Ai

cng khao kht m t cu c s ng

ngha, v liu php ngha nhc nh chng ta v nhu cu ny v gip con

ngi tm
c ngha ngay
ca trong nhng hon canh tng chng nh v vng. Mi hon canh trong
cu c s ng m ta ng u u

li m t cu hi, i u ny c ngha g i vi ti?, nhng l m t cu

hi ch c th c tra li

bng cch phan ng ca chng ta i vi nhng g xay ra.

TM RA NGHA V T CHC CC B M CHNG NGI SAY

RU LI XE (MADD) Vo ngy Qu c t Lao ng p tri ti thnh ph
Fair Oaks, bang California, c b 13 tui Cari Lightner

ang cng m t ngi bn i b ti l h i a phng. Mai ni chuyn vi bn,

Cari khng m t chic

xe ang phng vo khu dn c, v bt thn h ln h n i hng. Chic xe

khng h giam t c v nhm thng

v hng Cari. C va chm ht Cari vng xa khoang 40m, giy c b mi ni

m t chic. Bn c b ch bit

chn chn ng nhn khip hi. G ti x bt tnh, nhng khi tnh dy, g lp
tc phng xe i mt m c

Cari hp h i bn ng.

Bui chi u, khi Candace Lightner va v n nh sau bui mua sm, c thy
cha v ngi chng c Steve

ngi ch c trn bi c trc nh. Cha c i ti v giang tay m ch t ly c.

Khi c hi c chuyn g vy,

Steve ni, Chng ta mt Cari ri. Candace khng hiu anh ta ni g. Ri

Steve nhn thng vo mt c

v ni, Con b cht ri. N b xe hi ng v cht. Candace sp xu ng,

go khc.

M t ngy sau tang l ca Cari, canh st gi ti bo rng h tm

ra v bt
giam g ti x. Sau trong

ngy, Candace li xe ngang qua ni con gi c b nn v nhn thy canh st

ang xem xt hin trng. C

lp tc xu ng xe v hi c phai l h ang i u tra v ci cht ca con b.

C k, H bao ng vy nn ti

t gii thiu mnh l m nn nhn. H p li, Vy th ti on l b bit

c s tnh ri. C khng

r canh st mu n ni n i u g nhng c vn c hi thng tin t h: g ti

x 47 tui git con gi c

u ng ru trc khi li xe. Candace kinh hi khi bit rng g y c nhi u ti n

n v t i say ru li xe. y

l ln th nm g phm t i trong vng 5 nm, nhng ti t hn ca, m t ngy

trc khi git Cari, g mi

c bao lnh ti ngoi cng do t i say ru li xe.

Candace ngc nhin n sng s v tc gin t nhng g c bit c. C

hi rng g ng phai ngi t

bao lu cho hnh vi git cht Cari. M t vin canh st nhn c v cu tra li
ca ng ta tht lnh lng. Ngi

n ng chng b t ng giam ngy no ca. Lut y l th.

Ti cam thy tht v vng, tht r i bi, v tht tc gin, Candace by t.

Cng ngh v nhng i u canh

st ni, c cng gin in ln. Ngay trong ngy hm y, c quyt nh mnh

s lm m t i u g chm

dt nhng bi kch v ngha do nhng g ti x say ru gy ra Bc M. C

pht ng chin dch MADD

- T chc nhng b m ch ng ngi say ru li xe - v tr s chnh t ti

phng ng ca Cari.
Cari Lightner tr thnh gng m t i din cho chin dch MADD. Vo thng
10 cng nm, Cindi Lamb -

m b gi Laura, 6 thng tui, b b lit t c tr xu ng trong m t tai nn

cng do ti x say ru gy ra -

tham gia vo chin dch. 60% cc v tai nn giao thng nghim trng u c
lin quan n ru.

Vo ngy 1 thng 10 nm 1980, Candace Lightner v Cindi Lamb to nn

m t s thay i quan trng

trong nhn thc ca cng chng ti m t cu c hp bo do h t chc

Capitol Hill, Th Washington.

Chuck Hurley, ngi lm vic cho H i ng An Ninh Qu c Gia pht biu,

Ngy hm y, thi ca

cng chng i vi hnh vi say ru li xe thay i mi mi. Sau hm

, vi cc chin dch cng khai

mnh m v cc cu c vn ng chnh tr, MADD khin chnh quy n phai

sa i lut php. Da trn

cc th ng k c Vn Phng Hnh Chnh Qu c Gia Hoa K v An Ton

Giao Thng nghin cu, MADD

gp phn cu s ng hn 300.000 ngi t khi c thnh lp vo nm

1980.

Khng g c th b p c ni au mt con. Cha c m t phai no trong

vic mt i ngi thn yu

nhng, d sao i na, chnh l thi im ta cn i tm

m t phai hn bao
gi ht. l l do ti sao nhi u

ngi nh Candace Lightner v Cindi Lamb ng u vi bi kch bng

cch bin au thng thnh

m t hnh ng c ngha, thng qua vic ng h hay thnh lp t chc t

thin gip nhng ngi

ri vo hon canh tng t. Candace Lightner v Cindi Lamb to ra m t

m t phai mang li ngha

cho s mt mt ca h, v cu s ng sinh mng ca hng trm ngn ngi

trn khp Bc M.

CHNG 16

YU T QUAN H XA HI: HA Y CO THT NHIU NGI

TT XUNG QUANH BN

Cht lng cuc sng ca bn chnh l cht lng ca nhng mi quan h

xung quanh bn.
Anthony Robbins

THNG 4 NM 1998, khi y cu c s ng i vi Mark Pollock tht hon hao.

Mi th din ra theo ng

nhng g anh mong i. Anh ang l sinh vin nm th t, cng l nm cu i

i hc Trinity, Dublin v

ch vi tun na anh s thi t t nghip ly bng C nhn Kinh T &

Thng Mi. L i trng i cho

thuy n ca trng i hc, anh rt mong ch c tham gia vo cu c ua

thuy n ma h, v anh s bt u

lm vic cho m t ngn hng u t trung tm thnh ph vo thng 9. Cu c

s ng tht ngt ngo cho n

m t ngy kia, khi ang tp luyn ti phng tp th hnh, anh cam thy m t
i u g bt n.

t ng t, Mark thy mt mnh m i. tng b chng bong vng mc khi

cn b, anh bit bnh c kha
nng ti pht, nhng v trong thi gian qua khng c chuyn g xay ra nn
anh khng my quan tm n

vn ny. Khi nghe bc s ch n on, anh khng ng bnh tnh ca anh ln

ny li nghim trng n th.

Ch vi tun sau, cc bc s tin hnh phu thut i u tr mt cho Mark,

nhng khi anh ra khi phng

phu thut, anh khng cn nhn thy c na. Ca phu thut th hai
cng tht bi v Mark phai i m t

vi m t tng lai ht sc bp bnh. Anh ni, C s c khi bit mnh b m

khin ti gn nh khng th chu

ni. Mi hm qua ti cn c tt ca, mi th u nh mu n, vy m by gi

ti li b m. Ti ngh i

mn h nh th l ht.

Mark nh li khoang thi gian nh m t tham ho. Anh ni, Mi th m

ti phn u c c

bng ch c tan bin. Anh vn n cu c ua thuy n Henley, nhng khng th

tham gia; v ngi nghe m

bn si ni bn tn k hoch du lch trong dp h cng nh bt u s nghip

ch cng khin Mark cam thy

i mnh t hi hn. l thi im en t i nht trong cu c i anh, nhng

khi nhn li, li l yu t

to ra nhng thay i bt ng v hng Mark n m t con ng mi m,

n a anh i khp ni trn th

gii v gip anh trai nghim nhng i u m anh cha bao gi dm m c

khi cn sng mt.

K t khi b m, Mark c tt ca, ngoi tr cu c s ng u n nh nhng

vng xoay ngn hng u t m
anh tng mnh s eo ui. Anh tr thnh m t din gia truy n ng lc ni
ting ton th gii, m t vn

ng vin phiu lu mo him v l m t nh vn. Mark tng c v s bui

ni chuyn truy n cam hng

khp Chu u, Chu v Bc M, anh tp trung vo cc vn c t li nh

chu trch nhim cho hnh

ng ca mn h, i din vi thc t v vn ti thnh cng.

Mark lun thc hin nhng i u mnh ni v dng chnh nhng chuyn phiu
lu ca mn h minh ha

trong cc bui din thuyt truy n ng lc. Nm 2002, anh ginh c huy
chng bc v huy chng

ng Giai v ch cho thuy n Commonwealth v vo ngy 10 thng 4 nm

2004, su nm k t khi b m,

anh hon thnh cu c ua thuy n khc nghit nht th gii ti Bc Cc.

Gi y Mark nhn ra s m la m ra cho anh nhng trin vng mi v
ht sc th v. Khng m t

nh t vn ngh nghip no trng i hc m ti tng g p c th miu ta

cng vic m ti ang lm hin

nay. Anh ni, Ti cn khng chc h bit m t dng ngh nghip nh ca

ti tn ti."

i u g Mark xem l yu t quan trng nht lm nn con ngi anh ngy

hm nay? n m t thi im ti

nhn ra rng vn cn rt nhi u c h i ti tip tc cu c s ng ny, v c h i

theo ui cc mn th thao,

c bit l mn cho thuy n. Mark l dng ngi thc t tch cc theo

cch anh thng gi v khng

nghi ng g na, chnh c im ny gp phn vo thnh cng ca anh.

Hn na, anh cn l ngi lun

hng v mc tiu ra. Anh ni, Ti thy vic tp trung vo mc tiu v

thc hin nhi u k hoch cng

lc l i u ht sc hin nhin. Kt qua l anh lun mong ch th thch pha

trc. Nhng li nhn nh

cu i cng ca anh phan nh cam nhn ca rt nhi u ngi m ti tng hi v

m t phai. i u quan trng

nht i vi ti, i u tht s lm nn s khc bit chnh l c nhng ngi

t t xung quanh ti, gip

ti. Tht khng d dng g khi bt cht l thu c vo ngi khc. Ti phai
qun i s din ban thn. Ti phai

hc cch nh cy, cng nh nhn s gip v h tr t ngi khc.

Nhng chnh s gip y lm

nn s khc bit.
KHOA HC CA HNH PHUC

Giao tip l nhu cu thit yu trong cuc sng; iu quan trng l ta phi
rn luyn k nng giao tip x hi, pht trin cc mi quan h mt thit v
c c s h tr ca nhng ngi xung quanh tm thy hnh phc. -
Gio s Edward Diener

Vo thng 1 nm 2005, tp ch Time xut ban m t bi bo c ta Khoa

hc mi v hnh phc, khm

ph nhng i u lm cho con ngi cam thy hnh phc. l m t ti hp

dn cc nh tm l trong

nhi u thp nin, nhng ch n nhng nm gn y, t s quan tm ca Gio

s Martin Seligman trong m t

l thuyt m ng gi l Tm l hc tch cc, cc nh khoa hc trong lnh

vc ny mi bt u ch n

nhng cam xc lm tng cng sc khe v hnh phc thay cho phng
php truy n th ng i u tr nhng

vn v sc khe tinh thn.

Bi vit ni v m t nghin cu do Gio s Edward Diener v Gio s

Seligman tin hnh vo nm 2002,

nghin cu ny dng nh mu thun vi quan nim thng thng v nhng

yu t khin ta hnh phc.

Nhi u ngi tin rng ti n bc v ca cai vt cht s mang ti hnh phc. Gio
s Diener v Seligman

khao st cc sinh vin trong trng i hc v kt qua cho thy: m t khi

nhng nhu cu thit yu c p

ng, th phn thu nhp d tha ng gp rt nh vo vic lm tng cam gic

hnh phc. Cc nh khoa hc

pht hin ra rng hnh phc khng gn li n vi tui tr, hn nhn hay tr tu
v chc chn khng b anh

hng bi thi tit, m c d vic thiu nh sng m t tri c th gy nn chng

R i lon anh hng theo ma

(Seasonal Affective Disorder - SAD), hay cn gi l chng trm cam ma

ng hay ni bun ma ng,

m t dng r i lon tm tnh do thiu nh sng m t tri. Yu t quan trng nht

khin con ngi tr nn hnh

phc chnh l cc m i quan h ca h.

Theo nhi u nghin cu khoa hc v vn ny, th i a s cho rng c

c m i thm giao vi nhi u

ngi chnh l i u khin chng ta cam thy hnh phc nht. Gip ngi
khc mang li cho ta mc ch

v ngha s ng. i u ny l giai ti sao nhng ngi trai qua tht bi v

nghch canh thng th l rng

h hnh phc hn so vi trc khi s vic xay ra. Hon canh kh khn nh
tia la nhm ln nhng m i

quan h mt thit hn gia ngi v ngi trong x h i, c bit l vi bn b

v ngi thn ca chng ta,

v cn mang n nhi u m i quan h mi m khc.

Ngy nay, hu ht cc bi thc hnh mang li cam gic hnh phc do cc

nh tm l hc tch cc th

nghim u tp trung vo vic gip con ngi mang li s gn gi vi

c ng ng. Khoa hc cu i cng

bt u hiu c s uyn thm ca c t Lai Lt Ma:

Con ngi chng ta l nhng sinh vt x h i. Chng ta n vi th gii ny l

do kt qua t hnh
 ng ca ngi khc. Chng ta tn ti da trn s ph thu c ln nhau. D
mu n d khng, hu nh

khng c lc no trong cu c s ng m chng ta khng hng li t vic lm

ca ngi khc. V

vy, khng c g ngc nhin khi phn ln hnh phc ca chng ta bt ngun
t nhng m i quan h

vi ngi khc.

Th su, ngy 29 thng 2 nm 2008, i tuyn bng r trng trung hc

Wayne High School Badgers ti

Bicknell, Utah ang thi u vng bn kt 1A cp tiu bang. i trng l

chng trai 18 tui Porter Ellett.

Thot nhn, nhng ai cha bit v anh c th thc mc ti sao anh li c m t

y. Ti sao i tuyn bng

r ca m t trng trung hc li thu nhn ngi ch c m t cnh tay?

Porter mt i cnh tay phai tui ln b n sau m t tai nn, lc anh t

xu ng gm chic xe tai nh v b

bnh xe nghi n nt cnh tay. T v sau tay anh rt yu v sau hn chc

ln gy xng, anh quyt nh

bc s ct b tay mnh. Anh ni, Nh th c v t rc r i hn nhi u.

ng ni hn na, Porter l ngi

thun tay phai v anh phai hc chi tt ca cc mn th thao bng cnh tay
tri yu hn ca mnh.

D ch vi m t cnh tay tri, Porter Ellett luyn tp tr thnh m t vn

ng vin xut sc. Khng ch i

din cho trng thi u mn bng r, anh cn chi cc giai u cp qu c

gia v chi bng chy. Anh c

m t khng phai cho qun s . Anh ghi c 16 im trong s 50

im ca i vo bui t i thi

u bn kt cp tiu bang. Hun luyn vin, ng Kade Morrell, ni rng

Porter c t cht ca ngi lnh

o, Porter c m t thi chin thng v cu y l tm gng v vic thi

s ng c th a ta i xa

n mc no.

Khi trn u bt u, cc khn gia phai sng s t trc kha nng ca Porter
trn sn bng r. Anh nm trong

i hnh ra qun v anh l m t vn ng vin xut chng v ng vai tr

chnh yu trong thnh cng ca

i vo c vng bn kt. Khi c hi rng anh cam thy th no v

phan ng ca khn gia khi ln

u tin h nhn thy anh bc vo sn bng r, Porter mm ci v p,

Kh l th v. Khi bn chng

kin phan ng ca nhng ngi nghi ng mn h lc u, h ly lm l ti sao

bn c tham gia thi u; v

ri bn bc ra sn v chng t rng mnh xng ng.

M c d mi s ch u hng v Porter Ellett trong hu ht cc ma giai,

nhng anh vn xem thnh cng

ca mn h c c l nh ng i v bn b. Nu khng c ng i v bn
b, ti chng l g ca. Anh

ni, H l ch da ca ti. Khi nhng ngi khc qut ng ti, h lun

cnh ti. Khi Porter Ellett nhn

li lm khch mi ca chng trn h Good Morning America vo ngy 3 thng

3 nm 2008, anh ng

nhng vi m t i u kin l tt ca ng i bng r cng ln truy n hnh vi

anh, bi H chnh l nhn t

a ti n thnh cng.

Trong nhng cu chuyn v nhng ngi tm ra m t phai, m t chi tit quan

trng m ta thng xuyn bt

g p chnh l h c gia n h v bn b gip ht mnh. Hu ht nhng

ngi trong cu c xem s gip

ca bn b v ngi thn l nguyn nhn gip h vt qua th thch. Nu

khng xt thm yu t khc,

th vic c c nhng ngi tch cc xung quanh mnh s c khuynh

hng mang li hiu qua tng h

v tng cng sinh lc cho bn.

Mike Jetter tin rng nh c tn h yu v i u kin v s h tr t gia n h, bn

b, anh mi vt qua c
nhng nm thng i u tr cn bnh bch cu ty mn. C m t ngi c
bit m nu khng c ngi y,

ti s khng th no vt qua c, l v ti Bettina. Ri Mike a thm

m t quan nim su sc, Ti

khng cho rng vic c nhi u m i quan h trong i li quan trng bng cht
lng ca nhng m i quan

h m bn c. M t im chung m tt ca nhng ngi tm ra m t phai u

nht tr, l lc kh khn, ch

cn bn c m t ho c hai ngi ht lng bn cnh mn h, cn hn c ca trm

ngi v tm.

Khi Amit Goffer bit mnh b lit v phai i din vi tng lai v nh trn
chic xe ln, ri ng pht trin

ReWalk - m t thit b h tr ngi b lit bc i tr li - ng ni rng

mnh bit n gia n h rt nhi u -

v v cc con - gip ng vt qua nghch canh v tip tc i tm

m t
phai. Mark Pollock cng ng :

im mu ch t l xung quanh ti c nhng ngi chn thnh, trong lc

anh g p phai nhng kh khn

tr ngi khi b mt i th lc.

Ti New Zealand, Anna Fitzpatrick ni rng gia n h v bn b c ng m t

vai tr v i trong vic gip

c vt qua nhng th thch ca chng rng tc. C ni, H l ch da

vng chc ca ti v gip ti c

l chnh mnh. H lun ng h ti khi ti cn v lun li li m t bc khi ti

khng cn. C gng tm ra

phng thu c i u tr l i u m tt ca cc bc cha m mong mu n, nhng

khi ti quyt nh mn h qu
chn nan vi chuyn thu c men v khng mu n tip tc i u tr na tui
ln mi, cha m ti tn trng

nguyn vng ca ti. Lm c i u chng d dng g khi tht tm bn

mu n gip a con mi mi

tui u ly li nhng g n nh mt.

Chng ta va xem xt mc anh hng ca nhng m i quan h nh gia

n h, bn b ln cam gic hnh

phc ca chng ta. i u ny gp phn giai thch ti sao nhng ngi trng
s khng c kt cc hnh phc

hn nhi u so vi m t nhm ngi bn h thng trong cng cu c khao st.

Trn thc t, i u giai thch

ti sao nhi u ngi cu i cng li tr nn kh n kh. Trng s khng am bao

lm tng cht lng nhng

m i quan h ca chng ta. Trong vi trng hp, n cn hy hoi cc m i

quan h. i u ny cng lm sng

t ti sao nhng ngi b mt i tay chn hay b lit sau tai nn (m c d h

thng rt gin d v lo lng

ngay sau chn thng) li cam thy ngp trn hnh phc sau khi tai nn xay
ra c tm tun. Cc m i

quan h c khuynh hng tr nn b n vng v thn thit hn nhi u sau m t

cn bo bnh hay tn thng.

Ngi ta s cam thy gn b vi nhau hn v truy n cho nhau sc mnh, s

ng vin. y l l do ti sao

vic pht trin nhng m i quan h thn thit v b n vng gip ta d c c h i

tm ra m t phai sau nhng

tht bi v bi kch c nhn. Nh Rabbi Harold Kushner vit trong quyn sch
bn chy nht When All
Youve Ever Wanted Isnt Enough (Khi Nhng G Bn Mu n vn Cha ):
Khng sm th mu n nhng

con sng s p n v cu n tri i nhng g chng ta dy cng xy dng.

Khi i u xay ra, ch nhng ai

c c m t bn tay vn vo mi c th mm ci m thi.

CHNG 17

TP TRUNG TM TR: TM KIM SC MNH BN TRONG

D ang gia ma ng, nhng cui cng ti cng nhn ra trong lng
mnh mt ma h bt tn.

Albert Camus

CANH DIN RA vo nm 1964. M t cu b ch mi bay tui ngi trc mn

hn h tivi en trng, m m n

xem m t chng trn h truy n hnh th v nht m cu tng c xem.

Chng trn h c tn l Maverick v

din vin ngi sao James Garner ng vai ngi hng, m t g cao bi chi
bi gii hn bt k tay c gian

bc ln no. Cu m m t ngy kia ln ln s c nh Maverick. Cu s

nh bi tt ca cc tay chi bi

trn bn u.

Canh chuyn n nm 2008. Trong th gii ca nhng tay chi bi bp

chuyn nghip, khng k no dm

ng ti ng. ng khng phai l m t ao thut gia, nhng nhng g ng lm

vi b bi bn h thng gn nh

l th ma thut tht s m bn tn mt chng kin. Ban thn ti cng l m t

ao thut gia nghip d, ti tng

nghe nhi u chuyn v Richard Turner trong nhng nm qua. Ngi ta n

ng c th chia bi bp t trn

xu ng, t di ln, thm ch ngay gia b bi ngay trc m t bn m khng

ai may may nghi ng. ng

khin cho ngi hng Maverick trong k c thi th u ca ng tr thnh tay

chi nghip d. Richard c

ngng m ln tn knh trong c ng ng ao thut v c gi m t cch tru

mn l ng Bp.

Cu i cng th ti g p c ng Bp, cn c bit n vi tn Richard

Turner, vo thng 2 nm 2008

trong bui giang dy ca ng ti i hc Alicante Costa Blanca, Ty Ban

Nha. Cng cc khn gia khc,

ti ngi xem trong s kinh ngc khi ng biu din nhng g ng c th lm

vi m t b bi. Nhng g ti

sp k ra y bn phai nhn thy tn mt th mi tin ni. Lc , ng nh m t

v khn gia xo bi ri a

li cho ng. Sau ng ngh m t v khn gia khc tng tng rng mn h
ang ngi sng x ph (poker)

cng b n ngi khc trong m t vn nm tay chi. ng ni, Ti l ngi

chia bi. Anh mu n tay chi no
chin thng? Ngi s m t, hai, ba, b n hay nm? V khn gia hi lng tng
v hoi nghi, nh tt ca chng

ti. ng y tra li, Ngi s b n. Nhng lm th no Richard c th chia

b bi mi xo thnh nm t

nhng phai am bao tay chi th t c khn gia ch nh s thng?

Khng chn ch, Richard nhanh chng chia bi thnh nm t, mi t nm l

v lt cc t ln, tng t m t.

T t m t n ba khng c g hn ngoi m t vi i nh, t nm hon ton

khng c g, nhng khi t b n
c lt ln, m t b c l (full house) hin ra trc s kinh ngc v kh tin
ca tt ca ngi xem.

Mi ngi trong khn phng u l ao thut gia, nhng khng m t ai on

ni bng cch no m Richard

thc hin c mnh khe . Khng ai tin c nhng g din ra trc mt

mn h. Ti t tay kim tra

cc l bi v khng pht hin i u g khc thng, r rng y l cc qun

bi chu n hiu Bee c dng

trong cc sng bi trn khp th gii. Trc khi chng ti c thi gian suy
ngm v nhng g va din ra,

Richard li tip tc vi nhng mn biu din khc xut sc khng km. Tt

ca nhng ai tng g p Richard

v chng kin nhng mn biu din ca ng u phai cng nhn ng khng

c i th trong th gii chi

bi bp. Nhng, i u lm cho mn biu din ca Richard cng c sc hn

na, nm vic ng b m!

Sau bui giang, ti g p ring Richard. ng l m t ngi n ng khim t n,

lch lm, cao 1.73m v c thn

hn h cn i. ng c mi tc vng, c p mt xanh thm cng b ru quai nn

v ru mp c ct ta gn

gng. ng rt c phong thi ca m t tay chi bi bp trong trang phc

comple en, o s mi c i c n

thn v chic c vt bolo. Ngoi chic c vt c trng vng Bc M th

khng c g c bit trong din

mo ca ng. Nhng khi tr chuyn, ti nhanh chng nhn ra Richard khc

xa ngi bn h thng.

Richard k ng b mt th lc khi mi ln chn tui. Chuyn xay ra kh t

ng t; m t ngy n, ng pht
hin mnh khng th nhn thy bang en trng. Khng lu sau, ng c
ch n on b vim mng trch

vng mc (birdshot retinochoroidopathy). Ngy nay bnh ny c th cha

c, vi i u kin pht hin

sm. Nhng vo nhng nm 1960, cha c phng php i u tr no. Bnh

ca ng khi y l chng nan y,

v ngy qua ngy, n khin Richard b m.

Mi tui thiu nin, tm nhn ca Richard ch cn 1/20. C ngha l Richard

ch c th thy m t vt

khoang cch 1m trong khi ngi c th lc bn h thng c th nhn thy vt

t khoang cch 20m, gp

i ngng m. n tui 30, Richard vn c th cm m t l bi a st ln

mt v phn bit c cc l

bi ch (Jack - Bi, Queen - m, King - Gi) trong s nhng l cn li, v

ng c th ly ra qun ch v

cc l bi ny hin ra m t mang trng m ln. Nhng gi y th lc ca ng

t n mc ng khng bit l

bi nm sp hay nga.
Nhng Richard khng bao gi xem gii hn v th lc l tt nguy n. Trn
thc t, l m t i u, ng xem

i u nh m t mn qu! Khi ti mu n ng giai thch r hn, ng ni

rng ngm ngh li th tt khim

th c l l i u t t lnh nht xay n vi ng. Ly v d, tt khim th

bu c xc gic ca ng pht trin

n mc ng c th thc hin c nhng th thut va ri. M t l do khin

ng thao tc kho lo vi

nhng l bi nh biu din l v ng cam nhn chng theo sc n ng;

nhng l bi ch c nhi u mc hn

v vy n n ng hn m t cht so vi cc l bi s . i vi chng ta th khc

bit ny qu nh khng th

nhn ra, nhng nh Richard c m t xc gic cc k pht trin, ng c th

phn bit c cc l bi ch vi

nhng l bi s .

Phng nghin cu v pht trin ca cng ty Playing Card Hoa K, nh san

xut bi ln nht th gii, thng

hay gi cc l bi ti Richard ng phn tch. V trng phng tit l

rng ng th nh la Richard

m t vi ln bng cch gi cho ng cc l bi c trong kho ln vi cc l bi

mi san xut, nhng Richard

lun nhn ra c s khc bit.

Richard Turner l m t trong nhng ngi c th lm xut sc bt c i u g

m ng quyt tm thc hin.

ng luyn tp v thut hn 35 nm v tham gia vo hng trm trn u

v, ta c th thy vi trn

trong a DVD ca ng. Lm th no m m t ngi b m c th t th v

ngh vi nhng i th sng mt?

Cu tra li ca Richard Turner l c n trng! Ti thi im Richard thi u,

d ng khng thy nhng vt

th trc tip trc mt, nhng ng vn cn tm nhn ngoi vi gii hn.

Nhng Richard bu c c th mnh

nhn bng tm tr. i u ny nghe c v cng iu nu chng ta cha tng

g p Ben Underwood (m t

ngi cng hc v Ka-ra-t) v hiu c cng trnh nghin cu ca Paul

Bach-y-rita trong nhng chng

trc. Rt kh bit c Richard b m khi xem ng tp luyn ti m t v

ng (c th tham khao trong

a DVD ca ng).

Cng nh nhi u ngi khc tm c m t phai trong cu c s ng, Richard

lun hng n i u tch cc trong

tt ca nhng trai nghim ca mnh. ng ni rng t nhi u kha cnh, tt

khim th ca ng l m t li th

khi ng biu din vi nhng l bi. N khin ng khng b phn tm bi bt

c vic g ang xay ra xung

quanh, d l chic tivi nh hay nhng g ang din ra bn ngoi xe hi, xe

la khi ng i xa. Do ng
lun c th luyn tp m khng b xao lng. Richard ni rng kha nng tp
trung hon ton vo bt c vic

g ca ng gp phn ln vo nhng thnh tu ng g t hi c v gip ng

tr thnh con ngi hm nay.
Tuy nhin, m t c im m Richard Turner c tha chnh l i u gip
nhi u ngi tm
thy m t phai
ngay trong nghch canh kh n cng nht. l s kt hp gia tnh k lut,
sc mnh tinh thn v quyt

tm thnh cng. l s cng quyt khng li bc trc bt c vic

g hay bt c ai, l kha nng

ng u vi mi th thch, bi ng hiu rng mi vic xay ra trong cu c

s ng u n cha ti m nng

gip chng ta pht trin bn trong v tr thnh con ngi t t nht c th.

S TP TRUNG NI TI

Richard Turner tin rng tt khim th ca ng mang theo m t mn qu,

khng ch bi nhng th thch m

nu khng b m la th ng s khng c c h i chinh phc, m bi n gip

ng tp trung hon ton vo

nhng vic m ng thc hin trong cu c s ng. Ni nh vy khng c ngha

l ng tin rng b m t t hn l

sng mt. Su xa hn, i u c ngha l t ban nng ng hc c cch

tm kim m t phai, m t i u g

tch cc v khng nh cu c s ng trong tt ca nhng trai nghim ca

mn h. Nh nhi u nhn vt khc ta

g p trong quyn sch ny, Richard hc c cch chuyn ha ngha

ca i u m ngi khc cho l

khim khuyt, v chi tp trung vo m t tch cc - m t phai - trong nhng trai

nghim ca mnh.

Vo ngy 19 thng 1 nm 2008, ban tin KFox tng thut v m t bui h i

thao cu i tun El Paso, bang

Texas, do m t ngi c tn l Miguel Valdez t chc. Tng t nh Richard

Turner, Valdez l m t v s

ai en cp nm v anh cng gn nh b m. Anh ni, Ti khng th li xe.

Ti khng th c nu ch

khng c phng to ht mc, v ti khng th nhn din khun m t. Anh

i u hnh trng v thut ca

ring mnh ti El Paso, nhng vo k cu i tun , anh khng n thuyt

giang v mn v Ka-ra-t. Anh

n ni chuyn vi m t nhm tr em khuyt tt, nhc nh cc em rng

bt c chng ngi no m cc

em i m t trong i, d to ln hay dng nh khng th vt qua, nu cc

em lun tm kim m t tch cc

trong nhng trai nghim, th cc em s t c c m ca mnh.

Valdez ni rng, Thng ip ca ti gi n nhng em nh ny khng tp

trung vo nhng gii hn ca

cc em, m tp trung vo kha nng, ti san v u im ca chng. Bui h i

thao l m t phn ca chng

trn h Training Tomorrows Mentors Today (o To Nhng Ngi Thy

Tng Lai T Hm Nay),

chng trn h nhm n vic truy n ng lc cho nhng ngi khuyt tt.
i u ph i vin chng trn h, c

Lucila Lozano ni rng l m t thng ip quan trng cho bn tr. Theo c

th Nhi u ngi ln c th

khin cc em ngh rng mn h khng lm c vic g. Tr khi chng ta noi

gng nhng ngi tch cc

trong cu c s ng, bng khng chng ta chng bao gi tin mnh c th t

c nhng mc tiu t ra.

I TM NGH LC BN TRONG
Khi bn cm thy mnh ang i din vi mt tr ngi khng th vt qua,
ti mun bn hy ngh v ti.

Ri hy t ni vi chnh mnh: Nu anh y c th thnh cng, ti cng c

th - W. Mitchell

Ti thnh ph San Francisco, ngy 19 thng 6 nm 1971, chng thanh nin

28 tui W.Mitchell ang trn

nh cao th gii. Bui sng hm l ln u tin anh t mn h li my bay.

Ngy hm trc anh va sm

m t chic xe mt mi cu v hm nay anh li chic xe n ni lm vic.

Nhng cu c s ng tht kh

lng, v bt ng xay ra vi W.Mitchell ngay chi u hm y. Vic anh

s ng st vo cu i ngy c xem

l m t php mu, nhng vic anh tm

c m t phai ca bi kch v i n
hnh phc, thnh cng th - i

vi nhi u ngi - l m t i u huy n b.

Khi Mitchell i u khin chic xe mt n gn giao l ng s 26 v ng

South Van Ness th m t chic

xe gi t i lu ng phng ra trc m t anh. Hai chic xe m sm vo nhau,

chic xe my trt di trn

ng, dp khuu tay v xng chu anh, sau np bn h xng vng ra.
Sc nng ng c khin bnh

xng bt la, v trong tch tc, Mitchell b c chy phng phng. Ti tr

thnh m t ngn u c s ng, anh

hi tng li. Nu khng nh ngi nhn vin lm vic bi xe gn pht

hin th chc anh khng s ng

ni. Ngi nhn vin v i v chy ti v dp tt ngn la trn ngi

Mitchell bng m t bnh cha chy.
Khi ngn la cu i cng c dp tt, 65% c th anh b phng n ng. Nh
c nn bao him nn phn

ln da u anh khng b tn thng v chic o khoc da cng phn no bao

v c c th anh. Nhng

m t, cnh tay v hai chn ca anh b nng chn. Hai bn tay anh chy
en thnh than, hai chn anh

quch v chn ti. Mitchell bt tnh trong su t hai tun. Cu i cng khi tnh li,
anh phai chu ng s au

n cc , v i din vi m t tng lai nghit ng.

W. Mitchell phai chu 13 ln truy n mu, 16 ca phu thut ghp da v nhi u

phu thut khc trong su t b n

thng trc khi c cho v nh. Sau khi xut vin, anh nh li mn h mt
rt nhi u thi gian tm cch

lm nhng vic thng ngy. Anh phai hc li cch t lm mi vic cho ban
thn. Anh ni, Ti khng

th cm ni ci na, thay qun o, i v sinh, bm s in thoi m khng cn

s gip . Nhng W.

Mitchell khng phai l ngi d dng b cu c. Anh c gng lm mi th v

su thng sau khi g p nn, anh

bay tr li.

Phai c lng dng cam to ln v sc mnh phi thng mi c th vt qua

c chn thng, nhng vic

vt qua hai bi kch khng khip i hi nhi u hn th. B n nm sau v tai

nn xe my, W. Mitchell b ri

my bay; anh l ngi duy nht trn my bay khng th bc ra khi ng

nt. Chn ng ca v ri

my bay lm dp nt ty s ng ca anh n mc khng th cu cha. Anh

b lit ca hai chn.

Mitchell th nhn mn h s ng nhng thng ngy en t i. Anh ni, Ti t

hi chuyn qui qu g xay

ra vi mn h, ti lm i u g nn t i m phai hng chu nh vy? Nhng

v c ban, Mitchell vn l m t

ngi cc k lc quan v s ng vi thi Ti c th. Anh nh li ln g p

g m t bnh nhn khc ti

phng vt l tr liu ca bnh vin, m t chng trai tr cng b lit. Mitchell k,

Cu y tng l m t nh leo

ni, m t vn ng vin trt tuyt, m t ngi nng hot ng ngoi tri, v

cu y cho rng cu c i cu

n th l ht. Mitchell a ra m t l do khin cu y phai suy ngh li.

Trc khi tt ca nhng i u

ny xay ra vi ti, ti c th lm c 10.000 th. By gi con s l

9.000. Ti c th dng phn i

cn li ca mn h than khc cho 1.000 th m ti nh mt, nhng ti

chn tp trung vo 9.000 i u cn

li."
i u W. Mitchell tip tc g t hi c sau hai v tai nn, xt bt c gc
no, cng tht ng kinh ngc.

Sau v tai nn xe my, anh cng m t s ngi khc ng sng lp Vermont

Castings, m t cng ty tr gi

65 triu chuyn san xut l t ci v tuyn dng hng ngn ngi. Sau
anh tr thnh th trng ca

Created Butte bang Colorado v gi v tr ny su t hai nhim k. Trong

su t thi gian ti chc, Mitchell

dng s ti n 120.000 ca ring anh trong chin dch cu ly m t ngn

ni gn khi s khai thc
cn kit ca m t s cng ty. Anh l m t triu ph tay trng lm nn, m t phi
cng dn dng c trn h

chuyn mn, m t nhn vt ni ting, v l m t nh vn. Mitchell cn l m t

nh mi trng nng n v l

thnh vin trong h i ng quan tr ca Hip H i Bao Tn Vn Qu c Gia v

Rng Hoang D Hoa K. Anh

l m t din gia c tn vinh (gi chc Ch tch Lin on Din Gia Qu c

T, nhim k 2008-2009), anh

bay ln trn bu tri v rt thch li b ln thc xu ng gh nh.

Cu c i ca W. Mitchell l minh chng cho mc phong ph ca cu c

s ng khi ngi ta tm ra m t phai

ca nghch canh. i u anh am m nht l nng tinh thn ngi khc

h xem tr ngi nh m t xut

pht im v nu anh c th thnh cng th bt k ai cng c th thnh cng.

Anh vit trn trang web c

nhn rng, Ti hy vng mnh s l m t v d cho tt ca mi ngi, l con

ng dn n nhng l i suy

ngh mi. Nhng biu tng lun c sc thuyt phc mnh m. Ti M,

chic chung T Do tng trng

cho khi nim c lp ch bng m t hnh anh n gian. Ti n , cung in

Taj Mahal th hin tnh yu

su m, nng nn ca con ngi. Ti San Francisco, qu hng yu du

ca ti, cy cu Golden Gate l

s khng nh cho k thut iu luyn gy c ting vang ln... i u ti

mu n chnh l tr thnh m t biu

tng cho bn. Vi khun m t chng cht so, bn chn khng c ngn,
cng chic xe ln - v ni m hnh
phc thun khit, chn tht trong tri tim - ti mu n tr thnh hnh anh trong
tm tng bn v sc mnh

tinh thn gip con ngi vt qua c nghch canh.

Khi nhn li cu c i mnh sau cc tai nn, Mitchell tin rng c hai i u chnh
gip anh vt qua tt ca.

M t l tnh yu v s h tr t pha gia n h v bn b, i u cn li l trit l

c nhn anh i vi cu c s ng.

Anh l ngi cc k lc quan, anh tp trung vo nhng kha nng ca mn h

hn l than khc v nhng g

mn h khng lm c. Anh theo ui nhng mc tiu c th, ca trong kinh

doanh ln trong cu c s ng ring,

v anh lm cho cu c i mn h c ngha, khng ch cho ring anh, m

cn cho tt ca nhng ngi anh

g p. Anh thch gip v truy n cam hng cho ngi khc. Trong nhng
bi din thuyt ca mnh, anh

lun nhn mnh m t i u c t li vi ngi nghe, tm tt trong m t cu m

anh chn lm ta cho quyn

sch ca mn h: Quan trng khng phai l i u xay n vi bn, m chnh l

bn s lm g vi n.
Ngm ngh v qu kh ca mnh, anh tin rng tai nn em li cho anh
nhi u li ch. Ti may mn c

c h i hc hi c nhi u th trong su t qu trn h - ca trc qu trn h

- ca trc v sau khi tai nn

xay ra - nhng i u gip ti nhi u khng k xit. Qua nhng trai nghim,
anh ni mnh c m t cu c

s ng tuyt vi, v anh hy vng cu chuyn ban thn anh s nhc nh nhng
ngi khc rng ngay ca trong

nghch canh cng cc, h vn c th tn hng m t cu c s ng ti p.

Nhng li bnh lun c Mitchell

ni n nhi u nht chnh l gi tr anh rt ra t nhng trai nghim ca chnh

mn h, Ti c mu n nh i

nhng g mnh hc c hay khng ?, cu tra li ca anh l Khng i

no!

W. Mitchell phai vt qua hai cu c khng hoang ln nhng anh rt kin

cng v tin rng nhng g anh

c th g t hi c th mi ngi ai cng c th. Anh ni, Ti khng c sc

mnh siu nhin, hay bt k

php thn thng no gip ti to dng hnh phc khi i m t vi nhng th

thch khng khip. Ti cng

chng mnh m hn hay thng minh hn ngi bn h thng. V cn lu ti

mi tr thnh m t bc thnh

nhn... Tt ca chng ta u c ban t ng m t sc mnh thn k ang ng

qun u trong con ngi

chng ta. Ch v a s mi ngi cha c c h i s dng sc mnh nhi u

nh ti m thi.

CHNG 18

KT LUN

N trnh nhng trc tr, v bn s khng bao gi l ngi vt qua chng.

- Richard Bach

PHN M U CA M t Phai, chng ta bt u khm ph xem liu

nhng kh khn trc tr trong

cu c s ng c i li n vi nhng c h i hay khng, v nu ng nh th th

bng cch no chng ta tm ra

nhng c h i ? Trong qu trn h i tm

li giai p, chng ta c nghe
k v nhi u cu chuyn trong

cc kh khn, tr ngi v loi nghch canh tr thnh cht xc tc

cho s thay i. T Julio Iglesias,

Richard Branson n Oscar Pistorius v Douglas Bader, chng ta c

chng kin rt nhi u mt mt v

ti n ca ln cu c s ng c nhn, nhng v tai nn thng tm, nhng cn

bnh e da tnh mng v nhng

bi kch ca con ngi, tt ca c chuyn ho thnh nhng trai nghim

tch cc v nng cao cht lng

cu c s ng.

Chng ta d c xu hng ph m c i mnh cho s phn ho c tri, m t s

khc tin rng cu c s ng chng

qua l m t lot nhng kt qua ngu nhin; h tung xc xc, chp tay v cu
xin thn May Mn mm ci

vi mnh. Nhng khi nhn vo cu c s ng ca nhng ngi nh Harland

Sanders v Michael Bloomberg,

hay Walt Disney v Peter Jones, chng ta i n m t kt lun rt khc v

i u tht s chi ph i vn mnh

mnh.

Trong nhi u trng hp, r rng khng phai ngu nhin m nhng trc tr
hay tht bi c chuyn ha

thnh c h i. D khng ai bit trc c kt qua, nhng vic nhng ngi

trong cu c tm ra m t i u g

gip dng nn m t tng lai ngp trn hy vng, th theo nhi u cch, hon
ton c th d on c.
l v trc tr no cng mang theo c h i, v ch m t s ngi c ni m tin v
thi c bit mi tm
ra c
h i m thi.

y l chic cha kha u tin n vi m t phai. Vic tm

thy nhng c h i
ti m n trong cu c s ng

khng ph thu c vo nhng g xay n vi ta; vn l chng ta phan ng

nh th no i vi nhng th

thch. Nhng ngi nh Hsieh Kun-Shan v W. Mitchell chng t rng,

ngay ca khi i m t vi bi kch

cng cc, chng ta vn c th xy dng m t cu c s ng mi, theo nhi u gc

, cn phong ph v ngha

hn xa. L do l v h l nhng ngi ht sc lc quan; h mong i m t

cch tch cc vo tng lai.

Nu khng nh s lc quan, khi i m t vi tht bi ti chnh, Harland

Sanders c th ph san v s ng

kh s cho n cu i i, Peter Jones c th khng tr thnh Rng v

Anthony Robbins c th s ng ly lt

trn ng ph . Chng ta bit rng nh tinh thn lc quan, chng ta c thm

c h i hi phc sau nhng cn

bnh cht ngi; v cc nh tm l hc hng u th gii khm ph ra rng

trong bt c i u g chng ta

la chn, vi ci nhn lc quan, kha nng thnh cng ca chng ta s tng

ln rt nhi u. Ngoi vic tr nn

lc quan hn, nhng ngi tm

thy m t phai c khuynh hng suy ngh nh
m t doanh nhn; h tch cc

tm kim c h i v li ch. H hng n tng lai, tp trung vo ti m nng

ca mnh v cc kha nng
trc mt. Hsieh Kun-Shan giai thch y l b quyt anh vt qua nhng
th thch khc nghit sau v

tai nn. Anh ni, Ti lun ngh n m t t t p, trn trng gi tr ca nhng

i u cn li hn l chm
m
trong h i tic v nhng g mt. Khi chng ta tm
hiu cu c i ca Ben
Underwood - cu b khng c

i mt nhng t hc cch nhn, v Amit Goffer - ngi n ng bng

chnh bi kch ban thn v ti nng

ca mn h gip cho ngi b lit bc i tr li, chng ta nhn ra rng

khng c g l khng th. Vi m t

thi ng n, vn lun c nhng kha nng v ti m nng cha c khm

ph trong tng lai.

Vic tm ra m t phai i khi bu c chng ta phai li li m t bc nhn nhn

vn t nhi u gc v

quan im khc nhau. Nh cch Edison lm trong su t cu c i ng,

phn tch xem mnh hc c

nhng g t trai nghim ny v hon canh ny b c l ra nhu cu g c th

dn n cc khm ph mi.

Nu ban thn Amit Goffer khng b tri bu c vo chic xe ln, ng s khng

c thc y tm kim nhng

giai php khc cho ngi ngi xe ln. i u ng lm c th gip hng trm
ngn ngi bc i tr li.

Nu Louis Braille khng mt i th lc, h th ng ch Braille dnh cho ngi

khim th c l khng bao gi

c pht minh.

Tng t, v gi phn bn v c tng phi m nn ngi nng dn Steve

Heard phai bt tay vo tm kim
giai php thay th tit kim chi ph v an ton hn cho mi trng, thm ch
cch mng phng thc canh

tc nng nghip trn ton th gii. V, ch n khi xp hng ch i trong ba

ngy di, Sanu Kaji Shrestha

mi khi ngun cam hng thay i cu c s ng ca mn h v hnh ng cu

t nc anh thot khi tham

ha mi trng.

i khi, m t phai i hi chng ta phai thay i cch chng ta nhn i.

Chng ta thng khng tin s mt

mt li mang n thnh tu, hay tht bi l bc khng th thiu trn con

ng i ti thnh cng. Chng

ta khng th hnh dung rng m t bi kch, di bt k hnh thc no, li cha

ng cht xc tc cho m t

cu c s ng mi v nhi u ngha hn. Nhng, gi y chng ta thy rng

mt mt c th em li thnh

cng m t phai. Khi Julio Iglesias nh mt c m tr thnh cu th bng

ca mn h, anh tm c
m t m c khc v tr thnh ngi sao nhc Pop qu c t. Khi Mark Pollock
b mt th lc, anh xy dng

m t cu c s ng mi, y phiu lu v hng th m anh cha bao gi dm m

ti, v bng cch , anh

truy n cam hng cho hng ngn ngi trn khp th gii.

Tng t, chng ta thy, nu bit suy ngh ng n, tht bi s l cha

kha dn n thnh cng. M t

loi keo siu dnh c ch to bt thnh li tr thnh mn vn phng ph m

khng th thiu - giy ghi ch

Post-it, v Bette Nesmith Graham, m t nhn vin nh my qu chn nan

trc nhng sai st, tm
ra
giai php bin b thnh triu ph. Nhng m u chuyn ny v nhng cu
chuyn khc na chng minh rng:

nu chng ta c th tp trung vo bi hc rt ra t tht bi v s tht vng,

th chng ta n rt gn m t

phai.

Khi chng ta b kh khn ngn tr, m t phai s m l i cho chng ta i ti.

Nhng ngi nh W. Mitchell,

Hsieh Kun-Shan v nh son nhc danh gi Kim Williams khng nh rng

chng ta khng nhng c

th ng u vi nhng ni au v mt mt khn cng m cn c kha nng

bin au kh thnh sc mnh

khng tng lm thay i cu c s ng. Nhng ngi nh Tin s Viktor Frankl

s ng st qua nn tn st ngi

Do Thi, Joni Eareckson Tada vt qua c tn thng v cu chin binh

nh i y Gerald Coffee,

truy n cam hng cho cc nh khoa hc lao vo tm hiu bng cch no v ti

sao m nhng ngi tng

vt qua nghch canh cng cc, au kh li tr nn mnh m hn, vng

vng hn. V chc chn h

trng thnh hn nhi u trong suy ngh ho c tm hn sau nhng trai nghim.
Cc kt qua nghin cu cho

thy bt k nghch canh no cng cha ng m t m t phai bi lun lun c

m t ngha su xa ng sau

n. Tin s Viktor Frankl khm ph qua nhng trai nghim ca ng - m t

ngi s ng st sau v tham

st ngi Do Thi, v qua cng vic ca mnh - m t chuyn gia tm thn

hc, rng tt ca nhng ni au

u c ngha v cng l ngha s ng m su thm trong mi chng ta

khao kht, hn bt c i u g.

Nhng cu chuyn v m t phai nhc nh chng ta rng c l i u quan trng

nht trong cu c s ng l tnh

yu v s ng h ca gia n h, b bn. Cht lng cu c s ng ph thu c vo

cht lng nhng m i quan h

quanh ta. khng ch l nguyn tc lm nn hnh phc, m hu nh tt ca

nhng ngi tm
thy m t phai
u bit n nhng ngi xung quanh - gia n h v bn b - bi s ng gp
khng nh vo thnh cng ca

h. Bc s James Ruben, chuyn phu thut mt nhi khoa, ngi cha tr cho
Ben Underwood, nhn mnh

tnh quan trng ca tnh yu v s h tr ca nhng ngi thn yu. ng

ni, Trong i ti, ti khng

ngh mn h s g p c m t ngi no c bit nh Ben v ti cng cha

tng thy ai ng n nh m ca

Ben. Ti ngh chnh l b mt to nn ti nng ng kinh ngc ca cu

b.

Gio s Peter Schulman ca trng i hc Pennsylvania canh bo nhng ai

tin rng mnh c th ch ng

chi mi th m t mn h: Ngay ca m t ngi cc k lc quan i khi vn ri

vo trng thi bi quan khi h

g p cng thng nghim trng ho c ko di. Khi bu c phai i m t nghch

canh, mi chuyn s tr nn t t

p hn vi s h tr ca nhng ngi xung quanh ta.

Cu i cng, thng ip c khng nh t nhng con ngi tm

thy m t
phai l khi mi vic tr nn

ti t, chng ta cn chuyn ha ngha s vic v t ra cu hi gip ta tm

thy nhng i u tch cc.

Nhng cu hi then ch t tp trung khai thc kha nng trong tng lai thay v
nu gi qu kh. Nhng, m t

phai cng nhn gi chng ta rng cu c s ng khng phai lc no cng cng

bng nh ta mong i. Chng

ta c th nga m t ln tri v nguy n ra s mnh, nhng tr khi chng ta

chp nhn s tht, nu khng ta

s khng bao gi r b c gnh n ng thng au v tht vng ca qu

kh tip tc bc i, nhn v

tng lai vi nhi u hy vng v mong c.

Vi ti, bi hc c ngha nht m m t phai mang li l qua nhng u tranh

trong cu c s ng, tt ca chng

ta, mi c nhn u ngc nhin nhn ra mnh mnh m n khng tng.

l khi chng ta hiu cu c s ng

ny khng xay n vi chng ta, m l cu c s ng din ra thng qua chng

ta. Khng sm th mu n chng

ta cng s hiu rng nhng g xay n vi chng ta hm nay khng quyt

nh tng lai ca chng ta; m

chnh cch chng ta ng ph vi nhng tr ngi s quyt nh phn ln con

ngi chng ta mai sau.

y l bi hc quan trng nht ca m t phai; m t ln na n khng nh ti m

nng trong tt ca chng ta,

khng ch ng u vi gian nan th thch m cn tm ra m t i u g

bn trong kh khn, gip

chng ta to dng m t tng lai ti sng hn.

PHN 3

SUY NGM V MT PHI

Chng ng ngc nhin lm sao khi nghch cnh khin ta nhn ra chnh
mnh! Nu ta hc c bi hc qu gi khi i mt vi nghch cnh, ni au
cui cng ri cng tan i v ta s tr nn thng minh hn, tho vt hn. -
W. Mitchell

C PHI MI TH LUN TT P MT PHI?

Khng c sai lm, cng khng phi ngu nhin, mi s trong i u l

nhng phc lnh ban xung

chng ta hc - Tin s Elisabeth Kubler- Ross

TRONG QU TRNH nghin cu cho quyn sch ny, ti c i cht ngc

nhin khi khm ph rng a

s nhng ngi m ti tip xc u c m t cu chuyn ho c bit chuyn v

m t ai lin quan n khi

nim m t phai. T nhng ngi b mt vic lm, n nhng ngi b ch n

on mc bnh mn tnh hay

phai hng chu bi kch c nhn, hu nh tt ca u nht tr rng khi nhn li,
tht s tn ti m t m t phai.

Hu ht nhng ngi ny u ho hng chia s nhng trai nghim ca mnh,

v vic lm th no m nhng

trc tr v tht bi ca h li tr thnh cht xc tc hng cu c i h sang

m t ng r t t p hn. Trong

nhng cu c thao lun , m t vi thc mc v vn c nu ln ng

chng ta suy xt v lm r hn

trong phn cu i ca quyn sch ny.

Khi ti bt tay vo tm hiu m t phai, ti bt g p m t bi blog trn mng

khin ti bn lng. Ngi vit

blog l m t ngi n ng b ch n on mc bnh a x cng (multiple

sclerosis) v anh vit, Ti cc k

phn n trc nhng ngi cho rng bnh a x cng s mang ti m t i u

g tch cc trong cu c s ng,

v d nh n khin bn tr thnh m t ngi t t hn hay n khin bn phai

dng chn ngi hng thm hoa

hng hay nhng i u so rng i loi nh th. D nhin, anh ta ni ng.

Ho c ti tng ngh nh vy.

Liu c m t phai no cho m t ngi b ch n on mc bnh thoi ha mn

tnh? Liu trn i c i u au

bun v khin ta tan nt no khng h i km vi m t m t phai, th m theo

cch ngi n ng vit

trn trang blog l hon ton v ngha? Lm sao m m t cn bnh nh

chng a x cng c th mang n

i u g tch cc cho cu c s ng ca m t ai ?

Ti tip tc c trang blog v v cng kinh ngc khi thy cu i trang, cng
chnh ngi n ng

tha nhn rng bnh a x cng c th mang ti vi i u tch cc vo

cu c i anh. Khi ti i do na

ting trong ci mt lnh ca tri chi u, con b (a con gi mi tui ca

anh) i cng vi ti, hai cha con

va i va tr chuyn, m t i u lu ri cha xay ra. Tuy nhin, xt v mi

m t, anh y ni rng nhng

i u tch cc y khng ng k so vi nhng ci tiu cc.

Nhng g m t phai ha hn mang li cho chng ta khng phai l m t cu c

s ng nh xa, sau tht bi ho c
tn thng, bi chc chn i u khng th xay ra. Cng khng th ni
trc liu cu c s ng c t t p

hn hay khng. Nhng m t phai ha hn cu c s ng s thay i, v trong qu

trn h thay i , s pht sinh

nhi u c h i ln th thch mi m nu c chp nhn, th chng s mang

li ngha v hy vng cho tng

lai. Sau , ti li c c m t nghin cu th v, nghin cu ny kim

nghim tnh lc quan v vic tm
kim li ch ca nhng bnh nhn mc bnh a x cng. Cc nh nghin
cu khao st 127 ngi mc

chng a x cng v tnh lc quan v thc tm

kim li ch, sau theo
di tin trin bnh tt ca h

trong khoang m t nm. Khi i chiu d liu, h a ra nhng kt lun hp

dn. Cc nh nghin cu pht

hin rng nhng bnh nhn c thc tm kim li ch trong bnh tt t cam
thy chn nan hn, v vi nhng

ngi lc quan th kt qua cn t t hn nhi u. Ban bo co a ra kt lun:

vic c ci nhn tch cc v lc

quan, c thc tm kim li ch s to nn s khc bit ng k trong cht

lng s ng ca nhng ngi

phai gnh chu cn bnh a x cng.

Su thng sau khi gh thm trang blog , ti c c m t cu chuyn gp

phn khng nh kt qua tm

c ca cc nh nghin cu v mang n nhng hiu bit su sc v sc

mnh ca m t phai, thm ch i

vi ngi mc bnh thoi ha mn tnh nh chng a x cng.

Nancy Davis s ng cng chng v nm ngi con ti thnh ph Los Angeles.

B i u hnh kinh doanh ca

hng trang sc ring kh thnh cng, v trong thi gian ranh ri, b trt
tuyt, chi qun vt, tp th dc,

i du lch v b cn l v s ka-ra-t ai en. Nhng vo nm 33 tui, Nancy

phai i m t vi m t tai ho

khng khip. B b ch n on mc bnh a x cng.

Nancy ni, Khi ti b ch n on ln u tin vo nm 1991, bnh a x cng

lc by gi l m t cn bnh

huy n b, ngi ta khng bit nguyn nhn gy bnh cng nh khng c

cch cha tr. Vo thi gian ny,

trn th trng khng c loi thu c no c th km hm s tin trin ca cn

bnh v b ch trch i ng

bc s khng th p ng thng tin m bnh nhn cn bit. H khng cho

Nancy bt c li khuyn hu ch

no, cng khng canh bo b v nhng kh khn m cn bnh gy ra cho

cu c s ng ca b v gia n h, v

tt nhin h cng khng a ra bt k k hoch i u tr no nhm giam s

tin trin ca bnh ho c gip b

khe mnh hn.

Nhng g xay ra tip theo l cu tra li cho cu hi trn trang blog ca ngi
n ng mc bnh a x cng,

vn c m t m t phai ngay ca trong trng hp bnh nhn b ch n on mc

bnh thoi ha mn tnh nh

a x cng. Nhng m t phai khng tn ti trong cn bnh , n c tm

thy trong cch ngi phan

ng vi cn bnh. Nancy Davis khng lng ph nhi u thi gian v sc lc

ngi ngh v nhng g b mt.
Thay vo , b lp tc bt tay vo tm hiu bnh a x cng. y l m t
c im chung ca nhng ngi

lc quan, cng l nhng ngi sau ny tm ra m t phai. Khng nh nhng ai

khng khng tin vo vn mnh

ho c tin rng mn h bt lc v chp nhn tng lai an bi, ngi lc quan tin
rng h c sc mnh thay i

tng lai cho chnh mn h. Thay v khut phc v chp nhn hon canh, h s
lm bt c i u g c th, vi

tt ca nhng g h c to nn s thay i.

Cng c, Nancy cng quyt tm tm ra giai php. Vo nm 1993, b lp

Qu Nancy Davis v bnh a x

cng, vi s mnh gy qu phc v cho nhng nghin cu mi nht, tch

cc v trin vng nht nhm tm

ra phng php cha tr bnh a x cng. Cng nm , Nancy t chc m t

s kin gy qu c tn gi

Cu c chin loi tr bnh a x cng. S kin c t chc chung vi

chng trn h trt tuyt cu i tun

ti Aspen, bang Colorado, v quyn gp c 1,3 triu vo qu ca b.

T , Cu c chin loi tr bnh

a x cng tr thnh m t s kin hng nm v pht trin thnh qu phc li

ln thu ht s ch v

nhn c hng chc triu ti tr cho cng cu c nghin cu v cng cn

thit ny.

M t trong nhng i u Nancy pht hin ra l nhi u nh nghin cu thc hin

cc chng trn h tng t nhau

nhng him khi trao i, chia s nhng kt qua tm

c vi nhau. V vy,
Nancy quyt nh thnh lp
trung tm c tn gi The Center Without Walls, chuyn ti tr cho cc
cng trnh ca bay vin nghin

cu hng u v bnh a x cng, ni c nhng chng trnh nghin cu

sng to c cng nhn. Nh

sng kin ca Nancy, tt ca cc trung tm c ng tc vi nhau, chia s

nhng kt qua h tm
c v khng
bao gi xay ra vic trng l p nghin cu na. Nh th h lm vic nhanh hn
nhi u t c mc tiu

chung l tm
ra phng php cha tr bnh a x cng.
Theo cc bo co, bnh a x cng gy anh hng cho khoang 250.000 n
350.000 ngi ti M v gn

100.000 ngi ti Anh. Trn 75% bnh nhn l ph n, v hu ht tui

20 n 40. l m t cn bnh

ng t ngho, dn dn gy thoi ha h thn kinh. Tht ng kinh ngc, 16 nm

t ngy t chc ca Nancy

c thnh lp, t chc ny gip em li nhi u bin i su sc trong vic

i u tr bnh a x cng.

Mi lm nm trc, khng c m t loi dc ph m no c th lm ngng s

tin trin ca cn bnh, nhng

ngy nay c su loi thu c c C quan Quan l Thc ph m v Dc

ph m Hoa K (FDA) chu n y,

cng cc loi thu c khc ang c pht trin. Nancy ni, D cha tm
ra
phng php cha tr cho bnh

a x cng nhng chng ti t nhi u thnh qua trong m t thi gian ngn,
v chng ti s khng b

cu c cho n khi no n ch v tm
c phng php cha bnh a x
cng.
Ngoi cng vic h tr nghin cu ca mnh, Nancy cn vit m t quyn
sch truy n cam hng, Lean On

Me (Hy Da Vo Ti), nhm gip nhng ngi mi pht bnh a x cng

v bt c bnh thoi ha no

khc. Tiu ph ca quyn sch Ten Powerful Steps To Moving Beyond

Your Diagnosis And Taking

Your Life Back (Mi Bc Hiu Qua Vt Qua Cn Bnh V Tm Li

Cu c s ng) nhn mnh ni m

am m v k vng ca tc gia. Nancy vit, Vo m t thi im no trong

i, bn ho c ngi bn yu

thng c th b ch n on mc m t cn bnh e da n tnh mng. C

nhi u ngi gii giang, hc thc

cao gi in cho ti, h rng ri tay chn khi nghe ch n on bnh tnh
ca mnh. H khng bit mnh

s ra sao, c ni no khc i u tr khng, ho c lm th no sp xp bao

him x h i hay bao him y

t. B bao rng quyn sch ny s l ngi lnh o cho sc khe ca

bn.

Ngoi tt ca nhng thnh tu ny, Nancy Davis cn cho ra mt chng trn h

Th Y t C Nhn Kh n Cp,

trong nhng ngi tham gia mang trn mnh m t th nhn din c nhn
c h tr bi m t h th ng

d s dng v hot ng ca ngy ln m. y l loi th u tin lin kt vi

m t h th ng d liu trung

tm lu tr h s bnh n ca ngi mang th, v trong trng hp kh n cp

c th c truy cp vo bt

c lc no, t bt c ni u trn th gii.

Nancy Davis tha nhn mn h cha nh bi c bnh a x cng nhng b
ang tin nhng bc di.

Qua cn bnh ca mn h, b tc ng n cu c s ng ca hng ngn ngi

v ng vai tr quan trng

trong qu trnh nghin cu tm

ra phng php cha tr bnh a x cng v,
bng cch ny, b chng

minh rng ngay ca khi phai i m t vi m t cn bnh khng cha c,

chng ta vn c th tm
thy m t
phai.

MT PHI U TRONG THI K KINH T SUY THOI?

Cc bn hy dng cm ln. Ti chng kin nhiu s suy thoi trong kinh

doanh. Nc M lun ng dy sau khng hong v ngy cng giu mnh
hn. Hy kin cng nh cha ng bn ngy trc. Hy vng tin v tin ln!
- Thomas A. Edison

Khi ti vit nhng trang cu i ca quyn sch ny, th gii ang trn b vc
suy thoi kinh t. Nhi u ngi

cho rng y c th l giai on suy thoi n ng n nht t sau cu c i

khng hoang vo nhng nm 1930.

Theo gii truy n thng v cc nh d bo kinh t, chng ta ang bc vo

thi im v cng kh khn;

ngn hng th gii ph san, doanh nghip ng ca, ngi dn mt vic v

mt k sinh nhai, nhi u ngi

cn mt ca nh ca. Tt ca nhng i u ny a n m t cu hi: m t phai

ni u?

Ti hy vng cc chng trc ni r rng: s thay i s mang ti c h i,

v suy thoi kinh t cng

khng ngoi l. B quyt tm ra m t phai trong thi im kinh t i xu ng

l chu n b cho mn h t duy

ca m t doanh nhn v ch ng c thc tm kim c h i.

M t s doanh nghip li c bit pht t trong thi k suy thoi kinh t. V

d nh, nhng giai on kinh

t kh khn c v nh l ngy h i ca cc lut s v th tc thanh l cng

cc vin chc php lut; nhng

khi th trng mua bn bt ng san tu t d c th th trng thu mn m t

bng li tng nhanh. Cc doanh

nghip tp trung vo nhu cu thay i ca khch hng cng hot ng rt

t t. Cc ca hng giam gi nh

Lidl, Aldi v chui ca hng ng gi One Pound (M t Bang) tng trng

mnh trong thi k suy thoi

khi ngi tiu dng sn lng nhng san ph m gi r nht, c gi tr nht.

Theo cc ban tin, ti thi im

ca hng M&S (m t ca hng chuyn kinh doanh hng ha cao cp) giam
44% li nhun th ca hng Lidl

li tng 22% v Aldi tng 10% li nhun.

Cc cng ty cung cp dch v thu ngoi cng c v d kim n trong n n

kinh t suy thoi. Barnaby

Lashbrooke, gim c i u hnh Cng ty TNHH TimeEtc, m t cng ty cung

cp cc dch v h tr vn

phng bao gm th k v hnh chnh, tn hng con s 400% tng trng

kinh doanh trong 7 thng u

nm 2008. Cng ty ny tng t 6 ln 11 nhn vin, v trong khi nhi u

cng ty khc ct giam nhn s th

TimeEct vn tip tc tuyn dng cho nhu cu m r ng kinh doanh ca mnh.

Lashbrooke tin rng cng ty
mn h ang khi sc bi m t s l do:

Th nht, chng ti gip cc ch doanh nghip nh vc dy cng ty vi chi

ph hp l hn l khi khng

c dch v ca chng ti. Chng ti to i u kin cho khch hng khai thc
k nng ca nhng con ngi

ti nng nhng chi cn tra mc h cn thay v phai thu nhn vin lm vic
ton thi gian. Khch hng

c c li ch khi lm vic vi ca m t i ng nhng vi chi ph thp hn

nhi u so vi vic thu mn

nhn cng, v h cng khng phai au u v chi ph hot ng ho c m

r ng vn phng.

M t khc, chng ti cng gip cc doanh nghip c quy m ln hn

ho c cc doanh nghip kh n

nh va mt i m t nhn vin v ang tm

cch ct giam v tr thay v ti
tuyn dng. Bng cch am

nhim vai tr hiu qua hn, ng dng cng ngh vo vic sp xp cng
vic, chng ti thng hon

thnh nhim v trong khoang thi gian ngn hn nhi u, v kt qua l tit kim
c m t khoan chi ph ln.

Cho thu xe hi theo gi cng l m t loi hn h kinh doanh tng i mi ang

bng n. Vi m t khoan

ti n nh, 5 bang m t gi, ngi ta c th thu m t chic xe hi ti Anh, r

hn so vi chi ph i taxi, v vi

nhng ngi ha hon lm mi s dng xe hi th r rng l tit kim hn rt

nhi u so vi vic mua m t

chic xe hi. WhizzGo l m t cng ty chuyn cho thu cc loi xe hi thn

thin vi mi trng theo gi,
vi nhi u tr s t ti cc bi u xe ln cc tnh thnh trn khp nc
Anh. Cc bo co trong nm va

qua cho thy vic kinh doanh ca cng ty ny tng trng hn 30%.

Ngnh cung cp ht gi ng khch hng mua v t trng cy n tri, rau

qua v thao m c cng pht trin

do ngi tiu dng mu n tit kim chi tiu. Tng t, doanh thu ca m t
hng dng c pha ch bia ru

ti nh cng tng mnh trong su thng va qua.

Trong su t thi k suy thoi, hu nh tt ca mi ngi u c gng giam chi

tiu ho c tng thu nhp. V

vy, bt k doanh nghip no c kha nng cung cp nhng giai php tit
kim chi ph cho cc san ph m v

dch v thit yu s hot ng t t. ng thi, cc cng ty cung cp c h i

lm vic ti nh hay bn thi

gian cng thnh cng khng km.

Nhng c h i khng l cng n vi bt k ai c v n mnh nh vo vic u

t vo bt ng san v c

phiu vi gi bo bt. Khng phai ai cng c kin thc v c phn v c

phiu nh Warren Buffet, ngi

c xem l m t trong nhng nh u t thnh cng nht th gii. ng l

gim c i u hnh v cng l

c ng ln ca Berkshire Hathaway, m t cng ty u t hng u, v ng

c Forbes xp hng l ngi

giu nht th gii trong na nm u 2008 vi gi tr ti san c tnh l 62 t

. Gn y, Buffet c vit

v nhng c h i dnh cho nh u t trong thi suy thoi. Ti thi im a

s cc nh u t hoang lon
bn t ng bn tho c phiu ca mnh, th Buffet cho rng y l lc mua vo.
ng ni, Nhng tin xu l

ngi bn t t nht ca nh u t. N cho php bn mua m t phn tng lai

ca nc M mc i h

gi.

Buffet a ra li khuyn, V lu v di, th trng chng khon s khi sc.

Trong th k 20, nc M

gnh chu hng lot kh khn. H trai qua hai cu c th chin, thm nhi u
xung t ph hoi v gian kh,

i khng hoang, hng t ln suy thoi v khng hoang ti chnh, nhng ln

gi du leo thang, dch cm,

v m t v tng th ng phai t chc do khng c tn nhim. Tuy nhin ch

s Dow Jones vn tng t 66

ln 11.497.

Ngi ta c th lp lun rng d c li nh th nhng nhi u nh u t vn

chu thit thi. Buffet giai thch

rng, Nhng ngi khng may mn mua c phiu ch khi h cam thy
yn tm v v i vng bn ra ngay

khi c tin g khng t t. ng ni rng tm

thy c h i trong kinh
doanh, chng ta phai p dng phng

php tip cn ca Wayne Gretsky (c xem l cu th khc cn cu qu c

gia xut sc nht mi thi i),

Wayne Gretsky tng ni, Ti trt n ch no tri bng s chy ti, ch

khng phai ni tri bng

nm. c l l vn then ch t hng n m t phai thnh cng trong

thi k suy thoi. Ngi thng

cu c l ngi bit tm kim c h i, d on c thay i v thch nghi vi

n.

C nhng m t phai to ln c tm
thy trong thi k suy thoi. Thi im
kh khn bu c ta phai nh gi

li cch mnh s ng v lm vic. C th chng ta khng c thoai mi nh

xa nhng, vi nhng ai ch

ng tm kim m t phai, th vn cn rt nhi u c h i mi m ch i h. Kt

qua l, tnh trng suy thoi c

khuynh hng y nhi u doanh nghip ra khi th trng, li th phn ln

hn cho nhng k s ng st.

NGHCH CNH C PHI L IU TT HAY CN THIT KHNG?

Trong lch s nhn loi, chng ai bun nh tn nhng ngi tng tri
qua mt cuc i nht nho.

Theodore Roosevelt

C cho rng nghch canh l ti n thn ca nhng kt qua tch cc v tn

thng c th gip ban thn v tm

hn chng ta pht trin, ngi ta vn t hi liu s au n v th ng kh c

tht s cn thit hay l m t

i u t t hay khng. Chc chn, nh chng ta thy, ni au gip con ngi

trng thnh hn v nhi u c

h i s khng c tm
thy nu hon canh khc i. Nhng s au kh c
cn thit cho vic pht trin hay

khng? Gio s Tedeschi v Calhoun, hai chuyn gia v s pht trin sau tn
thng u nm r im ny.

H ni, Chng ti khng cho rng tn thng l t t. i vi hu ht

nhng ngi tng vt qua tn

thng, th s pht trin sau tn thng v ni au s tn ti song song, v

s pht trin c c l t n
lc ng u vi kh khn ch khng phai t chnh tn thng .

Cc nh chuyn mn tip tc nhn mnh rng, Tn thng khng cn thit

cho s pht trin. H ni con

ngi hon ton c th trng thnh v pht trin theo hng tch cc ch
khng nht thit phai trai qua

bi kch hay tn thng. Chng c g am bao sau tn thng con ngi s

trng thnh hn, ngay ca khi

s pht trin ny c quan st thy nhng ngi vt qua bi kch cu c

s ng, th cng chng ai mong

mu n nhng khng hoang, mt mt v tn thng y.

Tin s Viktor Frankl, ngi sng lp Liu php ngha, a ra cng m t cu

hi: c phai s au kh l

khng th thiu nu mu n khm ph ra ngha? V ng nhn mnh cu tra

li, Khng i no! Ti ch

cam oan rng ngha lun tn ti d cho - hay ni ng hn l ngay ca khi

- chng ta bu c phai i m t

vi kh khn...ngha l kh khn khng th trnh khi. Nu c th trnh

c kh khn, th i u khn

ngoan nht nn lm lc l trnh n i. Cn rng chu ng ni au khng

ng c, theo Frankl, th chng

khc no cam chu ch khng phai anh hng. i u ny nghe c v hin

nhin nhng rt ng ta tm

hiu thm. Khi m t ngi n ng c gi l Wendell n t vng ng

Nam Hoa K xut hin trong

chng trn h Jerry Springer trn chic xe ln vi i chn ct, r rng l i

vi khn gia th chng c

ngha g nhi u trong ni kh hnh ca ng. Wendell l m t ngi n ng

vm v, trn ngi y nhng

hn h xm. Khi c hi v sao ng mt i i chn, Wendell ni rng m t

ngy n, ng khng thch chng

na v quyt nh ct b chng. Ai xem cng phai nghi ng rng Wendell c

vn v thn kinh. Vic ng

ta m c vy, trang im v i tn mn h thnh Sandra cng chng gip ch

c g! Khng ai thy hnh

ng t ch t chn ny c cht ngha no, cng khng mang li li ch g.

Vy m, tht tr tru, Wendell

ni rng mnh ng ngon hn khi khng c chn.

LC QUAN C PHI LUN L S LA CHN TT NHT?

Hy l ngi lc quan - t nht cho n khi mun loi ngp ngh b dit
vong. - Anon

D tnh cch lc quan mang li rt nhi u li ch cho cu c s ng chng ta,

nhng i khi lc quan khng

ng lc chng mang li i u g ca. Gio s Martin Seligman pht biu,

Trong trng hp bn phai tra

gi t cho tht bi th lc quan c th l m t chin lc sai lm. Nu bn ln

k hoch cho m t tng lai

mo him v bp bnh th s lc quan chng c gi tr g. Seligman canh

bo rng khi ta bit trc ci gi

t ca s tht bi, th tnh lc quan cn c cn nhc thn trng. ng ni,

Vic m t phi cng quyt nh

c r bng my bay m t ln na hay khng, hay m t ngi mi tic tng b

kh quyt nh c nn li xe

v nh trong lc say xn hay khng, th ng nn lc quan. T l ri ro qu

cao.
Lc quan cng khng phai l m t chin lc t t khi bn ngi vo sng bc
(tr khi bn mu n m bi) bi

sau cng th nh lut xc sut chng minh rng nh ci s lun lun thng.
Ngay ca m t ngi lc quan

hng hi nht vn s thua.

Gio s Susan Segerstrom cng a ra cng m t li khuyn. Ngi lc quan

c khuynh hng kin tr,

nhng c nhng lc, b cu c li l la chn t t hn. B a ra v d v m t

ngi n ng c gng c c

m t bui hn h vi ngi ph n m anh yu thch, nhng c y khng p

li tnh cam ca anh. B ni

rng, ngi n ng c th ng li mi c y hai, ba thm ch b n ln,

nhng n m t lc no , nu

c y tip tc t ra khng hng th, th anh y nn b cu c i l va - hy

vng cn kp trc khi i tng

anh ta xin ta cp lnh bt gi anh ta.

V c ban, Segerstrom khuyn ta nn xem xt s tng quan gia c h i

thnh cng v ci gi ca tht bi.

Nu c h i thnh cng l rt t m hu qua ca vic tht bi li qu cao, th

la chn t t nht l chp nhn

b cu c. Ngi lc quan thng t c nhng thnh qua to ln v h sn

sng chp nhn ri ro v u t

mi ngun lc nhm t c mc tiu, nhng cn cn o ong m mc

mo him v ci gi phai tra

nu tht bi xay ra. Trong thi im en t i hay ri ro nghim trng, ta cng

nn lm theo chm ngn A

Rp: Hy tin tng Thng , nhng nh c t ch t nhng con lc ca

bn.

CO GI THAY TH C MT PHI KHNG?

Cuc sng lun thay i. Cn pht trin hay khng l ty vo bn. Hy la

chn sng sut.

Karen Kaiser Clark

Khi i m t vi kh khn, tht bi hay nghch canh, c hai la chn: ho c

chng ta bt u tm kim m t

phai v xy dng tng lai, ho c chng ta gim chn ti ch v bm vu vo

nhng k c trong qu kh.

Khi cu c s ng tr nn kh khn, m t phai cho ta hy vng, nu khng c n,

chng ta s c nguy c vng

vo m t th gi l Vng xoy tiu cc.

Vng xoy tiu cc khng xa l g vi nhng ngi b ch n on mc cc

cn bnh suy nhc hay e da

tnh mng. Nhi u ngi b ch n on mc bnh ung th, chng a x cng

hay bnh AIDS thng xem li

ch n on nh ban n t hnh. Khi bit v tnh trng ca mnh, nhng cam

xc bi quan c th y h vo

vng xoy tiu cc ca s tuyt vng v trm cam ngy m t tng ln. Khi
vng xoy ny bin thnh ri t

do th cng l lc hon canh tr nn trm trng hn, chm ngi cho nhng
hnh vi t hy hoi v cng lc

cng dm
ngi ta xu ng vc thm bun au.
Cc bo co cho thy nhng ngi b vng vo vng xoy tiu cc thng
tm
n ci cht ch sau m t
khoang thi gian cc ngn. Bng vic hc cch tr nn lc quan v tm kim
m t phai, bnh nhn s tn

hng cht lng cu c s ng cao hn v s ng lu hn. Bng cch t chm

sc ban thn, tun theo ch

i u tr, kim sot ch n u ng, khm ph cc phng php i u tr thay

th v b sung, th ngay ca

nhng bnh nhn b ch n on nhim HIV dng tnh cng c th ko di

cu c s ng v vi nhng tin b

nhanh chng ca y hc, h c th s ng lu nhn c phng php

i u tr mi hn, hiu qua hn.

PHN KT

CNH CA PHNG THAY t t m ra v cu b cng thng bc ti

khu vc h bi. Nhng ting

la v go tht t t dng li, khi nhng c cu hc tr khc, tng ngi

m t, quay v pha cu. Cu b

cam nhn c nh nhn soi mi ca mi ngi dn v mnh v cu nghe

c ca nhng li x xm.

Ln th hai trong ngy, cu b c ngn mn h khi ri nc mt. Cu

phm m t sai lm to ln. y chnh

xc l i u cu lo s.

Ch m t gi trc , cu cn ni chuyn vi thy Greenstein v m t phai v

hai thy tr thao lun v

m t s cu hi quan trng.

M t t t ca s vic ny l g?

Chuyn ny c th mang n i u t t p g?

Ti c th lm g ngay lc ny bin n thnh li th cho mnh?

Ti c th rt ra c bi hc g mang li li ch cho ban thn ti?

Ti c th rt ra c bi hc g mang li li ch cho ngi khc?

Ban u, cu b ni chng c g t t ca, nhng khi ngi suy ngm, cu

ng rng, c l y l c h i

th hin lng dng cam, thm ch y c th l c h i c bn b n

trng. y cn l dp bit ai

l bn t t tht s ca cu.

Cu cng c th xem y l m t th thch c nhn, xem cu c mnh

m i din vi ni s hi

hay tm cch trnh n n. Nu cu vt qua c ni s ny, cu s vt

qua c nhng ni s khc trong

tng lai. V nu cu t mn h vt qua c ni s hi, th cu c th gip

ngi khc lm i u tng t.

Nhng trn ht, y chnh l c h i cu hc bi v cu phai quyt nh

liu cu c ni s b bn b

chc gho ngn can vic cu hc bi hay khng.

Em khng bao gi thua cu c, thy Greenstein ni. D cho bt c chuyn

g xay ra, nu em bc ra khi

cnh ca phng thay , em s l ngi chin thng. Cn nu em quyt nh

khng bc ra, s khng c
ai ph phn hay ngh bt c i u g t hi v em, nhng nu em dm i m t
vi ni s hi ca mnh, em

s tm
c m t phai.
V c th, cu b lng tng bc ra khi cnh ca phng thay , hng v
pha h bi ca trng. Suy

ngh u tin trong u cu l, "Mn h ang lm ci g th ny? Tip theo l,

Sao m mn h ngu xu n nh

vy?

Cu b ng m t mnh. M c d cu m c qun bi, nhng cu cam thy

mnh chng khc g trn trung,

cn t hn ca trn trung. Cc vt ph y vay cng trn khp c th cu

phi ra trc mt mi ngi.

Cu lu bu, Mn h ang lm g th ny? Cu quyt nh y l m t sai lm

khng khip. L ra cu khng

nn n y, v cu dm quay lng, chy bin vo trong.

Ri m t i u bt ng xay ra. Ngi bn thn nht ca cu l George leo ra

khi h bi v ui theo cu.

George bt kp v m chong ly cu b. Quay li i, chng mn h cn bn.

Ri m t vi a con trai khc

nhay ln b v chy v pha hai cu b. n chi vi bn t no. Hai trong

s tm ly cu v y cu

xu ng h. George chy theo sau, nhay tht cao ln khng trung, hai u g i
co ln ngc ri lao m xu ng

h, nc vng tung te.

Ti vn cn nghe nhng ting la ht v ci a, v khi nhm mt li, ti c

th hnh dung ra khung canh
lo nho h bi bui chi u hm . Ngy hm y, ti hiu th no l i
m t v vt qua ni s hi.

Ti nhn ra mn h c lng dng cam, v ti mnh m khng cho ni s

hi nu chn mnh. Ti hiu

rng khng phai ai cng nhn thy nhng i u ti thy, v i khi ni s hi

do chng ta tng tng m

ra. Ti hiu rng ti c nhng ngi bn, nhng ngi bn ti c th tin cy.
Nhng trn tt ca, ngy hm

ti bt u hiu v m t phai.

V mc bnh vay nn m ti s ng n i tm hn v nhy cam hn so vi tui

thiu nin ca mn h, nhng ti

tin rng i u gip ti thay i v tr thnh con ngi ngy hm nay. Ti

tun th ch n u ng t t cho

sc khe v l i s ng lnh mnh hn. n khoang hai mi my tui, ti b

ngh Lut v chuyn sang hc

cc liu php vt l v cha bnh bng thin nhin.

Ti m m t phng khm nh v liu php thin nhin v khng lu sau, ti

tr thnh ngi ph trch

chuyn mc ca hai t Nursing Times v Health Guardian, vit v nhng

nghin cu mi nht lin quan

n cc loi thu c thay th v liu php b sung.

Trong su t qu trnh nghin cu v cc loi thu c thay th vit bo hng

thng, ti bt g p m t phng

thu c thao dc c kim nh, th nghim lm sng c tc dng gip

hn 80% s ngi mc bnh

vay nn. Tht ngc nhin, phng thu c ny khng c bn trn th trng v
sau ny ti c bit rng cc
cng ty dc ph m khng quan tm n cc cht chit xut t thao dc,
nhng th khng c cp bng

sng ch. M t cch thc i u tr hay m t phng thu c s b cho l khng

ng u t nu n khng c

cp bng sng ch, v do , m t phng thu c thin nhin c chng

minh l c th gip b n trong

nm ngi mc bnh vay nn b pht l v qun lng trong nhi u nm.

V khng c m t cng ty dc ph m no chu san xut san ph m khng c

bng sng ch, ti quyt nh

thnh lp cng ty ring san xut loi thu c ny. Vo nm 1996, ln u

tin ti nc Anh, nhng ngi

mc bnh vay nn c m t hot cht thin nhin tht s gip ch cho h,

hon ton khng c cht

corticosteroid.

Vi nm sau, ti vit quyn sch u tin, tip theo l su quyn na, v bn

ang cm quyn sch th tm

ca ti trn tay. Quan trng hn, ti c nhng ngi bn tuyt vi, ti kt

hn vi m t ph n p, ti c

hai a con ng yu v, trong tt ca nhng g xay ra, ti tm

c
ngha v mc ch trong cu c s ng

ca mnh.

C bao gi ti h i tic rng bnh vay nn khin ti au bun khi mi ln

tm tui khng? Tuyt i

khng! Oscar Pistorius khi c hi rng liu anh c tng c mn h c

sinh ra vi m t c th lnh l n,

c hai chn hay khng, anh tra li, Khng. Nu ti c chn, ti khng
ngh l...khng, ti bit... rng
mnh s khng tr thnh con ngi ngy hm nay v ti hnh phc vi chnh
con ngi mnh."

Chng ta thng ngoi nhn qu kh vi ni tic nu i v kht khao nhng g

l ra nn xay ra, v khi lm

nh vy, chng ta b l nhng c h i pha trc. Ti hy vng rng quyn

sch ny s mang ti m t

thng ip v ni m hy vng v l ngun ng vin trong nhng thi im kh

khn v thay i, d c au

bun n my. Thay v nhn li, chng ta c th hng v pha trc vi s

t tin v ni m k vng cho

tng lai, v bng cch t nhng cu hi ng n, tt ca chng ta u c

th tm ra m t phai.

CH THCH V NGUN THAM KHO

M U

Trc khi o lut v T st nm 1961 ra i, hnh vi t t c xem l

m t t i danh ti Vng Qu c

Anh, bt c ai c nh t t nhng bt thnh s b truy t v t ng giam.

o lut nm 1961 quy nh bt

c ai gip , tip tay, ch bao hay gy nn vic t st ca ngi khc ho c

n lc t st ca ngi khc,

s b kt n t giam trong thi hn khng qu 14 nm.

PHN MT: S KHM PH - I TM MT PHI

1: ng n Madrid Julio Iglesias v cu chuyn ca anh - xem thm

trang www.julioiglesias.com

2: Xc nh nhng khonh khc Phng vn Peter Jones trn Skymag,

thng 7 nm 2008. Xem thm ti
www.peterjones.tv

H i thao Anthony Robbins, Unlimited Power (Quy n Nng V Hn), cng ty

Nightingale Conant; xem

thm ti www.tonyrobbins.com

Rhonda Byrne, The Secret (B Mt), NXB Simon & Schuster, nm 2006 v
xem cu c phng vn vi Marci

Shimoff, www.keepingthesecret.com; xem thm trang www.thesecret.tv

Harvey Mackay, We Got Fired And lts The Best Thing That Ever Happened
To Us (Chng Ti B Sa Thai

V L i u T t Nht Tng Xay n Vi Chng Ti) - NXB Ballentine,

nm 2004

3: Khng hong v c hi

Sarah Benjamin - xem ti www.simplyrosepetals.com

Simon v Helen Pattinson - www. montezumas.co. uk

4: Cuc sng thay i - Kh iu ti t xy ra

Billy Bob Harrell - bi tng thut ng trn thi bo Houston Press, ngy 10
thng 2 nm 2000

John McGuinness - bi tng thut ng trn Mail On Sunday, ngy 20 thng

4 nm 2008

Joni Earechson Tada - xem ti www.joniandfriends.org

Alan Byrd - xem ti www.alan- byrd.com Padraig Harrington - xem ti

www.nationalpost.com/sports/story.html?id=670086

Douglas Bader - xem ti www.douglasbaderfoundation.co.uk

5: Hai mt ca tn thng
Matthew J. Friedman l Gio s Tm thn hc ti trng Y Dartmouth v
Gim c Trung tm Qu c gia

v chng R i lon cng thng sau tn thng

Ute Lawrence l ngi ng sng lp ca Hip h i v chng R i lon cng

thng sau tn thng (Lun

n, Ontario, Canada)

Tin s Tm l hc lm sng Paul T. P. Wong l Ch tch T chc mng li

qu c t v ngha ban thn,

Coquitlam, BC., Canada

Th ng k v chng R i lon cng thng sau tn thng (PSTD) - Theo m t

nghin cu, 90% dn s s trai

qua tn thng t nht m t ln trong i. Kessler, R. C., Sonnega, A.,

Bromet, E., Hughes, M., Nelson,

C.B.: Nhng bnh nhn mc chng r i lon cng thng sau tn thng tham
gia cu c khao st v bnh tt

cp qu c gia. Sch Arch Gen Psychiatry (Ti liu Tm Thn Hc) xut ban
nm 1995; chng 52, trang

1048 - 1060

Trisha Meili, I Am The Central Park Jogger: A story of Hope and Possibilities
(Ti L Ngi Chy B

Cng Vin Trung Tm - Cu Chuyn v Hy Vng V Kha Nng), NXB

Scribner, nm 2004. Xem thm ti

www. Central parkjogger. com

Posttraumatic Growth: A New Perspective on Psychotraumatology (Pht

Trin Sau Tn Thng: Nhn

Thc Mi v Ngnh Chn Thng Tm L Hc). Tin s Richard G.

Tedeschi v Tin s Lawrence Calhoun,

ngy 1 thng 4 nm 2004. Bo Psychiatric Times, k 21, s 4

Tin s Richard G. Tedeschi v Tin s Lawrence Calhoun, The Paradox of

Post- Traumatic Growth (Nghch

L Ca S Pht Trin Sau Tn Thng). Boston Globe, ngy 20 thng 3

nm 2006

Pathways to Posttraumatic Growth (Con ng n Vi S Pht Trin Sau

Tn Thng). Tin s Tm l

hc lm sng Paul T. P. Wong

www.meaning.ca/archives/presidents_columns/pres_col_may_20 traumatic-

growth. htm

From Wounds, Inner strength: Some Veterans Feel Lives Enlarged By

Wartime Suffering (Sc Mnh N i

Ti T Nhng vt Thng: Cc Cu Chin Binh Cam Thy Cu c i R ng

M Nh Ni au Chin Tranh).

Tc gia Michael E. Ruane. Phng vin t Washington Post. Th bay, ngy 26

thng 11 nm 2005, trang

A01

Ute Lawrence, tc gia v ngi ng sng lp Hip h i v chng R i lon

cng thng sau tn thng

(Canada), xem ti www.ptsdassociation.com, xem thm Struggling For A

Way to Just Get Over It (N

Lc Tm Kim Phng Php Vt Qua au Kh), Globe & Mail, ngy 4

thng 8 nm 2008 v The Power

of Trauma (Sc Mnh Ca au Thng), NXB iUniverse ca Ute Lawrence

6: Nhng l do lc quan
Gio s Charles Carver, xem ti www.psy.miami.edu/faculty/ccarver

Optimism and Resources: Effects on Each other and on Health over 10 Years
(Tnh Lc Quan V Cc

Ngun Lc: M i Tng Quan Gia Chng V Tc ng ca Chng Ln Sc

Khe Trong Hn 10 Nm).

Susan C. Segerstrom, Khoa Tm l hc, i hc Kentucky. Journal of

Research in Personality 41 (Tp san

Nghin Cu v Nhn Cch s 41) nm 2007, trang 772 - 786

bit thng tin v Susan Sugerstrom, Ph Gio s Tm l hc, i hc

Kentucky, xem ti

www.uky.edu/AS/Psychology/facilty /segerstr.html

Tnh lc quan v s phc hi sau phu thut ghp ng mch tim nhn to
c nghin cu bi Scheier,

M. F., Matthews, K. A., Owens, J. F., Schulz, R., Bridges, M. W.,

Magovern, G. J., Sr, v Carver, C. S.

Trong Arch Intern Med (Ti liu Y Hc N i B ) nm 1999; chng 159,

trang 829 - 835

Dispositional Optimism and All-Cause and Cardiovascular Mortality in a

Prospective Cohort of Eiderly

Dutch Men and Women (Tnh Lc Quan V T L T Vong Do Bnh Tim

Mch Nam Gii V N Gii

H Lan Ln Tui). Tin s Y khoa Erik J. Giltay; Tin s Johanna M.

Geleijnse; Tin s Y khoa Frans G.

Zitman; Tin s Tiny Hoekstra; Tin s Y khoa Evert G. Schouten. Arch Gen
Psychiatry (Ti liu Tm

Thn Hc) nm 2004; chng 61, trang 1126 1135

Dispositional Optimism and the Risk of Cardiovascular Death (Tnh Lc
Quan V Nguy C T Vong Do

Bnh Tim Mch). The Zutphen Elderly study (Nghin Cu Ti Zutphen v

Ngi Ln Tui). Tin s Y

khoa Erik J. Giltay; Thc s Marjolein H. Kamphuis; Tin s Y khoa Sandra

Kalmijn; Tin s Y khoa Frans

G. Zitman; Tin s Daan Kromhout. Arch Intern Med (Ti Liu Y Hc N i

B ) nm 2006, chng 166,

trang 431 - 436

Optimism, Pessimism, and Change of Psychological Well-being in Cancer

Patients (Tnh Lc Quan, Bi

Quan V Nhng Thay i v Th Trng Bnh Nhn Ung Th). Pinquart, M.,
Frohlich, C., Silbereisen, R.

K. Psychol Health Med (Ti liu Y Hc Sc Khe Tm L), chng 12(4),

trang 421 - 432, nm 2007

Dispositional Optimism: Development over 21 Years from the Perspectives of

Perceived Temperament and

Mothering (Tnh Lc Quan: 21 Nm Pht Trin T Nhn Thc v Tnh Cch

V Vai Tr Chm Sc Ca

Ngi M). Kati Heinonen, Khoa tm l hc Katri Raikkonen, i hc

Helsinki, H p th s 9, FIN-00014,

Helsinki, Phn Lan

Anda R, Williamson D, Jones D v m t s tc gia khc. S tuyt vng v

bnh tim - xem Depressed Affect,

Hopelessness, and the Risk of Ischemic Heart Disease in a Cohort of Us

Adults (Chng Trm cam, Tuyt

Vng V Nguy C Thiu Mu Cc B C Tim Trong C ng ng Ngi M

Trng Thnh). Epidemiology

(Dch t hc), nm 1993, chng 4, trang 285 -294. ISI I PUBMED

Everson, S. A., Goldberg, D. E, Kaplan, G. A., v m t s tc gia khc. S

tuyt vng v nguy c t vong,

t l mc phai chng nhi mu c tim v bnh ung th. Psychosom Med

(Chng Cng thng thn kinh),

nm 1996, chng 58, trang 113-121

Chi tit v LOT-R - Bang cu hi khao st v tnh lc quan, c dng trong

nhi u nghin cu v tc ng

ca tnh lc quan, xem thm ti

www.psy.miami.edu/faculty/ccarver/sclLOT-R.html. Nghin cu v tnh

lc quan - Gio s Martin Seligman - bit thm v nghin cu tnh lc

quan ny, c thc hin bi

Gio s Seligman, tham khao trang web Hp tc nghin cu ca Martin

Seligman ti i hc Pennsylvania:

www. psych. upenn.edu/seligman/

Norman Cousins, xem Anatomy of an Illness as Perceived by the Patient

(Phn Tch Cn Bnh T Nhn

Thc Ca Cc Bnh Nhn), Norton, nm 1979

Underpinnings of Dispositional Optimism and Pessimism and Associated

Constructs (N n tang ca tnh

lc quan, bi quan v nhng cu trc lin kt) - Kati Heinonen. Khoa Tm l

hc, i hc Helsinki Hsieh

Kun-Shan - xem nhng cng trn h ng kinh ngc ca ng ti

www.vsarts.org/PreBuilt/showcase/gallery/exhibits/permanent/artists/kshsieh.htm
Lance Amstrong - xem www.lancearmstrong.com

PHN HAI: CON NG - NHNG BC TM KIM MT PHI

Li ng: Charlotte Buhler, Basic Theoretical Concepts of Human Psychology

(Khi Nim L Thuyt C

Ban v Tm L Con Ngi), American Psychologist s XXVI, thng 4 nm

1971

8: Nhng k vng ln lao - B quyt ca ngi lc quan

Peter Schulman l Gim c Nghin cu, Khoa Tm l hc, i hc

Pennsylvania

Quan im sai lch v vic nhng ngi lc quan t mnh khin mnh tht
vng c th hin thng qua

m t cu c phng vn vi S quan Jim stockdale. c bit, stockdale l m t

s quan cao cp ca qun i

Hoa K b bt v cm t trong thi k chin tranh. Trong tm nm b giam

gi, ng phai chu tra tn khng

di 20 ln, v cng nh tt ca cc t nhn khc, ht ngy ny qua ngy

khc, ng khng bit bao gi mnh

mi c tra t do.

Trong quyn sch Good To Great (T t n Tuyt Vi), tc gia James C.

Collins phng vn Stockdale

v m t trong nhng cu hi ng a ra l lm th no m Stockdale xoay s

su t 8 nm trong t. Stockdale

giai thch, Ti khng bao gi nh mt ni m tin vo kt cc, ti khng ch

tin mnh s ra khi ni , m

ti cn tin rng cu i cng mnh s chin thng v bin trai nghim thnh
m t s kin ng ghi nh trong
cu c i mn h, i u m khi nhn li, ti s khng nh i.

Sau , Collins hi Stockdale rng loi t nhn no khng s ng st c,

Stockdale tra li khng ngn ngi,

cho thy ng suy ngh trc ri: , d thi, ng ni, chnh l nhng
ngi lc quan. i u ny

tng t nh Donald Trump cho rng nhng ngi khng bao gi thnh
cng trong kinh doanh l nhng

nh t ban!

Stockdale miu ta chn dung ca nhng ngi cc k lc quan theo quan

im ca ng, l ngi lun

tin rng d trong hon canh no, cu i cng h vn chin thng. Tuy nhin,
khi Stockdale giai thch r hn

v nhn xt ca ng, c v nh ng nhm ln trong vic la chn t ng.

ng ni rng nhng ngi khng

s ng st l ngi ni cu, Chng ta s c tha trc L Ging Sinh.

Ging sinh n, ri qua. H li ni,

Chng ta s c tha trc L Phc Sinh. Phc Sinh n, ri li qua. Ri

h mong n L T n, ri

Ging Sinh nm sau. V h cht dn cht mn cng ni tht vng trong

tim. Dng ngi m ng ni n

khng phai l ngi lc quan (theo quan nim ca tm l hc hin i). l

nhng ngi thng c

bit n vi ci tn nhng k m tng v sau cng, h mt ht hy vng.

y chnh xc l hin tng

c Gio s Martin Seligman cp trong cng trnh nghin cu Tnh

tuyt vng c hun luyn

(Learned Helplessness) ca ng (xem bn di).

Mike v Bettina Jetter - xem www.cancercode.com v m t quyn sch rt
hay The Cancer Code (Mt M

Ca Bnh Ung Th) v www.mindjet.com bit chi tit v m t phn m m

mang tnh cch mng m Mike

sng to ra trong qu trn h i u tr bnh bch cu ty mn (CML). Mike

v v anh, Bettina, hin ang

thc hin m t d n mi truy n cam hng v gip ph n mnh m hn.

bit thm chi tit, xem ti

www.coachingsanctuary.com

S T Duy c ph bin bi tc gia Tm l hc ngi Anh Tony Buzan.

bit thm thng tin, bn

hy xem sch ca ng The Mind Map Book (C m Nang S T Duy),

NXB Penguin Books, nm 1996

H i Optimist International - bn c no quan tm n vic khuyn khch

tnh lc quan tr c th tm hiu

v H i Optimist International, m t t chc ton cu vi s mnh gip khm

ph nhng i u t t nht tr

em bng vic mang li ni m hy vng v ci nhn tch cc. c thnh lp

vo nm 1919, h i c trn

100.000 thnh vin l ngi trng thnh ang h tr cho hn 3.000 cu lc

b Optimist cc qu c gia

trn khp th gii, thc y h tr thnh ngi t t nht c th. Nhng tnh
nguyn vin ca Optimist khng

ngng lm cho th gii ny thnh ni t t hn s ng. H i thc hin 65.000

d n mi nm, phc v 6 triu

ngi tr tui.

Phng chm ca Optimist l:

Mnh m khng i u g c th ph v s bnh yn trong tm tr bn.

Ni v sc khe, hnh phc v s thnh vng vi tt ca nhng ngi bn

g p.

Lm cho bn b mnh cam nhn rng h rt c bit.

Nhn vo kha cnh t t p ca mi vic v bin ni m lc quan ca bn thnh

hin thc.

Ch ngh ti i u t t nht, ch lm v i u t t nht v ch trng i vo i u t t

nht.

Vui vi thnh cng ca ngi khc nh th ca chnh mnh.

Qun i nhng sai lm qu kh v vn ti nhng thnh tu ln hn trong

tng lai.

Lun vui v v trao t ng n ci cho mi s s ng bn g p.

Dnh tht nhi u thi gian cai thin ban thn khng cn thi gian ph bn h
ngi khc.

R ng lng trnh lo u, cao thng khng gin d, mnh m khng

s hi, v vui v chp nhn

s hin din ca nhng rc r i.

bit thm thng tin, xem ti www.optimist.org

Martin Seligman - xem Learned Helplessness: A Theory for the Age of

Personal Control (Tnh Tuyt Vng

c Hun Luyn: L Thuyt ca Thi i Kim Sot Ban Thn), nhm tc

gia Christopher Peterson,

steven F. Maier, Martin E. P. Seligman (bo i hc Oxford, Hoa K, nm

1995) v Learned Optimism

(Hc Tnh Lc Quan), NXB Vintage, nm 2006

Nghin cu v tnh lc quan

Applying Learned Optimism (p Dng Tnh Lc Quan), tc gia Schulman P.

University of Pennsylvania

Journal of Personal Selling & Sales Management (Tp San v Bn Hng C

Nhn V Quan L Bn Hng

ca i Hc Pennsylvania) s XIX k 1 (Ma ng 1999, trang 31-37)

CAVEing the MMPI for an Optimism-Pessimism Scale: Seglimans

Attributional Model and the

Assessment of Explanatory Style (p Dng Phng Php CAVE Vo MMPI

o Mc Lc Quan-

Bi Quan: Phng Php M Phng V nh Gi v Cch L Giai ca

Seligman). Nhm tc gia Colligan,

R. C., Offord, K. P., Malinchoc, M., Schulman, P., Seligman, M. E. J Clin

Psychol (Tm L Hc Lm

Sng) s 50(1): trang 71 -95 (1994)

Learned Optimism (Hc Tnh Lc Quan) ca Tin s Martin E. P. Seligman

www.psych.upenn.edu/seligman /index.html

Finding Benefit in Breast Cancer: Relations with Personality, Coping, and

Concurrent Well-Being (Tm

Kim Li ch Trong Bnh Ung Th V: M i Lin H Gia Tnh Cch, Kha

Nng Ch ng Chi Bnh Tt

V Hnh Phc). Nhm tc gia Kenya R. Urcuyo, Amy E. Boyers, Charles S.

Carver & Michael Antoni.

Psychology and Health (Tm L Hc V Sc Khe) Thng 4 nm 2005, s

20(2): trang 175-192

9: T duy ca doanh nhn - Lun tm kim nhng c hi tim n Phim

Regarding Henry (Chuyn v Henry), Hng Paramount Pictures, san xut
nm 1991, kch ban J. J.

Abrams

Clare Newton - xem pht minh cm ly ca b, hy gh trang web

www.1000inventions.com/detail2.php?id=189

Michael Gerber, The E-Myth ( Xy Dng Doanh Nghip Hiu Qua), NXB
HarperBusiness, Hoa K,

nm 1988

10: Chuyn ha ngha cuc sng - Nhng cu hi then cht

Dan Ariely vi quyn sch Predictably Irrational (Phi L Tr), NXB

HarperCollins, nm 2008; xem thm

Painful Lessons (Nhng Bi Hc au Thng) vi ban tai v min ph

trang

www.predictablyirrational.com

Jodi Pliszka, Bald is Beautiul: My Journey To Becoming (Hi u Tht p:

Qu Trn h Ti Lm c

i u ), bo Nightengale, nm 2007

NLP (Lp Trnh Ngn Ng T Duy) - bit thm thng tin v nghin cu,
xem ti www.nlpresearch.org

12: Di sn ca Edison - Trit l sng

ng tic l khng phai tt ca trit l ca Edison u c li. Theo ghi nhn,

s ch ng i ca Edison v

dng in xoay chi u (AC) dn n vic ng thc hin m t chin dch nhanh
gn nhng mnh m cm

s dng dng in xoay chi u ho c a ra gii hn in p cho php v mc

ch an ton. Trong chin dch

ny, nhn vin ca Edison cng khai cho in git cht th vt bao gm ch
mo hoang cng m t s gia

sc v nga chng minh cho s nguy him ca dng in xoay chi u.

Vo ngy 4 thng 1 nm 1903,

cc cng nhn ca Edison cho in git cht Topsy, m t con voi ci

cng vin Luna, gn ao Coney,

sau khi con voi ny git cht m t vi ngi v ch ca n mu n n phai

cht. Cng ty ca Edison quay

phim canh in git. bit thm thng tin, xem ti

www.wired.com/science/discoveries /news/2008/01/dayintech_0104

Ralph Teetor - xem www.cruise- in.com/resource/cismar08.htm v tp ch

Time, ngy 27 thng 1 nm 1936,

bi bo I See (Ti Nhn Thy) - www.time.com/time/magazine/article

/0,9171,847646,00.html

Tp on The Pertect Circle - xem www.waynet.org/waynet/spotlight

/2003/030521-perfectcircle.htm

Chuyn ca steve Heard - xem t Mail on Sunday, ngy 17 thng 8 nm

2008, trang 53 Sanu Kaji Shrestha

- xem www.fost-nepal.org

Trevor Bayliss - xem www.trevorbaylisbrands.com

13: Ngh thut nhn nhn - Bin ci khng th thnh c th

Amit Goffer - Thit b ReWalkTM hin ang c th nghim lm sng v

cng ty mi ca Amit, Argo

Medical Technologies, t tr s ti Haifa Israel, hy vng s a thit b

ReWalkTM vo san xut hng
lot trc nm 2010. bit thm thng tin, xem ti www.argomedtec.com

14: Nhn thc v nhng g c th - Nim hy vng cho tng lai Oscar
Pistorius: The Fastest Man on No Legs (Ngi n ng Chy Nhanh Nht
Khng C i Chn), Knh truy n hnh Channel 5

Natalie du Toit - xem ti www.nataliedutoit.com

bit thng tin v Don Rogers, xem ti www.indstate.edu

15: Ba con ng - i tm ngha cuc sng

Tin s Viktor Frankl, Mans Search For Meaning (Cng Cu c Tm Kim

Ngha s ng Ca Con Ngi),

bo Washington Square, nm 1959

For What Are We Born to Become? The Logotherapy of Dr Viktor Frankl

(Chng Ta Sinh Ra Tr

Thnh Ngi Nh Th No? Liu Php Ngha Ca Tin S Viktor Frankl),

tc gia Carol MillerSND, D.

Min.

Cu chuyn v Sara Tulcholsky - xem bo Chicago Tribune, ngy 1 thng 5

nm 2008 Randy Pausch, The

Last Lecture (Bi Giang Cu i Cng), NXB Hyperion, nm 2008

tm hiu v t chc MADD, xem www.madd.org

16: Yu t quan h x hi - C tht nhiu ngi tt xung quanh bn

bit thng tin v h i thao v nhng cu c phiu lu ca Mark Pollock, xem ti
www.markpollock.com

Gio s Edward Diener l Gio s Tm l hc ti i hc Illinois

Harold Kushner, When All Youve Ever Wanted Isnt Enough (Khi Nhng G
Bn c Mu n vn Cha
), NXB Pan Books, nm 2000

17: Tp trung tm tr - Tm kim sc mnh bn trong

bit thng tin v Richard Turner, xem ti www.richardturner52.com

bit thng tin v W. Mitchell, xem ti www.wmitchell.com

PHN BA: SUY NGM V MT PHI

Nancy Davis - xem ti www.erasems.org

Warren Buffet - bi vit ng trn thi bo New York, ngy 17 thng 10 nm

2008

LI CM N

M t trong nhng c im then ch t ca m t phai m chng ta thng g p l

tm quan trng ca nhng

m i quan h vng chc. Cng vic vit sch cng khng ngoi l. Trc ht,
ti mu n cam n ngi hp

tc ng thi cng l bn ti, Sara Menguc. Nu khng c s h tr v lng

nhit thnh ca Sara dnh cho

d n ca ti, v ni m tin tng khng ngng ca c y dnh cho ti trong

vai tr tc gia, ti khng dm
chc quyn sch M t Phai s c ra i. Ti cng xin gi li cm n n
chng ca Sara l Haluk, ngi

tm
m t s cu chuyn v gi cho ti, v xin cam n ng nghip ca
Sara l Amabel Gee.

Ti phai gi li cam n n bin tp vin ca ti Nh xut ban Headline,

John Moseley, ngi ng h

tng M t Phai v hon thnh quyn sch. Ti cng xin cam n David
Wilson, Gim c Xut ban dng
sch phi h cu ca nh xut ban Headline. Ca John v David u h tr ti
ht mn h v rt ho hng v

d n ny t nhng ngy u.

Ti cng mu n cam n tt ca nhng ngi dnh thi gian tr chuyn, trao

i vi ti v nhng cu

chuyn ca h hay nhng cng vic trong cc lnh vc lin quan. M t vi

ngi tr thnh bn t t ca

ti. Ti c bit gi li cam n n Jodi Pliszka, Amit Goffer, Gio s Dan

Ariely, Gio s Charles Carver,

Gio s Susan Segerstrom, Mike v Bettina Jetter, Gemma Stone, Helen v

Simon Pattinson, Richard

Turner, Barnaby Lashbrooke, Krista Grueninger H i Optimists International

cho php ti vit v

phng chm ca Optimist, Mark Pollock, v Ken Ross, Ch tch t chc

EKR cho php a trch dn

ca Tin s Elizabeth Kubler-Ross vo sch.

Xin gi li cam n chn thnh n ngi v yu qu Karen ca ti, ngi

tin vo d n ny ngay t khi

n mi ch l m t tng. Nh cc quyn sch trc ca ti, nhng nhn

xt ng gp v chinh sa ca

c y cai thin ban thao sau cng rt nhi u.

V cu i cng, cam n bn c M t Phai. Ti c gng am bao mi

i u trong quyn sch ny u

chnh xc. M c d c nhng ngi nu tn trn ng gp kin, nu

c bt k sai st no th

hon ton l li ca ti.

GII THIU DCH GI

TRN NG KHOA

Trn ng Khoa khng ch l m t chuyn gia o to tr y ti nng, m

cn l m t doanh nhn tr thnh

t, m t dch gia c yu qu. Chi mi quay v Vit Nam cha y hai

nm, nhng nhng quyn sch,

nhng bi din thuyt v nhng kha hc ca anh to nn nhi u anh

hng tch cc mnh m n hng

trm nghn ngi, khin anh c xem nh m t hin tng ca gii tr Vit
Nam. Anh tr thnh tm gng

thnh t trc tui 30 c yu mn nh ch v kht vng vn ln

khng ngng t hai bn tay trng.

Trong vai tr dch gia, Trn ng Khoa gip Ti Ti Gii, Bn Cng

Th! nhanh chng tr thnh

quyn sch bn chy nht ti Vit Nam ch sau hn m t thng ra mt. Sau
, quyn sch ny c cng

nhn nh m t hin tng gio dc trong cc nm 2008, 2009 v 2010, vi

hn 200.000 bn sch in c

bn ra v hn 400. 000 bn sch in t c phn phi. Khng nhng

th, nhng quyn sch tip theo ca anh trong nm 2009-2011 nh: Con Ci
Chng Ta u Gii, Lm Ch T Duy Thay i Vn Mnh, B Quyt
Tay Trng Thnh Triu Ph, Cm Hng Sng Theo 7 Thi Quen Thnh
t, B Quyt Gy Dng C Nghip Bc Ty, Nhng Bc n Gin n
c M, Mt Phi, B Quyt Thnh Cng Dnh Cho Tui Teen, Gii
Php t Ph... u ang l nhng quyn sch bn chy nht, c hng
trm ngn c gia trn ca nc yu thch.

Cho n nay, nhng quyn sch ca anh (bao gm ca sch in v sch in

t) n vi hn 1.000.000
 c gia trn khp ca nc.

Trong vai tr din gia, Trn ng Khoa c cng nhn l Master

Trainer ca Tp on Gio dc

v o to hng u khu vc - Adam Khoo Learning Technologies

Group (c tr s chnh t ti Singapore v chi nhnh khoang 15 thnh
ph trn th gii). Ch sau hn m t nm quay v Vit Nam, anh

din thuyt trc tip cho hn 20.000 khn thnh gia trn ca nc. Nhng
bui din thuyt v kha hc

ca anh u c thnh gia nh gi rt cao v s li cu n hp dn, tnh hu

ch v hiu qua thc t. c

bit, kha hc Ti Ti Gii! chnh thc tr thnh m t hin tng tht s

trong lnh vc hun luyn v

o to k nng s ng. Chnh v th, Trn ng Khoa nhanh chng c

bit n v cng nhn nh l

din gia hng u c nhi u ngi yu mn nht Vit Nam hin nay.

Trong vai tr doanh nhn, chi trong vng cha y 2 nm, Trn ng Khoa
a TGM Corporation t

m t cng ty non tr ch c 4 nhn vin khi mi c thnh lp vo u nm

2009 tr thnh m t cng ty tr

gi hng triu la vi gn 50 nhn vin v hng trm hun luyn vin. Hin
nay, c m t ti TP. H Ch

Minh v H N i, s hu hai Trung tm o to K nng sng cht lng

quc t u tin v duy nht ti Vit Nam, v hng lot cc u sch
bn chy nht, TGM t ho l cng ty hng u Vit Nam trong lnh vc
xut ban v o to k nng s ng.

Thng tin v anh Trn ng Khoa v nhng ng gp ca anh nhi u ln

xut hin trn cc bo: Tui
Tr, Thanh Nin, Si Gn Gii Phng, VNExpress, Doanh Nhn Si Gn,
Nhp Cu u T, Gio Dc Thi i, Ngi Th, i on Kt, Gia
nh v X Hi, Mc Tm, Hoa Hc Tr, Sinh Vin Vit Nam,... cng
nh cc knh truy n thanh truy n hnh: VTV1, VTV2, VTV3, VTV4, VTV6,
HTV3, HTV7, HTV9, 02TV, VTC, VCTV, SCTV, VOV, Fansipan TV,...
v cc chng trn h uy tn c nhi u

khn gia quan tm Ngi ng Thi, Mun Mt Chuyn Ngh, Ngi

Vit Tr, Sc Sng Mi, Nhp cu Tui Tr,...

Bn c th tm hiu thm v chuyn gia o to - dch gi Trn ng

Khoa ti trang web: www.trandangkhoa.vn ho c trn FaceBook:
http://www.facebook.com/diengia.trandangkhoa

UNG XUN VY

Dch gia Ung Xun Vy l m t ph n tr trn y nhit huyt. Tng l hc

sinh lp chuyn Anh trng

Bi Th Xun v c tuyn thng vo i hc Kinh t, ch li tip tc thi u

vo khoa Quan tr kinh

doanh (School of Business Administration) ca trng i Hc Qu c Gia

Singapore (National University

of Singapore).
Ni m am m tht s ca ch l mang kho tng kin thc ca th gii v Vit
Nam thng qua nhng quyn

sch c chuyn ng vi cht lng cao nht. Do , ch t b cng

vic ti tp on Yahoo! ng

Nam Singapore, tr v qu hng nm gi vai tr Gim c Xut

bn ti TGM Corporation.

Vi phng chm Mang cht lng vo kin thc, nhng quyn sch do
ch xut ban c u t cng phu t vic chn lc n i dung k lng n
cng on dch thut chnh xc, ri bin tp li vi ngn t

trong sng, d c d hiu, gn gi vi vn ha Vit Nam... mang li

nhng gi tr hu ch cho c gia

ngi Vit. V vy, TGM ni chung v ch ni ring lun t ho v nhng

quyn sch lin tc nm trong

danh sch bn chy nht v c c gia ca nc yu thch.

Bn cnh quyn sch Ti Ti Gii, Bn Cng Th!, ch cn l dch gia ca

nhng quyn sch ni ting nh:

Con Ci Chng Ta u Gii, Lm Ch T Duy Thay i Vn Mnh, B

Quyt Tay Trng Thnh Triu Ph, B Quyt Gy Dng C Nghip Bc
T, Nhng Bc n Gin n c M, Mt Phi, B Quyt Thnh
Cng Dnh Cho Tui Teen, Gii Php t Ph... Nhng quyn sch ca
ch (bao gm sch in v sch in t) cho n nay n tay hn 1. 000.
000 c gi trn ton qu c.

Bn c th tm hiu thm v dch gi Ung Xun Vy ti trang web:

www.uongxuanvy.com ho c trn FaceBook:

http://www.facebook.com/dichgia.uongxuanvy