Professional Documents
Culture Documents
Mali Pretprijatija
Mali Pretprijatija
:
. .
, 2005
SODR@INA
Voved
Problemi na maliot biznis
Zamki vo maliot biznis
Uspesi na malite pretprijatija
Neuspesi na malite pretprijatija
Pri~ini za neuspeh na mali pretprijatija
Pati{ta za neuspeh
Prednosti na malite pretprijatija
Slabosti na malite pretprijatija
Karakteristiki na menaxerite na malite pretprijatija
Zaklu~ok
Koristena literatura
2
VOVED
3
Malite pretprijatija vo dene{ni uslovi gi ima vo golem broj,
rasprostraneti vo celiot svet i vo site sektori. Pri~inata za toa pred se
se prednostite kon ovie pretprijatija ili gi ovozmo`uvaat na nivnite
sopstvenici,na onie stopanski subjekti koi se neposredno povrzani so
nego, kako i na nacionalnata ekonomija vo celina. Taka tie se fleksibilni,
neposredni, efikasni vo odlu~uvawata, lesno se osnovaat, profitot
istovremeno e i plata za sopstvenikot.
Za malite pretprijatija se veli deka se motor za ekonomskiot razvoj
na edna dr`ava, a sepak stapkata na mortalitet na ovie pretprijatija e
isklu~itelno golema. Pri~inite za toa se mnogu i vo narednite stranici
se elaborirani nekoi od niv.
4
Problemi na maliot biznis
5
4. Priod do kapital Postojat golem broj na faktori koi go
ograni~uvaat pristapot do kapital, a toa mu {teti na razvojot.
5. Odgovornost za proizvodot Problemot vo vrska so
odgovornosta za proizvodot se pojavuva vo 70-tite god. Koga site
istra`uvawa bile naso~eni kon verojatnite pri~ini za pojava na
problemot nare~en odgovornost za proizvodot. Dodeka denes zakonot
za odgovornost na proizvodot veli deka pretprijatieto e odgovorno za
sekoj nedostatok na proizvodot otkrien od strana na korisnikot.
6. Menaxment kadri Poradi toa {to malite biznisi ne nudat golemi
i atraktivni plati, atraktivni programi, otsustvo na reputacija, maliot
biznis ima problemi da gi privle~e sposobnite kadri.
7. Ruralni lokacii Ovoj problem se odnesuva na malite pretprijatija
koi rabotat vo ruralni srdini koi ne obezbeduvaat, opkru`uvaat vo koe
mo`e da se osnova uspe{no malo pretprijatie zaradi:
1. Nedostatok na kvalitetni menaxment kadri vo ruralna sredina;
2. Lokalnite finansiski institucii nemaat kapital;
3. Propisite i taksite ne se menuvaat , a pomo{ta {to e potrebna za
nivno sovladuvawe izostanuva vo ruralni srdini;
4. Tipi~no okru`uvawe vo koe deluva maloto pretprijatie ne postoi
vo ruralnite sredini. Toa se odnesuva na instituciite kako, bolnici,
{koli,biblioteki,potro{uva~i,advokati,smetkovoditeli,dobavuva~i
kupuva~i, in`eneri koi vo ruralnite sredini ne se na raspolagawe.
8. Potrebnite informacii za rezervite i oskudnicite. Poradi toa
{to nitu vladite nitu pretprijatijata imaat informacii za ograni~uvawe
na resursite vo ekonomijata so {to doveduva do zgolemuvaweto na
cenite na site u~esnici vo stopanstvoto, pa maloto pretprijatie ne mo`e
da go izbegne zgolemuvaweto na tro{ocite {to mo`e da pridonese za
namaluvawe na profitot ili vitalnosta na pretprijatieto.
9. Vladini propisi Vladinite funkcioneri pri donesuvawe na odluka
koja se odnesuva na raboteweto na malite pretprijatija, tie obi~no
6
vklu~uvaat i nekoi menaxeri na mali pretprijatija , no zna~eweto na
takvite ulogi ima mnogu po{iroko zna~ewe i odraz vrz raboteweto
otkolku {to nekoj poedinec mo`e da predvidi.
7
4. Pogre{no upravuvawe so zalihi ^uvawe na nesoodvetni
zalihi isto taka pretstavuva zamka i toa od aspekt na ~uvawe na
pogre{ni vidovi na zalihi , a ne na goleminata na zalihite. Dokolku se
nabavat zalihi za period podolg od predvideniot del od niv sopstvenikot
}e mora da prodada za da ne dojde do problem so likvidnosta.
^uvaweto na zalihi gi zgolemuva tro{ocite i istovremeno vrzuva
sredstva koi poefikasno bi mo`ele da bidat iskoristeni.
5. Premnogu anga`iran kapital vo fiksni sredstva Dokolku se
vlo`uva dopolnitelen kapital vo fiksni sredstva toj kapital ili e zemen od
obratnite sredstva ili e pozajmen. No koga }e se ostvari novo
pretprijatie ili nova prodavnica toga{ tro{ocite dvojno se zgolemuvaat
za{to se raboti za dupliran broj na vraboteni., dvojno pogolema
koli~ina na obratni sredstva i potreba od pogolem kapital koj vo toj
moment ne e dovelen.
6. Neiskustvo pri dobivawe na kredit Za sopstvenikot na mal
biznis mnogu e poopasno dokolku konkurencijata doa|a od firma koja
ima mnogu gotovina vo sporedba so situacijata koga konkurent e firma
otvorena so pomo{ na kredit. Dokolku menaxerot se naje vo prvata
situacija toga{ potrebata od odbivawe na kredit e mnogu pogolema.
No sopstvenikot treba da razmisli za toa dali ima dovolno kapital i dali
znae kako da zeme kredit. Mnogu biznismeni velat deka zemaweto
kredit e zamka koja mo`e da bide definitivna.
7. Zemawe premnogu za sebe Osnovna gre{ka koja ja pravat
golem broj na biznismeni e `iveeweto na visoka noga vedna{ po
otvaraweto na biznis. No, fakti~kata situacija nalo`uva podgotvenost
za smaluvawe na li~nite tro{oci, odnosno standardot na `iveewe se
dodeka biznisot ne po~ne da prosperira i spremno da se prilagodat
li~nite tro{oci na varijaciite na profitot.
8. Neplanirana eksopanzija Rastot na pretprijatieto koj mo`e da
bide predizvikan od postojaniot rast na proda`bata i zgolemuvawe na
8
profitot, a toj mora da bide planiran. Za taa cel najva`no od se e
sposobnosta da se upravuva so lu|eto. Sepak va`no e da se znae deka
sekoj biznis e ograni~en vo opredeleno podra~je ili so opredeleni
proizvodi i va`no e toa ograni~uvawe da se prepoanae.
9. Poseduvawe na pogre{ni stavovi Za sekoj sopstvenik na mal
biznis bitno e da sfati deka e potreben isklu~itelen napor i stavovite
od stilot: Sega sum gazda i mo`am da se opu{tam koga sakam se
mnogu pogre{ni. Osven rabotata pogre{ni stavovi mo`e da se ima i za
nadvore{nite aktivnosti vo koi e vklu~en i biznismenot i odgovornosta
Poradi ovie zamki so koi se soo~uva maliot biznis stapkata na
neuspe{ni pretprijatija e mnogu visoka. Zaradi toa menaxerot treba da
znae kako da se soo~i so ovie zamki. Toa podrazbira:
Prepoznavawe na ograni~uvawata vo okru`uvaweto, planirawe na
rastot i raboteweto, razgleduvaweto i na bilansot na sostojbata, a ne
samo na profitot, istra`uvawe na pazarot, permanentno u~ewe i obuka
i sl.
Razni istra`uvawa na neuspe{nosta na malite pretprijatija kako i
promenat na gorenavedenite i ogromen broj na drugi odgovori trba da
pomognat za namaluvawe na moralitetot i zgolemuvawe na
verojatnosta za uspeh na ovie pretprijatija.
9
Li~nost Vo sekojdnevnoto rakovodewe na pretprijatieto toj kontaktira
so mnogu lu|e so cel da napravi biznisot da bide pouspe{en. Zaradi toa
toj treba da bide prijatelski raspolo`en , soocijalen, kooperativen,
takti~en, prijaten za razgovor, so eden zbor toj treba da poseduva
~ove~ka sposobnost.
Komunikaciska sposobnost Ovaa karakteristika se odnesuva na
usnata ili pismena komunikacija koja treba da bide jasna, koncizna i
razbirliva.
Tehni~ko iskustvo Poseduvaweto na ovoj kvalitet na podrazbira
sopstvenikot da bide ekspert vo site fazi o ddejnosta so koja se
zanimava pretprijatieto tuku da ima poznavawe od niv .
Biznis znaewe Ova ozna~uva menaxerot na maliot biznis da ima
znaewe od smetkovotstvo,finansii,marketing, buxetirawe.
Iskustvo Dokolku sopstvenikot ima prethodno iskustvo mnogu
poverojatni se {ansite za uspeh, a isto taka kolku pove}e se znae pred
da se po~ne biznisot tolku pobrzo se u~i.
10
kaj sekoe pretprijatije, no toj kaj malite e mnogu pogolem. Spored
istra`uvawata vo 1987god. Skoro sekoe treto novoformirano
pretprijatie e osudeno na neuspeh. Edna od mnogute pri~ini zae toa e
faktot deka lesno se vleguva vo maliot biznis.Neuspehot proizleguva od
nedostig na pari, pogre{na lokacija, premnogu anga`iran kapital vo
fiksni sredstav, neplanirana ekspanzija, tro{oci idr. Tro{ocite za
deloven neuspeh-propa|awe vklu~uvaat finansiski tro{oci (zaguba na
kapital), tro{oci od psiholo{ka, sociolo{ka i ekonomska priroda.
Zaguba na kapitalot na kreditorite Koga biznisot propa|a
sopstvenikot gi gubi sredstvata celosno ili delumno. Vo nekoi slu~ai
ova zna~i gubewe na `ivotna za{teda. Ovaa zaguba na stranata na
sopstvenikot e zgolemena so zaguba od strana na kreditorite. Zna~i
vkupnata zaguba e mnogu pogolema od zagubata na sopstvenikot.
[tetni psiholo{ki efekti Sopsvenicite koi ne uspeale vo biznisot
stradaat po li~en respect, a postarite sopstvenici te{ko zazdravuvaat
od nesre}ata. Taka mnogu od niv se vra}aat kako status rabotnici za
da obezbedatramnote`a vo sopstveniot `ivot. Ova pretstavuva seriozna
zaguba na nedovolno iskoristenata menaxerska sposobnost.
Socijalni i ekonomski zagubi Propa|aweto na pretprijatieto zna~i
eliminirawe na negovite proizvodi ili uslugi koi javnosta gi posakuva,se
namaluva brojot na rabotni mesta, se zgolemuva nevrabotenosta,
zguba na zadnicata zaradi neispla}awe na plati i na krajot se gubat
danocite koi pretprijatieto kako dano~en obvrznik gi pla}alo i so koi se
podr`uvale, {kolite, policijata, protivpo`arnite dru{tva i drugite uslugi
koi gi nudi vladata.
11
so smetkovodstvoto. Naj~esti logi~ni faktori koi pridonesuvaat za
neuspeh na maloto pretprijatie se :
12
povrzan so dopolnitelnoanga`irawe na resursi, dokolku razvojot ne e
planiran anga`iranite resursi }e gi zgolemat tro{ocite i namalat
profitabilnost.
7. Naivnost kon okru`uvaweto Okru`uvaweto op{to i posebno
ima presudno vlijanie vrz raboteweto na pretprijatijata. Posebno
okru`uvawe i opfa}a onie faktori koi vlijaat pozitivno ili negativno na
oddelen deloven potfat. Bez ocenka na okru`uvaweto ne mo`e da se
o~ekuvaat rezultati podobri od prose~nite. Toa zna~i deka
sopstvenikot ne mo`e kon dene{noto isklu~itelno dinami~no
okru~uvawe da se odnesuva konzervativno. Samo onie sopstvenici koi
se spremni da go promenat na~inot na stopanisuvawe (strategii, celi,
politiki, planovi) vo svetlina na okru`uvaweto ili {ansa da pre`iveat.
Drugi li~ni karakteristiki koi mo`at da dovedat do neuspeh se:
Poka`uvawe na preterano moslewe za sopstvenata
kompetentnost vo biznisot zasnovano na ograni~eno
znaewe za nekolku menaxerski sposobnosti.
Ogranienoto formalno obrazovanie zaradi toa toj ja
istaknuva neva`nosta na {koluvaweto i smeta deka
najdobar u~itel e iskustvoto.
Nefleksibilost, otpornost na promeni i so nedostatok na
pretpriema~ka inicijativa
Kako standardi gi sledi negoviot vkus i mislewe
Odlu~uva zasnovano na intuicija, emocii i neobjektivni
faktori
Glavno orientiran kopn minatite nastani, a ja ignorira
idninata
Malku ~ita stru~na literatura (koja ja tretira negovat
dejnost)
13
Glavno ne gi prifa}a sovetite od kvalifikuvani izvori, a gi
prifa}a onie od nekvalifikuvani.
Pati{ta za neuspeh
14
Li~nite karakteristiki na sopstvenikot na maliot biznis vo
sodejstvo so menaxerskite slabosti prizveduva slabosti za
pretprijatieto. Propa|aweto na pretprijatieto e potpomognato so
nadvore{ni faktori kako {to se oscilaciite vo ponudata i
pobaruva~kata, promeni vo vkusot na potro{uva~ite, promeni vo
u~estvo na pazarot i sl. Toa vodi kon lo{o odlu~uvawe od strana na
sopstvenikot na maloto pretprijatie i kako posledica na toa se
zgolemuvaat dolgovite, se namaluva gotovinskiot priliv, profitabilnosta
opa|a, neefikasno se koristat resursite i seto ova pak vodi kon neuspeh
na maloto pretprijatie.
15
od malite relativno bavno se prilagoduvaat na novonastanatite
promeni vo opkru`uvaweto.
2. Neposrdni kontakti so potro{uva~ite Menaxerite namelite
pretprijatija imaat mo`nost da vospostavat direktni odnosi so
potro{uva~ite. Sopstvenicite na pretprijatija preku nivnite kantakti
ostvareni so potro{uva~ite.Sopatvenicite na pretprijatijata preku
nivnite kontakti osdtvareni so kupuva~ite gi prifa}aat sugestiite i
prigovorite i gi koristat za usoglasuvawe na svoeto proizvodstvo so
nivnite potrebi.
3. Kratki kanali na komunikacija So ogled na faktot deka ovie
pretprijatija imaatmal broj na vraboteni i kanalite na komunikacija se
kratki. Menaxerite se vo direktni kontakti so vrabotenite i na toj na~in
vo organizacijata se vospostavuva porelaksirana atmosfera koja
proizveduva i podobri rezultati.
4. Profitot slu`i kako plata Ovaa prednost slu`i kako stimulator,
pottiknuva~ na sopstvenicite na ovie biznisi. Imeno vodeni od ovaa
prednost na malite pretprijatija menaxerite navleguvaat vo ovaa sfera
so cel da ostvarat profit koj na nekoj na~in }e pretstavuva nivna plata,
nagrada za vlo`eniot trud od nivna strana.
5. Neposredni kontakti so dobavuva~ite Vo maloto pretprijatie
se nastojuva da s vospostavaat direktni odnosi so dobavuva~ite vo
pogled na koli~nite, neo~ekuvanite promeni vo nabavkata na surovini i
sl.
6. Lesno zapo~nuvaat so rabota Denes sekoe fizi~ko lice moe`e
da osnova svoe pretprijatie dokolku gi ispolnuva uslovite vo pogled na:
dokumentacija za lokacija, po~eten kapital i dozvola za rabota,
registracija.
7. Ednostavno odlu~uvawe Ako kako pojdovna to~ka se zeme
deka menaxerot i sopstvenikot e edna ista li~nos mo`e da se zaklu~i
deka kaj malite pretprijatija postoi ednostvno odlu~uvawe. Procesot na
16
donesuvawe na odluka se odviva kratko, bidej}i odlukata se donesuva
od strana na edna li~nost, i sekoga{ e vo soglasnost na misleweto na
taa li~nost za odredena rabota.
8. Neposredna komunikacija so vrabotenite Bidej}i malite
pretprijatija imaat mal broj na vraboteni, kontaktite pome|u menaxerite
i dr. vraboteni e na zavidno visoko nivo. Imeno ova pridonesuva za
podobro razbirawe na celite i povisok stepen na nivno usovr{uvawe.
17
golemite kompanii. Nedostig na obrten kapital mo`e da se otstrani so
zemawe na kredite od postojanite finansiski institucii odnosno bankite.
Me|utoa ovaa mo`nost za namaluvawe na ovaa slabost vo na{ata
dr`ava e na nisko nivo, {to proizleguva od visokite kamatni stapki koi
ne odat vo prilog na malostopanstvenicite.
4. Nedostig na specijalizacija So ogled na toa {to malite
pretprijatija postoi edinstvo na komanda vo odnos na golemite
pretprijatija kade postoi podelba na rabotata se ~uvstvuva nedostig na
specijalizaciaja. Menaxerite na ovoj vid na pretprijatija raspolagaat so
op{to nasproti specijalizirano znaewe koe e potrebno za uspe{no
funkcionirawe.
5. Rizik po fondovite poradi nedostig na specijalizirano znaewe
nastanuva gubewe na vlo`enite sredstva , sopstveni ili pozajmeni od
bankite.
Site ovie slabosti namalite pretprijatija vodat kon neuspehza koj
kako i za uspehot e odgovoren sopstvenikot t.e menaxerot na istoto.
18
Postojat sedum osnovni karakeristiki na menaxerite na malite
pretprijatija, a toa se slednite:
1. Golemo ~uvstvo na nezavisnost Ova ~uvstvo na nezavisnost
se odnesuva na nezavisnosta na menaxerite vo pogled na
nadvore{nata kontrola. Ovaa sloboda im ovozmo`uva da ja realiziraat
ssvoja ideja bez pritoa da podnesuva smetka na nekoj
2. Izrazeno ~uvstvo aa pretprijatie Ovaa karakteristika im
ovozmo`uva na menaxerite da gi koristat svoite idei, sposobnosti,
ambicii preku pretprijatieto. Poradi nivnata `elba za ostvaruvawe tie
maksimalno se posvetuvaat na rabotata s# do realizcija na idejata.
3. Motivirani od li~ni i familijarni pobudi Menaxerite ne se
motivirani tolku od profitot kolku {to se motivirani od familijarnite
obvrski. Tie pove}e preferiraat da rabotat vo familijarni firmi otkolku vo
drugite pretprijatija bidej}i sakaat da gi ostvarat svoite obvrski kon
familijata
4. Vleguvaweto vo biznis e zasnovano pove}e na {ansi
otkolku na planirawe. Najgolemiot del od lu|eto vo ovoj del na
biznisi vleguvaat slu~ajno, odnosno bez nikakvo prethodno planirawe.
Ovie menaxeri podocna doa|aat vo sostojba da baraat soodvetna
menaxerska pomo{.
5. Golema e cenata na sopstvenoto vreme Menaxerite na
malite pretprijatija se vo postojana trka so vremetokoja proizleguva od
nedostatok na vreme poradi golemite obvrski koi treba da gi izvr{at.
Poradi toa tie nemaat vreme da posvetat na nadvore{nite aktivnosti{to
ne e slu~aj so menaxerite na golemite pretprijatija koi del od svoeto
vreme posvetuvaat na odnosite so javnosta.
6. Ograni~eno formalno obrazovanie Menaxerite raspolagaat
so ograni~eno formalno obrazovanie so tendencija da ostvarat
neformalno obrazovanie preku ~itawe i koristewe na mislite od
pobrazovanite prijateli ili preku kursevi.
19
7. O~ekuva brzi i konkretni rezultati Sopstvenicite o`ekuvaat
brzi rezultati, odnosno sakkat za kratko vreme vlo`enite sredstva da si
gi povratat i zgolemat. Tie se silni individui koi prifa}aat rizik i
sekoga{ se spremni da se borat za ostvaruvawe na svoite celi bidej}i
se karakteriziraat so visok stepen na istrajnost.
Zaklu~ok
20
Koristena literatura
21