TS en 1097-6

TRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 1097-6
Mart 2002
ICS 91.100.15
1. Bask
AGREGALARIN MEKANK VE FZKSEL ZELLKLER

N DENEYLER BLM 6: TANE YOUNLUUVE SU
EMME ORANININ TAYN
Tests for mechanical and physical properties of aggregates-

Part 6: Determination of particle density and water absorption
TRK STANDARDLARI ENSTTS

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA
Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya
kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini
ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz.
Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde
grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin
deerli katklarn kranla anarz.
Kalite Sistem Belgesi

malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.
Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun
olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn
garantisi altnda olduunu ifade eder.
TSEK
Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas)
TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard
olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul
edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda
Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.
DKKAT!
TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun
retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir
garanti sz konusu deildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.
TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.100.15 TRK STANDARDI TS EN 1097-6/Mart 2002
n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 1097-6 (2000) standard esas alnarak, TSE Maden
Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 18 Mart 2002 tarihli toplantsnda Trk
Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
NDEKLER
1 Kapsam................................................................................................................ 1
2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar ....................................................... 1
3 Terimler ve tarifler .............................................................................................. 2
3.1 Deney numunesi ksm.......................................................................................................................... 2
3.2 Etvde kurutulmu esasta tane younluu.......................................................................................... 2
3.3 Grnr tane younluu ....................................................................................................................... 2
3.4 Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu........................................................................ 2
3.5 Kuru tane younluu ............................................................................................................................. 2
3.6 Su emme ................................................................................................................................................ 2
3.7 Sabit ktle............................................................................................................................................... 2
4 Prensip ................................................................................................................ 2
5 Malzemeler .......................................................................................................... 3
6 Cihazlar................................................................................................................ 3
6.1 Genel ...................................................................................................................................................... 3
6.2 Genel amalar iin kullanlan cihazlar .................................................................................................. 3
6.3 Tel sepet metodu iin zel cihazlar (Madde 7, Madde A.3 ve Madde B.2) ....................................... 3
6.4 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu
iin zel cihazlar (Madde 8) .............................................................................................................................. 3
6.5 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu
iin zel cihazlar (Madde 9) .............................................................................................................................. 4
6.6 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre
metodu iin zel cihazlar (Madde A.4) ............................................................................................................. 4
6.7 Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme
orannn tayini iin zel cihazlar (Ek B) ............................................................................................................ 4
6.8 Kurutulmu hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek
C) 4
7 Tel sepet metodu - 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip
agregalar iin ............................................................................................................ 5
7.1 Genel ...................................................................................................................................................... 5
7.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas.............................................................................................. 5
7.3 lem ....................................................................................................................................................... 6
7.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi ................................................................................................ 6
8 Piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip
agregalar iin ............................................................................................................ 7
8.1 Genel ...................................................................................................................................................... 7
8.3 lem ....................................................................................................................................................... 7
8.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi ................................................................................................ 8
9 Piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip
agregalar iin............................................................................................................. 9
9.1 Genel ...................................................................................................................................................... 9
9.3 lem ....................................................................................................................................................... 9
9.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi .............................................................................................. 10
10 Deney raporu2) ............................................................................................... 10
10.1 Gerekli bilgiler....................................................................................................................................... 10
10.2 stee bal bilgiler ............................................................................................................................... 11
Ek A ......................................................................................................................... 12
Agregalarn kuru tane younluunun tayini ........................................................ 12
Ek B ......................................................................................................................... 16
Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluunun
ve su emme orannn tayini.................................................................................... 16
Ek C ......................................................................................................................... 18
Hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini .................... 18
Ek D ......................................................................................................................... 21
(Bilgi iin) ................................................................................................................ 21
Suyun younluu ................................................................................................... 21
Ek E.......................................................................................................................... 22
(Bilgi iin) ................................................................................................................ 22
Kesinlik.................................................................................................................... 22
Ek F.......................................................................................................................... 24
(Bilgi iin) ................................................................................................................ 24
nce agregalarn doygun ve yzeylerinin kuru olmasyla ilgili klavuz .............. 24
Kaynak..................................................................................................................... 24
Agregalarn mekanik ve fiziksel zellikleri iin deneyler -

Blm 6: Tane younluu ve su emme orannn tayini
1 Kapsam
Bu standard, agregalarda tane younluu (birim hacim ktlesi) ve su emme (absorpsiyon) orannn
tayin metotlarn kapsar. lk be metot, normal agregalara, altnc metot ise hafif agregalara uygulanr.
Bu metotlar, aada verilmitir:
a) Tel sepet metodu: 63 mm gz aklkl elekten geen, ancak 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan
agregalar iin.
b) Piknometre metotlar: 31,5 mm gz aklkl elekten geen, ancak 0,063 mm gz aklkl elekte
tutulan agregalar iin.
Not 1 - Tel sepet metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin,
piknometre metoduna alternatif olarak kullanlabilir. Anlamazlk durumunda, Madde 8de
aklanan piknometre metodu, referans metot olarak kullanlmaldr.
Not 2 - Tel sepet metodu, 63 mm gz aklkl elekte tutulan mnferit agrega taneleri iin de
kullanlabilir.
Ar agregalar iin, kuru tane younluunun tayinine ynelik bir metot, Ek Ada verilmitir.
Not 3 - Ar agregalarn su emmesi az olduundan, kuru tane younluu, dorudan su ierisinde tayin
edilebilir. Bu metot, etvde kurutulmu hlde yaplan tane younluu tayininden farkldr.
Sabit ktleye getirilmi iri agregalarn su emme orannn ve tane younluunun tayinine uygun tel
sepet metodunun deiik bir ekli, Ek Bde belirtilmitir.
Hafif agregalar iin, Ek Ada aklanan piknometre metodunun deiik bir ekli, Ek Cde belirtilmitir.
2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf
yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir.
Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil
veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin
belirtilmemesi hlinde en son basks kullanlr.
1)
EN, ISO, IEC Ad TS No Ad
vb. No (ngilizce) (Trke)
EN 932-1 Tests for general properties of TS EN 932-1 Agregalarn Genel zellikleri in
aggregates - Part 1: Methods for Deneyler - Ksm 1 Numune Alma
sampling Metotlar
aggregates - Part 2: Methods for Deneyler - Blm 2: Lboratuvar
reducing laboratory samples Numunelerinin Azaltlmas Metodu
aggregates - Part 5: Common Deneyler - Blm 5: Genel Cihazlar
equipment and calibration ve Kalibrasyon
EN 933-2 Tests for geometrical properties of TS EN 933-2 Agregalarn Geometrik zellikleri in
aggregates - Part 2: Determination Deneyler - Ksm 2: Tane Bykl
of particle size distribution - Test Dalm Tayini - Deney Elekleri, Elek
sieves, nominal size of apertures Gz Aklklarnn Anma Byklkleri
1)
TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad, 3. ve 4. kolonda verilmitir.
1
3 Terimler ve tarifler
Bu standardn amalar bakmndan aadaki terimler ve tarifler geerlidir:
3.1 Deney numunesi ksm

Tamam bir tek deneyde kullanlan numune.
3.2 Etvde kurutulmu esasta tane younluu

Bir agrega numunesinin etvde kurutulmu hldeki ktlesinin, taneler iindeki kapal boluklar ve
suyun girebildii boluklar da dahil, suda igal ettii hacme oran.
3.3 Grnr tane younluu

Bir agrega numunesinin etvde kurutulmu hldeki ktlesinin, taneler iindeki kapal boluklar dahil,
ancak suyun girebildii boluklar hari olmak zere, suda igal ettii hacme oran.
3.4 Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

Suyun girebildii boluklarda bulunan su ile agrega numunesinin toplam ktlesinin, taneler iindeki
kapal boluklar ve suyun girebildii boluklar da dahil (eer varsa), suda igal ettii hacme oran.
3.5 Kuru tane younluu

Kuru tanelerin birim hacminin ktlesi.
Not - Hacim, hem i ksmdaki kapal boluklar, hem de suyun girebildii boluklar dahil tanelerin
hacmi olarak tayin edilir.
3.6 Su emme
Suyun, tanelerdeki boluklara nfuz ederek emilmesi sebebiyle, etvde kurutulmu agrega
numunesinin ktlesinde meydana gelen art.
3.7 Sabit ktle

En az 1 saatlik kurutmadan sonra yaplan birbirlerini izleyen tartmlar arasnda, %0,1'den daha byk
farkllk gstermeyen ktle.
Not - Sabit ktle, bir ok durumda, deney numunesi ksmnn, belirtilen bir etvde, (110 5) C'ta
nceden tayin edilmi bir sre ile kurutulmasndan sonra elde edilebilir. Deney lboratuvarlar,
kullanlan etvn kurutma kapasitesine bal olarak, zel tip ve byklklerdeki numuneler iin
sabit ktlenin elde edilmesine ynelik sreyi belirleyebilir.
4 Prensip
Tane younluu, ktlenin, hacme oranndan hesaplanr. Ktle, deney numunesi ksmn, doygun ve
yzeyi kurutulmu hlde ve tekrar etvde kurutulmu hlde tartmak suretiyle tayin edilir. Hacim ise, tel
sepet metodundaki ktle indirgemesi veya piknometre metodundaki tartmlar yoluyla, yer deitiren
suyun ktlesinden tayin edilir.
Not 1 - Su emme zerindeki etkisi sebebiyle, deneyden nce deney numunesi ksmna herhangi bir
stma uygulanmamaldr. Ancak, stma uygulanm olan byle bir malzeme kullanlrsa, bu
husus deney raporunda belirtilmelidir.
Not 2 - Gzenekli agregalar iin su emme oran ve younluk deerleri, deneye tbi tutulan tane
bykl aralklarna baldr. Bu nedenle, tayin edilmi olan deerler, fiilen deneye tbi
tutulan tane bykl aralklarna atfedilir.
Agrega, belirli sayda farkl tane bykl aralklarndan oluuyorsa, deney numunesi ksm
hazrlanmadan nce numunenin 0,063 mm il 4mm, 4 mm il 31,5 mm ve 31,5 mm il 63 mm tane
bykl aralklarna ayrlmas gereklidir. Her bir tane bykl aralnn yzdesi, deney raporunda
belirtilmelidir.
2
5 Malzemeler
Su, kullanlmadan nce kaynatlm ve soutulmu.
Not - Taze eme suyu ve demineralize su uygundur. Su, younluunu nemli miktarda etkileyen
yabanc maddelerden (mesel znm hava gibi) arnm olmaldr. znm hava, vakum
uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.
6 Cihazlar
6.1 Genel
Aksi belirtilmedike, btn cihazlar EN 932-5te belirtilen genel zelliklere uygun olmaldr.
6.2 Genel amalar iin kullanlan cihazlar
6.2.1 Hava dolaml etv, scakln (110 5)C'ta tutulabilmesi iin termostat ihtiva eden.
6.2.2 Terazi, deney numunesi ksmnn ktlesini, ktlenin % 0,1'ine tekabl eden dorulukla
tartabilen.
Terazi, numuneyi ihtiva eden tel sepetin suda aslmasna ve tartlmasna uygun kapasitede olmaldr.
6.2.3 Su banyosu, termostat kontroll ve scakl (22 3)C'ta tutulabilen.
6.2.4 Termometre, doruluu 0,1C olan.
6.2.5 Deney elekleri, EN 933-2'de belirtilen gz aklk ekline ve 0,063 mm, 4 mm, 31,5 mm ve
63 mm gz aklk byklne sahip.
6.2.6 Tepsiler, uygun byklkte olan ve ktlesinde deime olmadan hava dolaml etvde
stlabilen.
6.2.7 Kuru, yumuak emici bezler
6.2.8 Ykama donanm
6.2.9 Kronometre
6.3 Tel sepet metodu iin zel cihazlar (Madde 7, Madde A.3 ve Madde B.2)
6.3.1 Tel sepet veya delikli kap, terazi koluna aslacak ekilde uygun byklkte olan. Sepet
veya kap, korozyona dayankl olmaldr.
6.3.2 Su szdrmaz tank, sepet ile tankn kenarlar arasnda en az 50 mm aklk olacak ekilde,
ierisinde sepetin serbeste aslabildii (22 3)C'ta su ihtiva eden.
Not - Su szdrmaz tank, Madde 6.2.3te belirtilen su banyosu yerine kullanlabilir.
6.4 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 8)
Piknometre, 1000 mL il 5000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve baka uygun bir kaptan
ibaret ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan.
Not - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir.
Hesaplama yaplmadan nce, tartm deerlerini toplamak kaydyla, byk bir piknometre yerine,
daha kk iki piknometre kullanlabilir.
3
6.5 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 9)
6.5.1 Piknometre, 500 mL il 5000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve baka uygun bir
kaptan ibaret ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan.
Not - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir.
6.5.2 Metal kalp, st ksmnn ap (40 3) mm, alt ksmnn ap (90 3) mm ve ykseklii (75
3) mm kesik koni eklinde olan. Metal kalbn et kalnl en az 0,8 mm olmaldr.
6.5.3 Metal sktrc, (340 15) g ktleli, ap (25 3) mm olan dairesel kesitli bir kartrma
yzeyi ihtiva eden ve metal kalp ile birlikte kullanlan.
6.5.4 Huni, cam mamul (metal kalp ve sktrc kullanmna alternatif olarak).
6.5.5 Tepsi, alan 0,1 m2den daha kk olmayan dz tabanl, kenar ykseklii 50 mmden daha
az olmayan ve suyu emmeyen bir malzemeden iml edilmi olan.
6.5.6 Scak hava kayna, sa kurutma makinas gibi.
6.6 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde A.4)
Piknometre, 250 mL il 2000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve buna uygun bir cam huni
ihtiva eden ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan.
Not 1 - Piknometrenin hacmi, deney numunesinin byklne uygun olarak seilmelidir.
Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.
6.7 Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn tane
younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek B)
Kap, numunenin su ierisinde muhafaza edilmesi iin kullanlan ve hacmi, Madde 6.3.1te belirtilen tel
sepetin hacmiyle ayn olan.
6.8 Kurutulmu hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn

tayini iin zel cihazlar (Ek C)
Piknometre, 1000 mL il 2000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve buna uygun bir cam huni
ihtiva eden ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan. Mmknse,
piknometre, agregalarn yzmesini nlemek iin esnek bir zgara ihtiva etmelidir.
Not 1 - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir.
Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.
4
Aklama:
1 - Cam huni
2 - aret izgisi
3 - Geni boazl, dz tabanl ieye uygun huninin alt ksm
4 - Geni boazl, dz tabanl ie
ekil 1 - Piknometre rnei
7 Tel sepet metodu - 31,5 mm il 63 mm arasnda tane

byklne sahip agregalar iin
7.1 Genel
Tel sepet metodu, 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlmaldr.
Kaya paralar olmas durumunda, numunenin tane bykl, 63 mm gz aklkl elekten geecek
ve 31,5 mm gz aklkl elekte tutulacak ekilde azaltlr.
Not - Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn su emme orannn ve tane
younluunun tayini iin bu metodun deiik bir ekli, Ek Bde verilmitir.
7.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Agregalardan numune alma EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega
deney numunesi ksmnn ktlesi, izelge 1de verilen ktle deerlerinden daha kk olmamaldr.
izelge 1 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (tel sepet metodu)
En byk agrega bykl Deney numunesi ksmlarnn

mm ktlesi, en az
kg
63 15
45 7
Not - Dier byklkler iin, deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge 1de belirtilen ktle
deerlerinden enterpolasyon yardmyla elde edilebilir.
5
Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 63 mm ve 31,5 mm gz aklkl

eleklerde ykanr ve daha sonra kurumaya braklr. 63 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr.
7.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, tel sepete yerletirilir ve tel sepet, suyun seviyesi, sepetin st
ksmndan en az 50 mm yukarda olacak ekilde (22 3)C scaklkta su ihtiva eden tanka daldrlr.
Daldrmadan hemen sonra sepet, tankn tabanndan yaklak 25 mm yukarya kaldrlarak ve saniyede
bir kez olmak zere 25 defa bu ykseklikten drlerek, hapsolmu hava deney numunesi ksmndan
uzaklatrlr.
Sepet ve agrega, (24 0,5) saat sreyle (22 3)C scaklktaki suya tamamen daldrlm hlde
bekletilir.
Sepet ve deney numunesi ksm sallanr ve (22 3)C scaklktaki suda tartlr (M2). Ktlenin (M2) tayin
edildii andaki suyun scakl kaydedilir.
Not - Deney numunesi ksmnn, tartm iin farkl bir tanka aktarlmas gerekiyorsa, sepet ve deney
numunesi ksm, yeni tankta tartm (M2) ncesi 25 defa sallanr.
Sepet ve agrega, sudan karlr ve suyun uzaklamas iin birka dakika beklenir. Agrega, sepetten,
kuru bezlerden birinin zerine dikkatlice boaltlr. Bo sepet, tekrar suya daldrlr, 25 defa sallanr ve
suda tartlr (M3).
Agrega tanelerinin yzeyi dikkatlice kurutulur ve bez rutubet ememeyecek hle geldiinde, taneler,
ikinci bir kuru, yumuak emici bez zerine aktarlr. Agrega taneleri, kalnlk bir agrega tanesinden
daha fazla olmayacak ekilde bu ikinci bez zerine yaylr ve grlebilir btn su filmleri uzaklatrlana
kadar direk gne ndan veya herhangi bir s kaynandan korunarak atmosfere maruz braklr.
Ancak bu durumda agrega taneleri, hl rutubetli bir grnm arz eder. Agrega taneleri tartlr (M1).
Agrega taneleri, bir tepsiye aktarlr ve etvde, (110 5)C scaklkta, sabit ktleye (M4) kadar
kurutulur.
Btn tartmlar, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M4) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla
yaplr ve kaydedilir.
7.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Tane younluklar (a, rd ve ssd, hangisi uygunsa), megagram/metrekp cinsinden, aadaki
eitlikler yardmyla hesaplanr:
M4
Grnr tane younluu : a = w
M4 (M2 M3 )
M4
Etvde kurutulmu esasta tane younluu : rd = w
M1 (M2 M3 )
M1
Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu : ssd = w
M1 (M2 M3 )
Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin yzdesi olarak aadaki eitlik
yardmyla hesaplanr:
100 x (M1 M4 )
WA 24 =
M4
Burada;
M1 : Doygun ve havada yzeyi kurutulmu agregann ktlesi, g,
M2 : Doygun agrega numunesini ihtiva eden sepetin sudaki grnr ktlesi, g,
M3 : Bo sepetin sudaki grnr ktlesi, g,
6
M4 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g,

w : M2 tayin edildiinde kaydedilen scaklktaki su younluu (Ek D), megagram/metrekp
tr.
3
Tane younluu deerleri, 0,01 Mg/m , su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade edilir.
Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir:
rd
ssd = 1 + rd
a
Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.
8 Piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane

8.1 Genel
Bu maddede aklanan piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip
agregalarda kullanlmaldr.

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise, EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega
deney numunesi ksmnn ktlesi, izelge 2de verilen ktle deerlerinden daha az olmamaldr.
izelge 2 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (piknometre metodu)
En byk agrega bykl Deney numunesi ksmnn ktlesi, en az

mm kg
31,5 5
16 2
8 1
Not - Dier byklkler iin deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge 2de belirtilen ktle
Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 31,5 mm ve 4 mm gz aklkl

eleklerde ykanr. 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr. Daha sonra numune kurumaya
braklr.
8.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, piknometrede bulunan, (22 3)C scaklktaki suya daldrlr ve
hapsolmu hava, piknometre, eik konumda hafife yuvarlanarak ve sallanarak uzaklatrlr.
Piknometre, su banyosu ierisinde dey hle getirilir ve deney numunesi ksm, (22 3)Cta (24
0,5) saat sreyle tutulur. Islatma sresinin sonunda, piknometre su banyosundan karlr ve varsa
geriye kalan hapsolmu hava, piknometreyi hafife yuvarlamak ve sallamak suretiyle uzaklatrlr.
Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.
Piknometre, su ilve edilerek taacak ekilde doldurulur ve kap ierisinde hi bir hava hapsedilmeden
tepe ksmna bir kapak yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M2).
Suyun scakl kaydedilir.
Agrega taneleri, sudan karlr ve birka dakika sreyle kurumaya braklr. Piknometre tekrar su ile
doldurulur ve kapak daha nce belirtildii ekilde yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm
kurutulur ve tartlr (M3). Suyun scakl kaydedilir.
M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir.
7
Not 2 - Her bir deneyde piknometrenin hacmini lmek yerine, piknometre tekrar kalibre edilebilir. Bu
durumda piknometre termostatl bir banyoda, (kalibrasyon scakl 0,5)C scakla getirilir.
Suyu szlm deney numunesi ksm, kuru bezlerden birinin zerine alnr. Bez zerine yerletirilen
agrega tanelerinin yzeyi dikkatlice kurutulur ve bez rutubet ememeyecek hle geldiinde, taneler,
ikinci bir kuru, yumuak emici bez zerine aktarlr. Agrega taneleri, kalnl bir agrega tanesinden
daha fazla olmayacak ekilde, bu ikinci bez zerine yaylr ve grlebilir btn su filmleri
uzaklatrlana kadar direk gne ndan veya herhangi bir s kaynandan korunarak atmosfere
maruz braklr. Ancak bu durumda agrega taneleri, hl rutubetli bir grnm arz eder.
Doygun ve yzeyi kuru deney numunesi ksm, bir tepsiye aktarlr ve tartlr (M1). Agrega taneleri,
hava dolaml bir etvde, (110 5)Cta, sabit ktleye (M4) kadar kurutulur.
Btn ktle deerleri, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M4) % 0,1i veya daha iyi olan bir
dorulukla kaydedilir.

M4
Grnr tane younluu : a =
M4 (M2 M3 )
M4
Etvde kurutulmu esasta tane younluu : rd =
M1 (M2 M3 )
M1
Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu : ssd =
M1 (M2 M3 )
Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki
eitlik yardmyla hesaplanr:
100 x (M1 M4 )
WA 24 =
M4
Burada;
M2 : Doygun agrega numunesini ihtiva eden piknometrenin ktlesi, g,
M3 : Sadece su ile doldurulmu piknometrenin ktlesi, g,
M4 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g
dr.
3
rd
ssd = 1 + rd
a
8
9 Piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane

9.1 Genel
Bu maddede aklanan piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip
agregalarda kullanlmaldr.
Not - Alternatif olarak, Madde 8de aklanan piknometre metodu, 4 mm gz aklkl elekten geen,
ancak tamam 2 mm gz aklkl elekte kalan agregalar iin kullanlabilir.

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise, EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega
deney numunesi ksmnn ktlesi, 1 kgdan daha az olmamaldr.
Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 4 mm ve 0,063 mm gz aklkl

eleklerde ykanr. 4 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr.
9.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, piknometrede bulunan, (22 3)C scaklktaki suya daldrlr ve
hapsolmu hava, piknometre eik konumda hafife yuvarlanmak ve sallanmak suretiyle uzaklatrlr.
Piknometre, su banyosu ierisinde dey hle getirilir ve deney numunesi ksm, (22 3)Cta, (24
0,5) saat sreyle tutulur. Islatma sresinin sonunda, piknometre su banyosundan karlr ve varsa
geriye kalan hapsolmu hava, piknometre, hafife yuvarlanmak ve sallanmak suretiyle uzaklatrlr.
Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.
Piknometre, su ilve edilerek taacak ekilde doldurulur ve kap ierisinde hi bir hava hapsedilmeden
tepe ksmna bir kapak yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M2).
Suyun scakl kaydedilir.
Deney numunesi ksmn kaplayan suyun byk bir ksm szlr ve piknometre bir tepsiye boaltlr.
Piknometre, tekrar su ile doldurulur ve kapak daha nce belirtildii ekilde yerletirilir. Daha sonra,
piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M3). Suyun scakl kaydedilir.
M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir.
Not 2 - Her bir deneyde piknometrenin hacmini lmek yerine, piknometre tekrar kalibre edilebilir. Bu
durumda piknometre, termostatl bir banyoda, (kalibrasyon scakl 0,5)C scakla getirilir.
Islak deney numunesi ksm, tepsinin tabanna niform bir tabaka hlinde yaylr. Yzey rutubetini
buharlatrmak amacyla, agrega taneleri, hafif bir scak hava akmna maruz braklr. Agrega taneleri,
niform bir kurumann elde edilmesi amacyla, hibir yzey nemi grlmeyinceye ve taneler artk
birbirlerine yapmayncaya kadar, sk aralklarla kartrlr. Kartrma devam ederken, numune, oda
scaklna kadar soutulur.
Yzey kuruluunun salanp salanmadnn tespit edilmesi iin, metal koni kalb, en byk apa
sahip ksm, tepsinin tabanna gelecek ekilde yerletirilir. Koni kalb, bir miktar kuru deney numunesi
ksmyla gevek olarak doldurulur ve kalbn st ksmndaki delikten geirilen bir sktrc kullanmak
suretiyle agrega yzeyi 25 defa hafife vurularak sktrlr. Sktrma ileminden sonra, kalp tekrar
doldurulmaz. Kalp, zerinde hibir agrega tanesi olmayacak ekilde, dikkatlice kaldrlr. Elde edilen
agrega konisi kmezse, kalp kaldrldnda kme olay meydana gelene kadar kurutmaya devam
edilir ve koni deneyi tekrarlanr.
Not 3 - Bu ilemle ilgili yol gsterici bilgiler, Ek Fdeki ekillerde verilmitir.
Doygun ve yzeyi kurutulmu deney numunesi ksm tartlr (M1). Agrega taneleri, hava dolaml
etvde, (110 5)Cta sabit ktleye (M4) kadar kurutulur.
9

M4
Grnr tane younluu : a =
M4 (M2 M3 )
M4
Etvde kurutulmu esasta tane younluu : rd =
M1 (M2 M3 )
M1
Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu : ssd =
M1 (M2 M3 )
Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki
100 x (M1 M4 )
WA 24 =
M4
Burada;
M2 : Doygun agrega numunesini ihtiva eden piknometrenin ktlesi, g,
M3 : Sadece su ile doldurulmu piknometrenin ktlesi, g,
M4 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g
dr.
3
rd
ssd = 1 + rd
a
10 Deney raporu2)
10.1 Gerekli bilgiler
Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva etmelidir:
a) Bu standardn iaret ve numaras (TS EN 1097-6 eklinde),
b) Numuneyi tantc bilgiler,
c) Agrega byklk aral ve ok sayda tane bykl aral hlinde deneye tbi tutulmusa her
bir byklk aralnn yzdesi,
d) Deneye tbi tutulan kuru numune ktlesi,
e) Tane younluunu ve su emme orann tayin etmek iin kullanlan metot (Madde 7, Madde 8 veya
Madde 9),
f)
2)
TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025'te verilen bilgileri
de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.
10
g) Deney sonular (her bir deney iin drt deer),

h) Deney tarihi,
i) Deney lboratuvarnn ad ve yeri.
10.2 stee bal bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva edebilir:
a) Numune kaynann ad ve yeri,

b) Numune alma ileminin aklanmas,
c) Petrografik aklama (EN 932-3).
11
Ek A
Agregalarn kuru tane younluunun tayini
A.1 Genel
3
Bu ek, 1 Mg/m ten daha byk tane younluuna sahip agregalarn kuru tane younluunun tayini ile
ilgili aada belirtilen metotlar kapsar ve 0,063 mm ve 63 mm arasnda tane byklne sahip
agregalara uygulanr:
a) Tel sepet metodu: 31,5 mm ve 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin.
b) Piknometre metodu: 0,063 mm ve 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin.
Not 1 - Tel sepet metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin
piknometre metoduna alternatif olarak kullanlabilir. Anlamazlk durumunda, piknometre
metodu, referans metot olarak kullanlmaldr.
A.2 Prensip
Bu deneyin amac, deney numunesinin ktlesini ve hacmini tayin etmek ve ktlenin hacme oran
olarak tane younluunu hesaplamaktr. Ktle, deney numunesini, etvde kurutulmu esasta tartmak
suretiyle elde edilir. Hacim ise, tel sepet metodunda veya hacmi bilinen bir piknometrede ktle
azalmas yoluyla, kuru tanelerin sebep olduu yer deitiren su ile tayin edilir.
A.3 Tel sepet metodu, 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip

agregalar iin
A.3.1 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Deney numunesi ksm, Madde 7.2de belirtildii gibi hazrlanmaldr.
A.3.2 lem
Deney numunesi ksm, etvde (110 5)Cta, sabit ktleye kadar kurutulur. Deney numunesi ksm
ortam scaklna kadar soutulur ve tartlr (M1).
Deney numunesi ksm, tel sepete yerletirilir ve tel sepet, su seviyesi sepetin st ksmndan en az 50
mm yukarda olacak ekilde, (22 3)C scaklkta su ihtiva eden bir tanka daldrlr. Daldrmadan
hemen sonra, sepet, tankn tabanndan yaklak 25 mm yukarya kaldrlarak saniyede bir kez olmak
zere 25 defa bu ykseklikten drlr ve bylece hapsolmu havann deney numunesinden
uzaklatrlmas salanr.
Sepet ve agrega, 10 dakikadan daha uzun olmamak zere, suya tamamen daldrlm hlde bekletilir.
Sepet ve deney numunesi sallanr ve (22 3)C scaklktaki suda tartlr (M2). Ktlenin (M2) tayin
edildii andaki suyun scakl kaydedilir.
Not - Deney numunesi ksmnn, tartm iin farkl bir tanka aktarlmas gerekiyorsa, sepet ve deney
numunesi, yeni tankta tartm (M2) ncesi 25 defa sallanr.
Sepet boaltlr ve tekrar suya daldrlr. 25 defa sallanr ve suda tartlr (M3).
Btn tartmlar, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M1) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla
kaydedilir.
A.3.3 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Kuru tane younluu (p), her bir deney numunesi iin, megagram/metrekp cinsinden, aadaki
M1
p = w
M1 (M2 M3 )
12
Burada;
M1 : Etvde kurutulmu deney numunesinin ktlesi, g,
M2 : Su altndaki deney numunesini ihtiva eden sepetin numuneyle birlikte sudaki ktlesi, g,
M3 : Bo sepetin sudaki ktlesi, g,
w : Deney scaklnda suyun younluu (Ek D), megagram/metrekp
tr.
3
Kuru tane younluu deeri, 0,01 Mg/m yaklamla ifade edilir.
Not - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.
A.4 Piknometre metodu, 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne

sahip agregalar iin
A.4.1 Deney numunelerinin hazrlanmas

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr.
ki deney numunesi hazrlanmaldr. Deney numunelerinin ktlesi, izelge A.1de verilen ktle
deerlerinden daha az olmamaldr.
izelge A.1 - Deney numunelerinin ez az ktlesi (piknometre metodu)
En byk agrega bykl Deney numunesinin ktlesi, en az

mm kg
31,5 1,5
16 1,0
8 0,5
4 (veya daha kk) 0,25
Not - Dier byklkler iin, deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge A.1de belirtilen ktle
A.4.2 Piknometrenin kalibrasyonu

Piknometrenin hacmi, piknometreyi (22 3)C scaklktaki su ile doldurmak ve (22 3)C scaklktaki
su banyosunda en az 1 saat sreyle tutmak suretiyle tayin edilir. Piknometrenin hacmi (V), mililitre
cinsinden adet lme deerinin ortalamas olarak hesaplanr. Bu adet mnferit lme deerinin
aral, ortalama deerin % 0,1ini gememelidir. Hacim hesaplanrken, piknometreyi dolduran suyun
ktlesi, llen kalibrasyon scaklndaki su younluuna blnerek su younluu iin bir dzeltme
yaplr (Ek D).
Not - Her bir deney iin, piknometre hacmini lmek yerine, piknometre yeniden kalibre edilebilir.
A.4.3 lem
Deney esnasnda, su banyosu (22 3)C scaklkta tutulmaldr.
Deney numunesi, yapm hldeki tanelerin uzaklatrlmas iin ykanr ve varsa, 31,5 mm gz
aklkl elekte tutulan ve 0,063 mm gz aklkl elekten geen taneler atlr. Deney numunesi, etvde
(110 5)C scaklkta sabit ktleye ulalncaya kadar kurutulur ve ortam scaklna kadar soumaya
braklr.
Piknometre ve huni tartlr (M1). Deney numunesi, piknometre ierisine dikkatlice yerletirilir. Huni,
piknometrenin tepesine yerletirilir ve bu dzenek tartlr (M2).
Not 1 - Huninin piknometreye yapmasn nlemek iin, tartm ncesinde temas blgesine biraz
silikon esasl gres uygulanabilir.
13
Piknometre, boazn alt ksmnn yaklak 30 mm altna kadar (22 3)C scaklktaki su ile doldurulur.
Agrega taneleri, hapsolmu havann ve yapk hava kabarcklarnn uzaklatrlmas amacyla, bir
cam ubuk kullanlarak dikkatlice kartrlr.
Not 2 - Piknometrenin hafife yuvarlanmas ve sallanmas veya titreen bir tabla zerinde titreime
tbi tutulmas da bu ama iin yeterli olabilir.
Hava uzaklatrldnda, piknometre (yerine yerletirilen huniyle birlikte) huni zerindeki iaret
izgisinin yaklak 20 mm altna kadar tekrar su ile doldurulur ve (22 3)C scaklktaki su
banyosunda en az 1 saat sreyle tutulur.
Not 3 - Su banyosundaki su seviyesi, piknometrenin boazndan yaklak 20 mm daha aada

olmaldr.
Piknometre, iaret izgisine kadar su ile doldurulur, su banyosundan karlr, d ksm dikkatlice
kurutulur ve tartlr (M3). lem, ikinci deney numunesiyle tekrarlanr.
Btn tartmlar, deney numunesi ktlesinin (M2 - M1) %0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla
kaydedilir.
A.4.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Kuru tane younluu (p), her bir deney numunesi iin, megagram/metrekp cinsinden aadaki
(M2 M1)
p = w
V (M3 M2 )
Burada;
M1 : Piknometre ve huninin ktlesi, g,
M2 : Piknometre, huni ve deney numunesinin ktlesi, g,
M3 : Piknometre, huni, deney numunesi ve suyun ktlesi, g,
V : Piknometrenin hacmi, mL,
w : Deney scaklnda suyun younluu, megagram/metrekp
tr.
3
Her bir deney numunesinin tane younluu deeri, 0,001 Mg/m yaklamla ifade edilir. Kuru tane
3
younluu, iki deney numunesinden elde edilen sonularn 0,01 Mg/m yaklamla yuvarlatlan
ortalamasdr.
A.5 Deney raporu2)
A.5.1 Gerekli bilgiler

a) Bu standarda ve bu eke atf (TS EN 1097-6, Ek A eklinde),

c) Agrega byklk aral ve ok sayda byklk aral hlinde deneye tbi tutulmusa, her bir
byklk aralnn yzdesi,
e) Kuru tane younluunun tayininde kullanlan metot (tel sepet veya piknometre),
f) Deney sonular,
g) Deney tarihi.
2) TSE NOTU: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025de verilen
bilgileri de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.
14
A.5.2 stee bal bilgiler


15
Ek B
Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane

younluunun ve su emme orannn tayini
B.1 Genel
Bu ek, sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme
orannn tayini iin bir metodu kapsar. Bu metot, demiryolu balast gibi belirli sayda agrega
paralarndan oluan bir deney numunesi ksm ile kullanlabilir.
Not 1 - Bu metot, Madde 7de belirtilen tel sepet metodunu esas alr.
Not 2 - Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi agregalarn tane younluu, Madde 3.4te tarif
edilen doygun ve yzeyi kurutulmu tane younluuna e deerdir; ancak burada, sabit
ktleye ulalana kadar su emmenin devam etmesi salanr.
B.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas
B.2.1 Numune alma ve azaltma

B.2.2 Tek agrega paralar

Deney numunesi ksm, en az 150 g ktleye sahip tek bir agrega parasndan olumaldr. Su emme
oran tayin edilecekse, deney parasnn ktlesi 350 gdan fazla olmamaldr.
Deney numunesi ksmndaki gevek ksmlar uzaklatrlr ve deney numunesi ksm, yapk ince
tanelerin uzaklatrlmas amacyla akan bir su altnda ykanr.
Not - Her bir agrega paras, ak bir ekilde iaretlenmi ise, belirli sayda deney ayn zamanda
yaplabilir. Homojen agregalar iin, en az 10 agrega paras deneye tbi tutulmaldr. Homojen
olmayan agregalar iin, en az 5 agrega paras deneye tbi tutulmaldr.
B.2.3 Demiryolu balast

Deney numunesi ksm, 40 mm il 50 mm veya 50 mm il 63 mm aralnda tane byklne sahip
ve demiryolu balast olarak kullanlan en az 10 adet agrega parasn ihtiva etmelidir. Her bir parann
ktlesi, en az 150 g, en fazla 350 g olmaldr.
Malzemedeki gevek ksmlar uzaklatrlr ve deney numunesi ksm, yapk ince tanelerin
uzaklatrlmas amacyla akan bir su altnda ykanr.
B.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm kap ierisine yerletirilir ve ktlesi sabit hale gelinceye kadar
tamamen suya daldrlr.
Deney numunesi ksm, teraziye asl hlde bulunan tel sepete yerletirilir ve sepetin tepesinden
itibaren su ykseklii en az 50 mm olacak ekilde su ihtiva eden bir tanka daldrlr.
Deney numunesi ksmnn sudaki grnr ktlesi (M2) tayin edilir ve kaptaki suyun scakl, 1C
dorulukla llr.
Deney numunesi ksm sudan karlr ve yzeyi mat oluncaya ve yal ve parlakl giderilinceye
kadar, emici bezler kullanlarak yzeydeki su hemen uzaklatrlr. Deney numunesi ksm tartlr (M1).
Deney numunesi ksm, etvde (110 5)C scaklkta, sabit ktleye (M3) ulalncaya kadar kurutulur.
16
B.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluu (cm), megagram/metrekp
cinsinden aadaki eitlik yardmyla hesaplanr:
M3 x w
cm =
M1 M2
Su emme oran (W cm), kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr:
(M1 M3 )
Wcm = x 100
M3
Burada;
M1 : Doygun ve yzeyi kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g,
M2 : Doygun deney numunesi ksmnn sudaki grnr ktlesi, g,
M3 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g,
w : M2 tayin edildiinde kaydedilen scaklktaki suyun younluu (Ek D), megagram/metrekp
tr.
3
Tane younluu deerleri 0,01 Mg/m yaklamla, su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade
edilir.
B.5 Deney raporu2)
B.5.1 Gerekli bilgiler

a) Bu standarda ve bu Eke atf (TS EN 1097-6, Ek B eklinde),

c) Numunenin alnd agregann anma snf,
e) Deney sonular,
f) Deney tarihi.
B.5.2 stee bal bilgiler


17
Ek C
Hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini
C.1 Genel
Bu ek, hafif agregalarn kuru tane younluunun ve zamana bal su emme orannn, piknometre
kullanlarak tayini iin bir metodu kapsar. Bu metot, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne
sahip agregalara uygulanr.
C.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Deney, iki adet deney numunesi kullanlarak yaplmaldr. Her bir numune, 0,5 L il 0,6 L arasnda bir
hacme sahip olacak ekilde hazrlanmaldr. Her bir deney numunesi, ince tanelerin uzaklatrlmas
amacyla, 4 mm gz aklkl elekte ykanr ve kurumaya braklr. Varsa, 31,5 mm gz aklkl elekte
tutulan taneler atlr
C.3 Piknometrenin kalibrasyonu

Kuru piknometre, huni ve kullanlyorsa zgara tartlr (Mp).
Piknometrenin hacmi, piknometreyi (22 3)C scaklktaki su ile doldurmak ve (22 1)C scaklktaki
su banyosunda en az 1 saat sreyle tutmak suretiyle tayin edilir. Piknometre, huni iaretine kadar
suyla doldurulur ve su banyosundan karlr. Piknometrenin d ksm dikkatlice kurutulur ve tartlr (M)
ve (M - Mp) deeri hesaplanr.
Suyun younluu, hesaplanm hacim deerinin (Vp) elde edilmesi iin, piknometreyi dolduran suyun
ktlesi, llen kalibrasyon scaklndaki suyun younluuna blnerek dzeltilir.
Not - Her bir deney iin, piknometre hacmini lmek yerine, piknometre yeniden kalibre edilebilir.
C.4 lem
Deney, iki deney numunesi kullanlarak iki kez yaplr. Deney esnasnda, su banyosu (22 1)C
scaklkta tutulmaldr.
Piknometre ve huni tartlr veya yzen hafif agregalar olmas hlinde, piknometre, zgara ve huni tartlr
(m1).
Deney numuneleri, etvde (110 5)C scaklkta sabit ktleye ulalncaya kadar kurutulur. Daha
sonra ortam scaklna kadar soumaya braklr ve birinci deney numunesi, piknometreye dikkatlice
yerletirilir. Birinci deney numunesini ihtiva eden piknometre tartlr veya yzen hafif agregalar olmas
hlinde, zgara, piknometrenin iine, huni ise piknometrenin tepe ksmna yerletirilir ve elde edilen bu
dzenek tartlr (m2).
Not 1 - Huninin, piknometreye yapmasn nlemek iin, tartm ncesinde, temas blgesine biraz
silikon esasl gres uygulanabilir.
Piknometre, huni zerindeki iarete kadar, (22 1)C scaklktaki su ile doldurulur ve kronometre
altrlr. Dzenek, (22 1)C scaklktaki su banyosuna yerletirilir. Su seviyesini, huni iaretine
yakn tutmak amacyla, gerektiinde deney esnasnda su ilve edilir.
Dzenek 5 dakikalk bir sreden sonra, su banyosundan karlr. Hapsolmu havann uzaklatrlmas
amacyla, piknometreyi hafife yuvarlamak ve sallamak veya hafife titreim uygulamak suretiyle
agrega taneleri kartrlr. Piknometre, huni iaretine kadar tekrar su ile doldurulur. Piknometrenin d
ksm dikkatlice kurutulur ve tartlr (M5). Piknometre, tekrar su banyosuna daldrlr.
Yukarda aklanan ilem, 24 saat sonra tekrarlanr (M24).
18
Not 2 - Bu ilem, baka srelerle de uygulanabilir (2 saat ve 7 gn, agregalar iin niha kullanma
uygun rneklerdir).
Niha lmeden sonra, piknometredeki su boaltlr. Agrega, kuru bir bez zerine aktarlr ve bez
zerindeki agrega taneleri, 15 saniyeyi gemeyen bir sreyle hafife yuvarlanmak suretiyle yzey suyu
uzaklatrlr. Agrega taneleri tartlr (Mw). lem, ikinci deney numunesi iin de tekrarlanr.
Not 3 - ou deneyler iin Mw, 24 saat sonra tayin edilir.
C.5 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Her bir deney numunesi iin, hafif agregalarn grnr tane younluu (a), megagram/metrekp
cinsinden, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr:
(m2 m1 ) x w
a =
Mp + ( Vp x w ) + Mw MF )
Burada;
m1 : Piknometre, huni ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g,
m2 : Piknometre, huni, kuru deney numunesi ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g,
w : 22 Cta suyun younluu,
Mp : Piknometre ve kullanlyorsa zgarann kalibrasyondaki ktlesi, g,
Vp : Piknometrenin kalibrasyondaki hacmi, mL,
Mw : Deney sonunda, yzeyi kurutulmu deney numunesinin ktlesi, g,
MF : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, niha lme zamanndaki
ktlesi,g
dr.
3
Tane younluu deeri, 0,001 Mg/m yaklamla hesaplanr.
3
0,01 Mg/m yaklamla ifade edilen, iki deney numunesi deerinin ortalamas, hafif agregalarn kuru
tane younluudur.
Niha lme zamanndaki su emme oran (W F), kuru ktlenin bir yzdesi olarak aadaki eitlik
yardmyla hesaplanr:
Mw (m2 m1)
WF = x 100
(m2 m1)
Ara lmeler esnasndaki su emme oran (W I), kuru ktlenin bir yzdesi olarak aadaki eitlik
yardmyla hesaplanr:
(MF M1)
WI = WF x 100
(m2 m1)
Burada;
m1 : Piknometre, huni ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g,
m2 : Piknometre, huni, kuru deney numunesi ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g,
MF : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, niha lme zamanndaki
ktlesi,g,
MI : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, ara lme zamanndaki
ktlesi,g
dr.
Her bir su emme oran deeri % 0,1 yaklamla hesaplanr. Her bir lme zamanndaki su emme oran
deeri, % 0,1 yaklamla ifade edilen iki deney numunesinin ortalamas hesaplanarak elde edilir.
19
C.6 Deney raporu2)
C.6.1 Gerekli bilgiler

a) Bu standarda ve bu Eke atf (TS EN 1097-6, Ek C eklinde),

c) Agrega byklk aral ve ok sayda byklk aral hlinde deneye tbi tutulmusa, her bir
byklk aralnn yzdesi,
d) Deneye tbi tutulan kuru numunenin ktlesi,
e) Deney sonular,
f) Deney tarihi.
C.6.2 stee bal bilgiler


20
Ek D
(Bilgi iin)
Suyun younluu
izelge D.1 - Suyun younluu
Scaklk Younluk
3
C Mg/m
5 1,0000
6 0,9999
7 0,9999
8 0,9998
9 0,9998
10 0,9997
11 0,9996
12 0,9995
13 0,9994
14 0,9992
15 0,9991
16 0,9989
17 0,9988
18 0,9986
19 0,9984
20 0,9982
21 0,9980
22 0,9978
23 0,9975
24 0,9973
25 0,9970
26 0,9968
27 0,9965
28 0,9962
29 0,9959
30 0,9956
21
Ek E
(Bilgi iin)
Kesinlik
E.1 Ulusal standardlardan elde edilen veriler
izelge E.1 il izelge E.5te verilen kesinlik verileri, ulusal standardlardan elde edilmi olup, bu
standardda belirtilen deney metotlar kullanlarak elde edilen kesinlik verilerinden biraz farkldr. Bu
veriler, hafif agregalar iin uygun olmayabilir.
izelge E.1 - Grnr tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R)
Tekrarlanabilirlik (r) Uyarlk (R)

Deney metodu Madde No. 3 3
Mg/m Mg/m
Tel sepet 7 0,023 0,031
0,031 0,044
(ngiltere) (ngiltere)
Piknometre (iri agrega) 8
0,025 0,028
(Fransa) (Fransa)
Piknometre (ince agrega) 9 0,038 0,067
izelge E.2 - Etvde kurutulmu esasta tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R)

Mg/m Mg/m
Tel sepet 7 0,025 0,044
Piknometre (iri agrega) 8 0,031 0,042
izelge E.3 - Doygun ve etvde kurutulmu esasta tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R)

Mg/m Mg/m
Tel sepet 7 0,022 0,034
izelge E.4 - Su emme oran - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R)

Deney metodu Madde No.
% %
Tel sepet 7 0,2 0,3
izelge E.5 - Gzeneksiz agregalarn kuru tane younluu iin piknometre

deneyi (Madde A.4) - Tekrarlanabilirlik (r1) ve uyarlk (R1)
Kritik aralk (W c) Tekrarlanabilirlik (r1) Uyarlk (R1)

3 3 3
Mg/m Mg/m Mg/m
0,025 0,019 0,042
E.2 Karlkl deneylerden elde edilen veriler

lmeler ve Deney Program kapsamnda Avrupa Birlii tarafndan finanse edilen projenin (Proje 134)
bir paras olarak, 19 ayr lboratuvar tarafndan 1996 ylnda yaplan bir karlkl deneyin sonular,
izelge E.6da verilmitir.
22
3
izelge E.6 - ri agregalarn tane younluu (Mg/m ) ve su emme orannn (%) tayini iin
tekrarlanabilirlik ve uyarlk deerleri
Seviye 1 Seviye 2 Seviye 3

Lboratuvar says N 18 19 18
Ortalama X 2,70 3,06 2,60
Tekrarlanabilirlik standard sapmas Sr1 0,0028 0,0056 0,0030
Kuru tane
Uyarlk standard sapmas SR1 0,0067 0,0094 0,0134
younluu
Kritik aralk Wc 0,010 0,021 0,012
Tekrarlanabilirlik snr r1 0,008 0,016 0,009
Uyarlk snr R1 0,019 0,026 0,037
Ortalama X 2,67 3,05 2,51
Doygun ve yzeyi
kurutulmu esasta
tane younluu
Uyarlk snr R1 0,012 0,025 0,026
Ortalama X 1,0 0,5 3,1
Su emme oran
Uyarlk snr R1 0,28 0,31 0,62
23
Ek F
(Bilgi iin)
nce agregalarn doygun ve yzeylerinin kuru olmasyla ilgili klavuz
a) Nemli agrega: Metal kalbn eklini hemen hemen tamamen korur.
b) Hafif nemli agrega: Dikkate deer bir kme sz konusudur.
c) Doygun ve yzeyi kuru agrega: Hemen hemen tamamen kme sz konusudur; fakat
tepe, hlen grlebilir durumdadr ve evler belirli bir aya sahiptir.
d) Etvde kurutulmua yakn olan agrega: Tepe, belirgin deildir ve yzey izgisi, yaklak
olarak erisel bir yap arz eder.
Not - Bu krokiler, lekli deildir ve sadece klavuz olarak verilmitir.
Kaynak
EN 932-3 Tests for general properties of aggregates - Part 3: Procedure and terminology for
simplified petrographic description
24

TS en 1097-6

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1097-6

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRK STANDARDI

AGREGALARIN MEKANK VE FZKSEL ZELLKLER

Tests for mechanical and physical properties of aggregates-

TRK STANDARDLARI ENSTTS

Kalite Sistem Belgesi

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir.

TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

Agregalarn mekanik ve fiziksel zellikleri iin deneyler -

Bu metotlar, aada verilmitir:

2 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

3.1 Deney numunesi ksm

3.2 Etvde kurutulmu esasta tane younluu

3.3 Grnr tane younluu

3.4 Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

3.5 Kuru tane younluu

3.7 Sabit ktle

6.2 Genel amalar iin kullanlan cihazlar

6.2.3 Su banyosu, termostat kontroll ve scakl (22 3)C'ta tutulabilen.

6.2.4 Termometre, doruluu 0,1C olan.

6.2.7 Kuru, yumuak emici bezler

6.2.8 Ykama donanm

Not - Su szdrmaz tank, Madde 6.2.3te belirtilen su banyosu yerine kullanlabilir.

6.4 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

6.5 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

6.5.6 Scak hava kayna, sa kurutma makinas gibi.

6.6 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda

Not 1 - Piknometrenin hacmi, deney numunesinin byklne uygun olarak seilmelidir.

Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.

6.8 Kurutulmu hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn

Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.

ekil 1 - Piknometre rnei

7 Tel sepet metodu - 31,5 mm il 63 mm arasnda tane

7.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

izelge 1 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (tel sepet metodu)

En byk agrega bykl Deney numunesi ksmlarnn

Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 63 mm ve 31,5 mm gz aklkl

7.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

M4 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g,

Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir:

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

8 Piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane

8.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

izelge 2 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (piknometre metodu)

En byk agrega bykl Deney numunesi ksmnn ktlesi, en az

Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 31,5 mm ve 4 mm gz aklkl

Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.

M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir.

8.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir:

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

9 Piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane

9.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 4 mm ve 0,063 mm gz aklkl

Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.

M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir.

Not 3 - Bu ilemle ilgili yol gsterici bilgiler, Ek Fdeki ekillerde verilmitir.

9.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir:

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

g) Deney sonular (her bir deney iin drt deer),

10.2 stee bal bilgiler

a) Numune kaynann ad ve yeri,