Professional Documents
Culture Documents
Ktpu1309297 PDF
Ktpu1309297 PDF
Ktpu1309297 PDF
b phn ng ha hc
1
MC LC
PHN I :K THUT PHN NG ........................................................................................4
I I CNG...................................................................................................................20
I.1 PHN LOI THIT B PHN NG ...................................................................20
I.1.a Theo pha ca h....................................................................................................20
I.1.b iu kin tin hnh qu trnh ...............................................................................20
I.1.c Theo iu kin thy ng......................................................................................20
I.2 PHN LOI CC THIT B PHN NG THEO PHNG THC LM
VIC 21
I.2.a Thit b phn ng gin on : ..............................................................................21
I.2.b Thit b phn ng lin tc : ..................................................................................21
I.2.c Thit b phn ng bn lin tc : ...........................................................................22
I.3 NHIM V THIT K THIT B PHN NG .................................................22
I.4 CN BNG VT CHT V CN BNG NHIT TNG QUT..................... 22
I.4.a Cn bng vt cht.................................................................................................22
I.4.b Cn bng nhit .....................................................................................................23
II M T MT S DNG THIT B PHN NG NG TH C BN............... 23
II.1 THIT B PHN NG LIN TC ....................................................................................23
II.1.a Thit b phn ng dng ng : ...........................................................................23
M U
Thit b phn ng l cc thit b trng tm ca a s cc qu trnh bin i ha hc.
Ngi ta nh ngha thit b phn ng l thit b m trong xy ra cc phn ng ha
hc, ngha l cc thit b chuyn ha cc cht tham gia phn ng thnh cc sn phm ha
hc.
Ni dung ch yu ca gio trnh ny l i su vo c ch cc qu trnh phn ng, quy lut
v ng dng quy lut gii quyt mt s vn cng ngh, c bit l cc qu trnh phn
ng thng gp trong cng ngh ha hc cc hp cht v c v hu c. Sau , chng ta s
kho st cc loi thit b phn ng khc nhau c s dng trong lnh vc lc - ho du cng
nh s nghin cu nguyn l hot ng v phng php thit k cc loi thit b phn ng ny
(s a ra cc trng hp tnh ton c th) .
Nhng phn ng xy ra trong thit b phn ng khng ch l nhng phn ng ha hc
tun theo nhng nh lut v bin i cht thun tu m cn bao gm nhiu qu trnh khc
cng xy ra v tc ng qua li ln nhau. Mi qu trnh phn ng u c km theo qu trnh
thu nhit hoc to nhit (nhit ha hc). Nhit ha hc ny lm thay i nhit ca phn
ng, do nh hng n tc phn ng v cht lng sn phm. Do yu cu v cht
lng sn phm cng nh trnh sinh ra nhiu cc phn ng ph to ra cc sn phm khng
mong mun, mi phn ng cn thc hin mt ch nhit nht nh v nh vy i hi
phi c qu trnh trao i nhit. i vi nhng phn ng d th, qu trnh trao i vt cht
gia cc pha cng tun theo c ch ca qu trnh chuyn khi v do cng nh hng n
tc phn ng. Ngoi ra, ch thu ng lc trong thit b cng nh hng n qu trnh
phn ng.
Nh vy, cc qu trnh xy ra trong thit b phn ng l qu trnh tng hp bao gm qu
trnh thu lc, truyn nhit, chuyn khi v phn ng ha hc.
Gio trnh ny c ging dy sau mn ho l v ho cng. V vy, nm vng cc
kin thc cn thit ca mn hc, chng ta cn phi n li cc ni dung c lin quan v :
- Nhit ng ha hc
- ng ha hc
- Thu lc hc
- Cc qu trnh chuyn khi
- Cc qu trnh trao i nhit
A ij i =0 i=1S; j=1R
vi : i- s th t ca cc cu t
j- s th t ca cc phn ng
S - Tng s cc cu t
R - Tng s cc phn ng
ij - h s t lng ca cu t i phn ng th j (ij = , , ,)
Ngi ta qui c :
- i vi cc cht tham gia phn ng : ij < 0
- i vi cc sn phm : ij > 0
- i vi cc cht tr, dung mi, xc tc : ij = 0
II.1.c Bc phn ng ()
Bc phn ng l t s gia s mol thay i ca cu t bt k trong hn hp sn phm
ca phn ng v h s t lng tng ng ca cu t
Mi phn ng u c c trng bi bc phn ng j
n io n i
i vi h kn : j = (mol)
ij
Trong : nio : s mol u ca cu t i, mol
ni : s mol cui ca cu t i, mol
Fio Fi
i vi h m : j = (mol/h ou kmol/h)
ij
Trong : Fio : lu lng mol u ca cu t i, mol/h ou kmol/h
Fi : lu lng mol cui ca cu t i, mol/h ou kmol/h
Vy ta c th biu din cn bng mol cho mi cu t Ai nh sau :
n i = n io + ij j vi i = 1, S va j = 1, R
Nu l phn ng thun nghch : phn ng s kt thc trng thi cn bng ha hc, khi
n ni
: X i = io
n io
trong : ni* - s mol cu t Ai cn li sau khi phn ng t n cn bng
V d 1 :
Xt qu trnh cracking nhit mt loi cn 550 oC+ sn xut xng
1- Hiu sut chuyn ha tnh u ra ca thit b phn ng :
Lu lng khi lng cua nguyn liu cn - Lng cn con lai trong dong san phm ra
X =
Lu lng khi lng cua nguyn liu cn
2- chn la ca qu trnh to ra sn phm xng :
Lu lng khi lng xng tao thanh trong dong san phm
S=
Lu lng khi lng cua nguyn liu cn - Lng cn con lai trong dong san phm ra
3- Hiu sut thu xng :
Lu lng khi lng cua xng tao thanh trong dong san phm
R=
Lu lng khi lng cua nguyn liu cn
V d 2 :
C 3= + C 4= C 7
Cho 2 phn ng :
2C 3= C6
-A1 - A2 + A4 = 0
-2A1 + A3 = 0
25 5
2- Bc phn ng : 1 = = 20 (mol)
1
40 10
2 = = 30 (mol)
1
3- Hiu sut chuyn ha :
100 20
Hiu sut chuyn ha ca C3= : = 80%
100
100 80
Hiu sut chuyn ha ca C4= : = 20%
100
4- chn la :
40 10 2
chn la chuyn ha t C3= sang C6 : = 75%
100 20 1
25 5 1
chn la chuyn ha t C3= sang C7 : = 25%
100 20 1
V d 3 :
Xt qu trnh chuyn ha ha hc mt nguyn liu nng :
H (nng ) M (Trung bnh ) L( nhe ) vi 2 s cng ngh sau :
H=39
H=100 H=129 M=45 L=45
L=45
Thit b Thit b
Phn ng tch M=45
H=29 H=39
H=10
H=136 H=40
H=100 M=36 M=40 L=92
L=92
Thit b Thit b
Phn ng tch
H=36
M=36 H=40
M=40
H=4
M=4
II.2 NG HO HC
II.2.a Vn tc phn ng ho hc
nh ngha chung : vn tc phn ng ha hc th hin s thay i v lng ca mt cu t
no tham gia phn ng theo thi gian.
Lu : Vn tc phn ng l mt i lng lun lun dng hoc bng khng, v vy :
- s mang du (-) nu l cht tham gia phn ng (tc cht) ;
- s mang du (+) nu l cht to thnh sau phn ng (sn phm)
Ta xt cc trng hp tng qut sau :
II.2.a.1 Trng hp phn ng tin hnh gin on :
- vi h ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v lng ca
cu t i, trong mt n v thi gian, trong mt n v th tch :
1 dn i kmol i
( ri ) = th nguyn : 3
V dt m h
- vi h khng ng nht : (ngha l phn ng xy ra trn b mt phn chia pha vi
din tch tip xc S hoc vi khi lng W mt cu t no tham gia phn ng)
vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v lng ca cu t i, trong mt
n v thi gian, trn mt n v din tch tip xc pha :
kmol i
( ri ) = 1 dn i th nguyn : 2
S dt m h
hoc mt n v khi lng ca cu t tham gia phn ng :
1 dn i kmol i
( ri ) = th nguyn :
W dt kg h
II.2.a.2 Trng hp phn ng tin hnh trong dng chy lin tc :
Cng nh vy, nhng i vi mt n nguyn th tch dV, hoc din tch dS hoc khi lng
dW trong dng chy.
- vi h ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v tc lu
lng ca i Ni ng vi mt n nguyn th tch VR h phn ng:
kmol i
( ri ) = dN i th nguyn : 3
dVR m h
- vi h khng ng nht : vn tc phn ng tnh theo cu t i bng bin thin v tc
lu lng ca i : Ni ng vi mt n v din tch tip xc pha S hoc mt n v
khi lng W ca i :
kmol i
( ri ) = dN i th nguyn : 2
dS m h
kmol i
hoc : ( ri ) = dN i th nguyn :
dW kg h
i =1,S
vi : j - s th t ca phn ng (j = 1 R)
R - tng s phn ng
i - s th t ca cu t
S - tng s cu t
Ci - nng ca cu t i, mol/m3
- bc phn ng theo cu t i
k - hng s vn tc phn ng
Theo nh lut Arrnius :
E 1 1
R T0 T
k = k 0 .e
E 1 1
hay : ln k = ln k 0 +
R T0 T
Vi : E - nng lng hot ho ca phn ng, J/mol
R - hng s kh l tng, = 8,31 J/mol.K
To, T - tnh bng K
II.2.c Mt s v d
V d 1 :
Ta c phn ng mt chiu h kh ng nht :
A + B C
phng trnh ng hc c dng :
(-rA) = k.CA2.CB
Bit tc lu lng cc dng nguyn liu v sn phm : vi A l FAo kmol/h, vi B
l FBo kmol/h, FCo= 0. Hy vit phng trnh ng hc v dng hm ca hiu sut chuyn ha
theo A (xA) nu lu lng th tch ban u ca dng nguyn liu l Vo m3/h, trong nng
ca A tnh theo th tch bng 50%.
V d 2 :
Thc hin phn ng h kh ng nht : A B + C 500oC v 10 atm, phng trnh ng
hc c dng : (-rA) = k.CA3/2 nu dng nguyn liu c 80% A v 20% kh tr (nng tnh
theo % th tch).
Hy vit phng trnh ng hc v dng hm ca xA.
V d 3 :
Cung cp mt dng nguyn liu A c nng CAo = 100 mmol/l, dng kh vi tc lu
lng khc nhau vo mt thit b (xem bng) thc hin phn ng h kh ng nht trong
iu kin ng p, ng nhit :
2A R
Th tch thit b l 0,1 lt ; xc nh nng ca A u ra thit b phn ng ta c bng:
II.3 NHIT NG HA HC
Nhit ng ha hc da trn nhng nguyn l c bn ca nhit ng hc i su vo hai
vn :
quan h gia bin i cht v bin i nng lng trong h phn ng
xc nh chiu ca phn ng v trng thi cn bng ca h
T cho php xc nh 2 vn cn thit cho vic thit k l nhit phn ng v mc
chuyn ha.
T - nhit , K
v - th tch ca mt mol kh iu kin P, T
R - hng s kh l tng
R = 8,314 J/mol.K = 1,9 Cal/mol.K = 83,145 bar.cm2/mol.K = 82,058 atm.cm3/mol.K
i vi hn hp kh l tng c m cu t :
m
PV = RT n i
i =1
Trong : V - th tch ca hn hp kh
ni - s mol ca cu t i
A
ij i =0
h T( A i ) = ( H 0f ) T + ( h 0T h 0T ) + 0T + h TP + h TM
0
0
( H ) 0
f T
0
: bin thin enthalpie tiu chun v cu to nhit To ;
0T : bin thin enthalpie tiu chun v thay i trng thi ; Trong iu kin phn
ng tng ng vi qu trnh ngng t (ho hi), nng chy th y chnh l nhit ngng t
(nhit ho hi) hay nhit nng chy.
V d 2 :
Oxyde thylne c sn xut bng cch oxy ha trc tip thylne vi cht xc tc (bc v
cht mang thch hp) trong dng khng kh. Gi s dng nhp liu vo thit b phn ng
200 oC v cha 5% mol thylne, 95% mol khng kh. Nu nhit dng ra khng vt qu
260 oC th hiu sut chuyn ha thylne thnh oxyde thylne l 50% v 40% thylne b
chy hon ton thnh dioxyde carbon.
Hi phi rt bt nhit ra mi trng ngoi l bao nhiu cho mi mol thylne nhit
khng vt qu nhit gii hn ?
Bit :
- Nhit dung ring mol trung bnh ca thylne l 18 cal/g mol oC nhit gia 25 v
200oC l 19 cal/g moloC nhit gia 25 v 260oC, tng t cho oxyde thylne l
20 v 21 cal/g moloC ;
- Nhit cu to 25oC ca thylne l 12496 cal / mol ;
ca oxyde thylne l 12190 cal / mol ;
ca nc l -57 798 cal / mol,
ca CO2 l - 94 052 cal / mol
- Ap sut thc hin phn ng bng p sut kh quyn.
II.3.d Cn bng ho hc
Xt phn ng thun nghch n gin :
A + B C + D
Vn tc phn ng thun : (-rth ) = k1 CA CB
Vn tc phn ng nghch : (rng ) = k2 CC CD
iu kin cn bng : (-rth ) + (rng ) = 0
k1 CC C D
Hay : =
k 2 CA CB
k1 CC C D
V hng s cn bng KC c nh ngha l : K C = =
k 2 CA CB
Khi phn ng trng thi cn bng, nhit v p sut ca h s khng thay i v s bin
i nng lng t do bng khng. T , ta c mi lin h gia s bin i nng lng t do
chun Fo v hng s cn bng KC :
Fo = - RTlnKC
S bin i nng lng t do chun Fo l hiu s gia nng lng t do ca sn phm v
tc cht iu kin chun. trng thi chun c chn sao cho tnh nng lng t do n
gin nht
Phng trnh Vant Hoff biu din s bin thin ca hng s cn bng theo nhit :
d(ln K ) H r ,T
0
= 0
dT RT 2
vi : H 0R : bin thin enthalpie ca phn ng iu kin chun.
Qua phng trnh Vant Hoff, ta thy K gim theo s tng nhit ca phn ng to nhit,
cn i vi phn ng thu nhit, K gim khi nhit gim.
Khi Hor c lp vi nhit trong khong nhit t T1 n T2, ta c th vit phng trnh
Vant Hoff nh sau :
KT H 0R ,T 1 1
ln 2
=
0
KT1
R T2 T1
H R ,To a b c 2
Hoc tnh theo cng thc : ln K T = + ln T + T+ T +C
RT R 2R 6R
vi : C l cc hng s v a, b, c l cc h s ca biu thc ca nhit dung ring ng
p Cp :
Cp = a + b.T + c.T2
V d :
Hng s cn bng cho phn ng hydrat ho thylne thnh thanol trong pha hi 145oC l
KC = 6,8.10-2 v 320oC l KC = 1,9.10-3 . Tm biu thc tng qut tnh KC theo nhit .
Bit gi tr ca a, b, c trong cng thc tnh Cp ca thanol, thylne v nc l :
a b (10-2) c (10-6)
thanol 6,990 3,9741 11,926
thylne 2,830 2,8601 8,726
nc 7,256 0,2298 0,283
Ch :
R = 8,31 J/mol. K = 1,987 cal/mol.K = 0,082 at.l/mol.K
Hai s hng u tin biu din khi lng tc cht vo v ra khi phn t th tch trong
khong thi gian t ;
S hng th ba ph thuc vo vn tc phn ng trong phn t th tch V v c dng
r.V.t vi r - phng trnh vn tc phn ng ha hc khi khng c tr lc vt l
(gradient nhit hoc nng )
S hng th t biu din lng tc cht cn li trong phn t th tch V sau khong thi
gian t phn ng ;
phng trnh (5-1) c th tnh theo khi lng hoc theo mol.
Dng ca phng trnh (III-1) v (III-2) ph thuc vo loi thit b phn ng v phng
php vn hnh. Trong nhiu trng hp, mt hoc nhiu s hng ca phng trnh trn s
khng c. Quan trng hn l kh nng gii cc phng trnh cn ph thuc vo cc gi
thit v iu kin khuy trn hay khuych tn trong thit b phn ng. iu ny gii thch
ngha ca vic phn loi thit b phn ng thnh 2 dng chnh : dng khuy trn v dng
ng.
Do thit b dng ny thng hot ng trng thi n nh, khng c s khuy trn theo
phng dc trc nn tnh cht ca dng chy thay i t im ny n im khc ch do
qu trnh phn ng. V vy, ngi ta gi thit rng trong thit b dng ny, tnh cht ca
cc phn t trn cng mt tit din l nh nhau v khng thay i theo thi gian ;
Chng ta c s n gin ca thit b phn ng dng ng nh hnh v bn di. T
c th biu din s ph thuc ca nng tc cht c xt vo chiu di ca thit b
phn ng l mt ng cong lin tc v gim dn t u vo n u ra ca thit b.
S n gin ca thit b phn ng dng ng
Tc cht Sn phm
xAo
xAf
u vo u ra Chiu di thit b
Thit b phn ng dng ny thng s dng 1 trong 3 loi tng xc tc sau : tng xc tc
c nh, di ng v ko theo.
V phng din ng hc, chng ta c th m t thit b phn ng dng ng theo s
sau :
CAo CAf
FAo FA FA+dFA FAf
xAo= 0 xA xA+ dxA xAf
vo vf
dV
xA
dx
V FAo l lu lng ban u ca tc cht nn khng i, ly tch phn theo xA t xA1 n xA2
ta c :
x
V dx A
A2
= (VI - 1)
FA 0 x ( rA )
A1
V d 1 :
Phn ng phn hy pha kh ng th 650oC :
4PH3 (k) P4 (k) + 6H2 (k)
y la phn ng bc mt vi phng trnh vn tc l : ( rPH3 ) = (10 h-1 ) CPH3
Tm th tch bnh phn ng dng ng hot ng 650oC v 4,6 at t chuyn ha l
80% vi lu lng dng nguyn liu phosphin tinh cht ban u l 2 kmol/h.
V d 2 :
Xc nh th tch thit b phn ng dng ng sn xut 30 000 tn thylne/ nm t qu
trnh nhit phn (pyrolyse) tane nguyn cht. Bit :
CAo
CAf
u vo u ra Th tch thit b
Vy phng trnh vt cht vit cho thit b phn ng khuy trn hot ng n nh trong
khong thi gian t l :
FAo(1-xAo).t FAo (1-xAf).t (-rA ).V.t = 0
V V x x Ao
Hay : = = Af (IV - 2)
FA0
CA ( rA )f
0
trong : xAo v xAf - chuyn ha ca tc cht trc khi vo thit b v sau khi ra
khi thit b ;
v - lu lng ca dng nguyn liu (l/h)
Nu dng nguyn liu cha cu t A hon ton cha chuyn ha, ngha l xAo = 0 th :
V x Af
= (IV - 3)
FA ( rA )f
0
xc nh nhit ca dng sn phm nhm tnh vn tc phn ng, ta tnh phng trnh
cn bng nhit cho ton th tch hn hp phn ng V. Mun vy, trc ht ta chn trng
thi chun (nhit , p sut, thnh phn) tnh enthalpie.
- Gi s enthalpie (J/kg) so vi trng thi chun ca dng nguyn liu l Ho v ca
dng sn phm l Hf. Gi m l tng lu lng ca dng nguyn liu (kg/s) (cng
chnh bng tng lu lng ca dng sn phm). Do vy, s hng th nht v th hai
ca phng trnh cn bng nhit s l m.Ho.t v m.Hf.t ;
- S hng th ba l nhit trao i vi mi trng bn ngoi c biu din theo nhit
mi trng ngoi Tn, nhit ca hn hp phn ng Tf, h s truyn nhit tng
qut K v din tch b mt truyn nhit S vi biu thc :
K.S (Tn Tf). t
- S hng th t bng 0.
Vy phng trnh cn bng nhit l :
m.Ho.t m.Hf.t + K.S (Tn Tf). t = 0
Hay : m (Ho Hf.) + K.S (Tn Tf) = 0 (IV-4)
Nhit phn ng HR v vn tc phn ng (- rA) khng xut hin trc tip trong (IV-4)
nhng nh hng ca cc i lng ny c phn nh trong s sai bit v enthalpie gia
dng nguyn liu v dng sn phm theo cng thc :
Hf H0 = Cp (Tf To) + (xAf xAo). HR. FAo / m , kJ/kg (IV-5)
V d 2 :
T s liu thc nghim sau y, tm phng trnh vn tc ph hp cho phn ng phn hy
pha kh : A R + S xy ra ng nhit, ng p trong thit b phn ng khuy trn hot ng
n nh :
Th nghim s 1 2 3 4 5
V 0,423 5,10 13,5 44,0 192
= , ph
v
xA (vi CAo = 0,002 mol/l) 0,22 0,63 0,75 0,88 0,96
vi l thi gian phn ng
S :
CAo
CAf
CAo
CAf
Ta s xt dng thit b phn ng ny trong phn nhiu bnh phn ng khuy trn lin tc.
Nng tc cht
xAo
xAf
( rA ) V =
[
d N A (1 x A )
0
] = N dx A
A0
dt dt
dx A
( rA ) V = N A (IV - 9)
0
dt
xA
dx A
Sp xp li v ly tch phn, ta c : t = NA 0 ( r ) V (IV - 10)
0 A
t=
0
= CA 0 ( r ) C ( r )
= (IV - 11)
V 0 ( rA ) 0
A AAo
C nAo .V
(1+ xA )
n
x A .
(.C )n 1
F
Ao kh (1 x A ) kh
Ao kh
= = x (V - 1)
(.C )n 1
C nAo .V
(1 + x A )n
A
Ao
dx A
FAo 0 (1 x A )
n
xA
n
(.C ) n 1
Ao kh
= x
(1 x A ) kh
(.C ) n 1
A
1
Ao
dx
0 (1 x A )
n A
xA
n
Ly tch phn, vi n 1 :
(.C ) n 1
Ao kh
=
(1 x A ) kh
(V - 2 )
(.C ) n 1
Ao
1
[
(1 x A )n 1 ]
1 n
xA
vi n = 1 :
(.C ) n 1
Ao kh
=
1 x A kh
(.C ) n 1
Ao ln (1 x A )
Phng trnh (V-1) v (V-2) c biu din bng th trn hnh (4-1). Vi cng
nng nguyn liu ban u CAo v lu lng nguyn liu FAo, tung ca gin s cho ta
trc tip t s th tch ca hai dng thit b phn ng trn.
Hnh 4.1:
So snh hot ng ca TBPU khuy trn hot ng n nh v TBPU dng ng cho phn ng
bc n. Vi cng iu kin np liu, trc tung cho gi tr t s Vkh/V
C .V 1 M xA
M 1 = Ao = ln
FAo kC Ao .(M 1) M (1 x A )
C .V 1 x
M =1 = Ao = A
FAo kC Ao 1 x A
Hnh (4-2 ) cho ta so snh s hot ng ca thit b phn ng dng ng vi cc gi tr
khc nhau ca CAo, FAo, M v xA vi = 0.
(C Ao )M 1
(C Ao )M =1
Hnh 4.2:
TBPU khuy trn hot ng gin on hoc TBPU dng ng. p dng cho phn ng bc 2:
A+BSn phm; (-rA)=kCACB, =0, chu nh hng bi t s M=CB0/CA0.Vi cng CA0,
NA0, trc tung cho gi tr t s VM1/VM=1 hay M1/ M=1
Hnh (4-3 ) cho ta so snh s hot ng ca thit b phn ng dng khuy trn, hot
ng n nh vi cc gi tr khc nhau ca CAo, FAo, M v xA vi = 0. Vi cng iu kin
FAo v CAo, tung ca hai hnh (4-2) v (4-3) cho ta t s ca hai loi thit b.
Hnh 4.3:
TBPU khuy trn hot ng n nh - p dng cho phn ng bc 2: A + B Sn phm
(-rA)=kCACB, =0 chu nh hng bi t s M=CBo/CAo. Vi cng CAo, NAo trc tung
cho gi tr t s VM1/VM=1 hay M1/ M=1
V d :
Phn ng pha lng : A + B sn phm vi phng trnh vn tc l :
(-rA ) = (500 l/mol.ph ) CA.CB
c thc hin trong thit b phn ng dng ng vn hnh trong cc iu kin sau :
- th tch thit b : V = 0,1 l ;
- lu lng th tch ca nguyn liu : v = 0,05 l/ph ;
- nng ca tc cht trong nguyn liu : CBo = CAo = 0,01 mol/l
Hy :
a- Xc nh chuyn ha ca tc cht ?
b- Vi cng vn tc v chuyn ha, tm th tch ca thit b dng khuy trn, hot
ng n nh ?
c- Vi cng vn tc, tnh chuyn ha c th t c trong thit b b dng khuy trn c
cng th tch vi thit b dng ng ?
Khi thay i dng t l nng ban u ca tc cht trong nguyn liu : CBo = 0,015
mol/l v CAo = 0,010 mol/l, hy tnh :
d- Vi cng lu lng nguyn liu np vo, tm chuyn ha ca A trong thit b dng ng
ban u ?
e- Vi cng chuyn ha ban u, tm t l tng nng sut ng vi dng nguyn liu mi ?
f- Tm lu lng nguyn liu cn thit np vo cho thit b phn ng dng khuy trn, hot
ng n nh c V = 100 l, chuyn ha ca tc cht gii hn l 99% ?
Vi j thit b mc ni tip :
V j
V V1 + V2 + ... + V j
= i =
FAo i =1 FAo FAo
x A1 x x
dx A A2
dx A a
dx A
= + + .... +
x Ao = 0
( rA ) x A1 ( rA ) x Aj 1
( rA )
x Aj
dx A
= ( r )
0 A
C Ai 1
= 1 + ki
C Ai
Vi thi gian lu l ging nhau cho tt c j bnh phn ng khuy trn c th tch Vi bng
nhau. Do :
C Ao 1 C C C Aj 1
= (1 + ki )
j
= = Ao A1 .....
C Aj 1 x Aj C A1 C A2 C Aj
Vit cho c h vi j bnh phn ng khuy trn :
j C 1/ j
j ,kh = j.i = Ao 1
k C Aj
i vi h thit b phn ng dng ng :
1 C Ao
= ln
k CA
T cc phng trnh trn, ta c th so snh hiu qu hot ng ca j bnh phn ng khuy trn
mc ni tip vi mt thit b dng ng hoc mt bnh khuy trn ring l. Kt qu c trnh
by trn hnh (4-7) cho phn ng bc mt v khi lng ring ca h bin i khng ng k
( = 0 )
Hnh 4.7:
So snh s hot ng ca TBPU dng ng vi N bnh khuy trn bng nhau, mc ni tip cho
phn ng bc mt: A R, = 0. Vi cng iu kin np liu, tung cho VNkhtr/V
V d :
Mt bnh phn ng dng khuy trn c chuyn ha l 90% tc cht A thnh sn phm
theo phn ng bc hai. Ta d nh thay bnh ny bng hai bnh c tng th tch bng th tch
bnh trc.
a- Vi cng chuyn ha 90%, nng sut s tng bao nhiu ?
b- Nu gi nguyn nng sut nh trng hp mt bnh, chuyn ha s tng bao nhiu ?
c- Gi s ta mc ni tip bnh th nht vi mt bnh th hai c cng th tch. Vi cng
chuyn ha, nng sut s tng bao nhiu ?
d- Vi cng nng sut, chuyn ha tng bao nhiu ?
IV HIU NG NHIT
xc nh iu kin ti u cho vic thc hin mt phn ng, ta xt s nh hng
ca loi thit b v th tch thit b n chuyn ha. Sau y, ta s xt nh hng ca nhit
n qu trnh phn ng.
u tin, ta cn bit nhit nh hng nh th no n hiu sut, vn tc phn ng
v s phn phi sn phm. T gip ta xc nh khong bin thin nhit ti u :
- theo thi gian i vi thit b phn ng hot ng gin on
- theo chiu di i vi thit b phn ng dng ng
- hoc t thit b phn ng ny sang thit b phn ng khc trong h thng cc thit
b phn ng mc ni tip
Tc phn ng
0 chuyn ho 1 0 chuyn ho 1
1.0 C
ng cn bng
vt cht
chuyn ho
B
ng cn
bng nhit
A
xA1
xA2
T1 T2 Nhit T
Hnh 6-2 : S thay i chuyn ha vo nhit trong thit b phn ng khuy trn hot
ng on nhit
V d : Cho phn ng pha lng ng th bc mt, thc hin trong mt thit b phn ng
khuy trn l tng. Nng ca tc cht trong dng nhp liu l 3 mol/l, lu lng l 60
cm3/s. Khi lng ring v nhit dung ring ca hn hp phn ng xem nh khng i v
ln lt l 1g/cm3 v 1cal/g oC. Th tch thit b phn ng l 18 lt. Dng liu ban u khng
c sn phm v thit b phn ng hot ng on nhit. Nhit phn ng v vn tc phn ng
ln lt l : H r = 50000 cal / mol
( rA ) = 4,48.10 6.e 15000 / RT .C A mol / cm 3 .s
Vi CA - nng tc cht, mol/cm3
T - nhit , K
Nu nhp liu ban u 25 oC, tm chuyn ha v nhit ca dng sn phm ra iu
kin n nh
Vi phn ng to nhit thun nghch xy ra trong thit b phn ng dng ng : Khi tng
nhit s lm tng vn tc phn ng thun nhng ngc li s lm gim chuyn ha ti
a c th t c. Do vy, ti nhng im gn u vo thit b phn ng, chuyn ha
ca tc cht cn rt b so vi chuyn ha cn bng tng vn tc phn ng, ta s tin
hnh nhit cao. Ti nhng im gn u ra ca thit b phn ng, chuyn ha ca tc
cht gn t n gi tr ca chuyn ha cn bng s dng nhit thp t c
chuyn ha cao nht. Do , trong trng hp ny qu trnh c thc hin vi nhit
gim dn t u vo n u ra.
gii bi ton trong trng hp ny, ta kt hp gii phng trnh cn bng vt cht
v phng trnh cn bng nhit cho thit b phn ng dng ng.
Phng trnh cn bng vt cht :
xA2
V dx A
FAo
= ( r )
x A1 A
V THIT K H PHN NG D TH
V.1 PHN LOI H PHN NG D TH
Vi ba trng thi vt cht : kh, lng, rn - ta gp y trong cng nghip cc phn
ng kt hp gia cc trng thi ny :
V.1.a Phn ng kh - rn :
c th xem l loi phn ng quan trng nht trong cng nghip ho cht ;
Vi pha rn l cht xc tc thng gp trong cc qu trnh ch bin du m nh qu trnh :
cracking xc tc, isomer ha, reforming xc tc, ...
phn ng vi pha rn l tc cht nh phn ng nung qung FeS, ZnS, ...
V.3 PHN NG XC TC RN
80 (74 + 80 ) / 2 = 77 6
100 (80 + 100 ) / 2 = 90 14
150 (100 + 150 ) / 2 = 125 10
> 150 X 2
n g c o n g p h n p h i k h i l n g h a t
100
90
80
70
60
x i, %
50
40
30
20
10
0
0 30 60 90 120 150
t i, m
100 2 3 6 57 6 14 10 2
= + + + + + + +
d1 10 25 35 57 77 90 125 X
Vy : Nu bo qua s hang cui cung, ta tnh c :
d 1 = 55m
Bi tp p dng 2 :
Hy xc nh ng knh trung bnh ca mu ht xc tc dng tr s dng cho qu trnh HDS
bit : = 1,2 mm ; H = 3,6 mm.
Gii :
2 3
6 V
4 (3 ) = 4 3
V =
Ta c : d1 = M : H = 3
S 2 7
S = 2 + ..3 = 2
4 2
3
6 3
Vy : d1 = 4 = 1,286 = 1,5mm
7
2
2
Xc nh khi lng th tch ca tng xc tc theo cng thc :
C = p .e p + g .(1 e p )
1 ep ep
Vi : p : khi lng th tch ca ht xc tc (kg/m3)
g : khi lng th tch ca pha kh
nm gia cc ht xc tc (kg/m3)
ep : phn th tch ca cc ht xc tc
1 ep : rng ca tng xc tc
Bi tp p dng :
Tnh khi lng th tch ca tng xc tc rn cho thit b kh lu hunh cho gasoil, c thnh
phn l CoO, Mo2O3 trn cht mang l Alumine. Bit :
- khi lng ring ca xng ht S = 2231 (kg/m3) ;
3
- khi lng th tch ca pha kh nm gia cc ht xc tc : g = 1 (kg/m )
- xp ca ht q = 0,5 ;
- rng ca tng xc tc 1 ep= 0,4
Gii :
Khi lng th tch ca ht xc tc :
p = (1 - q ) S + g.q = (1 - 0,5) 2231 + 1 0,5 = 1116 (kg/m3)
A- Dng kh
B- Lp bin
A B C
C- Ht xc tc
D- Mao qun trong ht xc tc
D
Qu trnh khuych tn trong tun theo nh lut Fick II, nu ch xt s khuych tn theo
trc honh x th bin thin nng ca cu t khuych tn j theo thi gian v chiu di
C j 2C j
mao qun l : = D j.
t x 2
Vi Dj - h s khuych tn ca cu t j
Hnh : S thay i nng ca cu t A theo chiu di mao qun
CA0
CA
j
L, x
CA - nng ca cu t A trn b mt xc tc
L - chiu di mao qun
x - hng khuych tn theo chiu di mao qun
Qu trnh phn ng kh - rn trn gi l qu trnh hp ph ha hc, c nhng c im
sau :
- Lc hp ph l lc lin kt ha hc
- Nhit hp ph tng ng bng nhit ha hc (khong t 104 105 kcal/kmol) v
c nh hng ln n vn tc phn ng
- C tnh mt chiu cu t b hp ph trn b mt xc tc tr thnh cht hot ha
trung gian v tip tc tham gia vo phn ng ha hc
- lin kt trn b mt mnh
- hp ph ha hc xy ra vi tng cu t ring r
- khi nhit tng th tc qu trnh hp ph ha hc tng
- ch xy ra tm hot ha
Chng ta phn bit vi qu trnh hp ph vt l, c nhng c im sau :
- Lc hp ph l lc Van der Walls, ch gi li cc phn t b hp ph trn b mt ht
xc tc, cu trc phn t ca cc phn t b hp ph khng b thay i
- Nhit hp ph tng ng bng nhit ngng t v nh hng khng ng k n
tc ca qu trnh
- C tnh thun nghch
- lin kt trn b mt yu
NH* + H* NH2* + L
NH2* + H* NH3 + 2L
Nguyn liu
Tng xc tc
c nh on
nhit
Li tng xc tc
Sn phm
Thit b phn ng on nhit c s dng ngay trong trng hp phn ng l thu nhit
hoc to nhit. Lc , tng xc tc s c chia thnh nhiu on d dng trong vic
iu chnh nhit ca lu th phn ng.
Chng hn, i vi mt phn ng to nhit, ngi ta c th lm gim nhit ca dng
lu th ra khi mi on xc tc bng cch cho qua mt thit b trao i nhit hoc cho
phun vo mt dng lu th lnh. Dng lu th lnh ny c th l dng lng hoc dng kh,
thng thng ngi ta s dng ngay mt trong nhng tc cht lm lnh.
Nu gi To : nhit ca dng lu th i vo tng xc tc th nht
T1 : nhit ca dng lu th ra khi tng xc tc th nht
T2 : nhit ca dng lu th i vo tng xc tc th hai
T3 : nhit ca dng lu th ra khi tng xc tc th hai
Nh vy, khi dng lu th i qua tng xc tc th nht th s t c chuyn ha
x1 v nhit s tng t T0 ln T1. Sau , nh dng lu th lnh hoc qua mt thit b trao
i nhit bn ngoi m nhit ca dng lu th s gim t T1 n T2 v i vo tng xc tc
th hai. Sau khi i qua tng xc tc th hai th s t c chuyn ha x2 v nhit s
tng t T2 ln T3. Nh vy, sau khi qua hai tng xc tc, chuyn ha t c s l :
x = x1 + x 2
ng thi chnh nhit gia u vo v u ra mi tng xc tc b hn, m
bo cho iu kin vn hnh on nhit ca thit b phn ng.
Hnh V-3 : Hai phng thc lm ngui tng xc tc
a- Dng lu th lnh b- Trao i nhit bn ngoi
To To
T1
T1 T2
T2 cc tng
Lu th lnh
xc tc
T3 T3
Hnh V-4 : ng biu din s bin thin ca chuyn ha theo nhit ca tng
xc tc
xA
x1
T0 T2 T 3 T1 nhit
i vi phn ng thu nhit, ngi ta phi tin hnh t nng li dng lu th gia cc
tng xc tc. Tu theo nhit vn hnh ca thit b phn ng m s s dng thit b trao
i nhit hoc l t nng li dng lu th. C th, trong qu trnh reforming xc tc,
ngi ta thng b tr 3 hoc 4 thit b phn ng mc ni tip, c cc l t xen k.
Trong trng hp phn ng thu nhit hoc to nhit mnh, ngi ta bt buc phi cp
nhit hoc loi bt nhit ngay trong tng xc tc. Cht xc tc s c nhi trong mt h
chm ng song song v h chm ng ny c t trong l t, c t trc tip bng
cc m t (trong trng hp phn ng thu nhit mnh) hoc chng s c nhng chm
trong mt dng lu th lnh (trong trng hp phn ng to nhit mnh). m bo qu
trnh trao i nhit bn ngoi ng v trong lng cht xc tc c tt, ngi ta thng
thit k h chm ng c 60 mm.
i vi phn ng bc 1 (A1 A2 ), gi s h phn ng l on nhit, phng trnh cn
bng nhit c vit nh sau :
K A SH K A V
C Af = C Ao exp 1 S = C Ao exp 1 S
v v
Vi : CAo - nng ca cu t A1 u vo ca thit b phn ng (kmol/m3)
CAf - nng ca cu t A1 u ra ca thit b phn ng (kmol/m3)
K1 - hng s ng hc ca qu trnh khuych tn ca cu t A1 n b mt ngoi ca
ht xc tc ;
AS - din tch b mt ring ca ht xc tc, bng t s gia tng din tch b mt ca
cc ht xc tc trn th tch ca tng xc tc (m-1)
v - lu lng th tch ca hn hp phn ng (m3/s)
S - tit din ngang ca tng xc tc (m2)
H - chiu cao ca tng xc tc (m)
V - th tch ca tng xc tc (m3)
Trong cng thc trn, thi gian tip xc ca cu t A1 vi cht xc tc c tnh bng :
= V/v (s )
Ngi ta a ra mt khi nim mi l vn tc truyn th tch VVH hoc vn tc truyn khi
lng PPH :
P p F VSF
2
p F VSF2
=A + B
H (1 p )3 d p2 (1 p )3 d p
Vi : ep : phn th tch ca cc ht xc tc ;
VSF : vn tc b mt ca lu th ; i vi pha lng : VSF 1 cm/s
F : nht ng hc ca lu th ;
A, B : cc h s ; i vi cc ht xc tc dng bi cu th : A = 150 ; B = 1,75
V.3.c.2 Tng xc tc di ng
Cc ht cht xc tc chuyn ng tnh tin trong thit b phn ng dng ng t trn xung
di tc dng ca lc trng trng ;
Theo chiu chuyn ng ca lu th, ngi ta phn bit :
- thit b phn ng xui dng : nu lu th chuyn ng t trn xung ;
- thit b phn ng ngc dng : nu lu th chuyn ng t di ln ;
- thit b phn ng cho dng : nu lu th chuyn ng theo phng ngang.
V.3.c.3 Tng xc tc si
Trong trng hp ny, tng xc tc trng thi tng si do cc ht cht xc tc c ko
ln (bi mt hay nhiu lu th chuyn ng t di ln trn) ri li ri xung di tc
dng ca lc trng trng.
Theo bn cht ca cc lu th, ngi ta phn bit :
- Tng si kh - rn ;
- Tng si lng - rn ;
- Tng si kh - lng - rn ;
Chuyn ng tng si ca cc ht cht xc tc ch t c khi vn tc chuyn ng t
di ln ca lu th vt qu mt gii hn no v c gi l vn tc b mt ti thiu
ca lu th (VSF)m : vt qu vn tc ny, tng xc tc trng thi tng si ; b hn vn
tc ny, tng xc tc tr v trng thi c nh.
3,6 10 5 ( P F ) F d 3p g
1/ 2
33,7 F
(VSF )m = 1 +
1
d pF 2
F
d p (VSF )m F
Chun s Reynolds : Re =
F
( P F )gd p2
Khi Re < 1 : Xc nh uT theo nh lut Stokes : uT =
18 F
( P F )gd p
Khi Re > 103 : Xc nh uT theo nh lut Newton : uT2 = 3,1
F
69,43
Khi 1 < Re < 103 : Ap dng cng thc : ln C D = 5,50 +
ln (Re ) + 7,99
Vi CD : h s ko theo ;
4 ( P F )gd p
V tnh uT theo cng thc : uT2 =
3 C D . F
P tng ca tng xc
Tng xc tc si Tng xc tc
ko theo
Tng xc
tc c nh
Tng xc
tc c nh
C- H ngc dng
Kh + Lng Kh Lng
Kh
Lng
Kh
Lng
Ta cng tnh c phn th tch ca thit b phn ng b chim ch bi pha lng v pha
kh theo biu thc sau :
eL = L (1 ep) v eG = (1 L ) (1 ep)
V.3.d.1.2 H xui dng chuyn ng t di ln
Khng cn b phn phn phi lng m vn m bo pha lng thm t ton b cc ht
xc tc trong tng xc tc ;
Ch s dng trong trng hp nng sut nh, c bit i vi cc m hnh thit b phn
ng th nghim ;
Tn tht p sut cng c tnh nh trng hp trn vi gi thit rng tng xc tc l c
nh, cc ht xc tc khng b ko theo bi cc dng lu th i ln.
V.3.d.1.3 H ngc dng
c ng dng trong mt s qu trnh thc t, nht l i vi cc qu trnh phn ng cn
bng ;
c bit hiu qu i vi thit b chng ct - phn ng (distillation ractive) s dng
trong qu trnh tng hp MTBE. Cht xc tc trong trng hp ny l nha trao i ion
dng bi cu, ng knh khong 1 mm. y l thit b kt hp gia thp chng ct v thit
b phn ng, trong khu vc phn ng nm phn trn vi nhiu tng xc tc. Nh vy,
ngi ta thc hin ng thi qu trnh tch MTBE sn phm v qu trnh chuyn ha iso-
butne. Theo nguyn tc Le Chatellier, vi mt phn ng thun nghch, khi ta tin hnh
loi mt cu t no th cn bng s dch chuyn v pha to thnh cu t ny. y,
sn phm MTBE to thnh c tch ra lin tc nh chng ct nn cn bng ca phn ng
dch chuyn trit v pha to thnh MTBE nn hiu sut chuyn ha iso-butne rt cao.
V.3.d.2 Thit b phn ng ba pha vi tng xc tc si (A lit bouillonnant)
S :
Sn phm
Kh + Lng
Mc lp
xc tc si
Tng xc
tc si
Kh
Lng
3,6 10 5 ( P L ) L d p3 g
1/ 2
33,7 L
(VSL )m = 1 +
1
d p L 2
L
3,6 10 5 ( P G ) G d p3 g
1/ 2
33,7 G
(VSG )m = 1 +
1
d p G 2
G
2
VSG VSL2
Vi Fr - chun s Froude : (Fr )G = va (Fr )L =
g .d P g .d P
VSG . L
We - chun s Weber : We =
Ta li c biu thc : (e L + eG ) = 1,40(Fr )L (We)0,078 = 1 eP
0 ,17
V.4.a i cng
Xt cc phn ng xy ra gia pha kh (hoc pha lng) vi pha rn khng phi l cht xc
tc :
A (lu cht) + bB (rn) sn phm pha lng (pha kh) /pha rn hoc c hai pha
Chia lm 2 loi :
Nhng phn ng trong ht rn khng thay i kch thc ng k nh :
- phn ng oxy ha hoc phn ng ngung qung cho oxyt kim loi :
2ZnS(R) + 3O2(K) 2ZnO(R) + 2SO2(K)
4FeS(R) + 11O2(K) 2Fe2O3(R) + 8SO2(K)
- phn ng iu ch kim loi t oxyt kim loi :
Fe3O4(R) + 4H2(K) 3Fe(R) + 4H2O(K)
- phn ng m kim loi bo v b mt kim loi :
2e- + Cu2+(L) + M(R) M + Cu
Nhng phn ng trong kch thc ht rn thay i ng k nh :
- phn ng chy ca than, ci :
C(R) + O2(K) CO2(K)
C(R) + O2(K) 2CO(K)
C(R) + CO2(K) 2CO(K)
- phn ng sn xut carbon disulfur :
750 1000 0 C
C(R) + 2S(K)
CS2(K)
- sn xut cyanur natri t Natri amid :
800 0 C
NaNH2(L) + C(R)
NaCN(L) + H2(K)
Ht phn ng Ht phn ng
Ht ban u mt phn hon ton
Ht ban u
Ht co rt
Thi gian Thi gian Thi gian theo thi gian
v cui cng
bin mt
Tro hoc sn phm
kh lm ht co rt
Thi Thi
gian gian
Nng
Nng tc cht rn
ban u
R O R R O R R O R
Thi Thi
gian gian
Vng
phn
Nng tc cht rn
ng
R O R R O R R O R
Lp phim B mt li
kh cha phn ng
Tro
B mt ht
Li
Nng tc cht kh
CAK
CAr = CAc
R rc 0 rc R
Gi : R - bn knh ca ht rn ban u
rc - bn knh li cha chuyn ha
CAk, CAr, CAc - nng tc cht A trong dng kh, ti b mt ht ban u v ti b
mt li cha chuyn ha
Trong trng hp ny nng ca tc cht ti mt giao tip gia lp phim kh v lp tro lun
lun bng 0 : CAk - CAr = CAk = const ti mi thi im
Vi phn ng khng thun nghch : CAr = CAc = 0
T phng trnh t lng, ta c : dNB = bdNA, nn biu thc vn tc c th vit l :
1 dN B 1 dN B b dN A
( rB ) = = =
S0 dt 4R 2 dt 4R 2 dt
= b k k (C Ak C Ar ) = b k k C Ak = const (1)
Vi : kk l h s truyn khi ca A trong pha kh, m/s
Nu gi B l khi lng mol ca B, ta c :
4
N B = B .Vh = B . rc3 (2)
3
Vi Vh l th tch ca ht rn hnh cu. Ly vi phn phng trnh trn :
dN A 1 1
= 4 .D Ae C Ak (6)
dt rc R
Giai on 2 : trong giai on ny, ta cho kch thc li cha phn ng thay i theo thi
gian. Li cng lc cng gim dn kch thc trong khi b dy ca lp tro tng ln, lm
gim thng lng khuych tn ca A. Phng trnh vn tc by gi cha 3 bin s : t, NA,
rc, do phi kh bt 1 bin theo 2 bin kia trc khi ly tch phn.
Thay phng trnh (3) vo (6), tch bin s v ly tch phn ta c :
rc
1 1 t
B rc2 drc = b.D Ae C Ak dt
R rc R 0
1 4 B rc2 drc dr
Kt hp (5) v (3), ta c : = B c = b k r C Ak
4 rc2 dt dt
rc t
Hay : B drc = b k r C Ak dt
R 0
B
Suy ra, thi gian cn thit t n chuyn ha no : t= (R rc )
bkr CAk
BR
Thi gian ht rn phn ng hon ton rc = 0, ta c : = (9)
b k r C Ak
t r
= 1 c = 1 (1 x B )1 / 3
R
V.4.c.4 Biu thc vn tc trong trng hp tng qut
Cc tr lc trrn xy ra ni tip nhau, do ta c th kt hp cc tr lc ny theo 2 cch :
Thi gian cn thit t n chuyn ha no l tng thi gian cn thit vt
qua tng tr lc ny : t = t phim + t tro + t loi
1 dN A CA
= k r CA = (7)
S0 dt 1 R 3
+ +
k r 2D Ae k r
V d :
Nung qung ZnS :
1- Di dng cc ht hnh cu ng knh 2 mm trong mt dng kh cha 8% oxygen
900oC. Phn ng xy ra theo phng trnh sau :
2ZnS + 3O2 2ZnO + 2SO2
gi s phn ng xy ra theo m hnh li cha chuyn ha, tnh thi gian cn thit chuyn
ha ton b ht
2- Lp li qu trnh tnh ton trn vi ng knh ht l 0,2 mm
Bit : - khi lng ring ca ht rn : 4,13 kg/m3
- hng s vn tc phn ng : kr = 2 cm/s
- p sut : 1 at
- h s khuych tn : DAe = 0,08 cm2/s