SC "Nedad Ibriimovi" Ilija

MATURSKI RAD IZ HEMIJE

Organske reakcije u ivim organizmima

MENTOR: UENIK:
Ilhana Draginovi

Ilija, 2017.
Sadraj
1.0 UVOD.................................................................................................2
2.0 METABOLIZAM...............................................................................3
2.1 Anabolizam......................................................................................3
2.2 Katabolizam.....................................................................................4
3.0 METABOLIZAM VITAMINA..........................................................5
3.1 Vitamini topljivi u mastima..............................................................5
3.2 Vitamini topljivi u vodi....................................................................8
4.0 METABOLIZAM LIPIDA...............................................................16
5.0 FOTOSINTEZA...............................................................................19
6.0 ZAKLJUAK...................................................................................22
7.0 LITERATURA..................................................................................23

1
1.0 UVOD

Metabolizam ili izmjena tvari je skup hemijskih reakcija koje se odvijaju

u ivom organizmu kako bi odrali ivot. Ti procesi omoguuju
organizmu da raste, da se razmnoava, da odrava svoju strukturu i
reagira na okolinu. Prema metabolikim reakcijama, metabolizam se
dijeli u dvije kategorije:

Katabolizam kojim se razgrauje organska tvar (npr. nakupljanje

energije elijskim disanjem)

Anabolizam koji koristi energiju za izgradnju elijskih dijelova

(biosinteza organske tvari) kao to su npr. proteini i nukleinske
kiseline.

Hemijske reakcije metabolizma su podijeljene u metabolike puteve u

kojima se odreeni hemijski spoj pretvara u neki drugi uz pomo
enzima. Enzimi su kljuni u metabolizmu zato to omoguuju
organizmu da brzo i efikasno izvodi bioloki poeljne, ali
termodinamiki nepovoljne hemijske reakcije, u kojemu enzimi djeluju
kao katalizatori. Enzimi omoguuju i kontrolu metabolikih puteva, kao
odgovor na promjene u elijskoj okolini ili neki drugi podraaj.

Neki od osnovnih metabolikih puteva u organizmu ovjeka su:

Metabolizam vode

Metabolizam aminokiselina koje se meusobno povezuju

peptidnom vezom i oblikuju polipeptide tj. proteine

Metabolizam ugljikohidrata

Metabolizam masti

2
Metabolizam pojedinog organizma odreuje koji e hemijski spojevi se
koristiti kao hranjive tvari, a koji kao otrovi. Tako na primjer, neki
prokarioti koriste vodikov-sulfid, kao hranjivu tvar dok je veini
ivotinja otrov. Iznenaujua je slinost osnovnih metabolikih puteva
meu velikim brojem vrsta.

2.0 METABOLIZAM

Metabolizma (gr. metabole promjena) prestavlja skup hemijskih

reakcija u organizmu, pri emu se vri promjena tvari i energije. Ove
promjene se jednostavno nazivaju metaboliki procesi.Oni mogu biti
asimilacioni (anaboliki) i disimilacioni (kataboliki).

Asimilacioni ili anaboliki procesi su takvi procesi kojim se u

organizmu sintetizuju, za organizam specifini i potrebni spojevi,
spajanjem jednostavnijih spojeva.

Disimilacioni ili kataboliki procesi su takvi procesi pri kojima se vri

razgradnja spojeva, bilo uneenih spolja ili iz sopstvenog sastava, na
jednostavnije spojeve.

2.1Anabolizam
Anabolizam je niz metabolikih procesa izgradnje sloenih molekula, za
koje se troe prekursori i energija nastala katabolizmom. Sloene
molekule koje uglavnom ine stanine strukture, nastaju postupno, korak
po korak iz malih jednostavnih molekula. Anabolizam se odvija u tri
osnovna koraka. U prvom koraku nastaju prekursori sloenih molekula
kao to su aminokiseline, monosaharidi, isoprenoidi i nukleotidi. U
drugom koraku prekursori se aktiviraju, vezanjem energije iz ATP-a, a u
treem koraku se prekursori spajaju u sloene spojeve kao to su
proteini, polisaharidi, lipidi i nukleinske kiseline.

Organizmi se meusobno razlikuju prema tome koliko molekula mogu

izgraditi u svojim stanicama. Autotrofni organizmi kao to su biljke

3
mogu izgraditi sloene molekule kao to su polisaharidi i proteini iz
jednostavnih molekula poput ugljikdioksida i vode (fotosinteza). Za
razliku od njih, heterotrofnim organizmima potrebni su izvori sloenijih
molekula kao to su aminokiseline i monosaharidi, kako bi izgradile
svoje sloene molekule.

2.2Katabolizam
Katabolizam je skupina metabolikih procesa koji razgrauju velike
sloene molekule. Glavna svrha razgradnje sloenih molekula je
dobivanje manjih molekula koje kasnije slue kao "materijal" za
izgradnju sloenih spojeva za potrebe organizma (anabolike reakcije), a
procesi se koriste i za dobivanje energije.

Katabolike reakcije se razlikuju od organizma do organizma, pa se

prema nainu na koji organizmi dobivaju energiju i ugljik mogu i
podijeliti. Organizmi koji koriste organske molekule kao izvor energije
nazivaju se organotrofni organizmi, dok litotrofni organizmi koriste
anorganske spojeve, a fototrofni organizmi sunevu svjetlost koriste kao
potencijalni izvor hemijske energije. Svi ovi razliiti oblici metabolizma
ovise o redoks reakcijama koje ukljuuju prijenos elektrona s reducirane
molekule donora (npr. organske molekule, voda, amonijak, vodikov
sulfid ili ion eljeza), na molekulu akceptor elektrona (npr. kisik, nitrat
ili sulfat).

4
3.0 METABOLIZAM VITAMINA
Vitamini su organski spojevi razliite hemijske strukture potrebni
organizmu u malim koliinama (od g do mg vrijednosti po danu), a
nuni su za odravanje zdravlja, rasta i reprodukciju. Mogu se dobiti iz
prirodnih izvora ili hemijskim putem. ovjeiji organizam ne moe sam
sintetizirati vitamine, nego mora njih ili njihove prekursore unositi
hranom. Uobiajena mijeana hrana redovno sadrava dovoljne koliine
vitamina. Meutim, neodgovarajua prehrana moe uzrokovati manjak
nekog vitamina, to dovodi do hipovitaminoze ili ak avitaminoze.

Prema topljivosti dijele se na vitamine topljive u mastina i vitamine

topljive u vodi. U mastima su topljivi vitamin A, D, E i K, a u vodi
tiamin (B1), riboflavin (B2), niacin (B3), pantotenska kiselina (B5),
priidoksin (B6), folna kiselina (B9), cijanokobalamin (B12) i askorbinska
kiselina (C). Uloga vitamina u metabolizmu jest u tome to su mnogi od
njih koenzimi ili prostetine skupine enzima, pa su potrebni za
odravanje aktivnosti mnogih enzima. Vitamini kao koenzimi slue kao
davatelji ili primatelji hemijskih skupina iona ili elektrona. Oni se u tim
reakcijama hemijski mijenjaju i troe pa je organizam potrebno stalno
opskrbljavati vitaminima.

Osim hrane, izvor vitamina mogu biti i crijevne bakterije. One su npr.
izvor vitamina K. Zato lijekovi koji unitavaju crijevnu floru, kao
antibiotici ili sulfonamidi, mogu dovesti do hipovitaminoze ako se dugo
uzimaju.

3.1Vitamini topljivi u mastima

Vitamin A je izraz za skupinu spojeva koji u svojoj hemijskoj strukturi
sadravaju cikloheksenilski prsten (-ionski prsten) s 3 metilne skupine i
poboni lanac od 9 C-atoma koji na kraju ima hidroksilnu (retinol),
aldehidnu (retinal), karboksilnu (retinoina kiselina) ili estersku skupinu
(retinil-ester). Spojevi iz skupine vitamina A ukasta su ulja netopljiva

5
u vodi, a topljiva u mineralnim uljima i organskim otapalima. Prirodni
izvori vitamina A jesu jetra, maslac, sir, umance i riba. Izvori su
karotena voe i povre npr. mrkva, paradajz, graak.

Slika 1. Struktura vitamina A

Vitamin D postoje dva tipa vitamina D, ivotinjski kalciferol ili

kolekalciferol ili vitamin D3 i biljni ergokalciferol ili vitamin D2. U
ivotinjama vitamin D3 nastaje iz prekursora 7-dehidroholesterola, a
ergokalciferoj nastaje iz biljnog ergosterola. Vitamin D je sterolne
strukture u kojoj je B-prsten otvoren:

Slika 2. Struktura vitamina D

Odrasle, zdrave osobe dnevne potrebe organiza za vitaminom D

nadoknauju izlaganjem suncu ili ga dobivaju hranom. Dnevna

6
preporuena koliina (RDA) vitamina D iznosi 5 10 g. ovjek moe
sam stvarati vitamin D3 iz njegovog prekursora, jer UV zraenjem 7-
dehidroholesterol u koi prelazi u kolekalciferol. Meutim,
kolekalciferol sam nije biloki aktivan nego metabolizmom tek treba
prijei u aktivni hidroksiderivat. D3 vitamina ima u ulju iz jetre tune i
drugih riba, mesu tune, a neto i u mesu uopte, maslacu i malo u
mlijeku. Uloga vitamina D je da pospjeuje mineralizaciju kostiju, to
postie stimualcijom apsorpcije kalcija i fosfora u crijevu i odravanje
njihove koncentracije u krvi, a donekle i pojaavanjem reapsorpcije
kalcija i fosfora u bubrezima. Zajedno s PTH-om stimulira mobilizaciju
kalcija i fosfora iz kostiju. Zbog toga manjak vitamina D uzrokuje
poremeaje u mineralizaciji kostiju, to u odraslih osoba rezultira
pojavom osteomalacija, a u djece rahitisom.
Vitamin E sastavljen je od osam slinih hemijskih spojeva, tokoferola,
koji svi imaju izraeno antioksidativno djelovanje koje se temelji na
uklanjanju slobodnih radikala i molekularnog kisika, a takoer imaju
ulogu u procesu elijskog disanja. Tokoferola ima u ulju peninih i
kukuruznih klicca, maslinovom ulju, bademima, jajima i td. Dnevna
potreba u ovjeka je oko 15 mg. Vitamin E apsorbira se u tankome
crijevu u prisutnosti unih kiselina. Limfom, u kojoj je vezan na
hilomikrone, dospijeva u krvotok, gdje se izmjenjuje izmeu
lipoproteina plazme i membrane eritrocita.

Slika 3. Struktura vitamina E

7
Kod ovjeka se manjak vitamina E moe dovesti u vezu s miinom
distrofijom. Simptomi manjka vitamina E jesu iritabilnost, edemi i
hemolitika anemija do koje dolazi zbog kraeg vijeka eritrocita, manjak
se malokad pojavljuje, obino kod teke malapsorpcije. Moe se pojaviti
u novoroenadi koja se raaju s malom tjelesnom masom, jer vitamin
slao prolazi posteljicu.
3.2 Vitamini topljivi u vodi
Tiamin vitamin B1 kao i ostali vitamini iz ove skupine ima
koenzimsko djelovanje. Tiaminpirofosfat ili tiamindifosfat (TTP) aktivni
je oblik tiamina, adjeluje kao prostetina skupina piruvat-dehidrogenaze
i -ketoglutarat-dehidrogenaze, enzima koji sudjeluju i intermedijarnom
metabolizmu ugljikohidrata jer kataliziraju dekarboksilaciju -keto-
kiselina te kao koenzim transketolaze koja sudjeluje u pentoznoj
skretnici.

Slika 4. Struktura vitamina B1

Ovaj vitamin se nalazi u peninim klicama, zobenom branu i kvascu te

u mekinjama rie. Dnevna potreba tiamina je oko 1,2 mg. Budui da
tiamin u obliku koenzima dekarboksilaze sudjeluje u metabolizmu
ugljikohidrata, dnevna mu je potreba neto vea pri poveanoj tjelesnoj
aktivnosti, hipertireoidizmu, stresu, trudnoi i laktaciji (za oko 0,5 mg na
dan). Tiamin se aspsorbira u tankome crijebu aktivnim prijenosom , a pri
poveanom dnevnom uzimanju i pasivnom difuzijom u sluznici
jejunuma fosforilira se u aktivni oblik, koenzim TPP, i portalnim
krvotokom dospijeva u jetru.
8
Riboflavin vitamin B2 nalazi se u mlijeku pa se prije naziva
laktoflavinom, a ima ga i u mesu, itaricama, zelenom povru, ali u
malim koliinama. U veini namirnica nalazi se vezan u obliku
flavoproteina odnosno flavin mononukleotida ili flavin-adenin-
dinukleotida, a samo u mlijeku i mlijenim namirnicama kao slobodno
riboflavin. RDA vitamina B2 je oko 1,2 1,7 mg. Prostetina skupina
FAD i manje FMN hidroliziraju se kiselinom u elucu te se vitamin
asorbira u proksimalnome tankom crijevu transportnim sustavom
ovisnim o Na+. une kiseline pospjeuju taj proces. U krvi se nalazi
dijelom kao slobodni riboflavin, a dijelom kao FMN i FAD. U krvi je
vei dio riboflavina slabo vezan na albumine, manji dio na druge
proteine, mali se dio vee na IgG. Izluuje se iz tijela mokraom zajedno
s tzv. uroflavinom.

Slika 5. Struktura FAD

Piridoksin, piridoksamin, piridoksal vitamin B6 u biljnoj hrani

(mahunarke, itarice, kvasac) preovladava piridoksin, a u ivotinjskome
tkivu (jetri) piridoksal i piridoksamin. Vitamin B6 ili piridoksin derivat je
piridina.

9
 Slika 6. Struktura vitamina B6

U mjeovitoj prehrani malokad dolazi do manjka ovog vitamina.

ovjekova potreba za vitaminom B6 iznosi oko 2 mg na dan. Ovaj
vitamin je uinkovit kao piridoksal-fosfat (PLP), koji se u prisutnosti
oksidaze, kinaze, cinka i magnezija sintetizira iz sva tri oblika i ATP-a.
PLP je ukljuen u metabolizam mnogih aminokiselina, djelujui kao
prostetina skupina mnogih aminotransferaza, dekarboksilaza,
aminooksidaza, dehidraza, hidrolaza i sintetaza. U svim reakcijama, PLP
djeluje tako to se njegova aldehidna skupina vee na aminoskupinu
aminokiseline na koju enzim djeluje. Kao to je ve reeno, manjak
piridoksina vrlo se rijetko susree, a simptomi su katkad kod djece
grevi slini epileptinima. Do njih dolazi vjerovatno zbog poremeaja
metabolizma glutaminske kiseline i stvaranja -aminomaslane kiseline
(GABA) u mozgu.
Cijanokobalamin vitamin B12 graen je od dva dijela: jezgre sline
orfirinu s atomom kobalta u sredini i nukleotida 5,6-dimetil-
benzimidazola. Na kobalt je vezana i jedna od etiri anionske skupine,
prema kojima se razlikuju pojedini oblici vitamina: cijanokobalamin,
hidroksikobalamin, metil-kobalamin i 5-dezoksiadenozil-kobalamin.
Kobalamin se nalazi u mesu, mlijeku i jajima, u kojima je iroko
rasprostranjen. Dnevna potreba za vitamon B12 iznosi 2 do 3 g. Zajedno
s folnom kiselinom, kobalamin je potreban za sazrijevanje eritrocita.
Njegov manjak uzrokuje megaloblastin anemiju.
10
 Slika 7. Struktura vitamina B12

Apsorpcija vitamina B12 odigrava se u ileumu tako da se vee s

glikoproteinom koji sadrava neuraminsku kiselinu, tzv. Unutarnjim
faktorom. Stvoreni kompleks vee zatim kalcijeve ione te se vee na
receptore mukoznih epitelnihstanica ileuma, odakle se kroz stanine
membrane transportira u stanice mukoze. U njima se odvaja od
unutarnjeg faktora te pretvara uglavnom u dezoksiadenozil-kobalamin.
Vitamin B12 lui se u u i enterohepatinom cirkulacijom ponovo vraa
u jetru. Bioloka je funkcija komalamina da slui kao koenzim nekih
enzima.
Folna kiselina vitamin B9 sastoji se od pteridinskog prstena
(pirimidin i pirazol), p-aminobenzojeve kiseline i peptidno vezane
glutaminske kiseline, kojih moe biti od 1 do 7 (poliglutamat).

Slika 8. Struktura folne kiseline

11
Dnevna potreba folne kiselina kod odraslih osoba iznosi oko 400 g, od
ega se oko 20% unosi hranom, a ostatak sintetiziraju crijevne bakterije.
Najvie folne kiselina ima u jetri, bubrezima, zelenom povru, kvascu i
orasima. Bioloka je funkcija folne kiseline da kao 5,6,7,8-
tetrahidrofolna kiselina (THF) slui kao koenzim enzima u metabolizmu
jedinica s jednim C-atomom, u metabolizmu metionina i histidina te u
biosintezi purina i pirimidina. Folna kiselina unesena hranom u tijelo ili
stvorena crijevnom florom reducira se u jetri i u nekih drugim organima
u dihidrofolnu kiselinu i dalje u koenzim tetrahidrofolnu kiselinu.
Niacin vitamin B3 u prirodi je ee u obliku nikotinske kiseline koja
lako prelazi u nikotinamid. Poznata je njegova biohemijska funkcija.
Niacin u organizmu prelazi u nikotin-adenin-dinukleotid (NAD) ili
nikotinamid-adenin-dinukleotid fosfat (NADP). Zbog sposobnosti
prijenosa vodika NAD i NADP djeluju kao koenzimi u mnogim
oksidoreduktazama.

Slika 9. Struktura niacina

Uobiajena prehrana osigurava dovoljne koliine niacina (meso, riba,

kvasac), a osobito proteini koji sadravaju triptofan, jer dvije treine
potrebnog niacina nastaje u tijelu iz triptofana. Manjak nikotin-amida
uzrokuje pelagru s pojavom dermatitisa i smee obojenosti koe, te

12
proljeva i delirija. U plazmi se nalazi nikotinska kiselina i njezini
metaboliti.
Pantotenska kiselina vitamin B5 ima dvije vane metabolike uloge.
S b-merkaptoetol-aminom stvara pantetein, koji s adenozinom ini CoA
koji prenosi acilnu skupinu i prostetina je skupina enzima. Kao sastavni
dio CoA, pantotenska kiselina sudjeluje u metabolizmu masti,
ugljikohidrata i proteina. Pantotenska je kiselina vrlo rairena u svim
organizmima. Ima je u mikroorganizmima, itaricama i zelenim
biljkama, kvascu, jajima, ivotinjskim organizmima, osobito u jetri i
bubrezima itd., pa je ovjek, kojemu je na dan potrebno oko 5 mg,
hranom dovoljno prima. Manjak se malokad pojavljuje, a simptomi
manjka jesu poremeaji ivanog sistema. U crijevima se CoA
djelovanjem pirofosfataze i fosfataze hidrolizira i osloboena se
pantotenska kiselina apsorbira i ulazi u portalni krvotok.

Slika 10. Struktura pantotenske kiseline

Biotin vitamin H je ureidinksi prsten s ukljuenim atomom sumpora

i postraninog lanca valerijanske kiseline. Nalazi se u jetri, bubregu,
guterai, mlijeku i ima ga u umancu jajeta. Najveim je dijelom vezan
za proteine, a malo ga se nalazi i u slobodnom obliku.

13
 Slika 11. Struktura vitamina H

Dnevna potreba za ovim vitaminom iznosi oko 100-200 g. Manjak

biotina se rijetko susree, eventualno u ljudi koji jedu mnogo jaja, jer
jaja sadravaju protein avidin s kojim biotin se biotin vee i inaktivira.
Simptomi manjka jesu dermatitis i ispadanje kose. Bioloka funkcija
biotina je da djeluje kao koenzim niza karboksilaza u metrabolizmu
masnih kiselina, aminokiselina i ugljikohidrata.
Askorbinska kiselina vitamin C jak je reducens, jer se reverzibilno
lako oksidira u dehidroaskorbinsku kiselinu:

Slika 12.

Vitamin C pripada skupini vitamina topljivih u vodi i vitamina s

koenzimskim djelovanjem. Reducirani je oblik stabilniji od dehidro-
oblika. Biljke i ivotinje, izuzevi ovjeka i druge primate, te zamorce,
same sintetiziraju askorbinsku kiselinu iz D-glukoze preko intermedijera
D-glukuronske kiseline i L-glukonolaktrona. ovjek mora vitamin C
unositi hranom jer se L-glukonolakton ne moe prevesti u askorbinsku
kiselinu zbog mutacije gena za enzim L-glukonolakton-oksidazu. Ima ga
u svjeem zelenom povru, vou, limunu i uope u biljkama. Dnevna

14
potreba ovjeka za askorbinskom kiselinom je oko 70 mg na dan.
Askorbinska kiselina se brzo apsorbira, uglavnom ve iz eluca, gdje se
dio oksidira u dehidroaskorbinsku kiselinu koja bre prolazi kroz
stanine membrane. Najvie vitamina C sadravaju lijezde hipofiza,
nadbubrena lijezda i dr. U metabolizmu askorbinska kiselina djeluje
kao donor vodika u nekim enzimskim reakcijama. Ovaj je vitamin
potreban za hidroksilaciju prolina, tirozina, DOPA-e i nekih
intermedijara adrenokortikoida. U metabolizmu tirozina sudjeluje kao
kofaktor enzima p-hidroksifenilpiruvat-hidroksilaze, a sudjeluje i u
oksidativnom otvaranju prstena homogentizinske kiseline u maleil-
acetoctenu kiselinu.

15
4.0 METABOLIZAM LIPIDA
Lipidi (masti) imaju znaajnu ulogu u ljudskom organizmu, oni su izvor
energije, glavni su sastojci elijskih membrana. Pod nazivo lipidi
podrazumijeva se skup ranolikih hemijskih spojeva kojima je zajedniko
svojstvo da su netopivi u vodi, a topivi u nepolarnim organskim
otapalima, kao to su eter, hloroform i sl. Ima nekoliko klasifikacija
lipida. Mogu se podijeliti na sljedei nain:
1. Jednostavni lipidi
2. Sloeni lipidi
Jednostavni lipidi sadravaju samo masne kiseline i neki alkohol. U
lipidima je alkohol glicerol, a u voskovima je to neki alkohol vee
molekularne mase. U organizmu su u lipidima masne kiseline s parnim
brojem C-atoma, najee palmitinska, stearinska i oleinska kiselina,
dok se masne kiseline s manjim brojem C-atoma te one s vie od 18 C-
atoma i nezasiene, osim oleinske, nalaze u manjim koncentracijama.
Masne se kiseline nalaze esterificirane u neutralnim lipidima,
fosfolipidima i holesterol-esterima, a samo vrlo malo kao slobodne
masne kiseline.
Lipidi se unose u tijelo hranom. U elucu se vrlo mali dio hidrolizira, a
glavni proces probave i resorpcije lipida odigrava se u tankom crijevu.
Djelovanjem unih kiselina iz ui i alkalija guteranog soka lipidi se
u vrijevu emulgiraju i na te fino emulgirane estice s velikom povrinom
hidrolitiki djeluje guterana lipaza. Glicerol je topljiv u vodenoj
sredini i lako se apsorbira, dok je apsorpcija masnih kiselina sloeniji
proces. One se apsorbiraju tako to se veu ponovo s glicerolom
stvarajui trigliceride. Ovi egzogeni trigliceridi, uz neto holesterola,
fosfolipida i tragova proteina stvaraju hilomikrone koji se limfom, preko
torakalnog duktura, prenose u cirkulaciju te krvlju u jetru i u masne
stanice. Na taj se nain transportiraju iz enterocita masne kiseline duih
lanaca, dok masne kiseine s kratkim lancem ulaze u portalni krvotok i
jetru.
16
Lipide u organizmu ine rezervni lipidi, tj. trigliceridi u masnim
stanicama, te lipidi koji ine strukturni dio stanica. Rezervni ili depo-
lipida ima najvie u potkonom tkivu, mlijenim lijezdama i sl.
Rezervni lipidi u tim depoima karakteristinog su sastava za pojedine
ivotinjske vrste, ali se na njihov sastav moe donekle uticati
prehranom. Funkcija rezervnih lipida je da organizmu osiguravaju
rezervni materijal za izgaranje, tj. energiju.
Masne se kiseline sintetiziraju uglavnom u citosolu jetrenih stanica te
manjim dijelom u stanicama adipoznog tkiva. Glavni izvor uglikovih
atoma za njihovu sintezu su ugljikohidrati iz hrane te neke
aminokiseline, tanije, acetil-CoA nastao njihovim metabolizmom.
Sinteza zapoinje s acetil-CoA, a serijom reakcija produljivanja lanca za
2 C-atoma nataju maslana, kapronska, kaprilna i tako sve do
palmitinske kiseline. Aktivacijom nastale palmitinske kiseline nastaje
palmitoil CoA iz kojeg procesom elongacije nastaju ostale masne
kiseline. Regulacija procesa sinteze masnih kiselina odvija se kontrolom
aktivnosti acetil CoA karboksilaze. Kao izvor reduktivne energije u
procesu sinteze sudjeluje NADPH2 nastao u pentoza-fosfatnoj skretnici.

Masne se kiseline, prema Knoopu, razlau u procesu oksidacije koji

se dogaa u mitohondrijima stanica. U ovom se procesu stvara acetil-
CoA i velika koliina reduciranih koenzima iz kojih se u procesu
staninog disanja i oksidacijske fosforilacije dobiva velika koliina ATP-
a. Prije procesa razgradnje masnih kiselina potrebna je prethodna
aktivacija (proces koji se dogaa u citosolu ili mitohondrijama) masne
kiseline s ATP-om (uz acil-CoA sintetazu) te povezivanje s CoA u acil-
koenzim A:
ATP + R-COOH AMP-OCR + H4P2O7
AMP-OCR + HS-CoA R-CO-SCoA + AMP
U procesu razgradnje znaajnu ulogu ima i karnitin. Karnitin je spoj koji
se dobica prehranom ili se sintetizira iz lizina reakcijama koje ukljuuju

17
rijenos metilnih skupina s S-adenozil-metionina i reakcije oksidacije za
koje je potreban vitamin C. Taj spoj prenosi dugolanane
masnokiselinske skupine kroz unutarnju membranu mitohondrija. U
mitohondriju se zatim aktivira dugolanana masna kiselina u obliku acil-
CoA nizom reakcija oksidacije skrauje za po dva C-atoma. U
svakom ciklusu reakcija oni se otputaju kao acetil-CoA. Nastali acetil-
CoA u zdravih osoba ulazi u ciklus limunske kiseline u tkivima (npr.
miii), a iz njega mogu u jetri nastati i ketonski spojevi.
Ketogeneza u odreenim fiziolokim i patolokim stanjima, npr.
gladovanju, manjku ugljikohidrata u hrani ili prehrani s mnogo lipida uz
malo ugljikohidrata i u eernoj bolesti, mogu se u krvi i mokrai
pojaviti ketonski ili acetonski spojevi.

18
5.0 FOTOSINTEZA
Samo su biljke u mogunosti da kinetiku energiju (svjetlosnog talasa
sunca) transformiu u potencijalnu energiju spoeva, koja je izvor hrane
za sva iva bia na zemlji. Fotosinteza je od najveeg znaaja za
odravanje ivota i evoluciju organskog svijeta na naoj planeti.
Fotosintetski proces se odigrava u elijama zelenih biljaka, odnosno u
njihovim hloroplastima. Eksperimentom je dkazano da samo hloroplasti,
izdvojeni iz elije, ostvaruju itav proces fotosinteze.

Slika 13. Fotosinteza

Diskovi, koji sainjavaju valjkasta zrna untar svakog hloroplasta, sadre

zeleni pigment hlorofil. Hlorofil apsorbuje svjetlosnu energiju
sunevih zraka, to uzrokuje odreene promjene u njegovim
molekulama i dovodi ih u energijom bogatije aktivirano stanje. To je
ishodni momenat cjelokupnog procesa fotosinteze.
Sam hlorofil, meutim, ne moe iskoristiti niti dugo zadrati steeni
viak energije. Energetskim vikom aktiviranih molekula hlorofila
neposredno se pokreu dva paralelna procesa; razlaganje vode i
stvaranje energijom bogatog jedinjenja ATP. Ovi procesi teku

19
iskljuivo na sunevom svjetlu zato su oznaeni kao svijetla etapa
fotosinteze. Razlaganje vode na raun energije aktiviranog hlorofila
naziva se fotoliza. Reakcija fotolize ima nekoliko faza, a moe se
predstaviti jednainom :
2H2O +energija 4H + O2
Kiseonik nastao fotolizom vode odlazi u atmosferu. S druge strane,
energetski viak pobuenih molekula hlorofila prelazi u odreene
prijenosnike, koji predaju energiju za obrazovanje ATP od ADP i fosfata:
ADP + P +energija ATP
Na taj nain se svjetlosna energija koja apsorbuje hlorofil sabira u
energetski bogate hemijske veze molekula ATP, odnosno pretvara se u
oblik pristupaan za iskoritavanje u svim elijskim procesima.
Svijetli proces fotosinteze se, dakle, izravno pokree energijom
aktiviranog hlorofila, a odvija se na membranama diskova unutar
hloroplasta. Paralelno s tim, u stromi hloroplasta tee tamna etapa
fotosinteze sinteza glukoze gdje potrebnu energiju daje ATP, panije
nuno prisustvo svjetlosti. Sinteza glukoze se ostvaruje putem niza
stupnjevitih biohemijskih reakcija. Odvijanje tih reakcija uslovljava
ueem proizvoda svijetle etape fotosintetskog procesa (AT i vodikovi
atomi). Potreban je i ugljendioksid, koji se uzima iz atmosfere.
Proces fotosinteze moe se prikazati hemijskom jednainom: cjelokupan
ugljenik u organskim produktima fotosinteze potie od atmosferskog
ugljendioksida. Ugljenik u organskim spojevima svih ivih sistema
potie od CO2 iz vazduha.
6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 + 6H2O

20
 Slika 14. Proces fotosinteze

Znaaj procesa fotosinteze u odravanju ivota na Zemlji nije samo u

produkciji organske materije. Uzimanjem 1 tone CO2 biljke izdvajaju
2,7 tona kiseonika. Tako se raspoloivi kiseonik iz zemljine atmosfere
regenerie procesima fotosinteze svakih 3000 godina.

21
6.0 ZAKLJUAK

22
7.0 LITERATURA

1. https://www.degruyter.com/view/j/jomb.2012.31.issue-4/v10011-
012-0028-8/v10011-012-0028-8.xml
2. http://definicijahrane.hr/definicija/hranjive-tvari/vitamini/
3. http://www.tehnologijahrane.com/enciklopedija/vitamini
4. https://www.scribd.com/doc/125006648/Medicinska-Biohemija-
Strausova-Sa-Prilozima
5. Hemija za 4. razred gimnazije Mehmedalija Lili, izdavaka
kua Tugra, Sarajevo 2012
6. Hemija za 4. razred gimnazije Boo Banjanin, Zorica Hodi,
Sarajevo Publishing, Sarajevo 2003
7. Plan i program za kliniku biohemiju, za 4. razred srednje
medicinske kole

23
Komentar:

Datum predaje rada:

Datum odbrane rada:

Ocjena:

24