unidade 1

Falar da duracin Comezar a +

infinitivo
Hai + cantidade de tempo + que + verbo Expresa o inicio dunha accin.

Hai mis de tres anos que vivo en Galicia. E ti? Cando comezaches a estudar piano?
Eu, hai oito anos.
Deixar de + infinitivo

Dende hai + cantidade de tempo Expresa a interrupcin dunha accin ou actividade.

Non vexo a Carlos dende hai un ano. Deixei de fumar cando tiven o primeiro fillo.

Hai/Ter que + infinitivo

Expresa obriga ou necesidade de facer algo. Con hai, faise
Marcar o inicio dunha accin dunha forma mis xeral e impersoal; e con ter, dun xeito
ou proceso mis persoal.

Dende + data Hai que manter os bos costumes.

Teo que deixarche os apuntamentos da ltima clase.
Traballo nesta empresa dende 1992.
Ir +
infinitivo
Dende que + verbo Expresa plan ou intencin futura.

Est en Ourense dende que rematou os estudos. Imos sar mis a mido no prximo curso.
Dende que comezou a sar con Xavi, est mis contento.
Levar + xerundio
Expresa o tempo transcorrido dende o comezo dunha accin.
Tamn
 se emprega a forma desde.
Traballo nesta empresa desde 1992. Marta leva sando con Xerardo unha chea de tempo.

Seguir + xerundio
Localizar unha accin no tempo Expresa a continuidade dunha accin.
Hai + cantidade de tempo + pretrito
Seguimos indo ao cine unha vez semana.
Aprobaches as oposicins hai moi pouco, non?
Si, si, hai s tres meses. Volver + infinitivo

Expresa a repeticin dunha accin.
Pois a verdade que
non. Dende que o
Hai moito que deixou a moza non sae
Carlos volveu ter problemas co coche esta semana.
non vexo a moito.
Antn. Ti sabes
algo del?
Formacin do plural
Palabras rematadas en vogal, ditongo ou -n: engdeselles
-s (cravo/cravos, xersei/xerseis, xabn/xabns etc.).
Palabras rematadas en -r e -z: engdeselles -es
(culler/culleres, voz/voces* etc.).
Palabras agudas ou monosilbicas rematadas en -s: eng-
deselles -es (deus/deuses, autobs/autobuses etc.).
Palabras graves ou monosilbicas rematadas en -l: engde-
selles -es (xel/xeles, difcil/difciles, tnel/tneles etc.).
Palabras agudas, de mis dunha slaba, rematadas en -l:
substitese o -l por -is (azul/azuis, carril/carrs etc.).
Perfrases Palabras rematadas en consoantes distintas das mencio-
Unha perfrase unha combinacin de dous verbos, un en nadas, que son, na maiora, estranxeirismos ou cultismos,
forma persoal e outro en forma nominal (infinitivo, xerundio forman o plural con -s (club/clubs, pub/pubs, clip/clips,
ou participio), s veces unidos por unha partcula, na que o robot/robots, lbum/lbums etc.).
verbo conxugado pasa a ter un novo significado. Palabras rematadas en -s ou -x , ben sexa grave, esdrxula
ou que formen grupo consonntico, permanecen invariables
Acabar de + infinitivo hora de formar o plural (mrcores, lapis, lux, unisex,
Expresa que unha accin ocorreu recentemente. luns).
* Ao facer o plural, o z cmbiase por c.
Acabo de conseguir o traballo da mia vida.

trece 13

Falar de feitos pasados:
pretrito e copretrito
Para describir situacins ou falar dun feito en proceso nun
determinado momento do pasado, empregamos o copretrito.
Cando saa da casa, chegou o carteiro. (= o carteiro
chegou e eu anda estaba na casa)
Para falar de feitos pasados, presentando o proceso como xa
rematado, empregamos o pretrito.
Cando san da casa, chegou o carteiro. (= o carteiro
chegou e eu xa non estaba na casa)
Emprego dos signos de puntuacin
Punto (.): representa unha pausa longa que indica o final
ou o sentido completo dun enunciado. Escrbese tamn nas
abreviaturas (Sr., etc., D.) e nos nmeros para separar as
unidades de mil e de milln (1758, 235.729, 8.123.460).
Eran as tres do medioda e todos chegaban para o xantar.
Coma (,): indica unha pausa breve no enunciado e permite
separar ou enumerar varios elementos no interior dunha frase.
Ins, a mia vecia, conseguiu o traballo que quera.
Tiamos tres cans, un gato, un coello e dous paxarios.
Punto e coma (;): marca unha pausa maior ca a da coma,
pero inferior do punto. Emprgase mis frecuentemente
para separar expresins que xa teen comas ou oracins
que se relacionan por un sentido lxico.
O libro era meu; o dicionario, de Pedro; e a carpeta, de Xurxo.
Esta casa vale mis de cen millns; non podemos mercala.
Dous puntos (:): xeralmente separan das partes dunha
oracin e serven para introducir unha explicacin, causa,
consecuencia, enumeracin, cita textual e tamn aparece
nos encabezamentos de cartas.
Hoxe cae un pedrazo horrible: ceamos todos na casa.
Atopou o que tanto buscaba: a foto da moza e o seu reloxo.
Puntos suspensivos (...): emprganse cando se interrompe
unha enumeracin ou un enunciado. Tamn pode indicar
dbida, vacilacin, temor ou sorpresa.
Trouxeron a merenda dos nenos: galletas, froita, leite...
E cando sau o asasino ao escenario... apagouse a luz.
Interrogacin (?): colcase ao final dunha pregunta.
Canto levas vivindo neste barrio?
Exclamacin (!): colcase ao final dunha frase coa que se
quere chamar a atencin, mostrar sorpresa, dor ou entusiasmo
e dar ordes.
Ponte quieto, por favor!
Que ben falas o galego!
O xnero das palabras
En galego s hai dous xneros: masculino e feminino. En
xeral, son masculinos os substantivos rematados en -o
e femininos os rematados en -a, pero hai excepcins: o
fantasma, a moto, o diadema, a tribo etc.
Os substantivos e adxectivos que rematan en -ista ou -e teen
a mesma forma para o masculino e o feminino: dentista, ale-
gre, optimista etc. Os adxectivos que rematan en -z tamn
unidade 2
teen a mesma forma para os dous xneros: feliz, capaz etc.
Os substantivos rematados en -axe, -cin/-ccin/-sin/-zn/
-in, -ez/-eza, -idade/-edade, -ura/-dura/-tura e -uxe son
femininos: a viaxe, a doazn, a pureza, a facilidade,
a brancura, a lanuxe..., pero o paxe, o traxe e o garaxe.
Polo xeral, frmase o feminino dos substantivos e adxectivos
cambiando o -o final por -a ou engadndolles -a s terminacins
-r, -n, -z (s para os substantivos) e vogal tnica: alto-alta,
pintor-pintora, bailarn-bailarina, rapaz-rapaza, nu-na etc.
Os substantivos e adxectivos rematados en -n forman o
feminino en - (irmn/irm, cidadn/cidad); ou en -ana
(folgazn/folgazana, papn/papana etc.). Os rematados
en -s, fano en -esa: fregus/freguesa, vigus/viguesa;
ags corts, que invariable.
Dos substantivos rematados en -n, algns fan o feminino en
-oa, pero tamn poden presentar outras formas: len/leoa,
ladrn/ladroa/ladra etc.; e algns substantivos e adxectivos
fano en -ona: chorn/chorona, pasmn/pasmona etc.
Os adxectivos xentilicios rematados en vogal tnica presen-
tan a mesma forma para o masculino e o feminino:
o/a marroqu, somal, israel, hind etc.
Hai palabras que presentan formas de feminino moi peculia-
res: heroe/herona, tsar/tsarina, sacerdote/sacerdotisa,
profeta/profetisa, poeta/poetisa, xudeu/xuda, rei/raa,
galo/galia, prncipe/princesa, abade/abadesa, barn/
baronesa, actor/actriz, emperador/emperatriz...
Coordinar oracins
Das ou mis oracins independentes poden unirse por
medio de conxuncins coordinantes, formando un nico
enunciado.
Cheguei do traballo e preparei a cea para todos.
(= Cheguei do traballo. Preparei a cea para todos.)
Vivimos na costa, pero non imos moito praia.
(= Vivimos na costa. Non imos moito praia.)
As oracins coordinadas poden ser dos seguintes tipos:
Copulativas (e, e mais, nin): emprganse para sumar ou
engadir segmentos de informacin.
Ana brincaba no parque e Mara xogaba ao baln.
Limpou a casa, fixo a compra e mais preparou a comida.
Non comeu nin bebeu nada.
Adversativas (pero, mais, porn): introducen unha idea
que contrasta con outra anterior, restrinxindo ou negando o
seu significado.
Celso ceme ben, pero non o vou invitar mia festa.
Traballa moito, mais nunca ten un peso.
Estudou Maxisterio, porn nunca o exerceu.
Disxuntivas (ou): expresan opcins entre as que se marca
unha alternativa.
Imos ao cine ou vemos un filme na casa?
Distributivas (ora... ora, ben... ben): expoen accins
alternativas, pero que non se exclen.
Ora fala ben das amigas, ora non as quere ver.
Explicativas ( dicir, ou sexa, isto ): explican ou aclaran
o significado da primeira proposicin.
Din que un forasteiro, ou sexa, que non de aqu.
vinte e un/vinte e unha 21
 unidade 3

Imperativo Pronomes reflexivos

O imperativo en galego ten catro formas: ti e vs, vostede Empregamos os pronomes reflexivos me, te, se, nos, vos,
e vostedes. se para indicar que a accin recae sobre o mesmo suxeito
que a practicou.
IMPERATIVO AFIRMATIVO
Ana cortouse cun coitelo.
pensar comer partir Ergumonos moi cedo todos os das.
(ti) pensa come parte
(vs) pensade comede partide
(vostede) pense coma parta A posicin do pronome
(vostedes) pensen coman partan Con infinitivos e con verbos conxugados, inclundo o
As formas para ti e vs obtense eliminando o -s final da imperativo afirmativo, os pronomes reflexivos, os de CD e os
forma correspondente en presente de indicativo. de CI sitanse despois do verbo e unidos a el.

pensas = pensa pensades = pensade Hoxe erguronse mis tarde.

Dixao sobre a mesa da cocia, por favor.
Algns verbos irregulares non seguen esta regra para ti. Gustoulles moito o noso regalo.

dicir = di durmir* = durme facer = fai ir = vai poer/pr = pon
ter = ten ser** = s servir* = sirve vir = ven
* E todos os verbos que se conxugan coma estes verbos.
** A forma para vs do verbo ser tamn irregular: sede.
As formas para vostede e vostedes obtense cambiando
a vogal temtica do verbo correspondente.
pensar = pense/pensen comer = coma/coman partir = parta/partan
IMPERATIVO NEGATIVO
As formas do imperativo negativo obtense cambiando a
vogal temtica do verbo correspondente: verbos rematados
en -ar = e; verbos rematados en -er/-ir = a.
Non obstante, o pronome colcase antes do verbo e separado
del despois de palabras que marcan subordinacin (que,
se...); dalgns adverbios (non, nunca, xamais, talvez,
seica, sempre, xa, s, aqu...); de indefinidos como algo,
algun, ningun, nada, calquera...; e de interrogativos e
exclamativos (que, canto, cando, como, por que...).
Fixen a compra cos cartos que me deixaches.
Non te preocupes. O traballo xa o remato eu.
Seica foi festa, pero ningun a viu.
Cando nos invitas ta casa nova?
Nas construcins con preposicins e nalgunhas perfrases
verbais a posicin do pronome variable.

pensar comer partir Isto para lle regalar a Luca.

(ti) non penses non comas non partas Isto para regalarlle a Luca.
(vs) non pensedes non comades non partades Estbase duchando./Estaba duchndose.
(vostede) non pense non coma non parta Tesme que axudar./Tes que me axudar./Tes que axudarme.
(vostedes) non pensen non coman non partan

Non obstante, algns verbos non seguen esta norma:
Ir: non vaias, non vaiades, non vaia, non vaian
Ser: non sexas, non sexades, non sexa, non sexan
Estar: non esteas, non esteades, non estea, non estean
Facer: non fagas, non fagades, non faga, non fagan
Poer/pr: non poas, non poades, non poa, non poan
Sar: non saias, non saiades, non saia, non saian
Vir: non veas, non veades, non vea, non vean
Describir unha escena
Cando describimos unha escena ou unha secuencia que
recordamos (dun filme, dun anuncio...), podemos empregar
o copretrito ou o presente.
No anuncio, unha muller saa da ducha e dica...
Na imaxe vase un can que estaba s e...
No anuncio ese unha voz, pero non se ve a ningun.
A mensaxe di algo contra as drogas.

Algns usos do imperativo

Recomendar e aconsellar Numerais ordinais
Non deixe este produto ao alcance dos nenos. 1./1. primeiro/primeira 9./9. noveno/novena
Lea as instrucins antes de poer o forno en marcha. 2./2. segundo/segunda 10./10. dcimo/dcima
Fai algo diferente esta fin de semana. 3./3. terceiro/terceira 11./11. undcimo/undcima
Desconecta un pouco. 4./4. cuarto/cuarta dcimo primeiro/-a
5./5. quinto/quinta 12./12. duodcimo/ duodcima
Dar instrucins 6./6. sexto/sexta dcimo segundo/-a
7./7. stimo/stima 13./13. dcimo terceiro/-a
8./8. oitavo/oitava 20./20. vixsimo/vixsima
Primeiro, enche unha taza de auga.
L ave esta peza a menos de 30.

vinte e nove 29
 unidade 4

Futuro de indicativo Recursos para formular hipteses

O futuro de indicativo frmase engadndolle ao infinitivo as sobre o futuro
seguintes terminacins.
Seguramente chegarn sobre as dez da noite.
falar comer partir Probablemente volvern moi cansos despois da excursin.
(eu) falarei comerei partirei O noso partido posiblemente gaar as eleccins.
(ti) falars comers partirs Seguro que nos veremos pronto.
(el/ela/vostede) falar comer partir Supoo que iremos de vacacins a Exipto.
(ns) falaremos comeremos partiremos
(vs) falaredes comeredes partiredes
(eles/elas/vostedes) falarn comern partirn Expresar unha condicin
No caso dos verbos irregulares, engdense as terminacins SE + PRESENTE/FUTURO
raz irregular de cada verbo.
Se estudas todos os das, aprobars o exame.
dicir facer
direi farei
dirs fars Non sei se poderei...
dir far
Queres vir comigo Seguramente terei que
diremos faremos
a unha exposicin quedar no despacho
diredes faredes
ma? todo o da.
dirn farn

Empregamos este tempo verbal cando queremos facer

predicins sobre o futuro.

Ma subirn as temperaturas.

Tamn podemos referirnos ao futuro usando o presente

de indicativo. Facmolo, por exemplo, cando presentamos
firmemente o resultado dunha decisin.

Non te preocupes. Ma dgollo.

Asemade, podemos falar do futuro mediante a perfrase ir

+ infinitivo, normalmente para falar de decisins, de plans
ou de accins futuras moi vinculadas co momento no que
falamos.

Que ides facer esta fin de semana?

Seguramente imos ir praia. Regras bsicas de acentuacin
De acordo coa posicin da slaba tnica, as palabras que
teen mis dunha slaba clasifcanse en agudas, graves e
Marcadores temporais para falar esdrxulas e a sa acentuacin faise da seguinte forma:
do futuro
Agudas: son as palabras nas que a slaba tnica a
ltima. Levan acento grfico cando rematan en vogal e
ma nas consoantes -n e -s: ma, pat, refn, francs,
pasadoma compostelns...
a prxima semana Graves: son palabras nas que a slaba tnica a
o (prximo) sbado/mes/ano... penltima. S levan acento cando rematan en consoante
este xoves/ano/mes/sculo... distinta de -n e de -s ou en grupo consonntico distinto de
esta ma/tarde/noite/semana... -ns: difcil, lbum, carcter, trax...
dentro de dous anos/uns anos/meses/das... Esdrxulas: son palabras nas que a slaba tnica a
o luns/mes/ano... que vn antepenltima. Sempre levan acento: mdico, bgoa,
cnxuxe, vido, slaba...
Tiven moito traballo esta semana e estou derreada. Creo Os monoslabos non se acentan, ags nos casos do
que o sbado non sairei. acento diacrtico ou diferencial: da, das (contraccin
preposicin + artigo)/d, ds (formas do presente
indicativo do verbo dar); pe (nome da letra)/p (parte do
corpo); e (conxuncin)/ (verbo) etc.

trinta e sete 37

Expresar a prohibicin
En carteis ou en textos escritos emprganse, xeralmente, as
seguintes construcins.
Prohibido + infinitivo
(Est/n) prohibido/a/os/as + substantivo/infinitivo
Prohbese/prohbense + substantivo/infinitivo
Non se permite/n + substantivo/infinitivo
Non est/n permitido/a/os/as + substantivo/infinitivo
Non se admite/n + substantivo
Na lingua oral, tamn adoitamos empregar as seguintes
construcins para expresar prohibicin.
Est prohibido
Non se permite
Non est permitido + infinitivo
Non se pode
Non deixan
Neste restaurante est prohibido cantar.
Non se permite facer fotos durante a actuacin.
Non est permitido usar o telfono mbil na clase.
Neste edificio non se pode entrar sen identificacin.
No meu cole non deixan levar gorra.
Expresar obrigatoriedade
obrigatorio + infinitivo
/son obrigatorio/a/os/as + substantivo
No meu traballo obrigatorio usar luvas.
obrigatoria a aceptacin das condicins.
Falar de hbitos
(Non) normal/habitual/frecuente/raro + infinitivo
En Galicia normal deitarse despois da media noite.
 o meu pas non moi habitual tomar caf despois das
N Antes non nos deixaban atuar os profesores no colexio.
comidas.
(= No meu pas pouco habitual tomar caf despois das
comidas.)
unidade 5
Para falar de hbitos empregamos tamn adoitar +
infinitivo.
adoitar
(eu) adoito
(ti) adoitas
(el/ela/vostede) adoita + infinitivo
(ns) adoitamos
(vs) adoitades
(eles/elas/vostedes) adoitan
En Galicia a xente adoita deitarse tarde.
Para opinar, valorar ou aconsellar, podemos empregar esta
estrutura.
bo/malo/aconsellable/interesante/doado + infinitivo
No meu pas aconsellable deixar propina.
Cuantificadores
Todo o mundo Algn/s/algunha/nhas (+ subst.)
(Case) todo/a/os/as (+ subst.) Pouco/a/os/as (+ subst.)
A maiora (de + subst.) (Case) ningun
Moito/a/os/as (+ subst.) Ningn/unha (+ subst.)
A metade (de + subst.)
Na mia clase todo o mundo estuda moito.
Todas as empresas pechan os domingos.
En Galicia a maiora da xente vive nas cidades.
Moitos mozos galegos viven cos seus pais.
A metade dos alumnos deste grupo son estranxeiros.
Algunhas tendas pechan s 10 h.
Pouca xente pasa o Nadal fra da casa.
Na mia casa, case ningun se deita antes das 11 h.
Ningn traballador recibiu a paga extraordinaria no vern.
Expresar impersonalidade
Existen varios recursos para non especificar quen realiza
unha accin.
verbo en 3. persoa + se
En Galicia cmese moi tarde.
Nesta empresa faise o pagamento a fin de mes.
Cando o verbo reflexivo, non se pode empregar a estrutura
anterior. Nestes casos, aparece un suxeito colectivo ou difuso.
No meu pas a xente ditase moi cedo.
verbo en terceira persoa do plural
verbo en 2. persoa do singular (sobre todo na lingua oral)
Aqu, se sacas boas notas, gaas unha bolsa para o curso seguinte.
corenta e cinco 45
 unidade 6

Ao telfono UNHA INTENCIN

RESPONDER
Diga?/Dgame?
Si?
Madeiras San Miguel, bo da.
PREGUNTAR POR ALGUN
Ola, est Xos?
Si, son eu./Non, non est.
Ola, quera falar con Csar.
Ola, bo da. Podo falar con Cndida Sabars?
Sntoo, pero xa marchou.
A que hora a podo encontrar?
Creo que hoxe xa non vai volver.
Para transmitir unha mensaxe, tamn podemos empregar
verbos que resumen a intencin do falante.
dar as grazas (a algun por algo) propoer (algo a algun)
despedirse (de algun) protestar (por algo)
felicitar (a algun por algo) recomendar (algo a algun)
invitar (a algun a algo) recordar (algo a algun)
pedir (algo a algun) suxerir (algo a algun)
preguntar (por algun) saudar (a algun)
Xulio chamou para invitar a Ricardo a cear.
Chamou Vicente para despedirse do teu irmn.
Pasou o teu pai e preguntoume por ti.
Estratexias de comunicacin
CANDO NON ENTENDEMOS ALGO

Bo da. Podera poerme co seor Fidalgo? Pode/s repetirmo, por favor?

Un momento, por favor. Como dis?
Non entendo o que queres dicir.
A seora Garca/Maura Garca, por favor? Perdoe/a, pero non o/te entendn ben.
Sntoo, pero equivcase. Entn, quere/s dicir que...
Non o 981 673 894? Que significa...?
Non, sntoo.
Desculpe. CANDO NON SABEMOS COMO DICIR ALGO

IDENTIFICAR A PERSOA QUE CHAMA
De parte de quen, por favor?
De Pedro.
PASAR UNHA CHAMADA
Un momento, agora o poo/paso con el/ela.
Un momento, agora se pon.
COLLER UNHA MENSAXE
algo/unha cousa/un obxecto... que serve para/que se parece
a/que se pode encontrar en...
como... pero mis/menos...
o contrario de...
Como se di?
CANDO NON SABEMOS SE NOS ENTENDERON
Non sei se me explico.
Sabe/s o que quero dicir?

Quere/s deixar algunha mensaxe/algn recado? A voz pasiva

Si, dgalle/dille que chamou Xavier.
Transmitir mensaxes doutros
UNHA INFORMACIN
A voz pasiva frmase coas formas do verbo ser (no tempo
verbal que necesitamos) e o participio do verbo de cuxa
accin queremos falar. O participio concorda en xnero e
nmero co suxeito.
ser + participio

Dxome que... Esta ponte foi construda na poca dos romanos.

Contoume que... Os resultados sern divulgados na pxina web da empresa.
Comentoume que...
Cando mencionamos a persoa que realiza a accin verbal,
Xon dxome que non pode ir festa. denominada axente, introducmola coa preposicin por.
Esta cancin foi composta por unha afamada poetisa.
UNHA PREGUNTA
Empregamos a voz pasiva:
Preguntoume se... cando nos interesa poer en evidencia o suxeito pasivo ou
Preguntoume que/onde/por que/como/cando/canto... a propia accin verbal.
Este documento foi asinado por todos os presentes.
Es galego?
Preguntoume se son galego. cando non se coece, non se quere ou non interesa
Cando marchades de vacacins? expresar o axente da accin verbal.
Preguntoume cando marchamos de vacacins. A nova escola ser inaugurada antes da fin deste curso.

cincuenta e tres 53
 unidade 7

Falar de xneros Pronomes de complemento directo

UN FILME e de complemento indirecto
de amor/de aventura/de ciencia ficcin
de debuxos animados/de accin/de terror
Cando un elemento xa se mencionou ou est claro polo
un filme/unha pelcula do oeste
contexto, para non repetilo usamos os pronomes de obxecto
policial/histrico
directo e de obxecto indirecto.

un musical/un documental/un drama/un thriller COMPLEMENTO DIRECTO (CD)

unha curta/unha comedia O complemento ou obxecto directo a persoa, cousa ou animal
que recibe de maneira directa a accin expresada polo verbo.
UNHA OBRA DE TEATRO
Anda non lin o novo libro de Manuel Rivas
un musical/un drama unha comedia/unha traxedia
Non o lin, pero din que est moi ben.
Hoxe Rosa contoume uns chistes moi bos.
UNHA NOVELA Si, sempre os conta cando est contenta.
Laura? Vina onte, pero estaba apurada e apenas falamos.
unha novela de amor/de aventuras/de ciencia ficcin/ E estas revistas?
de misterio/de terror
Dixaas no saln, por favor.
un conto/un relato curto
Cando van despois do verbo, os pronomes de obxecto
UN PROGRAMA DE TELEVISIN directo (o/a/os/as) poden presentarse noutras formas,
dependendo da terminacin do verbo que os precede.
de actualidade/de entrevistas/de humor/de deportes
un programa Se o verbo remata en -r ou -s, estas grafas desaparecen e
musical/infantil
os pronomes adquiren as formas lo(s)/la(s):
un concurso/un magazine/un documental/un informativo... O abrigo precioso. Vou mercalo agora mesmo.
un filme/unha serie/unha retransmisin deportiva... Se o verbo remata en ditongo, adquiren as formas no(s)/na(s):
debuxos animados Non perdn as lentes. Deixeinas na mesia do saln.

Relatar en presente O pronome de CD o tamn pode substitur toda unha frase,

Cando resumimos obras de ficcin, contamos chistes ou relatamos unha parte do discurso ou o atributo de verbos como ser,
ancdotas, podemos empregar o presente de indicativo. estar ou parecer.
T ocoume a lotera, pero ningun o sabe.
 unha pelcula bosima. Trata da historia dunha rapaza moi Sonia agora moi simptica, pero antes non o era.
tmida que traballa nun caf e que un da coece un...
Estn tres formigas debaixo dun carballo e nisto cae un coco... COMPLEMENTO INDIRECTO (CI)
Sabes que me pasou onte? Pois nada, saio da clase e atopo... O obxecto indirecto a persoa, cousa ou animal destinataria
final da accin do verbo.
Conectores
Podemos utilizar diferentes tipos de conectores para Ana sabe que ests aqu?
organizar un relato. Non, anda non lle dixen nada.

Fun casa de meus pais e leveilles un regalo.

para introducir unha nova informacin ou comezar o relato.

resulta que En galego case sempre empregamos os pronomes de CI

incluso antes de mencionar o elemento ao que se refiren.
para darlle secuencia accin.
Que lle mercaches a Paula polo seu aniversario?
nisto/logo/de pronto/de speto/entn
finalmente/por fin/ao final Cando os pronomes de complemento indirecto lle e lles
aparecen xunto aos de CD (o/a/os/as), contraen.
A rapaza est nunha tenda e entn entran uns atracadores.
Nisto pasa por al un coche de polica e CI CD CONTRACCINS
para introducir unha referencia temporal. lle o llo, lla, llos, llas
a
os
cando lles as llelo, llela, llelos, llelas

Cando cheguei casa, atopei todo revolto.

Contcheslle o chiste a Xoana?
para explicar as causas dos acontecementos. Si, conteillo esta ma.
Xa lles dixeches aos nenos que marchamos ma?
como porque Anda non. Podes dicrllelo ti?

sesenta e unha 61
 unidade 8

Presente de subxuntivo Valorar situacins e feitos

VERBOS REGULARES
(i)lxico
estudar comer escribir (in)xusto
(eu) estude coma escriba incrible
(ti) estudes comas escribas normal que + presente de subxuntivo
(el/ela/vostede) estude coma escriba Parceme importante infinitivo
(ns) estudemos comamos escribamos unha vergoa
(vs) estudedes comades escribades unha tolera
(eles/elas/vostedes) estuden coman escriban ...

ALGNS VERBOS IRREGULARES Est que + presente de subxuntivo

(moi) ben/mal
Parceme infinitivo
dar ir estar
(eu) dea vaia estea  unha vergoa que haxa fame no mundo.

(ti) deas vaias esteas  i, parceme incrible que non se solucione ese problema.
S
(el/ela/vostede) dea vaia estea  on me parece lxico ter que pagar por todo.
N
(ns) deamos vaiamos esteamos
(vs) deades vaiades esteades
(eles/elas/vostedes) dean vaian estean Cando + subxuntivo
Para introducir unha informacin referida ao futuro, podemos
haber poder saber empregar cando + presente de subxuntivo.
(eu) haxa poida saiba
(ti) haxas poidas saibas  s enerxas alternativas desenvolveranse cando se acaben as
A
(el/ela/vostede) haxa poida saiba reservas de petrleo.
(ns) haxamos poidamos saibamos
(vs) haxades poidades saibades
(eles/elas/vostedes) haxan poidan saiban Pospretrito
VERBOS REGULARES
A maiora dos verbos que presentan unha irregularidade na
primeira persoa do presente de indicativo teen esa mesma estudar comer escribir
irregularidade en todas as persoas do presente de subxuntivo. (eu) estudara comera escribira
(ti) estudaras comeras escribiras
facer faga sar saia ver vexa (el/ela/vostede) estudara comera escribira
pr poa ter tea vir vea (ns) estudariamos comeriamos escribiriamos
dicir diga or oia ter tea (vs) estudariades comeriades escribiriades
(eles/elas/vostedes) estudaran comeran escribiran

Expresar desexos e reclamacins VERBOS IRREGULARES

Querer/pedir/esixir... + infinitivo
dicir facer
Traballamos as mesmas horas. Queremos ter o mesmo salario! (eu) dira fara
(MESMO SUXEITO) (ti) diras faras
(el/ela/vostede) dira fara
Querer/pedir/esixir... que + presente de subxuntivo (ns) diriamos fariamos
(vs) diriades fariades
Esiximos que o presidente nos reciba! (eles/elas/vostedes) diran faran
(SUXEITOS DISTINTOS)

Que + presente de subxuntivo Propoer solucins e reivindicar

Para propoer solucins e reivindicar podemos empregar o
Que se acaben as guerras! pospretrito do verbo deber + infinitivo.

O Goberno debera baixar os impostos.

Expresar necesidade
Necesitar + infinitivo
Non mis despedimentos! Necesitamos traballar para vivir!
Necesitar que + presente de subxuntivo
Necesitamos que se instalen novas industrias na zona.
Deberiamos ter leis para evitar estes delitos.
Deberase modificar a nova lei.
Deberanse prohibir as corridas de touros.
Tamn podemos empregar o pospretrito de haber + que +
infinitivo.
Habera que prohibir as corridas de touros.

sesenta e nove 69
 unidade 9

Narrar acontecementos pasados Recursos para contar ancdotas

Cando contamos unha ancdota, utilizamos numerosos
ANTEPRETRITO recursos. Quen a conta intenta captar e manter a atencin
Empregamos o antepretrito para indicar que unha accin do seu interlocutor. Este adoita cooperar dando mostras de
pasada anterior a outra xa mencionada. atencin e de interese.

VERBOS REGULARES COMEZAR UNHA ANCDOTA

estudar comer escribir
Para comezar a narrar a historia, podemos empregar resulta
(eu) estudara comera escribira
que.
(ti) estudaras comeras escribiras
Resulta que un da estabamos en Lugo e queriamos sar...
(el/ela/vostede) estudara comera escribira
(ns) estudaras comeramos escribiramos
(vs) estudaramos comerades escribirades
Para situar unha ancdota no tempo, empregamos:
(eles/elas/vostedes) estudaran comeran escribiran
Un da/Onte... Unha vez/noite...
Hai uns meses/anos... O outro da/A outra tarde...
VERBOS IRREGULARES
Unha vez quedei das horas pechada nun lavabo.
estar pr/poer ir/ser ter facer
estivera puxera fora tivera fixera
estiveras puxeras foras tiveras fixeras
REMATAR UNHA ANCDOTA
estivera puxera fora tivera fixera
Para rematar unha ancdota, presentando o resultado do
estiveramos puxeramos foramos tiveramos fixeramos
relatado anteriormente, adoitamos empregar recursos como:
estiverades puxerades forades tiverades fixerades
Ao final fomos en tren porque non quedaban prazas no avin.
estiveran puxeran foran tiveran fixeran
Total, que marcharon todos e tiven que pagar eu a conta.

23.30 h
Cando chegamos ao hotel, non puidemos cear porque xa MOSTRAR INTERESE AO ESCOITAR UNHA ANCDOTA
pecharan a cocia. Adoitamos reaccionar facendo preguntas, pedindo detalles.
23.00 h
E que fixeches? E logo? Que pasou? E como terminou logo?
PRETRITO
Empregmolo para relatar Dando a razn ou mostrando acordo.
accins pasadas. Haba
moito trfico. Claro. Normal. Lxico. Xa.
COPRETRITO
Nun relato, emprgase para Ou con expresins de sorpresa, alegra...
falar das circunstancias que Fomos ao aeroporto en autobs.
rodean a accin, presentndoas Ah, si?
como feitos non rematados. Chegamos moi tarde. Non!
Observa que, nun relato, o Menos mal!
copretrito non independente. Non me digas!
Perdemos o avin.
A narracin avanza pola Que rabia/horror/leria/pena/ben/mal/estrao! (Non?)
secuencia de accins referidas Que mala/boa sorte! (Non?)
O
en pretrito. O copretrito
aeroporto
engade informacin sobre as Haba Tamn podemos mostrar interese mediante o riso, repetindo
estaba moi
circunstancias. overbooking. as palabras do noso interlocutor ou acabando as sas frases
cheo.
(normalmente con outra entoacin).

Referencias e relacin temporais

no pasado Falar de causas e consecuencias
Para presentar a causa, usamos como e porque.
Aquel da/mes/ano
Aquela semana/ma/tarde/noite Como non tia cartos, quedamos na casa.
Ao da/mes/ano seguinte Quedamos na casa porque non tiamos cartos.
semana/ma/tarde/noite seguinte
O da/mes/ano anterior Para presentar as consecuencias, empregamos as que ou
A ma/tarde/noite/semana anterior de xeito que.

Aquel da estivemos estudando ata tarde porque ao da Estabamos esgotados, as que decidimos non sar.
seguinte tiamos un exame moi importante. Non reservei con tempo, de xeito que quedei sen praza.

setenta e sete 77

Adverbios e locucins adverbiais
Os adverbios son palabras invariables que expresan diferentes
matices capaces de complementar ou modificar o sentido
dun verbo, dun adxectivo, doutro adverbio ou mesmo dun
enunciado completo.
Chamronme onte para un novo traballo.
Era moi falador, pero traballaba pouco.
Francamente, decepcionounos moito a ta actitude.
A informacin circunstancial que adoitan achegar os adverbios
pode ser dos seguintes tipos:
Tempo: onte, antonte, hoxe, ma, cedo, tarde, logo,
despois, agora, antes, nunca, xamais, asemade etc.
Lugar: aqu, al, al, acol, dentro, fra, preto, lonxe, diante,
detrs, aln etc.
Modo: as, ben, mal, gratis, amodo, adrede, pasenio,
devagar, felizmente etc.
Dbida: talvez, quizais, seica, disque etc.
Negacin: non, nin, sequera, tampouco etc.
Afirmacin: si, certo, certamente, abof, tamn etc.
Cantidade ou intensidade: case, mis, menos, tan,
dabondo, moito, moi, bastante etc.
As locucins adverbiais son combinacins fixas de das
ou mis palabras que funcionan do mesmo xeito ca os
adverbios: a cada canto, a mido, ao carn, aos poucos,
s agachadas, s presas, as mesmo, de certo, de
momento, de repente, se callar etc.
Mercronlle o agasallo s agachadas.
Se callar perderon o avin e xa non chegan hoxe.
Coa
 colocacin do sufixo -mente ao final dalgns
adxectivos femininos ou neutros pdese formar unha
ampla serie de adverbios de modo: soa/soamente;
rpida/rapidamente; difcil/dificilmente etc.
Respondeu correctamente todas as preguntas.
Expresar finalidade
Para explicar a finalidade dunha accin, empregamos as
oracins finais, que xeralmente se introducen con para (que).
San para mercar o que me pediches.
Abre as vents para que entre un pouco de aire.
Ademais de para (que), as oracins finais tamn se poden
introducir por outros nexos como a que, a fin de (que), co
propsito de (que), co obxecto de (que), con tal de (que).
Fago calquera cousa con tal de que veas.
S veu a fin de falar contigo.
INFINITIVO/SUBXUNTIVO
Cando a oracin principal e a final teen o mesmo suxeito, o
verbo da final vai en infinitivo. Cando os suxeitos son distintos,
o verbo da final vai en subxuntivo e o nexo para que.
Vou chamar a Pedro para explicarllo todo.
(eu) (eu)
Vou chamar a Pedro para que mo explique todo.
(eu) (Pedro)
unidade 10
Oracins adxectivas ou de relativo
Empregamos as oracins adxectivas para restrinxir, completar
ou modificar o sentido dun substantivo. Funcionan como
adxectivos e permtennos ligar unha oracin ao substantivo
ao que se refiren (antecedente), para evitar a sa repeticin.
Oracin 1 Oracin 2
A festa durou toda a noite. A festa reuniu moita xente.
Oracin de relativo
A festa, que reuniu moita xente, durou toda a noite.
Xeralmente, as oracins adxectivas introdcense por
pronomes ou adverbios relativos, polo que tamn se
denominan oracins de relativo.
que: As persoas que saben idiomas poden solicitar este posto.
quen: O director, quen asinou o documento, deixa a empresa.
cuxo: A obra, cuxo autor annimo, estreouse no Gran Teatro.
cal/cales: O artigo, o cal anda non lin, foi moi criticado.
onde: A zona onde viven ten uns xardns preciosos.
Segundo a relacin que establece co antecedente, as
oracins adxectivas poden ser especificativas ou explicativas.
Son especificativas cando permiten distinguir un ou varios
elementos dentro dun conxunto.
Os nenos que levan disfrace participan no festival de Entroido.
(= os outros nenos non participan, s estes)
Son explicativas as oracins adxectivas que s engaden
unha informacin sobre o antecedente, pero non son
necesarias para distinguilo. Van entre comas na escrita e
mrcanse na fala por unha pausa.
Ana, que chegou onte de Chile, pensa marchar outra vez
pronto.
Quen
 emprgase con referente humano e singular, s en
oracins explicativas.
O tcnico do equipo, quen asumiu toda a culpa, dimitiu onte.
Cal/cales emprgase sempre co artigo determinado.
O templo, o cal estivo pechado por obras de mellora, volve
abrir de novo as sas portas ao pblico.
A escritora, a cal recibiu varios premios, vai publicar outro
libro.
Os pasaxeiros, os cales xa se atopan a salvo, pasaron
momentos de angustia tras o accidente.
As fbricas da zona, as cales lle dan traballo a moita xente,
tiveron grandes perdas nos ltimos meses.
Cuxo indica posesin e concorda en xnero e nmero co
substantivo que acompaa, non co seu antecedente.
cuxo emprego
cuxa familia
O home
cuxos fillos
cuxas obras
oitenta e cinco 85