Z MIKRO-

KOMPU-
TEREM
NA TY

MIESICZNY DODATEK DO SZTANDARU MODYCH NR 1/86 CENA 100 Z

PIE
RW
STA
AB Y BYSZ
T U RZ Y
AK MA E RA
US M P U T
Z KO

LOGO
TRZECI
WYMIAR
M N I E
J S I
NI E B
CO JEST GRANE

PROLOG
KU
LIT BU
ER
KA

BAJTEK 1/86 1
 WYBIERZ SAM
GRA O JUTRO
Postanowiem, musz
mie komputer str. 3
Elwro, czyli profesjonalna
manufaktura str. 6

NIE BJ SI MNIE
Dzie dobry str. 4

dzie 200 tys. egzemplarzy, czyli czterokrotnie PROGRAMOWA MOE KADY

wikszym ni nakad malucha! Jaki papier Prolog str. 8
BAJT to 8 bitw, podstawowych jedno- i jaki kolor moglimy zapewni widzicie. Trzeci wymiar str. 10
stek informacji. Naszym zdaniem jest niele!
BAJTEK to popularne pismo, powicone Czym chce by BAJTEK? W tej sprawie OBOK KOMPUTERA
temu wszystkiemu, co zprzeksztacaniem infor- nic si nie zmienia: ambicja zespou reda- Wioseka str. 14
macji si wie. Przede wszystkim chcemy by gujcego BAJTKA jest najoglniej mwic
pomocni tym, ktrzy ju maj lub chc mie zwalczanie analfabetyzmu mikrokompute- SPOSOBY I SPOSOBIKI
komputery osobiste tak rozpoczem artyku rowego w Polsce. Chcemy wic, co jest na- Spectrum i klakson str. 15
wstpny do pierwszego numeru BAJTKA, ktry turalne, trafia do 12, 20lat kw, ale take
wkocu wrzenia ub.r. ukaza si wkioskach do wszystkich, ktrzy postanowili przeama
Ruchu. Nasz maluch mia nakad 50 tys. CO JEST GRANE
wsobie lk przed komputerem. Oczywicie
egzemplarzy, co, jak si natychmiast okazao, Tir na nOg str. 15
znajd u nas co ciekawego dla siebie rw-
nie zaspokoio potrzeb Czytelnikw. W cigu nie osoby bardziej zaawansowane wprogra-
pierwszych 10 dni po wyjciu BAJTKA na wiat mowaniu iobsudze komputerw. Ale przede ZASTOSOWANIA
przyszo ponad 1,5 tysica listw z probami wszystkim uczy bdziemy elementarza, przy- Maszyna do pisania i co jeszcze str. 18
opomoc wzdobyciu naszego dodatku izpro- najmniej na razie.
pozycjami tematw do nastpnych numerw. SPRZENIE ZWROTNE
To ostatecznie przekonao wszystkich naszych BAJTEK powsta w sposb nietypowy, jest Drogi Bajtku! str. 20
sojusznikw, e BAJTEK to jest to! nietypowy i bdzie nietypowy. Chcemy aby- Pisali o Bajtku str. 25
cie sami, nasi drodzy Czytelnicy, redagowa-
BAJTEK jest miesicznym dodatkiem do li BAJTKA! Zachcamy Was gorco do tego!
Sztandaru Modych. Ksztatowanie postaw Nie stawiamy adnych wymogw typu statusu JAK TO ROBI INNI
innowacyjnych, zwalczanie wszelkich prze- akademickiego, czy te limitu wieku. Uwaa- Bajtek na Syberii str. 22
szkd uniemoliwiajcych peny udzia mo- my przekonalimy si zreszt, wielokrotnie Gorczka Krzemowej Doliny str. 24
dego pokolenia w wiatowej grze o jutro, otym e ciekawe pomysy moe mie zarw-
popieranie talentw, promowanie wszelkich no 14latek, jak i czonek Polskiej Akademii HARDWARE
nowych form dziaania sprzyjajcych przyspie- Nauk. Wana jest oryginalno mylenia ich Komputery 86 str. 26
szeniu rozwoju kraju te wszystkie tradycyjne przekazania swych dowiadcze innym.
ju dla Modzieowej Akademii Umiejtnoci
kierunki dziaania bd wnim obecne. Odebralimy ju kilka telefonw zpytania- CO WARTO PRZYWIE
mi: Czy mona nada dziecku imi Bajtek? Spectrum 128 Plus str. 27
Wydawanie BAJTKA podjto troch na Redakcja nie ma nic przeciwko temu! Posta-
wariata wychodzc z zaoenia, e pismo nowilimy nawet posiadaczom tego imienia SAMI O SOBIE
takie jest na obecnym etapie rozwoju infor- zafundowa prenumerat naszego dodatku. Jak wymyliem Bajtka str 28
matyki w naszym kraju absolutnie niezbd- Minister Czonek Rady Ministrw ds. Modzie- Pierwszy by ABAKUS str. 28
ne iwzwizku ztym kady dzie zwoki jest y Aleksander Kwaniewski (lat 31), obieca Klubowy Bank Danych str. 29
dniem bezpowrotnie straconym. BAJTEK po- nawet pierwszemu Bajtkowi ufundowa jako
wita, gdy powsta musia. Spoecznym wy- Halo komputer str. 30
wyprawk porzdny komputer osobisty. Cze-
sikiem grupki osb, kosztem czasu wolnego, kamy na zgoszenia uwiarygodnione zawiad-
nie ogldajc si na angae, biurka i etaty czeniem zurzdu stanu cywilnego! TYLKO DLA PRZEDSZKOLAKW
powstaa najpierw koncepcja, a zaraz po- Kubu Literka str. 31
tem zebrane zostay materiay do pierwszego Oczywicie, czekamy rwnie na listy
numeru. Pisalimy w nim: Zdajemy sobie oduym BAJTKU ina Wasze propozycje do
spraw, e na caym wiecie wydawnictwa nastpnych numerw. Krytykujecie nas! Zda- BAJTEK MIESICZNY DODATEK DO SZTAN-
tego typu s owiele bardziej efektowne. Ko- jemy sobie bowiem spraw z brakw i uom- DARU MODYCH. ADRES: 00687 Warszawa,
lor, dobry papier, atrakcyjne okadki, wkad- noci w naszej pracy. Najwaniejsze jednak, ul. Wsplna 61. Telefon 211205. Przewodniczcy
ki, kasety idyskietki, jako niezbdne zacz- uwaamy, e po wrzeniowym starcie prbnym Rady Redakcyjnej: Jerzy Domaski redaktor na-
niki to ju stao si norm. Mamy nadziej, BAJTEK wystartowa wreszcie na ostro. Wpo- czelny Sztandaru Modych. ZESP REDAKCYJ-
e wkrtce iBAJTEK uzyska odpowiednie do wszechnej edukacji informatycznej zaczimy NY: Waldemar Siwiski (zca redaktora naczelnego
SM kierownik zespou). Oskar Bramski, Roman
roli spoecznej, jak chcemy, eby spenia, wreszcie odrabia wPolsce stracony czas. Poznaski, Wanda Roszkowska (opr. graficzne),
warunki techniczne. I oto sowa dotrzyma- Roman Wojciechowski. WYDAWCA: RSW Prasa
limy. Trzymany przez Was w rku pierwszy
numer duego BAJTKA ukaza si wnaka- Waldemar Siwiski KsiazkaRuch Modzieowa Agencja Wydawnicza,
al. Stanw Zjednoczonych 53. 04028 Warszawa.
Telefony: Centrala 132040 do 49. Redakcja Rekla-
my 132040 do 49 w. 403, 414. Cena 100 z. Skad
technik CRT 200, przygotowalni offsetowa idruk:
PRASOWE ZAKADY GRAFICZNE RSW PRASA
KSIKARUCH wCiechanowie, ul. Sienkiewicza
51.
Zam. nr 151/86. nakad 200.000 egz. P 101

BAJTEK REDUX v. 0.5 02/2011

http://www.try2emu.net.pl

2 BAJTEK 1/86
 GRA O JUTRO

POSTANOWIEM, MUSZE MIE

KOMPUTER! Rozmowa
zADAMEM KRAUZE (lat 18)
uczniem czwartej klasy Liceum
Jak zacza si twoja komputerowa pasja?
Po raz pierwszy zobaczyem komputery worga-
nizowanej przez Politechnik Warszawsk pracowni
fizyki dla szk rednich. Byem wII klasie itak mi
Postanowiem, e grami komputerowymi bd zaj-
mowa si najwyej przez pierwsze trzy tygodnie.
Oczywicie przeduyo si to do kilku miesicy. Tyle
czasu potrzebowaem, aby stwierdzi, e wszystkie
Oglnoksztaccego nr LX si spodobao, e postanowiem: za wszelk cen gry s w zasadzie takie same, nawet sexpoker
musz zdoby tak maszynk. Ja po prostu musia- nudzi si po dwch godzinach. Wwczas zaczem
wWarszawie, kandydatem em mie komputer nie byo innego wyjcia: Gdy si interesowa komputerem od waciwej strony
do Modzieowej Akademii dostaem go do rki podszedem do sprawy zupe- od przetwarzania danych. Technika komputerowa,
Umiejtnoci. nie inaczej ni zazwyczaj robili to moi rwienicy. czyli technika przetwarzania danych to informaty-

BAJTEK 1/86 3
 GRA O JUTRO
ka. Zkolei informatyka to wedug niektrych tylko
pewna ga matematyki, wedug innych czysta ma-
tematyka. Natomiast jeli informatyk przedstawi
jako dziecko matematyki itechniki to takie podej-
cie do komputera wydaje si nie tylko oczywiste ale
iproste.
Pozostaje jednak cakiem niebaha strona
praktyczna chociaby nauka jzykw progra-
mowania.
Kupowaem wzasadzie bez wyboru wszystkie
ksiki, ktre miay co wsplnego z informatyk. wstwrc? Czy nie za bardzo pucilimy wodze
Czytaem, wrcz poykaem wszystko wymagao
to pewnego przygotowania matematycznego. Mate-
matyka jest moj pasj, nie miaem wic adnych
zasadniczych trudnoci. Potem przerzuciem si na
ksiki anglojzyczne. Za due sumy kupowaem je
na giedach, od rnych osb. Za podrcznik 250
stronicowy ito fatalnie odbity na ksero paciem
5 tysicy zotych.
Potrzebny jest jeszcze taki do istotny dro-
biazg jak komputer. Bez niego czytanie lektur,
wkuwanie jzykw programowania jest nadu-
sz met zajciem coraz mniej ciekawym.
Mam IBM PC, przedtem pracowaem na ZX
Spectrum , ale ju go nie uywam, gdy stwierdziem,
e nie mam co na nim robi. Na obecnym poziomie
nowoczesnej techniki komputerowej jest to zabaw-
ka bardzo okrojony model komputera. Wprawdzie
mona na nim symulowa pewne due programy
z niektrych duych komputerw, ale wszystko to
jest raczej namiastk. ZX Spectrum kupiem od ko-
legi, ktry sprowadzi go z Zachodu i akurat mg
sprzeda. Ja miaem troch odoonej forsy, pomogli
rodzice ipodjem szybko decyzj.
Ita inwestycja zaowocowaa, dzi zajmujesz
si pisaniem programw itumaczeniem opisw
gier iprogramw uytkowych.
O tym wolabym nie mwi, z bardzo prostej
przyczyny: pienidze nie s najwaniejsze. A mie-
waem rne oferty, na przykad propozycje wsp-
pracy z prywatnymi zakadami jako programista.
Syszaem: zatrudniamy pana od zaraz idajemy od
rki 40 tysicy miesicznie, apan bdzie spokojnie
przychodzi raz na tydzie i aktualizowa nam pro-
gram ustawiajcy produkcj. Niestety miaem 17 lat
inie mogem pj na taki ukad: mam nauk, czeka
mnie matura. Co najwaniejsze mam ambicje na-
ukowe.
I nie zniechca ci dystans, jaki dzieli nas
od wiatowych potg mikrokomputerowych?
Steve Wozniak wspominajc histori swoich
zotych jabuszek powiedzia: wszkole redniej
studiowaem obwody telewizorw i na papierze
zaprojektowaem ponad 50 komputerw.
Ale ja wcale nie mam kompleksu na punkcie
Steva Wozniaka! Nie interesuj si elektronik, nie
interesuje mnie hardware asoftware. Poniewa pa-
sjonuje mnie matematyka, patrz na informatyk
zmatematycznego punktu widzenia, ana komputer
jako na pewien model cybernetyczny, na pewne
ciao, ktre ulega bodcom idaje okrelone reakcje.
Komputer jest dla mnie jedynie rodkiem do osiga-
nia okrelonych celw.
Wymienienie wszystkich moliwych dzi
zastosowa komputerw to temat na osobn
rozpraw. Jakie ty chciaby osiga cele przy
pomocy komputera?
Jest ich wiele, m.in. wierz, e moliwe jest
stworzenie sztucznej inteligencji. Oczywicie roz-
sdnie pojmowanej, nie jako stwora czekopodob-
nego, potraficego rozmawia, odczuwa. Sztucz-
na inteligencja bdzie rozwizywaa problemy, na
ktre czowiekowi nie starcza ju czasu. M.in. mam
na myli operacje logiczne na tak duym poziomie
skomplikowania, e a trudne dla czowieka do
ogarnicia. Jestemy wstanie ukada programy tak
zoone, tak mdre, e mog wymyla nowe teorie
matematyczne, fizyczne, dotyczce makro imikro-
kosmosu. Komputer ma przewag nad czowiekiem
wszybkoci dokonywania tych operacji.
Na sztuczn inteligencj mam swj cichy, osobi-
sty pogld: wydaje mi si, e nie powinnimy uczy
komputera na mod czowieka. Patrzenie wsposb
4 BAJTEK 1/86
ludzki jest zdecydowanie subiektywne i moe by Tak dugo leaem w tym cia-
NO, NARESZCIE KTO OTWORZY MOJE PUDEKO
bdne. Przez patrzenie rozumem okrelanie wia- snym opakowaniu. Mylaem, e
ta. Wyposamy komputer we wszystkie urzdzenia to si nigdy nie skoczy. A wic
analizujce, ktrymi dysponuje czowiek: kamery, ty bdziesz moim wacicielem.
mikrofony, radary. Niech komputer sam analizuje, Bardzo mi mio!
niech sam dochodzi do wnioskw, niech buduje
teorie aczowiek niech to wykorzystuje. To bdzie Mam do ciebie wielk prob: ob-
bardzo wygodne... chod si ze mn ostronie, jestem
Wyposay komputer w inteligencj i po- urzdzeniem delikatnym i atwo mnie
zostawi samemu sobie? A wic zabawi si uszkodzi. W zamian za to postaram ci
si dobrze suy przez dugi czas. Bd
fantazji? Zostawmy to autorom sciencefiction. twoim przyjacielem, towarzyszem zabaw
Bardzo wiele czytuj powieci sciencefiction ipomocnikiem wpracy inauce.
iwierz, e wszystko, co czowiek wymyli, kiedy Najbardziej nie lubi gdy jest mi zbyt
gorco. Podczas pracy nagrzewam si
bdzie zrealizowane.
do mocno, awic musisz zapewni mi
Czy to, co dzieje si wprzodujcej na wie-
swobodny dostp powietrza; nie przykry-
cie techniki komputerowej, mona twoim zda-
waj mnie niczym, nie stawiaj na mikkim
niem uzna za zacztki sztucznej inteligencji? podou abym mg chodzi si rw-
Tak. Japoczycy opracowali ostatnio projekt nie od spodu. Nie przepadam take
komputerw pitej generacji. S to tzw. maszyny za kurzem iwilgoci (mam nadziej, e
prologowe, ich podstawowym jzykiem jest nie AS- nie bdziesz mnie zabiera ze sob do
SEMBLER aPROLOG. Wanie dlatego na amach kpieli lub na spacer w deszczow po-
Bajtka chciaem rozpropagowa ten jzyk. LOGO, god). Jeli natomiast znudzi ci si za-
ma pierwowzr wLISP co znaczy List procesing, bawa ze mn, przed odoeniem na p-
czyli przetwarzanie danych. Ale s moim zdaniem k, zapakuj mnie do pudeka. Chocia
ciekawsze jzyki: PROLOG programing in logic. jest wnim troch ciasno, wol to ni ten
S to jzyki, ktre zajmuj si przetwarzaniem da- okropny kurz. Ijeszcze jedno, przed pod-
nych listowych: sw, tekstu is one zupenie innej czeniem do mnie jakiejkolwiek wtyczki
generacji ni BASIC, PASCAL, ASSEMBLER. Nie- (np. kabla magnetofonu) wycz zasila-
ktrzy wrcz twierdz, e wszystkie jzyki dziel si nie; najmniejsze, przypadkowe zwarcie
na PROLOG ipozostae. moe by dla mnie bardzo grone.
Problem sztucznej inteligencji nie ogranicza Wydaje mi si, e troch ci prze-
si jednak do komponowania jzykw... straszyem. Nie bj si. To ju wszyst-
kie moje wymagania. Jeli bdziesz ich
Przypuszczam, e sztuczn inteligencj stwo-
przestrzega, pozostaniemy przyjacimi
rz komputery biologiczne. Jest to kwestia najbli-
na dugie lata. Chyba, e staniesz si
szych kilku, kilkunastu najwyej lat. Bd one dzia-
bardziej wymagajcy i wymienisz mnie
ay woparciu okomrki ywe, powizane wpewne na inny, lepszy komputer
sieci, acuchy, specjalizujce si wrozwizywaniu Najwaniejsze wnaszej zabawie jest
okrelonych zada. Prace s bardzo zaawansowane jedno, nie jeste w stanie mnie uszko-
iskonstruowane prototypy dziaaj. Niestety, wszyst- dzi wpisujc nawet najwiksze gup-
ko jest objte tajemnic, publikacje udostpniane s stwa inaciskajc dowolne klawisze. Je-
wskiemu gronu specjalistw. Mog jedynie domy- stem bardzo cierpliwy iza kadym razem
la si, jaka jest oglna idea takich komputerw. bd meldowa ci, e popenie bd.
Niewtpliwie wyprzedzaj one tradycyjne ukady Ale do ju tej pustej gadaniny. Wi-
szybkoci dziaania ipojemnoci pamici okilka dz, e masz ochot nareszcie mnie
rzdw jednostek, bd take bardziej niezawodne uruchomi. Prosz bardzo! Najpierw
jeli chodzi ozasilanie. naley przekona domownikw, eby
Zajmujesz si tumaczeniem opisw gier, na chwil zrezygnowali zogldania pro-
m.in. gry Zaklte miasto Dun Darach. Czy po gramu telewizyjnego, poniewa do roz-
tym co powiedziae ozastosowaniu iprzyszo- mowy ze mn niezbdny bdzie wanie
ci komputerw, nie jest to niekonsekwencja? telewizor. Jeli ci si to uda moesz ju
Podobny zarzut mona by postawi, e pami podczy mnie do telewizora. Najpierw
poszukaj w pudeku odpowiedniego ka-
magnetyczn le wykorzystuj ci, ktrzy nagrywaj
bla, poznasz go po tym, e jedn zjego
na tam magnetofonow muzyk rockow isucha-
kocwek bdzie koncentryczny wtyk
jc jej tacz wdyskotekach. Gry to zabawa, rozryw-
antenowy. Ajakie gniazdo antenowe ma
ka, aniektre programy s rzeczywicie fascynuj- twj telewizor? Jeli paskie to nie rozpa-
ce nie mwi ograch zrcznociowych. Podobnie czaj! Moesz przecie odci oryginaln
jest z grafik komputerow. Przy pomocy sformali- wtyczk iprzylutowa tak, ktra bdzie
zowanego jzyka matematyki mona projektowa pasowaa do twojego odbiornika. Widz,
kompozycje popart to jest zadziwiajce, wrcz e nie bardzo masz ochot na tak brutal-
szokujce ioprcz walorw estetycznych moe mie ny zabieg. Trudno czeka ci wic spacer
zastosowanie w analizie obrazu. Grafika kompute- do sklepu prowadzcego sprzeda cz-
rowa moe mie take zastosowanie wlecznictwie. ci radiowych itelewizyjnych. Kupisz tam
Czowiek zdrowy psychicznie dostrzega bdy w fi- sobie koncentryczne gniazdo antenowe
gurze niemoliwej, czyli wywietlanej na ekranie mo- i odpowiedni wtyczk, nastpnie zlu-
nitora niezgodnie zprawami perspektywy. Czowiek tujesz je razem przy pomocy kabelkw
chory nie. Wanie zainteresowaem si tym ostat- ikopot zgowy.
nio, ale za wczenie jeszcze abym mwi oswoich Nareszcie, jeden koniec kabla tkwi
wnioskach. zamiast anteny wtelewizorze, drugi we-
Ilu kolegw zaczynao interesowa si mi- tkne mi do gniazda TV. Dopiero teraz
krokomputerami wtym samym czasie co ty? moesz podczy zasilacz iwoy jego
wtyczk do kontaktu. Wtej chwili jestem
Byo ich sporo, zaczynalimy z jednakowym
gotowy do pracy, jednak na ekranie te-
zapaem, ale wikszo si wykruszya. Po prostu
lewizora nic si nie dzieje (co najwyej
nie mieli tyle szczcia co ja nie zdobyli wasne
dostrzec mona niewyran sylwetk
go komputera. Dla nich pozostaje on czarn skrzyn- spikera zapowiadajacego kolejne przy-
k ainformatyka tabu. Aszkoda, gdyby kademu gody Reksia). Musisz jeszcze dostroi
ztakich chopakw da do rki IBM bylibymy naj- swj telewizor do dugoci fali, na ktrej
lepsi wwiecie. ja pracuj. Ustaw wic swj odbiornik na
36 kana VHF i regulujc powoli pokr-
tem patrz na ekran a ukae si jasna
Rozmawia plansza znapisem grnej czci.
Roman Wojciechowski Jeli dysponujesz kolorowym telewi-
zorem, ktry nie pracuje wsystemie PAL,

czeka ci niestety zawd Obraz bdzie
czarnobiay. Nie ma na to rady. Chyba,
e zdecydujesz si na kosztown (kilka-
nacie tysicy) przerbk telewizora.
Dopiero teraz moemy przystpi do
rozmowy. Swoj drog musz ci wyja-
ni, e ta rozmowa bdzie polegaa na
wykonywaniu przeze mnie twoich pole-
ce. Mog zadawa pytania, ale wycz-
nie takie, ktre ty (lub inny programista)
uoylicie dla mnie wczeniej. Jest jed-
nak pewna trudno: aden zkompute-
rw (przynajmniej na razie) nie rozumie
nic, jeli bdziesz si do niego zwraca
tak, jak do kolegi zklasy. Po prostu je-
stemy na to jeszcze zbyt gupie. Do
celu wydawania polece komputerom
stworzono specjalne, uproszczone jzy-
ki, zwane jzykami programowania. Ja,
oraz wikszo moich kolegw (mwi
tu o komputerach osobistych i domo-
wych) posugujemy si jzykiem zwa-
nym BASIC. Nie oznacza to niestety,
e wszystkie mikrokomputery posuguj
si tym samym jzykiem. Przeciwnie,
odmian BASICa jest prawe tyle ile jest
modeli mikrokomputerow.
Mwisz, e syszae o jeszcze in- rozkazy s ponumerowane a ja wyko-
nych jzykach? Masz racj. Po prostu
BASIC jest dla mnie zrozumiay od chwi-
li wczenia, jeli jednak masz ochot
porozmawia wLOGO lub innym jzyku
musisz wprowadzi odpowiedni pro-
gram iod tej chwili zapomn oBASIC-
uibd rozmawia tylko wLOGO.
Iznowu si rozgadaem. Owgrywa- od numeru pierwszego ani nastpnie
niu programu zkasety magnetofonowej
porozmawiamy pniej, aty tymczasem
sprbuj wyda mi jakie polecenie. Po-
mog ci, napisz:
PRINT WITAJ KOLEGO
Oznacza to, e mam napisa (PRINT
znaczy pisz) tekst, ktry znajduje si
w cudzysowach. Jeli teraz przyci-
niesz klawisz RETURN, poniej pojawi
si napis:
WITAJ KOLEGO
oraz komunikat otym e jestem go-
tw do wykonywania dalszych polece.
Wten sposb wydae mi polecenie
w tzw. trybie bezporednim, a mwic
po ludzku, do natychmiastowego wyko-
nania. Programowanie w BASICu po-
lega jednak na czym innym. Wszystkie
re
n a
,
No
DZIE DOBRY!
NIE BJ SI MNIE!
nuj je w kolejnoci od najmniejszego
do najwikszego numeru. Chyba ze po
drodze trafi na instrukcje skoku, ale
otym pniej bo itak pewnie ju masz ci mj wykad i pracowite wpisywanie
niezy mtlik wgowie.
Numery rozkazw piszesz na poczt-
ku linii, nie musisz przy tym zaczyna
zwiksza je o 1 Wykonujc program
szukam po prostu rozkazu onajniszym
numerze, a po jego wykonaniu znowu
wybieram najniszy zpozostaych.
Napiszmy wic ponownie nasz roz-
kaz, tym razem znumerem linii:
10 PRINT WITAJ KOLEGO
Tym razem po naciniciu klawisza
RETURN napis nie pojawi si. Pozornie
nic si nie stao, ale ja zapamitaem
sobie twj rozkaz i mog go w kade; znajdziesz odpowiedni kabelek. Zanim
chwili wykona Napisz wic: RUN
Sowo to oznacza rozpocznij wy-
konywanie programu. Po wciniciu
RETURN na ekranie pojawi si dobrze
znany tekst:
WITAJ KOLEGO
READY
i e !
s zc
Rzecz jasna wykonujc twoje pole-
cenie nie zapomniaem jego treci i je-
li bdziesz mia ochot powtrzy to
wielokrotnie. Wiadz, e troch umczy
rozkazw Naley ci si troch rozrywki.
Zagldnij jeszcze raz dc mojego pude-
ka Powinna si tam znajdowa kaseta
z nagranym programem demonstracyj-
nym.
Jest? To bardzo dobrze przygotuj
teraz magnetofon (Przyznam ci si.
ze najbardziej lubi wsppracowa
z najprostszymi typami magnetofonw.
W celu nagrania programu z kasety
musisz mnie podczy do gniazda
suchawkowego a w magnetofonach
produkcji zachodniej do gniazda ozna-
czonego symbolem EAR. W pudeku
jednak wetkniesz drugi koniec tego ka-
belka do mojego gniazda (oznaczonego
take EAR) bd uprzejmy wyczy
mnie zsieci.
Awic jeste ju gotowy. Magnetofon
zosta podczony, kaseta zprogramem
(przewinita na pocztek) jest juz rw-
nie na swoim miejscu Ja, jak zwykle
oczekuj twoich rozkazw. Polecenie
wczytania programu ztamy wydaje si
przez napisanie sowa LOAD po ktrym
nastpuje nazwa programu napisana
w cudzy sowach. Jeii natomiast nie
znasz nazwy programu, moesz napi-
sa dwa cudzysowy obok siebie iww-
czas wczytamy pierwszy program, ktry
bdzie nagrany na tamie napisz wic
LOAD
nacinij RETURN i wcz magneto-
fon (odtwarzanie).
Zwykle po zakoczeniu wczytywania
program wypisuj na ekranie komuni-
kat:
OK
READY
co oznacza, e wszystko w porzd-
ku i jestem gotowy. Teraz moesz uru-
chomi program przy pomocy znanego
ci ju rozkazu RUN Czasem jednak
programista yczy sobie, abym od razu
po zakoczeniu wczytywania sam si
uruchomi. Wwczas na ekranie moe
pojawi si napis:
STOP THE TAPE
PRESS ANY KEY
czyli zatrzymaj magnetofon inacinij
dowolny klawisz. W tym momencie za-
czyna si zabawa...
Gorzej, gdy na ekranie pojawi si
napis:
LOAD ERROR
oznacza to bd wczytywania. Mu-
sisz wwczas zacz wszystko od po-
cztku.
Aco teraz? Teraz biegnij szybko do
kiosku po nastpny numer BAJTKA.
Twj komputer
BAJTEK 1/86 5

CZYLI PROFESJONALNA MANUFAKTURA
START
Pocztki Elwro to 1959 rok, spoeczna inicjatywa
wrocawskich naukowcw i inynierw, zgoda wice-
premiera Jaroszewicza iprzyznany przez lokalne wa-
dze teren oraz stary budynek po cukrowni. Pocztko-
wo produkowano tu podzespoy radiowotelewizyjne
iprzecznik kanaw. Ale ju 4 lata pniej rozpoczto
seryjne wytwarzanie Odry 1003, komputera II, tranzy-
storowej generacji. W1966 roku witowano pierwsz
setk maszyn cyfrowych zwrocawskiej fabryki.
Dyrektor ds. technicznych, Jan Kurylec, mwi oza-
kadach, e dzi s ju kolosem. Oczywicie w wa-
runkach polskich. Na licie 500 najwikszych przed-
sibiorstw przemysu przetwrczego Elwro" zajo
w1984 roku 153 miejsce, awarto produkcji signa
blisko 8,5 miliarda zotych. Nale wic do czowki
krajowej elektroniki produkujc komputery i syste-
my komputerowe III generacji, podsystemy teleprze-
twarzania, mikrokomputery. A oprcz tego rnoci
elektroniczne kalkulatory, aparatur pomiarow,
chromatografy gazowe i sprzt uytkowy z Elwirk
elektronowymi organami wcznie. Wtym roku war-
to produkcji ma zbliy si do 10 miliardw zotych;
poowa przewidziana jest na eksport. Jednak tak na-
prawd mikrokomputery s dopiero melodi przyszo-
ci. Jedyny seryjnie produkowany to 8bitowy Elwro
500 wraz zkolejnymi mutacjami 513 i523. Urzdzenie
przeznaczone jest przede wszystkim dla administra-
cji, ksigowoci, dziaw planowania, rachuby pac
w stosunkowo nieduych zakadach przemysowych
iinstytucjach.
Zobaczylimy interes do zrobienia mwi dyrek-
tor ds. handlowych Jerzy Chechowski.
Interes jest, ale do... skromny. Mikrokomputerw
z serii 500 zakady wytwarzaj moe 350, 400 sztuk
rocznie.
Mikrokomputery serii Elwro 500
Jednostka centralna
pami staa ROM 12 KB,
pami operacyjna RAM 48 KB,
4 kanay we/wy 8b, rwnolegle,
kana szeregowy (opcja),
8 poziomw przerwa wektoryzowanych.
Drukarka: Robotron 1152
Pami na dysku elastycznym
2 jednostki pamici na dysku,
nonik: dysk 8calowy,
zapis: jednostronny, zpojedyncz gstoci,
pojemno uytkowa dysku ok. 256 KB Monitor
ekranowy Neptun16 wierszy po 64 znaki wwier-
szu monochromatyczny zzielon powiat.
Dyskowy System Operacyjny EMOS kompatybil-
ny zsystemem CP/M 2.2
Uytkownicy s z nich jak twierdz we Wroca-
wiu zadowoleni. Wanie uruchamiany jest kolejny
egzemplarz w zakadach lniarskich w Czstochowie.
Specjalny program przygotowany we wsppracy
z zaprzyjanionymi informatykami z Akademii Eko-
nomicznej pozwala na pen komputryzacj zapisu
gospodarki magazynowej. Pani Zdzisawa Jaska,
ktra demonstruje dziaanie mikrokomputera Elwro
523 zoprogramowaniem dla tej wanie fabryki zar-
cza, e przeszkolenie pracownikw dziau zbytu iza-
opatrzenia nie powinno zaj wicej jak kilka godzin.
W kocu woenie dysku elastycznego, nacinicie
6 BAJTEK 1/86
kolejnych klawiszy a nastpnie wykonanie polece
wywietlanych na ekranie jest banalnie proste.
TRUDNY DZIE
POWSZEDNI
To jest, monaby powiedzie, optymistyczny fina.
Otym jak do niego dochodzi, zjakimi kopotami trze-
ba si boryka, sporo moe powiedzie inynier Jan
Olejnik, szef wydziau maszyn cyfrowych, na ktrym
robota jak mwi rwie si przy kadym opnieniu
ze strony kooperantw i poddostawcw. Wrd nich
take innych wydziaw izakadw "Elwro". Azdarzaj
si, niestety, czsto.
O, wczoraj ledwie tu mona byo chodzi, tak by
korytarz zawalony, bo akurat przysza dostawa ele-
mentw mwi Jan Olejnik ale szczliwie roza-
dowalimy zator.
Rwnolegle montuje si tu 24 wyroby i nietrudno
sobie wyobrazi, jak wyglda rytmiczno pracy wwa-
runkach nierwnomiernoci dostaw. Podobnie bywa
na innych wydziaach, a wynajdowanie prac zastp-
czych dla zaogi, to chleb powszedni ich kierownikw.
Dlatego mona powiedzie, e gwny zakad kompu-
terowy "Elwro" to profesjonalna manufaktura, bo ise-
ryjno produkcji niewielka, isystem dziaania wydaje
si odlegy od nowoczesnoci.
I tak dobrze, e ludzie chc pracowa. Przy ni-
skich pensjach to zajcie waciwie dla hobbystw
uzupenia inynier Olejniak.
Istotnie, "Elwro" zajmujc 153 miejsce wkraju znaj-
duje si na zaledwie 445 pozycji pod wzgldem pac,
cho nasycenie wysokokwalifikowan kadr jest tu
wielokrotnie wysze ni whutach lub innych kolosach
przemysu cikiego.
Elektroniczne Zakady Naukowe byty
moj wymarzon szko. Pragnem sta
si jej uczniem ze wzgldu na moje zain-
teresowania elektronik cyfrow. Bardzo
baem si egzaminw wstpnych, lecz gdy
nadszed ten dugo oczekiwany moment
nie czuem wikszego strachu. Egzaminy
zdaem dobrze.
Wpierwszym tygodniu nauki dokadnie
obejrzaem szkol, poznaem kilka kolegw
zklas starszych, ktrzy zapoznali mnie ze
zwyczajami tu panujcymi. Nie rozumiem
jednak jednego zwyczaju trwajcego ju od
wielu lat, a mianowicie zakadania emble-
matu dopiero w szkole i zdejmowania go
zaraz po ukoczeniu lekcji. Uczszczanie
do EZNu, jak i noszenie tarczy jest za-
szczytem, ktrego nie kady moe dost-
pi.
Urzdzenie klas jest o wiele bardziej
atrakcyjne ni to byo wmojej dotychczaso-
wej szkole. Od pierwszego wejrzenia mo-
na pozna, e nie jest to szkoa biedna, tyl-
ko posiada bardzo monego opiekuna.
(Wypowiedzi uczniw pierwszych klas).
Tym opiekunem s zakady Elwro.Elwro
znaczy Elektronika Wrocawska.
Okrelenie "profesjonalna manufaktura" usysza-
em od dyrektora Kurylca: Potrafiem robi dosko-
nay sprzt pod wzgldem jakociowym twierdzi
dyrektor natomiast nie jestemy przy stosowani do
wielkoseryjnej produkcji urzdze profesjonalnych. Ta
maoseryjno, ktr dzi wida na wydziaach, wy-
nika z profilu produkcyjnego Elwro wprowadzonego
wpoowie lat 70. Nie chcemy rezygnowa ztego co ro-
bimy. yjemy wszak zeksportu, mamy mocn pozycj
i specjalizacj w krajach RWPG. Ale zdajemy sobie
spraw, e dzi stoimy przed now epok.
SZANSA
Now epok wpostaci pojedyczych modeli mo-
na obejrze w pracowniach badawczych; zaintereso-
wani poznali take wrocawskie propozycje w czasie
ostatnich Targw Poznaskich.
Awic Elwro 600 profesjonalny komputer osobi-
sty, dla sekretarki, inyniera, naukowca inauczyciela,
zpolsk ju drukark produkcji zakadw wBoniu.
Jeszcze eby chcieli j sprzedawa take wkraju, nie
tylko za granic wzdycha jeden zinynierw.
Elwro 600
Jednostka centralna
pami ROM 8 KB,
pami RAM 64 KB,
2 kanay we/wy 8b, rwnolege,
kana szeregowy opcjonalnie,
8 poziomw przerwa wektoryzowanych Pami
na dyskach elastycznych 2 lub 4 jednostki,
magnetyczny dysk elastyczny 51/4 cala
zapis: jednostronny zpojedyncz gstoci
(opcjonalnie zpodwjn gstoci,
pojemno uytkowa jednego dysku ok. 75 KB.
Monitor: pojemno 2000 znakw (25 wierszy po
80 znakw wwierszu), 256 znakw semigraficz-
nych grafika 480 x 200 punktw.
Idruga propozycja: Elwro 800, nagrodzony medalem
na Targach, waciwie ju nie mikrokomputer, lecz caa
ich rodzina umoliwiajca tworzenie systemw jedno
i wieloprocesorowych, 8 i 16bitowych. Opracowano
je w Politechnice Poznaskiej i Instytucie Komputero-
wych Systemw Automatyki iPomiarw we Wrocawiu.
Gwne zastosowania mikrokomputerw serii Elw-
ro 800 mwi inynier Eugeniusz Stencel to auto-
matyzacja pracy biurowej, zdalne inteligentne terminale
komputerowe, sieci lokalne, systemy wspomagania
projektowania, systemy sterowania procesami techno-
logicznymi np. w cementowniach oraz urzdzeniami
automatyki przemysowej irobotami.
Na dostaw mikrokomputerw zakady zoyy
ofert do Urzdu Postpu NaukowoTechnicznego
iWdroe. Jeli produkcja zostaaby objta systemem
zamwie rzdowych wcigu kilku lat monaby ich do-
starczy trzydzieci tysicy.
O ile przeamiemy analfabetyzm informatyczny
wspoeczestwie wtrca in. Olejnik, ktry czasami
ma chwile zwtpienia i sceptycznie zapatruje si na
moliwo masowej sprzeday profesjonalnych kom-
puterw.
Poszczeglne konfiguracje Elwro 800 mog by
tworzone znastpujcych moduw:
moduu mikrokomputera 16bitowego,
moduu mikrokomputera 8bitowego,
moduu inteligentnego sterowania pamici na
dyskach elastycznych,
moduu pamici systemowej RAM opojemnoci
256 KB.
moduu sterownika wywietlacza telewizyjnego
iklawiatury,
moduu sterownika pamici na dysku twardym
typu Winchester*),
moduu pamici systemowej RAM 256 KB zkoda-
mi korekcyjnymi (ECC*)
moduu sterownika monitora graficznego koloro-
wego*),
moduu sterownika sieci lokalnej wg standardu
ETHERNET*),
moduu sterownika linii komunikacyjnej zprotoko-
ami BSC (SDLC) HDLC (wopracowaniu).
moduu inteligentnego sterownika wielokanaowej
transmisji szeregowej.
GRA O JUTRO
Przeama barier braku wiedzy mona zaczy-
najc od podstaw, od nauki w szkole. W zwizku
z przygotowywanym programem rzdowym Elwro
zoyo take ofert wsprawie komputera szkolnego.
Ministerstwo Owiaty iWychowania po konsultacjach
zinformatykami ipedagogami sformuowao nastpu-
jce wymagania: pami wewntrzna nie mniej ni 64
KB, pami zewntrzna na dyskach elastycznych, ale
z moliwoci przyczenia magnetofonu kasetowe-
go, monitor ekranowy z grafik, klawiatura odpowia-
dajca polskim normom ipolski alfabet na wszystkich
urzdzeniach wyjciowych, moliwo przyczenia
drukarki, struktura otwarta caoci umoliwiajca
montowanie rnych kombinacji izestaww oraz pra-
c wsieci. Oprogramowanie zapewniane bezpored-
nio przez producentw powinno obejmowa jzyki
LOGO, PASCAL i BASIC, programy i procedury ob-
sugi urzdze peryferyjnych, graficzne, operowanie
dwikiem, operowania na tekstach oraz dyskowy
system operacyjny kompatybilny zCP/M.
Kto nie zna si na rzeczy niech uwierzy, e to ca-
kiem przyzwoite wymagania. Kto zna si, wie ju, e
owiata nie jest zainteresowana byle czym.
Elwro nie zamierza te dostarcza byle czego.
Przy spenieniu kilku istotnych warunkw mogliby
produkowa docelowo 100 tysicy sztuk rocznie.
Obecnie trzecia nowo zakadw Elwro 700 Solum
spenia tylko cz wymaga. Egzemplarz, a wa-
ciwie jeden zmodeli konstrukcyjnych, ktry mi poka-
zywano wsppracuje tylko zkasetofonem i na przy-
kad nie ma jeszcze grafiki, ale wszystkie problemy
s ju wkocowej fazie rozwizywania iprace zosta-
n zakoczone w1986 roku. Nic dziwnego zatem, e
dyrektor Chechowski, ktry wtrzecim zdaniu naszej
rozmowy chce sfinansowa cay numer Bajtka, eby
odpowiednio zareklamowa Elwro, wszstym kate-
gorycznie odmawia zgody na rozmow zkonstrukto-
rami. Tajemnica?
Nie, po prostu pod adnym pozorem nie wolno
im przeszkadza wyjania.
Chcemy, eby nasza oferta bya konkurencyjna
cenowo wobec mikrokomputerw napywajcych do
Polski kanaami prywatnymi dodaje dyrektor Kury-
lec Jednostka centralna z zasilaczem przy takiej
skali produkcji nie powinna kosztowa wicej ni 100
tysicy zotych.
To rzeczywicie wzgldnie niedrogo... ale liczc
dolara po czarnorynkowym kursie.
Wiemy o tym, ale przy obecnych cenach bazy
elementowej w kraju i pastwach RWPG, nie ma
szans na produkcj taszych komputerw replikuje
inynier Stencel.
Zamwienie rzdowe oznaczaoby pewno do-
staw podzespow ielementw elektronicznych, dru-
karek, monitorw, dyskw oraz fundusze na rozbu-
dow zakadw; mwi si, bagatela, o 23 a nawet
10 miliardach zotych, zalenie od tego czy fundusze
suyyby realizacji rnych zamwie rzdowych, czy
take na czym wrocawskim inynierom najbardziej
zaley budowanie centrum produkujcego elementy
ipodzespoy.
Oznaczaoby take istotnie nowy etap w rozwoju
polskiej elektroniki mikrokomputerowej.
Dzi najbardziej potrzebny nam jest rozwj bazy
elementowej twierdzi inynier Stanisaw Majdak
z Biura Systemw Uytkowych Musimy sami lub
w kooperacji z RWPG zacz produkowa w duej
iloci obwody scalone, sterowniki, elementy pami-
ciowe, urzdzenia peryferyjne.
Amoe lepiej byoby zamieni Elwro wmontow-
ni komputerw dobrej firmy zachodniej, jak to si
dzieje w szybko rozwijajcych si krajach Dalekiego
Wschodu?
Nie, nie protestuje inynier Majdak ju raz si
na tym wyoylimy wlatach 70, to byoby szkodnic-
two gospodarcze.
My mamy obowizki statutowe uzupenia dy-
rektor Kurylec i na przykad, sie komputerowa
wPolsce obejmujca ZETO ma dzi warto 90 mld
zotych. atwo wyliczy ile potrzeba sprztu na jej sta-
e odnawianie. AElwro odpowiada iza ZETO.
Kto zatem otrzyma zamwienia? Wgrudniu, kiedy
odwiedziem zakady, ostateczne decyzje jeszcze nie
zapady.

Piotr Aleksandrowic.

BAJTEK 1/86 7
P
ROLOG jest jzy-
kiem nietypowym,
programowanie
wnim przypomina
bardziej rozmow
ni operowanie
nazwami zastrze-
onymi czy rozka-
zami jak wBASI-
Cu i PASCALu.
Suy on do prze-
twarzania jzy-
kw naturalnych,
list danych itp...
Szczeglnie na-
daje si do budowania inteligentnych baz danych odo-
stpie w jzyku naturalnym, Kompilatorw, systemw
strategicznych, jzykw problemowych czy programw
sprawdzajcych poprawno dowodw twierdze.
Pen definicj jzyka PROLOG opracowa w1972r.
Alain Colmeraur. PROLOG dostpny jest na wielu mi-
krokomputerach opartych na mikroprocesorach: Z80
pod systemem CP/M80 oraz 8088/86 podsyste-
mem MSDOS ikomputerach wyposaonych wsystem
operacyjny UNIX.
Implementacj PROLOGu na komputer ZX Spec-
trum jest microPROLOG. Poniewa jego syntaktyka
mogaby si wydawa nieco zawia dla osb nie obe-
znanych zgramatykami metamorficznymi, opracowano
pewne rozszerzenie jzyka podstawowego o nazwie
SIMPLE. Tak wic w pierwszej kolejnoci nagrywany
program PROLOG anastpnie SIMPLE (komend load
SIMPLE). Na kasecie firmowej po gwnym pliku zawie-
rajcym Prolog znajduje si kilkadziesit plikw o ko-
lejnych nazwach SIMPLE, SIMTRACE, s to programy
systemowe, do uytku tylko przez Prolog.
Rozpoczniemy od podawania przykadw wskadni
uproszczonej. Przykady zaczerpnito z ksiki Clark
K.L. Emmals R., McCabe F.G. AmicroPROLOG Pri-
mer" Logic Programming Associates L.T.D., 1983.
Podstawowe wyobraenia w PROLOGu to twier-
dzenia ipytania. Twierdzenia okrelaj pewien obiekt lub
ich grup oraz ustalaj relacje midzy nimi. Oto przykad
zda poprawnych pod wzgldem logicznym: Jan jest oj-
cem Piotra, Darek jest bratem Piotra. Nie s natomiast
zdaniami w sensie logicznym nastpujce stwierdzenia:
Czy jutro bdzie pogoda? Chyba pjd do kina.
Zdania: Jan jest ojcem Piotra i Darek jest bratem
Piotra, moglibymy zapisa poprawnie pod wzgldem
syntaktycznym nastpujco:
Znak "&." ukazuje si zawsze na pocztku nowej
linii ioznacza gotowo systemu do przyjcia kolejne-
go zlecenia. Wysanie przez system komunikatu "Error:
2" oznacza, e program SIMPLE nie zosta nagrany.
Naley go nagra komend load SIMPLE i powtrzy
poprzednio wykonane operacje. &.add (John fatherof
PROGRAMOWANIE W JZYKU LOGIKI
8 BAJTEK 1/86
Peter) &.add (Dark brotherof Peter) Relacje zachodz-
ce midzy obiektami mona zapisywa wformie post-
fiksowej, tj. takiej, wktrej nazwa wasnoci wystpuje
po nazwie obiektu, posiadajcego t wasno. &.Henry
male Henryk pe mska &.Jane female Jane pe
eska Ozdaniu, wktrym nazwa relacji poprzedza li-
st obiektw, mwimy, e ma form prefiksow.
&.gives (John Mary flower) daje (Jan Marii
kwiat)
&.reads (Mark book) czyta (Marek ksik)
Nawias zastosowano w celu oddzielenia obiektw
od relacji.
Za relacj, w ktrej jej nazwa wystpuje midzy
obiektami nazywamy relacj infiksow np.
&.Henry fatherof Elizabeth Henryk ojciec El-
biety.
Podstawow form relacji jest forma prefiksow.
Zdania dwuskadnikowe mog rwnie by pisane
wformie prefiksowej.
Stwierdzenia:
fatherof (Henry Elizabeth)
oraz
Henry fatherof Elizabeth
s rwnowane.
Wmatematyce ilogice obiekty, midzy ktrymi za-
chodzi relacja nazywamy argumentami. Mwimy
opierwszym, drugim itd., argumencie. Warto pami-
ta, e microPROLG wypisuje zdania zawsze wfor- Edward HenrySnr male Henry male itd.
mie postfiksowej.
Wiedza, ktr ju posiadamy, pozwala nam na stwo-
rzenie maej bazy danych. Bdzie ona opisywaa relacje
zachodzce w pewnej rodzinie. Przy okazji poznamy
wszystkie komendy PROLOGu. Nie jest ich wiele.
Wprowadmy nastpujce zdania.
&.add (Elizabeth motherof Henry)
&.add (Katherine motherof Maryj
&.add (Ann motherof Elizabeth 2)
&.add (Henry fatherof Edward)
&.add (Jane motherof Edward)
&.add (HenrySnr male)
&.add (Elizabeth 2 female)
&.add (Katherine female)
&.add (Mary female) &.add (Elizabeth 2 female)
&.add (Ann female)
&.add (Female (Jane))
&.add (Male (Edward))
Ostatnie dwa zdania zapisalimy wformie prefikso-
wej. Przy pomocy zlecenia add moemy dodawa do
naszego zbioru wkadej chwili dowoln ilo informacji
w postaci zda. Dane, ktre dotychczas wprowadzili-
my, s pogrupowane pod wzgldem relacji, jakie mi-
dzy nimi zachodz. PROLOG zna wic nastpujce
obiekty:
HenrySnr
Henry
PRO
Mary
LOG
Elizabeth
Elizabeth 2
Ann
Edward
Jane oraz relacje:
fatherof
motherof
male
female
Istnieje komenda, ktra znacznie przyspiesza wpro-
wadzenie listy obiektw otej samej wasnoci. Jest ni
accept. Po wpisaniu accept male (lista mczyzn) otrzy-
mujemy: male iteraz wpisujemy nazw obiektu (na za-
koczenie przyciskamy Klawisz ENTER). Wnowej linii
ukazuje si kolejne male isystem oczekuje na wprowa-
dzenie nowego obieku lub sowa end koczcego wpro-
wadzenie listy obiektw. Np.:
accept mae
male. (HenrySnr)
male. (Henry)
male. (Edward) czytamy teraz nasze dane uywajc
komendy list all
&.list all
HenrySnr fatherof Henry Henry fatherof Mary
Henry fatherof Elizabeth Henry fatherof Edward
Elizabeth motherof Henry Katherine motherof
Mary Ann motherof Elizabeth 2 Jane motherof
Moemy wybra pojedyncz relacj iwypisa obiek-
ty speniajce j. Uczynimy to wnastpujcy sposb: po
komendzie list wypiszemy nazw relacji
& list motherof Elizabeth motherof Henry Ka-
therine motherof Mary Ann motherof Elizabeth 2
Jane motherof Edward &
Aby zapisa ten plik danych na tamie piszemy:
&.save RODZINA Zpowrotem adujemy do kompu-
tera plik rozkazem
&.load RODZINA
Kasowanie lub dopisywanie dowolnych zda w mi-
croPROLOGu jest bardzo proste. Zdanie: Katherine
motherof Mary moemy skasowa wdwojaki sposb.
Piszc
&.delete (Katherine motherof Mary) lub
&.delete motherof 2
Wpierwszym przypadku wskazujemy dokadnie na
relacj, wdrugim czynimy to porednio przez wskazanie
numeru, pod ktrym dana relacja si znajduje. Podob-
nie jeli przy instrukcji add podamy numer, to zdanie,
ktre wpiszemy znajdzie si wodpowiednim miejscu.
add.5 (Katherine motherof Mary) Komenda kill
w poczeniu z nazw relacji kasuje wszystkie zdania
wykorzystujc dan relacj Kill male
Cay program kasujemy przy pomocy Kill all. Istnieje
take komenda NEW. Kasuje ona nie tylko wszystkie
dane, lecz i program SIMPLE. Po uyciu tej komendy
trzeba powtrnie zaadowa SIMPLE.
cz.1
 PROGRAMOWA MOE KADY
Potrafimy ju tworzy zbiory danych i czyta je.
Obecnie nauczymy si zadawa komputerowi pytania
tak, by uzyska na nie odpowiedzi. Nadal bdziemy si
posugiwali danymi dotyczcymi rodziny. Najprostsza
form pytania jest proba opotwierdzenie faktu. Pyta-
my si, czy Henryk jest ojcem Elbiety 2? WPROLOG-
upytanie to zadajemy wsposb nastpujcy:
&.is (Henry fatherof Elizabeth 2) na co PROLOG
odpowiada:
YES
Odpowied na pytanie: is (.....) polega, po prostu,
na sprawdzeniu czy zdanie (.....) lub inne, rwno
wane, figuruje na licie danych. Duo bardziejskompli-
kowane jest pytanie typu: Czy jest znana matka Marii?
WPROLOGupytanie takie wyglda nastpujco:
&.is (x motherof Mary) Czyli: czy znany jest taki
obiekt x, e zdanie: x motherof Mary jest prawdziwe.
PROLOG znajduje zdanie: Katherine motherof Mary
iwysya odpowied YES
Wtym przypadku x jest zmienn. Zmienna jest trak-
towana wPROLOGujako obiekt nieznany. Jej odpo-
wiednikiem moe byc wjzyku naturalnym na przykad
kto co. Zmienne oznaczamy literami x,y,z,X,Y,Z,
(due litery oznaczaj zbiory). W przypadku wikszej
iloci zmiennych, moemy je indeksowa np. x1, x2,
x3...
Kto jest ojcem Edwarda? WPROLOGupiszemy:
&.which (x: x fatherof Edward)
czyli: znajd taki obiekt x, e prawdziwe jest zdanie:
x fatherof Edward. PROLOG dopuszcza take pytania
zoone, np.: Czy Henryk senior jest ojcem Henryka
iEdwarda?
&.is (HenrySnr fatherof Henry 1. and Henry
Snr fatherof Edward) NO
Znak 1 pojawia si po przejciu do nowej linii (naci-
nicie klawisza ENTER) ioznacza, e zdanie nie zo-
stao zamknite znakiem) imoe by kontynuowane.
Do podstawowych relacji arytmetycznych nale:
SUM, TIMES, LESS, INT.
Mog one przyjmowa warto 1 (prawda), 0
(fasz).
Relacja SUM (x y z) jest prawdziwa jedynie wtedy,
gdy z= x + y.
&.is (SUM (30 30 50))
YES
Pytanie owynik dodawania formuujemy wnastpu-
jcy sposb:
&.which (x: SUM (20 30 x))
50
Wynik odejmowania np.(5030) moemy otrzyma
na trzy sposoby:
&.which (x: SUM (50 30x))
20
lub:
&.which(x: SUM (30*50) 20
czy te: &.which (x: (x 30 50)) 20
W relacji SUM moe wystpowa tylko jedna nie-
wiadoma. Relacja INT moe suy do sprawdzenia czy
dana liczba jest cakowita lub zmiennoprzecinkowa bez
czci uamkowej, oraz do wyznaczania cakowitej cz-
ci liczby FP (Floating Point zmiennoprzecinkowym).
Pytania formuujemy wsposb nastpujcy:
&.is (45 INT)
YES
&.is (467 INT) NO
&.is (3.567E3 INT) YES
Natomiast przy wyznaczaniu czci cakowitej piszemy:
&.which (x:3.45 INT x)
3
&.which (x:3.56398E3 INT x) 3563
eby sprawdzi czy jaka liczba jest czci cako-
wit innej, moemy poczy relacj INT zEQ (od ang.
EQual rwne).
Relacja TIMES ma nastpujc definicj: TIMES (x
y z) zachodzi wtedy itylko wtedy, gdy z= x y. Relacj
TIMES uy moemy (analogicznie jak SUM) na kilka
sposobw:
&.is (TIMES (3 4 12))
YES
&.which (x: TIMES ( 3 4 x)) 12
&.which (x: TIMES (3 x 12)) &.is (TIMES (3 y 12)
& y INT) YES
to ostatnie pytanie ma na celu sprawdzenie czy wy-
nik dzielenia 12 przez 3 jest cakowity. Jeli natomiast
chcemy zrealizowa dzielenie cakowite, piszemy:
&.which (x: TIMES (24 y 126) & x INT y) 5
ostatnie pytanie moglibymy zinterpretowa nast-
pujco: jaki x jest czci cakowit takiego y, e 24 X
y = 126. Relacja LESS moe by uywana jedynie do
sprawdzania pewnych wyrae:
LESS (x y) zachodzi wtedy itylko wtedy, gdy x jest
mniejsze od y.
&.is (3 LESS 4) daje odpowied
YES gdy 3 jest mniejsze od 4. Podobnie na:
&.is (4 LESS 3)
Prolog odpowiada: NO
Rwnie pytania: &.is (TIMES (3 x 10) & TIMES (3 x
y) 1. SUM (y z10) zLESS 0.1 E5 YES
Cyfry ukazujce si zlewej strony ekranu oznaczaj
liczb niezamknitych nawiasw. Prolog nie pozostawia
bez odpowiedzi. Bardziej zaawansowanym mionikom
microPrologupozostawiam analiz semantyczn po-
wyszego pytania.
LESS moe rwnie porwnywa zmienne acu-
chowe, szeregujc je alfabetycznie.
&.is (FRED LESS FREDDY)
YES
&.is (ALBERT LESS HAROLD) YES
&.is (SAM LESS BILL) NO
Przy formuowaniu pyta naley pamita otym, e
Prolog wszystkim wyraeniom logicznym iarytmetycz-
nym nadaje wartoci kolejno od strony lewej do prawej.
Dlatego na pytanie:
&. which (x: SUM (y 10 x) TIMES (2 5 y)) Prolog
odpowiada: (zbyt wiele zmiennych)
Too many variables, za na analogiczne:
&.which (x: TIMES (2 5 y) SUM (y 10 x))
20
Wyledzi moment historyczny, w ktrym liczy-
do dosigo Rozumu, jest rwnie trudno, jak w, co
map przemieni wczowieka.
Stanisaw Lem GOLEM XIV
Interesujcy jest sposb, w jaki Prolog odpowiada
na zwyke pytania: is (.....) gdzie ,...... jest dowolnym
zdaniem nie zawierajcym zmiennych np. by znale
odpowied na pytanie: &.is (Henry male)
Prolog wyszukuje wszystkie obiekty posiadajce ce-
ch male:
HenrySnr male
Henry male
Edward male nastpnie przyrwnuje Henry do
pierwszego obiektu ijeli s one rwne, przechodzi do
nastpnego.
Gdy znajduje obiekt Henry, to przekazuje wiadomo
YES, wprzeciwnym wypadku NO.
Gdy wtakim pytaniu wystpuje zmienna, to Prolog
najpierw stara si nada jej jak warto (liczbow
lub literow), a caa dalsza procedura jest taka sama.
Dlatego przy rozbudowanych pytaniach jest do spraw-
dzenia bardzo wiele warunkw i czas oczekiwania na
odpowied si wydua.
W celu gbszego zrozumienia oraz przeledzenia
etapw wartociowania kadego zdania (pytania lub
stwierdzenia) mona skorzysta z programu SIMTRA-
CE. Wczytujemy go komend Load SIMTRACE
Blok SIMTRACE jest napisany w oryginalnym mi-
croPrologu (podobnie jak SIMPLE) isuy do ledzenia
pracy systemu. Napiszmy:
&.alltrace x: HenrySnr fatherof x
1. and x male
Pierwszym wyraeniem, ktrego warto logiczn
mona zbada, jest: HenrySnr fatherof x, dlatego
SIMTRACE wypisuje wiadomo:
(1) HenrySnr fatherof x trace? zzapytaniem, czy
ledzi przebieg dobierania obiektw do x wcelu uzy-
skania logicznej prawdy.
Jeeli chcemy oglda przebieg procesu warto-
ciowania pytania, naciskamy y lub ENTER, za n
wprzeciwnym przypadku. Jeli naciniemy y nastpna
wiadomo wyglda nastpujco:
(1) solved: HenrySnr fatherof Mary Prolog odna-
laz obiekty Mary owasnoci:
HenrySnr fatherof Mary Teraz SIMTRACE anali-
zuje nastpny warunek ipisze:
(2) Maty male trace?
Po naciniciu y otrzymujemy failing (2) izaraz po-
tem failing (1)
Przyjrzyjmy si dokadnie dziaaniu SIMTRACE:
System rozpatrywa najpierw pytanie HenrySnr
fatherof x. Pierwszym obiektem, znalezionym i spe-
niajcym pierwszy warunek by XMary. Lecz nastpny
warunek brzmia: male. Prolog podstawi pod X Mary
iuzyska zdanie Mary male, nie znalaz go jednak wsow-
niku relacji, wic przyj je za faszywe. Blok SIMTRACE
wysa wtym momencie wiadomo oniespenieniu dru-
giego warunku przez obiekt XMary std wanie failing
(2). Pozostao wic ju tylko obliczenie koniunkcji dwch
zda: prawdziwego ifaszywego, wwyniku ktrego SIM-
TRACE wysa now wiadomo: failing (1) oznaczajc
niespenienie koniunkcji obydwu warunkw. Blok SIM-
TRACE moemy skasowa komend:
&.kill simtracemod
Znajomo pracy systemu przydaje si przy tworze-
niu ekonomicznych pyta. Zdania:
&.which x: Henry fatherof x and x male oraz
&.which x: male and Henry fatherof x
dadz t sam odpowied zt rnic, e wpierw-
szym przypadku Prolog znajdzie wszystkie takie x, e
Henry fatherof x, anastpnie sprawdzi, ktre speniaj
warunek: x male, w drugim przypadku Prolog postpi
wrcz odwrotnie najpierw znajdzie takie x, dla kt-
rych wychodzi x male, anastpnie sprawdzi, ktre znich
speniaj warunek: Henry fatherof x. Wduych ba-
zach danych wielokrotnie wikszych ni nasza RODZI-
NA odpowied na pierwsze pytanie zostanie udzielona
bardzo szybko wporwnaniu zdrugim.
Adam Krauze
(lat 18)
BAJTEK 1/86 9
 Przypuszczalnie potrafisz zmusi
swj komputer do wykonywania mniej
lub bardziej wyrafinowanych rysunkw na
ekranie. Nie znajdziesz wic wtym opra-

TRZECI
cowaniu opisu dziaania elementarnych

TRZECI
procedur grafiki wia. Nie bdziemy te
omawia takich czynnoci, jak nagrywanie
na tam i adowanie swego programu,
albo korzystanie z edytora. Zatrzymamy
si tylko na chwil przy niektrych, rza-
dziej by moe uywanych auytecznych
procedurach Logo.
Zajmiemy si (jeeli, oczywicie, masz
na to ochot) rzutowaniem, zwanym wry-

WYMIAR
sunku technicznym aksonometri. Pro-
gram nie jest trudny, ale do jego penego
zrozumienia potrzebna jest znajomo
podstaw geometrii analitycznej prze-
strzeni dwu i trjwymiarowej z zakresu
szkoy redniej. Jeeli zdecydujesz si na
troch gbsz analiz tego, co wprowa-
dzisz na swj komputer, zwr uwag na
jedn z moliwych metod pracy z Logo,
sposb tworzenia "narzdzi" do dalszej
pracy i moliwo stawiania sobie coraz
trudniejszych zada bez potrzeb pisania
nowego programu, a jedynie przez roz- Starannie przemylana grafika stanowi bardzo po-
szerzenie tego, co ju mamy.
We wszystkich tekstach Logo bdzie-
wany atut Logo. Od niej te rozpoczyna si kurs tego
my uywali penego alfabetu polskiego, jzyka w wikszoci podrcznikw.
aby nie musia traci czasu np. na do-
mylanie si, e BLAD" to to samo, co
Niniejszy artyku adresowany jest do tych, ktrzy po-
po polsku BD". Rzecz jasna, uywajc siedli ju umiejtno posugiwania si Logo w pod-
stawowym zakresie. Treci jego jest realizacja prostej
Spectrum czy Commodore napiszemy a"
zamiast "", "I" zamiast "" itd.

Zaczynamy... grafiki trjwymiarowej.

...od prostego wiczenia, ktrego
efekty mog by nam wprzyszoci przy-
datne. Nietrudno si domyli, e nasze
rzutowanie bdzie miao wiele wsplne-
go z rysunkiem technicznym. Wiemy, e
wrysunku tym uywa si rnych rodza-
jw linii; w szczeglnoci dotyczy to ich
gruboci. Ma to znaczenie estetyczne
i praktyczne w ten sposb rysunek
staje si bardziej czytelny. Poniewa
rozdzielczo ekranu ZX Spectrum jest
mimo wszystko do niewielka, rysunki
wykonywane liniami jednakowej gruboci
mog nie dawa waciwego wyobrae-
nia o ksztacie rzutowanej bryy. Wobec
tego sprbujmy umoliwi programicie
(azatem sobie) krelenie na ekranie linii
o wybranej gruboci. Przyda si to rw-
nie i w Commodore Logo. Przyjrzyjmy
si takiej procedurze:
TO NAPRZD :odl
FORWARD :odl
END
Wykonuje ona dokadnie to samo, co
FORWARD zatem kreli lini, ktr na-
zwalibymy cienk" (cieszej na naszym
komputerze ju nie da si otrzyma).
Chcielibymy jednak, aby ta sama proce-
dura NAPRZD wytwarzaa na nasze y-
czenie linie grubsze. Moemy oczywicie
w takiej sytuacji zmieni jej tre posu-
gujc si edytorem. To rozwizanie nie
jest jednak zadowalajce, szczeglnie
gdy np. mamy nakreli figur zoon
z30 odcinkw, zktrych kady jest innej
gruboci ni jego poprzednik. Na szcz-
cie zmiany definicji procedury mona
dokona przez wykonanie odpowiednie-
go fragmentu programu.
TO NOWE : procedura
IF NAMEP : procedura [ERA
SE : procedura]
END
TO L. CIENKA
NOWE naprzd
DEFINE naprzd [[:odl] FD
:odl]]
END
To ju znamy napisanie L. CIENKA
powoduje, e definiowana jest od nowa
procedura NAPRZD opostaci ju nam
znanej. Jak wida, parametrem DEFINE
jest lista list, stanowicych kolejne wier-
sze tworzonej procedury. Za pierwszy
wiersz przyjmuje si list parametrw.
Wprzypadku ich braku lista ta jest pusta,
ale musi rwnie zosta zapisana. Jeeli
masz wtpliwoci, do czego waciwie Wtakim razie napisz:
suy NOWE iczy nie wystarczyoby uy- L.B. GRUBA PO naprzd
cie ERASE, napisz: atwiej ci bdzie w ten sposb zro-
zumie, wjaki sposb otrzymujemy lini
ER Franuszek podwjnej (L. GRUBA) i potrjnej (L.B.
GRUBA) gruboci. Wane jest, aby po
Spowoduje to pojawienie si komuni- wykonaniu NAPRZD w zawsze
katu znajdowa si w tej samej pozycji, co
ER doesn't like FRANUSZEK as in- po wykonaniu FORWARD, anie np. o1
put krok w lewo. Zaley nam przecie, aby
Stanowi to odpowied na twoje py- mona byo uywa tych dwch procedur
tanie. Po prostu nie mamy cakowitej zamiennie.
pewnoci, czy w momencie wywoania Obejrzyjmy teraz efekt naszej pracy.
NOWE naprzd istnieje ju procedu- Napisz:
ra o podanej nazwie. Przejdmy do linii
grubszych. CS L. GRUBA NAPRZD 70
TO L. GRUBA NOWE "naprzd DE- apotem np.
FINE "naprzd [[:odl] [REPEAT
2 [FD odl RT 90 FD 1 RT 90]]
HOME LT 45 NAPRZD 100
[FD :odl]] END
Przekonasz si, e NAPRZD nie
TO L.B. GRUBA NOWE "naprzd dziaa dokadnie tak, jak bymy chcieli:
DEFINE "naprzd [odl][FD linia si w pewnym miejscu rozdwaja.
:odl RT 90 FD 1 RT 90] [FD Jest to zwizane zrozdzielczoci ekra-
:odl RT 90 FD 2 RT 90][FD :odl nu, wobec czego zadowolimy si tym, co
RT 90 FD 1 LT 90]] mamy. Oczywicie rysowanie linii pogru-
END bionych trwa znacznie duej ni linii zwy-
By moe taki zapis treci procedury kych. Pewne zwikszenie tempa mona
nie jest dla ciebie wystarczajco czytelny. uzyska przez uprzednie ukrycie wia

10 BAJTEK 1/86
 HT.
Na tym koczymy wstp.
Przypomnijmy, sobie nasze szkolne
wiadomoci o rzutach aksonometrycz-
nych. Poniszy rysunek przedstawia naj-
czciej spotykane rodzaje tych rzutw.
Wykonujc rzut aksonometryczny pew-
nego przedmiotu postpujemy wedug
kilku zasad:
umieszczamy przedmiot w prze-
strzeni tak, aby moliwie najwik-
sza liczba krawdzi i cian bya
rwnolega do osi ukadu wsp-
rzdnych.
jeeli krawd przedmiotu jest
w rzeczywistoci rwnolegy do
ktrej zosi ukadu, to dugo jej
rzutu jest rwna dugoci rzeczy-
wistej tej krawdzi przemnoonej
przez odpowiedni podziak,
okrelon dla danej osi.
jeeli krawd przedmiotu jest
w rzeczywistoci rwnolega do
ktrej zosi ukadu, to jej rzut jest
rwnolegy do rzutu odpowiedniej
osi. Jest to zawenie pewnej
oglnej zasady, dotyczcej rzutw
rwnolegych.
Inaczej mwic, w przestrzeni trj-
wymiarowej wyrniamy trzy wzajemnie
prostopade kierunki, odpowiadajce
osiom ukadu wsprzdnych. Do jedno-
znacznego okrelenia rzutu aksonome-
trycznego wystarczy nam sze wartoci
liczbowych: kierunki rzutw osi ukadu
na paszczynie rzutowej oraz podzia-
ki przypisane tym osiom. Zapiszmy to
wLogo.
TO OSIE :x :y :z
MAKE ktx :x
MAKE kty :y
MAKE ktz :zEND
TO PODZIAKI :x :y :z
MAKE podzx :x
MAKE podzy :y
MAKE podzz :zEND
Przy pomocy procedur OSIE i PO-
DZIAKI moemy teraz w atwy sposb
przypisa wartoci zmiennym ktx,
kty, ktz, podzx, podzy, podzz. Na
przykad ukad jednomiarowy okrelimy
przez
OSIE 120 0 240 PODZIAKI 1 1 1
Parametry procedury OSIE podawa
bdziemy jako wartoci
ktw, jakie tworz rzuty osi ukadu
zpionem ekranu, liczone zgodnie zru-
chem wskazwek zegara: tak samo jest
w przypadku instrukcji SETH i wygod-
nie bdzie trzyma si jednej konwen-
cji. Oczywicie wartoci te podane s
wstopniach. Pozostae dwa znane nam
rzuty aksonometryczne zdefiniujemy
przez
IF MEMBERP nazwa [grny g] Mamy ju do dyspozycji narzdzia,
OSIE 135 0 225 PODZIAKI 1 0.5 [OSIE 90 0 180 PODZIAKI 1 0 1 pozwalajce na wykonywanie rysunkw.
1 CS STOP] Na pocztek nakrelimy na ekranie ukad
OSIE 90 0 225 PODZIAKI 1 1 IF MEMBERP :nazwa [boczny b] wsprzdnych, co da nam wstpne
0.5 [OSIE 0 0 90 PODZIAKI 0 1 1 wyobraenie o postaci przyszych rzu-
SC STOP] tw. Przedtem jednak napiszemy krtk
IF MEMBERP nazwa [z. przodu z] procedur, przydatn w kadej grafice
Zanim zajmiemy si przeoeniem
[OSIE 90 0 0 PODZIAKI 1 1 0 wia, powodujc podniesienie pira
powyszego na jzyk konkretnego ry-
CS STOP] i opuszczenie go po wykonaniu pewnej
sunku, napiszmy jedn procedur RZUT,
sekwencji czynnoci.
ktrej parametr stanowi bdzie nazw IF MAMBERP :nazwa [trzy.
danego rzutu aksonometrycznego. czwarte t][OSIE 100 0 235
TO HOP :co.zrobi
Chcemy, aby np. napisanie PODZIAKI 1 1 .65 CS STOP]
PENUP
PRINT [Nie znam takiego
RZUT jednomiarowy rzutu!] TOPLEVEL RUN xo.zrobic
END PENDOWN
spowodowao przypisanie odpowied- END
nich wartoci naszym zmiennym.
Przy pisaniu tej procedury wygodnie
jest si posuy klawiszem .EXTEN-
TO RZUT :nazwa DED MODE R. Powoduje to, e jako
IF MEMBERP :nazwa bieca linia zostaje wypisany ostatni
[prostoktny p][OSIE 90 0 225 wprowadzony wiersz Logo. Rodzaj rzutu
PODZIAKI1 1 .5 CS STOP] moemy teraz ustali przez podanie
y
IF MEMBERP :nazwa jego nazwy, np.
[jednowiarowy j][OSIE 120 0
1:1
240 PODZIAKI 1 1 1 CS STOP] RZUT boczny
IF MEMBERP :nazwa [wojskowy w] albo uywajc tylko jej jednoliterowe-
[OSIE 135 0 225 PODZIAKI 1 go skrtu:
.5 1 CS STOP] RZUTb
Wywoanie RZUT p, RZUT j, RZUT
1200 wdaje nam jeden ze znanych rzutw ak-
1:1 240 0 sonometrycznych. Rzuty grny, boczny,
Parametrem uytego tu RUN jest lista
1:1 z. przodu to standartowo uywane ruchy
z x czynnoci do wykonania, a zatem tekst
y prostoktne. Zauwa, e jedn zosi eli-
Logo ujty wnawiasy kwadratowe. Przy-
y minujemy zrysunku przez przypisanie jej
kad zastosowania poniej.
1:1 podziaki 0. Wreszcie rzut trzy.czwarte
da nam nieco inny widok rysowanej bryy.
1:2 Wprzypadku napisania np.
TO UKAD
L.CIENKA HOP [HOME]
RZUT lotniczy
na ekranie pojawi si komunikat Nie PRAWO 200 HOP [HOME]
znam takiego rzutu!, a program, w kt- GRA 200 HOP [HOME]
1200 rym bdne wywoanie wystpio, zosta- PRZD 200 HOP [HOME]
1:1 2400
1350 1:1 nie przerwany. END
z x Zacznijmy od rysowania odcinkw
1:1 2250 1:1 rwnolegych do osi ukadu. Teraz przy- Napiszmy teraz np.
y dadz nam si wartoci szeciu wcze-
z x
niej zadeklarowanych zmiennych. RZUT prostoktny UKAD
1:2 TO PRAWO :odl SETH :ktx
NAPRZD :odl * :podzx END No, tak: nie dao to podanego wyni-
y TO LEWO :odl PRAWO :odl END ku, poniewa ekran znajduje si wtrybie
LEWO moglimy te zapisa tak: WRAP. w po przekroczeniu granicy
1:1 TO LEWO :odl SETH :ktx +180 ekranu pojawia si na jego przeciwle-
NAPRZD :odl * :podzx END gej krawdzi, co psuje efekt trjwymia-
135 0
rowoci. Do naszych celw najbardziej
1:1 2250 90 1:1
0
1:1 Nie czyni to zbyt duej rnicy, uyj
przydatny jest tryb WINDOW. Poprawmy
nasz rysunek.
z
1:2 xx wic wersji, ktra ci bardziej odpowiada.
Postaraj si teraz samodzielnie zdefinio-
WINDOW CS RZUT p UKAD
2250 wa procedury GRA, D, PRZD,
TY. Porwnaj wynik swojej pracy zpo-
z y niszym. Jeeli chcesz, obejrzyj te ukad wsp-
rzdnych wpozostaych rzutach.
By moe jedn z pierwszych przez
1:1 TO GRA :odl SETH :kty
NAPRZD :odl * :podzy END ciebie zdefiniowanych procedur Logo
bya ta rysujca prostokt. Dokonajmy
TO D :odl GRA :odl END
900 1:1 TO PRZD :odl SETH :ktz
tego samego w trzech wymiarach. Po-
niewa na razie umiemy porusza wia
1:2 x NAPRZD odl * podzz END
tylko wkierunkach osi ukadu, nasz pro-
TO TY :odl PRZD :odl END stokt moe lee wjednej zpaszczyzn
2250 rwnolegych do xz lub xy. Sprbuj sam
z
BAJTEK 1/86 11

napisa procedury PROST.XY PROST
.YZ, a dopiero potem ewentualnie po- TO PROST .YZ :y :z
praw je wedug poniszego wzoru: GRA :y
PRZD :z
TO PROST .XY :x :y
D :y
GRA :y
TY :z
PRAWO :x
END
D :y Warto zwrci uwag, e tre tych
procedur podlega pewnym konwencjom.
W przeciwnym wypadku mogoby si
zdarzy, e napisawszy.
PROST.XY 50 10
nie bdziemy wiedzieli, czy rysowany
prostokt ma wysoko 50, aszeroko
10, czy odwrotnie. Wtym przypadku zde-
cydowalimy si na podawanie parame-
trw wporzdku alfabetycznym.
Mona oczywicie ustali inn regu-
, trzeba jednak si jej trzyma konse-
kwentnie wcaym programie.
Przy okazji warto te poruszy kwe-
sti tzw. nazw znaczcych. Staralimy
si dotychczas, aby wszystkie wystpuj-
ce wprogramie nazwy procedur izmien-
LEWO :x
nych byy adekwatne do ich zawartoci.
END Nie byo to postpowanie przypadkowe.
Oczywicie, z punktu widzenia Logo
TO PROST .XZ :x :z jest obojtne, czy nazwiesz pewn pro-
PRZD :z cedur NAPRZD czy HUHU. HAHA.
Ta druga nazwa moe si nawet wyda
PRAWO :x
mieszniejsza, natomiast niesie ze sob
TY :z
inn niedogodno. Gdy nagrasz cay
LEWO :x
program na tam ipowrcisz do niego,
END
powiedzmy, za miesic, wiele czasu zaj-
mie ci przypomnienie sobie, co waci-
wie HUHU. HAHA wykonuje a co HIHI.
HOHO? .Naley unika rwnie do
rozpowszechnionej praktyki nazywania
zmiennych jak leci, tzn. kolejnymi litera-
mi alfabetu, gdy nie s one bezporednio
zwizane ztreci programu.
Z naszych prostoktw moemy ju
skada rysunki trjwymiarowe. Oto pro-
ciutki przykad.
RZUT jednomiarowy
L.CIENKA HT
REPEAT 10 [PROST.XZ 30 50
HOP [GRA 3]]
12 BAJTEK 1/86
ani razu PROST.YZ. Ostatnia instrukcja
HOP nie ma znaczenia dla samego ry-
sunku. Powoduje za to, e po wykonaniu
procedury w znajdzie si dokadnie
wpozycji wyjciowej. Powiemy, e pozy-
cja wia jest niezmiennikiem procedury
KOSTKA. Jest to zasada, ktrej warto
przestrzega.
Narysuj teraz kilka prostopadocia-
nw w rnych rzutach. Gdy to ci si
znudzi, napisz
RZUT t KOSTKA 40 40 40
Na ekranie ukae si szecian. Nie-
mniej jednak rzut otrzymany wwyniku
CS OSIE 90 20 200 PODZIAKl
Otrzymujemy taki rysunek: Otwiera
1.2 1 .85 KOSTKA 40 40 40
si przed tob pole do wasnych dowiad-
mao w szecian przypomina. Wnio-
cze. Oto jeszcze jeden przykad figury
skujemy, e przez uycie procedur OSIE
przestrzennej zoonej zkwadratw...
iPODZIAKI zrnymi parametrami mo-
Nastpnym etapem pracy bdzie ry-
emy do dowolnie deformowa rzuto-
sowanie prostopadocianu o zadanej
wane bryy. Zrb kilka dowiadcze tych
dugoci bokw.
deformacji. Jeeli otrzymany rzut odpo-
wiada ci, moesz go doczy do proce-
TO KOSTKA :x :y :z
dury RZUT.
PROST .XY :x :y Mamy teraz do dyspozycji do na-
PROST .XZ :x :z rzdzi, aby poprbowa swych si przy
HOP [PRZD :z] rzutowaniu rnego typu bry prostopa-
PROST .XY :x:y dociennych. Na pocztek moesz
HOP [TY :zGRA :y] sprbowa np.
PROST .XZ :x :z
TO PRZYKAD
L.CIENKA KOSTKA 30 70 50
HOP [GRA 70]
L.B.GRUBA
KOSTKA 30 15 50
HOP [D 70 PRAWO 30]
L.GRUBA
KOSTKA 40 45 50
END
Oczywicie proste bryy mona ska-
da wcoraz bardziej skomplikowane ich
ukady, a do utraty czytelnoci rysunku.
Kilka przykadw moesz obejrze poni-
ej.
No, tak mgby kto powiedzie
dobrze, ale przecie nie wszystkie kra-
wdzie bry musz by do siebie prosto-
pade. Jak narysowa dowolny odcinek
wnaszym rzucie?
Przyjrzyjmy si poniszemu rysunko-
wi.
Przedstawia on pewien odcinek
w przestrzeni trjwymiarowej. Stanowi
on jakby przektn pewnego prostopa-
docianu obokach, dajmy na to, dx, dy,
dz. Krawdzie tego prostopadocianu
potrafimy ju przeby przy pomocy -
wia. Nasuwa si wic nastpujcy algo-
HOP [D :y]
END
Warto powiczy troch wyobrani
przestrzenn, analizujc dziaanie tego
fragmentu. Interesujce, e nie uylimy
 PROGRAMOWA MOE KADY
rytm.
TO ODC :dx :dy :dz
MAKE x XCOR
MAKE y YCOR
HOP [PRAWO :dx GRA :dy PRZD
:dz] SETPOS SE :x :y
END
Nie jest to jednak dobre rozwizanie.
Po pierwsze wykonujemy kilka niepo-
trzebnych ruchw wiem, po drugie
po zakoczeniu wykonywania ODC
znajduje si on wpunkcie wyjcia, anie.
jak chcielibymy, na kocu rysowanego
odcinka. Lepiej bdzie uy matematyki
w celu wyliczenia wsprzdnych rzutu
tego koca, anastpnie przywoa -
wia do tego punktu.
TO ODC :dx :dy :dz
MAKE now.xcor (SUM XCOR
:podzx * :dx * SIN :ktx)
podzy * :dy * SIN :kty :podzz
* :dz * SIN : ktz)
MAKE now.ycor (SUM YCOR
:podzx * :dx * COS :ktz
podzy * :dy * COS :kty :podzz
* :dz * COS :ktz
SETH TOWARDS SE :now.xcor
:now.ycor
NAPRZD
ODLEGO :now.xcor now.ycor
END
TO ODLEGO :x :y
MAKE deltax :x XCOR
MAKE deltay :y YCOR
OUTPUT SORT [:deltax *
:deltax + :deltay * :deltay]
END
Zamiast poprzedniego SETPOS uy-
limy sekwencji, ktra pozw la na uycie
NAPRZD a zatem i krelenie linii gru-
bych. Zauwa, e uywajc TOWARDS
iSETPOS naley napisa
SETPOS SE :x :y
anie
SETPOS [:x :y]
Sprawdzi dziaanie ODC moemy
np. przez
RZUT t KOSTKA 60 60 60 ODC
60 60 60
Otrzymamy szecian i jego przekt-
n. Zauwaymy te, e ODC dziaa bar-
dzo powoli wporwnaniu znp. PRAWO.
Spowodowane jest to powolnym oblicza-
niem funkcji SIN iCOS przez ZX Spec-
trum. Gdyby nie ten fakt, moglibymy
zmieni definicje
PRAWO, GRA iPRZD
wedug poniszego wzoru:
TO GRA :odl ODC 0 :odl 0
END
Moemy teraz atwo narysowa pro-
stopadocian np. z przektnymi cian.
Napisanie jej procedury to wiczenie dla
ciebie.
Na zakoczenie omwimy krtko kil-
ka procedur, ktre wzbogac nasz gra-
fik ociekawe moliwoci.
TO OBRCONE :kt MAKE katx
:ktx + :kt MAKE kty :kty
+ :kt MAKE ktz :ktz + :kt
END
OBRCONE powoduje, i rysunek
(lub jego cz) zostaje obrcona opo-
dany kt.
TO SYMETR.XY MAKE ktz :ktz
t 180 END
PRAWO, GRA iPRZD wedug
poniszego wzoru:
TO GRA :odl
ODC 0 :odl 0
END
Moemy teraz atwo narysowa pro-
stopadocian np. z przektnymi cian.
Napisanie jej procedury to wiczenie dla
ciebie.
Na zakoczenie omwimy krtko kil-
ka procedur, ktre wzbogac nasz gra-
fik ociekawe moliwoci.
TO OBRCONE :kt
MAKE katx :ktx + :kt
MAKE kty :kty + :kt
MAKE ktz :ktz + :kt END
OBRCONE powoduje, i rysunek
(lub jego cz) zostaje obrcona opo-
dany kt.
TO SYMETR.XY
MAKE ktz :ktz t 180
END
SYMETR.XY daje nam lustrzane od-
bicie przedmiotu, wzgldem paszczyzny
xy.Analogicznie dziaaj ponisze proce-
dury:
TO SYMETR.XZ
MAKE kty :kty + 180
END
TO SYMETR.YZ
MAKE ktx :ktx + 180
END
Wiemy, e zoeniem dwch symetrii
jest obrt. Moemy zatem obejrze nasz
przedmiot zdrugiej strony.
TO OD. TYU
SYMETR.XY
SYMETR.YZ
END
TO OD.SPODU
SYMETR.XZ
SYMETR.YZ
END
Moemy take nasz rysunek dowol-
nie powikszy albo zmniejszy przez
proporcjonalne zwikszenie podziaek
na wszystkich osiach.
TO ZBLIENIE :krotno
PODZIAKI :krotnos * :podzx :
krotno * : podzy : krotno
* podzz END
Daje to nam moliwo powikszenia
dowolnego elementu rysunku. Uspraw-
nimy to przy pomocy dwch poniszych
procedur:
TO WOK.PUNKTU :x :y :zMAKE
x.0 ( :x) MAKE
y ( :y)
MAKE z.0 ( :z) END
TC ZERO
HOP [HOME GRA :y.0 PRAWO :x.0
PRZD :z.0] END
Sposb posugiwania si nimi jest na-
stpujcy: list procedur realizujcych ry-
sunek poprzedzamy wywoaniem ZERO.
UstaIe; to niejako pocztek ukadu wsp-
rzdnych wpunkcie, wktrym rozpoczyna
si rysowanie bryy. Parametrami WOK.
PUNKTU s wsprzdne przestrzeni trj-
wymiarowej liczone od tego wanie punk-
tu. Oto prosty przykad.
TO PROSTY.PRZ ZERO
KOSTKA 10 10 10 END
Jeeli teraz chcemy obejrze zbliska
jeden z wierzchokw szecianu, pisze-
my problemu. Moe te ci niecierpliwi po-
RZUT j ZBLIENIE 200 WOK. wolno dziaania Sinclair Logo nie
PUNKTU 10 10 10 PROSTY.PRZ ma na to jednak rady. Miejrm nadziej,
Trzeba pamita, e uycie RZUT e otrzymane rzuty interesujcych bry
przywraca standartow sytuacj, tzn. zrekompensuj ci te niedostatki. Oto
usuwa dziaanie procedur ZBLIENIE, przykad rzutu domu ikolejne przyblie-
OBRCONE, OD.SPODU itp. nia jego fragmentu klamki okiennej.
Zastosowanie otrzymane, wten spo- Wymyl co lepszego!
sb grafiki trjwymiarowej zaley ju od
twojej inwencji. Daje si odczu brak
moliwoci zasaniania linii, tzn. po-
mijania w rysunku linii, ktre normainie
nie s widoczne. Ze wzgldii na ele-
mentarny charakter ninieisze go opra-
cowania pominlimy rozwizanie tego
BAJTEK 1/86 13
 OBOK KOMPUTERA
wioseka
Opisane w tym artykule urzdzenie
wsppracujce z mikrokomputerem nie
doczekao si jeszcze polskiej nazwy. W
jzyku angielskim brzmi ona paddle, co
oznacza wioso, a raczej pagaj. Wydaje
si, e porwnanie jest trafne (patrz zdj-
cie). Poniewa jestemy przeciwnikami
bezmylnego zamiecania naszego jzy-
ka obcymi sowami, proponujemy nasz
rodzim nazw wioseka.
Zesp dwch wioseek podczany jest
poprzez wspln wtyczk do wejcia
drka sterowego. Dziki temu, do kompu
tera posiadajcego dwa takie porty, moemy
podczy cztery wioseka. Ten manipulator
9 REM WIOSELKA
10 C=12*4096
20 F
OR I=0 TO 63: READ A: POKE
C+I,A: NEXT I: REM WPISYWANIE
PROGRAMU MASZYNOWEGO
30 S
YS C: REM URUCHOMIENIE
PROGRAMU MASZYNOWEGO
39 R
EM ODCZYTYWANIE ZAWARTOSCI
KOMOREK PAMIECI
40 P1=PEEK(C+257)
50 P2=PEEK(C+258)
60 P3=PEEK(C+259)
70 P4=PEEK(C+260)
80 F
1=PEEK(C+261) :
F2=PEEK(C+262)
89 REM WYDRUK DANYCH
14 BAJTEK 1/86
wykona moe sobie bez trudu nawet kadym pudeeczku zamontowa po-
zupenie pocztkujcy majsterkowicz. Jest tencjometr i przecznik i poczy je
to prostsze nawet ni budowa drka ste- wtyczk wedug schematu na rys. 2.
rowego i pod warunkiem, e zgromadzimy Prawda, e proste?
potrzebne elementy, nie zajmie nam wicej Po zakoczeniu pracy moemy spraw-
ni godzin. dzi, czy nasze urzdzenie dziaa, przy po-
Do budowy wioseek potrzebne ci bd: mocy nastpujcego programu. Program
dwa potencjometry 1 M(0,5 1 W) przeznaczony jest na Commodore 64.
dwa przeczniki astabilne (czyli takie, Rafa ochowski
ktre po zwolnieniu nacisku wyczaj
si)
kilka metrw czteroyowego przewodu 1 2 3 4 5
wtyczka (np. Eltra 881)
dwa adne (koniecznie) pudeka z two-
rzywa sztucznego. Teraz wystarczy w 6 7 8 9
90 PRINT chr$(147)
100 PRINT P1=; P1, P2=; P2
Rys. 1. Schemat wtyczki typu Eltra 881 (widok od
110 PRINT P3=; P3, P4 = ; P4 strony stykw).
120 PRINT F1 = ; F1, F2=; F2
1
130 GOTO 30
199 R
EM DANE DLA PROGRAMU 6
MASZYNOWEGO
200 D
ATA 162,1,120,173,2,220,141, 8
0,193,169,192,141,2,220,169
210 D
ATA 128,141,0,220,160,128, 7
234,136,16,252,173,25,212,157
220 D
ATA 1,193,173,26,212,157,3, 2
193,173,0,220,9,128,141,5,193
230 D
ATA 169,64,202,16,222,173,0, 3
193,141,2,220,173,1,220,141
Rys. 2. Schemat elektryczny zespou wioseek.
240 
DATA 6,193,88,96
 SPOSOBY I SPOSOBIKI CO JEST GRANE

Tir na nOg

SPECTRUM i klakson Cuchulainn to celtycki heros, bohater

niezliczonych opowieci, poda ludowych
przekazywanych z ust do ust. Jego losy
niesychane przypominaj dzieje greckiego
Heraklesa. Obydwaj s pbogami, cho
Program przeznaczony jest dla S to wybuchy, odgosy klaksonw Poszczeglne dwiki moemy wy- narodzili si jako synowie ludzi miertel-
nych.
uytkownikw ZX Spectrum, ktrzy nie itp. woywa przy pomocy:
Mamy okazj wzi udzia w jednej
opanowali jeszcze jzyka maszyno- Mona modyfikowa dwiki za po-
z przygd Cuchulainna. W tym celu mu-
wego a chcieliby poeksperymentowa moc instrukcji POKE np. RANDOMIZE USR 60000
simy si jednak uda do wiata zmarych.
zdwikiem na SPECTRUM. Ponisze RANDOMIZE USR 60031 Wedug nauki druidw, celtyckich mdrcw
programy maszynowe (umieszczone POKE 60013, agdzie a= 100^ 238 RANDOMIZE USR 60083 kapanw, dusze ludzi nie umieraj lecz
w DATA) mona wykorzysta we wa- POKE 60028, agdzie a= 10^ 254 RANDOMIZE USR 60106 po mierci wchodz w inne ciaa. Dusza
snych programach. POKE 60038, agdzie a= 0+4 RANDOMIZE USR 60138 ludzka moe si odrodzi nie tylko w y-
Jak to wykona? O tym za chwil. POKE 60214, agdzie a= 0+2 RANDOMIZE USR 60177 wym stworzeniu, lecz take w przedmio-
Na pocztek wprowadzamy poniszy RANDOMIZE USR 60206 tach martwych, kropli rosy, fali morskiej,
program, zwracajc uwag, by nie po- Oczywicie przed wykonaniem in- gwiedzie... Jeli wierzy druidom, dusze
myli si winstrukcjach DATA. Zwrcie strukcji POKE musimy zatrzyma pro- We wasnych programach w BASIC oczekujce na swe kolejne wcielenie prze-
uwag, e ostatni liczb wkadej linii gram przy pomocy BREAK, natomiast moemy wykorzystywa to instrukcje bywaj na mitycznej wyspie na oceanie.
jest 201 RET). uruchamiamy go ponownie za pomoc zamiast np. BEEP. W tym celu przed W mitologii cetyckiej kraj ten nosi wiele
Po wprowadzeniu programu uru- GO TO 60 (nie RUN). Wcelu nagrania wpisywaniem programu nagrywamy nazw: Tir na mBeo Ziemia ywych, Tir na
chamiamy go zleceniem RUN. Po usy- na tam samego programu maszy- ztamy poprzednio nagrane bity zlece- mBan Ziemia Kobiet, May Meld Rw-
szeniu sygnau dwikowego moemy nowego (a waciwie podprogramw) niem LOAD "nazwa" CODE. nina Rozkoszy czy wreszcie Tir na nOg
wyprbowa brzmienie poszczeglnych uyjemy instrukcji SAVE "nazwa" CODE Ziemia Modych.
Do tej wanie krainy udaje si Cuchu-
dwikw. 60000, 231. Krzysztof Bielewicz lainn by zdoby Wielk Piecz Caluma.
Nie jest to jednak zadanie proste. Wpierw
naley zgromadzi kilka innych, magicz-
nych przedmiotw. Trzeba odnale Tygiel
Dagdy (Dagdas Cauldron) zwanego Do-
brym Bogiem lub Stwrc, trzeba rwnie
posi wczni Lugha (spear of Lugh)
boga soca iwiata, oraz Czarny Kamie
Fala (Black Stone of Fal). Niezbdny jest
rwnie miecz nalecy do jednorkiego
boga Nuady (Great Sword of Nuada).
Trudno zdobycia magicznych przed-
miotw polega nie tylko na ich odnalezie-
niu. Trzeba jeszcze przekona ich obec-
nych wacicieli by zgodzili si odda je
nam. Uczyni to jeli spenimy ich dania
10 CLEAR 59999 10 CLEAR 59999 iwykonamy to co nam karz. Nie bdzie to
20 FOR a=60000 TO 60231: READ b: POKE a,b: 20 FOR a=60000 TO 60231: READ b: POKE a,b: atwe. Na ciekach, drogach, wjaskiniach
NEXT a NEXT a napotykamy na wiele rnych przedmiotw.
30 BEEP .1,50 30 BEEP .1,50 Niektre znich mog by nam bardzo uy-
40 PAPER 4: INK 0: BORDER 4: CLS 40 PAPER 4: INK 0: BORDER 4: CLS teczne, lecz nie moemy nosi ich ze sob
zbyt wiele zaledwie cztery. Naley wic
50 PRINT FLASH 1;AT 10,7;Wcisnij klawisz 50 PRINT FLASH 1;AT 10,7;Wcisnij klawisz dobrze si zastanowi, ktre znich zacho-
1-8 1-8 wa, aktre wyrzuci.
60 IF INKEY$=1 THEN RANDOMIZE USR 60000 60 IF INKEY$=1 THEN RANDOMIZE USR 60000 Wdrujc przez Tir na nOg musimy
70 IF INKEY$=2 THEN RANDOMIZE USR 60031 70 IF INKEY$=2 THEN RANDOMIZE USR 60031 strzec si niektrych jego mieszkacw,
80 IF INKEY$=3 THEN RANDOMIZE USR 60055 80 IF INKEY$=3 THEN RANDOMIZE USR 60055 szczeglnie niemile bywa spotkanie ze
zoliwym duchem ciemnoci Sidhe.
90 IF INKEY$=4 THEN RANDOMIZE USR 60083 90 IF INKEY$=4 THEN RANDOMIZE USR 60083 Wkraczajc do Ziemi Modych stajemy si
100 IF INKEY$=5 THEN RANDOMIZE USR 60106 100 IF INKEY$=5 THEN RANDOMIZE USR 60106 niemiertelni, tak jak wszystkie inne stwo-
110 IF INKEY$=6 THEN RANDOMIZE USR 60138 110 IF INKEY$=6 THEN RANDOMIZE USR 60138 rzenia tam przebywajce, nie musimy rw-
120 IF INKEY$=7 THEN RANDOMIZE USR 60177 120 IF INKEY$=7 THEN RANDOMIZE USR 60177 nie troszczy si o poywienie. Gdy jed-
nak zostaniemy pokonani przez ktrego
130 IF INKEY$=8 THEN RANDOMIZE USR 60206 130 IF INKEY$=8 THEN RANDOMIZE USR 60206 z duchw, magiczna sia przenosi nas na
200 GO TO 60 200 GO TO 60 powrt do Bram Kraju Modoci, przed O-
1000 DATA 58,72,92,31,31,31,6,240,14,254,37 1000 DATA 58,72,92,31,31,31,6,240,14,254,37 tarz Pieczci (Altar of the Seal). Wszystkie
,32,6,238,16,237,121,38,238,45,32,244,238,1 ,32,6,238,16,237,121,38,238,45,32,244,238,1 przedmioty, ktre mielimy przy sobie po-
6,237,121,46,254,16,236,201 6,237,121,46,254,16,236,201 zostaj na miejscu naszej poraki.
2000 DATA 1,4,250,33,0,2,17,2,0,229,213,19 2000 DATA 1,4,250,33,0,2,17,2,0,229,213,19 Obraz na ekranie przypomina film ani-
mowany. Sterowanie naszym bohaterem
7,205,181,3,193,209,225,125,145,111,16,242 7,205,181,3,193,209,225,125,145,111,16,242
odbywa si poprzez klawiatur. Wprawym,
,201 ,201 dolnym rogu ekranu znajduje si lista po-
3000 DATA 17,98,100,38,10,58,72,92,31,31,31 3000 DATA 17,98,100,38,10,58,72,92,31,31,31 siadanych przedmiotw, wlewym jest kom-
,14,254,238,16,237,121,67,16,254,37,32,244, ,14,254,238,16,237,121,67,16,254,37,32,244, pas okrelajcy kierunek marszu. Obok
28,21,32,232,201 28,21,32,232,201 kompasu ukazuj si napisy zawierajce
4000 DATA 243,6,200,17,1,0,33,100,0,197,21 4000 DATA 243,6,200,17,1,0,33,100,0,197,21 informacje i ostrzeenia o istotach, ktre
3,229,205,181,3,225,209,193,35,16,244,251, 3,229,205,181,3,225,209,193,35,16,244,251, przebywaj wpobliu. Poniej pojawiaj si
201 201 rwnie polecenia ipytania, ktre kieruj do
nas inni mieszkacy krainy Tir na nOg.
5000 DATA 58,72,92,203,63,203,63,111,30,0,2 5000 DATA 58,72,92,203,63,203,63,111,30,0,2
2,128,213,67,16,254,10,230,248,181,211,254, 2,128,213,67,16,254,10,230,248,181,211,254,
12,21,32,243,209,28,21,32,237,201 12,21,32,243,209,28,21,32,237,201 Klawisze dolnego rzdu powoduj ruch
w prawo i w lewo (np. M w lewo, SYMBOL
6000 DATA 38,3,58,72,92,203,63,203,63,203,6 6000 DATA 38,3,58,72,92,203,63,203,63,203,6 SHIFT wprawo).
3,111,30,0,22,32,213,67,16,254,10,230,248,1 3,111,30,0,22,32,213,67,16,254,10,230,248,1 Klawisze AL powoduj zmian kierunku
81,211,154,12,21,32,243,209,28,21,32,237,37 81,211,154,12,21,32,243,209,28,21,32,237,37 obserwacji wlewo lub wprawo.
,32,220,201 ,32,220,201 Klawisze OP su do podnoszenia iwy-
7000 DATA 243,1,255,63,33,0,0,126,211,254,3 7000 DATA 243,1,255,63,33,0,0,126,211,254,3 rzucania przedmiotw (np. O podnoszenie,
lwyrzucenie).
5,11,120,177,32,247,251,58,72,92,203,63,203 5,11,120,177,32,247,251,58,72,92,203,63,203 Klawisze 79 umoliwiaj wybr przed-
,63,203,63,211,254,201 ,63,203,63,211,254,201 miotu, ktrego mamy zamiar uy (ukazuje
8000 DATA 6,1,197,33,0,1,17,4,0,229,205,18 8000 DATA 6,1,197,33,0,1,17,4,0,229,205,18 si przy nim gwiazdka).
1,3,225,17,16,0,167,237,82,32,240,193,16,2 1,3,225,17,16,0,167,237,82,32,240,193,16,2 Klawisze 1,0, SHIFT, SPACE umoliwiaj
33,201 33,201 uycie wybranego przedmiotu.
Roman Poznaski

BAJTEK 1/86 15
 UN DHOMNUIL
ZAMEK SIDHE
GDZIE ZNAJDUJE SI
WIELKI MIECZ NUADA.

KRL
DHOMHUIL
ROZMYLA
O KRUKACH

IR FALAMH
PUSTKOWIE - MONA TAM DOTRZE SWITYNIA ZAMEK
Z TRZECH RNYCH MIEJSC BADRIGA MAINGATEA

NATOMIAST WYJCIE JEST

BADHELMKRUKW
TYLKO JEDNO WYJCIE
MIEJSCE
BITWY
DO DOLINY
GARSTW

OTARZ
ALEJKA PIE-
-CZCI

KRYJWKA
RUADA

BIBLIOTEKA, KTR
STRZEE SIDHE

BIBLIOTEKA
I KRYJWKA RUADA.
MAJ WIELE DRZWI
NIEKTRE Z NICH MAY
TUNEL
S NIEWIDZIALNE

OREST OF CERN
(LAS CERNA). YJE TAM
MYLIWY I ZNAJDUJE SI SL

WCZNIA LUGHA

WEJCIE
DO KUNI
CALUMI
GROTA
MYLIWEGO

TU
PRZEBYWA
SIDHE,
SUGA
HARFY

POCZENIE
Z DOLIN
GARSTW
 WROTA JASKINI DO LASU PRZENIESIENIE DO 14
TUNEL LUB BYSKAWICZNE DO WULKANU CERDACH TIR FALAMH
PRZENIESIENIE DO DOLINY CALUM (GARSTWA)
NIEWIDZIALNE DO ALEJKI
DRZWI TUNEL MIDZY BAZ BURZ
WEJCIE DO GRY ANLIN
(STORM BASE) A RWNIN LAWY
(LAVA FLATS) WYJCIE DO GRY ANLIN
ZAROLA, W KTRYCH CZYCHA
DO LASU OKRESOWE PRZENOSZENIE
NIEBEZPIECZESTWO
TIR FALAMM - PUSTKOWIE
DO BAZY BURZ

JASKINIA BURZ,
KTREJ STRZEE
SIDWE

PORTAL
ST NLIN
KRZY
CELTYCKI

LODOWA
JASKINIA

Z ZEWNTRZ
Z SIECI

MAY
SZCZYT
SGORRBRAG

WI-
-TYNIA

RR
H SGO -LIN
B N
DU AD A O
PON KRYT
U
TU RNY ALA
F
CZA IE
KAM

LIGE WARRENS

DRZEMICY
SLIGEN

WODNA
JASKINIA

EARDACHCALUM
KUNIA CALUMA
TYLNE
DOM OGNISTEGO DRZWI
WA,KTRY
STRZEE NATHAIR!
TYGLA

RW-
-NINA
LAWY
 Niewielu modych czytelnikw Bajtka wie, e dugo-
pis wypacza charakter. Tak przynajmniej twierdzili moi
nauczyciele ponad wier wieku temu dbajc oniena-
ganny charakter pisma. Niezastpionym narzdziem
do nauki pisania miaa by stalwka wobsadce (uwaga
czytelnicy, objanie sw stalwka iobsadka nie znaj-
dziecie wsowniczkach mikrokomputerowych). Czy na-
uczyciele mieli racj? Dzi trudno to oceni, gdy ten
artyku pisz na nowym narzdziu do wypaczania cha-
rakteru komputerze osobistym IBM PC zaopatrzo-
nym wprogram redagowania tekstw, awydrukuje go
drukarka graficzna Gemini10X PC z szybkoci 120
znakw na sekund.
Jeli ju cofnlimy si oponad wier wieku, to za-
chowajmy pewn chronologi. Kilka lat pniej wszko-
le redniej dugopis zdoby ju prawo obywatelstwa.
Potem wiele lat bez zmian ipierwsza praca zkompu-
terem. Obliczenia do pracy dyplomowej wykonane na
komputerze GIER duskiej firmy Regne Centralen.
Programy w jzyku Algol przepisywane przez panie
maszynistki na perforowan (dziurkowan) tam pa-
pierow i wyniki oblicze odbierane po kilku dniach
z przegrdki w orodku obliczeniowym. mudne wie-
czorne poszukiwanie bdw na tamie wijcej si jak
serpentyna w caym pokoju, zaklejanie dziurek, cicie
i klejenie. Potem praca zawodowa i komputer Odra
1204. Nadal tama papierowa i Algol. Po kilku latach
Odra 1305, Fortran i karty perforowane. Olbrzymi po-
stp na kartach oprcz dziurek by take wydruko-
wany tekst lub liczby, apoprawki mona byo wprowa-
dzi dokadajc lub zmieniajc karty. Czasem zdarzyo
si, e plik kart rozsypa si operatorowi maszyny albo
czytelnik je troch przetasowa, ale c znaczy godzina
lub dwie ukadania wporwnaniu zmilionami operacji,
ktre wykonuje za mnie komputer rozwizujc rwna-
nia rniczkowe. Przy sporym wysiku mona te byo
zaprogramowa komputer, aby wydrukowa portret
Einsteina (lub czciej akt dziewczyny) zoony z liter
alfabetu, ale na pisanie tekstw trzeba byo poczeka
jeszcze 10 lat.

BEZ BRUDNOPISU
Dzi, siedzc zklawiatur na kolanach wfotelu przed
monitorem wystukuj bez wahania sowa i zadania,
czytam je na ekranie, poprawiam, usuwam, wstawiam
nowe. Ekran jest pocztkowo brudnopisem, potem
staje si kolejn wersj artykuu, aby wkocu przybra
posta ostatecznego tekstu zwyrwnanymi marginesa-
mi, ktry moe by zapamitany na dyskietce, apotem
wielokrotnie wydrukowany dowolnym krojem czcionki.

A
Opiszmy to jednak systematycznie. Tekst wpisywa-

N I
ny jest zklawiatury tak samo jak na maszynie do pisa-
nia zt rnic, e po zapisaniu jednego zwiersza nie

Y
trzeba przesuwa waka (lub wzka jak wmaszynach

Z NIA
elektrycznych) do nowego wiersza, gdy program dba

S
o to, aby automatycznie przenie wyrazy wystajce
poza prawy margines do nowego wiersza i jednocze-

A
nie rozszerzy odstpy midzy wyrazami w wierszu

M ISA

O
tak, aby ostatni wyraz koczy si dokadnie na prawym
marginesie. Tekst wyrwnany do prawego marginesu
wyglda znacznie efektowniej ni tekst zposzarpanym

P
marginesem, ale nie zawsze taka forma jest najlepsza.
W korespondencji bardziej elegancko jest pozostawi

O
margines nie wyrwnany. Dla niezdecydowanych kom-

D
puter jest idealnym narzdziem pracy. Gotowy tekst
mona formatowa na rne sposoby, oglda nowy

C
ksztat na ekranie iwielokrotnie zmienia.
Przed przystpieniem do pisania uytkownik kom-
putera moe skorzysta zsamouczka wpostaci progra-
mu, ktry wywietla na ekranie kolejne litery i wyrazy
odpowiadajce systematycznym wiczeniom ukadu

E
palcw na klawiaturze, bada szybko pisania iliczb

Z
popenianych bdw, dopuszcza do nastpnej lekcji
dopiero po opanowaniu lekcji wczeniejszych. Typo-

C
wym programem nauki pisania jest Typing Tutor.

Z
Ale powrmy do pisania tekstu. Jeli popenilimy

S
bd lub chcemy zmieni fragment tekstu, wpisujemy
na ekranie nowy tekst, ktry zastpuje poprzedni lub

JE
ustawiamy pod bdn liter kursor (migajc plamk
wietln) i stosujc klawisz Del (od ang. delete=usu-
wa) usuwamy ten bd. Jeli chcemy midzy uprzed-
nio napisane wyrazy wstawi nowe, wwczas wciskamy
klawisz Ins (od ang. insert=wstawia) iwpisujemy nowy
tekst midzy te wyrazy. Do przesuwania kursora uy-
wamy klawiszy kierunkowych oznaczonych strzakami
(ktre nie wystpuj wzwykej maszynie do pisania) lub

18 BAJTEK 1/86

innych klawiszy, ktre pozwalaj od razu przesu n
kursor do nastpnego lub poprzedniego sowa, zdania,
fragmentu tekstu, pocztku lub koca wiersza, strony
lub caego tekstu.
OGONEK DO E
S tae inne rnice wklawiaturze komputera wpo-
rwnaniu zmaszyn do pisania. Po pierwsze nie ma pol-
skich znakw alfabetu takich jak , lub . Ale za to jest
klawisz zmieniacza Alt. Moemy zaprogramowa klawia-
tur tak, e jednoczenie wcinicie klawisza zmienia-
cza ilitery a, spowoduje wpisanie na ekran znaku repre-
zentujcego liter , uycie Alt ie pozwala uzyska na
ekranie znak reprezentujcy , itp. Po drugie, klawisz Y
iZs zamienione miejscami wporwnaniu zklawiatur
polskiej maszyny do pisania. Typowa klawiatura kompu-
terowa oparta na amerykaskim ukadzie maszyny do
pisania nosi nazw QWERTY (od pierwszych piciu li-
ter wdrugim od gry rzdzie klawiszy). Przyzwyczajeni
do udoskonalania wszystkich wytworw techniki skonni
jestemy sdzi, e ukad klawiszy zosta opracowany
po wielu latach prb, tak aby mona byo bez wysiku
jak najszybciej pisa. Tymczasem, ukad klawiszy zosta
celowo dobrany w1873 r. tak, aby piszcy mia trudnoci
w szybkim pisaniu, gdy w pierwszych maszynach do
pisania, czcionki zakleszczay si przy zbyt szybkim ude-
rzaniu wklawisze. (Potwierdza to take moje dowiad-
czenie zuytkowania polskiego walizkowego ucznika).
Dzi opracowane s nowe ukady klawiatury, m.in. bar-
dzo popularyzowana w St. Zjednoczonych klawiatura
Dvoraka, ale przyzwyczajenie jest silniejsze itylko nie-
liczni prbuj wyama si zobowizujcego standardu. angielskim stanowi nieocenion pomoc. W tekstach
Jeli ju zatrzymalimy si tak dugo przy klawiatu-
rze, to trzeba wspomnie, e wkomputerze osobistym
moemy przeprogramowa znaczenie poszczeglnych
klawiszy wedug wasnego uznania, awic take zgodnie
zpolsk klawiatur lub jakimkolwiek innym standardem,
aco wicej na jednym klawiszu uytym jednoczenie ze
zmieniaczem moemy zapamita cay wyraz lub nawet
zdanie, ktre bdzie napisane za kadym razem, gdy
uyjemy ten klawisz. Powrmy jednak do pisania ire-
dagowania tekstw. Jeli tekst nie wypenia caego wier-
sza, wwczas moe by automatycznie umieszczone po
rodku, przesunity do prawego lub lewego marginesu.
Szeroko szpalty mona zmienia wzalenoci od po-
trzeb. Jeli przekracza ona szeroko ekranu, wwczas
obraz przesuwa si nad kolejnymi fragmentami tekstu
wlewo lub wprawo.
Programy redagowania tekstw nosz wjzyku an-
gielskim nazwy word processors lub text editors. Ka-
dy, kto pisa jakikolwiek program na komputerze domo-
wym, stosowa pewn odmian programu redagujcego
najczciej edytor wierszowy. Wodrnieniu od edy-
tora wierszowego, wprogramach redagowania tekstw
mona przeglda ipoprawia cay tekst od razu, anie
tylko wiersz programu wywoany na ekran.
W wikszoci profesjonalnie stosowanych progra-
mw redagowania tekstw na ekranie monitora mona
obserwowa do 25 wierszy po 80 znakw w wierszu.
Komputer IBM PC moe pracowa wtrybie tekstowym
lub graficznym. Wtrybie tekstowym znaki na ekranie ge-
nerowane s przez odpowiedni ukad scalony. Generator
znakw IBM zawiera 256 znakw, ale nie ma wnim liter
typowych tylko dla polskiego alfabetu. Dlatego wanie
na ekranie do reprezentowania tych liter mona wybra
dowolne inne rzadko uywane znaki, ktre nastpnie
bd przez drukark drukowane we waciwej postaci
polskich liter. Wrnych zespoach prowadzone s pra-
ce nad skonstruowaniem generatora polskich znakw
opartego na programowanym ukadzie scalonym typu
EPROM.
W trybie tekstowym, wywietlany znak zbudowany
jest wmatrycy 8x8, aprzy stosowaniu specjalnego mo-
nitora typu TTL opodwyszonej rozdzielczoci wma-
trycy 9x14. Osoby osabszym wzroku mog pracowa
zprogramami, ktre wywietlaj tylko 40 znakw wwier-
szu.
Tryb pracy zaley od stosowanego programu reda-
gowania tekstw. Wtrybie graficznym na ekranie moe
by indywidualnie wywietlony kady element obrazu
(ktrych wwysokiej rozdzielczoci jest 640x200), awic
mona dowolnie ksztatowa znaki. Przy pracy wtrybie
graficznym mona zdefiniowa na ekranie dowolne wa-
sne litery, mona pisa pismem pochyym (kursyw),
stosowa podkrelenia, zoone symbole matematycz-
Z A S T O S O WA N I A
ne, itp. Jeli wzrok pozwala, mona zbudowa litery i wydrukowa nowe wykresy oraz nowy tekst z auto-
wmatrycy 4x7 punktw, ktrych wjednym wierszu zmie- matycznie zmienionymi wynikami. Specjalne programy
ci si 140. umoliwiaj uzyskanie na drukarce graficznej dowolne-
go ksztatu czcionki, atake odwrcenie wydruku o90
stopni, dziki czemu mona wydrukowa tekst szerszy
BEZ BRUDNOPISU ni waek drukarki.
Niedugo wydruk na kartce papieru nie bdzie po-
Z tego co napisaem dotd o programach pisania
trzebny. Ju dzi midzy uytkownikami komputerw
i redagowania tekstw wynika, e komputer moe
osobistych informacje dotyczce programw i katalo-
zastpi piro lub maszyn do pisania, gumk ikart-
gw przegrywane s zdyskietki na dyskietk. Wwielu
k papieru. Domy teraz do tej listy noyczki i klej.
krajach teksty mona przesya telefonicznie pod-
Dowolny wybrany fragment tekstu mona usun lub
czajc komputer do sieci telekomunikacyjnej przez
przenie winne miejsce. Fragmenty innych materia-
modem. Zamiast przepisywa lub kopiowa potrzebne
w mona przenosi i wcza w dowolnym miejscu
fragmenty patentw, ustaw, niedostpnych ksiek
do pisanego tekstu. Poczenie formatowania i prze-
mona skorzysta zusug sieci komputerowych zaopa-
noszenia tekstu pozwala uzyska tekst uformowany
trzonych w bogate banki danych i wczyta potrzebne
wkolumny.
dane do wasnego komputera. Znany autor powieci
Raz napisany list moe by wykorzystany dla wielu
fantastycznonaukowych Arthur C. Clarke pisze swo-
adresatw. Na yczenie program wyszukuje w caym
je powieci na komputerze osobistym w Sri Lance,
tekcie dowolne wyrazy, na przykad imi inazwisko,
anastpnie przesya je telefonicznie czem satelitar-
izastpuje je innymi. Nie jest to godna polecenia me-
nym do wydawcy wNowym Jorku.
toda przy listach miosnych, ale za to jake poyteczna
wlistach handlowych. S zreszt jeszcze sprawniejsze
metody powielania korespondencji do rnych adresa- CO WYBRA
tw. W tekcie korespondencji umieszcza si odpo-
wiednie symbole wmiejscach, ktre powinny by zmie- Ale wrmy do rzeczywistoci. Przedstawione
nione ijednoczenie przygotowuje si list adresatw. moliwoci pisania iredagowania tekstw s wyborem
Odpowiedni program drukuje kolejne strony wstawiajc z wielu rnych programw dostpnych na komputer
wmiejscach oznaczonych wczeniej umownymi sym- IBM PC. Dziki konkurencji midzy wieloma firmami
bolami kolejne pozycje zlisty. tworzone s coraz nowsze i doskonalsze programy.
Pewne moliwoci programw redagowania tekstw Niektre znich charakteryzuj si prostot uytkowa-
s na razie niedostpne przy pisaniu tekstw polskich, nia, inne realizuj wiele funkcji ale kosztem znacznego
ale dla osb prowadzcych korespondencj wjzyku skomplikowania obsugi.
Najbardziej popularnym, lecz do zoonym pro-
angielskich mona sprawdzi prawidowo pisowni gramem redagowania tekstw jest Wordstar firmy
porwnujc wszystkie sowa tekstu ze sownikiem or- MicroPro, ktry moe by uzupeniony o wiele pro-
tograficznym zapisanym na dyskietce. Istniej metody gramw dodatkowych, np. MailMerge do powielania
kodowania, ktre pozwalaj zapisa 50 tys. sw na korespondencji do rnych adresatw. W trybie gra-
64 KB (rednio po 10,5 bitw na sowo). Istniej na ficznym mona pracowa pod programem Word firmy
dyskietkach sowniki zawierajce ok. 125 tys. sw an- Microsoft. Dobry sownik synonimw zawiera program
gielskich. Jeli wnapisanym tekcie wystpuje sowo, Word Proof. Program Multimate firmy SoftWord Sys-
ktrego nie ma wsowniku, wwczas mona doczy tems wykorzystuje jeden z najwikszych sownikw,
je do sownika lub poprawi. Niektre programy suge- oparty na amerykaskim Websterze. Najbardziej zna-
ruj list sw, ktre mog by uyte zamiast bdnego nymi pakietkami zintegrowanymi s Symphony (firma
sowa. Na przykad, po wykryciu bdnie napisanego Lotus) iFramework (AshtonTate), ktre pracuj wtry-
sowa bjutiful, program sugeruje osiem moliwych po- bie graficznym. Do redagowania klawiatury mona sto-
prawnych sw, awrd nich beautiful. Dla osb, kt- sowa programy Prokey (firma RoseSoft) in Superkey
rym nie wystarcza poprawno, program dostarcza na (Borland), do uzyskania wydruku rnymi rodzajami
yczenie list sw opodobnym znaczeniu. Dodatkowo czcionki program Fancy Font (SoftCraft), ado od-
program moe policzy liczb sw wtekcie ispraw- wrcenia wydruku o 90 stopni program Sideways
dzi ile znich to rne sowa, aile sw si powtarza. Software). Do rozwijania tekstw mona stosowa
Mionicy krzywek mog znale programy, ktre m.in. ThinkTank (Living Videotext) iwspomniany wcze-
wyszukuj ze sownika odpowiednie sowa. Uytkow- niej Framework. Styl pisania pozwala poprawi pro-
nicy dbajcy ostyl mog sprawdzi, ile napisali wtek- gram Grammatik firmy Aspen Software.
cie zda twierdzcych, pytajcych, rozkazujcych, ile Kilka rad praktycznych dla czytelnikw, ktrzy pla-
zda krtkich (poniej 14 sw) aile dugich (powyej nuj wykorzystanie komputera do pisania tekstw. Przy
30 sw), ile razy powtrzyli to samo sowo, a take wyborze komputera, oprcz ceny naley rozpatrze
mog wykry wswoim tekcie izmieni wyraenia nie takie elementy jak: szybka pami zewntrza (najle-
zalecane przez jzykoznawcw. piej stacja dyskietek), profesjonalna klawiatura (jak
w maszynie do pisania), rozdzielczo ekranu (du-
sza praca przed ekranem telewizora jest uciliwa,
TO NIE KONIEC awprzypadku telewizora kolorowego take szkodliwa
dla zdrowia ze wzgldu na promieniowanie; dobrze
Tyle dobrego dla tumacza. Aco jeszcze dla auto- pracuje si zmonitorami, ktre wywietlaj tekst wbar-
ra polskich tekstw? Automatycznie sporzdzany spis wie pomaraczowej ale to kwestia indywidualnego
treci na podstawie zaznaczonych w tekcie tytuw odczucia), drukarka graficzna o dobrej jakoci druku
rozdziaw i automatycznie sporzdzany indeks na umoliwiajca definiowanie znakw przez uytkowni-
podstawie zaznaczonych w tekcie wybranych sw. ka (tzw. download characters), no ipami operacyjna
Poszczeglne fragmenty tekstu, np. rne zestawie- (im wiksza tym lepiej). Uytkownik zainteresowany
nia, mona automatycznie sortowa, to znaczy porzd- wszechstronnymi zastosowaniami powinien zwrci
kowa wedug alfabetu lub numeracji. W tablicy liczb uwag na liczb dostpnych programw.
wystpujcej w tekcie mona podsumowa automa- Wtej chwili, najwiksza liczba programw do zasto-
tycznie kolumny. Korzystajc z rozkazw programu sowa profesjonalnych dostpna jest na komputery IBM
redagowania tekstw mona przywoa na ekran do- PC oraz 8bitowe komputery pracujce pod systemem
wolny fragment utworzonego wczeniej tekstu, np. ta- operacyjnym CP/M ikomputery Apple. Programy reda-
bel zamiany jednostek lub tumaczenie obcego sowa. gowania tekstw dostpne s take na mikrokomputery
W programach rozwijania tekstw (ang. idea proces- domowe, przykadowo: Atari Writer na komputer Atari,
sors) mona zacz pisanie od zwizego konspektu Easy Writer iQuick Brown Fox na Commodore 64, Ta-
(gwnych punktw zamierzonego tekstu), a nastp- sword iSpectral Writer na Spectrum. Ograniczenia re-
nie dopisywa kolejne punkty, podpunkty irozwija je dagowania tekstw na komputerach domowych wi
Wkadej chwili mona na ekranie obejrze spis punk- si gwnie zmoliwociami sprztowymi. Cho teore-
tw ipodpunktw lub zapisany wnich tekst. Pozwala to tycznie kady zestaw mona rozbudowa tak, aby sto-
wyrazi myl wuporzdkowanej logicznie strukturze. sowa go do redagowania tekstw, to jednak koszt takiej
W innych programach, tzw. pakietach zintegro- rozbudowy jest niewiele niszy ni koszt zakupu sprztu
wanych, moliwe jest powizanie tekstu z wykresami ostandardzie profesjonalnym, takiego jak IBM PC.
iwynikami oblicze. Przy kadej zmianie wzaoonych
wartociach mona ponownie przeliczy rwnania
Romuald Szuniewicz
BAJTEK 1/86 19
 Na pytania czytelnikw odpowiada Marcin
Waligrski, lat 20, student drugiego roku In-
Drogi
Chciabym poinformowa, e istnieje wKutnie pierwszy
wwojewdztwie pockim klub mikrokomputerowy Hora-
cy, pod patronatem ZSMP ikutnowskich zakadw pracy.
Czonek naszego klubu moe mie od siedmiu do stu lat
iwcale nie musi jednoczenie nalee do ZSMP. Obecnie
formatyki Uniwersytetu Warszawskiego.
czonkw jest ponad 100 (dziaamy dopiero 2,5 miesica),
awpywaj wci nowe deklaracje. Sal wypoyczya nam
jedna ze szk podstawowych. Sami musimy j zaadapto-
wa do warunkw, wjakich powinien dziaa klub. Za dwa
tygodnie mamy nastpne, pite spotkanie ibdziemy ju
Wmiar, mogli popracowa na dwch ZX Spectrum idwch Com-
modore 64. Moliwe, e uda si nam do kwietnia powik-
jak BAJTEK szy stan posiadania do 1015 sztuk komputerw.
Mamy ju swj statut i7osobowy zarzd, ktry wy-
obrasta wpirka, biera bdziemy co 2 lata. Mamy te regulamin, okrela-
jcy m.in. kary inagrody dla czonkw.
zmienia si rwnie
Dariusz Biekowski
charakter listw ul. Rychtelskiego 18
99300 Kutno 2
od Czytelnikw.
Wprawdzie pierwsza jaskka wiosny nie czyni,
Coraz wicej wnich a jednak mam nadziej, e ten list z Kutna stanowi
tylko zalek naszej wiedzy na temat polskich klubw
konkretnych mikrokomputerowych. Bardzo jest nam ona potrzeb-
na, dlatego jeszcze raz zachcam do korespondencji,
problemw, zjakimi czy to za porednictwem ankiety czy winnej formie.
Od momentu wysania listu klub Horacy upora si
stykaj si amatorzy ju zapewne zwieloma trudnociami. Prosz oryche
nadesanie nam staego adresu tego klubu. Chtnie go
wieczorw opublikujemy.
przy klawiaturze Posiadam, wprawdzie AticAtac, lecz wkocowej fa-
zie wczytywania strony tytuowej zapenienia ekranu
komputera, wywietla si TAPE LOADING ERROR. Zawsze w tym
coraz wicej samym miejscu wic co nie wporzdku zkaset. Czy
jest moliwo wczytania programu mimo posiadania
informacji uszkodzonej kasety? Nie mog si ztym upora...
otrudnociach, Dariusz Spychalski
ul. Afrykaska 2
ktre pokonywa 81107 Gdynia
musz entuzjaci, Diagnoza jest zapewne suszna: moe to by zbyt
niski poziom nagrania albo mechniczne uszkodzenie
lecz rwnie tamy. Skoro si jednak szczliwie zoyo, e bd
wystpi przy adowaniu winiety programu waciw
oosigniciach. jego tre da si uratowa. Oto moliwy sposb.
Po pojawieniu si komunikatu obdzie naley zatrzy-
Sporo te ma magnetofon, anastpnie wykona LIST. Na ekranie
ukae si wydruk krtkiego programu wBasicu.
otrzymalimy uwag Zanim mu si przyjrzymy, poznajmy sposb, wjaki
programy firmowe zapisywane s na kasetach. Kady
krytycznych, taki program moe zawiera do trzech zasadniczych
czci:
za ktre dzikujemy. 1) Program adujcy, napisany w Basicu. Jego za-
sadnicz funkcj jest zaadowanie pozostaych czci
programu oraz uruchomienie go. Poza tym czsto
powoduje, e nagwki poszczeglnych moduw nie
20 BAJTEK 1/86
ukazuj si na ekranie. Czasami, zwaszcza jeeli brak
jest punktu 2), moe rwnie drukowa na ekranie ko-
munikat typu ATIC ATAC IS LOADING. PLEASE
WAIT.
2) Wspomniana wpytaniu strona tytuowa, czyli
winieta programu. Nie ma ona adnych funkcji poza
dekoracyjnymi.
3) Waciwy program, napisany wjzyku wewntrz-
nym izoony zjednego lub kilku moduw wystpu-
jcych kolejno na tamie (AticAtac to ten drugi
przypadek).
Jak widzimy, usunicie czci 2, ana dobr spraw
i1, jest moliwe bez szkody dla samego programu.
W przypadku, gdy cz 3 skada si z jednego
moduu binarnego, moemy go zaadowa piszc po
prostu LOADCODE i po zakoczeniu adowania
uruchomi przez skok do odpowiedniego miejsca pa-
mici. Gdy jednak mamy pod rk program adujcy,
atwiej jest go zmodyfikowa, nadajc mu podan
posta. Tak rwnie zrobimy wprzypadku wieloczo-
nowoci programu binarnego.
No, wanie: przyjrzyjmy si naszemu wydrukowi
na ekranie. Tak on wyglda w przypadku AticAtac
iinnych gier sygnowanych ULTIMATE PLAY THE
GAME:
0 CLEAR 24574: BEEP .1,1: BEEP .1,2:BEEP
.1,2: BEEP .1,3:BEEP .1,4:BEEP .1,5:PAPER 0:
BORDER 0: INK 7: BRIGHT 1: CLS: PRINT BRI-
GHT 1;
INK 7; AT 9,6; ATIC ATAC IS LOADING;
AT 12,0; PLEASE WAIT: PRINT AT 0, 0: LOAD
SCREEN: INK 0: PAPER 0: PRINT AT 6,0:LOAD
CODE: PRINT AT 6,0: LOAD CODE: PRINT
AT 6,0: LOAD CODE: PRINT AT 6,0: LOAD
CODE: PRINT USR 23424
Odrzumy teraz wszystko, co wpowyszym progra-
mie nie jest dla nas wane. Oto moliwy skutek takiego
postpowania.
1 CLEAR 24574
2 LOAD SCREEN 3 FOR i=l T0 4: LOAD
CODE : NEXT i4 PRINT USR 23424
Widzimy wyranie, co si waciwie dzieje. Linia
4 uruchamia ju zaadowany program. Bd wystpi
przy adowaniu winiety, zatem naley przepisa linie
1,3 i 4 (poprzednio wykonujc NEW w celu usuni-
cia starego programu adujcego). Wkocu wciskamy
RUN i uruchamiamy magnetofon. Gra zaaduje si
iautomatycznie uruchomi.
Mona te prbowa uruchomi program, gdy bd
wystpi podczas wczytywania jego waciwej treci.
Wystarczy wtym celu wykona ostatni komend pro-
gramu adujcego. Oczywicie nie ma przy tym adnej
gwarancji, e program bdzie wogle dziaa.
Powyszy sposb postpowania daje si zastoso-
wa, oile tylko program adujcy nie jest np. wspecjal-
ny sposb zabezpieczony przed wydrukowaniem.

Bajtku!
Mam wiele wtpliwoci dotyczcych gry Piknik z2
numeru BAJTKA...
Grzegorz Byczkowski
ul. Piotrkowska 235/145 9
0456 d
Program Piknik okaza si dla niektrych naszych
czytelnikw by zagadk nie do rozwizania. Wyjaniam
wic kilka wtpliwoci pana Grzegorza Byczkowskiego
i innych czytelnikw, sdzc, e tym samym chocia
czciowo zadowol tych, ktrym wpisanie programu
si nie powiodo.
a. W wierszach 10 40 zdefiniowane s symbole
graficzne uyte wprogramie (jest ich 20), przedstawia-
ne pniej jako A.. T. Ptla dokonujca tej czynnoci
to linia 10, za linie nastpne zawieraj dane (DATA),
pobierane z listy kolejno przez instrukcj READ. Do
zdefiniowania kadego znaku potrzeba 8 liczb istd we-
wntrzna ptla FOR n=0 TO 7.
b. Zmienne tekstowe a$ .. g$ to wizerunki wystpuj-
cych wgrze obiektw (zwierzt). Mona je obejrze po
napisaniu iuruchomieniu linii 10 40.
c. Instrukcja POKE adr, n powoduje, e wkomrce
pamici oadresie adr zostaje umieszczona warto n.
d. Wlinii 70 32SG8 SG8 oznacza GRAPHICS
SYMBOL SHIFT 8. Te klawisze i w takiej kolejnoci
naley wcisn, aby otrzyma waciwy znak.
e. Instrukcja BEEP n, m powoduje, e Spectrum ge-
neruje dwik odugoci n liczonej wsekundach iwy-
sokoci m wptonach, gdzie BEEP n, 0 daje dwik
owysokoci rodkowego C.
f. Funkcja ATTR (x,y) okrela cechy aktualnie wy-
wietlanego pola literowego ekranu o wsprzdnych
x,y. Cechami tymi s kolor ta, druku itp. Szczegy
winstrukcji Spectrum.
Jeli przepisalimy program raz inie dziaa on do-
brze, przepisalimy drugi raz i obraz na ekranie jest
inny ni za pierwszym razem TO ZNACZY, E ROBI-
MY BDY PRZY PRZEPISYWANIU (jest to pew-
na oglna zasada). Ijeszcze jedna uwaga. Czsto myli
si ze sob dwie rzeczy: umiejtno programowania
oraz znajomo maszyny i jej tylko waciwych cech
(chodzi nam akurat oZX Spectrum). Na przykad dla
zrozumienia algorytmu omawianej gry nie jest koniecz-
ne dokadne orientowanie si, co maszyna robi przy
wykonywaniu linii 10 40. Wystarczy jeeli powiemy,
e wptli tej definiowana jest grafika gry reszta za
jest kwesti odpowiedniej realizacji tego faktu na da-
nym typie komputera. Pan Byczkowski niepotrzebnie
martwi si niezrozumieniem programu ochronnego
znumeru 1 BAJTKA. Wgruncie rzeczy jest on napisa-
ny wkodzie maszynowym, ato nie naley do tej dzie-
dziny wiedzy, wjak Pan aktualnie si zagbia. Przy
okazji jednak zetkn si on zpowan wad Basica,
ktry zmusza programist do nadmiernego zajmowa-
nia si cechami maszyny iimplementacji, utrudniajc
skoncentrowanie si wycznie na rozwizywanym
problemie. ycz postpw wnauce.
SPRENIE ZWROTNE
TO .SOWNIK
.PRIMITIVES
END
Jest to oczywicie wyjcie dalekie od doskonaoci.
Zapewne te wygodniej bdzie pozosta przy angielskiej
wersji, przynajmniej do czasu, a (miejmy nadziej) b-
dzie mona kupi polskie Logo, przynajmniej dla Spec-
trum iC64.
Aoto lista kilku ksiek, ktre mog by przydatne dla
uytkownika Commodore 64.
Bruce Bayley Commodore 64 Exposed Melbourne
House Publishers, 131 Trafalgar Road, Greenwich, Lon-
don SE10 tego samego wydawcy Clifford and Mark Ram-
shaw Commodore 64 Games Book
Ian Stewart and Robin Jones Easy Programming
for the Commodore 64 Shiva Publishing Ltd., 4 Church
Lane, Nantwich, Cheshire CW5 5 RQ
A.J. Jones Mastering the Commodore 64
Ellis Horwood Ltd., Market Cross House, Cooper
Wjaki sposb uzyska odstp czasowy wrealizacji pro- St., Chichester, West Sussex P019 1EB tego wydawnic-
gramu? Tzn. na monitorze wywietla si pewna sekwen- twa
cja ichc, eby wykonanie instrukcji CLS iwywietlenie T. Barrett Winning Games on the Commodore 64
nastpnej sekwencji byo poprzedzone np. 20 sekunaami T. Matthews Winning Strategy Games on the Com-
przerwy. modore 64
P.F. Nie jestem niestety wstanie poleci adnego polskie-
(nazwisko go wydawnictwa, po prostu z tego wzgldu, e takich
iadres do wiadomoci redakcji) publikacji brak. Pewne informacje z interesujcej nas
dziedziny mona odnale wczasopismach Informaty-
Przewanie stosuje si jeden sposb: ka, Mody Technik, Horyzonty Techniki, Przegld
Techniczny, Delta.
FOR x= 1 TO n: NEXT x
Moe pomoecie mi w uzyskaniu programu gry Atic
Wmiejsce parametru n wstawiamy dan dugo Atac, wwersji na Spectrum?
odstpu, dajmy na to 1000. Oczywicie wjednostkach
maszynowych, ktrych rzeczywista dugo zaley od Witold Hejnowicz
typu komputera iszybkoci dziaania translatora. ul. eromskiego 18/2
Niektre maszyny si wyposaone wBasic ze stan- 22400 Zamo
dardowo okrelon instrukcj PAUSE.
Dla ZX Spectrum np. PAUSE 50 powoduje przerwa- Prosz oprzysanie mi programw na komputer Atari.
nie wykonania programu na ok. 1 sek.
Damian Motek
Niedawno kupiem sobie komputer Commodore 64. ul. Wodzisawska la
Pragn bliej si znim zy idlatego chciabym opanowa 44325 Mszana, woj. katowickie
jzyk Logo w wersji polskiej, a take Basic. Czy polskie
Logo mona w jaki sposb samemu zaprogramowa? Redakcja BAJTKA nie prowadzi akcji wysykowej
Jakie ksiki lub czasopisma mam naby, aby czego si wodniesieniu do adnych programw, czy to wformie
nauczy? druku, czy na kasetach.
Dariusz Klacewicz Czy programy przeznaczone dla Spectrum mog by
ul. Wrblewskiego 4717 uywane na Amstradzie CPC 464?
58105 widnica
Krzysztof Bugaj
Obawiam si, e nawet zwyka przerbka angloj- Pozna
zycznego Logo dla takich maszyn jak Commodore czy
Spectrum wymaga duej wiedzy fachowej. Zwykemu Nie, procesor wprawdzie jest ten sam w obu ma-
miertelnikowi pozostaje rozwizanie poowiczne, lecz szynach (std zapewne zrodzio si pytanie), ale jest to
proste, polegajce na zdefiniowaniu polskich nazw jako jedno zniewielu podobiestw obu urzdze. Pomijajc
procedur Logo, np. inne sprawy, sposb zapisu programu na tamie (zbloko-
wanie, sygna pilotujcy) s zupenie inne.
TO NAPRZD :x
FD :x
END Marcin Waligrski
TO CZE Wszystkich zainteresowanych podnosze-
BYE niem kultury informatycznej wnaszym kroju,
END osoby posiadajce dowiadczenie wuytko-
waniu mikrokomputerw, wszystkich, ktrzy
TO PIERWIASTEK :n chc zBAJTKIEM wsppracowa lub cho-
OUTPUT SQRT :n by wymieni uwagi, prosimy okontakt zre-
END dakcj. Adres do korespondencji:
Redakcja Sztandaru Modych
TO PRAWDA 00687 Warszawa
OUTPUT TRUE ul. Wsplne 61
END BAJTEK
TO WYKONAJ :lista Telefony 295106
RUN : lista
END
BAJTEK 1/86 21
 JAK TO ROBI INNI

Synny nowosybirski Akadiemgorodok. Koniec stycznia. Przez bajkowo onieony sosno-

wobrzozowy las id do Centrum Obliczeniowego, na spotkanie z akademikiem Andriejem
Jerszowem. Wrd rnojzycznej literatury lecej na biurku i krzesach w gabinecie tego
najwybitniejszego radzieckiego informatyka spostrzegam styczniowy numer amerykaskie-
go pisma BYTE".
Nie wie Pan Profesor za ryjskiego Oddziau Akademii Nauk Za spraw ksiki E.Rogersa iJ. awrientiew rozpocz budow sy-
pewne, i BYTE" ma ju swego ZSRR. Std zreszt wywodzi si Larsen gono jest ostatnio w Pol- beryjskiego miasteczka nauki.
modszego socjalistycznego krew- wikszo wszystkiego co nowe sce oGorczce Krzemowej Doliny". Dla awrientiewa ijego przyja-
niaka mwi iwycigam ztorby w radzieckiej informatyce; bez ry- Tymczasem mao kto wie, ze nasi ciuczonych, z ktrymi dokona
cztery pierwsze numery naszego zyka bdu mona postawi tez, i wschodni ssiedzi rwnie maj "wielkiego desantu" na Syberi od
Bajtka". gdyby nie Syberyjski Oddzia AN swoj legendarn dolin, ktrej hi- pocztku byo jasne, e nie ma co
BAJTEK"? umiecha si to podjcie p roku temu wZSRR storia nie jest wcale mniej frapujca marzy o nowoczesnej nauce bez
Jerszow. Ale oczywicie sy- powszechnego programu edukacji od historii Silicon Valley. Mam oczy- szerokiego stosowania metod elek-
szaem. informatycznej spoeczestwa po wicie na myli Zot Dolin, wkt- tronicznej techniki obliczeniowej.
Skd?! wykrzykuj. prostu nie byoby moliwe. rej w1957 roku akademii K. Michai Dlatego stworzono nowoczesne

Bajtek
Pisa mi otym Profesor Wa- Centrum Obliczeniowe, do ktrego
dysaw Turski. Gratuluj! Czy moe- zaangaowano najwybitniejszych
cie zostawi mi chocia po jednym specjalistw z caego Zwizku Ra-
numerze waszego dodatku? dzieckiego. Jeden z pierwszych
wiat, jak si po raz kolejny dyrektorw Centrum akademik
okazao, jest bardzo may... Wza- Gurij Marczuk jest obecnie wice-
mian za cztery Bajtki" otrzymuj premierem rzdu ZSRR, przewod-
od prof. Jerszowa komplet redago- niczcym Pastwowego Komitetu
wanego przez niego radzieckiego ds. Nauki iTechniki.
pisma mionikw informatyki pt. AAkadiemgorodku wszystko jest
"Mikroprocessornyje sriedstwa naj... Centrum Obliczeniowe dys-

na Syberii
isistemy". Wprawdzie oficjalna re- ponuje najnowoczeniejszymi ty-
dakcja tego (na razie) kwartalnika pami komputerw z superszybkimi
mieci si wMoskwie, ale zarwno BESM6 wcznie... Szerokim za-
redaktor naczelny jak iredakcyjny stosowaniem najnowszych technik
sztab wywodz si std zSybe- cyfrowych zajmuje si na codzie

22 BAJTEK 1/86
Instytut Automatyki i Elektrometrii,
pooony nawiasem mwic o 200
metrw od Centrum Obliczenio-
wego. A gdy ptora roku temu na
porzdku dnia stana w Zwizku
Radzieckim kwestia powszech-
nej informatyzacji spoeczestwa
i wprowadzenia informatyki do
programw szkolnych okazao si,
e to wanie nowosybirski Aka-
diemgorodok jest tym, ktry ma
najszersze dowiadczenia wzakre-
sie upowszechniania komputerw
osobistych. Od 10 lat nowosybirscy
uczeni zakademikiem Jerszowem
na czele nauczali bowiem ekspe-
rymentalnie podstaw informatyki
uczniw miejscowych szk. Przy-
padek? Tych przypadkw wyprze-
dzania przez Sybirakw innych re-
gionw jest tak duo, e stao si to
ju prawidowoci!
Gdy uznano, e potrzebny jest
wZSRR nowy instytut naukowy zaj-
mujcy si koordynacj nauczania
informatyki w szkoach to nikogo
ju nie zdziwio, e na jego lokali-
zacj wyznaczono Akadiemgoro-
dek, adyrektorem mianowano prof.
Igora Bobko dotychczasowego
vicedyrektora Centrum Oblicze-
niowego.
Dyrektor Igor Bobko, od niedaw-
na czonekkorespondent Akade-
mii Nauk Pedagogicznych ZSRR,
jest obecnie jednym z najbardziej
zajtych ludzi w Akadiemgorodku.
Udaje nam si jednak umwi na
wsplny obiad w Domu Uczonych.
Moemy si dziki temu zapozna
ze szczegami dnia codziennego
radzieckiego przyspieszenia. nych w Sowietskim Rejonie czyli Przede wszystkim odpowia-
Zazdro bierze, gdy widzi si, w tej dzielnicy gdzie znajduje si da Andriej Jerszow chciabym po-
wjak zdecydowany ikompleksowy Akadiemgorodok. wiedzie, e bardzo si ciesz zwy-
sposb nasi ssiedzi wdraaj do Okazuje si, e radziecka mo- dania waszego pisma. Zazdroszcz
praktyki podejmowane przez siebie dzie nie tylko uczy si infor maty- go Wam! Bardzo podoba mi si jego
decyzje. ki, ale rwnie modzie (ta troch nazwa BAJTEK. Jest to sowo bar-
Natychmiast po powoaniu in- starsza) informatyki naucza. dzo pikne ibardzo polskie.
stytutu wydzielono dla niego nowy Uwaamy, e Komsomo po- To wietnie, e BAJTEK powsta
kilkupitrowy gmach (miaa si tu winien wzi patronat nad wyko- wramach gazety modzieowej. Bo
mieci inna instytucja), przydzie- rzystaniem techniki obliczeniowej modzie nie powinna czeka na ni-
lono pul mieszka dla nowych przekonuje nas Igor Kuzniecow, czyje decyzje, ani na niczyj zgod,
pracownikw, zapewniono miejsca I sekretarz Komsomou Rejonu gdy w gr wchodzi rozwijanie sze-
w przedszkolach i obkach oraz Sowietskiego. Tylko bowiem rokiego programu edukacji informa-
przydzielono niezbdne rodki modzi ludzie, ktrzy swj kontakt tycznej, ktrej pierwszym etapem
transportu. Pierwszy autokar (od- z komputerem zaczynali od szkol- powinno by opanowanie umiejt-
bierano go wRydze) jadc do No- nej awki mog przekona innych noci posugiwania si komputerami
wosybirska zabra po drodze zMo- do swobodnego posugiwania si osobistymi. Nie trzeba czeka, a
skwy pierwsz parti zzakupionych now technik. przyjd one do szkoy. Mona orga-
u Japoczykw 10 tys. sztuk kom- eby poprze swe pogldy czy- nizowa kluby komputerowe, mona
puterw osobistych firmy Yama- nem modzi uczeni z Akadiemgo- wymyle sto innych sposobw...
cha. Z pomoc tych komputerw rodka wzili spoeczny patronat nad Dzisiaj jest to ju zreszt hobby ta-
Igor Bobko i jego ludzie zbiera prowadzeniem kursu informatyki sze od popmuzyki.
bd niezbdne dowiadczenia dy- wnowosybirskich szkoach. Prowa- Pierwsze, co chciabym yczy
daktyczne. Uruchomione zostan dz te kursy doksztacajce dla na- Czytelnikom BAJTKA kontynu-
eksperymentalne klasy i pracow- uczycieli tego nowego przedmiotu. uje Andriej Jerszow to przede
nie... Uwaaj, e jest to ich wkad wwy- wszystkim bezgraniczny entuzjazm.
Wikszo kadry Instytutu konanie zada jakie postawi przed Informatyk nie mona zajmowa
bior std, z Akadiemgorodka radzieckim spoeczestwem XXVII si zmusu, ani si inercji, ani dlate-
mwi Bobko. Lepszych nigdzie Zjazd KPZR. Uwaamy, e na- go, e twoi ssiedzi tym wanie si
nie znajd! sza dziaalno spoeczna powinna zajmuj... Trzeba samemu chcie,
Gdy potem zwiedzamy Uniwer- by przede wszystkim zwizana ito chcie bardzo mocno.
sytet Nowosybirski (10 minut spa- z nasz dziaalnoci naukow Chciabym te yczy, aby ten
cerem przez las od Centrum Obli- mwi Kuzniecow. Ae informatyka wstpny okres entuzjazmu bardzo
czeniowego) raz po raz odczuwam i automatyzacja to sprawy najwa- szybko przeksztaci si w denie
zazdro wchodzc do kolejnych niejsze wic zajmujemy si infor- do profesjonalnego opanowania
wyposaonych w mikrokompute- matyk iautomatyzacj! komputera. Jest to bowiem nasz
ry pracowni. To samo odczucie Jakie rady pytam akademi- partner od dzi, a po wsze czasy,
powraca przy zwiedzaniu synnej ka Jerszowa chciaby Pan da, dajcy moliwo w rnorod-
nowosybirskiej szkoy matematycz- Czytelnikom BAJTKA, dopiero nych zastosowaniach realnego
nofizycznej czy te zwykych co rozpoczynajcym swoj przygo- polepszenia warunkw naszego y-
szk oglnoksztaccych pooo- d zinformatyk? cia.
Na koniec chciabym powiedzie,
e pene opanowanie techniki kom-
puterowej stawia wysokie wymaga-
nia intelektualnego poziomu kultury
oglnej... Naley, jak mona najszyb-
ciej, poczu si czowiekiem silnym
i dojrzaym. Naley jak najszybciej
okreli sw dalsz drog yciow,
swoje zainteresowania icele.
Ijeeli czowiek przejdzie te trzy
etapy od wstpnej fascynacji,
poprzez profesjonalne korzystanie
zkomputera, a do wspicia si na
wyszy poziom w swym wasnym
rozwoju to bdzie znaczyo, e
nie na darmo straci swe lata!
... egnam si ze Zot Dolin,
przykryt teraz metrow warstw
niegu. Nie raz jeszcze do niej na
amach BAJTKA wrcimy.
Waldemar Siwiski
Czytelnikom Bajtka gratulacje zokazji
ukazania si takiego znakomitego dodat-
ku do Waszej modzieowej gazety, ycze-
nia bezgranicznego entuzjazmu i duych
sukcesw wopanowaniu techniki kompu-
terowej, wyraenie przekonania ostaoci
kontaktw polskich iradzieckich mioni-
kw informatyki
Akadiemgorodok A.Jerszow
25.01.86
BAJTEK 1/86 23
 Nakadem wydawnictwa Basic Books
z Nowego Jorku ukazaa si w 1984 r. ksi- Krzemowa Dolina
ka Everetta M Rogersa i Judith K. Larsen
pt. Gorczka Krzemowej Doliny ". W ywej,
przypomina czowieka,
lecz wnikliwej formie przedstawia ona proces ktry biegnie
ksztatowania si specyficznej kultury rodo- przed walcem parowym.
wiska wysokiej technologii" (high techno- Uciec przed nim
logy), twrcw pprzewodnikw, obwodw to adna sztuka,
scalonych, komputerw i ich oprogramowa- mon to robi co dnia.
nia, atake ich sukcesy iniepowodzenia, wy-
ton prac irozrywki.
Ale jeli kto usidzie,
to walec przerobi go
Poniej rozpoczynamy druk wybranych frag- na nalenik.
mentw ksiki.

Midzy Frisco aSan Jose Bob Boschert,

Podobnie jak orodkami postpu techniki byy nie-
prezes firmy
gdy Manchester, dolina Saary i Pittsburg, tak swj Boschert Electronica,
matecznik ma te iprzemys mikroelektroniczny. Krze- 1983.
mowa Dolina mieci si w Kalifornii, na dugim na
30 i szerokim na 10 mil obszarze midzy San Franci-
sco i San Jose. Dzi jest sawna, ale przez pierwsze
20 lat nawet nie miaa nazwy. Mwiono o niej, nieco
niezrcznie uywajc okrele: przemys elektroniczny
zachodniego wybrzea", Palo Alto" lub powiat Santa
Clara". Wowym czasie Krzemowa Dolina nie potrzebo-
waa jednak nazwy, bowiem przemys ten mia wwczas
jeszcze ma skal iby nieznany.
Nazw Krzemowa Dolina" uku w r. 1971 redaktor
gazety piszcej o nowociach przemysu pprzewod-
nikowego MICROELECTRONICS NEWS Don C.
Hoefler. Przemawiaa ona do wyobrani i miaa sens.
Podstawowym wyrobem miejscowych firm opierajcych
si na zaawansowanych technikach s pprzewodni-
kowe kostki wykonywane zkrzemu, achocia rejon ten
nie stanowi doliny wcisym, geograficznym znaczeniu
tego sowa, to wikszo firm ma siedziby na rwninie
ograniczonej z jednej strony wzgrzami z drugiej za
Zatok San Francisco. Przy pewnej dozie wyobrani
mona wic przyj, e jest to dolina.
Nazwa przyja si izaczto jej uywa powszech-
nie. Wrodkach przekazu zaczo pojawia si coraz
wicej wieci o Krzemowej Dolinie o wspaniaych
wyrobach elektronicznych, ludziach zostajcych zdnia
na dzie milionerami, o nowo powstajcych gaziach
przemysu, takich jak mikroelektronika iinynieria bio-
logiczna. Coraz wicej artykuw oKrzemowej Dolinie
zaczo pojawia si wFORTUNE, TIME iBUSINESS
WEEK.

Witajcie wKrzemowej Dolinie

Podrujc samochodem przez Krzemow Dolin
powinno si logicznie zaczyna od Uniwersytetu Stan-
ford. Na terenie tej uczelni mieci si Park Badawczy
Stanforda siedziby HewlettParkarda i dziesitkw
innych firm, ktre byy tu najwczeniejszymi przybysza-
mi. Cay kompleks, jakim jest Krzemowa Dolina, wzi
pocztek wanie od Uniwersytetu Stanford (niektrzy
twierdz nawet, e to on wanie jest odnoszc najwik-
sze sukcesy firm w tym regionie). Jadc na poudnie
wkierunku San Jose postpuje si wzasadzie wlad za
procesem rozwoju Krzemowej Doliny, tak jak dokonywa
si on zroku na rok. WPalo Alto mona dostrzec kilka
wysokociowcw bdcych siedzib firm inwestycyjnych,
operujcych kapitaem poszukujcym. Dostarczaj one
funduszy inynieromprzedsibiorcom zakadajcym
setki odpryskowych firm, eksploatujcych innowacje
techniczne opracowane winnym przedsibiorstwie.
Nastpnie przybywamy do Mountain View siedzi-
by firmy Fairchild Semiconductors, ktra sama zrodzia
wiele firm odpryskowych". Par mil dalej, natrafiamy na
najwiksz koncentracj firm przemysu pprzewodni-
kowego wSunnyvale, Cupertino iSanta Clara. Tu wa-
nie mieci si dzi serce Krzemowej Doliny. Intel ma
siedzib w Santa Clara, w pobliu znajduje si AMD
(Advanced Micro Devices) i Bar pod Koem od Wozu,
bdcy knajp, do ktrej zwykli wpada inynierowie
ztutejszych firm. Na prawo, wrd niskich wzgrz, ley
Los Atlos ulubione miejsce na rezydencje nowo upie-
czonych milionerw. Wpobliu wCupertino mieci si
firma Apple iinne nowsze przedsibiorstwa.
Na drugim kocu Krzemowej Doliny znajduje si
San Jose szybko rosnce miasto zamieszkiwa-
ne przez mniejszoci etniczne, z ktrych skada si
wikszo wykwalifikowanych robotnikw fizycznych
pracujcych w firmach Krzemowej Doliny. S wrd
nich Meksykanie, Filipiczycy, Wietnamczycy. Ucieka-
jc przed niebotycznymi cenami domw w powiecie
pnocnym", gdzie zamieszkuje wikszo inynierw
ikierownikw, skupiaj si gwnie wpowiecie pou-
dniowym". Gdy jedzie si w Santa Clara, Sunnyvale
i Cuppertino do San Jose, po przekroczeniu granic
miasta dostrzega si wyrany spadek statusu spo-
ecznoekonomicznego: wikszy ruch, gstszy smog,
wiksze przestpczo. Problemy spoeczne istniej
nawet wraju.

24 BAJTEK 1/86

Aczkolwiek San Jose jest gwnie sypialni" Krze-
mowej Doliny, firmy mikroelektroniczne lokuj si
ostatnio zarwno tam, jak iwpobliskich miasteczkach
satelickich, jak np. Milpitas iAlviso. Tamtejsze zakady
s zazwyczaj modsze imniejsze, ni ich odpowiedni-
ki wsercu Doliny, par mil na pnoc. Nowsze obiekty
mieszcz si na poudniowym obrzeu kompleksu high
technology", Krzemowej Doliny zabrako bowiem grun-
tw. Wiele najnowszych zakadw produkcyjnych nie
mieci si nawet wKalifornii, ulokowano je wTeksasie,
Colorado, w Oregonie lub dziki tanioci tamtejszej
siy roboczej iniskim cenom domw nawet wMalezji,
na Filipinach czy wMeksyku. Amimo to, nawet jeli za-
kady produkcyjne wznosi si gdzie indziej, laboratoria
pozostaj wKrzemowiej Dolinie.
Niemal caa Krzemowa Dolina ley wpowiecie San-
ta Clara, ktry wlatach pidziesitych by zagbiem
liwkowym Ameryki. Wprzemyle przetwrczym wca-
ym powiecie pracowao 800 osb, z czego poowa
wprzetwrniach owocowych. Dzi po drzewach owoco-
wych niemal nie ma ladu.
Spoeczestwo informacyjne
Krzemowa Dolina, to miejsce, wktrym zrodziy si
kieszonkowe kalkulatory, gry video, komputery domo-
we, telefony bezprzewodowe, technika laserowa, mi-
kroprocesory izegarki cyfrowe. Niemal wszystkie nowe
wyroby przemysu elektronicznego, jakie pojawiy si
w ostatnich latach, wywodz si z Krzemowej Doliny.
Okoo 62% firm zrzeszonych wAmerykaskim Stowa-
rzyszeniu Elektronicznym, czyli 1.111, mieci si wKa-
lifornii. Massachusetts znajduje si na drugim miejscu,
majc ich tylko 112. Siedziba gwna stowarzyszenia
mieci si wPao Alto.
Krzemowa Dolina reprezentuje kapitalizm w stylu
olimpijskim. O jej awansie ekonomicznym wiadczy
fakt, e staa si ona dziewietym co do wielkoci
orodkiem przemysu wUSA, awarto sprzeday tu-
tejszych wyrobw wynosi ponad 40 mld dolarw rocz-
nie. Co roku powstaje tu okoo 40 tys. nowych miejsc
pracy, z ktrych wikszo jest w jaki sposb zwi- firmy dziaajcej wpocztkach przemysu elektronicz-
zana z technikami informacyjnymi. Krzemowa Dolina
jest niemal doskonaym przykadem spoeczestwa
informacyjnego", wktrym wikszo pracownikw zaj-
muje si zbieraniem irozprowadzeniem informacji lub
wytwarzaniem sucych do tego urzdze. Miejscowa
gospodarka rozwija si najszybciej w caej Ameryce,
i prosperuje najlepiej ze wszystkich regionw Amery-
ki. Wpowiecie Santa Clara rednia dochodw rodziny
wynosi ponad 30 tys. dolarw rocznie. Od r. 1970 do
1980 San Jose przeskoczyo na licie najwikszych
miast Ameryki z29 miejsca na 18, jest wic najszybciej
rosncym miastem w caych Stanach Zjednoczonych.
Kompleks zaawansowanej techniki, taki jak Krzemowa
Dolina jest take skupiskiem elity intelektualnej. Na ma-
ym terenie mieszka ponad 6 tys. doktorw nauk, czyli
co szsty doktor nauk wKalifornii, bdcej wszak sta-
nem onajwikszej koncentracji tak wysoko wyksztaco-
nych osobnikw wAmeryce.
Jose Riley, byy dyrektor firmy elektronicznej, ktry
pomaga zaoy lukratywny Klub Dziesicioboju (gdzie
roczna skadka wynosi 1500 dolarw) powiada: Wpro-
mieniu 12 minut jazdy od tego klubu pracuje 220 tys.
osb zczego 80 tys. ma wysze wyksztacenie a75 tys.
opija si prac. Inny dyrektor powiedzia nam: Nasze
credo brzmi ciko pracowa, hucznie si bawi inie
dba o rnic midzy prac a zabaw. Nie ma mi-
dzy nimi adnej rnicy". WKrzemowej Dolinie panuje
osobliwy styl pracy iycia. Inynierowie pracuj przez 7
dni wtygodniu po 15 godzin dziennie, za wielu znich
zamierza za dziesi lat zosta milionerem i wycofa
si zinteresu.
Firma inwestycyjna Thompson Tuckman Ander-
son Inc. zPalo Alto stwierdzia, e midzy wzgrzami
Los Altos aAtherton (pnocna 1/3 Krzemowej Doliny)
mieszka 15 280 milionerw. Nie wszyscy ci bogacze
dorobili si na zaawansowanej technice, mimo to jed-
nak Krzemowa Dolina jest miejscem najwikszego sku-
pienia noworyszy wStanach Zjednoczonych.
Co dokadnie znacz sowa zaawansowana techni-
ka" (high technology?)
Przemys zaawansowanej techniki cechuj:
1. wysokie kwalifikacje pracownikw, wroo kt- cowie Bajtka skadaj wstpn deklaracj: ambicj
rych jest wielu naukowcw iinynierw;
2. szybkie tempo rozwoju;
3. wysoka proporcja wydatkw na badania iprace
rozwojowe do wartoci sprzeday;
4. istnienie globalnego rynku na jego wyroby.
Mamy tu nie tylko do czynienia zszybkim postpem
techniki, lecz rwnie z jej nieustannymi zmianami,
dokonujcymi si w tempie wiele szybszym ni gdzie
indziej. Elektronika nie jest dzi jedyne dziedzin prze-
mysu zaawansowanej techniki, inne jego gazie to
inynieria genetyczna, przenys lotniczny ikosmiczny,
farmaceutyczny i aparaturowy. Wewntrz przemysu
elektronicznego niekre brane przemys kompute-
rowy i przewodnikowy opieraj si na najszybciej
rozwijajcych si technologiach. Mikroelektronika jest
wic najbardziej zaawansowane ze wszystkich technik
zaawansowanych.
Narodziny elektroniki wPao Alto
Latem 1912 roku w maym domku pod numerem
913 przy ulicy Emersona wPao Alto zaszo wydarzenia ra) otrzymamy wprzyblieniu obraz rynku, dla ktrego
oniezwykej wadze wdziejach elektroniki. Lee de Forest
idwaj koledzy, badacze zFederal Telegraph Company
mimo bazarowej ceny (60 z) iubogoci szaty graficz-
nego, pochylili si nad stoem obserwujc much space-
rujc po kartce papieru. Wsuchiwali si we wzmocnio-
ny 120 razy dwik wydawany przez jej nogi; kady jej
krok brzmia, jak na defiladzie. Wtedy wanie pierwszy
raz uyto do wzmocnienia sygnau lampy prniowej.
Oznaczao to narodziny elektroniki iotworzyo drog do
rozwoju radia, telewizji, radaru, magnetofonw ikompu-
terw. Dawny dom de Foresta przy ulicy Emersona, to
dzi pusta parcela zaronita chwastami i zarzucona
zomem, przy chodniku mieci si jednak pamitkowa
tablica, umieszczona przez wadze miejskie. Napis na
niej gosi, i wtym miejscu Lee de Forest zFederal Tele-
gragh Company wynalaz lamp prniowe, ktra moga
funkcjonowa jako wzmacniacz.
Zasadnicze role dla pocztkw Krzemowej Doliny
odegra Uniwersytet Stanforda, azwaszcza przejty
wizj przyszoci jego wiceprezesa Fryderick Ter-
man. W r. 1920 Uniwersytet Stanforda by uczelni
trzecioligow iprowincjonalne, funkcjonujc na za-
sadach zamiejskiego klubu. Ju wr. 1960 znalaz si
wrd najznakomitszych uniwersytetw kraju. Awans
uczelni pomg w starcie przemysu mikroelektro-
nicznego Krzemowej Doliny, za Krzemowa Dolina
pomoga Uniwersytetowi Stanforda sta si tym, czy
jest on dzisiaj.
SPRZENIE ZWROTNE
PISALI OBAJTKU
ZBYSAW RYKOWSKI:
W ostatni pitek wrzenia Sztandar Modych
zawiadomi czytelnikw: Bajtek ju wkioskach Ru-
chu! Nie bya to informacja cisa. Bajtka wkioskach
ju nie byo. Kajtka nie ma, burczy zniecierpliwiona kio-
skarka, tak samo jak niedawno odburkiwaa na pytanie
opast do zbw.
eby umiechn si do tego tytuu, trzeba wiedzie
co to jest bajt. Bajt, prosz pastwa to najkrtszy, ad-
resowany cig bitw. Bajtek tak si ma do bajtu, jak
wierszczyk do wierszcza za kominem. Bajtek to
posta znowej bajki. Jego przyjacielem jest minikom-
puter. Znim mona si najlepiej bawi. Ale mona te
znim dokonywa cudw. Wtym samym czasie gdy oj-
zespou redakcyjnego jest najoglniej mwic
zwalczanie analfabetyzmu mikrokomputerowego wPol-
sce. US News and World Report wieszczy najblisz
przyszo minikomputerw: bd szybsze, bardziej
inteligentne i przyjazne czowiekowi oraz opowiada
najnowsz bajk oekranie wideo, ktry czyta ztwoich
ust, oczu gestw, przewidujc ispeniajc twoje ycze-
nia.
Nowe bajki pobudzaj wyobrani...
Polityka 19851012
WALDEMAR SOBIECKI:
"Nikt nie wie, ile mikrokomputerw znajduje si
w prywatnym posiadaniu w naszym kraju. Niektrzy
mwi o 50 tys., ale s to tylko dane szacunkowe.
Przyjmujc jednak t liczb plus kilka tysicy urzdze
komputerowych w szkoach, rozmaitych klubach i in-
stytucjach imnoc to przez trzy (rednia, naszym
zdaniem, liczba uytkownikw kadego mikrokompute-
powoano do ycia "Bajtka" pierwsze wPolsce pismo
powicone wycznie tematyce mikrokomputerowej.
No i teraz staje si jasne, dlaczego pierwszy numer,
nej (wier "Sztandaru Modych") okaza si meteorem
w kioskach. Rynek okaza si tak chonny, e pokn
do spory nakad wdwa dni ito jest pierwszy punkt
dla "Bajtka".
(Razem)
Wreszcie jest! Specjalne pismo dla entuzjastw
mikrokomputerw "Bajtek" ujrzao wiato dzienne.
Comiesiczny dodatek do "Sztandaru Modych" i"Od-
rodzenia" zainteresuje zarwno stawiajcych pierwsze
kroki, jak itych, ktrzy maj ju pewne dowiadczenie
wtej dziedzinie.
("Express Wieczorny")
"Serwus Bajtek jak dobrze, e jeste" taki tytu zna-
laz si tu pod winiet drugiego numeru "Mikrovilagu",
rwnie debiutujcego na wgierskim rynku prasowym,
magazynu dla entuzjastw mylcych maszyn. Autor
JOZSEF Laszlo z wyczuwaln sympati przedstawia
swoim rodakom nasze, sztandarowe dziecko.
Przechrzczony na wgierski "Bajtek" zdaniem ko-
legi po pirze przyjby imi Bajtocska. Wkorespon-
dencji zWarszawy jest ochci wtajemniczenia polskich
nastolatkw przez twrcw "Bajtka" wsekrety kompu-
terowego wiata, osprzyjajcej tej pasji polityce cowej,
onajciekawszych publikacjach tylko drugiego numeru,
bo jak zaznacza wgierski dziennikarz nie udao
mu si zdoby numeru pierwszego, cay bowiem na-
kad rozchwytywano wcigu minut, co wiadczy owiel-
kim zainteresowaniu na tego rodzaju pisma.
Wgierski korespondent koczy przekonaniem, e
Bajtocska ma przed sob wietlan przyszo. Gwa-
rantuje to pokolenie, ktre w kad niedziel toczy
si na "pchlim targu" wok wymarzonych maszyn, nie
mogc si doczeka, kiedy te urzdzenia pojawi si
wszkoach.
BAJTEK 1/86 25
 HARDWARE
Dotychczasowy, imponujcy postp wdziedzinie 8000 egzemplarzy do listopada ubiegego roku pozwala wukryciu. Wtym roku ma to si jednak odmieni. Jeli
mikrokomputerw spodziewany jest rwnie w 86 przypuszcza, e komputer ten dziki swoim wybitnym wierzy zachodnioniemieckim porednikom, do koca
roku. Jaki za sprzt okae si zwycizc w tego- zaletom technicznym zafascynuje wielu nabywcw. roku 85 drog do pek handlowych znalazo w tym
rocznym wycigu, mona si ju dzisiaj domyla. To samo dotyczy dugo otaczanego tajemnic kom- kraju 100 tysicy komputerw MSX ito nie tylko dziki
Dokadne prognozowanie dotyczce rynku mi- putera Amiga Commodore. Do tej pory wyldowa on obnionej cenie.
krokomputerowego jest obecnie znacznie trudniej- na rynku amerykaskim, ale niebawem znajdzie si Poza tym firma Philips nie jest ju jedynym produ-
sze ni kiedykolwiek przedtem. Zbyt wiele bowiem rwnie wEuropie. centem wEuropie sprztu MSX: wmidzyczasie do-
pojawio si nowych urzdze, zbyt szybko wzrasta Ten kto mia okazj zetkn si ztym komputerem, czyy do nich firmowe Loewe Opta iOlympia. Pierwszy
moc komputerw i moliwoci urzdze peryfe- nie moe oprze si wielkiemu wraeniu jakie pozosta- przy pomocy tej techniki zamierza wyposay stanowi-
ryjnych. Biorc pod uwag ten gwatowny rozwj, wia grafika pod wzgldem mnogoci kolorw oraz szyb- ska BTX, druga system przetwarzania tekstw.
nieatwo jest wierzy obiegowym prognozom, ktre koci, jak rwnie wysoki poziom generowania dwi- Obecnie pojawi si na rynku zachodnioniemieckim
mwi ospodziewanym osabieniu rynku kompute- kw. Mimo to pewn barier dla tego komputera stanowi, pierwsze komputery pracujce wstandardzie MSX2.
rw domowych. przynajmniej przejciowo, ubogie oprogramowanie. Rni si on od pierwszej wersji przede wszystkim
Stosownie do jego moliwoci, jego cena ktra ulepszon grafik. Wsumie naley liczy si ze stop-
Spord komputerw domowych te, ktre wyposao- zpewnoci waha si bdzie pomidzy 5000 a6000 niowym wzrostem udziau komputerw MSX na rynku
no wpami RAM opojemnoci 128 kB, aktre wwik- marek jest bardziej ni umiarkowana. Przewysza komputerw domowych.
szoci pojawiy si jesieni ubiegego roku powinny ona jednak znacznie cen Atari, co nie wry mu po- Jeli ju mowa otrwaych sukcesach, to nie wolno
stanowi otegorocznym sukcesie swoich producentw. dobnego zbytu. oczywicie pomin firmy Apple. Komputer Apple II by
Do niefortunny start przey Commodore 128. Po Amiga, pomimo swego zabawowego charakteru, wogle jednym zpierwszych mikrokomputerw ipozo-
dostarczeniu pierwszych egzemplarzy na rynek okaza- przeznaczona jest by moe dla bardziej powane- staje razem z Apple III, Lisa i Macintosh do dzisiaj
o si, e jego hardware posiada pewne wady. W ten go uytkownika ni modele Atari ST. Z tego wzgldu podpor przedsibiorstwa.
sposb, wobec niemonoci pokrycia oywionego po- Commodore powinien bardziej obawia si konkuren- Dwa pierwsze z wymienionych wyej modeli nie
pytu, firma Commodore znalaza si wnieprzyjemnym cji ze strony Apple ll iklasycznych komputerw osobi- s ju produkowane, trzeci uzyska na pocztku pe-
pooeniu. stych nawet wprzypadku gdy przewysza je znacznie wien sukces, jednak nie taki jakiego oczekiwano. Nie
Mimo to, komputer ten posiada do pewn przy- sw moc. bez znaczenia by fakt, e oprogramowanie komputera
szo. Pomoga mu wtym kompatybilno zC64, kt- Braki spowodowane nieistniejcym oprogramowa- wporwnaniu zIBM PC pozostawao przez dugi czas
rego bezprzykadny sukces wie si zwielkim bogac- niem ma od biedy pokry urzdzenie dodatkowe, ktre do skpe. Nie pomogo rwnie wyposaenie tego
twem oprogramowania oraz urzdze dodatkowych. zdaniem producenta zapewni powinno kompatybilno urzdzenia w atrakcyjne elementy obsugi w postaci
Wykorzystuje on szeroko rozpowszechniony wwiecie zIBM PC. Zpowodu braku praktycznego dowiadcze- okien, czy myszy. A w midzyczasie straciy one sw
od kilku lat system operacyjny CP/M dla komputerw nia naleaoby jednak troch zaczeka, aby przekona atrakcyjno.
8bitowych, jednake przy niezbyt atrakcyjnej szybko- si, jak dalece taka kompatybilno zachodzi. Tak wic Apple II podstarza si ze swoimi gad
ci. Do sukcesu tego komputera przyczyni si zpewno- Oglnie rzecz biorc, wprzypadku komputerw do- getami. Ponadto komputer ten od duszego ju czasu
ci wersja zwbudowanym napdem dyskowym, ktra mowych, jak rwnie komputerw, ktrych do tej grupy pdzi marny ywot wfirmie Apple, ajego moc jak sy-
powinna znale si na rynku na pocztku tego roku zaliczy ju nie sposb, zaznacza si ostra konkuren- cha, jest celowo utrzymywana na niskim poziomie, aby
pod nazw 128D. nie wchodzi on innym modelom w parad. Z drugiej
Ze spokojnym sumieniem mona wry sukces strony za cen komputera Apple II mona tymczasem
rwnie komputerowi Schneider CPC6128 posiadaj- naby komputer osobisty omoliwociach technicznych
cemu system CP/M oraz tanie ikompletne wyposae- zblionych do IBM PC, pomijajc ju cakowicie nowe
nie, podczas gdy dni jego poprzednika CPC664 s po- produkty, takie jak Commodore 128, Schneider 6128
liczone. Trudniejszy jest sd wprzypadku komputerw lub modele ST wyposaone wolbrzymi pami.
takich jak Enterprise oraz Sinclair QL. Oba posiadaj Wraz zustpieniem Stevena Jobsa, jednego zzao-
niezaprzeczalne zalety techniczne, ale rwnie pewne ycieli firmy, od ubiegej jesieni Apple podlega pewnej
osobliwoci. Z tych wzgldw nie ciesz si one tak reorientacji. Przed Macintoshem pojawiaj si inte-
dobr opini jak modele Commodore czy Schneider. resujce moliwoci rozbudowy, w postaci sieci oraz
Zbyt dugo trzeba byo zreszt czeka od czasu ich dysku twardego 20 MB. Ten ostatni podczony jest do

86
pierwszej prezentacji do chwili zakupu, co jak wiadomo interfaceudla zewntrznego napdu dyskowego itym
zdowiadczenia dziaa raczej odstraszajco na zapa- samym musi poprzesta na szybkoci przesyania da-
lecw komputerowych. nych wynoszcej 500 kbitw na sekund. Zazwyczaj dla
Co za si tyczy komputerw o wikszej mocy, to dyskw twardych szybko ta jest 10krotnie wiksza.
wpierwszym rzdzie atwo jest przepowiedzie sukces Dla przyszego sukcesu komputera moe by rze-
jak najbardziej zasuony modelom Atari 520 ST+ oraz cz waniejsz byby fakt, i powinien on posiada
260 ST. Wyposaone wprocesor MC 68000, olbrzymi wbudowany twardy dysk (10 lub 20 MB), moliwo
pami RAM opojemnoci 512 kB lub nawet 1 MB oraz poczenia drukarki znajdujcej si na rynku oraz do-
uyteczny system operacyjny przedstawiaj przy datkow pami robocz (RAM do wielkoci 2 MB). Te
swej cenie 1300 marek wcieniu wszystkie porwny- dodatkowe rozszerzenia nie pochodz wycznie od
walne komputery. Apple, jak rwnie program Switcher, ktry umoliwia
Ponadto firma Atari ma wzgldem tych modeli pew- jednoczesn obecno w pamici wicej ni jednego
ne zamiary. Chodzi przede wszystkim o 400 progra- programu zmoliwoci szybkiego przeczania stero-
mw, wrd ktrych ma si znale program redago- wania pomidzy nimi. Apple zapewne zwrci uwag na
wania tekstw oraz przetwarzania tablic. te dodatki.
Ponadto planowane s pewne poprawki amianowi- Moe to take odnosi si do produktu, ktry sta-
cie polepszona grafika na ekranie i szybszy procesor wia na gowie Macintosha. Nazywa si on MacCharlie
(o czstotliwoci wikszej ni 8 Mhz). Dodatkowo, jak iczyni zMacintosha sprzt kompatybilny hardwareo-
twierdzi sama firma, wanie na pocztku tego roku dla wo isoftwareowo zIBM PC.
1 MB wersji 520 ST+ ma by zaprezentowany wielodo- Zreszt fama gosi, e przygotowywany jest nowy
stpny system operacyjny Unix wwersji V. model Apple II, ktrego processor dostosowany jest
Mwi si take o dalszym powikszeniu pamici cja. Z pewnoci aden komputer nie zdobdzie ju do istniejcego oprogramowania Apple i trybu 16
roboczej. Wprawdzie nie przewiduje si moliwoci ze- zdecydowanej przewagi na rynku, jak to udao si C64, bitowego.
wntrznego rozszerzenia pamici za pomoc nowych by moe rwnie dziki temu, e komputer ten stale
128 kB moduw, ktre opuciy wanie laboratoria, to obecny jest na rynku iwci ilo sprzedanych egzem- Za ile
jednak model ST mona rozbudowa wewntrznie do plarzy stanowi pokan liczb. Jego bezporedni kon-
pojemnoci 4 MB. kurent wwersji kasetowej, Schneider CPC464 posiada Ubiegy rok charakteryzowa si bezprzykadnym
Iwkocu mona mie rwnie nadziej, e pojawi rwnie wtym roku wszelkie dane do utrzymania dru- spadkiem cen na rynku komputerw osobistych. Mo-
si wreszcie moduy ROM, zawierajce system opera- giego miejsca. na dzisiaj zakupi kompletny system zwyposaeniem
cyjny. Do tej pory znajduje si on wpamici RAM kom- Osobny rozdzia stanowi komputery domowe kon- uytkowym (256 kB RAM, dwa napdy dyskowe) za
putera izajmuje tam bd co bd 192 kB. struowane wedug standardu MSX. Wedug wypowiedzi kwot nieprzekraczajc 3000 marek.
Oba komputery Atari ztrudem przypominaj zwy- prawie wycznie japoskich producentw, d oni nie W walce cen zwyciaj tylko takie firmy, ktre s
gldu typowe komputery osobiste, jakie mona sobie tylko do osignicia chwilowych sukcesw wtej techni- wstanie zapewni klientowi rozsdn pomoc, np. wpo-
wyobrazi wbiurze. Ponadto nie posiadaj one adne- ce, lecz do trwaego umocnienia swej pozycji na rynku staci godnego zaufania dostawcy. Dobrym tego przy-
go dostpu do bogatego oprogramowania komputerw komputerw domowych. kadem jest Commodore. Jakkolwiek komputer osobi-
osobistych IBM. Jednake szybka sprzeda pierwszych Komputery MSX pdziy do tej pory ywot raczej sty tej firmy nie stanowi najwyszej oferty, to znajduje

26 BAJTEK 1/86
 CO WARTO PRZYWIE
si on cigle na czoowym miejscu listy bestsellerw
magazynu CHIP. Znaczna obnika cen tych kompute-
rw przysporzya im nowe rzesze nabywcw, poniewa
nisza cena zmniejsza ryzyko wadliwego zakupu.
Szczeglny akcent w tej karuzeli cen ustanowia
w kocu 1985 roku na rynku komputerw osobistych
firma Tandon. Za cen 7000 marek firma oferuje kom-
puter zmonitorem, napdem dyskowym, 256 kB RAM
oraz dyskiem twardym 20 MB. Kompatybilny zIBM PC
AT model tej firmy posiadajcy pami RAM opojem-
noci 512 kB oraz procesor Intel 80286 kosztuje 11 000
marek.
Dysk twardy wkomputerach tej klasy sta si wmi-
dzyczasie elementem okrelajcym cen. Jak wynika
z wypowiedzi producenta amerykaskiego, ktry do
tej pory by wycznym dostawc napdw dyskowych,
skonstruowano szczeglnie tani wersj tego urzdze-
nia.
Poniewa spadek cen komputerw uzaleniony jest
midzy innymi od coraz taszych pamici masowych,
atwo zrozumie, e tanie bd same komputery. Fa-
chowcy twierdz, e wkrtce nie bdzie mona napo-
tka komputera osobistego, ktry nie posiadaby dysku
twardego oraz komputera domowego bez napdu dys-
kowego. Rwnie napd tamowy dla ochrony danych
nie wykracza ju poza cen komputera osobistego.
Pozostaje jeszcze postawi pytanie, gdzie podziay
si wszystkie pozostae komputery bdce wynikiem
tego gwatownego rozwoju a pojawiajce si na ryn-
ku. Niektre z nich nie osigaj wprawdzie zawrotnej
sprzeday, to jednak znajduj swj krg uytkownikw
ipewn szczegln pozycj na rynku. Do nich zaliczy
mona zpewnoci komputery osobiste takich tirm jak

SPECTRUM
Tandy, Triumph, Adler, Victor, Apricot, NRC atake
Siemens.
Niektre komputery domowe dziki radykalnej ob- Nowy
nice cen nabieraj nowego rozpdu iosigaj czoo-

krok
we miejsca na listach przebojw, jak to miao miejsce
w przypadku Sinclair Spectrum lub Atari 800 XL.
Zpewnoci jednak nie bd one stanowiy zagroenia

128 PLUS
naprzd
dla czowki.

Peryferia

Rozwj techniczny oraz ceny urzdze peryferyj-

nych nie bd podlega tak gwatownemu prze biegowi
jak wprzypadku samych komputerw. Pewien wyrany
trend zaznacza si poprzez fakt, e dni drukarki zk-
kiem czcionkowym s policzone, nawet w przypad-
ku gdyby jej szybko wzrosa w midzyczasie do 90
znakw na sekund. Tymczasem nieskazitelny wydruk
daj jednoczenie dwie inne techniki: laserowa iprze-
wodnictwa termicznego.
Ta ostatnia pozwala w specjalnym wykonaniu na
uzyskiwanie znakomitych obrazw kolorowych na pa-
pierze. Jeli jednak chodzi o szybko i jako pisma
to nowe wzorce w tym zakresie ustala maszyna do
pisania IBM typ 6750. Podczona do komputera oso-
bistego jako drukarka osiga szybko 60 znakw na
sekund. Jej tajemnica zawarta jest wtamie kolorowej
(nie tak znowu taniej). Specjalna warstwa folii zawiera
przewodniki prdu elektrycznego, ktre wytwarzaj cie-
po iprzenosz wten sposb barwnik na papier.
Dziki takiej konstrukcji unika si podgrzewania
gowicy drukujcej, nie musi ona zatem stygn do
momentu wydrukowania nowego znaku co wpywa na
zwikszenie szybkoci drukowania.
Drukarka laserowa, wktrej promie lasera zapisu-
je obraz na bben, pojawia si na rynku w ubiegym
roku wcenie 10000 marek. Rwnie tyle samo kosztu-
j drogie typy drukarek zkkiem czcionkowym. Wiele
przemawia za tym, e wtym roku pojawi si znacznie
tasze modele.
Spadaj rwnie ceny drukarek mozaikowych. Ist-
niej ju modele dla IBM PC za cen poniej 1000 ma-
rek. Jednoczenie pojawia si coraz wicej urzdze,
ktrych wydruk osiga prawie jako pisma (przez
zwikszenie iloci igie wgowicy drukujcej) lub ktre
daj wydruki kolorowe.
 (CHIP 186)
tum. Janusz Kazimierczyk
Sinclaira?
Zpomoc miesicznika Your Computer postaramy
si przedstawi nowy pomys Sir Clivea, zrealizowany
przez hiszpask firm INWESTRONICA SPEC-
TRUM 128 PLUS.
Jedynymi zewntrznymi znakami rnicymi model
128 od znanego od zeszej wiosny Spectrum Plus 48kB
s: biay symbol 128, zewntrzny aluminiowy radiator
oraz dodatkowa klawiatura cyfrowa. Unowoczeniony
model jest obecnie sprzedawany w Hiszpanii, ale jeli
zamierzasz odwiedzi firm COSTA INWESTRONICA
(obecnego producenta) i przywie nowe Spectrum
(aprzy okazji zimow opalenizn), to nie fatyguj si. Jeli
poczekasz do wiosny na wyprodukowanie brytyjskiego
128, zapacisz za niego okoo 150 funtw, podczas gdy
hiszpaska wersja kosztuje o100 funtw wicej. Dlacze-
go wic Sir Clive kae gra Zjednoczonemu Krlestwu
drugie skrzypce? Krtko mwic problemy finansowe
tego lata zmusiy Sinclaira do zaprzedania duszy diabu
araczej spce DIXONS. Zgodzia si ona wzi od nie-
go nadwyki mikrokomputerw QL iSpectrum Plus, jeli
on zkolei zgodzi si nie wypuszcza adnych nowych
modeli do wit Boego Narodzenia. Ale Sir Clive roz-
paczliwie potrzebowa pokaza, e przygotowuje nowe
modele jeszcze wtym roku. Std umowa zHiszpani.
Spectrum 128 posiada klawiatur identyczn zmode-
lem Plus, jeli nie liczy kilku kosmetycznych poprawek,
ktre wprowadzono aby sprosta normom hiszpaskim.
Gniazda wejcia EAR iwyjcia MIC zostay przeniesione
zczci tylnej na stron lew. Obok umieszczono po raz
pierwszy wejcie RS232, ktre moe suy midzy in-
nymi do przyczenia interfaceu MIDI. MIDI ma by stan-
dardem umoliwiajcym wspprac instrumentw mu-
zycznych zmikrokomputerem. Pozwala to przeksztaca
fragmenty muzyki wzalenoci od upodoba oraz uzy-
ska ich interpretacje na ekranie. Wczci tylnej zcze
krawdziowe pozostao na swoim miejscu. Nowy model
moe wsppracowa ze wszystkimi urzdzeniami pery-
feryjnymi wyprodukowanymi dotychczas. Nowoci jest
natomiast wyjcie monitorowe (RGB) umieszczone na
miejscu gniazd EAR i MIC. W nowym modelu 128 zo
sta rwnie wbudowany modulator dwikowy oparty
na chipie od Amstrada AY38910, ktry zasila podob-
nie jak winnych mikrokomputerach gniazdo TV.
Niestety, mam smutn wiadomo dla mionikw
gier mikrokomputerowych, w 128 co jest duym za-
niedbaniem nie zamontowano gniazda dla drkw
sterowych (joystickw) chocia niektre wytwrnie opro-
gramowania bd niewtpliwie korzystay z klawiatury
cyfrowej 128. Jest ona najbardziej wyrniajcym si
elementem w nowym Spectrum. Na pierwszy rzut oka
przypomina kalkulatora umocowany zprzodu kompute-
ra za pomoc skrconego kabla telefonicznego. Moesz
uywa jej 15tu przyciskw jak zwykego kalkulatora,
ktry pokazuje wyniki na ekranie, albo do wprowadzania
danych liczbowych (co czyni wprowadzanie listingw tro-
ch mniej mczcym).
Mikrokomputer Spectrum 128 Plus posiada dwa tryby
pracy. W pierwszym naladuje swojego poprzednika
Spectrum 48kB akceptujc cae jego oprogramowanie,
natomiast w trybie 128 oferuje rozbudowan pami.
Dodatkowe 64kB pamici jest niestety dostpne tylko
wkodzie maszynowym. Nowy 32kB ROM obejmuje sta-
ry 16kB, oraz oddzielny system operacyjny dla 128.
Sinclair 128 ma taki sam specjalizowany ukad ULA jak
Spectrum 48, tote rozkady kolorw ipraca na ekranie
s identyczne (rozdzielczo 256 x 192 oraz 8 kolorw).
Tekst moe by przechowywany wpostaci oddzielnych
stron. Mapy pamici s ju wrkach wikszoci produ-
centw oprogramowania. Firma Ocean demonstruje
ju wersje programu Match Day (mecz pikarski) ktry
korzysta zulepszonego zapisu dwiku (wiwatujce tu-
my, gwizdek sdziego itp). Podobnie zakoczony jest ju
program Super Test dla 128, jak i wersja trzyczcio-
wej epopei NEVERENDING STORY.
Wersja Spectrum 128 jest cigle prototypem izanim
ukae si na wiosn przyszego roku na rynku brytyj-
skim mog zosta wprowadzone pewne niewielkie zmia-
ny, ale niezalenie od jego brakw wyglda na to, e b-
dzie on stanowi podstaw dla nowych modeli Sinclaira
wroku 86.
Sawomir Polak

BAJTEK 1/86 27
 SAMI O SOBIE
JAK WYMYLIEM BAJTKA
Gdy spotkaem go po raz pierw-
szy mruga do mnie z kta za prezy-
dium Rady Spdzielni Mieszkaniowej
Grczewska. Po raz siedemnasty
analizowano wpyw reorganizacji na
perspektywy wybudowania w naszym
30tysicznym, oddalonym o 12 km od
Prezydenta, miecie centrali telefonicz-
nej, szkoy lub choby sklepu. Od razu
zrozumiaem czego chcia: obrciem
si do ssiada z zawodu dyrektora wy-
dawnictwa wRSW Prasa izapropono-
waem, by cos wsplnie zrobi, apismo
dla mikrofanw najlepiej. Wwczas,
w 1983 r. nie uwierzy. Zapyta: kto to
kupi? iwizja si rozwiaa.
Rok pniej ten sam ssiad trci
mnie okciem: mwie powanie? Wk-
cie za prezydium znw kto si wykrzy-
wia ibez sw pojem oco chodzi: tym
razem jego rysy byy wyraniejsze, aza
nim sta cay tum modych kumpli. Mia
koszulk znapisem Delta ichodzi za
mn odtd krok wkrok. Musiaem go na-
zwa iopisa.
By std, z Woli, imi powinno by
zatem swojskie, by mody, a zarazem
nad wiek powany, chcia nawizywa
do najlepszych wzorw. Nudzia go pusta
paplanina, e postp techniczny wanym
jest i basta. Wola siga do pki z za-
trudnymi dla niego tomami biblioteki iny-
nierii oprogramowania. Tam by konkret.
28 BAJTEK 1/86
Imi Bajtek z pocztku przyj nie-
chtnie, lecz gdy szukaem lepszego
zrozumiaem nagle, e myl ju onim
jak o... Bajjku. Pozosta wic BAJTKIEM.
Nagle pojawi si i nagle znik. Cisn
wkt koszulk znapisem Delta, abez
niej okaza si tak blady, e a niewi-
doczny. Szukaem go w Sztandarze
Modych.
Szukaem go w Przegldzie Tech-
nicznym. Tu nazwano go Przegld
Komputer. Tak powanie, e a skrcao
go ze miechu, gdy potem o tym opo-
wiada. Dobrze, e cho obok trafia na
winiet jego najlepsza jak dotd podobi-
zna ztemperwk wdoni.
Wiosn 1985 r. skonny ju byem
onim zapomnie, nie zapomnia jednak
nasz znajomy dyrektor Maciej Hoffman.
Wzi go do siebie igdy przynaglony te-
legramem znw zajrzaem do Sztanda-
ru BAJTEK rzdzi ju tam ca grup
kumpli. Znalaz tam locum, a na karcie
meldunkowej mia napisane imi BAJ-
TEK. Wielu nie wierzyo wwczas w to
imi, ale byo ju ono zapisane w me-
tryce. Rzecz przesdzi prof. Wadysaw
M. Turski, stronicy zwykle od modych
cwaniakw, ktry wanie ze wzgldu na
imi przyj go zotwartymi rkami.
Wadysaw Majewski
Od dawna szukaem lekarstwa na t
najwiksz plag spoeczn idoszedem do
Y wniosku, e problem ten jest moliwy do roz-
YB
wizania przy pomocy nowoczesnej techniki,
mikrokomputerw (permanentna interaktyw-
S Z no) ivideo (motywacje). Dlatego zainwesto-
waem wstworzenie wspaniaego narzdzia
R W edukacyjnego jakim bdzie (mikro) video
E
PI
komputer, amoja praca spoeczna wKlubie
miaa by poligonem dowiadczalnym.
Problem sprztu dla Klubu rozwizaem
kupujc go za wasne pienidze. Trzy lata
temu, gdy na propozycje upowszechniania
mikrokomputerw w Polsce ludzie stukali
si w czoo, przekonywanie rnych instytu-
cji o potrzebie zakupw mikrokomputerw
za dewizy byo strat czasu. Kady dzie
spnienia na "mikroinformatyczny ekspres",
jak to si adnie dzisiaj mwi, to miliony do-
larw straty dla Polski. eby jeszcze lepiej
Wdn. 21 listopada 1985 r. szefowie dwch si "usprawiedliwi" przytocz sowa organi-
zatora konsorcjum producentw robotw E.
supermocarstw Zwizku Radzieckiego
Nowaka, dyrektora "Hydomatu": "Moliwe, e
iStanw Zjednoczonych podpisali wsplne prymitywnie pojmuj patriotyzm utosamiajc
owiadczenie, wktrym m.in. czytamy: "... go nie zumieraniem za spraw, lecz ztrud-
Chodzi owspprac wrozwoju wymiany n prac wytwarzajc nowe dobra. Uwa-
wdziedzinie owiaty, wopracowywaniu am, e czowiek, ktry ma wiadomo, e
programw nauczania za pomoc moe dla gospodarki, dla przemysu zdziaa
co wicej, atego nie czyni, jest ajdakiem
mikrokomputerw do prowadzenia zaj wobecnej sytuacji kraju moe nawet zdrajc"
wszkoach podstawowych irednich..." ("Stolica" 851117) Nie potrafi tego lepiej
powiedzie
Na pocztku 1983 roku w Klubie Sigma Bdc rwnie ekonomist, uwaam
przy ul Mazowieckiej w Warszawie zorgani- czynnik ludzki za najwaniejszy w rozwoju,
zowaem spotkanie zdziennikarzami powi- majcy nieporwnywalnie wiksze znaczenie
cone mikrokomputerom. Wygosiem tam ni surowce, energia, technologia czy kapita.
krtki referat o czekajcej nas informacyjnej Na dodatek jego wzgldne znaczenie wmia-
rewolucji cywilizacyjnej. Zaproszeni gocie r dematerializacji ekonomii wiatowej, wci
wprawdzie tematu nie podjli, ale z zainte- ronie. Oczywicie mogem innym wskazy-
resowaniem obejrzeli przedstawiony sprzt wa co maj robi, pisa raporty iartykuy do
mikrokomputerowy izochot przyczyli si prasy, namawia ministerstwa, resorty, zaka-
do propozycji zaoenia klubu mikrokompute- dy pracy ifirmy polonijne, poucza co naley
rowego. Ofiarowaem swj sprzt, brakowao do ich obowizkw. Lubi jednak mie efekty
tylko lokalu. zmojej pracy iwybraem drog dania dobre-
Mino kilka miesicy i lokalu nadal nie go przykadu, zaraenia innych, sprowokowa-
byo. Na szczcie wKlubie Osiedlowym Wi- nia ich do dziaania.
lanw przy ul. Sobieskiego zwolnio si kilka Jakie cele mia realizowa Klub?
pomieszcze, ajego kierownik Pan Bajkowski Do najwaniejszych nale, upowszech-
entuzjastycznie przyj m| pomys zaoenia nianie i popularyzacja mikroinformatyki udo-
sekcji komputerowej. Tak powsta, pierwszy stpnianie sprztu wszystkim zainteresowa-
wPolsce, Klub Mikrokomputerowy Abakus. nym, tworzenie kultury mikroinformatycznej,
Jaki by mj cel? dziaalno naukowa idydaktyczna oraz dys-
Jeszcze w czasach szkolnych szukaem trybucja informacji.
moliwoci usprawnienia prymitywnego sys- Najatwiej byo popularyzowa. Cotygo-
temu owiatowego, a pniej prbowaem dniowy dzie otwarty z pokazem sprztu
znale rozwizanie rnorodnych proble- ioprogramowania, turnieje szachowe zudzia-
mw ekonomicznych i spoecznych. Dosze- em mikrokomputerw (po 2 w Warszawie
dem w kocu do wniosku, e wsplnym i Krakowie), udzia w wystawach sprztu,
comiesiczne pokazy w Klubie Sigma przy
mianownikiem niemal wszystkich problemw
jest... ludzka gupota. Jest ona powodem ul. Mazowieckiej, wszkoach ina uczelniach,
bdnych decyzji, niszczenia dbr, niego- w programach telewizyjnych i radiowych,
spodarnoci zej organizacji, marnotrawstwa, w instytucjach i zakadach pracy. W sumie
pijastwa, narkomanii itd. Problem ten nigdy zorganizowalimy sto kilkadziesit takich po-
nie zosta rozwizany wskali masowej (zdo- kazw, aukoronowaniem dziaalnoci popula-
tychczasowych najlepszy by system staro- ryzacyjnej bya inicjatywa iwsporganizacja
ytnych: ucze mistrz, niemoliwy jednak Dni Kultury Mikroinformatycznej pod koniec
do zastosowania na skal oglnospoeczn) maja tego roku iMikroexpo 85 wgrudniu 85.
a o jego trudnoci wiadcz wszystkie nie- Sprzt byl udostpniany czonkom Klubu od
udane prby reform owiatowych na caym 30tu do 60ciu godzin tygodniowo, wzale-
wiecie. Wefekcie, do dnia dzisiejszego obo- noci od moliwoci lokalowych, na zasadzie
wizuje redniowieczny prymitywny sposb stworzonego przeze mnie mikrosystemu
nauczania, w ktrym przekazywana wiedza ekonomicznego. Aby uaktywni naszych
jest przyswajana pamiciowo, wjednakowym czonkw wprowadzilimy tzw. Punkty Aktyw-
rytmie przez grupy po kilkadziesit osb, co noci Klubowej, przydzielane za wypoycza-
wszybko zmieniajcym si wiecie daje co- nie Klubowi sprztu, prowadzenie wykadw,
raz bardziej opakane rezultaty. organizacj imprez, tumaczenia itd., umoli-

wiajce ich posiadaczom korzystanie z po-
tencjau informatycznego Klubu. System ten
posiada jeszcze jeden dodatkowy element;
oprcz cigle zmieniajcego si salda punk-
tw, suma wszystkich zdobytych punktw od
pocztku przynalenoci do Klubu stanowia
o wartoci spoecznej kadego czonka, co
dawao okrelone korzyci, np. wypoycza-
nie literatury isprztu do domu.
Podstawow form tworzenia kultury
mikroinformatycznej byty konkursy na pro-
gramy gier edukacyjnych. Uwaaem ele-
ment gry za niemniej wany ni nauczanie,
wcelu rozwizania podstawowego problemu
edukacyjnego, ktrym jest motywacja. Zpo-
wodu powszechnego braku mikrokompute-
rw, pierwszy konkurs zosta zorganizowany
na sam pomys gry edukacyjnej (z ZX81
jako pierwsz nagrod) jeszcze w 1983
roku, a kilka miesicy pniej w czerwcu
1984 roku rozstrzygnity zosta konkurs na
program (Inagroda ZX Spectrum). Zdawa-
em sobie doskonale spraw, e maa ilo
sprztu wPolsce, agwnie brak podstawo-
wej wiedzy na ten temat nie mog da rewe-
lacyjnych wynikw konkursw, ale nie by to
cel najwaniejszy. Chodzio oto, aby polskie
spoeczestwo dowiadujc si oistnieniu mi-
krokomputera, bardziej kojarzyo go zeduka-
cj ni zgupawymi grami zrcznociowymi.
Problemy te byy dyskutowane podczas
tzw. dyskusji decydentw mikroinformatyki,
na ktre zapraszaem przedstawicieli mini-
sterstw, producentw sprztu, informatykw,
nauczycieli ipracownikw naukowych. Stara-
em si wnich skierowa uwag wszystkich
zainteresowanych na fakt, e mikrokomputer
jest tylko szczyt olbrzymiej, cigle rosncej
gry lodowej, ktr nazwaem kultur mikro-
informatyczn.
Od przedszkola
Niemal od pocztku istnienia Klubu pro-
wadzona bya dziaalno dydaktyczna wpo-
staci nauki obsugi sprztu iprogramowania.
Wlokalu na Sobieskiego uczylimy Basica,
Fortha iPascala oraz prowadzilimy zajcia
zbudowy mikrokomputerw iich oprogramo-
wania wAssemblerze. Natomiast wAlejach
Jerozolimskich, ze wzgldu na centralne po-
oenie Klubu idu ilo chtnych, prowa-
dzilimy wykady wkilku grupach wiekowych.
Uruchomilimy dodatkowo wykady progra-
mowania wjzyku maszynowym iLogo, na-
tomiast specjalne programy nauki pisania dla
23letnich dzieci byy nie tylko ciekawym
eksperymentem, lecz przede wszystkim
miay omieli doros cz spoeczestwa, temu celw, awszczeglnoci do pokonania
ktra jeszcze czsto panicznie boi si kom-
putera. Eksperyment z 3letnimi dziemi
okaza si bardzo obiecujcy. W 1985 roku
zakupiem nawet specjalny mikrokomputer
zbardzo dobr grafik, Amstrad 464, do tych
zastosowa.
Innym eksperymentem bya prba stwo-
rzenia mikrospoeczestwa informatycznego
na 3 turnusie kolonii letniej wTleniu. Do na-
uki programowania zastosowaem zrobiony
z udziaem dzieci film video oraz specjalne
tabelki, ktre nie tylko symuloway dziaanie
komputera, ale sprawdzay rwnie urucha-
miane programy. Pozwolio to znacznie od-
ciy mikrokomputery. Najwikszy jednak
nacisk zosta pooony na sam umiejtno
posugiwania si nowoczesnym sprztem.
Dzieci nie tylko robiy fil my zycia kolonijne-
go przy pomocy kamery wideo, ale rwnie
ANKIETA
montoway najciekawsze odcinki przy pomo-
cy dwch magnetowidw, redagoway gazet-
k kolonijn przy uyciu programu kompute-
rowego przetwarzajcego tekst drukujc j
KLUBOWY BANK DANYCH
na drukarce. Podobnie opracowyway kolonij-
ny rozkad zaj. Przewidziane byo rwnie Mamy ju w naszym kraju kilkaset BAJTEK podejmuje si pored-
uycie mikrokomputerw do nauki jzykw, klubw komputerowych. Jedne po- niczy w nawizywaniu kontaktw
gry wszachy, plastyki, do obsugi kolonijnych wstaj w szkoach, inne w zakadach pomidzy klubami i indywidualny-
imprez sportowych. Zprzyczyn niezalenych
pracy, domach kultury. Jest te wiele mi amatorami informatyki. Rzecz
eksperyment ten zosta przerwany. Podobnie
nie doszo do penej realizacji nowego pro- grup, spotykajcych si na gruncie jasna, na pocztek musimy uzy-
gramu dziaalnoci Klubu, a waciwie Sto- towarzyskim. Brak informacji powo- ska moliwie pene informacje.
warzyszenia Mikrokomputerowego Abakus, duje, e kluby dziaaj czsto obok W tym numerze publikujemy
gdy pod koniec 1984 r. zosta on zarejestro- siebie, nic o tym nie wiedzc. ankiet skierowan do wszystkich
wany. Nowy program przewidywa do koca W podobnej sytuacji znajduj (take tych nieformalnych, nigdzie
1985 r. utworzenie kilku innych klubw na te- si indywidualni uytkownicy. W nie zarejestrowanych) klubw. Za
renie Warszawy, wktrych wykorzystane by-
szczeglnoci dotyczy to posiada- miesic podobn ankiet damy do
yby filmy video idowiadczenia dydaktyczne
zkolonii wTleniu do masowego nauczania czy mniej popularnych mikrokom- wypenienia indywidualnym uyt-
mikroinformatyki, mia zosta sfinalizowany puterw, takich jak np. DRAGON. kownikom komputerw.
kolejny konkurs na program gry edukacyjnej, Wielu amatorw informatyki, miesz- Zebrane t drog informacje
bank informacji o mikroinformatyce w ra- kajcych w niewielkich miejscowo- posu BAJTKOWI do stworzenia
mach zainicjowanej przeze mnie federacji ciach wyraa ochot nawizania Klubowego Banku Danych, z kt-
klubw mikrokomputerowych, bank tuma- kontaktw listownych i wymiany rego korzysta bd mogli (mam
cze zliteratury iczasopism zagranicznych,
dowiadcze z innymi mionikami nadziej, e ju wkrtce) wszyscy
czasopismo klubowe, nowe filmy iprogramy
edukacyjne. Wsplnie zinnymi klubami wra- tej techniki. chtni.
mach wspomnianej federacji Stowarzyszenie
przygotowywao du wystaw mikroinforma-
tyczn Mikroexpo 85 iplanowao wspprac Nazwa klubu:
zinnymi organizacjami iinstytucjami wkraju
i za granic. Przewidywaem udostpnienie .........................................................................................................
mikrokomputerw domom dziecka oraz ich Opiekun (szkoa, zakad pracy itp.):
wykorzystanie do zwalczania tzw. patologii
spoecznej, a w szczeglnoci prowadze- .........................................................................................................
nie zaj w zakadach wychowawczych .........................................................................................................
ikarnych. Reasumujc, gwnym zadaniem
Klubu w pierwszym okresie jego dziaalno-
Adres klubu:
ci, bya prba pokonania bariery psycholo- .........................................................................................................
gicznej, najwikszej, awedug mnie jedynej .........................................................................................................
powanej, na drodze postpu. Oceniam,
e cel ten zosta osignity iKlub wznacz- Czy klub posiada agencje w innych miastach?
nym stopniu przyczyni si do popularyza- .........................................................................................................
cji mikroinformatyki w Polsce. Gorzej byo
z tworzeniem kultury mikroinformatycznej, .........................................................................................................
a w szczeglnoci programw gier eduka- Nazwisko i adres prezesa:
cyjnych. Niestety, nie udao mi si przekona
innych czonkw Klubu do energiczniejszych
.........................................................................................................
dziaa w tym celu, ani znale odpowied- .........................................................................................................
nich funduszy. Dlatego z radoci powita- tel.....................................................................................................
em wiadomo o tworzonej we Wrocawiu
fundacji edukacji komputerowej (sam zrobi-
em pierwsze kroki prawne iprzygotowaem Telefony innych czonkw klubu:
statut do utworzenia podobnej). Wyrasta tym
samym powany partner Stowarzyszenia do .................................................... tel. . .............................................
realizacji nakrelonych przeze mnie trzy lata .................................................... tel. . .............................................
barier psychologicznych na drodze zastoso-
.................................................... tel. . .............................................
wa edukacyjnych mikrokomputerw. Otym, .................................................... tel. . .............................................
e nie s to bariery bez znaczenia wiadczy .................................................... tel. . .............................................
cay wachlarz perypetii zjakim od pocztku
boryka si Klub. Liczyem si ztym, ale ju
dwa lata temu wwywiadzie dla Informatyki Data utworzenia klubu:
wyraziem przekonanie, e wszelkie dziaa-
nia hamujce rozwj, ograniczajce uspo- .........................................................................................................
ecznienie zastosowa komputerw s za- Ilo czonkw:
wracaniem kijem rzeki. Rzeka informatyczna
na pewno popynie dalej icoraz szerzej, jest
.........................................................................................................
tylko problem czasu i... ponoszonych po Warunki przyjmowania czonkw:
drodze strat. Dowodem na to s wiadome .........................................................................................................
i dalekowzroczne dziaania przywdcw
narodw (wspomniane na wstpie wsplne .........................................................................................................
owiadczenie ZSRR iUSA) izwykych oby- .........................................................................................................
wateli.
.........................................................................................................
Leszek Wilk
Formy dziaania klubu:
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Czym si interesujecie najbardziej?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
Jakie s wasze zamierzenia w przyszoci?
.........................................................................................................
.........................................................................................................
.........................................................................................................
BAJTEK 1/86 29
 SAMI O SOBIE
Posiadane mikrokomputery:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Urzdzenia peryferyjne:
..............................................................
..............................................................
..............................................................
..............................................................
Wypenij! Wytnij! Wylij na nasz adres: Bajtek, 00687 Warszawa, ul. Wsplna 61
Oprogramowanie wasne:
.............................................................. Krzysztof Surgowt (zprawej) iPiotr Tymochowicz podczas nagrywania kolejnego Halo komputer!
..............................................................
HALO KOMPUTER!
..............................................................
..............................................................
..............................................................
.............................................................. Komputery goszcz co raz czciej
.............................................................. wnaszych domach. Telewizja Polska roz-
.............................................................. pocza niedawno nadawanie cyklu Halo
komputer ktry mamy nadziej b-
.............................................................. dzie wspiera wysiki Bajtka wpopula-
.............................................................. ryzacji tej tematyki. Zamieszczona poniej
rozmowa zautorami programu Krzysz-
tofem Surgowtem iPiotrem Tymochowi-
firmowe: czem to wynik naszej reporterskiej wizyty
utelewizyjnej konkurencji.
.............................................................. Bajtek: Wystartowalicie ostro, macie
.............................................................. za sob ledwie dwa miesice, aju owas
.............................................................. gono. Jedni mwi le, inni w samych
superlatywach. Jak do tego doszo?
.............................................................. Krzysztof Surgowt: Nie chciabym pa-
.............................................................. rafrazowa synnego niegdy powiedzenia
Czesawa Niemena, e niewane jak mwi
.............................................................. Niemna czy Niemena byle mwili bo nie
.............................................................. ukrywam, i zaley nam eby mwili dobrze.
To jest chyba naturalne gdy si co robi
.............................................................. chciaoby si dobrze. Aczy nam si to uda-
.............................................................. je to inna sprawa.
.............................................................. Ale powanie jak do tego doszo. Byo
to po prostu wyjcie naprzeciw olbrzymiemu
.............................................................. spoecznemu zainteresowaniu szczeglnie
wrd ludzi modych. Byy ju co prawda na
antenie programy zajmujce si t tematyk
Literatura: myl tu szczeglnie o"Sondzie" i"Spek-
.............................................................. trum" ale zapotrzebowanie jest tak wielkie,
e postanowiono poszerzy t tematyk.
.............................................................. Itak pewnego dnia znalazem si na "dy-
.............................................................. wanie" uswojego Dyrektora pani Anny Ro-
selKiciskiej i... powsta "Halokomputer".
Skd taki dziwaczny tytu no bo
Czasopisma: +f komputer to jasne, ale po co to "halo"?!
.............................................................. Piotr Tymochowicz Pocztkowo
chcielimy stworzy widzom moliwo pi-
.............................................................. sania prostych programw w jzyku LOGO
.............................................................. ktry ze wzgldu na atwo iprzejrzysto byskawicznie.
staramy si upowszechnia. Napisane pro-
gramy miay by dyktowane przez telefon,
Co chcielibycie znale w BAJTKU? ? anastpnie "na ywo" oceniane wnaszym
......................................................................................................... programie
Ale na razie nic ztego nie wyszo
......................................................................................................... dlaczego?
......................................................................................................... PT Myl, e do tego tematu wrcimy
kiedy widzowie oswoj si zLOGO. Wten
sposb kady nawet ten bez komputera
Co macie do zaproponowania innym klubom? bdzie mg si sprawdzi jako programista.
Mamy dla was dobr wiadomo
......................................................................................................... Bajtek" bdzie drukowa materiay doty-
......................................................................................................... czce LOGO.
......................................................................................................... KS Tym lepiej rozszerzy to krg za-
interesowanych a powiem jeszcze, e
planujemy stworzenie Centralnego Banku
Czego spodziewacie si po kontakcie z innymi klubami? Programw wLOGO zktrego bezpatnie
bdzie mg korzysta kady kto wykae
......................................................................................................... si elementarn przynajmniej umiejtnoci
......................................................................................................... programowania wtym jzyku.
PT LOGO to tylko fragment naszej dzia-
......................................................................................................... alnoci. Chcemy rwnie amoe przede
wszystkim przekona, "e nie taki diabe
Uzupenienie Informacji straszny..." sowem, e nie jest to sztuka dla
wtajemniczonych za korzysta zgotowych
......................................................................................................... programw uytkowych moe praktycznie
......................................................................................................... kady po zapamitaniu kilku instrukcji ita-
kie programy rwnie pokazujemy.
......................................................................................................... Na przykad...?
KS Moe ci zaskocz, na przykad
gry, jednak nie proste gry zrcznociowe
Data.................................................................................................. od ktrych na og rozpoczyna si kontakt
30 BAJTEK 1/86
zkomputerem ale gry edukacyjne, suce
chociaby do nauki jzykw obcych. Poza
tym programy stosowane wzarzdzaniu, do
oblicze statystycznych, programy do reda-
gowania tekstw (polecam szczeglnie kole-
gom dziennikarzom), banki danych...
PT Moe nazwa "bank danych" brzmi
gronie ale to czsto prozaiczna sprawa.
Ot choby pokazywana przez nas kompu-
terowa ksika telefoniczna ktra tym si
rni od normalnej e umoliwia wyszuka-
nie numerw szybko ibezbdnie, nawet jeli
uytkownik czciowo zapomnia lub pomyli
dane.
Te programy komunikuj si zuyt-
kownikiem wjzyku angielskim, azatem,
sabo dostpne dla przecitnego uyt-
kownika.
KS Masz racj ale tylko czciowo.
To fakt, e biblioteka polskich programw jest
jeszcze do uboga ale szybko si powik-
sza. Przykadem moe tu by prezentowany
przez nas program firmy CSCKajkowscy na
nazw "TEXT" sucy do redagowania
taka "mylca" maszyna do pisania. Program
podkrelam wcaoci po polsku iwdo-
datku z polskimi objanieniami dla osb,
ktre jeszcze nie umiej si nim posugiwa.
Atakich programw jest wiele izapewniam
ci, e bdziemy pokazywa je nadal.
Do redakcji Bajtka przychodz listy,
wktrych czytelnicy pytaj, czy jest sens
mwienia o komputerach jeli nie ma
ich wdostatecznej iloci na rynku?
KS Myl, e ty znasz dobrze odpo-
wied na to pytanie. Jak zapewne doskona-
le wiesz mimo braku komputerw cay,
ubiegoroczny nakad Bajtka znika zkioskw
Ale do rzeczy. Uwaamy mwi tu wtej
chwili rwnie wimieniu Piotra e nie tyl-
ko jest sens ale wrcz konieczno. Bez
informatyki nie moe si wtej chwili obej
aden kraj ktry powanie myli orozwoju
ipostpie cywilizacyjnym. Czy nam si to po-
doba, czy nie musimy si przepraszam
za nieadne sowo komputeryzowa eby
za par lat nie obudzi si "na drzewie".
Czy mona uczy poprzez telewizj?
PT Dobrze wiesz, e posugiwanie si
komputerem to naprawd nic trudnego
myl tu oczywicie opraktycznych zastoso-
waniach. Rwnie programowanie nie musi
by trudne. Udowodnia to wjednym zpro-
gramw 9letnia Krysia, ktra bez adnego
przygotowania potrafia w cigu 15 minut
napisa par poprawnych programw gra-
ficznych wLOGO. Dzieci imodzie to chyba
znaczca cz naszej widowni ale mamy
nadziej, e s istarsi. Chcielibymy dotrze
do ludzi po trzydziestce ktrzy czsto uwa-
aj, e to nie dla nich.
KS Marzy nam si wzorem bratankw
Wgrw ktrzy wswojej telewizji zorgani-
zowali kurs BASICa zrobienie takiego kursu
wPolsce. Tyle, e w... LOGO. Przymierzamy
si do tego wsplnie, ale co ztego wyjdzie
na razie nie wiadomo. Jako ciekawostk do-
dam jeszcze, e najstarszy uczestnik kursu
wgierskiego mia 78 lat!
(B)
 TYLKO DLA PRZEDSZKOLAKW
Jeszcze tylko instrukcja kasujca ekran i ptla
opniajca (bez niej nasz Kubu bdzie taczy zbyt
szybko).

2 FOR 1=1 TO 1000: NEXT

5 PRINT chr$(147)

Nareszcie koniec! Moemy uruchomi program i

podziwia naszego tancerza. Moe nie jest zbyt pik-
ny, ale za to nasz wasny. I co najwaniejsze, dokadnie
wiemy jak to si dzieje!
Mj Kubu powsta w COMMODORE, jednak bez
trudu mona przenie ten program na kady inny
komputer. Wystarczy instrukcj kasowania ekranu
Cze Maluchy pierwsza to cz nieruchoma, a wic gowa i rce, zmieni na
druga natomiast bdzie si zmienia nogi. Nale-
Proponuj Wam zabaw w pisanie gry komputero- y tak uoy program by drukowa w kko najpierw CLS
wej. Zaczniemy od najwaniejszej rzeczy, czyli zapro- pierwsz cz ludzika, nastpnie za jedn z pozycji
gramowanie bohatera Kubusia Literki. Potem nauczy- drugiej czci. Oczywicie pozycje drugiej czci lu- W przypadku SPECTRUM czy ZX81 naley pa-
my go taczy. dzika musz si rwnie zmienia w kko. Jeli dodat- mita, e zmienn okrelamy instrukcj LET np.:
kowo, za kadym razem skasujemy ekran, uzyskamy LET NOGA = 2 oraz dodatkowo okreli pocztko-
wwczas wraenie ruchu. w warto zmiennej
%% %% Zanim jednak zabierzemy si do tego progra-
(..) (..) mu przypomnimy sobie, jak dziaa instrukcja GOTO
() () 1 LET NOGA = 0
(skocz). Na przykad rozkaz:
)( )( To wszystko.
=XX== ==XX== GOTO 50 Przyjemnej zabawy!
XX XX A
oznacza, e komputer ma przej do wykonania in- Romek
XX XX
strukcji zapisanej w linii o numerze 50. W ten sposb
II I moemy pomin pewien fragment programu lub wr-
II I ci do wczeniejszych polece.
<II> <I Trzeba rwnie wytumaczy Kubusiowi w jakiej
kolejnoci ma podnosi nogi. Wprowadzamy sobie w 0 REM KUBUS LITERKA
Nie przejmujcie si, to wcale nie bdzie trudne. tym celu zmienn o nazwie NOGA. Dla naszego kom-
Znacie ju wszyscy instrukcj PRINT czyli "pisz". Przy- putera kada zmienna ktr moemy sobie nazwa 2 FOR I=1 TO 1000: NEXT
pomn tylko, e rozkaz: zupenie dowolnie oznacza jak konkretn liczb. 5 PRINT CHR$(147)
PRINT "NAPIS" Jeli napiszemy:
oznacza, i komputer ma wydrukowa na ekranie 9 PRINT: PRINT: PRINT: PRINT
sowo NAPIS . Wczytajmy wic nastpujcy program: NOGA = 1
10 PRINT %%
lub w przypadku SPECTRUM
10 PRINT %% LET NOGA = 1 20 PRINT (..)
20 PRINT (..) 30 PRINT ()
30 PRINT () wwczas komputer bdzie pamita, e pod nazw
NOGA kryje si liczba 1, a do chwili napotkania inne- 40 PRINT )(
40 PRINT )(
go rozkazu, np.:
50 PRINT ==XX== 50 PRINT ==XX==
60 PRINT XX NOGA = 2 52 IF NOGA=1 THEN 130
70 PRINT XX lub
80 PRINT II LET NOGA = 2 54 IF NOGA=2 THEN 200
90 PRINT II 60 PRINT XX
100 PRINT <II> w tym momencie komputer zapomina o liczbie 1 i
noga bdzie dla niego liczb 2. 70 PRINT XX
Zapewne ju na pierwszy rzut oka zauwaylicie, I jeszcze jedna, niezbdna instrukcja: jeeli IF "wa-
80 PRINT II
e kolejno wywietlane na ekranie znaki utworz rysu- runek" jest speniony wtedy THEN wykonaj "polece-
nek ludzika. Teraz moemy go w kadej chwili wywoa nie". 90 PRINT II
na ekran poprzez uruchomienie programu rozkazem
RUN. Nasz Kubu nie wyglda jednak zbyt ciekawie, Przykad: 100 PRINT <II>
stoi sobie nieruchomo i bardzo przypomina stracha na IF NOGA = 1 THEN GOTO 100 110 NOGA=1
wrble.
Ale obiecaem przecie, e nauczymy go taczy. a wic jeeli zmienna o nazwie NOGA ma warto 120 GOTO 2
Pokamy mu wic jak naley podnie nog. Dopisz- 1 przejd do wykonania instrukcji w linii 100. Umwmy 130 PRINT XX A
my do programu: si, e jeli NOGA przyjmie warto zero Kubu powi-
nien sta dwoma nogami na ziemi, jeeli NOGA bdzie 140 PRINT XX
130 PRINT XX A rwna 1, ma podnie pierwsz nog, jeli 2, drug.
150 PRINT I
140 PRINT XX (Swoj drog, ktra noga jest pierwsza....?)
150 PRINT I 160 PRINT I
Moemy wic dopisa do naszego programu:
160 PRINT I 170 PRINT <I
170 PRINT <I
52 IF NOGA=1 THEN 130 180 NOGA=2
Poniewa gowa i rce nie bd si porusza, po- 54 IF NOGA=2 THEN 200
190 GOTO 2
kazujemy wycznie nogi Kubusia. Oczywicie musimy
go nauczy take podnoszenia drugiej nogi. Widzicie jak potrzebne jest numerowanie linii w od- 200 PRINTA XX
Pora wyjani, jak naprawd nasz Kubu bdzie stpach co 10?
Na koniec pozostaje nam dopisanie rozkazw zmie- 210 PRINTXX
si porusza. Podzielmy sobie naszego ludzika na dwie
czci: niajcych warto NOGA i zapewniajcych powrt do 220 PRINT I
pocztku programu po wydrukowaniu kadej pozycji.
230 PRINT I
200 PRINTA XX
210 PRINTXX 180 NOGA=2 240 PRINT I>
220 PRINT I 190 GOTO 2
250 NOGA=0
230 PRINT I 250 NOGA=0
240 PRINT I> 260 GOTO 2 260 GOTO 2

BAJTEK 1/86 31
przepustk w XXI wiek!