RYSUNEK TECHNICZNY

Wprowadzenie do Rysunku Technicznego

Sobieski Wojciech

Olsztyn, 2008
 Literatura

Tematy wykadw:

Wprowadzenie do Rysunku Technicznego

Zapis geometrii w Rysunku Technicznym
Wymiarowanie w Rysunku Technicznym
Tolerowanie wymiarw oraz ksztatu i pooenia. Chropowato powierzchni.

Cykl powsta na podstawie:

ksiki T. Dobrzaskiego Rysunek Techniczny i Maszynowy (wyd. 24)

skryptu P. Bernata Chropowato Powierzchni w Rysunku Technicznym
autorskich wicze z Geometrii Wykrelnej i Rysunku Technicznego
wybranych materiaw Internetowych
 Literatura

UWAGA:

Niektre prezentowane tu informacje mog by niezgodne z Polskimi Normami

(jako ju nieaktualne) wynika to z faktu, e cykl oparto na oglnie dostpnej
literaturze (gwnie ksice T. Dobrzaskiego w wydaniu 24), a nie bezporednio
na tekstach norm, ktre s patne. Ze wzgldu na znaczn cen Polskich Norm nie
bd wymaga od Studentw ich zakupu oraz znajomoci zmian dokonujcych si
w Polskich Normach. Przyjmuj tu zaoenie, e podejcie takie jest na cele
dydaktyczne wystarczajce.
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z

widok z boku

A''

A A'''

A'

y
widok z gry
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z

widok z boku

A''

A'''

A'

y
widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

A'' A'''

x
y

A'

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu widok z dou

widok z prawej strony

widok z tyu

widok z gry widok z lewej strony

Przykad rzutowania europejskiego

 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu z
widok z boku

x
y

widok z gry
y
 Rzutowanie prostoktne

widok z przodu widok z dou

widok z prawej strony

widok z tyu

widok z gry widok z lewej strony

Przykad rzutowania europejskiego

Rzutowanie europejskie i amerykaskie
rzutowanie europejskie E
(przedmiot jest midzy
obserwatorem a rzutni)

rzutowanie amerykaskie A
(rzutnia jest midzy
obserwatorem a przedmiotem)
 Podstawowe definicje

Rysunek techniczny jest to informacja techniczna podana na noniku

informacji, przedstawiona graficznie zgodnie z przyjtymi zasadami i
zwykle w podziace.

Szkic jest to rysunek techniczny wykonany na og odrcznie i

niekoniecznie w podziace.

Rysunek wykonawczy jest to rysunek, na og opracowany na

podstawie danych projektowych, zawierajcy wszystkie informacje
potrzebne do wykonania.

Rysunek zoeniowy jest to rysunek przedstawiajcy wzajemne

usytuowanie i/lub ksztat zespou na wyszym poziomie strukturalnym
zestawianych czci.
 Formaty arkuszy

W rysunku technicznym maszynowym stosuje si standardowe i pochodne

wymiary arkuszy papieru.

formaty
podstawowe
 Tabliczki rysunkowe

Zwykle tylko cz obszaru arkusza wypeniona jest przez rysunek.

Zawsze pozostawia si pewien margines: 5 mm na formatach A3 oraz 7-10
mm na formatach wikszych.

Papierowy orygina rysunku

powinien by dodatkowo
zabezpieczony przed
uszkadzaniem si krawdzi
kalki.
 Tabliczki rysunkowe

Tabliczka rysunkowa rodzaj tabeli, w ktrej zamieszczone s

podstawowe informacje o rysunku: tytu, numer podziaki; o projekcie,
osobach projektujcych i krelcych, o zmianach dokonanych na rysunku
itp.

Rozrnia si tabliczki:

podstawowe (min. 185 55 mm)

zmniejszone (min. 185 40 mm)
uproszczone (min. 185 15 mm)

Tabliczki naley umieszcza w dolnym prawym rogu arkusza.

 Tabliczki rysunkowe

Tabliczki podstawowe zawierajce najwicej informacji i przeznaczone

do rysunkw wykonawczych czci oraz do rysunkw zoeniowych,
montaowych i oglnowymiarowych.

Tabliczki zmniejszone o mniejszej iloci informacji, umieszczane na

schematach i na pierwszych arkuszach dokumentw tekstowych (nie
rysunkw).

Tabliczki uproszczone o jeszcze mniejszej iloci informacji,

umieszczane na drugich i dalszych arkuszach dokumentw tekstowych;
tabliczki te wolno rwnie umieszcza na drugich i dalszych arkuszach
rysunkw i schematw kilkuarkuszowych.
 Tabliczki rysunkowe

Informacje podawane w tablice podstawowej grupowa naley w trzech

strefach A, B i C, ktre mog by umieszczone jak na rysunku poniej.

B C
C B A C B
A A

Na rysunkach zoeniowych tabliczk rysunkow podstawow uzupenia

si umieszczonym nad ni wykazem czci, zawierajcym kolumny: numer,
nazwa, ilo, oznaczenie, materia i uwagi.
 Tabliczki rysunkowe

Przykad tabliczki rysunkowej

 Rodzaje linii

Rodzaje linii stosowanych na rysunkach:

linia ciga
linia kreskowa
linia punktowa
linia dwupunktowa
linia falista
linia zygzakowa

Rozrnia si ponadto linie bardzo grube, grube oraz cienkie.

 Rodzaje linii

Linia ciga bardzo gruba suy do rysowania:

pocze lutowanych i klejonych (a i b)

linii wykresowych

a) b)
 Rodzaje linii

Linia ciga gruba suy do rysowania:

widocznych krawdzi i wyranych zarysw przedmiotw w widokach i

przekrojach (a)
zarysw kadw przesunitych (b)
krtkich kresek oznaczajcych koce ladw paszczyzn przekrojw i
miejsc zaamania tych paszczyzn (c)
zarysw powierzchni obrabianych na rysunkach operacyjnych i
zabiegowych (d)
linii obramowania arkusza
linii wykresowych

a) b) ` c) d)
 Rodzaje linii

Linia ciga cienka suy do rysowania:

linii wymiarowych (a)

pomocniczych linii wymiarowych (a)
innych linii pomocniczych (b)
kreskowania przekrojw (a, b, c)
zarysw y kadw miejscowych (c)
zarysw a rdzeni gwintw (d)

a) b) ` c) d)
 Rodzaje linii

Linia ciga cienka suy do rysowania, cd.:

linii den rowkw w wakach wielowypustowych (a)

linii den a wrbw k zbatych, limakw i innych przedmiotw
majcych szereg powtarzajcych si wgbie (b)
osi k o rednicy 12 mm (c)
innych osi przedmiotw o wymiarze a 12 mm (d)

a) b) c) d)
 Rodzaje linii

Linia ciga cienka suy do rysowania, cd.:

przektnych prostoktw, kwadratw i trapezw utworzonych przez

widoczne paskie powierzchnie przedmiotw majcych o symetrii (a)
linii przenikania a w miejscach agodnie zaokrglonych przej jednej
powierzchni w drug (b)
zarysw powierzchni nie obrabianych na rysunkach operacyjnych i
zabiegowych (c)
znakw chropowatoci (d)
ramek oznacze tolerancji ksztatu i pooenia (e)

a) b) c) d) e)
 Rodzaje linii

Linia ciga cienka suy do rysowania, cd.:

linii ograniczajcych powikszany szczeg budowy przedmiotu (a)

zarysw krawdzi przylegych, dorysowanych dla celw orientacyjnych
(b)

a) b)
 Rodzaje linii

Linia kreskowa cienka suy do rysowania:

niewidocznych krawdzi i zarysw przedmiotw (a)

linii wykresowych

a)
 Rodzaje linii

Linia punktowa gruba suy do rysowania:

linii zaznaczajcych powierzchnie podlegajce obrbce cieplnej lub

powierzchniowej (a)
linii wykresowych

a)
 Rodzaje linii

Linia punktowa cienka suy do rysowania:

osi symetrii a (a)

ladw paszczyzn symetrii (b)
linii podziaowych b w koach zbatych, limakach, gwintach itp. (c)
osi okrgw o rednicach ponad 12 mm oraz innych osi przedmiotw
o wymiarze a > 12 mm (d)
linii wykresowych

a) b) c) d)
 Rodzaje linii

Linia dwupunktowa cienka suy do rysowania:

skrajnych pooe czci ruchomych (a)

ostatecznego ksztatu przedmiotu (b)
pierwotnego ksztatu przedmiotu (c)

a) b)

c)
 Rodzaje linii

Linia dwupunktowa cienka suy do rysowania, cd.:

zarysw przedmiotw przylegych, dorysowanych dla celw

orientacyjnych (a)
linii gicia przedmiotw przedstawionych w rozwiniciu (b)
linii osi cikoci f (c)
b)

a)

c)
 Rodzaje linii

Linia falista suy do rysowania:

linii urwania i przerwania przedmiotw, gdy linie te rysuje si odrcznie (a)

linii ograniczajcych przekroje czstkowe (b)

Linia zygzakowa suy do rysowania:

tych samych linii co linia falista w przypadku rysunku komputerowego

dugich linii urwania i przerwania przedmiotw (c)

a) b) c)
 Pismo techniczne

Do opisywania rysunkw technicznych (projektw) stosuje si pismo

techniczne. Parametry pisma technicznego, takie jak: ksztat znakw,
wielko pisma, odstpy midzy znakami, nachylenie pisma, grubo linii
s znormalizowane. Rozrnia si pismo techniczne rodzaju A oraz B,
pochye (do rysunkw maszynowych) i proste (do rysunkw
budowlanych). Pisma techniczne mog by wykonywane wedug normy
polskiej lub innego kraju. W pimie technicznym nie wystpuj wizania
midzyliterowe.

UWAGA: Bezpatne czcionki dla systemw Windows w formacie TTF,

zgodne z pismem technicznym prostym mona pobra ze strony:
http://www.digit.pl/czcionki/t7.asp
 Pismo techniczne

Pismo rodzaju A Pismo rodzaju B

 Podziaka rysunkowa

Podziaka rysunkowa jest to liczbowy stosunek wymiarw liniowych

przedstawionych na rysunku do rzeczywistych wymiarw przedmiotu.
W rysunku technicznym maszynowym stosuje si podziaki rysunkowe
zgodne z norm PN-80/N-01610, tj.:

zwikszajce 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1

naturaln 1:1
zmniejszajce 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500 itd.

Dopuszcza si stosowanie podziaek porednich oraz rozszerzenie skali

przez podziaki bdce wielokrotnoci 10. W rysunku technicznym
wyrnia si podziak gwn (wpisywan do tabliczki rysunkowej) oraz
podziaki pomocnicze pisanymi na szczegami przestawianymi w innej
podziace ni gwna.
 Kolory na rysunkach technicznych

Tradycyjny rysunek techniczny uywa wycznie koloru czarnego lub

ciemnoszarego (owkowego).

Wspczesne systemy komputerowego wspomagania projektowania w

poczeniu z nowoczesnymi drukarkami i ploterami pozwalaj uywa
koloru. Ze wzgldu jednak na trudnoci w powielaniu rysunkw
kolorowych, czciej uywa si rnych stopni szaroci. Kolor oraz stopnie
szaroci znacznie polepszaj wartoci prezentacyjne rysunku technicznego
oraz zwikszaj jego czytelno.

Przykady rysunkw technicznych klasycznych i komputerowych

Kolory na rysunkach technicznych

http://home.agh.edu.pl/~potoczny/pkm.htm
 Kolory na rysunkach technicznych

http://themagnumgroup.net/autocad-drawings.htm

http://www.marmagi.cad.pl/cad.htm
 Etapy tworzenia szkicu

1. Ogldziny i wybr ustawienia przedmiotu wzgldem rzutni

2. Wybr podziaki rysunkowej
3. Wybr metody przedstawienia geometrii przedmiotu
(liczba rzutw, widoki, przekroje, kady itp.)
4. Wybr rozmieszczenia rzutw na arkuszu lub arkuszach
5. Szkice wybranych rzutw wraz z oznaczeniami (jeli jest to potrzebne)
6. Wymiarowanie geometrii przedmiotu
7. Opis dotyczcy pasowa i tolerancji
8. Opis dotyczcy chropowatoci, obrbki powierzchniowej i powok
9. Wypenienie tabliczki rysunkowej
10. Sprawdzenie rysunku
Etapy tworzenia szkicu
Etapy tworzenia szkicu
 Etapy tworzenia szkicu

58 4

10
42
45
62

20
30

37 20 12

73 65

14 36 R6
 Etapy tworzenia szkicu

58 4

R 0,02 A

10
42
45
62

20H7
30

37 20 12

73 65

14 36 R6

0,1

Ostre krawdzie zatpione

Tolerowanie wg PN-8H/M-01142
Tolerancje wymiarw nietolerowanych: h14; H14; IT14/2
 Etapy tworzenia szkicu

58 Ra 0.8
4

R 0,02 A

10
42
45
62

20H7
30

37 20 12
Ra 0.8
73 65

14 36 R6

Ra 1,6
Ra 6.3
0,1

Ostre krawdzie zatpione

Tolerowanie wg PN-8H/M-01142
Tolerancje wymiarw nietolerowanych: h14; H14; IT14/2
 Etapy tworzenia szkicu

rys. z bdami

58 Ra 0.8
4 10 A

R 0,02 A

10
42
45
62

20H7
50

37 20 12
Ra 0.8
73 65

14 36 R6

Ra 6,3
Ra 6.3
0,1 A

Ostre krawdzie zatpione

Tolerowanie wg PN-8H/M-01142
Tolerancje wymiarw nietolerowanych: h14; H14; IT14/2
 Etapy tworzenia szkicu

rys. z bdami

58 Ra 0.8
4 10 A

R 0,02 A

10
42
45
62

20H7
50

37 20 12
Ra 0.8
73 65

14 36 R6

Ra 6,3
Ra 6.3
0,1 A

Ostre krawdzie zatpione

Tolerowanie wg PN-8H/M-01142
Tolerancje wymiarw nietolerowanych: h14; H14; IT14/2
 Polskie Normy

Polska Norma (oznaczana symbolem PN) norma o zasigu krajowym,

przyjta w drodze konsensu i zatwierdzona przez krajow jednostk
normalizacyjn Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Normy PN s
powszechnie dostpne, ale nie bezpatne, za ich dystrybucj kontroluje
PKN.

Do 31 grudnia 1993 roku stosowanie PN byo obowizkowe i peniy one

rol przepisw. Nieprzestrzeganie postanowie PN byo naruszeniem
prawa. Od 1 stycznia 1994 roku stosowanie PN jest dobrowolne, przy
czym do 31 grudnia 2002 istniaa moliwo, przez waciwych ministrw
i w pewnych przypadkach nakadania obowizku stosowania PN.
Od 1 stycznia 2004 stosowanie PN jest ju cakowicie dobrowolne.
W praktyce oznacza to, e mona stosowa normy innych krajw, np.
krajw na rynek ktrych produkowany jest wyrb.
 Polskie Normy

Teksty Polskich Norm s na podstawie aktualnej ustawy o normalizacji

chronione prawem autorskim, przy czym prawa majtkowe do nich
przysuguj PKN. PKN nie zezwala bez zgody na rozpowszechnianie
tekstw Polskich Norm, co powoduje m.in. e nie s one bezpatnie
dostpne w bibliotekach publicznych. Stanowisko PKN w spawie
udostpniania tekstw norm wydaje si sta w sprzecznoci z Ustaw o
dostpie do informacji publicznej, jest jednak zgodne z ustaw o
normalizacji, gdy obie te ustawy s wzajemnie niespjne.

Na terenie kraju istnieje kilkanacie Punktw Informacji Normalizacyjnej,

dziaajcych zwykle przy bibliotekach uniwersyteckich i instytutach
naukowych. Punkty te udostpniaj teksty norm odpatnie, wg cennika,
przy czym bez opaty jest moliwo zapoznania si z norm w czytelni.
Teksty norm s te dostpne odpatnie na kilku serwisach WWW, w tym
na oficjalnej stronie PKN.
 Polskie Normy

Strona Polskiego Komitetu Normalizacyjnego: http://www.pkn.pl/

 Polskie Normy a UE

Od chwili ratyfikacji Traktatu ateskiego 1 maja 2004 r., na mocy ktrego

Polska staa si czonkiem Unii Europejskiej Polski Komitet
Normalizacyjny zajmuje si przede wszystkim wprowadzaniem do PN
Norm Europejskich, tworzonych przez Europejski Komitet
Normalizacyjny. Harmonizacja polskiego systemu norm technicznych bya
w procesie akcesyjnym jednym z warunkw do spenienia.

Normy Europejskie nie s powszechnie dostpne (nie mona kupi

Normy Europejskiej), s natomiast dostpne w implementacjach
krajowych. W kadym kraju czonkowskim UE teksty norm krajowych
wprowadzajcych Normy Europejskie s takie same. Polska Norma
wprowadzajca Norm Europejsk ma oznaczenie PN-EN, niemiecka
DIN-EN itd. Ma to decydujce znaczenie przy swobodnym przepywie
towarw na rynku europejskim.
Dzikuj za uwag

Wprowadzenie do Rysunku Technicznego

Sobieski Wojciech

Olsztyn, 2008