JU UNIVERZITET U TUZLI

RGGF
TUZLA

PROJEKTNA RJEENJA OTVARANJA, PRIPREME I

EKSPLOATACIJE
v
JAME ,LUKAVACKA RIJEKA"

Profesor: Student:
Dr.sc.Omer Musi,vanr.prof Jovan Ljubojevi

Tuzla, jun 2015

 1. Opti dio

1.1. Predmet zadatka: izrada idejnog projekta

1.2. Karakter objekta: otvaranje novih kapaciteta
1.3. Mjesto: rudnik lignita"Kreka" Lukavaka rijeka
1.4. Investitor: rudnik lignita "Kreka" Lukavaka rijeka
1.5.Projektna organizacija: RGGF

2. Sadraj projekta

2.1. Opti dio

2.1.1. Uvod u izradu projekta
2.1.2. Podaci o leitu mineralnih sirovina
podaci o vrsti i kva1itetu mineralnih sirovina
geoloki podaci
hidrogeoloki podaci
2.1.3. Eksploataciono podruje
ogranienje eksploatacionog polja
proraun rezervi
2.2. Izgradnja jame
2.2.1. Otvaranje jame
2.2.2. Priprema jame
2.2.3. Objekti otvaranja i pripreme
2.3. Eksploatacija objekata
2.3.1. Otkopavanje
2.3.2. Dinamika eksploatacije
2.3.3. Transport i izvoz rude
2.3.4. Provjetravanje jame
2.3.5.0dvodnjavanje jame
2.3.6. Zatita na radu
2.3.7. Specifikacija opreme i materijala
2.3.8. Radna snaga i uinci
2.3.9. Rudarski objekti na podini
3. Tehniki podaci
3.1. Sirovinsku bazu prestavljaju izvreni istrani radovi na lokaciji I eita,
na osnovu kojih treba izvriti okonturenje eksploatacionog polja i proraun rezervi
3.2. Za otkopavanje predvidjeti irokoelnu metodu otkopavanja.

4. Posebni zahtjevi za izradu projekta

4.1. Obzirom na ogranieni fond asova na predmetu

"Projektovanje rudnika podzemno" projekat je potrebno uraditi na nivou idejnog
rjeenja.
Projektni zadatak sastavio:

Dr.sc. Omer Musi, vanr. prof.

JU UNIVERZITET U TUZLI
RGGF
TUZLA

Projekat izradio odgovorni projektant: Jovan Ljubojevi

Projektni saradnici: Jovan Ljubojevi

Tehnika obrada: Jovan Ljubojevi

 SADRAJ TEKSTA

1. UVODNA RAZMATRANJA ..................................................................................... 1

2. GEOMETRIJSKI POLOAJ I KOMUNIKACIJE ....................................................... ...1
3. ISTRANI RADOVI NA LEITU ........................................................................... 1
4. GEOLOKE KARAKTERISTIKE LEITA ............................................................ 1
5. FIZIKO-MEHANIKE KARAKTERISTIKE UGLJA I PRATEIH
NASLAGA .................................................................................................................... 1
6. GASONOSNOST SLOJA, SKLONOST SAMOUPALI I EKSPLOZIVNOST
UGLJENE PRAINE .................................................................................................. 2
7. HIDROLOKI PODACI ZA LEITE ...................................................................... 2
8. OGRANIENJE LEITA .......................................................................................... 2
9. PRORAUN REZERVI UGLJA ............................................................................. 2,3
10. OTVARANJE JAME ................................................................................................... 4
11. RAZRADA LEITA ................................................................................................ 4
12. TEHNOLOGIJA OTKOPAVANJA .......................................................................... 4
12.1 Priprema otkopnog polja.............................................................................................. 4
12.2 Montaa otkopa ......................................................................................................... 5
12.3 Tehnoloki proces dobijanja uglja ............................................................................. 5
12.3.1 Dobijanje uglja ........................................................................................................ 5
12.3.1.1 Kapacitet otkopa .................................................................................................. 6
12.3.1.2 Kapacitet natkopa ................................................................................................ 6
12.3.1.3 Brzina napredovanja irokog ela ....................................................................... 6
12.3.1.4 Kapacitet irokog ela ....................................................................................... ... 6
12.3.1.5 Kapacitet otkopne fronte ...................................................................................... 6
12.3.2 Oprema na irokom elu .......................................................................................6,7
12.3.3.3 Rezanje donjeg reza u potkopu ............................................................................ .8
12.3.3.4 Pomjeranje sekcija SHP........................................................................................ 8
12.3.3.5 Priprema natkopa za dobijanje.............................................................................. 8
12.3.3.6 Toenje uglja iz natkopa ...................................................................................... 9
12.3.3.7 Kriite u transportnom hodniku........................................................................... 9
12.3.3.8 Kriite u ventilacionom hodniku ........................................................................ 9
12.3.4 Tehnoloki normativi upotrebe materijala i energije............................................ 10
12.4 Demontaa irokog ela .............................................................................................11
12.4.1 eona demontana komora .....................................................................................11
12.4.2 Nia za demontau otkopnog stroja ....................................................................... 11
12.4.3 Nia za vitao ......................................................................................................... .11
12.5 Tehnoloki postupak demontae otkopne opreme .................................................... 11
13. TRANSPORT ..............................................................................................................12
14. PROVJETRAVANJE.................................................................................................. 12
15. ODVODNJAVANJE ................................................................................................. 13
16. MJERE ZATITE NA RADU............................................................................................. 13
 1. UVODNA RAZMATRANJA

U ovom projektu je idejno rjeenje otvaranja, razrade i eksploatacije leita "Lukavaka rijeka".
Za izbor metode odlueno je primjeniti irokoelnu metodu otkopavanja sa natkopnim
dobivanjem uglja. Ovaj zadatak se radi u sastavu vjebi iz predmeta "Projektovanje rudnika
podzernno" iji nastavni plan omoguava izradu idejnog projektnog rjeenja.

2. GEOGRAFSKI POLOAJ I KOMUNIKACIJE

Leite se nalazi na podruju optine Lukavac, istono od lukavake rijeke, a izmeu sela
Zagorje, Huskii i Srnolue. Sam rudnik povezan je eljeznikorn prugom Tuzla-Doboj.
Drumske komunikacije leita su veoma dobre, novoizgraeni put Lukavaka rijeka i Prasii
prolazi neposredno pored leita i time ga vee sa gradom Lukavcern.

3.ISTRANI RADOVI NA LEITU

Istraenost leita je nedovoljna te e trebati izvriti dopunska istraivanja kako

glavnog sloja tako i prateih stijena. Sa situacione karte vidi se da je leite istraeno sa
devet istranih buotina, iji su osnovni podaci dati na situacionoj karti (prilog broj 1).

4. GEOLOKE KARAKTERISTIKE LEITA

Eksploataciono podruje jame zahvata zapadni dio sjevernog k:rila krekanske sjeverne
sinklinale, ograniavajui se samo na glavni sloj. Na sjevernoj strani sjevernog krila uoljiv je
izdanak glavnog sloja. Neposrednu krovinu glavnog ugljenog sloja ine gline i glinoviti
laporci, a neposrednu podinu vodonosni pijesci. Sloj zalijee u pravcu jugoistoka, a pravac
pruanja jugozapad-sjeveroistok. Ugao pada sloja kree se od 8 do 12 . Za glavni sloj
podruja Lukavac karakteristina je raspucalost ugljene supstance tj. sloj je ispresjecan
raspuklinama u pravcu sjeverozapad-jugoistok. Petroloki ugljeni sloj je svrstan u grupu
kvalitetnih lignitskih ugljenih slojeva.

5. FIZIKO-MEHANIKE KARAKTERISTIKE UGLJA I PRATEIH STIJENA

Tabela 1
I
Karakteristika Ugalj Krovina Podina
i

1
Zapreminska masa u vrstom stanju bez pora 1,37 2,18 2,52 I

Zapreminska masa u razrusenom stanju 0,75 1,06 1,36 I

Zapreminska masa u kompaktnom stanju 1,21 1,81 1,75
Ugao zaruavanja - 42,57 - I

1 Ugao unutranjeg trenja - 25 25

Napon zaruavanja - 28 -
Modul stiljivosti - 19,2 142,8

1
 6. GASONOSNOST SLOJA, SKLONOST UGLJA SAMOUPALI I
EKSPLOZIVNOST UGLJENE PRAINE

Od 1975 godine jama je proglaena metanskom. Pojave CO u rudniku Lukavac vezane su za

zagrijavanje i jamske poare. Na osnovu pojava opasnih gasova treba poduzimati
odgovarajue mjere za uspjeno izvoenje rudarskih radova. Petrolokim ispitivanjem
glavnog sloja ustanovljen je veliki procenat na samozapaljivost ugljene supstance. Ipak,
moe se konstatovati da se ugljena praina ovog sloja ne smatra posebno opasnom sa
stanovita eksplozivnosti.

7. HIDROGEOLOKI PODACI ZA LEITE

Teren predstavlja slivno podruje lukavake rijeke i lukavakog potoka. Ovo su stalni vodotoci
sa znatnim koliinama vode kroz cijelu godinu. Tani podaci osmatranja i praenja pritoka
vode za pojedine vodotoke ne postoje. Orjentacioni podaci za ukupni pritok lukavake rijeke sa
svim potocima je oko 210 (1/s). Prosjena visina atmosferskog taloga iznosi godinje oko 860
mm, od ega ponire 10-15 %, otie 35-40% i isparava 40-50 %. Vodonosna podinska
pjeskovita serija predstavlja znaajan faktor hidrogeolokih prilika laita. Ocjeivanje ove
serije vrit e se pomou dubinskih bunara. Na osnovu poznavanja prilika u leitu i
iskustvenih podataka za glavni sloj za projektovanu jamu moemo oekivati pritok vode od
3
1,5-2 (m /min).

8. OGRANIENJE LEITA

Napomenuto je, da je leite nedovoljno istraeno i da je potrebno vriti dopunska istraivanja u

cilju sagledavanja uslova eksploatacije kao i davanja konanih eksploatacionih granica. Na
osnovu postojeih istranih radova izvreno je ograniavanje leita po pruanju i dubini. Kao
sto se sa priloga br. 1 vidi, eksploatacionu granicu na sjeveru ini izdanaka zona sjevemog
krila sinklinale, na zapadu sigumosni stub za lukavaku rijeku i dalekovod, na istoku
granica je ograniena posljednjim istranim radovima i na jugu dubinom prvog
horizonta (100).

9. PRORAUN REZREVI UGLJA

Proraun rezervi mineralnih sirovina moe se vriti na vie naina: metodom trouglova i
etverouglova, metodom aritmetike sredine, metodom profila itd. U okviru postojee
granice izvren je proraun rezervi mineralne sirovine (tab.1) metodom trouglova i
etverouglova (prilog br.3). iz tabele se vidi da ukupne koliine uglja u okviru postojeeg
aneksa iznose 5707815 (t). Obzirom da je proraun izvren u okviru eksploatacione
granice, dobiveni podatak ine eksploatacione rezerve. Ako se kod otkopavanja uzima
iskoritenje leita 65 % rezerve uglja iznosit e 4717203 (t). Leite u okviru njegovih
kontura podijelimo u trouglove, spajajui meusobno buotine punim i isprekidanim
linijama. Za svaku povrinu trougla a na osnovu buotina odredili smo srednju debljinu sloja.
Na osnovu povrine svake figure i srednje debljine dobijamo zapreminu figure, koju mnoimo
3
sa zapreminskom masom (1,2 t/m ) i tako dobijamo koliinu mineralne sirovine u figuri u
tonama. Zbir koliine mineralne sirovine u figurama daje ukupne koliine mineralne sirovine
predviene za eksploataciju.

2
Tabela 2
Red br. Povrina Sred. Zapremina Zapreminska Koliina
trougla debljina masa
sloja
1. 10153,99 10,10 102555,25 1,21 124091,85
2. 78298,95 10,17 796039,29 1,21 963207,54
3. 33805,17 8,87 299739,21 1,21 362684,44
4. 43255,19 8,58 371273,71 1,21 449241,19
5. 90821,74 9,38 851453,84 1,21 1030259,15
6. 59264,58 9,22 546221,85 1,21 660928,44
7. 36418,75 9,5 345978,14 1,21 418633,55
8. 33165,12 10,53 349339,3 1,21 422700,55
9. 65263,81 10,08 657532,91 1,21 795614,83
10. 19230,19 10,03 192942,86 1,21 233460,86
11. 21089,74 9,3 196134,54 1,21 237322,79
=5698145,19
 3

10. OTVARANJE JAME

Sagledavajui uticajne faktore na izbor naina otvaranja, kao i mogue naine otvaranja
leita odabire se sistem otvaranja niskopima. Otvaranje je izvreno pomou dva paralelna
niskopa postavljena u zapadnom dijelu leita, neposredno uz zatitni stub postojeih
objekata na povrini (dalekovod, asfaltni put, rijeka). Lokacija niskopa data je na situacionoj
karti (prilog br. 1) a njihov uzduni presjek na prilozima br.4.1 glavni transportni niskop
(GTN) lociran je na povrini terena na koti (213.). U ovom dijelu podgraen je betonskom
podgradom sto je prikazano na prilogu br.5.1 Nagib glavnog transportnog niskopa u ovom
dijelu je 18. Od kote(219.)
Niskop je izraen kroz ugljeni sloj na rastojanju 1 m od podine u duini 402,5 metera sa
nagibom ugljenog sloja od 9. Popreni presjek i podgrada glavnog transportnog niskopa
(GTN) izgraenog u ugljenom sloju prikazan je na prilogu br.4.1. Glavni ventilacioni niskop
(GVN) polazi od kote (213) na povrini (186.53) u ugljenom sloju, pod uglom od 16
Duina ovog dijela glavnog ventilacionog niskopa je 92,5 metara, a podgrada je betonska.
Popreni presjek i podgrada glavnog ventilacionog niskopa izraenog u krovinskim naslagama
dati su na prilogu br.5.2. Od kote (186.53) glavni ventilacioni niskop ide kroz ugljeni sloj
na rastojanju jedan metar od podine, u duini 452,5 metara sa uglom nagiba sloja 9.
Namjena glavnog transportnog niskopa je izvoz uglja, prolaz ljudi, prolaz svjee vazdune
struje i td. , a namjena glavnog ventilacionog niskopa je prvenstveno za prolaz istroene
vazdune struje i dopremu repromaterijala. Izrada prostorija otvaranja vrit e se miniranjem
ili kombajnom za izradu jamskih prostorija.

11. RAZRADA LEITA

Razrada leita izvrena je na osnovu svih uticajnih faktora na izbor naina razrade a to su:
poloaj i dimenzije leita, nagib leita, debljina leita, raspored korisne supstance. Prostorije
razrade locirane su po pruanju leita i to jedan metar od podine ugljenog sloja.
Ove prostorije imaju blagi pad prema prostorijma otvaranja, glavnog transportnog niskopa
(GTN) i glavnog ventilacionog niskopa (GVN). Lokacija prostorija razrade vidi se na
situacionoj karti jame prilog br.l. Njihova izrada je buako-minerskim i mehanizovanim
nainom. ira priprema za otkopavanje izvrena je u skladu sa izabranom otkopnom
metodom. Obzirom da je izabrana irokoelna metoda sa zaruavanjem krovine potrebno je
izraditi pripremne hodnike od granice otkopnog polja. Priprema se sastoji u izradi paralelnih
hodnika na medusobnom rastojanju jednakih duini irokog ela i veznih prostorija. Izrada
moe biti iz jedne ili dvije napadne take.

12. TEHNOLOGIJA OTKOPAVANJA

Za otkopavanje ugljenog sloja prosjene debljine 10 metara odabrana je irokoelna metoda sa

zaruavanjem krovine. Na nivou idejnog rjeenja projektnog zadatka obradit e se tehniki
projekat za irokoelnu metodu otkopavanja.

12.1. Priprema otkopnog polja

Po konceptu otvaranja, pripreme i otkopavanja u rudniku lignita lukavaka rijeka predviena

je visoko produktivna irokoelna tehnologija otkopavanja. Otkopno polje pripremljeno za
otkopavanje sastoji se od osnovnih transportnih i ventilacionih prostorija izraenih do
predviene granice otkopnog polja.
4
U pripremu takoe spada izrada montane komore koja se radi na kriitu ventilacionog hodnika
sa otkopom irokog ela ( duina 5 m, irina 4 m, visina 4,5-5 m ) u kojoj e se vriti montaa
opreme za iroko elo.Dimenzije za otkopno polje su: duina otkopnog polja 800 m, ilina tj.
duina irokog ela 100 m i otkopna visina 8 m.

12.2. Montaa otkopa

Montaa otkopa podrazumijeva sklop aktivnosti koje moraju biti usklaene a to su: izgradnja
dopremnog sistema za mehanizovanu opremu, transport opreme, montaa sklopova i ugradnja
i na kraju upotreba. Ugradnja mehanizovane opreme izvodi se po dispoziciji otkopne i
transportne opreme na otkopnom polju. Tehnoloki postupak montae opreme sastoji se
iz:
sastavljanje sekcija hidrauline podgrade, radi se u montanoj komori
ugradnja sekcija hidrauline podgrade, pomou vitla
ugradnja otkopnog transportera
montaa otkopnog stroja,kombajna
ureenje otkopnog kriita
montaa dodatne opreme na otkopnom transporteru i
montaa elektro i hidrauline opreme{signalno govorne mree, elektrine naprave

12.3. Tehnoloki proces dobijanja uglja

Tehnoloki proces dobijanja uglja pri vertikalnoj koncentraciji irokoelne metode otkopavanja
ostvaruje se po odreenom tehnolokom ciklusu to se vidi sa planograma tehnolokog
ciklusa na irokom elu.
12.3.1. Dobijanje uglja:

Dobijanje uglja u potkopu irokog ela je uz pomo otkopnog stroja, kombajna:

rezanjem gornjeg reza po cijeloj duini irokog ela i u povratnom smjeru rezanje
donjeg reza sa pomjeranjem otkopnog transportera i samohodne hidrauline podgrade
prilogbr.6
dobijanje uglja iz natkopnog dijela irokog ela: prvo pripremimo natkopni dio
ugljenog sloja za dobijanje (buenje i miniranje) zatim slijedi pomjeranje hidraulikih
sekcija i toenje uglja iz natkopa.
uporedo i kontinuirano tee tehnoloka faza izrade otkopnog kriita gdje mora biti
pripremljen prostor za svaki pomak irokog ela

Tehnoloki ciklus je zatvoren kada je uraen kompletan (donji i gornji) rez, pomjeren otkopni
transporter i hidraulina podgrada te dobijen ugalj iz natkopa po cijeloj duini otkopnog
fronta.

5
 12.3.1.1. Kapacitet otkopa

Q p :;:: 1p . hp . br . y = 100*3*1 ',2 = 360 (t)

l = 100m -duina potkopa
h =3m- visina potkopa
br 1m- duina reza
3
y = 1,20 (t/m )-zapreminska masa uglja

12.3.1.2. Kapacitet natkopa

Qn =(111 +hn ctg<p)(h -hJb. y=(108+5,5ctg75)(5,5-1)11,2 =525,53(t)

11
lu-100+4+4=108 m -duina natkopa
hu=9,5-1-3=5,5 m-visina natkopa
hi=l m-visina tehnolokog gubitka
<p=75-ugao ruenja ugljene ploe
bs=1m-pomjeranje sekcije otkopne podgrade

12.3.1.3. Brzina napredovanja irokog ela

Iz prestavljenog tehnolokog ciklusa uglja koji traje 1/3 dnevnog napredovanja, dnevna brzina
napredovanja irokog ela iznosi:

v = n bs = 31 = 3 (m/dan)
n-broj tehnolokih ciklusa na dan
bs-promjene sekcija
12.3.1.4. Kapacitet irokog ela

Q = n(QP + Q ) = 3(360+ 525) = 2656 (t/dan)

11

Q8 = 300 Q 300 2656 = 796981 (t/god)

12.3.1.5. Kapacitet otkopne fronte

q=Q/l 2656/100 = 26,56
12.3.2. Oprema na irokom elu

Dispozicija otkopne i transportne opreme data je na prilogu broj 6 i sastojise iz:

otkopni stroj, kombajn
otkopni transporter
sekcije samohodne hidrauline podgrade
sekcije samohodne hidrauline podgrade za kriite
buaa garnitura za natkop
sabirni grabuljasti transporter
drobilica
smjerni odvozni transporter

6
Kombajn, otkopni stroj:
mora biti prilagoen visini potkopa 3 m (gornji i donji rez)
dubina reza l m
brzina kombajna pri rezu 2 m/min
sposobnost reznog organa mora biti prilagoena radnoj sredini
3
kapacitet rezanja 2 m /min
kombajn mora biti opremljen sa titom na reznom bubnju i
treba da ima elektrino napajanje

Otkopni transporter:
mora biti plilagoen kombajnu i samohodnoj hidraulinoj podgradi
mora biti poloen na osnovi sekcije samohodne hidrauline podgrade
izvedba: dvolanani grabuljasti transporter
kapacitet transportera 500-600 (t/h)
presipna stanica mora biti usklaena sa kapacitetom otkopnog i smjensog transportera
mora imati elektrino napajanje

Sekcije samohodne hidrauline podgrade:

izbor samohodne hidrauline podgrade temelji se na osnovu uslova rada
treba da omogui efikasno i sigurno podupiranje otkopnog prostora
sekcija samohodne hidrauline podgrade mora biti titnog tipa
nosivost sekcije 5600 kN
dozvoljeni pritisak osnove sekcije na tlo 1,1 MPa
visina sekcije: minimalno 2500 mm, maksimalno 3500 mm, radna visina 3000 mm
duina sekcije: maksimalno 5500 mm
samohodna hidraulina podgrada mora imati otvore za buenje minskih rupa
masa sekcije: najvea do 20 (t)
masa najteeg sklopa: najvea do 5 (t) i
korak sekcije 1 m

Sekcije samohodne hidrauline podgrade na kriitu:

mehanizacija opreme na kriitu (kriine sekcije, pogonska stanica otkopnog
transportera, presipna stanica) treba da omogui efikasno podgraivanje i nesmetano
obavljanje tehnolokog ciklusa
iz kriine sekcije mora biti omogueno dobijanje uglja iz natkopa i toenje na smjerni
transporter

Buaa gamitura za natkop: namijenjena je za mehanizovano buenje buotine 0 40,

duine 5 m i natkopnog ugla cp=75.

Sabirni grabuljasti transporter:

maksimalna duina transportera od mjesta presipne stanice do presipa sa trakom
gumenog transporteraje 30 m
kapacitet sabimog transportera mora biti usklaen sa kapacitetom otkopnog
transportera

7
Drobilica:
na fleksibilnom sabirnom transporteru ugraena je protona drobilica ispred
transportera sa trakom
drobilica mora da bude prilagoena kapacitetu smjernog transportera i zahtijevanoj
granulaciji rovnog uglja

Smjerni odvozni transporter:

sistem transporta uglja sa otkopa do glavnog transportnog sistema treba izvesti
pomou sabirnog transportera i sistema sa trakom sirine 800 mm
napredovanje irokog ela predvia kraenje sistema sa trakom i povlaenje sabimog
transportera

12.3.3. Tehnoloke faze na irokom elu

12.3.3.1. Poetni poloaj irokog ela

kombajn se nalazi na povratnoj strani irokog ela tj.bubnja za rezanje u

ventilacionom hodniku
otkopni transporter lei uz elnu stranu irokog ela
SHP je pomjerena do otkopnog transportera

12.3.3.2. Rezanje gornjeg reza u potkopu

Rezni organ kombajna (bubanj) pri rezanju gornjeg reza nalazi se u gornjem poloaju
potkopa (prilog br.6). Dobijanje uglja u potkopnom dijelu irokog ela pomou otkopnog
stroja-kombajna poinje sa rezanjem gornjeg dijela ptokopa od povratnog do pogonskog
dijela irokog ela. Odrezani ugalj pada na otkopni transporter koji ga odvozi do presipne
stanice i dalje na sabirni transporter. Novi otkopni prostor se podgrauje lemniskatom (ploa
na izvlaenje).
12.3.3.3. Rezanje donjeg reza u potkopu

Dobijanje uglja iz donjeg reza potkopa ostvaruje se sa napredovanjem kombajna koji

reze donji rez od pogonske do povratne strane irokog ela. Odrezani ugalj se pomou pluga
otkopnog stroja usmjerava na otkopni transporter i odvozi ga na presipnu stanicu i dalje na
sabirni grabuljar. Ova operacija je neposredno povezana sa pomjeranjem otkopnog
transportera
12.3.3.4. Pomjeranje sekcija SHP

Napredovanje otkopnog stroja od povratne ka pogonskoj strani sirokog ela nastae rezanjem
otkopnog prostora, te pomjeranjem otkopnog transportera za dubinu reza pa za tu razdaljinu
treba pomaknuti SHP.
12.3.3.5. Priprema natkopa za dobijanje

Iz natkopa sirokog cela dobijamo razruseni ugalj kroz sekcjje SHP. Mehanizam
rusenja natkopnog dijela uglja ostvarujemo pomocu tehnologije busenja iminiranja. Priprema
natkopa za bu8enje i miniranje radi se sistematski po svakom pomaku SHP od pogonske do
povratne strane sirokog cela (priog br.6). Prema planogramu tehnoloskog ciklusa na sirokom
celu iz svake sekcije busimo dvije busotine pod uglom 60do 70.

8
 Sam postupak buenja i miniranja minskih buotina radi se po tipskorn rudarskorn projektu za
natkopno miniranje pri irokoelnoj metodi sa poveanom visinorn etae.

12.3.3.6. Toenje uglja iz natkopa

Tehnoloka faza toenja uglja iz natkopa se izvodi sistematski po svakom pomaku sekcije
SHP od pogonske do povratne strane irokog ela (prilog broj 6). Na odreenom odsjeku
irokog ela se toi prethodno priprernljen natkopni ugalj po pomaku sekcije SHP. U prvoj
seriji istoimo priblino polovinu natkopnog uglja a u ponovnom postupku i preostali dio.
Ovakav postupak podrazumijeva jednako polaganje starog rada i jednakomijemo
toenje uglja ( bez zapreavanja kornada-pravilna elipsa istakanja uglja).

12.3.3.7. Kriite u transportnom hodniku

Izrada kriita u transportnom hodniku ukljuuje se u tehnoloki ciklus irokog ela.

Tehnoloka faza izrade kriita podrazumijeva: postavljanje eline lune podgrade i
priprerna za pomijeranje sekcije na kriitu, pomijeranje sabirnog transportera i kriinih
1 sekcija za dubinu reza i dobijanje uglja iz natkopa u podruju kriita.

12.3.3.8. Kriite u ventilacionom hodniku

Takoe spada u tehnoloki ciklus na irokorn elu. Tehnoloka faza izrade kriita u
ventilacionom hodniku ukljuuje pripremu prostora za pornjeranje irokog ela za dubinu
reza.

12.3.4. Tehnoloki normativi upotrebe materijala i energije

U proraunu fizikih normativa za osnovni materijal i energiju data je uprotena

direktna upotreba tehnologije dobivanja na irokom elu.
Eksploziv i elektrini upaljai:
miniranje natkopnog dijela ugljenog sloja
sekundarno rniniranje

Fiziki normativi:
eksploziv 85 kg/1000 t
elektrini upaljai 185 korn

Drvo (jamsko drvo, rezano drvo)slui za:

pomono podgraivanje na kriitu irokog ela
preventivna upotreba na irokom elu pri zaruavanju

Fiziki normativi:
3
okruglo drvo 0,5 rn /1000 t
3
rezano drvo 0,3 m /1000 t

9
 Elektrina energija:
U tabeli 3 date su instalisane snage elektrinih strojeva i njihovo radno asovno iskoritenje u
jednom danu.

Tabela 3
Vrsta postrojenja lnstalisana snaga asovno iskoritenje Potrebna energija
I (kW) (hidan) (kWh)
I Otkopni stroj ES0-150L 150 7 1050
Otkopni transporter TOT 160 16 2560
Sabimi transporter TOT 160 17 2720
Protona drobilica 2x22 17 750
Smijerni transporter GT800 2x45 18 1620
. Pumpa visokog pritiska 50 21 1050
Buaa garnitura 2x5 8 80
UKUPNO 9830

Fiziki normativi direktne upotrbe elektrine energije iznosi 3900 kWh/1000 tona.

Radnasnaga
Za usklaen tehnoloki postupak dobijanja uglja na irokom elu mora biti, na posebnim
tehnolokim fazama zaposlen normativni broj radnika sa odgovarajuom klasifikacijom.
Tu se ukljuuju kvalifikovane osobe za nadzor, tekue odravanje radnog prostora kao i
otkopne pripreme, to se vidi iz tabele 4.

Tabela 4
Broj zaposlenih po radnim operacijama Potkop Natkop i

Voenje otkopa 1 1 I
Upravljanje kombajnom 1 -
: Pomijeranje otkopnog transportera 1 -
: Pomijeranje sekcija SHP 4 -
Priprema natkopa tj. buenje i miniranje - 4
Dobijanjc iz natkopa tj.tocettie uglja - 4 i
i Izrada kriita i ppogonska stanica 2 2
Izrada kriita tj.povratna stanica 2 - I
Tekue odravanje tj. rudarsko, mainsko, elektro 3 3
Razne aktivnosti 1 1
Ukupno 15 15

Broj radnika na dan: N = ns N rl = 3 15 = 15 [ rad/dan ]

n5=3- broj smjena
Nrt=15-broj radnika u jednoj smjeni
Uinak: Uo = Q/N = 2656/45 = 59 ( tone )
45-radnika /dan

10
 12.4. Demontaa irokog ela

Neposredno po zavretku otkopavanja na otkopnom polju trebamo pripremiti jamske

prostorije za demontau (eona demontana komora, nia za demontau kombajna) i uraditi
ranzimi prostor za opremu sklopova mehanizovane opreme (prilog broj 6).

12.4.1. eona demontana komora

Pri pribliavanju irokog ela ka granici otkopavanja pripremamo zadnja 4 m pri kraju
granice otkopavanja, potkop irokog ela za demontau opreme. Pri zadnjem rezanju potkopa
SHP se ne pomijera. Zadnji rez potkopa izvodimo tako da reemo od pogonske stanice ka
povratnoj stanici irokog ela. Izrezani prostor podupiremo sa drvenim stupcima i gredama na
meusobnom rastojanju 0,8 m du irokog ela. Stropne grede duine 3 m moraju biti u boku
eone strane poduprte sa stupcima a sa druge strane podvuene pod stropni dio ploe SHP.
Strop i eonu stranu zalaemo sa jamskim drvetom i ianim pletivom.

12.4.2. Nia za demontau otkopnog stroja-kombajna

Za demontau kombajna mora biti na raspolaganju prostor duine 6 m u ventilacionom

hodniku, razmak izmeu gabarita kombajna i boka ela je 0,7 m. Prostor je poduprt drvenom
podvlakom i frikcionim stupcima i zaloen jamskim drvetom i ianim pletivom. U eonoj
strani podvlaka je poduprta stupcem a sa druge strane stavljena na strop sekcije.

12.4.3. Nia za vitao

Izvlaenje SHP izvodi se sa vitlom. Locirana je od kriita izmeu ventilacionog hodnika

i eone demontane komore. Izraena je u boku ventilacionog hodnika u osi eone
demontane komore. Dimenzije nie: duina 2,5 m, irina 3 m, visina 3,5 m.

12.5. Tehnoloki postupak demontae otkopne opreme

Pri zavrenoj pripremi jamskih prostorija demontae opreme na irokom elu ide
slijedeim redom:
(
' demontaa otkopnog stroja-kombajna
demontaa otkopnog transportera od povratne stanice ka pogonskoj strani irokog ela
demontaa sekcija SHP od pogonske strane ka povratnoj i odvoz sklopova
mehanizovane opreme

11
 13. TRANSPORT

Potrebno je uvesti kontinuirani transport kombinacijom trakastih gumenih i

grabuljastih transportera. Ugalj sa ela se transportuje otkopnim grabuljastim transporterom
G-1 (L 1=104 m, a=9), sabirnim grabuljastim transporterom G-2(L 2=.136 m, a=2,8),
na trakasti transporter T-2 (L'3
=192
''
m a=2 ''
8' L"
3
=160 m''
a=86 '3L''1 =160 m','
a=116
Liv3 =195 m, a=1,77 i na magistralni transporter T-1=(L'4=302,5 m, a=9. Sa pripremnog
radilita iskopani materijal se odvozi grabuljastim transporterom
G-3(L=165m, a=1,32) i G-3(L=l65 m, a=1,32 ). Transport ljudi vri se trakastim gumenim
transporterom, a transport opreme i repromaterijala jednoinskim vie i vozom sa vitlom i
uetom.

14. PROVJETRAVANJE

Provjetravanje je protono pomou aksijalnog ventilatora koji je smjesten na ulazu

glavnog ventilacionog niskopa (GVN). Provjetravanje je depresiono tako da svjea zrana
struja ulazi na glavni transportni niskop (GTN), rava se u transportni hodnik (TH) i odvodi
do ela radilita a istroena zrana struja odvodi se ventilacionim hodnikom (VH) i glavnim
ventilacionim niskopom (GVN). Slijepo voenje prostorije ( poetak sistema pripreme)
provjetravat e se separatnim aksijalnim ventilatorom te u tu svrhu radimo prekope na
maksimalnoj razdaljini 300 m. Vazduh za separatno provjetravanje voen je kroz ipke cijevi
objeene o strop prostorije.

12
 15. ODVODNJAVANJE

Na osnovu fizikih karakteristika ovog dijela ugljenog bazena, zatim na osnovu

iskustva i obavljenog istraivanja moe se oekivati da e tokom eksploatacije prosjean
dotok vode u jamu iznositi 2 m /min. Sva voda koja se pojavljuje na radilitu ili u drugim
dijelovima jame usmjerit e se pomou kanala prema glavnom ili pomonom
vodosabirniku. Voda iz pomonih vodosabirnika se pomou pumpi i lokalnog cjevovoda
prepumpava u lokalni vodosabirnik. Dimenzije vodosabirnika su odreene propisima tako
da imaju potrebnu zapreminu da moe da primi ukupan dotok vode kod stajanja pumpi u
vremenu od 8 sati, stim to ne smije biti zamuljeno vie od 40% njegove zapremine.
Poloaj vodosabirnika dat je na situacionoj karti prilog broj 1, a dimenzije pumparnice i
vodosabirnika na prilogu br.8

Proraun dimenzija vodosabirnika

V = Q60 8 k = 2,0608 1,4 = 1344 m

3

V- zapremina vodosabirnika
Q-ukupan dotok vode u jamu
k- koeficijent sigurnosti
F-povrina poprenog presjeka vodosabirnika

L=V/H
=1344/6,6
=203,6 m usvajamo duinu vodosabirnika 210 m.

Proraun snage motora pumpe i mjere zatite kod odvodnjavanja obradit e se u posebnom
tehnikom projektu.

16. MJERE ZATITE NA RADU

Tehniki rukovodilac jame izdat e potrebna uputstva za rad na otkopavanju, pripremi,

miniranju, podgraivanju, transportu, provjetravanju, a koja e sadravati i potrebne
ininjere zatite. Osim toga potrebno je da se glavnim projektom obrade mjere kolektivne i
line zatite na radu u skladu sa vaeim zakonom i propisima iz dotine oblasti.

13