Univerzitet u Istonom Sarajevu

Saobraajni fakultet Doboj

SEMESTRALNI RAD
Predmet: URBANIZAM
Tema:_____________________________________

Kandidati:
Elvira Hasi 126/11
Sead Beirovi 47/11
Datum ovjere:____________ Biljana Jovanovi 203/11
Ocjena: ______________ Bernarda Juki 112/11
Pregledao: _____________ Melisa Hasi 131/11

Doboj, 2013
1. UVOD

1.1.Opte karakteristike grada Doboja

Doboj je nastao u sjevernom dijelu Bosne, u podruju jedne ire geografske zone pobra,
preko koje planine Balkana blago se sputaju u nizije Panonije. Grad Doboj je nastao i
razvijao se, prije svega, zahvaljujui ogromnoj vrijednosti i moi komunikacijskog
vorita, prirodno stvorenoj sueljavanjem triju prostora preko rijenih dolina Bosne,
Usore i Spree. I kada su u drugoj polovini 19. vijeka udareni temelji savremenog
komuniciranja, kod kojeg su osnovni pravci kretanja vezani iskljuivo za rijene doline,
tada je izbio prostor oko Doboja u prvi plan. Jedino je na ovom mjestu, preko rijenih
dolina, bilo mogue realizovati raskrsnicu etiri putna pravca za potrebe eljeznikog i
drumskog saobraaja. Treba znati da je tako bilo uvijek u prolosti, pa je tako i danas.
Komunikacije su anse Doboja, a gradsko naselje Doboj je bio i ostao njihova potreba.

1980. godine Dobojska optina je imala oko 60 kolskih objekata, a osnovne i srednje
kole je pohaalo oko 20.000 uenika, zatim modernu biblioteku sa odjelima u vie sela
sa oko 100.000 knjiga, lokalni list, radio-stanicu, muzej, arhivu, amatersko pozorite, 14
kulturno-umjetnikih i prosvjetnih drutava, 55 sportskih organizacija.

1.2. Istorija Doboja

Pri dslvnj Slvn u vim krvim ivl su rzn plmn: Iliri, Klti,
Rimlni... Rimskim svnjm u prvm vku nv r i vd prst pristri i
pinj istrisk db. km rimsk vlsti vd s zinj prv urbnizci, mu
nriti gvr sttci pzntg rimskg frtifikcing kmplks n uu Usr u
Bsnu, ki s ssti d vnikg lgr Kstrum i nsl Knub. Krm tvrtg
vk prpd rimsk vlst, d kd u v krv sv updu slvnsk i drug
plmn tkm vlikih sb nrd s istk prm zpdu.
Dslvnjm n v prstr tkm 6. i 7. vk Slvni iv u plmnskim i
rdvskim zdnicm i mnjim tritrilnim dinicm- upm. Ksni, s
frmirnjm fudlnih drv, up ulz u sstv drvnih zdnic. K grnin
pdrui n svru Bsn spminj s up Usr, i s prvbitn tritri prstirl
u dlini Usr i dlinm rk Bsn d gl d ptk psvsk rvnic, d
dri, ztim uz dnji tk rk Spr. upm Sli i Usr dn vrm vld
srpski krl Drgutin Nmnji (1284-1321). Nstrii pisni izvri pminjnju imn
Db ptiu iz 1415. Gdin.

1.3. Geografski poloaj Doboja

Za nastanak i razvoj Doboja, od praistorije do danas od presudnog znaaja je njegov

geografski poloaj- smjeten ispod obronaka Krnjina, Vuijaka, Ozrena i Trebave, u
irokoj ravnici gdje rijeka Bosna prima u zagrljaj svoje pritoke Usoru i Spreu.

Doboj ima izuzetno povoljan geografski poloaj. Kada se govori o geografskoj

povoljnosti ovoga prostora tu se prije svega misli na komunikacijski znaaj. Naime, du
prostranih rijenih tokova Bosne, Usore i Spree razvio se, kako drumski tako i
eljezniki saobraaj, dobijajui svoj puni smisao na mikro planu, tj. ostvarujui
povezanost dvaju makro regija (srednjoevropska i mediteranska), a time i osnove za
nastajanje i razvoj ostalih grana privrede. Prema tome slobodno se moe rei da je prostor
optine Doboj komunikacijska spona panonskog i jadranskog basena, sa jedne strane, te
Zapadne Evrope i Centralnog Balkana, sa druge strane i kao takav ima strateki znaaj,
kako za mikro regiju tako i za Bosnu i Hercegovinu. Prirodne odlike optine Doboj
gotovo u potpunosti su izraene karakteristikama prirodno geografske cjeline sjevernog
dijela Bosne i Hercegovine. U geomorfolokom smislu na ovome prostoru se smjenjuju
razliiti oblici. Sjeverni dio optine Doboj karakteriu breuljkasti tereni izgraeni od
kenozoiskih naslaga, koje se blago sputaju u ravniarske prostore (rijene doline) sa
aluvijalnim zaravnima, dok ka jugu ovi breuljkasti tereni postaju vii, osljanjajui se na
planinske masive sa juga. Sa hidrolokog aspekta prostor optine Doboj se moe oznaiti
kao relativno bogat. Njegovu osnovu ine tok rijeke Bosne i slivovi Usore i Spree, kao i
tok rijeke Ukrine koja ini sjeveroistonu granicu optine Doboj sa svojim pritokama
rijekom Ilovom na sjevernom djelu Krnjinskog podruja i rijekom Radnjom na junom
djelu Krnjinskog podruja. U slivu rijeke Bosne, kao lijeve pritoke, znaajno je istai
vodotoke Rudanke, Zarjeje, Foe, Velianke, Lovnice i Glogovice a kao desnu pritoku
rijeku Lukavicu sa njenim pritokama.

Doboj je sjedite Javnog osnovnog preduzea eljeznice Republike Srpske i Korporacije

za eljezniki saobraaj BiH. To je najvei eljezniki vor u Republici Srpskoj i BiH i
jedan je od najveih na Balkanu.

Slika 1.Geografski poloaj Doboja

1.4. Reljef Doboja

Grad lei na nadmorskoj visini od 140 metara, a u okolini preovladavaju nizije u rijenim
dolinama, breuljkasti brdoviti tereni i niske planine do 1.000 metara nadmorske visine.
Kraj je relativno bogat vodom zahvaljujui rijekama Bosni, Usori, Sprei, Ukrini i
njihovim pritokama. umski kompleksi, kao osnovno nacionalno bogatstvo, obuhvata 38
% ukupne povrine regije. Strukturu zemljita, sa aspekta umskog kompleksa, ine
visoke ume, izdanike ume, neobraslo umsko zemljite u ume zemljoradnikih
zadruga. Posljednja ratna dogaanja su negativno uticale na ume pretvarajui ih u ikare
i goleti i zahtijevaju nove pristupe u eksploataciji umskih povrina posebno znaajnih
kategorija visokih uma u junim dijelovima regije gdje svojim kvalitetom utiu na
privredni razvoj podruja.

Obzirom da je preko 38 % pripadajue povrine pokriveno umama, regija Doboj smatra

se umovitom. Iako raspolae sa velikim umskim kompleksima zastupljenost visokih
uma nije zadovoljavajua. Eksploatacijom uma ne mogu se dobiti potrebne koliine
drveta koje bi, po vrstama i kvalitetu, zadovoljile potrebe preraivakih kapaciteta.
umama Republike Srpske gazduje Javno preduzee Srpske ume putem umskih
gazdinstva, a umska gazdinstva su formirana na podrujima koja su bogata umom. Na
regiji Doboj, umska gazdinstva postoje: umsko gazdinstvo Vujak Derventa, umsko
gazdinstvo Doboj Doboj, umsko gazdinstvo Ozren Petrovo i umsko gazdinstvo
Borja Tesli, te Srpske ume centar za sjemensto rasadniku proizvodnju Doboj.

Poljoprivredno zemljite, kao primarni strateki potencijal, ima razliitu iskorienost

zavisno od pripadnosti pojedinim morfolokim cjelinama. Po kategorijama, najvee
povrine pripadaju oranicama i baama, te panjacima, livadama i vonjacima
Poljoprivredne povrine su dominantna kategorija zemljita uglavnom vise od 50 %,
maksimalno 95 %.

1.5. Klima

Razliiti klimatski uticaji koji se osjeaju na prostoru Republike Srpske su rezultat

prirodnih elementa i zakonitosti opte cirkulacije vazdunih masa na irem prostoru.
Doboj pripada sjevernom peripanonskom dijelu u umjereno kontinentalnom klimatskom
pojasu u kome se osjea i panonski (stepski) klimatski uticaj sa sjevera. Ljeta su topla, a
zime veinom umjereno hladne, sa prosjenom godinjom temperaturom iznad 10 C.
Padavine su uglavnom ravnomjerno rasporeene, a najvee koliine se izluuju kada su i
najpotrebnije poljoprivrednim kulturama (maj-jun). Na klimatske uslove koji vladaju na
ovim prostorima, prema prethodnim konstatacijama, najvie utie sjeverni peripanonski
dio, koji pripada umjereno kontinentalnom panonskom pojasu, a to znai da su ljeta
topla a zime umjereno hladne, dok prosjena godinja temperatura iznosi 10 C.
Padavine su uglavnom rasporeene, a najintezivnije su u periodu maj juni, kada su i
najpoterbnije poljoprivrednim kulturama. Prosjeno ostvarena koliina padavina kree se
od 10001100 mm/m2.

1.6. Stanovnitvo

Stanovnitvo Doboja imalo je odluujui znaaj za razvoj i oblikovanje grada. Doboj je

uvijek bio u centru burnih promjena, koje su za posljedice imale prisilne migracije i
iseljavanja, pa sve do masovnog odliva stanovnitva kroz planske kolonizacije. Stalna
doseljavanja i iseljavanja i unutranje migracije, to su se vjekovima vrili u Bosni i
Hercegovini za vrijeme turske uprave, bili su uzrok da se broj stanovnika u ovim
krajevima naglo i stalno mijenjao. Austrougarska okupacija zatekla je Doboj kao malo
mjesto sa svega 303 kue. Oni vode i prve statistike popise stanovnitva tako da imamo
sljedee podatke: godine 1879. Doboj ima 303 kue i 1351 stanovnika, godine 1895. 464
kue i 2864 stanovnika, godine 1910. 669 kua i 3490 stanovnika. Austrougari su odmah
prepoznali veoma povoljan geostrateki poloaj Doboja i plodno tlo te je tada poeo i
prvi znaajniji graditeljski zamah i plansko naseljavanje stanovnitva iz drugih dijelova
Monarhije. U periodu izmeu dva svjetska rata (Kraljevina Jugoslavija) Doboj se nije
mnogo razvijao kako u pogledu broja stanovnika tako i u urbanistikom smislu. Prema
popisima iz 1921.g., Doboj je imao 2864 stanovnika, a u 1931. g. 4881 stanovnika.
Znaajniji porast broja stanovnika evidentiran je nakon Drugog svjetskog rata pa sve do
poetka 90-tih godine XX vijeka, kada se broj stanovnika u Doboju viestruko uveavao.
Razlog tome je poslijeratni proces obnove i izgradnje zemlje, te njene industrijalizacije.
Pored visokog prirodnog prirataja, uticaj na porast stanovnika u gradu imala su i kretanja
stanovnitva na relaciji selo grad. Godine 1991. u optinskom sreditu ivjelo je 27498
stanovnika, a u itavoj Optini 102549 stanovnika. Danas, na podruju optine Doboj ivi
90000 stanovnika, od ega 63000 stanovnika u ruralnim podrujima, a 27000 stanovnika
u samom gradu. Zaposlenih je 16565 stanovnika, od toga 5521 stanovnika u javnom
sektoru, 6500 u privatnom sektoru i 4544 stanovnika u ostalim djelatnostima
(akcionarska drutva, nevladine organizacije). Podaci o trenutnom broju stanovnika i
zaposlenosti preuzeti su iz Odjeljenja za privredu i drutvene djelatnosti optine Doboj i
Statistike slube optine Doboj. Od ukupnog broja stanovnika, 40817 stanovnika ili
50,5% ine mukarci odnosno 39902 ine ene ili 49,5%. Gustina naseljenosti od 99
stanovnika na 1 km2 ini optinu Doboj jednom od gue naseljenih optina u RS.
Optinu Doboj ini 75 mjesnih zajednica od ega su 10 gradske mjesne zajednice, a 65
mjesnih zajednica se nalaze u ruralnim podrujima. Podaci o prirodnom kretanju
stanovnitva pokazuju negativan prirodni narataj od 2005. do 2009. godine. Naime,
podaci iz godine u godinu pokazuju, uz neznatne oscilacije, pad broja roenih. Pad broja
roenih je posljedica pada broja sklopljenih brakova, loe ekonomske situacije i
nedostatka sistemske demografske politike. Kada su u pitanju migracijska kretanja
stanovnitva na podruju optine Doboj moe se konstatirati da je broj stanovnika koji je
napustio optinu skoro ravnomjeran broju stanovnika koji se doselio u optinu Doboj.
Naime, 2007. godine optinu Doboj je napustilo 628 stanovnika, a doselilo se 627
stanovnika, odnosno 2008. godine optinu Doboj je napustilo 582 stanovnika, a doselilo
se 636 stanovnika. Prema podacima Fonda PIO i zavoda za statistiku RS ukupna
zaposlenost na podruju optine Doboj iznosi 13470 i manji je od zbira broja penzionera
(9725) i broja nezaposlenih (11193), registriranih u evidenciji Biroa za zapoljavanje-
Filijala Doboj. Uzet sam za sebe, ovaj odnos je ozbiljan indikator nepovoljne situacije u
ukupnoj privredi. Nezaposlenost je u konstantnom porastu I prema zvaninim podacima
Filijale Doboj- Biro za zapoljavanje Doboj porasla je sa 9536 lica u 2005. godini na 11
193 lica sa stanjem 31.12.2009. godine.
1.7. Privreda

Doboj je grad visoko razvijene metalne, tekstilne, hemijske i prehrambene industrije,

zatim saobraaja, poljoprivrede, graevinarstva i trgovine. U Doboju je sjedite JOD
eljeznikog transportnog preduzea Republike Srpske i Doboj je najvei eljezniki
vor u BiH, i jedan od najveih na Balkanu. Doboj je i pravi sajamski grad. Meunarodni
sajam male privrede DOBOJEXPO okuplja veliki broj domaih i stranih privrednika, to
doprinosi uspostavljanju direktnih veza izmeu lokalnog, regionalnog, republikog i
meunarodnog trita. Dobojski sajam DOBOJEXPO okuplja brojne privredne subjekte
iz zemlje i inostranstva i zato predstavlja znaajan ekonomski inilac u razvoju grada i
cjelokupne regije.

Slika 2. Model termoelektrane u Stanarima

Trenutno je dobojski kraj jedan od najaktivnijih po pitanju investicija u BiH. U blizini

rudnika u Stanarima, EFT Group rukovodi projektom izgradnje TE Stanari snage 420
MW. Projekat TE Stanari predstavlja jednu od glavnih investicija u energetskom sektoru
Bosne i Hercegovine do danas. Termoelektrana Stanari,kao najsavremenija elektrana, e
proizvoditi 3 miliona MW energije na godinjem nivou, ili oko 25% ukupne sadanje
proizvodnje elektrine energije u Bosni i Hercegovini. Po projektovanom kapacitetu,
elektrana e koristiti 2,8 miliona tona lignita godinje iz oblinjeg Rudnika Stanari. TE
Stanari e biti prvi proizvodni kapacitet ove vrste u Bosni i Hercegovini koji e biti u
skladu sa vaeim propisima Evropske unije o zatiti ivotne sredine. Namjeru da postane
pored komunikacijskog centra i energetski, Doboj je potvrdio novim investicijama u
vrijednosti 152 miliona eura Potpisan je ugovor sa norvekom firmom Technor Energy
AC o izgradnji 7 mini hidroelektrana na rijeci Bosni.
2. UVOD U TEMU I RAZMATRANJE RADA

2.1. Tema semestralnog rada

U ovom radu eljeli smo da ukaemo na problem povezanosti pjeakog i kolovoznog

saobraaja u zoni: ul. Cara Duana, ul. Jug Bogdana, ul. Vidovdanska i ul. Hilandarska.
Bazirali. Smisao naeg plana je rijeiti raskrsnice na najbolji mogui nain tako da bi se
zadovoljile potrebe vozaa a i pjesaka, tj svih uesnika u saobraaju kao i okolnih
stanara. Veliki broj pjesaka, posebno aka u ovoj zoni zahtijeva da se obrati vea panja
na regulisanje saobraaja u navedenoj zoni. Vezano za ovaj dio grada i potrebe da se
urede gradske ulice jeste veliki broj vaspitno-kolskih ustanova: Srednjokolski centar...,
Gimnazija Jovan Duic, Osnovna kola Dositej Obradovic, Muzika kola Markos
Portugal, Osnovna kola Sveti Sava, Djecije obdanite Majke Jugovica. Regulacija
saobraaja na ovim dionicama puta predstavlja izuzetno interesantnu temu za nauno-
istraivako razmatranje na polju opte bezbjednosti u saobraaju ovo podruje
karakterie dvije neadekvatno rijeene raskrsnice, neadekvatno obiljeeni pjesacki
prijelazi i loa signalizacija. Plan ovog projekta bi bio postavljanje semafora ili izgradnja
krunog toka na raskrsnici ulica Cara Duana i Jug Bogdana, te raskrsnici izmeu ulica
Jug Bogdana i Vidovdanske.

2.2. Povod za temu

Iz gore navedenog teksta moemo zakljuiti da se grad Doboj razvija u svakom pogledu.
Ono to smo mi uoili, a i sa im imamo problem jeste da se u ovom gradu ne vodi
posebna briga za kretanje pjeaka na odreenim prostorima gdje je saobraaj veoma gust
i nije siguran za njegove graane. Iz tog razloga izabrali smo temu za ureenje ul. Cara
Duana, ul. Jug Bogdana, Vidovdanske i Hilandarske ulice za veu bezbijednost uenika
koji pohaaju kole u okruenju tih ulica ali i ostalih graana. Od naeg rada oekujemo
da podstakne elne linosti ovog grada i da se u to kraem vremenskom roku na plan
sprovede u djelo.

2.3. Cilj istraivanja

Na cilj je da obezbjedimo opreznije kretanje saobraaja i pjeaka kako bi se izbjegle

neeljene posljedice na ovim dionica puta. Napominjemo da su ulice saobraajno
frekventne i da je neophodno da se neto uradi povodom toga. Kako bi smo sprijeili
neeljene nesree i stradanja uenika Osnovne muzike kole Markos Portugal
Srednjokolskog centara, Gimnazija Jovan Dui, Osnovna kola Dositej Obradovi,
Osnovna kola Sveti Sava, Djeije obdanite Majke Jugovia, na cilj je da na ovom
prostoru postavimo odreene saobraajne znakove, kruni tok, semafor ili leei
policajac. Na stav je da bi optina Doboj trebalo da omogui prostor za ostvarivanje
ovog projekta, i uz pomo Vlade Republike Srpske obezbijedi adekvatna finansijska
sredstva.
2.4. Analiza postojeeg stanja

Osnovna smjernica za planiranje saobraajne mree u ovom planu bilo je zateeno stanje
i postojea planska dokumentacija vieg reda, tj. Urbanistiki plan Doboja iz 1979
godine, a sve u svrhu stvaranja uslova za bezbjedno i funkcionalno odvijanje saobraaja,
te obezbjeivanje pristupa planiranim i postojeim objektima.

U planskom periodu ulice Jug Bogdana i Vidovdanska zadravaju se kao postojee po

pitanju putne geometrije i funkcije primarne gradske saobraajnice, dok novoizvedene
saobraajnice po obodu plana zadravaju svoj status primarnih gradskih saobraajnica, ali
sa proirenim poprenim profilima u skladu sa Urbanistikim planom.

Izgradnjom primarnih sadraja u ovom obuhvatu doi e do poveanja atraktivnosti ovog

podruja, a samim tim i potrebe za izgradnjom saobraajnih povrina. Unutranjost
obuhvata je preko sabirnih saobraajnica potrebno povezati sa primarnom gradskom
mreom, a svim objektima obezbjediti adekvatan pristup.

Zbog velike atraktivnosti planiranih sadraja i oekivanoga broja korisnika ovih objekata,
posebna panja je posveena parkiranju. Sem povrinskih parkinga, ispod svih planiranih
objekata je planirana izgradnja podzemnih parking garaa, namijenjenih zaposlenima i
korisnicima planiranih objekata. Norme za planiranje potrebnog broja parkinga su bile 75
m2 bruto graevinske povrine za stambene jedinice i 50 m2 za poslovne. Za ovakve
norme potrebe za parkiranjem su potpuno zadovoljene.

Svi situacioni i nivelacioni elementi, kao i elementi poprenih profila planiranih

saobraajnica su dati u grafikom prilogu Plan saobraaja i nivelacije.
2.5. Grafiki prikaz, prostorni obuhvat

Slika 3. Grafiki prikaz prostora obuhvata

Slika 4. Prikaz prostornog obuhvata na mapi

2.6. Urbanistiko-tehniki uslovi za saobraaj

Urbanistiko-tehnikim uslovima propisuju se opti i posebni uslovi koje je

potrebno ispuniti da bi svi planirani sadraji vezani za saobraaj (kolski,
pjeaki) bili dovedeni u uslove kvalitetnog i pouzdanog koritenja u
traenom obimu i po kvaliteti usluga najmanje do nivoa koji se propisuje ovim
urbanistiko-tehnikim uslovima.

Svi horizontalni elementi (osovine i gabariti) dati u grafikom prilogu su

obavezujui za projektante i izvoae radova.

Na javnim povrinama obezbjediti odreen broj parking mjesta za bicikliste.

Dimenzioniranje kolovoznih povrina izvesti u skladu sa oekivanim

saobraajnim optereenjem po vaeim propisima.

Nivelaciju novih kolskih i pjeakih povrina uskladiti sa okolnim prostorom i

sadrajima kao i sa potrebom zadovoljavanja efikasnog odvodnjavanja
atmosferskih voda.
Nivelacijske kote prikazane na grafikom prilogu plan saobraaja i nivelacije
su orijentacijske i nisu obavezujue za projekt

Odvodnjavanje atmosferskih voda vriti putem slivnika i cjevovoda do

kanalizacije, a izbor slivnika uskladiti sa obradom povrine na kojoj se nalazi
(kolovoz ili pjeaka staza).

Kolovozne zastore svih novoplaniranih i postojeih zadranih saobraajnica

raditi od asfalta ili elemenata za poploavanje namijenjenih za motorni
saobraaj. Povrinsku obradu trotoara izvesti sa zavrnom obradom od
asfalnog betona ili poploanjem prefabrikovanim betonskim ili kulier
ploama.

Oivienje kolovoza i pjeakih povrina izvesti ugradnjom betonskih

prefabrikovanih ivinjaka.

Na svim pjeakim stazama irine 1.5 m i vie postaviti fizike prepreke

(barikadne stubie) radi onemoguavanja motornim vozilima da koriste
pjeake staze.

Na svakom pjeakom prelazu obavezno uraditi uputene ivinjake ili druge

odgovarajue prefabrikovane elemente kako bi se omoguilo neometano
kretanje invalidskih kolica i biciklista.

Podzemne garae projektovati u skladu sa propisima za takvu brstu objekata

 sa minimalnom svijetlom visinom 2.2 m.

Rampe za ulazak/izlazak u garau projektovati sa maksimalnim nagibom 12%

na otvorenom dijelu ili 15% na natkrivenom dijelu.

Obavezno uraditi kvalitetnu rasvjetu svih saobraajnica i saobraajnih

povrina.

Horizontalnu i vertikalnu saobraajnu signalizaciju uraditi u skladu sa

odredbama zakona o osnovama bezbjednosti u saobraaju.

Za sva prikljuenja prilaznih puteva, ulaza i izlaza u susjedne sadraje uz

gradske saobraajnice koje su dijelovi magistralnih puteva obavezno zadrati
saglasnost i uslove nadlene institucije (Javno preduzee Putevi RS).

2.7. Hidrotehnika infrastruktura

2.7.1. Vodovod

Regionalnim planom je predvieno da se postojei i planirani sadraji sanitarnom i

hidrantskom vodom snabdijevaju sa gradskog vodovodnog sistema. Postojei cjevovodi
ocijenjeni su kao povoljni sa stanovita obezbjeenja potrebnih koliina vode za
razmatrano podruje. Planirana je i rekonstrukcija postojeeg cjevovoda u ulici Jug
Bogdana zamjena postojeeg profila 150mm sa veim s tim to bi trasa cjevovoda bila
u potpunosti zadrana.
U produetku Ulice Cara Duana i u saobraajnici koja tangira jugozapadni dio obuhvata
plana (saobraajnica kod trnog centra BMD) planiran je cjevovod, ijom bi realizacijom
bio formiran prsten oko date lokacije i znatno se poboljalo vodosnabdjevanje.
Cjelokupna planirana sekundarna distributivna mrea unutar plana bi se vezala na ovaj
prsten.
Trase cjevovoda su voene u sklopu javne infrastrukture saobraajnica.
Planski elementi za proraun potrebnih koliina bode i dimenzionisanje sekundarne
vodovodne mree su: planirani broj stanovnika, planirana specifina potronja vode,
planirani koeficijenti neravnomjernosti, potrebne koliine vode za zatitu od poara
prema vaeim propisima.

2.7.2. Kanalizacija

Obuhvat predmetnog plana nalazi se van slivnog podruja na koje su dimenzionisani

postojei mjeoviti kolektori. Zapadna granica slivnog podruja je Ulica Jug Bogdana
koja ujedno tangira obuhvat plana.
Planom je predvieno da se na datom podruju gradi separatni kanalizacioni sistem.
Predvieno je da se upotrijebljene vode datog podruja usmjere ka mjeovitim
kolektorima u Ulii Jug Bogdana, jer su koliine upotrijebljene vode relativno male i ne
mogu da dovedu do preoptereenja postojee kanalizacione mree ( za vrijeme velikih
padavina javlja se velika disproporcija upotrijebljenih i oborinskih voda).
3. RJEENJE PROBLEMA

3.1. Uopte o raskrsnicama

S spkt sbr dnsn sbrng tk rskrsnic su dijlvi mr n kim

dlzi d ukrtnj tkv s sbrnic k s u t tki ukrtu, izlivnj tk s
dn n drugu sbrnicu, ulivnj tk iz dn u drugu sbrnicu ili
kmbinci nkih d nvdnih stnj.dnstvn rskrsnic su dijlvi mr n
kim ptrbn bzbditi bzbdn i fiksn trnsfr krisnik (vzil, pk,
biciklist) dng sbrng tk u drugi.Dugi niz gdin pt prihvn prks
bil d s rskrsnic dil u dnsu n rng sbrnic k s n nj ukrtu bil
mgu. v vm uliv kd nviih grdskih cjlin. Lgin d hirrhi
mr bil d psbng zn d bi s svi plnrski i prktntski zahtjevi ispunili.
Kk dstinm gdin ut bi dminntn n mri i vliki br rnj i n
ruku psbn putnikm utmbilu. Psldnjih ptnst gdin zhtvi su izmnjni,
istii grd, klki prihvtliv, stimulisnj nmtrizvnih tkv, vng prvz, i
drugo tim i zhtjvi u dnsu n rskrsnic k snvng lmnt mr.
Slidi d nphdn prvnstvn, k v n psti, dfinisti strgu hirrhiu
mr i nd u skldu s istm rjvti i rskrsnic u prktntskm i u rgultivn
uprvlkm smislu.Psti nini rgulisnj i uprvlnj sbrm mgu s
pdijliti n sljd dvij grup u zvisnsti d rgulrnsti stnj.

1)rgulrn stnj (stnj kd kih stln prisutn dn d naina regulisanja

sbr n rskrsnici)
Ptvnj pravila dsn strn
Pstupnj p znacima vrtikln i hrizntln signlizci
Pstupnj p pmvim svjtlsn signlizci

2) nrgulrn stnj (v stnj mgu uticti n prmjnu nin rgulisnj i

uprvlnj k prisutn u rgulrnim stnjim)
mtnj (utbusk stlit)
mtnj uslid snbdijvnj
nzgd
zgunj u zni rskrsnic
nrgulisni ili nkntrlisni pki tkvi
zustvlnj vzil u zni rskrsnic i dr.

Kd nrgulrnih stnj n prisutn iv sil ili prvil dsn strn u rgulisnju

sbr.Rskrsnic s prstrn dil n rskrsnic u nivu, dnivlisn i
kmbinvn (djlimin u nivu pdini smjrvi dnivlisni).P bru prilz
rskrsnici, rskrsnic mgu biti trkrk, tvrkrk, ptkrk i vitrk.P bru
dzvlnih smjrv u zni rskrsnic ist mgu biti s nrstriktivnim i rstriktivnim
prgrmm.U sluu d svki smjr n rskrsnici im svu zsbnu trku nd
rskrsnic mgu biti s punim ili rdukvnim prgrmm (k s uprvl sbrm
svjtlsnim signlim).
P ninu krtnj vzil krz rskrsnicu, rskrsnic mgu biti dirktn i krun.P
uglvim ukrtnj prvc n rskrsnici n mgu biti ili Y (trkrk), ks ili prv
tvrkrk.Prm bru trk n prilzu i ninu uprvlnj sbrm rskrsnic s
st dijl n prst, plusln i sln rskrsnic. Pd slnim rskrsnicm
pdrzumijvm rskrsnic s punim prgrmm ili d izvjsn grnic rdukvnim,
gdj su tkvi ili sm pdini knlisni i gdj s tkvim uprvl svjtlsnim
signlim. Vitrn krun s ili bz knlisnih (pdinih tkv) pripdu ktgrii
slnih rskrsnic. stl rskrsnic pripdu ktgrii prstih ili pluslnih.
Plusln rskrsnic su rskrsnic k djlimin zdvlvu uslv d budu
sln.Rzliiti tipvi rgulisnj sbr n rskrsnicm i ukrtnj s pkim
tkvim (biciklistikim) su prikzni na slici.

Slika 5. Razliiti tipovi regulisanja saobraaja na raskrsnicama

Prm rngu sbrnic k s ukrtu u rskrsnici, rskrsnic mgu biti pririttn,

skundrn ili lkln.Dt pdjl ukzu n zn rskrsnic i ukzu d u zvisnsti
d nvdnih pdjl i fktr ki utiu n dvinj sbr n rskrsnici, rskrsnic
s rjvu i rguliu n rzliit nin.
Gnrln rskrsnic s mgu pdliti n sljd grup:

Nkntrlisn (vi prvil dsn strn)

Pririttn (rgulisn sm vrtiklnm i hrizntlnm
signlizcim)
Rgulisn svjtlsnim signlim
Krun rskrsnic
Dnivlisn rskrsnic

Prv tri grup rskrsnic pripdu dirktnim rskrsnicm.

Fktri ki utiu n uslv dvinj sbr n rskrsnici dnsn n niv uslug.

vi fktri s mgu pdijliti n:

Sbrn krktristik - brzin, bim i struktur sbr, bim pkih tkv,

vrmnsk nrvnmjrnsti prtk, struktur tk
Gmtrisk krktristik (Ug ukrtnj, prgldnst, trug
prgldnsti i dr.)
Nin rgulisnj sbr i stnj signlizci
stl krktristik (mt uslvi, vidlivst, stnj klvz)
Individuln krktristik - vrst i stnj vzil, pnnj vz

Kritriumi u dfinisnju i blikvnju rskrsnic u rgultivnm i uprvlkm smislu

Sljdi kritriumi su znni:
Br knflikt n rskrsnici (vzil - vzil i vzil - pci)
Br incidntnih situci dnsn ptncilnih knflikt
bim sbr i priritti (kk vzil tk i pk i vzil vng prvz)
Prihvtlivst d strn krisnik (sistm infrmisnj i krinj dgvru
signlizci)
krunj (utic n ivtnu srdinu)
Gmtri rskrsnic
Rng sbrnic k s ukrtu
Rim sbr u ir zni rskrsnic
N snvu nvdnih kritrium mgu dfinisti rim sbr u zni rskrsnic
i nin uprvlnj dnsn rgulisnj sbr.
snvn svstv krunih rskrsnic su:
frmln izdnv, sutinski br ublv, prrspdlu priritt mu
sbrnicm k prilz,
u dgvru mri dprinsi smnjnju brzin tkv ki prilz i njm s
kru; ustupnj prvnstv prlz vzilim u krunm tku nm ptrbu smnjnj
brzin prilsk zni knflikt ili zustvlnj vzil d pv prihvtlivg intrvl
slijnj u pririttnm tku;
 dprinsi fiksnm iskrinju vrimn,
n pgdu sluvim vlik musbn nrvnmjrnsti intnzitt tkv s
rzliitih prilz rskrsnic;
iniciln pvn psivn bzbdnst rskrsnic, zbg injnic d su brzin
prilsk i prlsk vzil rskrsnici smnjn.

3.2. Krune raskrsnice

Krun rskrsnic spcifin u smislu rgulisnj sbr i sm u pdinim

rtkim situcim s krist sistmi z uprvlnj sbrm svtlsnim signlim.
tiv z t su n kpcitivn kritin stnj ili kntinuln tk n nkm d
prilz (blizk zsinju) ki prktin blkir ulivnj vzil s nrdng ili nrdnih
prilz u kruni tk. Iskustv u primni signlisnih krunih rskrsnic su uvijk
skrmn, n s mgu srsti u pnii.,Itlii.

3.2.1. snovni elementi krunih raskrsnica

Sl. 6. snvni lmnti krune raskrsnice

Sl. 7. snvni lmnti krune raskrsnice

3.2.2. Tipologija krunih raskrsnica

U zvisnsti d vliin prstr ki rskrsnic kupir (vliin krung tk) i d

spcifin gmtri, rzliku s vi tipv krunih rskrsnic.
ini krune raskrsnice imu prnik cntrlng strv izmu 12 i 24 mtr, t zni
d bzbuu minimln rdius skrtnj z dgvruu strukturu sbrng
tk (d hmgng tk putnikih utmbil rdius d 6 mtr, d mjvitg
tk s um kmrcilnih vzil rdius d 12 mtr). snvn funkci im d
smnj brzine sbrng tk i n t nin prilgd grninjim mr ili
krunj kim prthd . Krist s u kviru uprvlk strtgi smirivnj
sbr (traffic calming) i u kviru uprvlkg kncpt "Zn 30".
Kompaktne krune raskrsnice imu prnik cntrlng strv izmu 24 i 30 mtr i
prstrn su rzvin. Imu p dnu sbrnu trku n svkm d prilz, k i u
krunm tku i nmnjn su fiksnm i bzbdnm krtnju vzil pri PDS rd
vliin 15 hild vzil. Ulzni dijlvi prilz su blg zkrivlni, li uvijk
zhtijvu d vz zntnu rdukciu brzin.

Sl. 8. snvni lmnti krune raskrsnice

Standardne jednotrane i dvotrane krune raskrsnice imu prnik cntrlng strv d

30 d 45 i d 45 d 55 mtr (rspktivn), k i p dnu ili p dvij sbrn trk
n prilzim i u krunm tku (zvisn d prfil prilznih sbrnic i cilng
kpcitt rskrsnic prk 20 hild vzil dnvn). N slici prikzn
krktristin (vg tip) krun rskrsnic.
 Sl. 9. Stndrdn krun rskrsnic

Viestruke krune raskrsnice nvd s k znimliv i psbn tip krunih rskrsnic

ki s rltivn rijtk primnju. Udvn krun rskrsnic s sru u nglsk,
Itlii, SD. Rdi s dvij blisk mini krun rskrsnic ii s kruni tkvi gtv
tngiru i frmiru slnu sbrnu pvrinu. Primnjuu s kd vistrukg
ukrtnj prtn lklnih ulic u skunm i izdunm urbnm prstru.
Rdi kmpltnsti tiplgi krunih rskrsnic nvdi s i vistruk krun
rskrsnic (nglsk). n prdstvl vm sln sbrn rnj vlik
krun rskrsnic, k prd svkim d prilz prktin im krunu rskrsnicu mnjih
rzmr, n k s rzrvu knflikti ulivnj tkv s prilznih sbrnic.
riski spkti funkcinisnj vistruk krun rskrsnic nisu u litrturi
prnni, n, k i prthdn nvdn udvn krun rskrsnic, n spd u
ubin svrimn krun rskrsnic.
Autoputske krune raskrsnice k bzbuu musbn kntkt utput i kln
sbrn mr, mgu pripdti nkm d prthdn dfinisnih urbnih ili rurlnih
tipv rskrsnic, biti sistm d dvij sprgnut krun rskrsnic ili rzultt vrl
spcifinih prktntskih rnj k prvdvu svrstvnj vih rskrsnic u
psbn tip krunih rskrsnic.
Kd u pitnju dinstvn krun rskrsnic, primnjuu s rnj u vidu krun ili
liptin rskrsnic vlikg prnik krung tk, pstvln simtrin u dnsu n
su simtrl utput. kv rnj dskr primnjn i kd utputsk rskrsnic
u blizini sprtsk hl Bgrdsk rn
Drug vrint su rnj zsnvn n sistmu d dvij mnj krun rskrsnic
lcirn n suprtnim strnm utput. U zvisnsti d knfigurci klng trn i
pl prfil utput prm trnu (usk ili nsip), krun rskrsnic mgu biti n
nivu, iznd ili ispd utputskg prfil (Frncusk).
3.3. Individualna izolovana signalisana raskrsnica

U triskim rzmtrnjim i prksi s pvluu trmini "individuln signlisn

rskrsnic" ili "izlvn signlisn rskrsnic" ki n zn ist. Sutin u tm d
s rskrsnic uprvln svjtlsnim signlim, u vm sluu, rzmtr smstln, bz
vnj run susjdnim signlisnim rskrsnicm n mri, i spcifinim uticim

Slika 10. Individualna izolovana signalisana raskrsnica

k njihv rd m imti n sbrni zhtjv ki s psluu n rzmtrn

rskrsnici (individuln izlvn signlisn rskrsnic). Dlzk vzil n prilz
vk rzmtrn rskrsnic m s smtrti slunm pvm, njn prbbilistiki
krktr snv z ptimizciu uprvlnj sbrnim prcsm i prrun
njgvih fkt. Prm tm prvilni trmin individuln izlvn signlisn
rskrsnic. Slijdi d individuln rskrsnic u smislu hrdvrskg uprvlnj n mru
uvijk biti i izlvn dnsn d dlzk vzil ni uvk slun. U sluu d
individuln rskrsnic pd uticm stlih rskrsnic itc s upuu n pstupk
utvrivnj rd signlisn rskrsnic. U stlim sluvim prikzn mtd u tkstu
s mgu uz drn grninj rvnprvn kristiti.

d prstrn intgrci uprvlkih sistm zsnvnih n svjtlsn signlizcii

lgin pv i v dcnim ktuln trnd, signlisn rskrsnic i dl psti u
snvi sistm u iim s kvirim rzrvu fundmntlni uprvlki prblmi i
frmuli uprvlk strtgi. Bgrd prm pdcim iz 2000. gdin n um
pdruu grd rsplg s 450 rskrsnic kntrlisnih svjtlsnim signlim, d
kih 128 funkcinisl k individuln, stl su bil u nkm d sistm linisk
ili znsk kntrl.
U kviru rzmtrnj prblm uprvlnj n signlisn rskrsnici, u vm mtrilu
su dfinisni brni inici nphdni z cjlvit rzumijvnj i tumnj
sbrng prcs, k i snvni principi uprvlnj njim pmu svjtlsnih
signl. Prdstvlni su izbrni ltrntivni pristupi prrunu rd svjtlsnih signl,
uz nphdn pdtk z njihvu primnu i primr ki ih ilustruu.

3.4. Prrun nin rd svjlsnih signl

U funkcinlnm smislu rskrsnic prdstvl nslnii lmnt sbrn mr.

mst gd s prscu putnj sbrnih tkv rzliitg usmrnj, gd
pdini tkvi mnju prvc, gd s dvi niz mnvr, dns i rlizuu dluk
vz d n dn ili drugi nin nstv sv krtnj, mst gd s n rlizuu
prscnj pkih i tkv vzil. U tm smislu rskrsnic prdstvl prstr
pvn kncntrci knflikt i pvng rizik d nstnj nzgd. U
funkcinlnm smislu, rskrsnic prstr n i krinj "plu prv" rzliiti
sbrni tkvi, ki t prv n mgu rlizvti istvrimn. Uprvlki
nphdn rgulisti dvinj sbrng prcs tk d s svi prisutni zhtvi
psluprmdrnm kritriumu, d t n ugrzi bzbdnst sbr i bud
funkcinln t fiksni.

Svtlsni signli vr vrimnsku rspdlu prv krinj pvrin rskrsnic n

knkurntn (knfliktn) sbrn tkv u skldu s izbrnim kritriumm
uprvlnj.

snvn prdnsti svtlsnih signl u dnsu n stl niv uprvlnj su

dnznnst uprvlk infrmci, flksibilnst u rdu, dnstvn prmn
uprvlnj, mgunst rd zvisng d niz dbrnih inilc sbr i krunj,
nprkidnst rd i sl.

Kritriumi uprvlnj sbrm pmu svtlsnih signl mgu biti rzliiti u

zvisnsti d spcifinsti lkci rskrsnic i krktr tkv ki s n nj
pvluu. snvn dv kritrium u ptimizcii rd svtlsnih signl su dns
prisutn u triskim rzmtrnjim i strun litrturi i t:

Vremenski gubici vzil na signlisn raskrsnici (d)

Kpcitt sbrn trk, prilz ili rskrsnic (K)

Rzultt ptimizci z dti ulzni, mrdvni prtk i unprd dfinisnu rspdlu

tkv p fzm, stnjim duin ciklus i prrspdl zlnih vrimn. v
izlzn vliin s prtu u signlni pln i pln tmpirnj signl.
Zsini tk dns ptncilni kpcitt i mrdvni prtk prdstvlu i snvn
ulzn vliin pri prrunu rd signl. Prd njih, d zn i gmtri
rskrsnic n k s sbrni prcs dvi (irin prilz, br sbrnih trk,
rdiusi skrtnj, uzduni ngibi itd.).

Fz (signln stnj) prid tkm kg s psluu dgvru kmbinci

tkv (n bsknfliktnih ili s "lkim" tipm knflikt ki uprvlki
prihvtliv). Knfliktn krtnj s psluuu u rzliitim fzm (vrimnski
rzdvnim intrvlim). Rdslid i trnjpdinih intrvl "zlng svjtl"
pridrunih fzm prdstvlu izlzn rzultt prrun rd signl. Knn vid
frmulci uprvlnj pln tmpirnj signl u km z svki d signl
prdstvln trnutk dvnj svk d uprvlkih indikci (signlng pm).
U dlm tkstu su dtlni izlni ltrntivni pristupi drivnju
zsingsbrng tk i kpcitt signlisn rskrsnic s prprukm z
prktinu primnu. Ztim su dtln bnjni pmvi i drivnj vrimnskih
gubitk i ztitnih vrimn izmu susdnih fz signlng pln.
U prksi uprvlnj sbrm s krist nklik pristup prrunu rdsvtlsnih
signl n signlisn rskrsnici: fzni pristup, frmulisn u kviru klsing Vbstr-
vg mdl, pristup dt u nvm priruniku HCM iz 2000.gd. i pristup zsnvn n
signlnim stnjim, ki snv "mtd kritinih tkv". Sv nvdn mtd
prtpstvlu d rskrsnic rdi n snvu unprd utvrnih mrdvnih prtk i d
prmn signlng pln ni mgu uslid trnutn prmn vliin prtk
(tkzvn F strtgi).

td Vbstr (Webster) i HCM 2000 su prikzn z slu F strtgi. td

kritinih tkv k dminntn pri prrunu rd slnih sistm uprvlnj n
signlisnim rskrsnicm ni prikzn i itc s upuu n izvrnu litrturu.
Z slu gd pst mgunst dbinj pdtk vliini prtk kntinuln
pst drug mtd.

Prrun nin rd signl pvzn s vrdnvnjm fkt prktvng

uprvlnj. Uprvlnj putm svtlsnih signl s sprvdi d bi s stvrili pvlnii
fkti u dnsu n ltrntivn hirrhisk niv uprvlnj ili n nk prthdn
uprvlnj psrdstvm svtlsnih signl. Funkcinln vrdnvnj nphdn d
prcs prktvnj rd svtlsnih signl, r n nin d s prvjri isprvnst
prdvinih mr i unprd sgldu njihv psljdic. Vrdnvnj s vri s n
snvu nlitikih izrz z pdin pkztl u funkcii signlng pln (trnj
zlng signlng pm i ciklus).
4. RN BR. 1 SFRIZVN RSKRSNIC

4.1. Thniki izv

Rskrsnic k s rzmtr lcirn u grdsk zni. tvrkrk rskrsnic.

km ulsk i prilz rskrsnici vlu s prblmi usprng krtnj, zst,
zkrnsti. Rskrsnic nurn i nrgulisn, p ptrbn dti pridlg
hrizntln, vrtikln i svtlsn signlizci.

k nphdn urditi i dti pln fz, prrun ztitnih vrmn, k i prrun

rd svtlsnih signl, pln tmpirnj rd signl i prrun niv uslug. Sld
prdmr rdv ki buhvt: prdmr rdv hrizntln signlizci, prdmr
rdv vrtikln signlizci, prdmr rdv svtlsn signlizci i prdmr
grvinskih rdv.

4.2. Gmtrisk krktristik rskrsnic:

Sbrn trk 1 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil prv i dsn.

Sbrn trk 1.2 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil liv.
Sbrn trk 2 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil prv, dsn i liv.
Sbrn trk 3.1 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil prv i dsn.
Sbrn trk 3.2 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil liv.
Sbrn trk 4 im irinu 2.5 m i slui z krtnj vzil prv, dsn i liv.

Slika 11. Prikaz raskrsnice na mapi

 Slika 12. Grafiki prikaz rjeenja

Sbr n rskrsnici ptrbn rgulisti drnm hrizntlnm signlizcim.

Uzdun hrizntln znk k su krin u vm sluu su rzdln isprkidn
lini irin 0,15 m s istim rstrm punih i prznih pl (5 m), krtk isprkidn
lini, t. lini vdil ist irin k i rzdln lini, li rstr izmu punih i prznih
lini iznsi 1 m. d pprn hrizntln signlizci krin su zustvn lini.
d stlih znk krin su strlic z dzvln smrv krtnj duin 5 m.

4.3. Regulisanje raskrsnice Websterovom metodom

Ovom metodom se proraunava duina ciklusa, preraspodela zelenih vremena semafora i

trajanje svetlosnih signala

Da bi se ovaj proraun obavio, prethodno je potrebno :

a) Definisati reim u zoni raskrsnice i to:
- dozvoljene smerove kretanja
- odrediti preraspodelu traka
- plana faza

b) Proraunati medjuzelena vremena odreujui:

- zatitna vremena prelaza iz jedne u drugu fazu i
 - izbegavanje konfliktnih taaka

c) Kod odreivanja zatitnih vremenena uzima se:

- rastojanje od zaustavne linije do mogue konfliktne take i
- brzina iz pravca koji je imao crveno i brzine na pravcu zelenog svetla

zatim je potrebno :

c) utvrditi prosene vrednosti zasienog toka

Zavisi od irine saobraajne trake odnosno irine prilaza primer:

Zasieni tok M = 540 vozila/as kod irine prilaza b=5.2 m - (usvaja se iz tabele)

d) za svaku traku potrebno je izmeriti mjerodavni protok vozila (q) = vozila/as

Proraun trajanja ciklusa C

Ciklus : C = 1.5 ( L + 5 ) / ( 1 y ) (s)

Gde su : L ukupni gibitci zbog medju-zelenog vremena (s)

Zbir max vrednosti q/M po prilazima:

Y = y1-max + y2-max

Prilazi 1-4 1 // 1.1 2 // 1.2 3// 2.1 4// 2.2

Voz/ Q 650 450 900 750
Voz/ M 2300 2100 2900 3000
Y=Q / M 0.28 0.21 0.31 0.25
Y - max 0.28 - 0.31 -
y - 0.59 - -

Duina zelenog signala na prilazu 1 - 2 :

Z1 = ( y1max / Y ) . (C ( L + T12)) (s)

Duina zelenog signala na prilazu 3 4 :

Z2 = ( Y2max / Y ) . ( C ( L + T21)) (s)

Gde su T12 i T21 -> meuzelena vremena (zatitna vremena prelaska iz jedne faze u
drugu)

Proraun duine faza:

Duina I. faze = Z1 + T12 + T (s)

Duina II faze = Z2 + T21 + T (s)

 gdje je T vreme trajanja utog svetla, gdje usvajamo najniu vrijednost 3 s.

Tabela trajanja signala po prilazima

. . .
Prilazi 1-2 3-4
. . .
Crveno 32 s 30 s
. . .
uto 3s 3s
. . .
Zeleno 27 s 29 s

5. RJEENJE BR2.- REGULISANJE PJEAKIH TOKOVA

5.1. Uopte o pjeakim tokovima

Pjeaki tokovi su najzastupljeniji u ukupnoj masi svih kretanja. Prvo sva kretanja u
svom lancu, iako nisu po dominantnom ueu pjeaka, imaju i pjeako kretanje (od i
do sredstva prevoza), drugo to odreenoj kategoriji populacije je prirodnije da koristi
pjeaenje nego neki drugi vid kretanja (odreena populacija mlaih od 18 godina), tree
to su pjeaka kretanja vezana za prostor u kojem se obavljaju (manja naselja, turistike
lokacije, stambene zone, zone velikih terminala), etvrto obezbjeuju od vrata do vrata
kretanje, peto trokovi ovog vida kretanja su veoma niski. Prema postojeim saznanjima
uee pjeakih kretanja dnevno u Evropi kree se od 35% (Norveka) do 46 %
(vajcarska) od ukupne mase kretanja u gradovima i naseljenim mestima. U Beogradu
uee pjeakih kretanja u ukupnom broju kretanja kree se 24,4%. U zemljama sa
niskom motorizacijom uee pjeakih kretanja kree se i do 80% od ukupnih kretanja.
Pjeaenje ima odreene karakteristike koje su poslijedica osobina pjeaka a to su:

Brzina kojom se pjeak kree u nesmetanom toku (od 1 do 1,4 m/s),

Rastojanja koje pjeak prihvata (ne raunajui rekreativna kretanja) da pree u
okviru jednog kretanja (600 do 800 m),
Prostor koji zauzima jedan pjeak u kretanju (irina trake za jednu kolonu pjeaka
je 0,75 do 1,0 m), visine koju treba obezbjediti (2,20 m),
Gustine iskazane u broju pjeaka po metru kvadratnom. Od gustine pjeakog
toka zavisi i brzina kretanja pjeaka i nivo usluge pjeakog toka,
Kritini intervali prihvaanja prelaska prepreke i prihvatljivog vremena ekanja da
se prepreka pree (misli se na pjeaki prelaz gdje se pokazalo da granica strpljenja
pjeaka u ekanju da dobije zeleno svjetlo za prelazak ulice je do 90 s).
Osnovne mjere koje se primjenjuju u regulisanju pjeakih tokova sa posebnim akcentom
na poveanju bezbjednosti ove kategorije uesnika u saobraaju su:
 regulativno reimske ukljuujui i regulisanje pjeakih tokova putem svjetlosnih
signala,
graevinske mjere,
mjere pasivne bezbjednosti uesnika u saobraaju (odjea vidljiva i u nonim
uslovima i dr.).
kombinacija navedenih mjera.
Cilj primjene odgovarajuih mjera:
bolje iskoritenje postojee infrastrukture namijenjene pjeacima,
poveanje nivoa bezbjednosti i komfora (smanjenje radijusa na raskrsnicama radi
smanjenja duine prelaska raskrsnice, primjena razliitih vrsta zastora),
poveanje nivoa usluge pjeakih tokova,
poveanje sigurnosti pjeaka.

5.2. Opis postojeeg stanja

Uslovi za kretanje pjeaka u ulici Vidovdanska su jako loi to se moe vidjeti na

slikama.
Dakle pjeake staze postoje ali su poddimenzionisane, tj. ostavljeno je premalo prostora
za kretanje pjeaka, i esto su zakrene parkiranim automobilima, to primorava pjeake
da se kreu kolovozom izlaui i sebe i druge uesnike u saobraaju opasnostima.
Veliki broj pjeaka, posebno aka u ovoj zoni zahtijeva da se obrati vea panja na
regulisanje saobraaja u navedenoj zoni. Vezano za ovaj dio grada i potrebe da se urede
gradske ulice jeste veliki broj vaspitno-kolskih ustanova: Srednjokolski centar...,
Gimnazija Jovan Duic, Osnovna skola Dositej Obradovic, Muzika skolaMarkos
Portugal, Osnovna kola Sveti Sava, Djecije obdanite Majke Jugovica. Zbog
postojanja ovih kolskih objekata u samom obuhvatu, cijelo ovo podruje bi trebalo
posmatrati kao zonu smirenog saobraaja sa brzinama kretanja ne mnogo veim od
brzine kretanja ovjeka (do 10 km/h), to je pak tehniki neizvodivo zbog same lokacije
obuhvata unutar grada (centar grada) a i samog kvaliteta odvijanja saobraaja.

5.2. Prostorni aspekt regulisanja pjeakih tokova

Pjeaki tokovi se reavaju i mogu se reavati kroz:

Obezbjeivanjem pjeakih povrina-trotoara dimenzija koje odgovaraju

odreenom (mjerodavnom) toku pjeaka
Izgradnjom posebnih unutar blokovskih pjeakih staza
Formiranjem pjeakih zona
Reguliranjem i izgradnjom pjeakih prelaza koji mogu biti:
pjeaki prelazi tipa zebra ili pelikan sa kanalisanim ili ne tokovi vozila,
 signalisani pjeaki prelazi kanalisani ili ne tokovi vozila,
denivelisani pjeaki prelazi.

Pjeake povrine trotoari se fizikim preprekama, urbanim mobilijarom, tite od vozila i

tako se obezbjeuje kretanje pjeaka koje je komforno, bezbjedno i pri visokom nivou
usluge.

Pjeake staze unutar blokova prisutne su u stambenim naseljima, visoke gustine,

centralnim zonama gradova gde su ove staze ili prilikom rekonstrukcije izgraene ili su
rezultat postojeeg stanje veoma uzani prolazi izmeu blokova, korienje prolaza
izmeu zgrada i dr.
Nesignalisani pjeaki prelazi se obiljeavaju u skladu sa JU Standardima (vidjeti
poglavlja: Horizontalna signalizacija i Vertikalna signalizacija). Signalisani pjeaki
prelazi se pored primjene odgovarajue horizontalne i vertikalne signalizacije reguliu i
svetlosnim signalima.

Pjeake zone se najee formiraju u centralnim podrujima gradova, starim jezgrama

gradova, trgovakim cjelinama. Uvoenje pjeake zone zahtjeva detaljno preispitivanje
cjelokupnog reima saobraaja u obodnim zonama pjeake zone, definiranje naina
snabdijevanja, pristupanosti zoni od strane sistema JMPP-a, putnikih vozila. Samo
obiljeavanje pjeake zone vri se po granicama standardnom signalizacijom.

5.3. Opis projektovanog rjeenja

Predmet ovog idejnog projekta je izgradnja pjeakih staza u ulici Vidovdanska, sa obje
strane ulice. Projektom je obuhvaena izgradnja pjeakih povrina oko postojeih
stambenih i poslovnih objekata, pjeakih staza te rjeavanje oborinske odvodnje i javne
rasvjete. Takoer projektom je predvieno postavljanje zatitnih stubova koji bi
onemoguili parkiranje vozila na pjeaku stazu i postavljanje dva leea policajca na
dijelu Vidovdanske ulice izmeu Ulice Jug Bogdana I Hilandarska u cilju smanjenja
brzine kretanja vozila na tom dijelu puta. Prilikom pripremanja ovog projekta dosli smo
do saznanja da postoji inicijativa uprave osnovne muzike kole "Markos Portugal" za
postavljanjem leeeg policajca u ulici Vidovdanska jer uenici te kole nakon izlaska iz
zgrade kole stupaju direktno na cestu zbog nepostojanja, odnosno loe projektovane
pjeake zone.