VRF-V SSTEMLER

Furkan rat ALBAYRAK

Muhammet Enes AKTA
Emrehan GRSOY
Serkan BELGE
Recep KK
Mevlt AHN

nceleyen: YRD. DO. DR. afak ATA

MART 2017
VRF-V NEDR?

Inverter kompresr teknolojisine sahip deiken debili oklu sistemler genelde VRF-V adyla
anlrlar. VRF, Variable Refrigerant Flow (Deiken Debili Soutucu Akkan Akl Klima
Sistemi) kelimelerinin ba harflerinden, VRV ise Variable Refrigerant Volume (Deiken
Debili Soutucu Akkan Hacimli Klima Sistemi) kelimelerinin ba harflerinden olumaktadr.
VRF ile VRV arasndaki temel fark irketler arasnda bulunan telif hakkdr. VRV ismini sadece
Daikin Firmas kullanmaktadr.

Deiken debili oklu sistemler bu yeni nesil klima sistemleri iinde nemli yer tutmaktadr.
Bu sistemler tek bir d niteye (veya d nite grubuna) tek bir bakr boru hatt ile balanabilen
ok sayda i nite ile tm bamsz meknlarda, stma ve/veya soutma ve ksmi havalandrma
yaparak istenilen iklim koullarn sorunsuz salayan stn bir klima teknolojisidir.

VRF sistemlerinde, eitli markalarn farkl kompresr teknolojileri bulunmaktadr. D nite

bloklarnda tek inverter kompresr, inverter ve sabit hzl kompresr kombinasyonu ya da
birden fazla inverter kompresr kombinasyonu kullanlabilmektedir. Hangi tip olursa olsun,
deiken debi kontrol yani bir anlamda kapasitenin arttrlmas ya da azaltlmas inverter
kompresrn hznn frekans kontrol ile arttrlp azaltlmas ile salanmaktadr. Genellikle
sistemlerde yksek verim ve sktrma oranlarndan dolay DC Inverter Scroll Kompresrler
kullanlmaktadr.

Asimetrik Scroll Disk

Dahili Ya Ayrma Mekanizmas

Ya Basc Fark Tedarik Edicisi

DC Ayarlanabilir Motor

Geni Susturucu emberi

1
Eski VRF-V serilerinde kompresrlerin alma srasn aklamak gerekirse, (invertr
kompresr) + (on/off kompresr) ieren VRF-V d nitede, balangta inverter kompresr
almaya balar ve yke gre kompresr frekansn deitirerek alr. Daha sonra inverter
kompresr belli bir frekansa kadar alr ve eer kapasite yetersiz gelirse, on-off kompresr
devreye girer. Bu esnada inverter kompresr alma frekans der. VRF-V sistem devre d
brakldnda ilk nce on-off kompresrler durur, ardndan inverter kompresr durur.

Yeni nesil VRF-V serilerinde ise on-off kompresrler yerine inverter kompresrler
kullanlmaktadr. Byle yaparak deien yk kapasitesine daha hassas tepki gsterir ve enerji
tasarrufu salar.

INV: nvertr Kompresr

ST 1: On/Off Kompresr - nvertr Kompresr

ST 2: On/Off Kompresr - nvertr Kompresr

2
3
VRF-V KLMA SSTEMLER

Bir VRF-V klima sistemi u birimlerden oluur:

1. D nite
2. nite
3. Soutkan Borular ve balant paralar
4. Kontrol Sistemi

D nite

VRF-V sisteminde d nite, ierisinde kompresr/ler ve iki s deitirici bulunan bir cihazdr.
Bu kompresr/ler normal sabit devirli ve/veya deiken devirli (inverter) trdendir. D nite
ierisindeki s deitiriciler yalnz soutma yapan tiplerde kondenser grevi grrken, heat
recovery (s geri kazanml) sistemlerde ise, bu d niteye bal i ntenin hangi modda
altna baldr.

ortam soutma modu d nite kondenser

ortam stma modu d nite Evaporatr

nitelerden bir ksm soutma geri kalanlar ise stma modunda alyor ise bu durumda
kontrol sistemi uygun olan en iyi kombinasyonu seerek s deitiricilerinin ne ilem
yapacan tespit eder. nitelerin hem stma hem de soutma modunda ayn anda
altrlabilmesi ancak heat recovery (s geri kazanm) zellii olan VRF-V iin geerlidir.
D niteler inverter teknolojisi sayesinde deien stma/soutma ykne gre minimum
kompresr gc gerektirecek ekilde kendilerini ayarlar ve iki eide ayrlrlar.

1. Hava Soutmal

Hava Soutmal VRF-V sistemi

D nite kondenserleri hava ile soutulmaktadr.

D nite atmosfere ak bir alanda olmaldr.
D ortam scaklklar cihazn verimini etkiler.
D nite i niteler arasnda gaz devresi vardr.

4
 2. Su Soutmal
D nite kondenserleri su ile soutulmaktadr.
Kondenseri soutmak iin, su kayna, toprak, su kulesi, kazan gibi ikincil bir sistem
gereklidir.
D nite kapal bir alanda olabilir.
D ortam scaklklar cihazn verimini etkilemez, dolaysyla ok daha souk veya ok
scak iklimlerde verimli bir ekilde kullanlr.
D nitei niteler arasnda gaz devresi vardr.

nite

nite bnyesinde bir fan ve bir s deitirici bulunmaktadr. Is deitirici yalnz soutma
yapan tiplerde Evaporatr ilevine sahip iken s geri kazanml sistemlerde soutma modunda
alyor iken evaporatr, stma modunda alyor iken kondenser olarak grev yaparlar.

niteler, mahal iinde yerletirildikleri yere gre deiik tiplerde imal edilmektedirler. Bu
tipler unlardr:

5
 Tavana taklan iki ynde hava fleyen, kaset tipi,
Tavana taklan drt ynde hava fleyen, kaset tipi,
Tavana taklan kaset ke tipi,
Tavana taklan built-in tip,
Tavana taklan kanal tipi,
Tavana aslan tip,
Duvara aslan tip,
Demeye oturtulan tip,
Demeye oturtulan gizli tip,

VRF-V SSTEMLERNN ETLER

VRF-V Klima Sistemleri 2 farkl sistemden eidi vardr. Heat Recovery VRF-V (ayn anda
hem stma, hem soutma), Heat Pump VRF-V (ayn anda sadece stma yada sadece soutma).
VRF Klima Sistemleri; ofisler, alveri merkezleri, lks apartmanlar, villalar, restoranlar,
plazalar, oteller gibi birbirinden bamsz havalandrma uygulamalarnn kullanlmasnn
gerektii yerlerde baaryla kullanlr.

1. Is Geri Kazanml (Heat Recovery) VRF-V Klima Sisteminin almas

zellikle yazdan sonbahara; ilkbahardan yaza gei dnemlerinde bir binann farkl
cephelerinde farkl i koullar oluabilir. rnein, ilkbahardan yaza gei dneminde bir
binann gneye bakan cephesinde (Kuzey yarkre esas alnarak) serinletme, kuzeye bakan
cephesinde stma gereksinimi olabilir. Bunu Is Geri Kazanml VRF (Heat Recovery-VRF)
sistemleri ile gerekletirmek mmkndr. Burada Is Geri Kazanml VRF sistemi ekil 2
yardmyla anlatlacaktr.

Tablo.1de 8 ton soutma kapasiteli bir d nite ve buna balanm her biri 2 ton soutma
gcne sahip i nitelerden oluan bir Is Geri Kazanml VRF sistemi ile deiik letme
durumlar iin kompresr g orann gsterilmektedir. Tablodaki A, B, C, D, E letme
durumlarnn ne anlama geldii ekil bler de ekil altlarnda yazlm olup aada ayrca
aklanacaktr.

6
 Tablo.1 A, B, C, D ve E letme Durumlar

b- letme A: Is yaym (Btn i niteler soutma yapyor).

letme A btn odalarda soutma gereksinimi olduu durumdur. Sistem, yalnz soutma
konumunda alan bir klima cihaz gibi alr. Her odadan s ekilmekte ve d ortama
atlmaktadr. D nite iindeki s deitiricilerinin ikisi de youturucu olarak almaktadr.
Bu durumda s geri kazanm ile enerji tasarrufundan bahsedilemez.

b-letme B: Is yayma eilimli s geri kazanm (ounlukla soutma ksmen stma

yaplyor).

7
letme B halinde odada soutma, bir odada stma gereksinimi vardr (Oda saylar
semboliktir). Bu durum yaz-sonbahar ara dneminde ortaya kabilen bir durumdur. Soutulan
odalardan ekilen snn bir ksm BS (Branch Selector - Branman Seici) nitesi araclyla
stma ihtiyac olan odaya, ihtiya fazlas ise d ortama verilir. Istma iin gerekli enerji
soutulan ortamlardan ekildii ve kompresr dnda ilave bir enerji harcanmasna gerek
olmad iin s geri kazanm olmaktadr. D nite iindeki iki s deitiricisinden biri
youturucu olarak almakta dieri ise botadr.

b- letme C: Is geri kazanm (Soutma ve stma).

letme C soutma yk ile stma yknn birbirine denk olduu durumdur. Bir taraftan
ekilen s d ortama atlmak yerine stma yaplacak yere ynlendirilir. Soutulan odalardaki
i nitelerin s deitiricisi buharlatrc olarak almakta, burada buharlaan soutkan,
stlan odalarda bulunan i nitelerdeki s deitiricisinde youturulmaktadr. Tablo.1deki
tablodan grlebilecei gibi d nitenin giri gcne oran %47 olarak s geri kazanmnn en
yksek olduu durumdur. Burada d nite iindeki s deitiricilerine i dmemektedir.

b- letme D: Is sourma eilimli s geri kazanm (ounlukla stma ksmen soutma

yaplyor).

letme D s sourma eilimli s geri kazanmnda, stma iin gerekli enerji ihtiyac,
soutulan ortamdan ekilen s miktarndan daha yksektir. Bu durumda soutulan ortamdan

8
ekilen snn tamam ve d ortamdan ekilen s, stma iin gerekli yerlere gnderilir. Oransal
olarak dk miktarda bile olsa s geri kazanm vardr.

b- letme E: Is sourma (Btn i niteler stma yapyor).

letme E s sourmal iletme durumu; sistemin tamamen s pompas olarak alt hali
ifade etmektedir. Dolays ile d nite s deitiricileri buharlatrc, i nitelerdekiler ise
youturucu olarak almaktadr. Burada s geri kazanmndan bahsedilemez. D nitenin
giri gcne orannn %89 olarak grnmesi, s geri kazanmndan deil, kompresr
kapasitelerinin soutma yk esas alnarak tespit edilmi olmasndan dolaydr.

BC Controller Nedir?

BC Controller ierisinde sv-gaz seperatr vardr. D niteden ayn boru ierisinden gelen
akkan sv ve gaz olmak zere iki farkl gaz durumuna sahip olabilir. BC Controllere gelen
bu karmn sv ve gaz fazlar birbirlerinden ayrlarak stma ve soutma ihtiyacna gre i
niteye gnderilir.

9
 Sonu olarak Is Geri Kazanml (Heat Recovery) VRF-V sistemi;
Ayn anda stma ve soutma yapabilen sistemlerdir.
4 borulu fancoil sisteminin alternatifidirler.
Ayn anda stma ve soutma ihtiyacnn olduu binalarda konforu salamak iin
kullanlr.
Ayn anda stma yaplan mahal ile soutma yaplan mahal arasnda enerjiyi
tayabildii iin Is Geri Kazanm salar.
Is Geri Kazanm yapt iin iletmesi ekonomik sistemlerdir.

2. (Heat Pump) VRF-V Klima Sisteminin almas

Yksek verimlilie sahip olan Heat Pump Klima Sistemi, farkl blge ve odalarda e zamanl
stma ve soutma salama zelliine sahiptir. Sistemde stma veya soutma almas, alma
ortamna ve ihtiyalarna uygun ekilde -nite baznda otomatik olarak- kk ak seme
nitesi tarafndan yaplmaktadr. Yani Heat Pump Klima Sistemi araclyla d nite
kullanlan binada yazn soutma, kn ise stma modlarndan faydalanlabilmektedir.

10
Son yllarda adn sklkla duyduumuz bu sistem ile ksmi yklerdeki enerji tasarrufu sayesinde
elektrik tketimlerinin minimum seviyede tutulmas salanabilmektedir.

Heat Pump VRF Klima Sistemine bal olan tm i niteler ayn anda soutma ya da ayn stma
yapmaktadr. Ayn modda alan i niteler farkl scaklk deerleri ile set edilebilir. Esnek
borulama olana sayesinde kompleks yaplarda bile uygulamas olduka kolay bir sistemdir.
R410A soutucu ile alr ve tm d nitelerinde en son inverter teknolojisini kullanr.

11
 Su Soutmal Heat Pump VRF-V Sistemi

Sonu olarak Heat Pump VRF-V Sistemi;

Ayn anda ya stma ya soutma yapabilen sistemlerdir.

2 borulu fancoil sisteminin alternatifidirler.
Ayn anda stma ve soutma ihtiyacnn olmad binalarda rahatlkla kullanlabilir.

12
VRF-V SSTEMLERNDE KULLANILAN SOUTUCU AKIKANLAR

VRF-V sistemlerinde genellikle R-22, R-407c ve R-410a soutucu akkanlar kullanlr. Ancak
son senelerde piyasadaki tm firmalar R-410a soutucu gazna gemitir. nk Avrupann
VRF-V pazarnda en byk olmas, CE (Avrupa Normlar) ve Montreal Protokol etkili
olmutur.

R407C, kaynama noktas scaklklar, kompresr tarafndan oluturulmas gereken sistem

basnlar gibi karakteristik zellikleri itibariyle R22den temelde farkl deildir. R410A nn,
birim sprme hacmi bana soutma etkisi R22den %50 daha fazladr. Bu sayede;

Daha kk sistem elemanlar

Daha kk boyutlu ve kompakt cihazlar kullanlmaktadr.

R410Al sistemler 407Cli sistemlere gre yaklak 1,8 kat daha yksek basnl sistemlerdir.
Bakr borularn et kalnl dier sistemlerden daha fazla olmak zorundadr.

R410A ile;

Daha yksek COP deerleri,

Daha kk kondenser/evaporatr yzeyleri
Daha kk kesitli bakr borularla daha uzun mesafelere daha dk enerji kayplaryla
akkan ve s tanm salar.

EER (Energy Efficiency Ratio=Enerji etkinlik oran)(ARI normuna gre): Bir nitenin
rettii soutma kapasitesinin harcanan enerjiye orandr.

.
=
. + +

Soutmann ilk dneminden yakn zamana kadar ARI normuna gre kullanlan COP
(Coefficient Of Performance=performans katsays) da Amerikada yaygn kullanlan bir
birimdir. Bu kavramlara gre EER = 3.412 COP dir. Is pompas ( heat pump ) teknolojisindeki
gelimelere paralel olarak bu cihazlarda da enerji verimlilii uzun yllar EER kavram ile
belirtilmesine ramen EUROVENT tarafndan kullanma alnan bir tanmlama ile bu kavram
kargaas ortadan kaldrlmtr.

13
COP (Coefficient of Performance : Performans Katsays): Bir nitenin rettii stma
kapasitesinin harcad enerjiye orandr.

.
=
. + +

ESEER (European Seasonal Energy Efficiency Ratio= Avrupa Mevsimsel Enerji Etkinlik
Oran): Bir nitenin ksmi yklerdeki meydana getirdii soutma kapasitelerinin bu
kapasitelerdeki harcanan enerjilere orantlarnn bilekesidir. Bu bileke d hava scakl ve
kullanm alkanlklarna yaplama zelliklerine bal olarak deien katsay ile hesaplanmas
sonucu elde edilen bir bileke deerdir.

= % + % + % +

X, Y ve Z : Ksmi Yk Deerleri

A, B ve C : Arlk Katsaylar

ESEERin Ksmi Yk Deerleri ile Arlk Katsaylar Arasndaki liki

Arlk Katsay Oran (alma Sresi
Ksmi Yk Deeri Oran (Kapasite Yzdesi)
Yzdesi)
100 3
75 33
50 41
25 23

SEER ve SCOP (Seasonal Energy Efficiency Ratio and Seasonal Coefficient of

Performance): imdiye kadar klimalar, EER ve COP deerleri ile kyaslanyordu. EER,
soutma modundaki verimlilii, COP ise stma modundaki verimlilii tanmlar ve tketilen
g ile retilen stma/soutma arasndaki oran ifade eder. Sadece tek bir alma noktasna
gre hesaplanan bu deerler, rnn genel performansn tanmlamakta yeterli olamyordu.
Yeni ynetmelik ile rn verimliliinin geree daha yakn llmesi mmkn oluyor. SEER
ve SCOP adlandrmasndaki S, Sezonsal anlamna gelen bir simge ve cihazlarn birden
fazla lm noktasnda test edildii anlamna geliyor. Soutma modu iin lm noktalar
20C, 25C, 30C ve 35C d ortam scaklklardr.
14
Istma modu iin ise tm blgeleri kapsayabilecek bir scaklk profili oluturulamad iin
farkl yk profillerine sahip farkl iklim blgesi tanmland: Ortalama, daha scak ve daha
souk. lmler 12C, 7C, 2C ve -7C d ortam scaklklarnda yaplyor, bulunduu
blgeye bal olarak farkl alma sreleri ile hesaplamalara dhil ediliyor.

2013 ylndan nce retilen klimalarn etiketlerinde ve brorlerinde SEER, SCOP deerleri
yerine EER ve COP deerleri bulunur. EER ve SEER ile COP ve SCOP aslnda znde ayn
gsterge deerleridir.

VRF SSTEMLERNN AVANTAJ ve DEZAVANTAJLARI

a) Avantajlar
D nite boyutlarnn, alternatif sistemlere gre (chiller vb.) daha kk olmas
letme giderlerinin merkezi sistemlere oranla paylam kolayl
Enerji veriminin (COP ve EER deerleri) yksek, iletme giderlerinin dk olmas
Otel, hastane gibi gn iinde sl yklerin ok deiken olduu projelerde %40a varan enerji
tasarrufu salanabilmesi
Sistemin ekonomik mrnn uzun olmas
Mahallerin birbirlerinden bamsz kontrol imkan
Kapasite arttrmnn kolaylkla yaplabilmesi
nitelerdeki serpantinlerin fan-coil sistemi i nitelerine nazaran daha kk, dolaysyla
fanlarnn da daha kk olmas nedeniyle i nitelerin daha sessiz alabilmeleri
Zonlama ve s geri kazanm vastasyla ayn zamanda hem stma hem soutma yaplabilmesi
Her trl otomasyona balanma kolayl (gelimi merkezi kumanda seenekleri)
evre ile ilgili zellikler (CO2 emisyonu dk ve Kyoto protokoluna uygundur)
R407C ve R410A soutucu akkanlarnn s tama kabiliyetinin suya gre daha fazla olmas
nedeniyle boru kesitlerinin ok daha kk olmas
Kompresrlerin eit srede eit dalm esas ile sral olarak altrlabilmeleri
D nitedeki kompresrlerden birinin arzalanmas halinde, sadece arzalanan kompresrn
devre d braklarak sistemin almaya devam edebilmesi

b) Dezavantajlar
Taze hava imkanlarnn snrl olmas ve ilave sistemler gerekebilmesi
lk yatrm bedelinin greceli olarak fazla olmas
Soutucu akskan maliyetinin ykseklii
Bir noktadan scak veya souk flemenin mahallerde konforu olumsuz etkileyebilecei

15
 Nemlendirme gerektiinde ilave havalandrma sistemleri dnlmesi ihtiyac (primer hava)
Nem almann kstl oluu
Seilen markaya gre i nitelerde ses olabilmesi
yi tasarm yaplmazsa, ok scak veya ok souk blgelerde sorun kabilmesi
Tavan tipi nitelerde stma modunda scak havay aaya indirmek iin fan devrinin
arttrlmasnn gerekebilmesi (ses artacaktr)
Asma tavan iinde i nite olduu takdirde, yangn alglama-sndrme ihtiyacnn ortaya
kmas

16
VRF-V SSTEM LE SPLT KLMA SSTEM FARKININ TERMODNAMK
ANALZ

ISI GER KAZANIMLI (HEAT RECOVERY) VRF-V KLMA SSTEMNN DEB

HESAPLARI

letme Durumu-A

17
letme Durumu-B

18
letme Durumu-C

letme Durumu-D

19
letme Durumu-E

20
Not: Hesaplar R-410a iin TE= 7C, TK=55C, 5 superheat ve 5C subcooling esas alnarak
yaplmtr.

TOPLAM BORULAMA MESAFES

21
KTSAD ve DAR BRMLER FAKLTES VRF-V SSTEM GRNTLER

22
23