Shume nga karakteristikat me te rendesishme te shtepive te Tiranes,

vendlindjes

Si do kryeqytet i botes edhe Tirana ka nje histori qe flet per te. Te dhenat e
historise flasin per nje qytet te themeluar rreth vitit 1614 nga Sulejman
Pashe Bargjini, edhe pse emrin e saj e gjejme te permendet qe ne vitin 1418
ne dokumentet e Venedikut. Tashme Tiranes i duhen edhe pak vite qe te
festoje 100 vjetorin e shpalljes si kryeqytet, qe u vendos si i tille me 20
shkurt 1920 ne Kongresin e Lushnjes. Dhe me keto vite histori qe ka,
kryeqyteti i Shqiperise ka shume per te rrefyer.

Arkitektura e shtepive konsiderohet si nje nga karakteristikat me te

dallueshme e te rendesishme te kultures shqiptare. Njekohesisht ashtu si ne
do vend tjeter, edhe ne Shqiperi, arkitektura ka qene e kushtezuar jo vetem
nga kushtet e vendndodhjes se vendit apo kushtet klimatike, por edhe asaj
te kultures dhe tradites shqiptare. Ne ndertimin e shtepive kane ndikuar
shume edhe faktore te jashtem: ndikimi i pushtuesve otomane, ndertesat me
stil italian, etj.

Ne kohet ku jetojme pak ka mbetur nga shtepite karakteristike te Tiranes,

por ato qe jane, ruhen si monument kulture.

Shtepite karakteristike tiranase ishin shtepi te uleta, me dy pale shkalle ne

hyrje, me lugun e gurte nen ezme, me druret frutore.

Banesat tiranase ndertoheshin ne nje truall te gjere, te madh e te rrethuar

me mure te trashe e te larte. Shtepite kane nje porte te madhe me dy
kanata. Banesa rrethohet me mure qerpii, ne te cilat hyhet nepermjet
portave te medha dykanateshe, pothuaj gjithmone mbuluar me ati te
thjeshte.

Ne nje ane te avllise ndodhej pusi dhe ne fund te saj magja, ne nje rrugice
me kalldrem, qe lidh shtepine me porten e jashtme te saj. Oborri eshte po aq
i dallueshem ne shtepite tiranase, me mure te lyera me gelqere te bardhe
dhe peme frutore te larta si: hurma, fiq, kumbulla dhe rrush.

Shtepite karakteristike te Tiranes dallohen nga atia me tjegulla te kuqe, nga

muret qe ndertoheshin me gjysme tulle e gjysme qerpi, si dhe nga dyert
dhe dritaret prej druri.

Ambientet e brendshme te shtepise kane dhomen e zjarrit, ku ndodhet vatra

e zjarrit e cila ngrihet deri ne lartesine e dy kateve. Dhoma ku eshte vatra e
zjarrit, eshte nje pjese e rendesishme e shtepise, rrotull se ciles ndertohen
nje ose dy kate apo dhe kthina te tjera te shtepise, si banja, qilari, etj.

Dhomat e gjumit, zakonisht jane ne katin e siperm me dritare te medha e

plot drite. Shkallet e brendshme te shtepise jane prej druri. Dyshemeja e
shtepive eshte e shtruar me derrasa si ne tavan e ne dysheme.

Banesa me hajat eshte nje tjeter lloj banese e perhapur gjeresisht ne

Tirane dhe ne Shqiperine e mesme. Tipar dallues ne kete stil eshte lidhja e
shtepise me oborrin dhe natyren. Shpeshhere meqenese keto shtepi
ndertoheshin ne trualle te sheshta, oborri shfrytezohej nga qytetaret per te
mbjelle bime bujqesore.

Shtepi te vjetra mbi 100 vjeare nuk jane shume qe kane mbetur ne kembe,
dhe qe mund ti rezistonin kohes. Shume faktore kane ndikuar qe keto shtepi
sot te jene te rralla. Shteti Shqiptar i ka shpallur Monumente Kulture te
Kategorise se Pare dhe te mbrojtur prej tij disa shtepi te tilla. Konkretisht,
disa nga shtepite me te vjetra qe sot e gezojne kete status si Monumente
Kulture te Kategorise se Pare jane: Shtepia e Toptaneve, Shtepia e Petrelasve,
Shtepia e Sali Shijakut, Shtepia e Kazaneve, dhe ish-Godina e vjeter e
Bibliotekes Kombetare. Ndersa edhe Shtepia e Hutajve ka qene pjese e ketij
mozaiku monumentesh, por qe pas perfshirjes nga zjarri ajo pesoi demtime
te shumta.
Keto shtepi sot na shfaqen si reliket e Tiranes se dikurshme, si ndertesa qe i
rezistuan kohes dhe ndryshimeve, per ti pasur si trashegimi kulturore dhe
historike edhe ne kohet moderne. Shteti Shqiptar i ka shpallur Monumente
Kulture te Kategorise se Pare!