Mapiranje I Tipologija Predjela Crne Gore

Crna Gora, Ministarstvo odrivog razvoja i turizma
Projekat zemljine administracije i upravljanja - LAMP
Mapiranje i tipologija predjela Crne Gore

izdvojeni osnovni tipovi predjela i podruja karaktera predjela
IFB No: MNE-LAMP-7647ME-NCB-TS-13-B.1.11.3
Podgorica, maj 2015.

1
SADRAJ
Uvod
A Tekstualni dio
1 Predjeli Crne Gore: Definisanje pojmova
2 Prirodne karakteristike: Geografski poloaj; Geoloka graa; Orografske i
geomorfoloke karakteristike; Klimatske karakteristike; Hidrogeoloke karakteristike;
Pedoloke karakteristike; Biodiverzitet i zastupljenost ekosistema; ume Crne Gore;
Zatiena podruja Crne Gore
3 Kulturna batina
4 Predhodna istraivanja: Planiranje predjela u Crnoj Gori
5 Zakonska osnova: Evropska konvencija o predjelima
6 Karakterizacija predjela Crne Gore: Procjena karaktera predjela; Tipovi karaktera
predjela
7 Metodologija
8 Tipovi karaktera predjela
9 Podruja karaktera predjela: Predjeli primorskog regiona; Predjeli skadarskog basena;
Predjeli krakog regiona; Predjeli kanjona i visoravni centralnog regiona; Predjeli
planina i dolinskih rijeka sjevernog regiona
10 Smjernice za oblikovanje predjela
10.1 Smjernice za izradu Studija predjela i Detaljnih studija predjela
10.2 Smjernice za razvoj pojedinanih djelatnosti
10.3 Smjernice za pripremu optinskih planova
10.4 Smjernice za sprovoenje politike zatite, planiranja i upravljanja predjelima
10.5 Smjernice za izdvajanje podruja kulturnog predjela i predjela izuzetnih odlika
11 Literatura; Reference
B Grafiki dio
1 Karta Regionalizacija predjela
2 Karta Podruja karaktera predjela regionalni nivo
3 Karta Podruja karaktera predjela lokalni nivo
4 Karta Tipovi karaktera predjela
C Prilozi
1 Izvjetaj terenskih istraivanja
1.2.2 Predjeli Boko-kotorskog zaliva
1.3.1 Brdoviti predjeli zalivskog predjela Lutice
1.7.1 Movarni predjeli Ulcinjske solane i delte Bojane
2.1.6 Antropogeni predjeli Bjelopavlikog podruja
3.1.2 Ravniarski predio Nikikog polja
4.2.1 Visokoplaninski predjeli pivske planine, Durmitora, i kanjona Suice
2
4.2.2 Planinski predjeli Drobnjaka i Uskoka (klisura Komarnice)
4.2.2 Planinski predjeli Drobnjaka i Uskoka (avnik - Poenje)
4.2.3 Visokoplaninski predjeli Sinjavine sa kanjonom Tare
5.3.1 Dolina rijeke Tare
2 Izvjetaj analize planske dokumentacije, zakonske osnove i kartografskih podataka u
GIS sistemu.
3
Uvod
Raznovrsnost predjela u Crnoj Gori nastala je kombinacijom izuzetnih prirodnih vrijednosti sa razliitim
lokalnim tradicijama korienja prostora, koje su se razvile kao odraz kulturno-istorijskih, socijalnih i
ekonomskih prilika.
Predio i prostorno planiranje su nuno meusobno povezani. Prijedlozi prostornog planiranja uvijek
uitiu na predjele time to ga mijenjaju, pomau da se ouva ili mu nanose tetu. Predio je neodvojiv
dio prostornog planiranja. Erozija, neadekvatan sistem odvodnje, osiromaene biljne zajednice, loe
smjetena infrastruktura ili graevinski objekti u ruralnom podruju esto su rezultat neodgovarajuih
mjera. U urbanim predjelima nekontrolosano odlaganje otpada, neplanska gradnja, neodgovarajui
razvoj ili nedostatak pratee infrastrukture, izmeu ostalog, predstavljaju probleme koji direktno utiu
na regionalno i urbanistiko planiranje.
Ukljuivanje prirodnih i kulturnih aspekata u predio moe biti korisno za postizanje ciljeva odrivosti iz
tri glavna razloga: prvo, zato to se u tradicionalnim i autohtonim kulturama pridaje velika vanost
prirodnim resursima pa nastaju predjeli visoke estetske vrijednosti koji imaju veliki znaaj po okolinu.
Drugo, ouvanje pejzanih vrijednosti svakog podruja povezano je sa preivljavanjem kulturnih
modela koji ostavljaju trag na morfologiji odreene teritorije.Tree, kroz svoj stvarni fiziki razvoj predjeli
mogu na konkretan i pouzdan nain odraavati kulturne ciljeve.
Kroz reformu politike ureenja prostora, drava Crna Gora je kao kljune ciljeve prepoznala ouvanje
identiteta prostora i prepoznatljivosti crnogorskih predjela. Imajui u vidu da je Crna Gora suoena sa
velikim pritiskom razvoja vrijednih prostora, uslijed potebe za ekonomskim prosperitetom, sa jedne
strane, osjeajui potrebu za adekvatnim odgovorom i kontrolisanom prostornom organizacijom, sa
druge strane, realizuje se niz aktivnosti koje tee maksimalnom ukljuivanju profesionalnih argumenata,
a kroz saradnju sa lokalnim strukturama vlasti i uee javnosti
Za zatitu prirodnih i kulturnih predjela od presudnog znaaja su dokumentaciona osnova i
permanentna istraivanja, na osnovu kojih se formira nova dokumentacija i postojea upotpunjava
informacijama o vrijednostima predjela. Stanje dokumentacije ukazuje na potrebu istraivanja svih
predionih vrijednosti. Struna istraivanja su jedini pravi nain da se navedene vrijednosti potvrde i da
se materijalnim dokazima opravda njihovo stavljanje pod reim zatite. Pri tome, neophodno je stvoriti
uslove da se dokumentaciona baza podataka radi u digitalnoj formi i u skladu sa evropskim standardima
u ovoj oblasti. S obzirom da planiranje predjela odreuje kapacitet ekosistema po pitanju raznih
potencijala prirode, ono na taj nain daje mogunost istraivanja meusobne povezanosti zemljita,
vode, vazduha, klime, biljnih i ivotinjskih vrsta. Shodno tome, efekti svih postojeih i predloenih
korienja zemljita se trebaju dokumenovati. Zbog toga je potrebno planiranje predjela koristiti kao
pristup sa vie resursa i kroz razne sektore. On ini da slikovit predio i prirodni ekosistem budu osnova
za sva razmatrana, odnosno planirana korienja zemljita. Planiranje predjela, takoe omoguava da
se svi zahtjevi zatite prirode i upravljanja predjelom razmotre pri odlukama o planiranju. Ono odreuje
kapacitet prirodnih resursa i njihovih ogranienja, kao i smjernice za procjenu posljedica po ivotnu
sredinu i kompatibilnosti drugih projekata i mjera. Shodno tome adekvatno i blagovremeno planiranje
predjela je neophodna osnova za sve odluke pri procesu planiranja.
Prediona raznovrsnost predstavlja bogatstvo jedne zemlje. Na ouvanje predione raznovrsnosti mogu
da utiu ubrzana urbanizacija, nelegalna gradnja, infrastrukturni projekti, neadekvatno lociranje
turistikih kapaciteta. Do promjena dolazi i u ruralnim podrujima, uglavnom zbog depopulacije,
naputanja tradicionalnog naina obraivanja zemlje, bespravne i nekontrolisanje gradnje, ali i zbog
planova i planskih smjernica kojima se nijesu potovala prirodna obiljeja prostora i tradicionalni oblici
izgradnje.
Najvredniji predjeli su upravo resurs za razvoj turizma, a neadekvatnim tretiranjem vrijednih predjela
turistike destinacije gube na kvalitetu.
4
Tekstualni dio
A
5
1 Predjeli Crne Gore
Definisanje pojmova
Predio znai odreeno podruje, vieno ljudskim okom, ije su karakteristike rezultat meusobnog
djelovanja prirodnilh i/ili ljudskih faktora (Evropska konvencija o predjelima).
Prediona politika znai odnos nadlenih javnih vlasti kojim one izraavaju opta naela, strategije i
smjernice koje omoguavaju preduzimanje odreenih mjera s ciljem zatite, upravljanja i planiranja
predjela (Evropska konvencija o predjelima).
Cilj kvaliteta predjela znai, za odreeni predio, stav nadlenih javnih vlasti kojom izraavaju tenje
javnosti u pogledu karakteristika predjela iz njihovog neposrednog okruenja (Evropska konvencija o
predjelima).
Zatita predjela znai djelovanje, u cilju zatite i odravanja znaajnih ili karakteristinih obiljeja
takvog predjela, to se opravdava njegovom vrijednou kao batine, a koja je proizala iz prirodne
konfiguracije i/ili ljudske aktivnosti; (Evropska konvencija o predjelima).
Upravljanje predjelima znai djelovanje, sa stanovita odrivog razvoja, radi osiguranja redovne brige
o predjelima, s ciljem voenja i usklaivanja promjena nastalih usljed socijalnih, ekonomskih procesa i
procesa u ivotnoj sredini (Evropska konvencija o predjelima).
Planiranje predjela znai djelovanje usmjereno na budunost, s ciljem unapreenja, obnove ili
stvaranja predjela (Evropska konvencija o predjelima).
Kulturni predio je posebno geografsko podruje ili jedinstvena nepokretnost (posjed) koje
predstavlja kombinaciju prirode i djelatnosti ovjeka... (Komisija za svjetsko nasljee (World Heritage
Comittee)).
Prirodni predio je predio bez vidljivog ovjekovog uticaja. Predioni elementi u prirodnom predjelu imaju
visok stepen povezanosti.
Karakter predjela - dosledna i jasna ema predionih elemenata koji predio ini prepoznatljivim,
drugaijim u odnosu na ostale predjele.
Podruje karaktera predjela - su jedinstvena geografska podruja-predione cjeline koja imaju svoj
individualni karakter i identitet. Kada se procjena predjela bavi podrujima karaktera predjela ona daje
realni duh, smisao indentiteta i posebnosti prostora
Tipovi predjela - se uglavnom baziraju na prirodnim karakteristikama i ponavljaju se u prostoru, npr.
imaju slinu geoloku podlogu, topografiju, hidrologiju, vegetaciju i matricu nasela i sl. To ne znai da
su sva ova podruja indentina ve da postoje zajednike eme koje se mogu uoiti i na karti i na
terenu. Prisustvo veeg broja tipova ukazuje na veu raznovrsnost predjela.
Predioni elemenat - najmanja, relativno homogena ekoloka jedinica strukture predjela, prirodnog ili
antropogenog porijekla.
Predioni obrazac - prostorni raspored elemenata u predjelu, koji mu daje posebnu mozainost.
Karakterizacija predjela - proces izdvajanja predjela slinog karaktera, njihovo kartiranje, klasifikacija
i opis.
Vrijednost predjela - proizilazi iz kvaliteta ivota, predione raznolikosti, kulture, naune, ekonomske i
ekoloke vrijednosti. Odnosi se na relativne vrijednosti koje su dodijeljene razliitim predjelima. Predio
moe da bude vrednovan od strane razliitih interesnih zajednica koje prepoznaju njegov vizuelni
aspekt.
Kvalitet predjela - zasniva se na fizikom stanju predjela, njegovoj prirodnosti, iz vizuelne, funkcionalne
i ekoloke perspektive. Odraava stanje pojedinih karakteristika i elemenata predjela koji ine njegov
karakter.
Osjetljivost predjela - Relativna sposobnost predjela da prihvati odreeni tip razvoja/promjena bez
neprihvatljivih suprotnih uticaja, uzimajui u obzir vjerovatnoi postizanja odgovarajueg ublaavanja
uticaja. Ona se bazira na procjeni kraktera predjela i vizuelne osjetljivosti.
6
2 Prirodne karakteristike
Prirodni faktori kao to su geoloka graa i morfologija, klimatske karakteristike, vegetacijski i pedoloki
pokriva su osnova na kojoj se bazira svaka analiza predjela. Tako unutar jednog klimatskog pojasa
mogu postojati razliiti predjeli ali oni dijele sline karakteristike regionalnog klimata. Reljef utie na
raspored i koliinu padavina. Ralanjenost reljefa u planinskim predjelima stvara razlike izmeu klime
zatvorenih depresija i planina, prisojnih i osojnih strana. Kada se posmatraju prirodne karakteristike
predjela one su najvidljivije kroz opaanje prisustva, forme i tipa vegetacijskog pokrivaa na koji direktno
utiu svi ostali prirodni faktori ( geoloka graa, pedoloka podloga, klima). Vegetaciju ne treba svatati
samo kao ekoloski fenomen, vec kao fizika komponenta predjela koja ima visinu volumen, teksturu,
boju i funkciju. Raznovrsnost vegetacije pozitivno utie na doivljaj slike predjela. Vegetacija je u ovom
slucaju posmatrana kroz svoju globalnu strukturu kao mjeavina floristikih elemenata prema svojoj
formi i strukturi. Raznolikost vegetacije u horizontalnom i vertikalnom pravcu bogatstvo biljnih vrsta i
brojne floristike specifinosti ovog podruja takoe su utkane u morfologiju pejzaa.
Geografski poloaj
Crna Gora je u osnovi jadransko - mediteranska i dinarska zemlja, smjetena u junom dijelu dravne
zajednice, izmeu 4139' i 4332' sjeverne geografske irine, i 1826' i 2021' istone geografske
duine. Sa zapada se granii s Hrvatskom i Bosnom i Hercegovinom, sa sjevera i sjeveroistoka sa
Srbijom, sa jugoistoka Albanijom i sa jugozapada Jadranskim morem.
Povrina Crne Gore iznosi 13.812 km2 a mora 4.800 km2. Prema popisu iz 2003. godine imala je
674.951 stanovnika, sa ostvarenom gustinom naseljenosti od 44,8 stanovnika na 1 km2 povrine.
Geoloka graa
Teritoriju Crne Gore izgrauju razliite vrste sedimentnih magmatskih i metamorfnih stijena,
paleozojske, mezozojske i kenozojske starosti. Prema litolokom sastavu u Crnoj Gori su
najzastupljenije karbonatne stijene predstavljene krenjacima, dolomitinim krenjacima i dolomitima
paleozojske i mezozojske starosti, koje izgrauju oko 65% njene teritorije. Podreeno uee u grai
terena imaju:
Klastini (mehaniki) sedimenti, paleozojske, trijaske, paleogene i neogene starosti, prestavljeni
glincima, pjearima i laporcima;
Metamorfne stijene paleozojske starosti, predstavljene kriljcima vieg i nieg kristaliniteta, koje su
zastupljene u sjeveroistonom dijelu Crne Gore;
Vulkanske stijene, otkrivene na vie lokacija du Crnogorskog primorja, sredinjem i sjevernom
dijelu Crne Gore;
Kvartarni sedimenti (gline, pjeskovi, ljunkovi) deponovani u karstnim poljima i veim depresijama.
Orografske i geomorfoloke karakteristike

Razvoj reljefa Crne Gore predisponiran je intezivnom geotektonskom aktivnou tokom geoloke
evolucije.
Na teritoriji Crne Gore moe se izdvojiti vie reljefnih cjelina. To su: Crnogorsko primorje, Zaravan
dubokog kra (Krivoije, Grahovski kraj, Rudine i Banjani), sredinja udolina Crne Gore, oblast visokih
planina i povri i Oblast sjeveroistone Crne Gore.
Crnogorsko primorje zahvata uzani obalni pojas, koji je Orjenom, Lovenom, Sutormanom i Rumijom
otro odvojen od ostalog dijela Republike. Njihove strme strane i vertikalni odsjeci su izbrazdani
dubokim toilima i nazubljenim grebenima.
Uzani pojas, izmedju niskih brda uz obalu i planinskog lanca u zaledju, izgradjuju mekane
vodonepropusne strijene. U ovom pojasu formirani su kompleksi ravnih terena, od kojih se
prostranstvom istiu Ulcinjsko i Vladimirsko polje na jugoistoku, Barsko, Buljariko i Budvansko polje u
sredinjem dijelu, Mrevo i Grbaljsko polje i uvala Sutorina u podruju Boke Kotorske.
Zaravan dubokog kra prosjene visine 800 - 1.000 m, nii je dio planinskog prostora Crne Gore, koji
predstavlja najtipiniji predio kra na svijetu. Ova prostrana krenjako-dolomitska povr, duine 100
km i 50 km irine, stepenasto se sputa od sjeverozapada ka jugoistoku, sve do skadarske depresije.
7
itava zaravan je oblast tzv. ljutog kra - holokarsta, sa svim specifinim oblicima reljefa i specifinom
hidrografijom. Osnovnu geomorfoloku strukturu regije karakteriu planinska bila Orjena, Lovena,
Rumije, Somine, Njegua, Pustog lisca, Budoa i Gara kao i mala kraka polja: Cetinjsko, Njeguko,
Dragaljsko i Grahovsko.
Sredinja udolina Crne Gore, odnosno oblast Zetske i Bjelopavlike ravnice, Nikikog polja i klanca
Duge, veoma je naglaena morfoloka i geotektonska crta u prostoru Crne Gore i Dinarida u cjelini.
Protee se izmedju Gatakog polja i Skadarskog jezera i dalje prema jugoistoku, otvorena je prema
Jadranskom moru.
Oblast visokih planina i povri obuhvata najvei dio sjevernog podruja Crne Gore, po mnogim
karakteristikama jedan od najtipinijih prostora Dinarida u cjelini. ine je vie planinskih lanaca,
dinarskog pravca pruanja, izmedju kojih su planinske povri i duboki kanjoni. Medju planinama istiu
se: Golija, Vojnik, Maganik, Prekornica, ijovo, Volujak, Ljubinja, Durmitor, Sinjajevina, Bjelasica,
Komovi, Visitor i Prokletije. U oblasti visokih planina i povri posebnu geomorfoloku specifinost ine
kanjonske doline Morae, Tare i Pive.
Sjeveroistona oblast se prostire pravcem sjeverozapad - jugoistok u duini od 140 km i irini od 35
km. Najvei dio ove oblasti izgradjuju paleozojske stijene (izvorini djelovi ehotine i Ljubovidje, djelove
podruja Pljevalja i Roaja) kao i vie mjesta u rjenim dolinama. Za formiranje odredjenih oblika reljefa
imaju znaaj mladje neogene naslage u kotlinama i uvalama, prije svega u Beranskoj i Pljevaljskoj
kotlini, gdje se nalaze leita uglja. U okviru ove oblasti kao posebne cjeline izdvajaju se doline
ehotine, Lima i Ibra.
Sa stanovita slinosti problematika uredjenja i zatite prirodnih vrijednosti prostora Republike, teritorija
Crne Gore moe se podijeliti na tri, u odredjenom smislu, jasno izdvojene regionalne cjeline: primorski,
sredinji i sjeverni region.
Klimatske karakteristike
Klima u Crnoj Gori je, pored geografske irine i nadmorske visine, odredjena i prisustvom velikih
vodenih povrina (Jadransko more, Skadarsko jezero) kao i karakteristikama reljefa. Primorje i Zetsko-
Bjelopavlika ravnica su oblasti u kojima vlada mediteranska klima, to znai da to podruje karakteriu
duga, vrela i suva ljeta i relativno blage i kiovite zime. Mjesta u dolinama, kao to su Podgorica,
Danilovgrad i druga imaju u januaru niu temparaturu od primorskih mjesta na priblino istoj geografskoj
irini, dok u toku ljeta imaju neto viu temperaturu. Toplim ljetima se naroito istie dolina Zete, i na
ovom podruju je registrovan apsolutni maksimum temperature vazduha u Crnoj Gori i najvei prosjeni
broj tropskih dana.
Znatno otriju klimu, imaju kraka polja, koja se nalaze na viim nadmorskim visinama, i koja su od
Jadrana udaljena 20 do 60 km. Zimi, tokom anticiklonarnih situacija, u tim poljima se taloi hladan
vazduh sputajui se po stranama okolnih planina, dok se ljeti prizemni sloj vazduha u njima prilino
zagrije, usled ega je godinje kolebanje temperature vazduha poveano.
Centralni i sjeverni dio Crne Gore ima neke karakteristike planinske klime, ali je evidentan i uticaj
Sredozemnog mora, to se ogleda kroz reim padavina i vioj srednjoj temperaturi najhladnijeg
mjeseca. Krajnji sjever Crne Gore ima kontinentalni tip klime, koji osim velikih dnevnih i godinjih
amplituda temperature karakterie mala godinja koliina padavina uz prilino ravnomjernu raspodjelu
po mjesecima. U planinskim oblastima na sjeveru Republike ljeta su relativno hladna i vlana, a zime
duge i otre, sa estim mrazevima i niskim temperaturama, koje naglo opadaju sa nadmorskom
visinom.
Prema reimu padavina razlikujemo mediteranski i umjereno-kontinentlni reim. Mediteranski reim se
odlikuje maksimalnim koliinama padavina u novembru i decembru, a minimumom u julu i avgustu.
Umjereno-kontinentalni reim se odlikuje eim padavinama u drugoj polovini ljeta, sporednim
maksimumom u oktobru i minimumom u februaru. Izmedju dva pomenuta podruja, dakle u najveem
dijelu Crne Gore, maritimni pluviometrijski reim je neto modifikovan planinskim i kontinentalnim
reimom padavina.
U Evropi se podruje Crne Gore, naroito njene june oblasti, smatraju bogatim suncem. Duina
trajanja sunevog sjaja je naravno u obrnutoj srazmeri sa oblanou i poveava se sa blizinom obale.
U oblasti primorja godinje trajanje sijanja sunca iznosi u prosjeku od 2.430 do 2.570 asova, dok se u
planinskim krajevima udaljenim od mora ono kree od 1.630 do 1.930 asova.
8
Uz pomenute glavne inioce, prisutni su i brojni uticaji, koji, u veoj ili manjoj mjeri, djeluju na stvaranje
varijateta lokalne klime.
Hidrogeoloke karakteristike
Crna Gora raspolae znaajnim koliinama podzemnih voda, kako u okviru karstne vodonosne sredine,
tako i u okviru kvartarnih aluvijalnih i glaciofluvijalnih vodonosnih sredina intergranularne poroznosti.
Zone isticanja skoncentrisane su uglavnom du lokalnih erozionih bazisa, tj. po obodu karstnih polja i
depresija (Nikiko polje, Zetsko-bjelopavlika ravnica, Skadarsko i Bileko jezero) du kanjona
vodotoka i glavnog erozionog bazisa u primorskom pojasu. Uglavnom zastupljeni su gravitacioni izvori,
sa velikim nagibom u zoni isticanja. Od ovih izvora najvee izdanosti su Vidrovanska i Rastovaka
vrela u Nikikom polju, Dobropoljska vrela u Bjelopavlikoj ravnici, izvori Piletia i izvori pod Vjetrinom
u kanjonu Morae, Bijeli Nerini u kanjonu Mrtvice, Bukovaka vrela, Dubrovska vrela, vrelo Dube,
Nozdru, Rastioci i dr.,u kanjonima Pive i Komarnice, vrelo Bistrice, Muovi bukovi, Ljutica i dr., u
kanjonu Tare, Tvrda i vrelo Breznice u slivu ehotine, Alipaini izvori u slivu Lima, vrelo Ibra i niz
drugih izvora.
Ukupni kapacitet izvorita karstnih izdanskih voda u hidrolokom minimumu, koja se koriste za
snabdijevanje vodom za pie, stanovnitva i manjih industrijskih potroaa na teritoriji Republike (4.000
l/s) ini manje od 10% od ukupnog hidrolokog potencijala slivova izvorita u hidrolokom minimumu.
Ovdje nijesu uraunata bogata leita izdanskih voda u okviru aluvijalnih i glaciofluvijalnih sedimenata
intergranularne poroznosti (emovsko polje, Tuko polje i dr.). Jasno je da raspoloive koliine
podzemnih voda znatno premauju sadanje potrebe za vodom i da strategiju dugoronog
vodosnabdijevanja treba bazirati iskljuivo na podzemnim vodama.
Mineralne vode zastupljene su prije svega u zoni unutranjih Dinarida, odnosno na podruju Bijelog
Polja i Roaja. To su kisjele vode, koje po hemijskom sastavu pripadaju hidrokarbonatnoj klasi,
natrijskog tipa. Najpoznatije pojave mineralnih voda u okolini Bijelog polja nalaze se u dolinama Ljenice
(izvor eoe) i Sljepanice. U okviru sredinje zone Crne Gore poznat je samo jedan termalni izvor u
kanjonu Komarnice (Ilida) temperature u ljetnjem periodu godine 26o C koji je potopljen vodama
Pivske akumulacije. U Primorskom pojasu pojave mineralnih voda registrovane su u okolini Ulcinja i
Igala.
Pedoloke karakteristike
U Crnoj Gori dejstvom prirodnih faktora klime, geoloke podloge, reljefa, vegetacije i ovjeka
obrazovala su se raznovrsna zemljita. Izdvajaju se sledei tipovi zemljita:
Kamenjar (Litosol) i sirozem (Regosol), povrine 38.470 ha, su inicijalna zemljita na
kompaktnim stijenama i rastroenom regolitu;
Krenjako-dolomitna crnica (Kalkomelansol), povrinbe 660.000 ha, je najrasprostranjenije
zemljite u Crnoj Gori;
Rendzina, povrine 31.205 ha, slina krenjakoj crnici, gradjom profila i osobinama, ali se
obrazuje na rastresitom karbonatnom supstratu. Sadri vie skeleta nego crnica, a obradive
povrine su dublji varijeteti vraa, krakih polja i manjih zaravni;
Humusno silikatno zemljite (Ranker), neznatne povrine (6.825 ha), jer se obrazuje na
silikatnim podlogama iznad 1500 m n.v. Odlikuje se jako kiselom reakcijom i visokim sadrajem
humusa;
Smedje kiselo zemljite (Distrini kambisol), povrinom od 394.825 ha dolazi na drugo mjesto,
najvie rasprostranjeno u sjevero-istonoj Crnoj Gori;
Smedje eutrino zemljite (Eutrini kambisol), povrine 118.275 ha, zauzima najnie djelove
renih dolina (stere rene terase), kotlina i krakih polja;
Smedje zemljite na krenjaku (Kalko kambisol), povrine 35.000 ha, je prelazna forma izmedju
krenjake crnice u crvenice;
Crvenica (Terra rossa), povrine 84.000 ha, rasprostranjena u Crnogorskom primorju u basenu
Skadarskog jezera do oko 500 - 600 m n.v.;
9
Deluvijalna, aluvijalna i movarna zemljita, oko 43.500 ha, zauzimaju najnie terene, podnoja
brda i aluvijalne ravni uz vodotoke i na obalama askog, Plavskog i Skadarskog jezera.
Biodiverzitet i zastupljenost ekosistema

Dosadanja istraivanja pokazuju da je podruje Crne Gore jedan od znaajnih centara biodiverziteta
u Evropi. Na teritoriji Crne Gore rasprostranjen je veliki broj raznovrsnih ekosistema:
zastupljeni su razliiti elemnti flore i faune od submediteranske termofilne vegetacije, preko
mezofilnih, kserofilnih ili frigorifilnih listopadnih uma do etinarskih uma evro-severno-amerikog,
reiona sa razliitim biolokim vrstama;
na planinskim masivima razvijena je visokoplaninska vegetacija sa elementima alpsko-
visokonorijske regije. Znaajni doprino visokom stepenu biodiverziteta daju slatkovodni i morski
ekosistemi;
na prostoru Crne Gore, smjenjuju se gotovo svi kopneni biomi Evrope, u okviru kojih je
rasprostranjen veliki broj azonalnih i intrazonalnih tipova ekosistema;
na teritoriji Crne Gore potencijalna vegetacija ukljuuje vie razliitih fitogeografskih regiona;
osim razliitih regiona na teritoriji Crne Gore su u vidu horionskih enklava ili odredjenih areal tipova
zastupljena jo 3 floristika horiona Evrope: Cirkumarktiki, Cirkumborealni i Makronezijsko-
Mediteranski floristiki region;
posebnu vrijednost biodiverziteta ine endemine i reliktne vrste i ekosistemi koji su u svom
rasprostranjenju ogranieni samo na teritoriju Crne Gore, pa su samim tim i od globalnog znaaja;
priblino 20% ukupne flore pripada endeminim i subendeminim biljkama, od kojih su endemi i
rasprostranjeni samo na teritoriji Crne Gore ili njihovi areali neznatno zalaze u teritorije susednih
republika i drava;
biogeografski poloaj Crne Gore na glavnim pravcima migracije velikog broja migratornih vrsta
ivotinja na putu od kontinentalne Evrope ka Mediteranu i dalje ka Africi i Aziji uslovljava u velikom
delu godine prisustvo ovih vrsta, medju kojima su mnoge medjunarodnog znaaja;
u Crnoj Gori je na osnovu raspoloivih podataka ustanovljeno da je od ukupno oko 3.250 vrsta
vaskularne flore, oko 20% ugroeno, od kojih su samo neke vrste sasvim iezle (Ephedra major);
fauna beskimenjaka, s obzirom da nastanjuje sve ekosisteme, praktino je izloena svim
negativnim uticajima ljudskih djelatnosti, a posebno raznim oblicima zagadjivanja vazduha, voda i
zemljita;
stanje faune kimenjaka, naroito pojedinih taksonomskih grupa, vie je nego nezadovoljavajue
sa izraenom tendencijom daljeg pogoranja;
prema nepotpunim podacima, u kategoriju iezlih vrsta ptica, sa podruja Crne Gore, moe da se
vsrsta blizu 10%, dok su lokalno, za manja podruja, ti procenti dostigli izuzetno visoke vrednosti.
Bez obzira na izuzetno visok diverzitet, recentna vegetacija, a samim tim i ekosistemi Crne Gore danas
su u velikoj mjeri ugroeni. Stepen ugroenosti pojedinih vegetacijskih oblika - ekosistema nije isti i
zavisi prije svega od vrste i intenziteta antropozoogenog pritiska, prostornog poloaja i ekonomskog
interesa ovjeka za njihovu eksploataciju.
ume Crne Gore

ume predstavljaju jedan od najznaajnih prirodnih dobara. ume su osnov biodiverziteta, a
predstavljaju kljuni faktor u ouvanju predionih cjelina. Prema Zakonu o umama Crne Gore ume
predstavljaju dobro od opteg interesa, a naelo trajnosti se postavlja kao osnova.
ume su ekosistemi koji su sa pejzanm karakteristikama jednog podneblja povezani i u vremenu i
prostoru, tako da svako naruavanje prostora pod umama imaju dugorone posljedice po pejzane
karakteristike. Zato je za spoznaju pejzanih karakteristika neophodno prepoznavanje i klasifikacija
osnovnih umskih zajednica.
Po vaeem Zakonu o umama (Sl. list br. 74/10) pod umom se smatra zemljite vece od 50 ari, koje
je obraslo umskim drvecem ciji je sklop kroanja iznad 10% povrine zemljita i visine dominantnih
stabala iznad 5 m, odnosno drvecem koje je sposobno da u doba fizioloke zrelosti dostigne tu visinu.
10
umom ili umskim zemljitem smatraju se i privremeno neobrasle povrine zemljita na kojima je
zapocelo prirodno obnavljanje umskog drveca.
Prema osnovnoj namjeni ume su razvrstane na privredne ume, zatitne ume i ume posebne
namjene. U uslovima koji vladaju u Crnoj Gori, kompleks funkcija uma teorijski je mogue podijeliti u
tri osnovne grupe: proizvodne, ekoloke (zatitne) i socijalne (drutvene).
Crna Gora je zemlja s vrlo razvijenim reljefom te se umska vegetacija ralanjuje na vertikalne
vegetacijske pojaseve, a oni se ralanjuju na horizontalne vegetacijske zone. U visinskom zoniranju
70% povrina pod umama pripada zoni izmedju 700-1.700 m nadmorske visine, lociranim na terenima
iji se nagibi kreu izmeu 15 i 40. Ovo je i uslovilo da veina umskih kompleksa (oko 80%) ima vrlo
izraenu zatitnu funkciju.
Takoe, gotovo sve ume su prirodne strukture te se istiu bogastvom biodiverziteta koji odlikuje vie
stotina vrsta drvea i grmlja, to im osigurava polifunkcionalnost i stabilnost. U posljednjim decenijama
odreene povrine nekadanjih goleti, panjaka i poljoprivrednih povrina su poumljene ili su uticajem
prirodnih procesa zarasle u umu. Veliki dio uma Crne Gore predstavlja znaajan potencijal
optekorisnih - ekolokih (zatitnih) i drutvenih (socijalnih) funkcija uma. Ove ume imaju
prevashodno funkciju zatite prostora i okoline. U najveem obimu slue za zatitu zemljita na
stanitima sa mogunou pretvaranja u kr, kao i za zatitu voda, za zatitu ivotinjskog i biljnog
svijeta. Takoe ume pored izraene funkcije zatite, imaju i druge funkcije, kao npr. pejzanu,
rekreativnu, turistiku, edukativnu i estetsku.
Od ukupne povrine Crne Gore, uzimajui u obzir statistike podatke koji su navedeni u Nacionalnoj
umarskoj politici usvojenoj 2008. godine ukupno 45% teritorije (621.609 ha) nalazi se pod umom.
umsko zemljite, kojem po meunarodnoj definiciji pripadaju i ikare, ibljaci, makije i garizi, ukupno
zauzima 9% (123.000 ha), to sve zajedno iznosi 54% (743.609 ha) ukupne teritorije Crne Gore.
Drugaiji uvid u umovitost Crne Gore moemo vidjeti u izvetajima FRA (Forest Resources
Assessments) i FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) po pojedinim periodima,
a dobijeni su analizom podataka u intervalu 1990. - 2010. Godine. Prema ovom izvoru ume zauzimaju
39.3%, umsko zemljita 12.7%, a zajedno 52% povrine Crne Gore.
Na osnovu rezultata Prve Nacionalne inventure uma - NI/NFI koja je raena u periodu 2009. -2012.
godine ume pokrivaju 59,5% (826.782 ha), umsko zemljite 9,9% (137.480 ha), a zajedno 69,4%
teritorije Crne Gore. Ostale kategorije (urbane povrine, vodene povrine, poljoprivredna zemljita,
neplodna zemljita itd.), koje nijesu uma i umsko zemljite, zauzimaju 30,6%. povrine drave. Ako
se uzme u obzir broj stanovnika, dobija se stepen umovitosti od 1,3 ha/stanovniku. Razlike su
evidentne i kad se podaci iz NI uporede sa podacima izvedenih na osnovu satelitskih snimaka
(LANDSAT). To vai i za podatke Uprave za nekretnine - UZN. Prema podacima izvedenih na osnovu
LANDSAT snimaka ume pokrivaju 50,8% (705.605 ha), umsko zemljite 7,4% (102.712 ha), a
zajedno 41,8% teritorije Crne Gore.
Zatiena umska podruja
Prema NI-u ume koje su klasifikovane kao potencijalna Natura 2000 stanita iz Aneksa I pokrivaju
38,7% povrine dostupnih uma i 7,5% povrine pristupanog umskog zemljita. Veliki djelovi uma i
umskog zemljita su pod zakonskom zatitom, 5,2% povrine uma se nalazi u nacionalnim
parkovima, a 14,6% u zoni Emerald podruja. ume nacionalnih parkova, ume Emerald zone i
ume nepristupanih podruja ine 23,5% ukupne povrine uma Crne Gore, dok je kod umskog
zemljita udio podruja sa prioritetno zatitnom funkcijom 22,2% povrine.
ume su dominantna kategorija zemljita u svim nacionalnim parkovima, sa izuzetkom NP Skadarsko
jezero. Prostori nacionalnih parkova Durmitora, Biogradske gore, Skadarskog jezera, Lovena i
Prokletija ine oko 10% teritorije Crne Gore. Svaki nacionalni park karakterie specifina prirodna i
kulturna batina.
NP Durmitor je Najvei nacionalni park u Crnoj Gori, koji se od 1980. godine nalazi na UNESCO -
voj Listi svjetske prirodne i kulturne batine. ume zauzimaju relativno malu povrinu NP Durmitor
(visoke ume 8%, izdanake 2%, ikare i ibljaci 13%), ali su neke od njih pravi rariteti prirode kao uma
crnog bora na lokalitetu Crna poda.
Ue podruje NP Biogradska gora prostire se na povrini od 5.650 ha. Ustanovljena je dvostepena
zatita a zona stroge zatite -praumski rezervat zauzima povrinu od 1.600 ha. umski ekosistemi
Biogradske gore zbog izuzetne raznolikosti i visokog stepena ouvanosti bez sumnje spadaju meu
11
najznaajnije umske objekte Evrope. Ovi ekosistemi su usled izostanka uticaja ljudskog faktora sa
pravom su svrstani u podruja posebne namjene. Na bogatsvo biodiverziteta ukazuje i ukupan broj
determinisanih drvenastih vrsta na podruju NP Biogradska gora koji iznosi 86, uz najveu
participaciju bukve i jele. Najatraktivniji i ujedno najouvaniji dio masiva Bjelasice - NP Biogradska
gora, je zbog prisustva velikog broja ugroenih taksona, floristikog bogatstva i prisustva praumskog
rezervata (jednog od zadnja tri u Evropi), predloen za sajt nacionalne IPA mree po kriterijumu 1.
Na podruju NP Skadarsko jezero od umskih zajednica srijeemo uglavnom vodoplavne ume i
ikare. Ovaj nacionalni park ima status Podruja od meunarodnog znaaja za boravak ptica (IBA) i
nalazi se na svjetskoj listi vodenih stanita od meunarodnog znaaja (RAMSAR).
umska vegetacija zauzima 70% ukupne povine NP Loven. Na ikare i niske ume crnog graba
nadovezuje se pojas bukovih uma, a iznad njih sjeveroistone padine tirovnika, a parcijalono i
Jezerskog vrha, zauzima zajednica endemoreloktnog bora munike. titi se kao rezervat prirode.
ume su jedno od najznaajnijh prirodnih bogatstava NP Prokletije. Najrasprostranjenije su visoko-
ekonomske ume (44%), koje mjestimino imaju praumski karakter, zatim zatitne (34%) i na kraju
ikare i niske ume. Karakterie ih vertikalna zonalnost. Na hrastove ume niih djelova nastavljaju se
bukove, pa mjeovito bukovo-jelove ume. Na njih se nadovezuju iste ili mijeane smreve ume.
Iznad njih su reliktne ume munike, kao i mjeovite sastojine munike i molike. Gornju umsku granicu
formira bor krivulj.
Slika 1. i 2. Poloaj Nacionalnih parkova i Emerald zona

Nacionalnom inventurom registrovano je 68 vrsta drvea (57 liarskih i 11 etinarskih), to ukazuje na
veliku raznovrsnost uma Crne Gore.
Uee pojedinih vrsta u umskom fondu je neravnomjerno. Posmatrano po povrini dominira bukva
sa 19,8%, zatim slijede cer sa 7,3% i hrast kitnjak sa 2,0% umom obrasle povrine. Tvrdi liari
zauzimaju 10,4 % obrasle povrine, meki liari 2,9% dok je znaajno uee i plemenitih liara koji
uestvuju sa 8,3 % od ukupne obrasle povrine Crne Gore. Od etinarskih vrsta drvea najzastupljenija
je smra sa 8,5% obrasle povrine Crne Gore, jela sa 4,1% i crni bor sa 1,6%.
Osim podataka o umskim zajednicama NI esto je koriena u dosadanjoj praksi i baza podataka
CORINE Land cover, kao i karta umskih zajednica koju je izradio Zavod za zatitu prirode Crne Gore.
Za potrebe izrade ove studije karta umskih zajednica je digitalizovana, tako da su svi poligoni
dobijeni u vektorskoj formi (kao shape files). Da bi se izbjeglo usitnjavanje i samim tim
12
nedovoljno jasan prikaz umskih zajednica odreena je i minimalna povrina elementa finalnog
prikaza od 800 ari.
Nakon preklapanja ovih karata i uporeenja podataka o umskim zajednicama uraena je
provjera na nekim mjestima sa postojeim kartama iz redovne sastojinske inventure. Nakon toga
je izvren presjek sa podacima Uprave za nekretnine, zbog jasne naznake u atributnim tabelama
koje povrine nisu svrstane u kategoriju uma i umsko zemljite.
13
Slika 3. Digitalizovana karta umskih zajednica
14
Slika 4. Inovirana karta umskih zajednica Crne Gore (M. urovi, S. Lui)
15
Zatiena podruja Crne Gore
Jedan od najznaajnijih parametara budueg razvoja zemalja jugoistone Evrope je zatita i ouvanje
prirode. U Crnoj Gori su zapoete aktivnosti na harmonizaciji zakonske regulative i aktivnosti
prikupljanja podataka za ustanovljavanje mree zatienih podruja.
Mrea Natura 2000 sastoji se od centralnih podruja: Posebna podruja ouvanja (SAC - Special Areas
of Conservation) i Podruja posebne zatite (SPA - Special Protection Areas).
Ova mrea treba da omogui ouvanje pomenutih tipova prirodnih stanita i stanita vrsta ili, gdje je to
mogue, ponovno uspostavljanje povoljnog statusa ouvanja u njihovom prirodnom podruju
rasprostranjenosti.
Emerald mrea funkcionie uporedo sa programom Natura 2000 u Evropskoj Uniji.
EMERALD mrea je ekoloka mreza sastavljena od podruja koja su od interesa za specifinu zatitu.
Ova mrea, koja je postavljena na istim principima kao i Natura 2000, oformljena je od strane Savjeta
Evrope za zemlje koje su u procesu pridruivanja EU i predstavlja aktivnost u sprovodjenju Bernske
Konvencije za ouvanje evropske divljai i prirodnih stanita.
Sastavljena je od Podruja od posebnog interesa za ouvanje (Areas of Special Conservation Interest
- ASCIs) na teritoriji svih potpisnica Konvencije. Zatiena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraenu
bioloku, geoloku, ekosistemsku ili predionu ranovrsnot - Zakon o zatiti prirode.
EMERALD Mreu u Crnoj Gori ine sledea podruja :
A. U cjelosti usaglaena i prihvaena podruja od znaaja za zatitu:
1. Skadarsko jezero, 2. Ostrvo Katii sa Donkova i Velja seka, 3. Plaa Pein, 4. Brdo Spas, 5.
Platamuni, 6. Tivatska solana, 7. Kanjon Cijevne sa dijelom emovskog polja, 8. Kotorsko-Risanski
zaliv, 9. Bio, Magli i Volujak, 10. Bjelasica, 11. Durmitor sa kanjonom Tare, 12. Komovi, 13. Hajla,
14. Vojnik i 15. Loven.
B. Podruja od znaaja za zatitu koja su usaglaena u visokom stepenu, ali sa potrebom daljeg
usaglaavanja:
1. Rumija, 2. Sinjajevina, 3. Kanjon Pive, 4. Kanjon Mrtvice, 5. Kanjon Male rijeke, 6. Orjen, 7. Golija,
8. Prokletije, 9. Visitor sa Zeletinom, 10. Velika plaa i Solana, 11. Buljarica, 12. Kanjon Komarnice.
C. Neusaglaena podruja, s potrebom daljeg usaglaavanja:
1. Ljubinja, 2. Dolina Lima i 3. Dolina ehotine.
Kako bi se poboljalo razumijevanje i unaprijedila svijest o znaenju i namjeni zatienih podruja
Medjunarodna unija za zatitu prirode (IUCN) je 1994. godine razvila sistem od est kategorija
zatienih podruja u skladu s njihovim primarnim ciljevima upravljanja.
Kategorija Naziv
Ia Strogi rezervat prirode
Ib Podruje divljine
II Nacionalni park
III Spomenik prirode
IV Podruje upravljanja stanitem
V Zatieni predeo
VI Zatiena podruja za upravljanje resursima
Po osnovu nacionalnog zakonodavstva, u Crnoj Gori je stavljen pod zatitu veliki broj prirodnih dobara,
od kojih mnoga omoguavaju zatitu najznaajnijih komponenti biolokog diverziteta. Uspostavljanje
Nacionalne mree zatienih podruja prirode koju sainjavaju postojea i planirana podruja za
zatitu, sastavni je dio politike Vlade Crne Gore koji ima za cilj da obezbjedi zatitu svih reprezentativnih
tipova stanita, ekosistema i biljnih i ivotinjskih vrsta.
Nacionalna mrea zatienih podruja prirode obuhvata pet nacionalnih parkova: Durmitor, Skadarsko
jezero, Loven, Biogradska gora i Prokletije. Ostatak ini preko 40 zatienih podruja unutar kategorija:
spomenik prirode; predio posebnih prirodnih odlika i (opti i posebni) rezervat.
16
3 Kulturna batina
Djelovanje ovjeka u prostoru je neizostavan faktor u analizi i karakterizaciji predjela. U nekim dravama
se predjeli analiziriju samo kroz prizmu ljudskih aktivnosti u predjelima, pa se tipologija bavi iskljuivo
kulturnim predjelima.
Raznovrsnost predjela u Crnoj Gori nastala je kombinacijom izuzetnih prirodnih vrijednosti sa razliitim
lokalnim tradicijama korienja prostora, koje su se razvile kao odraz kulturno-istorijskih, socijalnih i
ekonomskih prilika.
Prema vaeoj zakonskoj regulativi, kulturno nasljee ini 357 arheolokih, istorijskih, arhitektonskih,
umjetnikih, graditeljskih, etnolokih i tehnikih spomenika kulture. Kulturnu batinu Crne Gore ini
nepokretni i pokretni spomeniki fond. Pokretno spomeniko blago zatieno je u okviru muzejskih,
galerijskih, manastirskih i privatnih zbirki. U spomenike kulture spadaju i istorijski spomenici i spomen
obiljeja crnogorskih oslobodilakih ratova i NOB-a.
Vaeim zakonom definisane su tri kategorije spomenika kulture:
I kategorija - spomenici od izuzetnog znaaja;
II kategorija - spomenici od velikog znaaja;
III kategorija -spomenici od lokalnog znaaja.
Sticajem istorijskih okolnosti nepokretno nasljee neravnomjerno je rasporeeno na teritoriji Republike.
Najvei broj spomenika kulture nalazi se u optinama Kotor (31%) i Cetinje (13%). U Boki Kotorskoj
nalazi se 44,60% nepokretnih spomenika kulture, a u ostalom dijelu Crne Gore 55,40%. Najmanje
spomenika imaju optine abljak (0,23%) i Mojkovac (0,23%), a optine Andrijevica i Roaje nemaju
registrovanih nepokretnih spomenika kulture.
Aktuelno stanje kulturne batine Crne Gore uopte, moe se ocijeniti kao zabrinjavajue. U periodu
nakon zemljotresa, ogromni napori, struno angaovanje i novac uloeni su u obnovu postradalih
spomenika kulture, s pravom smatrajui prioritetnim fiziko spaavanje spomenikih vrijednosti
ugroenog prostora.
Meutim, nakon intenzivne obnove izazvane zemljotresom, nailazi burni period drutvenih previranja,
politikih, ustavnih, kulturnih, sociolokih i demografskih promjena i kriza u Crnoj Gori, to sve rezultira
poraavajuim stanjem spomenika kulture danas. Ovo prije svega zbog minimalnog ulaganja,
hroninog nedostatka strunog kadra, novodevastirajuih radnji na spomenicima kulture, koji dijelom
mijenjaju vlasnitvo i namjenu, a nadlene slube ne stiu na odgovarajui nain i uz postojeu
zakonsku regulativu ispratiti relevantne promjene.
Spomenici su ugroeni ve protokom vremena, u toku kojeg njihov gradivni materijal sam po sebi stari.
Oni su izloeni brojnim prirodnim neprilikama, katastrofama, dejstvu atmosferskih pojava i sl.
Poseban problem predstavlja naruavanje i devastacija izvorne okoline, tzv. kontakt zone spomenika
ili zatiene cjeline, koji se u dosadanjim zakonima, a pogotovo u praksi pokazao kao nerijeeno
pitanje.
Predio kao autohtona prostorna cjelina, zahvata prostor izmeu lokaliteta i regije, dakle razliitih je
veliina, sastava, sloenosti i znaaja za drutveni, ekonomski i druge aspekte razvoja. Izdvajanje,
ureenje, zatita i korienje predjela motivisani su ekonomskim, kulturolokim, i brojnim drugim
potrebama razvoja.
Kulturni pejza bi mogli definisati kao dio predjela u kome je ovjek djelovao stvarajui neke
prepoznatljive forme koje svjedoe o njegovoj istoriji, kulturi, nasleu u skladu sa prirodom. Kao takvog
ga treba prepoznati, zadrati i zatiti.
Nemogue je razdvojiti kulturni pejza i arhitektonski ambijent. Naprotiv, insistiranje na integralnom
pristupu doprinosi uveanju znaaja sveukupnog prostora, autentinih vrijednosti pejzaa, koji je i
tvorevina ljudskih ruku, i drugih kategorija kulturne batine, kao resursa odrivog razvoja.
17
4 Prethodna istraivanja
Planiranje predjela u Evropi
U razvijenim zemljama postoje visoka naela i svijest o vrijednostima prirodne i kulturne batine.
Najznaajniji rezulati su postignuti u Velikoj Britaniji, vajcarskoj, Njemakoj i Skandinavskim zemljama,
a znaajne pomake po tom pitanju u regionu su ostvarile Hrvatska i Slovenija.
Primjeri tipologije predjela: Engleska, Hrvatska i Slovenija
Planiranje predjela u Crnoj Gori

Jedinstveni prirodni faktori, kao to su geografski, geoloki, hidrografski, hidrogeoloki, pedoloki,
klimatski i drutveno ekonosmki faktori, uslovili su razvoj jedinstvenog sistema ivotnih uslova, a time i
razvoj ivotnih zajednica sa bogatom florom i faunom.
Bogatstvo flore i faune je prepoznatljiva karakteristika Crne Gore. U poreenju sa ostalim evropskim
zemljama, crnogorski biodiverzitet se ubraja u najznaajnije centre u Evropi.
Aktivnosti ovjeka koje su dovele do evolucije predjela, u kombinacili sa prirodnim uslovima stvorili
prostor koji je u predionom smislu visoko kvalitetan i raznovrstan.
Raznovrsnost predjela predstavlja vrijednost i bogastvo jedne zemlje. Crna Gora se odlikuje izuzetno
bogatom predionom raznovrsnou. Raznovrsnost predjela (pejzaa) u Crnoj Gori nastala je
kombinacijom izuzetnih prirodnih vrijednosti sa razliitim lokalnim tradicijama korienja prostora, koje
su se razvile kao odraz kulturno-istorijskih, socijalnih i ekonomskih prilika.
Dosadanjom klasifikacijom je na prostoru Crne Gore izdvojeno 10 tipova (karaktera) predjela.
Uzimajui u obzir kompleksne biogeografsko-ekoloke kriterijume tj. imajui u vidu sve primarne fiziko-
geografske i ekoloke uslove (abiotike i biotike) izdvojene su sledee jedinstvene makrocjeline:
eumediteranski; nii submeditenaski; mediteransko flini; ravniarsko-movarni; vii submediteranski;
brdsko-silikatni; mezofilni; planinski; visokoplaninski; i antropogeni tip predjela (Dr Duan oli, Dr
Bratislav Atanackovi, Dr Mihailo Vukovi, 1982.). Elementi od kojih se polazilo pri identifikaciji
navedenih tipova su visinsko zoniranje, fiziko geografski uslovi (reljef, stepen inklinacije), stepen
humidnosti/aridnosti, edafski uslovi (geoloko-pedoloki) i osnovni tipovi vegetacije.
Opti pregled pejzanih jedinica Crne Gore zasnovan je na prirodnim karakteristikama, ali ukljuuje i
prisustvo ovjeka u sluajevima kada to prisustvo poprima znaajniji predioni uticaj. Izdvojeno je 21
osnovna pejzana jedinica i dvije prostorno manje pejzane jedinice, koje se uglavnom odnose na
osjetljive ekosisteme, zbog njihove izraene posebnosti i identiteta. Prostorni plan Crne Gore
prepoznaje 21 pejzanu jedinicu: (1) Bokokotorski zaliv; (2) Obalno podruje srednjeg i junog Primorja;
(3) Tivatska Solila; (4) Dine ulcinjskog podruja; (5) Dolina Bojane, Zogajsko blato i asko jezero; (6)
Planinski masivi Orjen, Loven i Rumija; (7) Kraka zaravan zapadne Crne Gore; (8) Podruje
Skadarskog jezera; (9) Zetsko-bjelopavlika ravnica; (10) Nikiko polje; (11) Kanjonske doline u slivu
Morae; (12) Kanjon Cijevne; (13) Dolina Tare; (14) Durmitor i Sinjajevina; (15) Pivsko podruje; (16)
18
Pljevaljska povr; (17) Polimlje; (18) Roajsko podruje; (19) Masiv Prokletija; (20) Bjelasica; i (21)
Komovi.
U okviru predhodnih istraivanja i karakterizacije predjela izostalo je mapiranje navedenih tipova i
pejzanih jedinica. Kako su danas dotupni razliiti softverski programi kojima se moe lake u odnosu
na predhodni period pristupiti grafikom crtanju granica navedenih tipova otvara se mogunost i dopune
i provjere predhodnih istraivanja.
Poslednjih godina u okviru prostorno urbanistikih planova primijetan je znatan pomak kada je
karakterizacija predjela u pitanju, pa je tako za jedan dio optina uraena i prikazana analiza predjela
kroz grafiku i tekstualnu dokumentaciju. I pored nespornog znaja pomenutih analiza, moe se uoiti
da su prostori optina tretirani na bazi razliitih prostornih podataka i tematskih karata pa se i sami
rezultati djelimino razlikuju od optine do optine. Takoe je neophodno naglasiti da se administrativne
granice optina rijetko poklapaju sa stvarnim prirodnim granicama u predjelima.
Optina Niki Obalno podruje Optina Ulcinj
Optina Bijelo Polje Durmitorsko podruje NP Loven
Optina Podgorica Optina Kolain Optina Danilovgrad

Primjeri analize predjela kroz PUP-ove za neke optine u Crnoj Gori
19
5 Zakonska osnova
Evropska konvencija o predjelima
Evropska konvencija o predjelima je prvi internacionalni ugovor koji se bavi zatitom, planiranjem i
upravljanjem svim vrstama evropskih predjela. Tim dokumentom je predio u Evropskom prostoru
odreen kao znaajan dio javnih interesa na kulturnom, ekolokom, i drutvenom podruju i
istovremeno je resurs za privrednu djelatnost (Evropska konvencija o predjelima, Firenca 2000).
Evropsku konvenciju o predjelima je do sada potpisalo i ratifikovalo 37 drava, dok su 3 potpisale
bez dalje ratifikacije (stanje 17.11.2012. g.). Konvencija je ratifikovana u Parlamentu Crne Gore i
objavljena u Slubenom listu br. 006/08-135.
Ovaj broj ukazuje na to, koliki znaaj pripisuju nacionalne Vlade ovom ugovoru odnosno pravnim i
politikim efektima, koje prouzrokuje sprovoenje konvencije, kako na lokalnom i regionalnom tako
i na dravnom i evropskom nivou.
Glavni ciljevi Konvencije su da promovie zatitu, upravljanje i planiranje predjela na principima
odrivog razvoja, i da organizuje evropsku kooperaciju o pitanjima predjela.
Obaveze
Integrisanje politike predjela (planiranja, zatite i upravljanja predjelom) na svim nivoima prostornog
i urbanistikog planiranja kao, sektorskih planova, kao i programe zatite ivotne sredine, kulturne
programe, i programe iz bilo kog drugog sektora koji moe imati neposredni ili posredni uticaj na
predio.
Uspostvljnje procedur z ukljuivnje njire jvnosti, loklnih i regionlnih vlsti i ostlih
zinteresovnih strn u osmiljvnje i sprovoenje ovih progrm. Predio im uticj n
kompletno stnovnitvo, p brig o njemu zhtev srdnju izmeu irokog spektr pojedinc i
orgnizcij.
Prvno priznvnje predjel ko sutinski bitne komponente okoline u kojoj ljudi ive, ko izrz
rznolikosti njihovog zjednikog kulturnog, ekolokog i drutveno-ekonomskog nsle i ko
temelj loklnog identitet.
Procjena i identifikacija predjela, vodei rauna o njihovim vrijednostima koje im pridaju
zaintresovane strane i stanovnitvo.
Identifikacija sopstvenih predjela, analiza njihovih karakteristika i uzroka mijenjanja, procijena
kvaliteta predjela vodei rauna o posebnim vrijednostima koje im pridaje stanovnitvo i definisanje
kvaliteta predjela uz saradnju javnosti.
Obrazovanje strunjaka za procenu predjela i djelovanje u njemu.
Saradnja na meunarodnom nivou - razmjena iskustava, metodologija, tehnike i naune pomoi
po svim pitanjima sadranim u odredbama Konvencije.
Monitoring promjen, procjen efekt polititik, mogue redefinisnje izbor.
Drave su svjesne, da razvoj poljoprivrede, umarstva, proizvodnih postupaka u industriji i rudarstvu i
regionalno planiranje, urbanizam, saobraaj, infrastruktura, turizam i rekreacija i ire, promjene u
svjetskoj privredi, esto pospjeuju promjene predjela, to ele savladati sa ostvarivanjem odredbi ove
konvencije. Sa ubjeenjem, da je predio (pejza) kljuni sastavni dio ovjekovog i drutvenog
blagostanja i da njena zatita, upravljanje i planiranje predstavljaju pravo i obavezu svakog, ele ispuniti
elju javnosti, da e uivati sve kvalitete krajina i igrati stvarnu ulogu u njihovom razvoju.
Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list CG br. 51/08 i 34/11)
Radi sprovoenja zatite i politike upravljanja predjelima, koje su osnovna naela EKP neophodno je
ukljuiti planiranje predjela kroz sve nivoe planske dokumentacije.
Zakon o ratifikaciji konvencije o evropskim predjelima (Sl. list CG 48/08) koja odreuje zatitu,
upravljanje i planiranje predjela.
20
Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. list CG 48/08) l. 2., 3., 4. koji definiu ciljeve i principe ouvanja
pejzane raznovrsnosti, zatite i obnavljanja kulturnih i estetskih vrijednosti pejzaa i principe ouvanja
prirodnih resursa gdje se ubrajaju i predjeli.
Zakon o zatiti prirode (Sl. list CG 62/13) definie pojam predjela i predione raznovrsnosti, definie
zatitu predjela, predio izuzetnih odlika, prepoznaje pejzane vrijednosti i aktivnosti sa specifinim
rasporedom ekosistema pri razvrstavanju zatienih prirodnih dobara u kategorije. Definie plan
upravljanja, uslove korienja, monitoring i sadrinu strategije zatite prirode.
lan 9. ovog zakona definie mjere i uslove zatite prirode u planovima, osnovama i projektima izmeu
ostalih i mjere ouvanja predione raznovrsnosti.
lan 27. istog Zakona definie da se zatita predjela vri planiranjem i sprovoenjem sveobuhvatnih
mjera kojima se spreavaju neeljene promjene i degradacija prirodnih, prirodi bliskih ili stvorenih
predjela, radi ouvanja znaajnih obiljeja i karaktera predjela, raznovrsnosti, jedinstvenosti i estetske
vrijednosti i omoguavanja trajnog korienja prirodnih dobara.
Prije izrade prostorno-planske dokumentacije pribavlja se mapa predjela koju izrauje organ uprave, a
prije izrade projektne dokumentacije pribavlja se analiza zelenila sa pejzanom taksacijom.
Prostorno planskom i projektnom dokumentacijom i planovima korienja prirodnih dobara definie se
ouvanje znaajnih i karakteristinih osobina predjela, kao i odravanje biolokih, geolokih i kulturnih
vrijednosti koje odreuju njegov karakter i estetski doivljaj.
lanom 56. za proglaenje zatienog prirodnog dobra definie potrebu izrade Studije zatite.
Zakon o zatiti kulturnih dobara (Sl. list CG 49/10) u lanu 23. propisuje potrebu izrade elaborata za
utvrivanje kulturne vrijednosti.
Planom predjela mogue je predvidjeti potrebu izrade elaborata tj. inicirati zatitu nekog kulturnog
pejzaa na osnovu njegove autentinosti, integritreta, stepena ouvanosti, jedinstvenosti i rijetkosti,
istorijskog, naunog, arhitektonskog ili drugog drutvenog znacaja.
Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. list CG 59/11) l. 15., stav 6, strateka
procjena potrebno je da sadri i procjenu uticaja na pejza.
Zakon o umama (Sl. list CG, br. 74/10, 40/11). Znaaj i ouvanje predjela indirektno su uneene u
navedeni zakon. ume i umsk zemljit, ko dobr od opteg interes, uivju posebnu ztitu.
Znaaj ouvnja bioloke i pejzne rznovrsnosti, sa apekta funkcije uma, naveden je u lanu 26,
taka 6.
21
Evropska klasifikacija predjela
Slika 5. Predjeli Evrope (LANMAP2)
22
Slika 6. Predjeli Crne Gore prema evropskoj klasifikaciji
U odnosu na evropsku kalsifikaciju predjela predjeli Crne Gore pripadaju mediteranskoj i kontinentlanoj
zoni, sa preteno planinskim i brdovitim terenima na sedimentnoj i krenjakoj podlozi sa umovitim i
poljoprivrednim povrinama kao pretenom namjenom zemljita.
23
6 Karakterizacija predjela Crne Gore
Procjena karaktera predjela
Sve procjene karaktera predjela moraju jasno formulisati svoju svrhu.
Procjena zahtjeva inpute od strane brojnih specijalizovanih oblasti, ukluujui istoriju razvoja predjela i
arheologiju, ekologiju, poloprivredu, umarstvo planiranje.
Geografski informacioni sistem (GIS) igra sve veu ulogu kao orue procjene karaktera predjela.
Korienje kompjuterske tehnologije e najvie zavisiti od razmjere istraiavnja, vjetine i raspoloivih
resursa, i raspoloivih bazinih podataka u digitalnoj formi.
Tipovi karaktera predjela

Predioni karakter se definie kao posebna, raspoznatliva ema, obrasci predionih elemenata, koji se
deavaju konzistentno u odreenom tipu predjela, i koje jedan predio ine drugaijim, pre nego bolim
ili loijim od drugih. Naroita kombinacija geologije, relefa, zemlita, vegetacije, korienja zemle,
ema pola i humanih nasela kreira karakter predjela. Istraivanje i razumijevanje karaktera predjela
zahteva sistematsko ispitivanje mnogo razliitih faktora koji su doprinjeli njegovom stvaranju i utiu na
te lokacije. To obuhvata geologiju i relef, prirodne atribute zemlita i vegetacije i obe istorijske i
aktuelne uticaje korienja zemle od strane oveka i podizanje nasela. Interakcije izmeu svih tih
faktora kreiraju predjele.
Karakterizacija obuhvata indentifikaciju podruja razliitog karaktera, njihovu klasifikaciju i kartiranje
kao i opis njihovog karaktera. Fokus je na odgovoru ta jedno podruje ini razliitim od drugog.
Rezultat je indentifikacija:
Tipovi karaktera predjela;
Podruja karaktera predjela.
Tipovi predjela se veinom baziraju na prirodnim karakteristikama i mogu se nai u razliitim
delovima istraivanog podruja, ali bilo gde da se nalaze oni dele jasno slinu kombinaciju geologije,
topografije, hidrolokih ema, vegetacije i istorijskog korienje zemle kao i eme nasela u svim
podrujima gde se pojavluju. Pojam se odnosi se na razliite tipove predjela koji su relativno
homogenog karaktera. To ne znai da e sva podruja biti indentina ali pre da postoje zajednike
eme koje se mogu uoiti i na karti i na terenu. Tipovi predjela koji su prepoznati na prostoru Crne Gore
na nacionalnom nivou su: 1. urbana naselja; 2. ravnice (polja); 3. zaravni i visoravni; 4. kanjoni i
klisure; 5. doline i kotline rijeka; 6. jezera; 7. visokoplaninski tip; 8. planinski tip; 9. nii planinski
tip; i 10. brdski tip.
Unutar navedenih tipova karaktera predjela u detaljnjim studijama predjela na mikro nivou mogue je
prepoznati mnotvo razliitih podtipova u zavisnosti od predionih obrazaca koji se javljaju. Tako napr.
u okviru brdskih i niih planinskih predjela veoma jasno se uoava tip ruralnih naselja sa tradicionalnim
poljoprivrednim terasama, kao to se u okviru ravniarskih tipova predjela ( ravnica, kotlina i dolina
rijeka, visoravnima i zaravnima) prepoznaju razliiti tipovi tipovi ruralnih naselja sa tradicionalnim
poljoprivrednim poljima.
U jo detaljnijoj klasifikaciji radi se identifikacija samih predionih elemenata kao to su izgraena
podruja, ume, livade, panjaci, goleti, rijeke, jezera, movare i sl., kao i predioni obrazci (razliite
matrice u prostoru: razliiti tipovi terasa, polja, vrste uma i sl.)
Utvrivanje granica izmeu razliitih tipova i podruja karaktera predjela je veoma sofisticiran i teak
zadatak. Paljivim preklapanjem svih razpoloivih podataka pokualo se utvrditi gdje jedan tip predjela
prestaje a poinje drugi. Najee je granica utvrivana na osnovu morfologije reljefa, nagiba terena i
vegetacijskog pokrivaa, pa je esto granica pratila ivicu ume, najvisoije take kanjona i klisura. U
dolinama rijeka granica tipa predjela je obuhvatila pored samog vodenog toka i zaravnjene dolinske
terase.
Prvi korak u tipologiji je traganje za atributima a drugi je ustanovljavanje njihove hijerarhije. Pristupi
kartiranju i klasifikaciji su veoma razliiti i zavise od raspoloivih podataka. Atributi kao to su klima,
geologija, reljef, zemljite i antropogeni uticaj su uobiajeno vii u klasifikaciji dok je vegetacija nie
na hijerarhijskoj ljestvici.
24
Nacionalni i regionalni tipovi predjela, bazirani na naroitim kombinacijama prirodnih i kulturnih
uticaja oznaavaju se vie optim imenima koja reflektuju dominantni uticaj na karakter predjela.
Na lokalnom nivou naglasak je na indentifikaciji manjih razmjera, finije granulacije tipova karaktera
predjela koji reprezentuju vie lokalne eme karaktera i jae doprinose vie lokalnom duhu mjesta.
Podruja karaktera predjela su pojedinana, jedinstvena, izolovana geografska podruja koja imaju
svoj individualni karakter i identitet. Naziv podruja karaktera predjela baziran je na imenu mjesta ili
utvrenog lokaliteta.
Ako se procjena predjela bavila samo sa podrujima karaktera ona e naravno dati realni duh, smisao
indentiteta i posebnosti. U nekim sluajevima moe se odluiti da je karakteristinost individualnih
podruja takva da nije neophodno izdvajati tipove karaktera predjela. Rezultat procjene e se bazirati
samo na individualnim podrujima.
U ovom sluaju procjena predjela bavila se prioritetno podrujima karaktera predjela jer ona
daju realni duh, smisao indentiteta i posebnosti.
Krajnji produkt karakterizacije je karta podruja karaktera predjela.
25
7 Metodologija
Diagram metodlogije procjene karaktera predjela
ematski je prikazan model hijerarhijskog pristupa kriterijuma koji su uzeti u obzir prilikom tipoloke
kalsifikacije podruja karaktera predjela na razliitim nivoima: nacionalnom, regionalnom I lokalnom
nivou.
26
Sledei ematski prikaz ukazuje na pojedinane elemenate unutar svakog od izabarnih kriterijuma koju
su bili relevantni za tipoloku karakterizaciju predjela.
Za potrebe mapiranja i tipologije predjela Crne Gore korieni su sledei kartografski podaci:
Pedologija Crne Gore;
Vegetacija Crne Gore;
umske zajednice Crne Gore;
Korienje zemljita (Corine Land Cover).
Kartografski podaci iz Prostornog plana Crne Gore:
Administrativna podjela Crne Gore;
Ambijentalne zone;
Geoloke pojave i procesi;
Meunarodni poloaj Crne Gore;
Mrea naselja, objekata drutvene i tehnike infrastrukture sa projekcijom;
Namjena povrina;
Ogranienja i konflikti prostornog razvoja;
Seizmika regionalizacija i hazard;
Struktura prostornog razvoja sa projekcijom;
Visinske zone;
Zatita prirodne i kulturne batine sa projekcijom.
Korienjem GIS softvera ovi podaci su georeferencirani i preklopljeni sa ostalim bazom podataka i
izvrena je njihova analiza. Analizirana prostorno-planska dokumentacija ukazuje na neujednaen
pristup karakterizaciji predjela.
Kriterijumi na osnovu kojih je izvreno kartiranje predjela su:
Osnovne klimatske karakteristike;
hidroloke karaktersitike;
Orografske karakteristike (reljef, nagib i visinsko zoniranje);
Edafski ulsovi (geomorfoloke i pedoloke karaktersitike);
Antropogeni uticaj;
Karta umskih zajednica.
27
28
8 Tipovi karaktera predjela
Na osnovu orografskih i hidrolokih karakteristika: nagiba i visinskog zoniranja prema kategorizaciji
oblika reljefa izdvojena su sledei tipovi karaktera predjela:
Ravniarski predjeli (a. Ravnice i polja, b. doline i kotline rijeka, c. visoravni i zaravni);
Kanjoni i klisure;
Jezera;
Visokoplaninski tip;
Planinski tip;
Nii planinski tip;
Brdski tip.
Kao dominantno antropogeni tip izdvojena su vea urbana naselja koja su na osnovu statistikih
kriterijuma Monstata klasifikovana kao urbana.
29
9 Podruja karaktera predjela
Uzimajui u obzir reljef, klimu, geoloke i pedoloke karakteristike, pokriva tla, homogenost i
prepoznatljivost predjeli Crne Gore su svrstani u pet regiona:
Predjeli primorskog regiona;
Predjeli skadarskog basena;
Predjeli krakog regiona;
Predjeli kanjona i visoravni centralnog regiona;
Predjeli planina i dolinskih rijeka sjevernog regiona.
Prediona regionalizacija Crne Gore
30
Predjeli primorskog regiona
Klima: Crnogorsko primorje ima odlike tople mediteranske klime. Visoke temperature primorja su
posledica prodora toplih vazdunih masa iz Mediterana. Padavine su najobilnije u Boki Kotorskoj. U
planinskim dijelovima blizu mora koliina padavina raste sa visinom do 1.100 m, a onda opada.
Reljef: Region crnogorsko primorje prostire se od morske obale do planinskog lanca Orjen -Loven-
Sutorman - Rumija. Strme krenjake padine i vertikalni odsjeci izbrazdani su procijepima, dubokim
toilima i nazubljenim grebenima izmeu njih.
Padine su pri dnu ublaene zbog flinog sastava podloge i zasute siparima i plavinama. U
sjeverozapadnom dijelu primorja pojas zaravni je uzan, za razliku od jugoistonog primorja gdje se
prostire niska ravan Ulcinjskog polja.
U morfologiji reljefa prisutne su i
priobalne i plavne aluvijalne ravnice,
movare, plae i ostrva.
Dominantni pokriva tla:
Tipovi vegetacije: Orno -
Quercetum ilicis, Rusco-Carpinetum
orientalis
Klimatogene ume Crnogorskog
primorja razvijene pod uticajem
mediteranske klime. Usled
intezivnog antropogenog uticaja u
dugom vremenskom periodu
iskonska vegetacija ovog prostora je
izmijenjena, te umjesto umskih
zajednica koje predstavljaju klimaks
sada se nalaze degradacijski oblici:
makija, ikara, gariga, kamenjari.
U ovom regionu se na
horizontalnom i vertikalnom profilu
diferenciraju brojne umske
zajednice uslovljene klimom
(klimatogene ume) i orografsko-
edafskim uslovima, posebno
nadmorskom visinom i ekspozicijom
(klima-regionalne ume).
Najnii pojas ine hidrofilne ume u
priobalnom dijelu Bojane i uu Bojane u Jadransko more.
Eumediteranski pojas zizmzelenih uma koji ine tvdolisne stalno zelene ume i makija sa: Quercus
ilex, Quercus coccifera, Fraxinus ornus i drugim vrstama zahvata pojas do 300 m nadmorske visine.
Iznad ovog pojasa prostire se submediteranski pojas termofilnih listopadnih uma sa hrastom
meduncem i bjelograbiem. Do vrhova primorskih planina na junim ekspozicijama prostiru se
kserofilne ume crnog graba.
Kulturni obrazac:
ruralna naselja na tradicionalnim poljoprivrednim poljima,

ruralna naselja sa tradicionalnim terasama,
tradicionalne terase sa maslinjacima
primorska gradska i prigradska naselja, semiurbana naselja
industrijske zone, skladina i servisna podruja
idevastirana podruja (kamenolomi, deponije).
31
Podruja karaktera predjela
Regionalni nivo
Lokalni nivo
Regionalni nivo
1.1 Predjeli hercegnovskog podruja

1.2 Predjeli Bokokotroskog zaliva
1.3 Predjeli podruja Lutice
1.4 Predjeli budvanskog podruja
1.5 Predjeli barskog podruja
1.6 Brdoviti predjeli ulcinjskog podruja
1.7 Ravniarski predjeli ulcinjskog podruja
Lokalni nivo
1.1.1 Brdoviti predjeli Koare i vinja

1.1.2 Priobalni predjeli Herceg-Novog
1.1.3 Nii planinski predjeli hercegnovskog podruja
1.2.1 Brdoviti predjeli Vrmca

1.2.2 Predjeli Bokokotorskog zaliva
1.2.3 Brdoviti predjeli morinjskog podruja
1.2.4 Priobalni predjeli Kumborska i enovia
1.2.5 Ravniarski predjeli tivatskog podruja
1.3.1 Brdoviti predjeli zalivskog podruja Lutice

1.3.2 Ravniarski agrikulturni predjeli Lutice
1.3.3 Brdoviti predjeli otvorene obale Lutice
1.3.4 Priobalni predjeli Krtola
32
1.4.1 Brdoviti predjeli Donjeg Grblja
1.4.2 Ravniarski predjeli grbaljskog podruja
1.4.3 Brdoviti tereni Gornjeg Grblja
1.4.4 Nii planinski predjeli lovenskih primorskih strana
1.4.5 Brdoviti predjeli Maine
1.4.6 Priobalni predjeli budvanskog podruja
1.4.7 Brdoviti predjeli Patrovia
1.5.1 Priobalni predjeli barskog podruja

1.5.2 Nii planisnki predjeli Rumije
1.6.1 Planinski predjeli Rumije

1.6.2 Brdoviti predjeli Anamala
1.6.3 Ravniarski predjeli Mrkovskog i Goranskog polja
1.6.4 Brdoviti predjeli Briske Gore i Moure
1.6.5 Brdoviti predjeli obalnog podruja Ulcinja
1.7.1 Movarni predjeli Ulcinjske solane i Delte Bojane

1.7.2 Ravniarski predjeli Anamalskog i askog polja
1.7.3 Ravniarski predjeli Ulcinjskog i Zoganjskog polja
1.7.4 Aluvijalni predjeli Velike plae
33
Na podruju primorskog regiona izdiferencirano je nekoliko tipova karaktera predjela koji izgrauju
pomenuta podruja karaktera predjela. Tipovi karaktera predjela zasnovani na karakteristinoj prirodnoj
i kulturnoj osnovi koja se ponavljaju u manje vie slinoj formi i obliku du itavog primorja su: primorski
grebeni i stjenovite obale, brdsko -planinsko zalee na masivnim krenjacima, ogoljeni brdoviti tereni
na krenjacima, umovito brdsko zalee na krenjacima, umovite padine na fliu i deluvijumu, naselja
na tradicionalnim poljoprivrednim poljima, naselja sa tradicionalnim terasama, tradicionalne terase sa
maslinjacima, priobalne i plavne aluvijalne ravnice, movarno zemljite (movare,solila, solana), plae
- pjeane, ljunkovite, betonske, ostrva, asko jezero, izgraeno zemljite (gradska naselja,
industrijske zone, skladina i servisna podruja), djelimino izgraeno zemljite - semiurbana naselja
razbijenog tipa i devastirana podruja (kamenolomi, deponije).
34
1.2.2. Predjeli Bokokotroskog zaliva 1.2.1 Brdoviti predjeli Vrmca
1.7.4 Aluvijalni predjeli Velike plae 1.2.5 Ravniarski predjeli tivatskog podruja
1.7.3 Ravniarski predjeli Ulcinjskog I 1.4.1 Brdoviti predjeli Donjeg Grblja

Zoganjskog polja
1.7.1 Movarni predjeli Ulcinjske solane i Delte

Bojane
35
Predjeli skadarskog basena
Klima: Podgoriko -skadarska
kotlina izloena je jakom klimatskom
uticaju Mediterana, iji uticaj dosee
do Nikikog polja u vidu
izmijenjene mediteranske klime.
U Podgorici srednja januarska
temperature je 5C, a srednja julska
26C. Prosjena koliina padavina u
Podgorici je 1.653 l/m, a u
Danilovgradu 2.182 l/m.
Reljef: Region skadarskog basena
obuhavata obuhvata Podgoriko -
skadarsku kotlinu i dolinu Zete sa
Bjelopavlikom ravnicom. Na ovoj
povri uzdiu se brdoviti predjeli
Komana, Pipera i Martinia, Veljeg
brda i Zagaraa, na istoku Drume i
Hoti, Kakaricka gora, Doljani i
Fundina I u okolini skadarske kotline
Brdoviti predjeli krajine i Rijeke
nahije. Podgoriko - skadarska
kotlina zaravljena je fluvioglacijalnim
materijalom.
Tipovi vegetacije:
Rusco - Carpinetum orientalis,
Rusco - Carpinetum quercetosum.
U basenu Skadarskog jezera
prostiru se hidrofilne ume vrbe, toplole i skadarskog lunjaka.
Kulturni obrazac:
gradska naselja
prigradska naselja sa poljoprivrednim poljima, vonjacima i vinogradima
priobalna i ruralna naselja sa tradicionalnim terasama u podruju Skadrskog jezera
ruralna naselja u brdskom podruju
36
Regionalni nivo
Lokalni nivo
Regionalni nivo
2.1 Ravniarski predjeli Zetsko-bjelopavlike ravnice

2.2 Predjeli Skadarskog jezera
2.3 Predio kanjona rijeke Cijevne
Lokalni nivo
2.1.1 Ravniasrski predio podruja Podgorice

2.1.2 Brdoviti predjeli Komana
2.1.3 Brdoviti predjeli Veljeg Brda i Zagaa
2.1.4 Antropogeni predjeli bjelopavlikog podruja
2.1.5 Brdoviti predjeli Pipera i Martinia
2.2.1 Brdoviti predjeli Krajine

2.2.2 Ravniarski agrikulturni predjeli crmnikog podruja
2.2.3 Brdoviti predjeli Rijeke nahije
2.2.4 Skadarsko jezero
2.3.1 Brdoviti predjeli Drume i Hoti

2.3.2 Kanjon Cijevne
2.3.3 Brdoviti predjeli Kakaricke gore, Doljana i Fundine
37
38
Na podruju skadarskog basena izdiferencirano je nekoliko tipova karaktera predjela koji izgrauju
pomenuta podruja karaktera predjela. Tipovi karaktera predjela zasnovani na karakteristinoj prirodnoj
i kulturnoj osnovi koja se ponavljaju u manje vie slinoj formi i obliku u okviru ovog regiona su pored
samog jezera i plavnih ravnica oko jezera, naselja sa tradicionalnim poljoprivrednim poljima (Crmniko,
Orahovsko, Zetska i Bjelopavlika ravnica, Kopiljsko polje), naselja sa tradicionalnim poljoprivrednim
terasama, izgraeno zemljite (urbana i semiurbana naselja), klisure i kanjoni (Rijeke Crnojevia i
Cijevne), doline rijeka, brdski predjeli i nii planinski predjeli.
2.2.3. Brdoviti predjeli Rijeke nahije 2.2.4 Skadarsko jezero
Kulturni predio Rijeka Crnojevia Kulturni predio na podruju Skadarskog jezera
39
Predjeli krakog regiona
Klima: Vijenac primorskih planina
spreava toplotni uticaj Jadranskog
mora. Meutim, koliina padavina je
velika zbog direktnog prodora
vlanih mediteranskih masa preko
Bokokotorskog zaliva. Prosjena
godinja koliina padavina: Cetinje
3.993 l/m, Grahovo 3.140 l/m,
Niki 1.993 l/m, a Crkvice 4.742
l/m.
Reljef: Region kra je predio sa
najdebljim slojevima karbonatnih
stijena, preteno krenjaka sa
jakom izraenom karstnom erozijom
koja je uslovljena velikom koliinom
padavina.
Region kra se prostire sjeverno od
planinskog lanca Orjen - Loven -
Sutorman - Rumija, na sjeveru do
pravca klanac Duga - Niki. Na
ovoj povri uzdiu se krenjake
planine: Somina, Njego, Golija,
Pljeevice i Budoa.
Vee zaravni na ovom prostoru su
kraka polja: Cetinjsko, Njeguko,
Dragaljsko, Grahovsko, Nudo i
Nikiko.
Povr dubokog kra ima u cjelini
oskudan pedoloki pokriva i veoma
malo plodnog zemljita, uglavnom pri dnu polja, vrtaa i dolova ili na dolomitskim zaravnima.
Povr dubokog kra je ekoloki veoma osjetljiva zbog dominantne krenjake i krenjako -dolomitine
geoloke podloge, osiromaenih, degradiranih i labilnih umskih i travnih ekosistema. Zbog velike
koliine padavina izraeni su erozioni procesi.
U reljefu su prisutne doline rijeka: Zete, Graanice, Mrkonica i Bistrice, jezerske akumulacije: Krupac,
slano i Liverovii, a na krajnjem zapadu od vodenih akumulacija znaajno je Bileko jezero.
Tipovi vegetacije: Querco - Carpinetum orientalis petterietosum, Querco - Ostryetum carpinifoliae,
Ostryo - Quercetum pubescentis , Seslerio - Ostryetum carpinifoliae, Fagetum montanum
seslerietosum i Fageto - Abietosum.
U ovom regionu javljaju se klimatogene zajednice submediteranske i epimediteranske vegetacijske
zone.
Razliiti ekonomski i politiki uslovi kroz koje je stoljeima prolazio crnogorski kr uslovili su razliite
motive zbog kojih su unitene ume u ovom regionu. Prekomjerna sjea drveta za potrebe grijanja,
krenje i paljenje uma radi stvaranja obradnog zemljita i panjaka, veliki broj stoke i sjea kvalitetnih
uma za potrebe brodogradnje i graevinarstva glavni su razlozi unitavanja uma. Sa nestankom
uma velike koliine kinih padavina, karakteristine za ovo podruje, sprale su zemljini sloj u kraka
polja i vrtae.
U ovim regionu uglavnom su zastupljene termofilne ume hrasta medunca, bjelograbia, makedonskog
hrasta, crnog graba, a na planinama termofilna varijanta bukovih uma.
Na visokim planinama: Njego, Somina, Bijela gora, jela se nalazi na junoj granici svog areala, u
mjeovitim umama sa bukvom.
40
Po prestanku negativnog dejstva ovjeka u razmjerno kratkom periodu uoeni su zakoni singereze na
kru i pokazalo se da su ikare i niske ume bjelograbia i crnog jasena samo progradaciono -
degradacioni stadijum uma makedonskog hrasta, cera, sladuna ili medunca.
Kulturni obrazac:
urbano naselje grada Nikia

prigradska naselja sa poljoprivrednim poljima
ruralna naselja sa poljoprivrednim poljima u poljima
ruralna naselja u brdskom podruju sa malim poljoprivrednim gazdinstvima
kamenolomi

Regionalni nivo
Lokalni nivo
Regionalni nivo
3.1 Ravniarski kraki predjeli nikikog podruja

3.2 Brdoviti kraki predjeli nikickog i cetinjskog podruja
3.3 Planinski predjeli Orijena
3.4 Planinski predjeli nikikog podruja
3.5 Predjeli lovenskog podruja
Lokalni nivo
3.1.1 Jezerski predio Krupca i Slanog

3.1.2 Ravniarski predio Nikikog polja
3.1.3 Nii planinski predjeli Ozrinia i Ostroskog podruja
41
3.1.4 Ravnicarski predjeli Nikicke upe
3.1.5 Nii planinski i brdoviti predjeli Tovica i Dubrave
3.1.6 Ravnicarski predio Jasenovog i Gornjeg polja
3.2.1 Nii planinski predjeli Zagore, Cuca, Bjelice i Ceklica

3.2.2 Planinski predjeli Pljeevice i Budoa
3.2.3 Kraki nii planinski predjeli Vraenovii, Petrovii, Vilusi
3.3.1 Nii planinski predjeli Orijena

3.3.2 Visokoplaninski predjeli Orijena
3.3.3 Nii planinski predjeli Krivoija
3.3.4 Nii kraki planinski predjeli Grahovo i Nudo
3.4.1 Visokoplaninski predjeli Golije

3.4.2 Planinski predjeli Rudina i Banjana
3.4.3 Visokoplaninski predjeli Njegoa i Somine
3.5.1 Nii planinski predjeli Bajica, Zabrda i Ljubotina

3.5.2 Planinski sjeveroistoni obronci Lovena
42
U krakom regionu izdiferencirano je nekoliko tipova karaktera predjela koji izgrauju pomenuta
podruja karaktera predjela. Tipovi karaktera predjela prema uestalosti pojavljivanja su nii planinski I
planinski predjeli, kraka polja (Nikiko polje, Jasenovo polje, Grahovsko, Dragaljsko, Vrbanj,
Kruevice, Ubli, Njeguko, Cetinjsko), izgraeni predjeli (urbana, semiurbana i ruralna naselja), vodene
akumulacije (jezera Slano, Krupac, Liverovii), doline rijeka (Zete, Graanice, Mrkonica, Bistrice), a
mejstimino se u sjevernom dijelu javlja i visokoplaninski tip predjela sa istaknutim planinskim vrhovima.
U okviru ovih tipova karaktera predjela kao predioni elementi uoavaju se ume, livade i panjaci,
ogoljeni kreviti tereni, poljoprivredna polja, devastirana podruja (kamenolomi, deponije) i sl.
43
3.1.1. Jezerski predio Krupca i Slanog 3.4.2 Planinski predjeli Rudina i Banjana (selo
Donje Crkvice
3.3.4 Nii kraki predjeli (Grahovso polje) 3.4.3 Visokoplaninski predjeli Njegoa i Somine
3.1.2 Ravniarski predio NIkikog polja 3.2.2 Planinski predjeli Pljeevice i Budoa
(Budoke poljane)
44
Predjeli kanjona i visoravni centralnog regiona
Klima: Na visokim planinama ovog
regiona vlada otra
visokoplaninska, subalpska klima,
koja u niim meu planinskim
dolinama prelazi u umjereniju
planinsku klimu.
U istonom dijelu regiona du
Kanjona Platije dominira umjereno -
kontinentalna klima sa prodorima
izmijenjene mediteranske klime
Reljef: Region u sjevernom dijelu
obuhvata visoke planine Durmitor,
padine Sinjajevine a izmeu njih su
planinske povri i duboke doline
kanjonskog oblika. Region se
sjevero istonom granicom protee
du kanjona Tare do Mojkovca.
Spoljni granini niz planina prema
krakom regionu ine: Vojnik,
Maganik, Prekornica, Kamnik i
ijovo. Na ovom prostoru se nalaze
velike povri: Krnovo, Lukavica i
Lola. Dio podruja je oskudno
vodom, a dijelovi sa krenjakom
podlogom su sasvim bezvodni.
Na jugozapadu se granii nizom
planina: Magli, Volujak i Bio na
koje se nadovezuju Pivska planina, june i istone padine Sinjajevine, Morake planine, Vojnik, Vuje,
visokoplaninski predjeli tirovika i Maganika, Prekornice i Kamenika i planinski predjeli Kua.
Ovaj region presijecaju velike rijeke: Piva sa Komarnicom, Moraa i Tara sa pritokama u gornjem toku.
Tipovi vegetacije: Querco - Ostryetum carpinifoliae, Fageto - Abietosum, Fagetum montanum
seslerietosum, Pinetum heldreichii - uma munike i Aceri - Carpinetum orientalis.
U ovom regionu dominantne su: ume bukve, mjeovite ume jele i bukve, ume smre na Pivskoj
planini i Volujku i ume munike koji na podruju titova, Prekornice i Maganika imaju najvei kompleks
u svom dananjem arealu. Ovom regionu pripada najvei dio visokoplaninskih panjaka i rudina.
ume munike u regionu nalaze se na planinama: titovo, Prekornica, Maganik i Sinjajevina,od 1.200 -
1.800 m nadmorske visine, na svim ekspozicijama i plitkim karbonatnim zemljitima sa izraenim
uticajem mediteranske klime. Predstavljaju endemnu i reliktnu vegetaciju.
ume bukve i jele bez smre i ume bukve razvijaju se na karbonatnoj podlozi u zapadnom dijelu, i na
sedimentima durmitorskog flia u istonom dijelu regiona. Na planinama su preteno monodominantne
smreve ume.
Kulturni obrazac:
manja urbana naselja abljak, Pluine i avnik.

Brojna ruralna planinska naselja sa malim poljoprivrednim gazdinstvima (poljoprivredna polja,
koene livade)
Katuni sa autentinim objektima i oborima za stoku
45
Regionalni nivo
Lokalni nivo
Regionalni nivo
4.1 Predjeli kanjona Pive

4.2 Predjeli Durmitora i Sinjajevine
4.3 Planinski predjeli Nikickog i avnickog podruja
4.4 Predjeli kanjona Morae
Lokalni nivo
4.1.1 Visokoplaninski predjeli Maglia, Volujka i Bioa sa kanjonom Pive

4.1.2 Predio Pivske visoravni
4.2.1 Visokoplaninski predjeli pivske planine, Durmitora i kanjona Suice

4.2.2 Planinski predjeli Drobnjaka i Uskoka (klisura Komarnice, avnik, Tuina, Boan, Semolj)
4.3.1 Planinski i visokoplaninski predjeli Vojnika

4.3.2 Predjeli visoravni Krnova, Lukavice i Konjsko
4.3.3 Visokoplanisnki predjeli tirovika i Maganika
4.4.1 Visokoplaninski predjeli Prekornice i Kamenika

4.4.2 Morake planine sa kanjonom Platije
4.4.3 Planinski predjeli Kua
4.4.4 Predio zaravni Bioa i Mrke
46
U centralnom regionu izdiferencirano je nekoliko tipova karaktera predjela koji izgrauju pomenuta
podruja karaktera predjela. Kao dominantni tipovi predjela koji su diferencirali itav region pojavljuju
se kanjoni, klisure i visoravni. Ovaj region obuhvata najprepoznatljivije predjele kanjona Tare, Pive,
Morae. Kao najistaknutiji predjeli visoravni izdavjaju se Jezerska, Pivska, Krnovska i visoravni
Lukavica i Konjsko.
Kao dominantan tip predjela, pored navedenih, istie se predio visokih planina Durmitora, Sinjajevine,
Maglia, Bioa, Volujka, Vojnika, tirovika, Maganika, Prekornice, Kamenika i Morakih planina. Kada
govorimo o planinskim i niim planinskim predjelima u okviru ovog tipa karaktera predjela izdvajaju se
planinski predjeli Drobnjaka i Uskoka (avnik, Tuina, Boan, Semolj), u junom dijelu ovaj region
zavrava Kukim planinama. U ovom region prisutna su brojna jezera Malo i Veliko Crno jezero, Vraje,
Zminje, Zabojsko, Riblje, Suiko, krtsko, Trnovako, Pivsko, Valovito, Kapetanovo, Manito i dr.
U okviru regiona kao dominantno antropogeni tip izdvajaju se urbana naselja abljak, Pluine i avnik.
U okviru ovih tipova karaktera predjela kao predioni elementi uoavaju se ume, livade i panjaci,
ogoljeni kreviti tereni, poljoprivredna polja i brojna ruralna naselja.
47
4.4.2 Morake planine sa kanjonom Platije (Kanjon Mrtvice)
4.2.3 Visokoplaninski predjeli Sinjavine sa kanjonom Tare ( Zminje i Vraje jezero)
48
Predjeli planina i dolinskih rijeka sjevernog regiona
Klima: Region je klimatski
raznovrstan: u kotlinama je
umjereno hladna, u zoni srednje
visokih planina tipina planinska
kontinentalna klima, u zoni visokih
planina otra planinska klima, a na
najviim planinama (Prokletije) i
alpska klima. Visoke planine:
Ljubinja, Lisa, Bjelasica, Komovi,
Hajla, Visitor, Zelatin i Prokletije su
pod uticajem otre planinske klime.
Dolina ehotine i Lima su pod
uticajem umjerene kontinentalne
klime, a do 1.200mnv vlada
kontinentalna planinska klima.
Reljef: U ovom regionu istiu se
planinski masivi Ljubinje, Lisca,
Lise, Bjelasice, Komova, Hajle,
Prokletija, Visitora i Zelatina i
planinske povri: Barice -Krupice -
Kosanica, Bobovo, s desne strane
ehotine: Mataruge, Obarde,
Crljenice, a prema sjeveru se
prostiru povri Bihor i Korita. Region
presijecaju od istoka prema zapadu
rene doline Lima, Ibra, Tare i
ehotine. U dolini Lima i njenih
pritoka razvilo se nekoliko kotilina
meu kojima su najvee Beranska,
Vraneka, Bjelopoljska, Roajska i Plavsko-Gusinjska. U dolini Tare najprostranije su Mojkovaka i
Kolainska kotlina. U dolini rijeke ehotine najznaajnije su vee kotline Maoka i Pljevaljska.
Geoloka podloga regiona je raznovrstna. Povr od Burena do Bobova i zaravni s desne strane
ehotine izgraeni su od krenjaka. Sredinji pojas sa lijeve strane ehotine kao i sjeverne padine
Ljubinje izgraeni su od pjeara i kriljaca. Srednji i jugozapadni dijelovi Bjelasice izgraeni su od
dijabaz -ronaca i eruptivnih stijena, a zapadni dio Komova od sedimenata durmitorskog flia. Podruje
Komova i Bjelasice bogato je vodom. Reljef ovih planina je diseciran dolinama brojnih pritoka Tare.
Ovom regionu pripada i prostor u slivu Lima i Ibra. Region je sloenog geolokog sastava i litoloki
raznovrstan. Preovlauju paleozojski kriljci, pjeari i kvarcni konglomerati, a krenjaci su zastupljeni
u viim dijelovima planina. U srednjem dijelu reljef je brdsko planinski, a na obodu regiona uzdiu se
planinski vijenci. U ovom dijelu prostiru se Plavsko -gusinjska kotlina, Beranska kotlina i Bjelopoljska
kotlina. Prostor je veoma bogat vodom. U njemu se nalaze izvorita Ibra i Lima sa velikim brojem
pritoka.
Dominantni pokriva tla
Tipovi vegetacije: Fagetum montanum montenegrinum, Fageto - Abietosum, Pineto-Abieti-Fagetum
subalpinum, Pinetum mughii i Picetum excelsae croaticum.
Preteno su monodominantne smreve ume na Ljubinji od 1000 -1500m nadmorske visine, na
hladnim i fizioloki suvim stanitima sa otrom planinskom klimom. Prosjena godinja koliina
padavina 800 - 1.500mm. Razvija se na zemljitima sa karbonatnom i nekarbonatnom podlogom,
preteno na sjevernim i sjeveroistonim ekspozicijama.
U niim dijelovima regiona, na mezofilnijim stanitima,sa smrom se javlja jela. U ovom regionu
dominantne su ume smre, ume smre i jele, a u dolinama rijenih tokova ehotine i termofilne ume
hrastova. Na istoku u umama bukve i jele prisutna je smra. Pored monodominantnih uma smre,
javljaju se i ume smre sa primjesom jele.
49
ume molike su reliktnog karaktera i izgrauju klimatogeni pojas izmeu 1.500 i 2.100m. Optimalna
stanita su na silikatnim stijenama i silikatnim krenjacima, preteno smea kisjela zemljita (distrini
kambisol). Na silikatnim krenjacima sjevernih ekspozicija sa molikom se javlja smra, a na junim
ekspozicijama masiva izgraenih od silikatnih krenjaka ili krenjaka sa molikom se javlja munika.
S obzirom na raznovrsnost reljefa i klime ovaj region je najraznovrsniji u vegetacijskom smislu.
U Bjelopoljskoj i Beranskoj kotlini zastupljene su termofilne ume hrasta kitnjaka i cera, a prema
visinskim pojasevima smjenjuju se ume bukve, ume bukve i jele, ume smre, subalpijske ume
bukve i ume molike.
Specifinost ovog regiona u vegetacijskom pogledu su ume molike, koje se u Crnoj Gori nalaze jedino
u ovom prostoru (Hajla, Sjekirica, Bogievica, Prokletije, Visitor i Zaletin).
Kulturni obrazac:
urbana i semiurbana naselja u dolinama rijeka
ruralna planinska naselja sa malim poljoprivrednim gazdinstvima ( ograena polja, obori i torovi
za dranje stoke, niski objekti za stanovanje, pomoni objekti tale, stogovi sa sijenom i sl.)
Katuni

Regionalni nivo
Lokalni nivo
Regionalni nivo
5.1 Predjeli pljevaljskog podruja

5.2 Predjeli Vraneke doline i Donjeg Kolaina
5.3 Predjeli Bjelasice i Komova
5.4 Predjeli Roajskog podruja
5.5 Predjeli Plavskog podruja
Lokalni nivo
5.1.1 Nii planinski predjeli du sliva rijeke ehotine
50
5.1.2 Planinski predjeli Podgora, Vrba, Vinjice, Kosanice
5.1.3 Planinski predjeli Kovaa i Graba
5.1.4 Planinski i visokoplaninski predjeli Stoersko-Barike povri ,Slatine, Sokolca i Lekovine
5.1.5 Planinski predjeli Ljubinje i Lisca sa kanjonom Drage
5.2.1 Nii planinski predjeli bjelopoljskog podrucja sa dolinom Lima

5.2.2 Planinski predjeli Lise
5.2.3 Planinski i visokoplaninski predjeli alovica, Korita i Bora
5.2.4 Nii planinski predjeli beranskog podrucja sa Beranskom kotlinom i Tirvanskom klisurom

5.3.2 Visokoplaninski predio Bjelasice
5.3.3 Visokoplaninski predio Komova
5.4.1 Predjeli doline Ibra i Roajske kotline

5.4.2 Visokoplaninski predjeli Hajle
5.4.3 Planinski i visokoplaninski predjeli Vlahova
5.5.1 Predjeli andrijevicke i plavsko-gusinjske kotline

5.5.2 Planinski i visokoplaninski predjeli Zeletina i Visitora
5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija
51
Predjelima sjevernog regiona prepoznatljivost daju doline i klisure planinskih rijeka uokvirene brojnim
planinama. U ovom region dominiraju etinarske ume jele i smre i mjeovite ume etinara sa
bukvom.
Diferencirani su sledei tipovi karaktera predjela: doline i kotline planinskih rijeka (ehotine, Tare, Lima,
Ibra i njihovih pritoka, Vraneka dolina, Ropojanska dolina i dr.); klisure i kanjoni planinskih rijeka
(kanjon Drage, klisura ehotine, alovia klisura, Tivranska klisura, Radmanska klisura, klisura Ibra i
dr.); ravnice, polja, visoravni (Maoko i Potkrajiko polje, Suvo polje, Giljevo polje, Visoravan Korita);
urbana naselja (Pljevlja, Bijelo Polje, Bearne, Plav, Roaje, Andrijevica); vodene akumulacije - jezera
(Plavsko, Ridsko, Biogradsko, iko); nii planinski tip (du sliva rijeke Cehotine, du bjelopoljskog
podrucja uz dolinu Lima, obodom Beranske kotline); planinski tip predjela (Ljubinja, Lisac, Podgor,
Vrba, Kosanica, Kova, Grab, Barice, Stoer, Lisa, Lekovina) i visokplaninski tip predjela (Bjelasica,
Komovi, Hajla, Vlahovo, Zelatin, Visitor i Prokletije).
52
5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija (Hridsko jezero i ruralno naselje)
5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija 5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija
5.3.2 Visokoplaninski predio Bjelasice 5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija

(Biogradsko jezero) (put prema Ridskom jezero)
53
10 Smjernice za oblikovanje predjela
10.1 Smjernice za izradu Studija predjela i Detaljnih studija predjela
Studija predela se bavi identifikacijom i mapiranjem predela. Odnosi se na identifikovanje tipova
karaktera predjela i podruja karaktera predjela
Izradu Studije pokree obraiva planskog dokumenta, nadleno Ministarstvo, Organ lokalne uprave,
Investitor zainteresovan za predmetno podruje
Razumijevanje koncepta karaktera je od vitalnog znaaja. Predioni karakter se definie kao posebna,
raspoznatliva ema, obrasci predionih elemenata, koji se deavaju konzistentno u odreenom tipu
predjela, i koje jedan predio ine drugaijim, pre nego bolim ili loijim od drugih. Naroita kombinacija
geologije, relefa, zemlita, vegetacije, korienja zemle, ema pola i nasela kreira karakter predjela.
Istraivanje i razumijevanje karaktera predjela zahteva sistematsko ispitivanje mnogo razliitih faktora
koji su doprinjeli njegovom stvaranju i utiu na te lokacije. To obuhvata geologiju i relef, prirodne
atribute zemlita i vegetacije i obe istorijske i aktuelne uticaje korienja zemle od strane ovjeka i
podizanje nasela. Interakcije izmeu svih tih faktora kreiraju predjele.
Karakterizacija obuhvata indentifikaciju podruja razliitog karaktera, njihovu klasifikaciju i kartiranje
kao i opis njihovog karaktera. Fokus je na odgovoru ta jedno podruje ini razliitim od drugog.
Rezultat je indentifikacija:
Tipovi karaktera predjela;
Podruja karaktera predjela.
Karakterizacija predjela se moe baviti i tipovima i podrujima karaktera predjela a moe ili jednim ili
drugim u zavisnosti oekivanih rezultata procjene i raspoloive informacione osnove. Ako se procjena
predjela bavi samo sa podrujima karaktera ona e naravno dati realni duh, smisao indentiteta i
posebnosti. U nekim sluajevima moe se odluiti da je karakteristinost individualnih podruja takva
da nije neophodno izdvajati tipove karaktera predjela. Rezultat procjene e se bazirati samo na
individualnim podrujima. U drugim sluajevima naroito ako su resursi ogranieni, procjena se moe
baviti samo tipovima karaktera predjela.
Krajnji produkt karakterizacije je uobiajeno karta tipova karaktera i/ili podruja predjela, zajedno sa
opisom koji je relativno osloboenog od procjene vrijednosti datog karaktera i indentifikacijom klunih
karakteristika, najznaajnijih u kreaciji karaktera. Pored toga najee su indentifikovane tipovi pritisaka
novog razvoja.
Podruja karaktera predjela su jedinstvena geografska podruja-predione cjeline koja imaju svoj
individualni karakter i identitet. Kada se procjena predjela bavi podrujima karaktera predjela ona
daje realni duh, smisao indentiteta i posebnosti prostora
Tipovi predjela se veinom baziraju na prirodnim karakteristikama i ponavljaju se u prostoru,
npr. imaju slinu geoloku podlogu, topografiju, hidrologiju, vegetaciju i matricu nasela i sl. To ne
znai da su sva ova podruja indentina ve da postoje zajednike eme koje se mogu uoiti i na
karti i na terenu. Prisustvo veeg broja tipova ukazuje na veu raznovrsnost predjela.
Karakterizacija obuhvata nekoliko koraka: definisanje obima i svrhe procjene, rad u birou, rad na
terenu i na kraju klasifikaciju i opis izdvojenih tipova i podruja karaktera predjela
54
Dijagram metodologije procjene karaktera predjela
Studija predjela se moe raditi na regionalnom i lokalnom nivou, kao i za podruja i lokalitete sa
specijalnim reimima brige o predjelu (Detaljna studija predjela).
Detaljna studija predjela
Detaljna studija predjela obuhvata analizu manjeg podruja ili lokacije, kao i za detaljne prostorne
planove infrastrukturnih projekata - saobraajnica, dalekovoda i sl., kroz analizu planiranog koncepta
razvoja i zatite predjela i daje smjernice za razvoj, zatitu i unapreenje predjela.
Za potrebe nie planske dokumentacije na osnovu lana 27. Zakona o zatiti prirode (Sl. list CG
62/13) definisano je da je prije izrade prostorno-planske dokumentacije neophodno pribaviti mapu
predjela.
Izrada detaljnih studija predjela za pojedine lokalitete moe se predvidjeti i planovima vieg reda u
okviru smjernica PUP-a, PPPN-a ili DPP-a, posebno ukoliko postoji potreba da se odreeni djelovi
podruja dodatno istrae i da im se posveti posebna panja zbog njihove vrijednosti i znaaja.
Radi se za potrebe izrade Dravnih studija lokacija (DSL) i Lokalnih studija lokacija (LSL) i treba da
obezbijedi osnovu za dalje urbanistiko oblikovanje prostora. U okviru DSL i LSL faza Pejzana
arhitektura daje takoe precizne smjernice za pejzano oblikovanje prostora i realizaciju projekata
pejzane arhitekture( Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata).
Detaljna studija predjela podrazumijeva analizu na veoma detaljnom nivou do identifikacije predionih
elemenata kao najmanje, osnovne jedinica predjela.
Detaljnija studija/analiza predjela, podruja ili lokacije obuhvata:
1) identifikaciju predionih elementa;
2) vrednovanje predionih elemenata kroz prepoznavanje znaajnih predionih elemenata, pejzaa i
vizura;
3) procjenu ranjivosti;
4) procjenu pogodnosti;
55
5) smjernice za razvoj i zatitu, smjernice za bufer zone, smjernice za ouvanje, sanaciju predjela,
smjernice za irenje naselja i sl.
Nivoi identifikacije i karakterizacije predjela
10.2 Smjernice za razvoj pojedinanih djelatnosti

(pogodnost za turizam i rekreaciju, poljoprivredu i sl.)
Planiranje predjela kao planerska disciplina nudi instrumente pomou kojih je mogue planirati razvoj
razliitih djelatnosti na principu odrivog korienja prirodnih resursa. Metoda razvijena u okviru
planiranja predjela koja ukljuuje prostorne analize atraktivnosti, pogodnosti i ranjivosti na osnovu vie
kriterijuma uz primjenu GIS tehnologije uveliko je unaprijedila proces planiranja a time i proces
donoenja odluka.
Pogodnost predjela da prihvati odreenu djelatnost koja se planira u prostoru znai pripisivanje
vrijednosti predjelu i traenje mogunosti da prostor istovremeno bude nosilac razvojnih vrijednosti i da
je privlaan za razvoj djelatnosti i da je ujedno ranjivost predjela u odnosu na planiranu djelatnost
najmanja.
Prostor se analizira u odnosu na dva aspekta: analiza razvojnih mogunosti i analiza ostvarivanja
zatitnih ciljeva. Pored analize ranjivosti prostora neophodno je prema tome uraditi model atraktivnsoti
prostora gdje se prvenstveno uzima u obzir razvojni aspekt- ekonomska korist ili interes.
56
Pogodnost predjela treba na kraju da predstavlja kompromisni model izmeu zatite predjela i njegovog
razvoja. Faktori koji se mogu razmatrati prilikom izrade pogodnosti predjela za odereenu djelatnost
zavise prije svega od planirane djelatnosti.
Smjernice za odreivanje pogodnosti za turizam i rekreaciju
Metode vrednovanja (analiza atraktivnosti, ranjivosti i pogodnosti) u planiranju
turistikih i rekeracionih podruja
U okviru planiranja turizma i rekreacije na otvorenom koristi se analiza vrijednosti za korienje pri
emu se analizira predio i infrastrukturna postrojenja relevanta za rekeraciju.
Prirodni faktori znaajni za valorizaciju ( atraktivnost) prostora za rekeraciju i turizam su:
Reljef ( Pojam reljefa u smislu rekreacije je vezan za klimu i doivljaj prostora)
U metodama vrednovanja pogodnosti podruja za rekreaciju upotrebljava se pojam energije reljefa
to podrazumijeva visinsku razliku izmeu najvie i najnie take na odreenoj povrini. Pogodnost
za rekeraciju ( prema Kiemsedu) najbre raste do energije reljefa od 50m, a mnogo sporije kod
energije reljefa vee od 200m, sto pokazuje da velika energija reljefa ne donpsi bitna poveanja
vrijednosti podruja za rekreaciju (osim skijanja).
Zemljite
Karakteristike zemljita imaju ogranieno i indirektno znaenje u vrednovanju podruja za turizam i
rekeraciju. Gotovo svako zemljite je pogodno za neki vid rekeracije ( lov, ribolov, pjeaenje,
planinarenje). Ogranienja se pojavljuju kod izgradnje i ureenja rekerativnih objekata, kao i kod
korienja tih objekata.
Voda
Prisustvo vode najee predstavlja najveu vrijednost predjela za turizam i rekreaciju. Blizina mora,
rijeka, jezera bilo prirodnih ili vjetakih akumulacija poveava znatno atraktivnost predjela i takva
podruja su esto predmet najveeg interesovanja turista.
Vegetacija
Postojee ume i ivice uma kao kontaktna podruja su vaan faktor u valorizaciji prostora za potrebe
rekreacije. Pored vizuelno doivljaja predjela koji je nesumnjivo vaan, vegetacija indirektno utie na
predio kako kroz zaustavljanje erozije zemljita, tako i kroz zatitu od ekstremnih atmosferskih uticaja
( zatita od sunca, vjetra i sl)
Fauna
Fauna ima odreenu ulogu u rekeraciji ljudi bilo kao predmet posmatranja ( foto safari, posmatranje
ptica i sl),, kao predmet lova ili direktni sauesnik u nekim rekereativno-sportskim disciplinama. Fauna
kao sastavni dio razliitih ekosistema predstavlja znaajan faktor valorizacije prostora za nekeoblike
rekeracije i sportova.
Klima
Klimatski faktor u valorizaciji prostora za rekreaciju je od naroitog znaaja za ovjekovo zdravlje i
esto najbitnije utie na pogodnost nekog podruja za rekreaciju. Klimatski uslovi neposredno utiu
na mogunost bavljenja odreenim vrstama sportske rekeracije.
Antropogeni faktori
Stanovnitvo i naselja
Nasleje kao prostor rekreativnih odnosno turistikih aktivnosti predstavlja po pravilu polazite i
boravite za razliite aktivnosti u gravitacionom podruju naselja. Naroite vrijednosti imaju naselja sa
istorisjkim jezgrima ili spomenicima kulture, pa je taj faktor u valorizaciji naselja kao prostora za
rekreaciju esto presudan kod donoenja planerskih odluka o buduem razvoju nekog prostora.
Pristupanost
Pristupanost rekreativnih podruja, pokretljivost kao i saobraajna infrastruktura su najvanije
komponente u vrednovanju prostora za rekreaciju. Parametri valorizacije su kompleksni jer su
djelimino posledica prirodnih uslova a u znatnoj mjeri zavise od adekvatnih tehnikih rjeenja.
57
Osnovni cilj je obezbijediti korisnicima to laki i udobniji ili to atraktivniji dolazak iz mjesta
stanovanja ili mjesta boravka do rekreacionih povrina i objekata.
Infrastruktura koja pored saobraajne ima ulogu u funkcionisanju rekreativnih prostora je:
Snadbijevanje vodom
Odvoenje otpadnih voda
Snadbijevanje elektrinom energijom
Telekomunikaciona mrea
Optereenje i kapaciteti rekreacinoih i turistikih podruja
Postojee stanje, oekivani uticaji, ekoloko optereenje, zatita prirode i predjela
Socijalno psiholoki kapacitet ( interes i spremnost domaeg stanovnitva da preuzmu zadatak
uslunih djelatnosti
Ekoloki kapacitet ( nosivost sredine- ograniava se nastupanjem tetnih uticaja sa stanovita
ekologije- zagaenje voda, zagaenje vazduha i buka, promjena strukture zemljita, pomjeranje vrsta
ivotinja i biljaka)
Ekonomski kapacitet ( ulaganje u infrastrukturu kroz odreivanje optimalne infrastrukturne
opremljenosti))
Tehniki kapacitet ( ograniava se kroz potrebnu povrinu za obavlajnje odreene aktivnosti)
Sposobnost prihvatanja ( maksimalan kapacitet povrine za rekeraciju)
Analiza ranjivosti se vri na osnovu ogranienja koja proizilaze iz kriterijuma zatite ivotne sredine
uvaavajui kvalitet prirodnog okruenja. Kako bi se utvrdili potencijalni konflikti turistike djelatnosti i
elemenata ivotne sredine kriterijumi ranjivosti se formiraju na osnovu onih prirodnih karakteristika koje
bi bile potencijalno ugroene turistikom djelatnou, a u prvom redu potencijalni negativni uticaj moe
se sagledati kroz pozicioniranje smjetajnih objekata i pratee infrastrukture. Osnovna predpostavka je
da je ono to je prirodno najvie ranjivo, a sve to je pod uticajem ovjeka je ve promijenjeno i zato
manje ranjivo. Prema tome elementi kao to su ume, ivice uma, rijeke, jezera, potoci, karakteristine
forme reljefa i sl. bie vie ranjivi u odnosu na lokacije na kojima postoji ve insfrastruktura, npr.brown
field lokacije i slino.
Turistike i rekreativne aktivnosti
Turistike i rekreacijone cjeline
Podruja bliske rekreacije (izletita)
Podruja u blizini gradova, pristupana i atraktivna podruja, sportske aktivnosti vezane za
prirodu i infrastrukturu (ureenje obala uz rijeke, park ume, zone rekreacije)
Turistika podruja (odmorini turizam)
Zaokruena prostorno-funkcionalna cjelina na kojoj se moe formirati integralna turistia
ponuda. To su predjeli visoke atraktivnosti, intezitet posjete sezonski sa duim zadravanjem
i noenjem (ljeti i zimi u vrijeme godinjih odmora), prilagoavanje turista postojeim
prostornim mogunostima (postojanje oblinjih izletita)
Banjska ljeilita ( banjska rekreacija)
Mjesta ili djelovi mjesta koja posjeduju posebne prirodne potencijale prirodna svojstva
lijeenja, koj apotiu iz tla, mora, klime ili pogdonosti za sprovoenje fizikalne terapije radi
izleenja, ublaavanja ili spreavanja oboljenja ljudi. Intezitet posjete tokom cijele godine,
aktivnosti vezane za specijalne objekte, zabava, posjeta restoranima, etnja, tumaranje. Ova
podruja imaju relativno atraktivnu okolinu.
Eko turizam (podruja vikendica, etno sela, wild beaty rizorta, kampova i planinarskih
domova)
Prirodno atraktivna podruja, uivanje u prirodi uz ouvanje i unapreenje ivotne sredine,
koristan uticaj na lokalno stanovnitvo. Poeljna dobra infrastrukturna opremljenost, intezitet
58
korienja vikendom, tokom godinjih odmora, aktivnosti su sportske aktivnosti i aktivnosti
vezane za prirodu i relevantnu infrastrukturu.
Klasifikacija rekreativnih aktivnosti i komplesksi aktivnosti
Ljetnja rekreacija pored vode ( kupanje, smjetaj, igra, kamping, pecanje)
Ljetnja rekreacija na vodi ( veslanje, jedrenje, vonja brodom)
Ljetnja rekreacija u predjelu ( etnja, tumaranje, smjetaj, igra, vonja biciklom, razgledanje
znamenitosti, posmatranje prirode, planinarenje, alpinistiko planinarenje)
Zimska rekreacija ( skijanje, sankanje, etnja, klizanje)
Smjernice za odreivanje pogodnosti za poljoprivredu
Analiza atraktivnosti prostora za poljoprivredu vri se na osnovu procjene pogodnosti zemljita za
uzgajanje odreene kulture (vonjaci, vinogradi, maslinjaci i drugo). Za potrebe ove analize kljune su
informacije o pedlokom sastavu i tipovima zemljita, ali i podaci o klimi i reljefu.
Analiza ranjivosti se vri na osnovu ogranienja koja proizilaze iz kriterijuma zatite ivotne sredine
uvaavajui kvalitet prirodnog okruenja. Kako bi se utvrdili potencijalni konflikti djelatnosti i elemenata
ivotne sredine potrebno je analizirati samu djelatnost. Kriterijumi ranjivosti se formiraju na osnovu onih
prirodnih karakteristika koje bi bile potencijalno ugroene poljoprivrednom proizvodnjom. Osnovna
predpostavka je da je ono to je prirodno najvie ranjivo, a sve to je pod uticajem ovjeka je ve
promijenjeno i zato manje ranjivo. U analizi se najee vrednuju sledei elementi prirodnog okruenja:
Razliiti tipovi uma, ivice uma, tipovi zemljita, razliiti tipovi poljoprivrdenih povrina, vodeni
elementi, karakteristike reljefa i sl.
Na osnovu analize atraktivnosti prostora i analize ranjivosti dolazi se o do analize pogodnosti prostora
za poljoprivredu uz nastojanje da se buduim razvojem poljoprivrede ne ugrozi kvalitet ivotne
sredine. Pogodnost prostora se definie kao rezulatat to vee atraktivnsoti a istovremeno to je
mogue manje ranjivosti za okolinu tj. Pogodnost predstavlja udrueni model privlanosti i ranjivosti i
najee se rade tri modela: zatitini, kompromisni i razvojni.) esto razvojni ne titi dovoljno kvalitet
prirodnog okruenja, a zatitni ne daje dovoljno povrina pogodnih za razvoj pa je esto najprihvatljiviji
kompromisni model.
10.3 Smjernice za pripremu optinskih planova

Zakon o zatiti prirode(Sl. list CG 62/13) definie da se zatita predjela vri planiranjem i sprovoenjem
sveobuhvatnih mjera kojima se spreavaju neeljene promjene i degradacija prirodnih, prirodi bliskih ili
stvorenih predjela, radi ouvanja znaajnih obiljeja i karaktera predjela, raznovrsnosti, jedinstvenosti i
estetske vrijednosti i omoguavanja trajnog korienja prirodnih dobara.
Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata(Slubeni list CG br. 51/08 i 34/11) nalae da je za potrebe
izrade lokalnog planskog dokumenta PUP-a neophodno uraditi plan predjela.
59
ematski prikaz procesa planiaranja predjela
Predhodna istraivanja
Korienje inputa iz Studije predjela - provjera validosti podataka u Studiji - izrada nove studije
Vrednovanje predjela
Opis modela vrednovanja

Grafiki prikaz vrednovanja tipova/podruja karaktera predjela
Ranjivost/osjetljivost predjela
Analiza glavnih razvojnih zahtjeva i pritisaka na predio/analiza planirane namjene

(poljoprivreda, umarstvo, rekeracija, vodoprivreda, eksploatacija sirovina, izgraena podruja,
zatiena dobra i objekti, infrastruktura)
Izbor karakteristika predjela u odnosu na koje e se raditi podmodeli ranjivosti (prirodnih, kulturnih i
vizuelnih karakteristika)
Uporeivanje ranjivosti i vrednovanja predjela
Grafiki prikaz modela ranjivosti
Pogodnost predjela
za turistiko rekerativne djelatnosti/ ili neke druge djelatnosti ( razvoj naselja, poljoprivredu, zatitu i
razvoj prirodnih ekosistema i slike predjela)
Analiza konflikata
Rezultat- Model pogodnosti ( razvojni, zatitni i kompromisni)
Mjere za razvoj i sprovoenje politika zatite, planiranja i upravljanja predjelom
Mjere zatite i razvoja prirodnog i kulturnog predjela (abitikih, biotikih faktora i slike predjela)
Predlog integralne zatite prirode i razvoja predjela za postojee i namjeravano korienje povrina
Plan predjela predstavlja sastavni dio prostorno-urbanistikih planova optina I prua sveobuhvatan
pregled istorijskog razvoja i trenutnog stanja predjela i prirode.
Plan predjela istie prirodne i kulturne elemente i zahtjeve za njihovu zatitu i upravljanje koji se moraju
uzeti u obzir tokom procesa planiranja prostora i korienja zemljita. Planiranje predjela predstavlja
pomo u revitalizaciji urbanih naselja i gradova.
Plan predjela obuhvata:
1. analizu vrijednosti predjela
2. analizu ranjivosti predjela
3. analizu pogodnosti predjela
4. Mjere za razvoj i sprovoenje politika zatite, planiranja i upravljanja predjelom
Za izradu plana predjela neophodno je korienje rezultata Studije predjela.
Vrednovanje predjela
Vrednovanje podruja karaktera predjela ima za cilj, u prvom redu, odreivanje vrijednosti slike predjela,
a potom njihovu vitalnost (prirodnu i ekonomsku) i stabilnost.
Osnovni kriterijumi vrednovanja su: prirodna ouvanost; raznolikost, prostorni red i harmoninost
(stepen prilagoenosti postojeim prirodnim uslovima i prepoznatljivost predionih elemenata)
Podruja karaktera predjela se ocjenjuju skalom vrijednosti od 1 do 5 (od najmanje vrijednih do
visokovrijednih podruja).
60
Vano je vrednovanje podruja od stane javnosti i njihov odnos prema predjelu, to je znaajno za
ukljuivanje javnosti u proces prostornog planiranja i zatite slike predjela.
U okviru vrednovanja predjela neophodno je prepoznati izuzetno vrijedne predjele koje je neophodno
zatititi ili razvijati sa posebnom panjom, kao i naruene- devastirane predjele koje je neophodno
revitalizovati.
Prirodni predio je predio bez vidljivog ovjekovog uticaja. Predioni elementi u prirodnom predjelu imaju
visok stepen povezanosti.;
Poluprirodni predjeli su podruja koja su u odreenoj mjeri modifikovana pod uticajem ovjeka ali
nijesu bitno izmijenjena ljudskim aktivnostima;
Kulturni predjeli, odnosno kulturni pejza obuhvata ona podruja na kojima je prisutna intenzivna
djelatnost ovjeka, na nain da je vidljivo njegovo djelovanje u sistemu prirodnih uslova. Oni
predstavljaju ambijentalno a u nekim sluajevima i spomeniki vrijedna podruja koja posjeduju
izraene kulturne, istorijske i ambijentalne vrijednosti;
Agrikulturni predjeli se mogu odvojiti kao posebna kategorija i odnose se na one predjele koji
predstavljaju poseban tip predjela koji se odnosi na naselja sa tradicionalnom poljoprivredom u poljima
i na terasama. Ovaj tip predjela daje poseban identitet prostoru i kao takvog ga treba sauvati i
unaprijediti, a tamo gdje je zaputen obnoviti.
Ovdje se govori o posebnim podrujima poljoprivrede koja su prepoznatljiva, specifina poljoprivredna
podruja, znaajna za ouvanje kulturnog predjela stvorenog razvojem poljoprivrede zasnovane na
primjeni tradicionalnih postupaka obrade ije je budue postojanje jedino mogue primjenom
poljoprivrednih podsticajnih mjera .
Kako turistika djelatnost svoje resurse nalazi u prostornim vrijednostima, unitavanjem starih
poljoprivrednih povrina unitavaju se turistiki potencijali, jer nestaje posebnost predjela.
Blizina izuzetno vrijednih predjela takoe predstavlja glavni pokreta turistikog razvoja podruja ali i
ogranienja za razvoj nekih drugih djelatnosti (irenja naselja, razvoja industrije, planiranje velikih
infrsatrukturnih objekata i sl.)
Devastirani predjeli su nastali djelovanjem ovjeka i rezultat su intenzivnog razvoja, urbanizacije i
industrijalizacije, neadekvatnog korienja zemljinih resursa u poljoprivredi, umarstvu, ekspolataciji
mineralnih sirovina. Devastirani predjeli su takoe rezultat neplanske izgradnje.
Predhodno navedene analize predstavljaju dobru osnovu koja se moe koristiri prilikom donoenja
planerskih odluka i rjeavanja konflikata u prostoru.
Ranjivost/osjetljivost predjela
Ranjivost predjela se moe posmatrati kroz pristup da je ono to je vrednije i ranjivije, pa se ranjivost
moe posmatrati kao poseban oblik vrednovanja prostora.
Opti model ranjivosti uzima u obzir glavne karakteristike predjela koje mogu biti naruene u sluaju
izgradnje u datom prostoru (turizam, industrija, infrastruktura i dr.) i prema njima daje procjenu
osjetljivosti tj. ranjivosti predjela.
Posmatrane karakteristike predjela koje mogu biti potencijalno ugroene su: ekoloke karakteristike -
ivotna sredina; kulturne karakteristike kulturna batinu i pejzane karakteristike - vizuelni kvalitet
predjela.
Procjena ranjivosti pomou vrijednosne skale ocjena (1 - 5), gdje 1 predstavlja najmanju vrijednost a 5
najviu.
Pogodnost predjela
Pogodnost predjela da prihvati odreenu djelatnost koja se planira u prostoru. Pogodnost predjela treba
na kraju da predstavlja kompromisni model izmeu zatite predjela i njegovog razvoja.
61
10.4 Smjernice za sprovoenje politike zatite, planiranja i upravljanja
predjelima
Planiranje predjela treba da bude konzistentno sa odrivim razvojem i omoguava ekoloke i
ekonomske procese koji mogu da se pojave u srednjoronim i dugoronim rokovima. Primjena takoe
pokriva rehabilitaciju degradirane zemlje (rudnike, kamenolome, deponije komunalnog otpada, pustare
i dr.) tako da ona ispunjava utvrene ciljeve kvaliteta predjela.
Upravljanje predijelom je kontinualna akcija sa ciljem da utie na one aktivnosti koje su odgovorne za
modifikaciju predjela. Moe se posmatrati kao oblik adaptivnog planiranja, koji se razvija, u zavisnosti
od toga, kako drutvo transformie nain ivota, svoj razvoj i okolinu.
Zatita se ne sprovodi kao rigidna zatita postojeeg, ve vie treba da polazi od pronalaenja puteva
i sredstava za zatitu karakteristika, osobina predjela. Koncept zatite ukljuuje ideju da je predio
predmet promjena, koje, unutar odreenih granica, treba da budu prihvaene. Mjere zatite, ne treba
tako da budu dizajnirane da zaustave vrijeme, ili da vrate karakteristike, koje su nastale pod prirodnim
ili humanim uticajima, i koje vie ne postoje; ve, one mogu da utiu na kontrolisanje promjena, kako bi
se buduim generacijama prenijele specifine, materijalne i nematerijalne karakteristike predjela.
Zatita predjela treba da nae puteve i sredstva djelovanja, na odgovarajuem nivou, ne samo na
karakteristike prisutne na samom mestu vea takoe i na spoljne faktore.
Opti principi zatite predjela
Pirodne sisteme, u njihovim prostorno ogranienim podrujima, treba zatiti, tako da se zadre,
razvijaju ili ponovo uspostave bioloke funkcije i strukturu predjela koja odgovara datom
stanitu.
Prirodne resurse treba, ukoliko su neobnovljivi, koristiti tedljivo i zatitniki. Korienje obnovljive
energije je od naroitog znaaja; ona smije tako da se koristi da se sauva njena trajna
raspoloivost
Zemljite treba tititi tako da ono moe da zadri svoje prirodne funkcije. Prirodni biljni pokriva
kao i priobalnu vegetaciju treba sauvati. Na terenima gdje je oskudan vegetacijski pokriva treba
omoguiti i potpomoi razvoj potencijalne vegetacije tj sprijeiti eroziju zemljita.
Treba smanjiti tetne uticaje na sredinu kroz mjere zatite prirode i njege predjela; Osjetljivi
djelovi prirodnih sistema se ne smiju trajno otetiti.
Treba izbjei optereenje klime; od naroitog znaaja je obezbeivanje odrivog snabdevanja
energijom, prije svega vee korienje obnovljive energije. Na zatitu i poboljanje klime,
ukljuujui mikroklimu, treba uticati mjerama zatite prirode i njege predjela. ume i ostala
podruja sa povoljnim klimatskim uticajima kao i pravce izmjene vazduha treba zadrati, unaprijediti
ili formirati nova slina podruja.
Pri istraivanjima i eksploataciji sirovina, pri iskopima i nasipima treba izbei trajna oteenja
prirodnih sistema i razaranje vrijednih djelova predjela. Neizbjena oteenja prirode i predjela
treba kompenzovati ili izbjei kroz iniciranje prirodnih sukcesija, renaturalizacije, prirodi
bliskog ureenja, ponovnog korienja ili rekultivacije.
Za obezbeivanje sposobnosti rada i fukcionisanja prirodnih sistema treba razviti i zadrati

bioloku raznovrsnost. To obuhvata raznovrsnost stanita i vrsta kao i genetiku
raznovrsnost unutar vrsta.
U urbanim podrujima treba zatiti i unapreivati postojea prirodna stanita, kao to su ume,
ivice, drvoredi, biotopi ivica uma, potoci, ribnjaci kao i ostale ekoloki znaajne male
strukture.
Neurbanizovana podruja treba zadrati, u zahtjevanim veliinama i stanjima, zbog njihovog

znaaja za prirodne sisteme i uopte za rekreaciju, kao i za pojedinane rekreacione aktivnosti.
Naputene povrine treba rekultivisati.
Pri planiranju stalnih graevinskih objekata, saobraajnica, energetskih instalacija i slinih objekata
treba uzeti u obzir prirodnu strukturu predjela. Saobraajnice, dalekovodi i slini objekti treba
tako da budu realizovani da presjecanje I potronja predjela budu svedeni na to je mogue manju
mjeru.
62
Predio treba zatititi u njegovoj raznovrsnosti, jedinstvenosti i ljepoti kao i prema njegovom
znaaju kao prostor doivljaja i rekreacije ljudi. Njegove karakteristine strukture i elemente
treba zadrati ili razvijati. Treba izbjei oteenja onih prirodnih karakteristika od znaaja za
rekreaciju i doivljaj predjela. U svrhu rekreacije pogodne povrine, shodno njihovim svojstvima i
poloaju, treba zatiti i gdje je neophodno, njegovati, urediti i uiniti pristupanim. Prije svega, u
podrujima bliskim gradu, rubnim zonama grada, treba obezbijediti dovoljno povrina za rekreaciju
Treba zadrati istorijski kulturni predio i djelove predjela specijalne jedinstvenosti, ukljuujui
takve od naroitog znaaja za jedinstvenost ili ljepotu zatienih ili vrijednih za zatitu kulturnih,
graevinskih ili geolokih spomenika.
metodama zatite prirode i njege predjela treba razmenjivati informacije izmeu strunjaka i
zainteresovane javnosti.
Implementacija plana predjela podrazumijeva:
Integrisanje planiranja predjela u sveobuhvatno prostorno planiranje;
Integrisanje planiranja predjela u druge sektore planiranja (npr. planiranje saobraajnica, planiranje
vodenih puteva i planiranje komasacije zemljita, planove upravljanja Nacionalnim parkovima) i u
procedure odobravanja za pojedinane projekte (npr. povrinski kopovi i poetna poumljavanja);
Pravno obavezujui propisi o zatiti prirode, i predlog inicijativa za zatitu novih prirodnih dobara;
Pravno obavezujui propisi o zatiti kluturnih dobara - zatita kulturnog pejzaa;
Korienje plana predjela prilikom izrade izvjetaja o procjeni uticaja na ivotnu sredinu.
Sticanje i ugovori.
Da bi se planovi za ureenje predjela sproveli, mogue je sklopiti ugovore sa privatnim grupama,
kao to su poljoprivrednici, vlasnici uma i organizacije za zatitu prirode. Implementacija plana
ureenja predjela ili planova za razvoj i odravanje esto zahtijeva sklapanje ugovora o kupovini
zemljita, raskid ugovora o uzimanju zemljita u zakup ili sklapanje ugovora o upravljanju
zemljitem. Osim toga, spremnost vlasnika zemljita za saradnju esto zavisi od toga koliko oni
vjeruju u ciljeve zatite prirode i upravljanja predjelom tokom procesa planiranja.
Druge inicijative pojedinaca i institucija.
Sami vlasnici ili korisnici mogu na nivou zajednice inicirati ili sprovesti u djelo mnoge preporuke
koje se tiu planiranja predjela za privatno i javno zemljite. Uee graana u ranim fazama
procesa planiranja predjela moe umnogome ojaati ove inicijative.Aktivni graani zahtijevaju
transparentnost i otvorennost u procesu planiranja i donoenja
Participacija moe unaprijediti politiku odluivanja, poveati spektar uspjenih akcija u lokalnoj
zajednici i stimulisati institucionalne mogunosti administracije. Transparentnost i otvorenost moe
obeshrabriti svaki pokuaj korupcije i pekulacije u procesu odluivanja pri planiranju prostora, ime se
dostie razvoj baziran politikom rasuivanju i demokratskoj debati, u odnosu na razvoj regulisan od
strane kapitala investitora, komplikovanih pravnih procedura i sudskih odluka.
Upravljanje predjelima znai djelovanje, sa stanovita odrivog razvoja, radi osiguranja redovne brige
o predjelima, s ciljem voenja i usklaivanja promjena nastalih usljed socijalnih, ekonomskih procesa i
procesa u ivotnoj sredini.
Upravljanje predjelima se ostvaruje kroz:
Monitoring sprovoenja prostornih planova
Na prvom mjestu je najvanije utvrditi monitorning spovoenja smjernica prostorno planske
dokumentacije od strane lokalne samouprave i nadlenih ministratava i ukjluiti inspekcijske slube
Monitoring u zatienim podrujima
Odgovorno upravljanje prirodnim resursima i zatita okoline znai smanjenje konflikata izmeu tranje
za prirodnim resursima odnosno izgradnje i ouvanja zatienih prostora, izmeu propisanih reima
zatite i korienja zemljinog i vodnog resursa u turistike, poljoprivredne, privredne, lovne i ribolovne
i druge svrhe i njihovog ouvanja za budue generacije u pogledu trajnosti, kvaliteta i dovoljnosti.
63
Zatienim prirodnim dobrima upravlja upravlja. Upravlja zatienog prirodnog dobra odreuje se
aktom o proglaenju-Zakon o zatiti prirode ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08 od 22.08.2008).
Gazdovanje umskim resursima
Svim umama gazdovae se u skladu sa odgovarajuim planovima upravljanja umama zasnovanim
na naelima odrivog razvoja i ouvanja bioloke raznovrsnosti, ouvanja prirodnog sastava, strukture
i funkcije umskih ekosistema.
Djelovi uma i umskih zemljita koji su primarno namijenjeni ekolokim funkcijama kao to su: zatita
vodnih resursa, zatita od erozije i lavina ili zatita biodiverziteta. Ove ume se upravljaju i gazduju
zajedno sa ostalim umama, ali je gazdovanje u njima u funkciji ciljeva zatite.
Upravljanje gradskim i vangradskim zelenim povrinama
Vangradskim sportsko-rekreativnim povrinama potrebno je upravljati po planovima upravljanja uma,
sa liberalnijim zatitnim karakterom, integralno sa organima lokalne samouprave.
Gradskim zelenim povrinama upravljaju javna komunalna preduzea uz saradnju sa organima lokalne
samouprave.
10.5 Smjernice za izdvajanje podruja kulturnog predjela i predjela

izuzetnih odlika
Plan predjela indentifikuje predio koji zahtijeva specijalnu panju. Procjena mora da bude bazirana na
konceptu vrijednosti predjela. U ovoj fazi je vano ukluivanje korisnika predjela i sagledavanje
njihovog naina vrednovanja.
Kluna razmatranja su:
Prirodna lepota i ouvanost biodiverziteta: obuhvatanje flore, faune, geolokih i fiziografskih
karakteritika.
Kulturna batina: obuhvata objekte sa neposrdenom okolinom ili podruja od istorijskog, umjetnickog,
naucnog, arheolokog, arhitektonskog, antropolokog, tehnickog ili drugog drutvenog znaaja.
Identifikacija izuzetno vrijednih prirodnih i poluprirodnih predjela i izuzetno vrijednih kulturnih predjela
dobijena kroz plan predjela predstvalja polaznu osnovu za razmatranje i predlaganje novih podruja za
zatitu.
Zatita kulturne batine i plan predjela
Na osnovu zakona o zastiti kulturnih dobara (Sl. list CG, broj 40/11) i Pravilnika o bliem sadraju i formi
planskog dokumenta (Sl. list CG 24/10) nepokretna kulturna dobra, u skladu sa zakonom, su:
pojedinana kulturna dobra (arhitektonska djela, njihovi ostaci i prepoznatljiivi djelovi; arheoloki
elementi ili strukture arheolokog karaktera: djelo monumentalne skulpture ili primijenjene
umjetnosti i slikarstva, natpisi, peine, stanita, djelo i ostaci tehnike kulture, i drugo nepokretno
dobro koje je trajno vezano za odreenu arhitektonsku graevinu objekat ili mjesto; memorijalni
objekat spomenici ili druga spomen-obiljeja objekat; materijalni ostaci stare industrije, procesa
proizvodnje ili infrastrukture; drugi nepokretni objekat, zajedno sa ukrasnim elementima i pokretnim
stvarima koje trajno slue njegovom korienju);
kulturno - istorijske cjeline ili kompleksi (stari grad, urbana ili ruralna naselja ili skup urbanih ili
ruralna naselja sa neposrednim kontekstom; grupa graevina sa zajednikim karakteristikama);
lokalitet ili podruje (arheoloko nalazite, rezervisana arheoloka zona, kulturni pejza).
Planom predjela mogu se dati smjernice za granicu zatitnog prostora (prostor oko nepokretnog
kulturnog dobra, koji je od neposrednog znaaja za njegovo postojanje, zatitu, korienje, izgled,
ouvanje i istraivanje, istorijskog konteksta, tradicionalnog autentinog ambijenta i vizuelne
dostupnosti); kao i smjernice za zatitnu ili buffer zonu (prostor izvan granica zatienog kulturnog
dobra koji se odreuje radi spreavanje negativnog uticaja na zatieno dobro).
Zatita prirode i plan predjela
Na osnovu Zakona o zatiti prirode lan 56. za proglaenje zatienog prirodnog dobra potrebno je
pokrenuti izradu - Studiju zatite.
64
Na osnovu Pravilnika o bliem sadraju i formi planskog dokumenta (Sl. List CG 24/10) zatieni
lokaliteti su: strogi i posebni rezervat prirode, nacionalni park, regionalni park i park prirode, spomenik
prirode, zatieno stanite i predio izuzetnih odlika; zatieni geoloki i paleontoloki objekti, prirodno
dobro za koje je donijet akt o preventivnoj zatiti i meunarodno zatiena prirodna dobra.
Planom predjela mogue je predvidjeti potrebe izrade studije zatite za predjele koji su
prepoznati kao vrijedni za stavljanje pod odreeni vid zatite. Mogu se predloiti granice takvih
lokaliteta, dati opisi podruja i kljune karakteristike relevantne za zatitu odreenog podruja
65
11 Literatura i reference
Zakonska regulativa
Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata (Sl. list CG, br. 51/08 i 34/11).
Pravilnik o bliem sadraju i formi planskih dokumenata (Sl. list CG, br. 24/10).
Zakon o ratifikaciji konvencije o evropskim predjelima (Sl. list CG, br.48/08).
Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. list CG, br.48/08).
Zakon o zatiti prirode (Sl. list CG, br.62/08).
Zakon o zatiti kulturnih dobara (Sl. list CG, br. 49/10).
Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. list CG, br.59/11).
Zakon o umama (Sl. list CG, br. 74/10, 40/11).
Literatura
J. Marui, 1998: Regional distribution of landscape types in Slovenia- Metodological Bases,
Department for landscape Architecture, Biotechnical Faculty, University of Ljubljana.
PPRCG do 2020.
M. urovi, S.Lui, 2014: Analiza i mapiranje umskih zajednica na podruju Crne Gore za potrebe
izrade tipologije i mapiranja predjela, Podgorica.
Cveji J., Vasiljevi N., Tutundi A., 2007: Tipologija predjela Beograda za potrebe primjene
Evropske konvencije o predjelima, Beograd.
Landscape Character Assessment - Guidance for England and Scotland, The Countryside Agency
and Scottish Natural Heritage, Department of Landscape University of Sheffield and Land Use
Consultants, 2002.
Dr Peter Kurz, 2011: The European Landscape Convention and landscape Planning in Austria.
Veerle Van Eetvelde, 2012 :The European Landscape Convention in Flanders-The Landscape
Atlas, Landscape Management and Spatial Planning in Flemish Region, Department of Geography,
Ghent University, Belgium.
Vesna Koscak Miocic Stosic, 2012: Presentation - Implementation of the Europian Landscape
Convention: Croatian experience - recent, Department of Landscape Arhitecture, University of
Zagreb.
Ivan Marui, University of Ljubljana Department of Landscape Architecture, 2011: Implementation
of the European Landscape Convention in Slovenia, Lecture at Technische Universitaet Wien.
Foto
RZUP arhiva.
www.panoramio.com
66
Grafiki dio
B
67
Pr
ed
je
Pre
dje
li p
la
ni
na

id
li
oli
k an
n
jo
sk
na
ih
i
rije
Legenda
ka
vi s
sj e
ora
P
ver
r ed
vni
Predjeli kanjona i visoravni centralnog regiona
nog
je li
ce n
Predjeli krakog regiona
re g
krako g re
traln
Predjeli planina i dolinskih rijeka sjevernog regiona
i on
og
Predjeli primorskog regiona
a
reg
Predjeli skadarskog basena

ion
g
P re
i on a
Drzavna granica
a
djeli
Regionalizaciona predjela
skada
Pr
ed
je l
rsk og b a
ip
rs
r im
ko
o
g
se n
re
a
gi
on
a
Regionalizacija predjela
0 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kilometara
68 Crne Gore
Crne Gore
5.1
Legenda
1.1 Predjeli Hercegnovskog podrucja
1.2 Predjeli Bokokotroskog zaliva
1.3 Predjeli podrucja Lutice
1.4 Predjeli Budvanskog podrucja
1.5 Predjeli Barskog podrucja
1.6 Brdoviti predjeli Ulcinjskog podrucja

4.1
1.7 Ravnicarski predjeli Ulcinjskog podrucja
4.2
2.1 Ravnicarski predjeli Zetsko-bjelopavlicke ravnice
5.2 2.2 Predjeli Skadarskog jezera
2.3 Predio kanjona rijeke Cijevne

3.4
3.1 Ravnicarski kraki predjeli Nikickog podrucja
5.4
4.3 3.2 Brdoviti kraki predjeli Nikickog i Cetinjskog podrucja
5.3
3.3 Planinski predjeli Orijena
3,1
3.4 Planinski predjeli Nikickog podrucja
3.5 Predjeli Lovcenskog podrucja

4.4 5.5
3.2 4.1 Predjeli kanjona Pive
3.3 4.2 Predjeli Durmitora i Sinjajevine
4.3 Planinski predjeli Nikickog i avnickog podrucja

2.1
1.1 4.4 Predjeli kanjona Morace
1.2
5.1 Predjeli pljevaljskog podrucja

1.3 2.3
3.5 5.2 Predjeli Vraneke doline i Donjeg Kolaina
1.4 5.3 Predjeli Bjelasice i Komova
2.2 5.4 Predjeli Roajskog podrucja
5.5 Predjeli Plavskog podrucja

1.5
Drzavna granica
1.6 Karakterizacija predjela-regionalni nivo
1.7
Regionalizacija
Podruja karakterapredjela
predjela
0 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kilometara
69
R = 1:500000 Crne Gorenivo
Regionalni
5.1.5
5.1.1
5.1.3
Legenda
1.1.1 Brdoviti predjeli Koare i vinja
1.1.2 Priobalni predjeli Herceg-Novog
1.1.3 Nii planinski predjeli hercegnovskog podrucja
3.1.3 Nii planinski predjeli Ozrinica i Ostroskog podrucja
3.1.4 Ravnicarski predjeli Nikicke upe
3.1.5 Nii planinski i brdoviti predjeli Tovica i Dubrave
5.1.2
4.1.1 1.2.1 Brdoviti predjeli Vrmca 3.1.6 Ravnicarski predio Jasenovog i Gornjeg polja
1.2.2 Predjeli Boko-Kotorskog zaliva 3.2.1 Nii planinski predjeli Zagore, Cuca, Bjelice i Ceklica
4.2.1
1.2.3 Brdoviti predjeli Morinjskog podrucja 3.2.2 Planinski predjeli Pljeevice i Budoa
1.2.4 Priobalni predjeli Kumborska i enovica 3.2.3 Kraki nii planinski predjeli Vracenovici, Petrovici, Vilusi
1.2.5 Ravnicarski predjeli Tivatskog podrucja 3.3.1 Nii planinski predjeli Orijena
5.1.4 5.2.2 1.3.1 Brdoviti predjeli zalivskog podrucja Lutice 3.3.2 Visokoplaninski predjeli Orijena
4.2.3
1.3.2 Ravnicarski agrikulturni predjeli Lutice 3.3.3 Nii planinski predjeli Krivoija
4.1.2 5.2.1 1.3.3 Brdoviti predjeli otvorene obale Lutice 3.3.4 Nii kraki planinski predjeli Grahovo i Nudo
3.4.1 5.2.3
1.3.4 Priobalni predjeli Krtola 3.4.1 Visokoplaninski predjeli Golije
4.2.2
1.4.1 Brdoviti predjeli Donjeg Grblja 3.4.2 Planinski predjeli Rudina i Banjana
1.4.2 Ravnicarski predjeli Grbaljskog podrucja 3.4.3 Visokoplaninski predjeli Njegoa i Somine
1.4.3 Brdoviti tereni Gornjeg Grblja 3.5.1 Nii planinski predjeli Bajica, Zabrda i Ljubotina
3.4.3 5.4.3
1.4.4 Nii planinski predjeli Lovcenski primorskih strana 3.5.2 Planinski sjeveroistocni obronci Lovcena
4.3.1 5.2.4 1.4.5 Brdoviti predjeli Maine 4.1.1 Visokoplaninski predjeli Maglica, Volujka i Bioca sa kanjonom Pive
3.4.2 5.3.2 5.4.1 1.4.6 Priobalni predjeli Budvanskog podrucja 4.1.2 Predio pivske visoravni
3.1.6 4.3.2 1.4.7 Brdoviti predjeli Patrovica 4.2.1 Visokoplaninski predjeli pivske planine, Durmitora i kanjona Suice
5.3.1
1.5.1 Priobalni predjeli Barskog podrucja 4.2.2 Planinski predjeli Drobnjaka i Uskoka
5.4.2 (Klisura Komarnice, avnik, Tuina, Boan, Semolj)
3.1.5 1.5.2 Nii planisnki predjeli Rumije
3.2.3 1.6.1 Planinski predjlei Rumije
3.1.1 3.1.2 4.3.3 4.3.1 Planinski i visokoplaninski predjeli Vojnika

1.6.2 Brdoviti predjeli Anamala
4.3.2 Predjeli visoravni Krnova, Lukavice i Konjsko
3.1.4 1.6.3 Ravnicarski predjeli Mrkovskog i Goranskog polja
3.1.3 4.4.2 5.5.3 4.3.3 Visokoplanisnki predjeli tirovika i Maganika
1.6.4 Brdoviti predjeli Briske Gore i Moure
4.4.1 Visokoplaninski predjeli Prekornice i Kamenika
5.3.3 5.5.1 1.6.5 Brdoviti predjeli obalnog podrucja Ulcinja
4.4.1 4.4.2 Moracke planine sa kanjonom Platije
3.3.4 5.5.2 1.7.1 Mocvarni predjeli Ulcinjske solane i Delte Bojane
4.4.3 Planinski predjeli Kuca
3.2.2 1.7.2 Ravnicarski predjeli Anamalskog i askog polja
4.4.4 Predio zaravni Bioca i Mrke
1.7.3 Ravnicarski predjeli Ulcinjskog i Zoganjskog polja
2.1.5 5.1.1 Nii planinski predjeli du sliva rijeke Cehotine
1.7.4 Aluvijalni predjeli Velike plae
5.1.2 Planinski predjeli Podgora, Vrba, Vinjice, Kosanice
3.3.2 3.3.3 2.1.1 Ravnicasrski predio podrucja Podgorice
2.1.4 5.1.3 Planinski predjeli Kovaca i Graba
3.3.1
Legenda
2.1.2 Brdoviti predjlei Komana
3.2.1 4.4.3 5.1.4 Planinski i visokoplaninski predjeli Stoersko-Baricke povri,
4.4.4 2.1.3 Brdoviti predjeli Veljeg Brda i Zagaca
Slatine, Sokolca i Lekovine
1.1.3 2.1.3 2.1.4 Antropogeni predjeli Bjelopavlickog podrucja 5.1.5 Planinski predjeli Ljubinje I Lisca sa kanjonom Drage
1.1.2 1.2.3 1.2.2
2.1.5 Brdoviti predjeli Pipera I Martinica
1.1.1 2.1.2 5.2.1 Nii planinski predjeli bjelopoljskog podrucja sa dolinom Lima Drzavna granica
1.2.4 2.3.3 2.2.1 Brdoviti predjeli Krajine
1.2.1 5.2.2 Planinski predjeli Lise
2.2.2 Ravnicarski agrikulturni predjeli Crmnickog podrucja
1.3.1 1.2.5
5.2.3 Planinski i visokoplaninski predjeli alovica, Korita i Bora
2.1.1 2.3.2 2.2.3 Brdoviti predjeli Rijecke nahije Regionalizacija predjela
1.3.2 1.3.4 5.2.4 Nii planinski predjeli beranskog podrucja sa Beranskom kotlinom
1.3.3 3.5.2 i Tirvanskom klisurom
2.2.4 Skadarsko jezero
1.4.4
1.4.3 2.2.3 2.3.1 2.3.1 Brdoviti predjeli Drume i Hoti
Tipologija predjela- regionalni nivo
1.4.1 3.5.1 5.3.2 Visokoplaninski predio Bjelasice
1.4.2 1.4.5
5.3.3 Visokoplaninski predio Komova
1.4.6
2.3.3 Brdoviti predjeli Kakaricke gore, Doljana i Fundine
Tipologija predjela - lokalni nivo
5.4.1 Predjeli doline Ibra i Roajske kotline
3.1.1 Jezerski predio Krupca i Slanog
5.4.2 Visokoplaninski predjeli Hajle
3.1.2 Ravnicarski predio Nikickog polja
1.4.7 2.2.2
5.4.3 Planinski i visokoplaninski predjeli Vlahova
2.2.4
5.5.1 Predjeli andrijevicke i plavsko-gusinjske kotline
5.5.2 Planinski i visokoplaninski predjeli Zeletina i Visitora
1.5.2 5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija
2.2.1
1.5.1
1.6.1
1.6.2
1.6.3
1.7.2
Regionalizacija
Podruja karakterapredjela
1.6.4
predjela
1.6.5 1.7.3
1.7.1
Crne
LokalniGore
1.7.4
0 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kilometara R = 1:500000
70
nivo

R = 1:250000
Kotlina rijeke Bavcice

Klisura rijeke Vranjace Klisura Crni pootok
Klisura Krzavske rijeke
Klisura Luske rijeke
Klisura rijek Cehotinje
Kotlina rijeke Cehotinje Kotlina rijeke Cehotine

Pljevlja
Pljevaljska kotlina
Klisura Cehotine
Vestacka akumulacija
Klisura Cehotine
Otilovici jezero
Pr
Mratinjska uvala
Kanjon Drage
ed
Trnovacko jezero
j e li p
Suvo polje Kotlina rijeke Cehotinje
Uvala Suvodo Kanjon Tare Maocko i Potkrajicko polje
laKlisura Cehotina
Kanjon Susice
ni
Stubanjsko jezero Bitinsko polje
Stubanjsko jezero
na
Susicko jezero
Pivsko jezero
Jablan jezero Kanjon Lima
id
Varno jezero Zabljak
Pluzine
o
Crno jezero Jezerska visoravan Dubrovacka klisura
Kanjon Pive Veliko Skrtsko jezero
Goransko
Pr
ed
lin
Zminicko jezero
j
Valovito jezero Riblje jezero
sk
Vrazje jezero Kotlina rijeke Bistrice
Djalovica klisura
ih
el
Bjelopoljska kotlina
r i je
Klisura Komarnice
ik
Bjelo Polje
Zapadna Pivska visoravan
an
ka
Visoravan Pivska zupa Kanjon Bukovice aransko polje
Zabojsko jezero
Kanjon Komarnice j o na
s je v
Kricacko polje
Kanjon Nevidio Kanjon Bistrice
Zapadna Pivska visoravan Polje Bjelica Mojkovacka kotlina Tivranska klisura
Staracko polje Mojkovac
ern o
i v is
Kanjon Pridvorice Savnik
Radmanska klisura
Klisura rijeke Tusinje Klisura rijeke Popce klisura Bukovicke rijeke
o ra v
Pribojsko polje Kotlina titaricke rijeke
g r eg
Klisura Ljesnice
Klisura Tare Biogradsko jezero
Jasenovo polje Klisura Ibra
Sisko jezero
ni c
Ursulovacko jezero
Klisura Surdup
Sipacno Kotlina rijeke Tare Kotlina rijeke Zupanice
io n a
Klisura Gornja Moraca Kotlina Plasnice
Pesica jezero
Visoravni Krnovo, Lukavica i Konjsko Berane Rozaje Giljevo polje
e nt
Beranska Kotlina Rozajska kotlina

Kolasinska kotlina
P re
Kolasin
r a ln
Kapetanovo jezero
Klisura Ibra
Manito jezero
Bilecko jezero Krupacko jezero Klisura Donja Moraca
d je li
Kotlina rijeke Tare

og
Klisura "Sutjeska"
Niksic
Slatina
Dolina rijeke Gracanice Bare Radovica Klisura Sekularske rijeke
reg
krakog re gio
Slano jezero Niksicko polje Kanjon Mrtvice Andrijevica Andrejevicka kotlina

Liverovicko jezero
Niksicka zupa
iona
Vrtacko jezero Kanjon Trebjesnice
Kanjon Bogutovski potok Klisura "Sutjeska"
Dolina Zaslapnice i Kunske rijeke Kotlina rijeke Opasanice
Grahovsko polje Kotlina rijeke Veruse

Trmanjsko polje
Visitorsko jezero
Kotlina Kutske rijeke Plav
na
Bukumirsko jezero Plavsko jezero

Dragaljsko polje Kanjon Platije
Plavsko-Gusinska kotlina Ridsko jezero
Gusinje
Kanjon Male rijeke
Visoravan Vrbanj Kopiljsko polje
Danilovgrad
Grebajska dolina
Krusevicko polje
Risan Spuz Ropojanska dolina
Ubli polje
Ropojansko jezero
Pr e d
Morinj Perast
Sutorinsko polje Kutsko polje Dobrota
Herceg Novi, Meljine, Igalo Prcanj
Podgorica
Kumbor, Djenovici, Bjela
j e li s k
Tivat Njegusko polje

Kanjon kudre Zetsko-Bjelopavlicka ravnica Kanjon Cijevne
Vestacka akumulacija Kotor
Tivatsko i Solilsko polje Cetinje

a d a r s ko g
Tivatska solila Cetinjsko polje

Tuzi
Mocvarni predio
Rijeka Crnojevica
Klisura rijeke Crnojevica Golubovci...
Pr Skadarsko jezero
ed
Donja Lastva
Mrcevo polje
Budva
je
b as en a
Budvansko polje Becici

li
Mocvarni predio
pr
Sveti Stefan Orahovsko polje
rs
Virpazar
im
ko Crmnicko polje
Mocvarni predio
Legenda
o
g Skadarsko jezero
re
Petrovac
Petrovac i Lucice
gi
Nalusko polje Urbana naselja
on Kanjoni i klisure
Sutomore
Spicansko polje
a Kotline i doline
Ravnice, polja, visoravni i zaravni
Movarna podruja
Vodene akumulacije
Bar
Barsko polje Visokoplaninski tip (1500 - 2500 mnv)
Planinski tip (1000 - 1500 mnv)
Nii planinski tip (500 - 1000 mnv)
Mrkovsko polje Brdski tip (50 - 500 mnv)
Anamalsko polje
Drzavna granica
Brisko polje
Klisura rijeke Brdele Sasko jezero
Fraskanjelsko polje
Ulcinjsko i Zoganjsko polje

Ulcinj
Ulcinjska solana
Crne Gore
Crne Gore
0 5 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
71 Kilometara
Prilozi
C
72
OCJENA PREDELA TERENSKI OBRAZAC
OPTINA:Kotor DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
TRANSEKT: TIP KARAKTERA PREDJELA:
1.2.2 Predjeli Urbana (priobalna) zona
Bokokotorskog zaliva Urbana (unutranjost) zona
Ruralna (priobalna) zona
Ruralna (unutranjost) zona
VREMENSKI USLOVI: sunano
oblano
kia
magla
KRATAK OPIS PREDJELA:
Kotor se nalazi na kraju Bokokotorskog zaliva, okruen planinom Loven i morem, Karakterie ga bogata istorija,
koja je za sobom ostavila tragove, kako u arhitekturi tako i u predjelu, to ga ini specifinim u odnosu na ostale
gradove Crne Gore. Preovladavaju brojna obiljeja tipinog mediteranskog naselja: vei i manji trgovi i uzane i
krivudave ulice. Okruen je vrstim bedemima, visokim do 20 metara i rokim do 10 metara koji predstavljaju
jedinstven primjer fortifikacione arhitekture u Evropi. Uzane staze unutar starog grada pruaju vizuru u vidu
koridora. Elementi tradicionalne arhitekture i vjerski objekti, glavni su reperi prepoznatljivosti starog jezgra.
GEOMORFOLOSKI OBLICI: Brdo Planina Poluostrvo Ostrvo
OBJEKTIVNA PROCJENA:
Reljefni oblik Klanac Uzana dolina iroka dolina Udolina Ravan
Terasast Visoravan Padina Isturen Strmine
Strmi Vertikalan Rtovi/ Jaruge
grebeni nanos
Linija Presjek Horizont
Zemljini pokriva Makija Livada uma ikara Utrine Kamenolom
NAPOMENE:
uma Listopadna etinarska Meovita
Povrinska Povrinska Povrinska
Fragmentisana Fragmentisana Fragmentisana
Linearna Linearna Linearna
NAPOMENE:
Ostalo zelenilo Listopadno Zimzeleno etinarsko Metovito
Grupa drvea Grupa drvea Grupa drvea Grupa drvea
Drvored Drvored Drvored Drvored
Pojedinano Pojedinano Pojedinano Pojedinano
NAPOMENE: U gradsko jezgru pojedinano zelenilo i u grupacijama.
Poljoprivreda Obradivo Panjak Ekstenzivno Ograeno, terasasto
stoarstvo
Maslinjaci Vinogradi Vonjaci
NAPOMENE:
Veliina Malo Srednje Veliko Veoma veliko
poljoprivrednih polja NAPOMENE:
Rekreacija etanje Biciklizam Ribarstvo Jahanje Organizovani sportovi
NAPOMENE:
Granice Podzide ivica ivica sa drveem
Neodravane Orezana Neodravana
Naselje Forma naselja Ortogonalna NAPOMENE:
Strukturirana Dominantni graevinski
Policentrian materijal:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Kontinualno-linearan
Namjena zemljita Komercijalno NAPOMENE:
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
Maloprodaja + stanovanje
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
73
Izgradnja u toku
Objekti kulturne Crkva NAPOMENE:
batine Fortifikacije
Utvrenje
Istorijske urbane graevine
Istorijske ruralne graevine
Groblja
Manastiri
Objekti Stari stambeni Novi strambeni Industrijski Privredni
objekat objekat
Lokalne prodavnice Objekti za odmor Privremeni objekti
NAPOMENE:
Hidrologija Isuena dolina Kanal za drenau Potok Rijeka i pritoke

Vodopad Ravna muljevita Rezervoar Vrulje
obala
Bujice Ribnjak/ Vodozahvat More
marikulture
NAPOMENE:
Komunikacija Pjeaka Staza Puti Sporedna Glavni put Parking
staza ulica
Ulaz u tunel Elektrovod Vodeni put Most Pjeaki
ovi most
NAPOMENE:
Planirana namjena Parkovi Pejzane terase kao Drvoredi i pojedinano drvee
(otvoreni prostor) vidikovci
Parking Kamp/ karavan etalita
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
ESTETSKI I OPAAJNI FAKTORI
Razmjera Slab Umjeren Velik Ogroman
Forma Prav Ugaoni Iskrivljen Vijugav
Cjelina Koherentna Prekinuta Fragmentisana Haotina
ema Dominantan Jak Razbijen Slab
Raznovrsnost Jednoobrazan Jednostavan Varijabilan Sloen
Zatvorenost Ekspanzivan Otvoren Zatvoren Ogranien
Usklaenost Usklaen Uravnoteen Neusklaen Neskladan
Pokret Miran Smiren Uurban Neobuzdan
Zavrna obrada Detaljan Uglaan Upravljan Degradiran
Boja Jednobojan Priguen Raznobojan Bljetav
Udaljenost Pretrpan Nastanjen Udaljen Divljina
Sigurnost Miran Siguran Uznemirujui Prijetei
ulni stimulans Vetrovit Neprijatnog mirisa Buan Tih
Zadovoljstvo Agresivan Neprijatan Prijatan Divan
Kratak opis ukljuujui karakter i znaajne odlike predela:
Stanje upravljanja:
Dobro Umjereno Slabo
NAPOMENA:
Strategija upravljanja
Ouvanje Poboljanje Rekonstrukcija
Osetljivost:
Znaajan reljef: Da Ne
Raznolikost namjene zemljita: Visoka Umjerena Slaba
Znaajan umski prekriva: Da Ne
Vrsta potencijalnog razvoja Osetljiv Neosjetljiv Neutralan
Komercijalna visokogradnja
Institucionalna ili komercijalna
niskogradnja
Industrijska ili luka
Stambena visokogradnja
Srednje visoka stambena
Stambena niskogradnja ***
74
Skladita/ hangari
Glavni autoput ili eljeznika pruga
Modifikacija, melioracija
Kamenolom ili deponija
Otpadne vode ***
Prelaz, tunel, most ***
Vrijednost:
Ukupna vrijednost: Visoka Umjerena Niska
Vanredni problemi u vezi sa vrijednou predjela:.
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela: Ouvanje tradicije i karaktera Starog grada
Kotora.
Kljuna odlika batine sa vizuelnom manifestacijom predjela:
Osobenosti:
Rijetkost: Uobiajen Neobian Rijedak Jedinstven
Stanje: Loe Umjereno Dobro
Jedinstvene odlike koje doprinose osobenosti:
Ambijentalna vrednost: Vizuelni inioci koji privlae:
Reljef: Potoci
Visoka Niska Geoloke odlike
Vizuelna sloenost: ljunkovita polja
Visoka Umjerena Niska Vrhovi
Vizuela koherentnost: Vrleti i stenovite i jaruaste padine
Visoka Umjerena Niska Znaajne graevine
Efekti susjednih podruja karaktera Mostovi
predjela: More
Pozitivan Negativan
Plaa
Noni efekat:
Javni otvoreni prostori
Pozitivan Negativan
Stari crkveni zvonici
Mandrai
Terasasti teren
Vizuelni inioci koji odbijaju:
Prisustvo vode: Otvorena skladita
Pozitivan Negativan Otvorene parkinge za kamione ili autobuse
Trend: Neobnovljeni kamenolomi
Da li je u toku znaajna promjena predjela: Neobnovljene deponije
Da Ne Elektrane
NAPOMENA: Ouvanje identiteta Izdignute autoputeve ili elenike pruge
Neadekvatan stil gradnje
Neodravani malisnjaci
Divlja gradnja
Zaputene poljoprivredne i terasaste povrine
75
OPTINA:Tivat-H. Novi DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
1.3.1 Brdoviti predjeli Urbana (priobalna) zona
zalivskog predjela Urbana (unutranjost) zona
Lutice Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla
Poluostrvo na ulazu u Boku kotorsku, dugo 13 km a povrine 47 km. Razuena obala duine cca 35 km, uz prisustvo
velikog broja rtova. Najvei vrh na poluostrvu je Obosnik, na 568m nadmorske visine, sa koga se prua otvorena
vizura prema moru.
Istorijska ema je organska, predio je kompaktan i atraktivan, pokrenutost prostora je spokojna. Slabo je naseljen,
prisutna su naselja razbijenog tipa sa malim brojem stanovnika. Predio je prepoznat kao predio sa velikim
potencijalima za unaprjeenje i dalji razvoj uz ouvanje karaktera i tradicije predjela. umski pokriva je kompaktan,
preovladava makija koja je proeta brojnim tradicionalnim maslinjacima, koji predstavljaju vano kulturno naslee i
potencijali predjela.
Strmi grebeni Vertikalan Rtovi/ Jaruge
nanos
NAPOMENE:
uma Listopadna etinarska Mjeovita
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
Skladita, Hangari
76
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE: Golf tereni
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
niskogradnja
77
Stambena niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Prelaz, tunel, most
Vrijednost:
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela: Predio sa prepoznatim elementima kulturnog
predjela
Osobenosti:
Reljef: Potoci
predjela: More
Pozitivan Negativan
Plaa
Noni efekat:
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
NAPOMENA: planirana izgradnja golf trena Izdignute autoputeve ili elenike pruge
Divlja gradnja
78
OPTINA:ULCINJ DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
PRESJEK: TIP KARAKTERA PREDJELA:
1.7.1 Movarni Urbana (priobalna) zona
predjeli Ulcinjske Urbana (unutranjost) zona
solane i Delte Ruralna (priobalna) zona
Bojane Ruralna (unutranjost) zona
VREMENSKI sunano
USLOVI: oblano
kia
magla

Ulcinjska solana se nalazi na krajnjem jugu Crne Gore i zauzima oko 14.5 km2 slanih bazena.
Solana je, dakle, uzeta od mora i predstavlja "kulturnu lagunu". Ona je okruena kanalom koji drenira okolne
movare/knete, ne dozvoljavajui da se njihova voda mijea sa solanskom. Kanali odvode vodu u kanal Port Milena,
a zatim u more. Solana je od Jadrana odvojena Brijegom od mora i Velikom plaom a od Bojane kanalom i nasipima
protiv poplava. Ona je vaan dio sistema sliva Skadarskog jezera i rijeke Bojane. Solana je u sendviu najznaajnijih
ornitolokih lokaliteta na Jadranu, pa i ire: to su podruja od meunarodnog znaaja za boravak ptica Velika plaa,
Ada Bojana, asko i Skadarsko jezero te Velipoja u Albaniji.
Ulcinjska solana je jedna od deset najveih i jedna od najmlaih solana na Mediteranu.

Strmi grebeni Vertikalan Rtovi/ Jaruge Movara
nanos
NAPOMENE: Movara
NAPOMENE: Priobalna vegetacija je linearna, niske i visoke zeljaste biljke.
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
NAPOMENE:
Policentrian materijal: beton, kamen.
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
79
Skladita, hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
Ulaz u tunel Elektrovo Vodeni put Most Pjeaki
dovi most
NAPOMENE: Prisustvo ina za transport soli
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
niskogradnja
80
Skladita/ hangari
Glavni autoput ili eljeznika pruga ***
Otpadne vode
Vrijednost:
Vanredni problemi u vezi sa vrijednou predjela:.Neiskorieni potencijali predjela.
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela: Ljekoviti mulj(blato), so
Osobenosti:
Jedinstvene odlike koje doprinose osobenosti: Ekosistem, sa specifinom florom i faunom
Reljef: Potoci
Efekti susjednih podruja karaktera predjela: Mostovi
Pozitivan Negativan More
Noni efekat:
Plaa
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
NAPOMENA: Izdignute autoputeve ili elenike pruge
Divlja gradnja
81
OPTINA:Danilovgrad DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
2.1.6 Antropogeni Urbana (priobalna) zona
predjeli Bjelopavlikog Urbana (unutranjost) zona
podruja Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla
Predio je bogat prirodnim resursima. Sa estetskog i vizuelnog kvaliteta izdvajaju se i sledee karakteristike: predio
je izloen i razliitog tipa u odnosu na okolinu, struktuirane teksture i krivudave forme.
Pored povoljnog geografskog poloaja i klimatskih uslova, prisutan je znaajan broj kulturno-istorijskih spomenika i
arheolokih lokaliteta (dva vana kulturno-istorijska i vjerska spomenika - Manastir Ostrog i Manastir drebaonik).
Predio odlikuje velika bioloka raznolikost.Od etinara su najvie zastupljeni bor i jela, a od liara: hrast, jasen,
grab, bukva, javor, lipa. Na najniim djelovima terena javljaju se: bagrem, topola i vrba.

nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE: Priobalna vegetacija je linearna, prati rijeku. umski pokriva na
priobalbom podruju fragmentisan.
Ostalo zelenilo Listopadno Zimzeleno etinarsko Mjetovito
NAPOMENE: U gradskom jezgru prisustvo drvoreda
stoarstvo
NAPOMENE: priobalno podruje, zemljite pogodno za obraivanje.

NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
82
Infrastruktura
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:

obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
83
Osetljivost:
niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode ***
Vrijednost:
Vanredni problemi u vezi sa vrijednou predjela:.Neiskorieni potencijali predjela.
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela:
Osobenosti:
Reljef: Potoci
Mostovi
More
Efekti susjednih podruja karaktera predjela: Plaa
Pozitivan Negativan Javni otvoreni prostori
Mandrai
Noni efekat:
Terasasti teren
Pozitivan Negativan

Da Ne Elektrane
Izdignute autoputeve ili elenike pruge
NAPOMENA: Divlja gradnja
84
OPTINA:Niki- DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
Trebjesa
3.1.2 Ravniarski predio Urbana (priobalna) zona
Nikikog polja Urbana (unutranjost) zona
( Trebjesa) Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla
Posmatrani predio pripada krakom polju na sjeverozapadu Crne Gore koji pripada optini Niki. U geolokom
sastavu i grai preovladavaju krenjaci gdje se izdvajaju krenjako dolomitni breuljci i glavice, od kojih je najvia
Trebjeka glavica koja je visoka 762 m. Trebjesa zauzima prostor od cca 156ha na kojem je prisutno vie od 200
zeljastih i 40 drvenastih vrsta.
Trebjesa za Nikiane i posjetioce predstavlja zeleno ostrvo u centru grada gdje dio parkovske povrine ine
endemine vrste. Istorijska ema je kombinacija organske i planirane. Stanje predjela u odnosu na preivljavanje
kulturnih obrazaca je izmijenjeno.
Dominantno dejstvo reljefa odredjuje namjenu prostora i ukazuje na potencijal predjela. Vizure su srednje i daleke.
Antropogeni uticaj se osjea u izgradnji elemenata koji e privui panju posjetiocima, uz ouvanje karaktera
predjela.
nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
85
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
niskogradnja
86
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Vrijednost:
Osobenosti:
Reljef: Potoci
Noni efekat:
Plaa
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
Divlja gradnja
87
OPTINA:abljak DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
4.2.1 Visokoplaninski Urbana (priobalna) zona
predjeli Pivske planine, Urbana (unutranjost) zona
Durmitora i kanjona Ruralna (priobalna) zona
Suice Ruralna (unutranjost) zona
oblano
kia
magla
Prostrana visoravan na 1500 metara nadmorske visine. Djelo prirode, gdje se istiu visoki planinski vrhovi od kojih
je najvii vrh Bobotov kuk visok 2.523 metara.
Sa vizuelne take gledita, Durmitor predstavlja planinski masiv, nepravilnog oblika, sa karakteristinom
struktuiranou predjela velikih razmjera. Prisutne su stjenovite litice, otri vrhovi, klisure, livade i panjaci.Predio u
kojem je uticaj ovjeka neprimjetan, otvorenog i izloenog tipa, atraktivan i veoma inspirativan.
Ambijentalne i kulturne ljepote Durmitora, njegova prirodnost, bogastvo flore i faune, sloenost ekosistema,
zastupljenost preko 1300 vrsta vaskularnih biljaka, to predstavlja izuzetnu koncentraciju sa velikim brojem
endeminih i reliktnih vrsta, dio su karakteristika koje Durmitor izdvajaju kao prirodnu vrijednost.
Nacionalni park Durmitor svrstava se u spisak Svetske kulturne i prirodne batine, odlukom Meunarodnog
komiteta za Svetsku kulturnu i prirodnu batinu.

grebeni nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
88
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE: Prisustvo jezera
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
Planinarske staze
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Kratak opis ukljuujui karakter i znaajne odlike predela: U zavisnosti od vremenski uslova i godinjeg doba
predio moe biti divan i miran, do agresivan i uznemiravajui, u emu se ogleda njegova prirodnost.
Stanje upravljanja:
NAPOMENA: Prirodni predio, djelovanje se sugestira u ouvanju njegove prirodnosti
Osetljivost:
89
niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Prelaz, tunel, most
Vrijednost:
Kljuna odlika batine sa vizuelnom manifestacijom predjela: Prirodni predio od velikog znaaja, jedinstven i
atraktivan.
Osobenosti:
Reljef: Potoci
Noni efekat:
Plaa
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
NAPOMENA: Ouvanje predjela Izdignute autoputeve ili elenike pruge
Divlja gradnja
90
OPTINA:avnik DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
4.2.2 Planinski predjeli Urbana (priobalna) zona
Drobnjaka i Uskoka Urbana (unutranjost) zona
(avnik- Poenje) Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla
Poensko jezero, nastalo tokom lednike erozije, nalazi se kraj sela Poenje, spada u manja jezera.
Vernikularan stil gradnje, tradicionalne kue prizemljue i vonaci uvaju jak istorijski integritet ovog predjela i
zajedno predstavljaju kulturno nasledje.
umski pokriva je varijabilan i zastupljen u fragmentima. Kombinacija planirane i organske istorijske eme ogleda
se u proimanju ivica nepravilnih polja i vidljivog antropogenog uticaja. Prisutne su pjeake staze kojima je mogue
doi do samog jezera a preivljavanje ekolokih koridora je fragmentisano. Sa visoravni se prua srednje daleka
vizura na jezero i etno selo.
Predio je prepoznat kao predio sa neiskorienim potencijalima, predvien za unaprjeenje i ouvanje.
nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
Skladita, Hangari
91
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
Lokalne Objekti za odmor Privremeni objekti
prodavnice
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
niskogradnja
92
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Prelaz, tunel, most
Vrijednost:
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela: Prisustvo elemenata kulturnog predjela.
Osobenosti:
Reljef: Potoci
Noni efekat:
Plaa
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
NAPOMENA: Predio sa neiskorienim Izdignute autoputeve ili elenike pruge
potencijalima. Neadekvatan stil gradnje
Divlja gradnja
93
OPTINA:avnik DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
4.2.2 Planinski predjeli Urbana (priobalna) zona
Drobnjaka i Uskoka Urbana (unutranjost) zona
(klisura Komarnice) Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla

Komarnica je rijeka na sjeveru Crne Gore.. Ona je dio vodotoka Pive, izvire pod Durmitorom i tee kanjonom dugim
40 km i dubokim oko 600 m. Kanjon Nevidio je dio Male Komarnice koja izvire u podnoju junog dijela Durmitora
tanije u Dobrom Dolu. Ponirui prolazi izmeu Boljskih greda (2091m.n.v) i Lojanika (2091m.n.v) da bi se ponovo
pojavila u pitomoj renoj dolini kao stalna rijeka. Na samom kraju doline poinje kanjon Nevidio ili Nevidjbog kako
ga nazivaju stanovnici ovoga kraja. Sa pravom nosi ovo ime jer se Komarnica odjednom gubi u udno uklesani
ulaz i postaje ljudskom oku nevidljiva. Okolina ulaza je jedna od najljepih u durmitorskom kraju. Duina kanjona
Nevidio je oko 4km.
U kanjonu je prisutna veoma gruba struktura gdje je dominantan uticaj reljefa to ga izdvaja kao jedinstveno
remek djelo prirode. umski pokriva je kompaktan i varijabilan u odnosu na blizinu kanjona.
Antropogenii uticaj je neprimjetan i predio karakterie prirodnost i divljina.
Kanjon Nevidio sa okolnim pejzaom predstavlja velik turistiki potencijal.

grebeni nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:
Rekreacija etanje Biciklizam Ribarstvo Jahanje Organizovani
sportovi
NAPOMENE: Klajmbing, kanuing..
Naselje Forma naselja Ortogonalna NAPOMENE:Dominantni
Strukturirana graevinski materijal:
Policentrian
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
94
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:
obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
95
niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode ***
Vrijednost:
Kljuni prirodni resurs sa vizuelnom manifestacijom predjela: Kanjon rijeke Komarnice, potreba za
ouvanjem i unapprjeenjem predjela.
Osobenosti:
Jedinstvene oblike koje doprinose osobenosti:
Reljef: Potoci
predjela: More
Pozitivan Negativan
Plaa
Noni efekat:
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
Divlja gradnja
96
OPTINA: DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
4.2.3 Visokoplaninski Urbana (priobalna) zona
predjeli Sinjavine sa Urbana (unutranjost) zona
kanjonom Tare Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla
Energija reljefa sa izraenim strmim nagibom kanjonske doline dominira predjelom gdje se Rijeka Tara probija
izmeu planina Bjelanice, Sinjajevine, Ljubinje i Durmitora. Istorijska ema je organska, bez vidljivog antropogenog
uticaja. Predio karakteriu prirodnost, dramatinost i uznemirenost, koji su tipini za kanjonske doline. Vegetacijski
pojas ini kompaktan umski pokriva (liari, etinari, meovite ume) ali i karakteristina vegetacija nastala pod
uticajem planinske klime koja varira u zavisnosti od poloaja. U zavisnosti od godinjeg doba i senzibiliteta
posmatraa, predio moe biti atraktivan i zanimljiv, inspirativan, uzbudljiv do prirodan I divalj. Vizure koje se pruaju
su daleke i panoramske u vidu koridora. Predio je ogromne razmjere u odnosu na taku posmatranja. Dio kanjona
rijeke Tare nalazi se pod zatitom UNESC-a I zbog svoje prirodnosti i strukture posjetiocima je interesantan za rafting,
kanuing, splavarenje itd.
nanos
NAPOMENE:
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:

sportovi
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
Stanovanje
Infrastruktura
97
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
objekat objekat
NAPOMENE:

obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
98
niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Prelaz, tunel, most
Vrijednost:
Kljuna odlika batine sa vizuelnom manifestacijom predjela: Prirodni predio pod zatitom UNESC-a
Osobenosti:
Reljef: Potoci
predjela: More
Pozitivan Negativan
Plaa
Noni efekat:
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
Divlja gradnja
99
OPTINA: DATUM: NADMORSKA VISINA: FOTOGRAFIJA:
5.3.1 Dolina rijeke Tare Urbana (priobalna) zona
Urbana (unutranjost) zona
Ruralna (priobalna) zona
oblano
kia
magla

Tara je najdua crnogorska rijeka (oko 150 km). Dolinom rijeke Tare, idui od Kolaina smjenjuju se pitoma
proirenja sa blaim padinama na kojima su njive, vonjaci, gajevi i livade
Slivu rijeke Tare pripada najvei dio teritorije optine Mojkovac. Desne pritoke ovog dijela Tare su Bjelojevika
rijeka i Rudnica, a lijeve titarika rijeka i Bistrica.
Dolina Tare je kompozitnog karaktera: reaju se klisure, kotline i djelovi kanjona. Od klisure koja se nalazi sjeverno
od ua titarike rijeke prua se mojkovaka kotlina, koja od Feratova Polja, preko Podbia, Donjeg sela i
Mojkovca prelazi u ravan Gornjih i Donjih Polja. Ukupna duina kotline je 9 km, a irina 2,5 km.
nanos
NAPOMENE:
uma Listopadna etinarska Meovito
NAPOMENE:
NAPOMENE:
stoarstvo
NAPOMENE:

sportovi
NAPOMENE:
Razbijena
Izolovana
Nukleoidna
100
Stanovanje
Infrastruktura
Industrijska
Skladita, Hangari
Bez namjene
Institucionalna
Izgradnja u toku
Utvrenje
Groblja
Manastiri
Objekti Stari stambeni Novi stamebni Industrijski Privredni
objekat objekat
Lokalne Objekti za odmor Privremeni objekti
prodavnice
NAPOMENE:

obala
marikulture
NAPOMENE:
staza ulica
ovi most
NAPOMENE:
NAPOMENE:
SUBJEKTIVNA OCJENA
Stanje upravljanja:
NAPOMENA:
Osetljivost:
101
niskogradnja
Skladita/ hangari
Otpadne vode
Prelaz, tunel, most
Vrijednost:
Osobenosti:
Reljef: Potoci
predjela: More
Pozitivan Negativan
Plaa
Noni efekat:
Pozitivan Negativan
Mandrai
Terasasti teren
Da Ne Elektrane
Divlja gradnja
102
Izvjetaj analize planske dokumentacije i zakonske osnove
Izvjetaj analize kartografskih podataka u GIS sistemu
103
SADRAJ
Izvjetaj analize planske dokumentacije i
zakonske osnove 1
1.1 Analiza pravnog okvira i relevantnih zakonskih
rjeenja u Crnoj Gori
1.2 Analiza strategija, dokumenata i prostorno
planske dokumentacije u Crnoj Gori
1.3 Analiza prostorno planske dokumentacije po
optinama
Izvjetaj analize kartografksih podataka u

GIS sistemu 2
Zakljuak
3
Prilog 1: Zatiena prirodna podruja
Prilog 2: Zatiena kulturna dobra
104
Izvjetaj analize planske dokumentacije i
zakonske osnove 1
1.1 Analiza pravnog okvira i relevantnih zakonskih
rjeenja u Crnoj Gori
Zakon o ratifikaciji konvencije o evropskim predjelima (Sl. List CG 06/08)
Zakon o ureenju prostora i izgradnji objekata (Slubeni list CG br. 51/08 i 34/11)
Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. List CG 48/08)
Zakon o zatiti prirode (Sl. List CG 51/08)
Zakon o zatiti kulturnih dobara (Sl. List CG 40/11).
Zakon o stratekoj procjeni uticaja na ivotnu sredinu (Sl. List CG 59/11)
Zakon o umama (Sl. list Crne Gore, br. 74/10 od 17.12.2010, 40/11 od 08.08.2011)
Zakon o poljoprivrednom zemljitu (Sl. list RCG 27/94)
Zakon o vodama (Sl. list RCG 27/07),
Pravilnik o bliem sadraju i formi planskog dokumenta (kriterijumima namjene povrina)
elementima urbanistike regulacije i jedinstvenim grafikim simbolima
1) ZAKON O UREENJU PROSTORA I IZGRADNJI OBJEKATA (Sl. list Crne Gore, br. 51/08 od
22.08.2008, 40/10 od 22.07.2010, 34/11 od 12.07.2011)
Predjeli se ukljuuju u prostorno ureenje i to kao sastavni dio dravnih i lokalnih planskih dokumenata.
Osnovno naelo zakona je sagledano u lanu 5, stav 1:
Uredjenje prostora zasniva se na naelima: uskladjenog ekonomskog, socijalnog, ekolokog,
energetskog, kulturnog razvoja prostora Crne Gore; odrivog razvoja; podsticanja ravnomjernog
ekonomskog razvoja prostora Crne Gore; racionalnog korienja i zatite prostora i prirodnih
resursa; usaglaenosti sa evropskim normativima i standardima; zatite integralnih vrijednosti
prostora; policentrinosti; konkurentnosti i kohezije; decentralizacije; zatite i unaprjenenja - stanja
ivotne sredine; zatite kulturne batine; usaglaavanja interesa korisnika prostora i prioriteta
djelovanja u prostoru; javnog interesa; privatnog interesa ali ne na tetu javnog interesa; javnosti u
postupku uredjenja prostora; uspostavljanja informacionog sistema o prostoru u cilju efikasnijeg
uredjenja prostora; aseizmikog planiranja.
Kroz dravne planske dokumente zatita prirodnih i pejzanih vrijednosti i izrada plana predjela je
uvrtena u izradi veine planskih dokumenata:
Prostorni plan posebne namjene,lan 21, stav 2;
Detaljni prostorni plan lan 22, stav 3;
Dravna studija lokacije, lan 23, stav 3 - kroz mjere za zatitu pejzanih vrijednosti i smjernice za
realizaciju projekata pejzane arhitekture odnosno uredjenja terena .
Za nivo lokalnih planskih dokumenata zatita prirodnih i pejzanih vrijednosti i izrada plana predjela
uvrten je u izradu :
Prostorno - urbanistiki plan lokalne samouprave, lan 25, stav 4.
Za nie nivo lokalnih planskih dokumenata predio je tertian kroz mjere za zatitu pejzanih vrijednosti i
realizaciju projekata pejzane arhitekture odnosno uredjenja terena:
Detaljni urbanistiki plan,lan 26,stav 3;
Urbanistiki projekat,lan 27, stav 3;
105
Lokalna studija lokacije, lan 28,stav 3.
2) ZAKON O ZATITI PRIRODE (Sl.list CG 51/08)
Ukljuuje predjele u sprovoenje, naela zatite i unapreenja prirode. Odreuje predjele izuzetne
vrijednosti kao zatiena prirodna dobra. Sva pravna i fizika lica duna su da doprinose ouvanju
predione raznovrsnosti.
Zatiena prirodna dobra ukljuuju predio izuzetnih prirodnih odlika (lan 43), a koji se definie kao
lokalitet kopna i mora, gdje je meusobno dejstvo ljudi i prirode tokom vrijemena oblikovalo
prepoznatljive osobine lokaliteta sa znaajnim estetskim, ekolokim i kulturnim vrijednostima, praeno
visokom biolokom raznovrsnou. Odeljkom III koji se odnosi na ekoloku mreu (NATURA 2000),
lanom 33, 34 zatita ekoloki znaajnih lokaliteta vri se sprovoenjem propisanih mjera i uslova
zatite u cilju ouvanja predione raznovrsnosti.
Zakon o zatiti prirode (Sl. list CG 62/13) definie pojam predjela i predione raznovrsnosti, definie
zatitu predjela, predio izuzetnih odlika, prepoznaje pejzane vrijednosti i aktivnosti sa specifinim
rasporedom ekosistema pri razvrstavanju zatienih prirodnih dobara u kategorije. Definie plan
upravljanja, uslove korienja, monitoring i sadrinu strategije zatite prirode
lan 9. ovog zakona definie mjere i uslove zatite prirode u planovima, osnovama i projektima izmeu
ostalih i mjere ouvanja predione raznovrsnosti.
lan 27. istog Zakona definie da se zatita predjela vri planiranjem i sprovoenjem sveobuhvatnih
mjera kojima se spreavaju neeljene promjene i degradacija prirodnih, prirodi bliskih ili stvorenih
predjela, radi ouvanja znaajnih obiljeja i karaktera predjela, raznovrsnosti, jedinstvenosti i estetske
vrijednosti i omoguavanja trajnog korienja prirodnih dobara.
lanom 56. za proglaenje zatienog prirodnog dobra definie potrebu izrade Studije zatite.
3) ZAKON O STRATEKOJ PROCJENI UTICAJA NA IVOTNU SREDINU (Sl.list RCG 80/05) I
IZMJENE I DOPUNE ZAKONA O STRATEKOJ PROCJENI UTICAJA NA IVOTNU SREDINU
(Sl.list CG 59/11)
U lanu 2 procjenom uticaja na ivotnu sredinu utvruju se, opisuju i vrednuju, u svakom pojedinanom
sluaju, mogui direktni i indirektni uticaji planova i programa na predjele. Osnovni Principi strateke
procjene sadrani su u lanu 3, gdje je kroz principe (5 principa) - stav 1 : utvruju se uslovi za
ouvanje vrijednosti prirodnih resursa i dobara, predjela, bioloke raznovrsnosti, divljih biljnih i
ivotinjskih vrsta i autohtonih ekosistema, odnosno racionalnim korienjem prirodnih resursa,
doprinosi se ciljevima odrivog razvoja.
U Sadraju izvjetaja o stratekoj procjeni, lan 15, stav 6 kae se da Izvjetaja o stratekoj procjeni
mora da sadri i podatke:
mogue znaajne posljedice po zdravlje ljudi i ivotnu sredinu, ukljuujui faktore kao to su:
bioloka raznovrsnost, stanovnitvo, fauna, flora, zemljite, voda, vazduh, klimatski inioci,
materijalni resursi, kulturno naslijee, ukljuujui arhitektonsko i arheoloko naslijee, pejza i
meusobni odnos ovih faktora;
Zakonom i Izmjenom i dopunom zakona propisuju se obavezna izrada Strateke procjene za odredjene
planove i programe kod kojih postoji mogunost da njihova realizacija izazove znatne poslijedice po
ivotnu sredinu. Propisuju se kriterijumi - lan 13, taka 2, stav 6 (izmjenom i dopunom zakona) sa
podacima kojima se opisuju i procjenjuju mogui znaajni uticaji djelovanja na oblasti od prirodnog,
kulturnog i drugog znaaja, posebne prirodne karakteristike, oblasti ili prirodni predjeli kojima je priznat
zatieni status na dravnom ili medjunarodnom nivou, kulturnu batinu, gusto naseljene oblasti ,
oblasti sa razliitim reimima zatite.
Strateka procjena kroz ocjenu, kriterijume, uticaje i mjere zatite ivotne sredine omoguuje relizaciju
plana ili programa, pod uslovom da njihova izrada ne izazove posljedice po ivotnu sredinu.
106
4) ZAKON O UMAMA (Sl. list Crne Gore, br. 74/10 od 17.12.2010, 40/11 od 08.08.2011)
Znaaj i ouvanje predjela indirektno su uneene u navedeni zakon. Naime, opti interes je ogledan u
lnu 2 navedenog zakona. ume i umsk zemljit, ko dobr od opteg interes, uivju posebnu
ztitu, koj se ostvruje:
trjnim ouvnjem i unprjeivnjem um i umskih zemljit i njihovih funkcij;
odrivim i multifunkcionlnim gzdovnjem umm;
ouvnjem i unprjeivnjem bioloke i pejzne rznovrsnosti um, ko i kvlitet njihove ivotne
sredine.
Znaaj ouvnja bioloke i pejzne rznovrsnosti, sa aspekta funkcije uma, sadran je u lnu 26,
taka 6.
5) ZAKON O IVOTNOJ SREDINI (Sl. list CG 48/08) u odjeljku koji se odnosi na zatitu ivotne
sredine, u lanu 3, predjeli su ukljueni kao jedan od ciljeva zatite (stav2 - zatita pejzane
raznosvrsnosti i stav 5 - zatita i obnavljanje kulturnih i estetskih vrijednosti pejzaa)
U lanu 6 istog zakona, predjeli su indirektno odreeni kao zatiena prirodna dobra i kao javna dobra
koja su od interesa za dravu i uivaju posebnu zatitu.
6) ZAKON O VODAMA (Sl.list RCG 27/07), ne poznaje pojam predio.
7) ZAKON O POLJOPRIVREDNOM ZEMLJITU (Sl.list RCG 27/94) ne poznaje pojam predjela.
8) ZAKON O ZATITI KULTURNIH DOBARA iz 2010. godine prvi put uvodi termin kulturni pejza
i definie ga kao: prostor ciji je karakteristicni izgled rezultat akcije i interakcije prirodnih i
antropogenih faktora kroz dui vrijemenski period;
Kroz studiju zatite kulturnih dobara predvia se da reim i mjere zatite obuhvataju izmeu ostalog i
obnovu naruenog kulturnog pejzaa.
9) PRAVILNIK O BLIEM SADRAJU I FORMI PLANSKIH DOKUMENATA (Sl. list RCG 24/10)
U poglavlju kojim se definie blii sadraj planskog dokumenta u dijelu koji se tie sadraja
tekstualnih priloga u lanu 9, stav 3 naglaena je obaveznost davanja smjernica za zatitu prirodnih
i pejzanih vrijednosti i kulturne batine
U lanu 21 u dijelu koji definie sadraj Prostornog plana posebne namjene u zavisnosti od
karakteristika podruja za koje se donosi stoji da za podruje ekploatacije mineralnih sirovina
neophodno je definisati i rekonstrukciju pejzaa po prestanku rudarskih radova
U lanu 42 stoji da se planskim dokumentima kao detaljne kategorije namjene povrina odreuju
izmeu ostalog i povrine za pejzano ureenje - povrine urbanog zelenila.
Pravilnik u poglavlju Kategorije namjene povrina definie u lanu 52 kao posebnu kategoriju
Povrine za pejzano ureenje naselja,
U lanu 70 predvia se da se dokumentom odreuju zatiena prirodna dobra gdje izmeu ostalih
spadaju i predjeli izuzetnih odlika, spomenici prirode, parkovi prirode, meunarodno zatiena
prirodna dobra i sl.
U poglavlju Zatiena kulturna dobra, lan 71 svrstan je i kulturni pejza
U lanu 76 koji se odnosi na graevinsko zemljite stoji da se odreivanje graevinskog zemljita
treba temeljiti na principima odrivog razvoja, zatite prirodnih potencijala i karakteristika predjela.
U poglavlju koje se odnosi na grafike simbole koji treba da se primjenjuju u planskoj dokumentaciji
dati su simboli i predjeli su kategorisani kao prirodni i kulturni predio
10) UPITNIK - 27 ivotna sredina i dopinska pitanja -Informacija koju od Vlade zahtjeva
Evropska komisija u cilju pripreme Miljenja o zahtjevu Crne Gore za lanstvo u Evropskoj
uniji - (Vlada Crne Gore, Ministarstvo uredjenja prostora i ivotne sredine, 2009. i 2010.
godine.)
107
Predio se u Upitniku 27 tretira kroz:
Zakonom zatiena podruja (Poseban prirodni predio, Zatieni lokaliteti - NATURA 2000,
EMJERALD), ali i kroz primjenu i instrumenata za ouvanje istih. Navode se dokumenti kojima se
propisuju zakoni o zatiti prirode i prirodnih dobara - Poglavlje E, Zatita prirode - pitanje 55, 56,
57, 58 i dopunska pitanja 28 i 29. Takodje, se navodi i da je Crna Gora ratifikovala Evropsku
konvenciju o predjelima (European Landscape Convention) - Sl. list CG, br. 006/08-135. Navodi se
da je uradjena preliminarna strategija u skladu sa Konvencijom o zatiti morske sredine i priobalnog
podruja Sredozemlja (Barselonska konvencija) i prateeg Protokola o podrujima pod posebnom
zatitom i biodiverzitetu sredozemlja. Predlae se stavljane pod zatitu novih zatienih podruja.
Izradjena je Strategija zatite biodiverziteta sa akcionim planom, gdje se izmedju ostalog predvidja
integrisanje biodiverziteta u sektore (i) turizam (ii) prostorno planiranje (iii) izgradnja krupne
infrastrukture.
Ouvanje prirode van zatienih oblasti. Glavni instrumenti ouvanja prirode, kontrole planiranja,
upotreba zemljita i sprovodjenja postojeih mjera za oluvanje prirode su:
1) Mjere i uslovi zatite prirode u prostorno planskoj dokumentaciji;
2) Izrada procjene uticaja na ivotnu sredinu za zakonom predvidjene projekte, radnje i aktivnosti;
3) Inspekcijski nadzor od strane umarske inspekcije, ekoloke inspekcije i inspektora za zatitu
prirode.
Vrijednosti ovih podruja, van zatienih oblasti, evidentiraju se i valorizuju kroz prostorno-
plansku dokumentaciju, u skladu sa smjernicama i uz potovanje Zakona.
1.2 Analiza strategija, dokumenata i prostorno

planske dokumentacije u Crnoj Gori
Analiza podrazumijeva sagledavanje navedenih dokumenata sa aspekta da li je u njima tretiran predio,
kroz ciljeve koji proizlaze iz Evropske konvencije o predjelima (zatita predjela, upravljanje i planiranje,
tretiranje svih predjela, prepoznavanje predjela kao vrijednosti, itd.);
1) NACIONALNA STRATEGIJA ODRIVOG RAZVOJA (Ministarstvo uredjenja prostora i
ivotne sredine, 2007. god.)
Osnovi stratekog planiranja zatite prirode i ouvanja bioloke raznovrsnosti postavljeni su u
Nacionalnoj strategiji odrivog razvoja Crne Gore (poglavlje 5.2). Ovim dokumentom u okviru zatite
ivotne sredine kao oblast za prioritetno djelovanje definisana je oblast Zatita biodiverziteta i ouvanje
prirodnih vrijednosti (posebno u zatienim podrujima) U ovoj oblasti kao prioriteti utvrdjene su
sljedee mjere:
Poveanje nacionalno zatienih podruja prirode na 10% teritorije i zatititi najmanje 10% obalnog
podruja, pri identifikaciji zatienih podruja koristiti evropske tipologizacije znaajnih stanita
(EMJERALD, NATURA 2000), vodei rauna da se obuhvate reprezentativni ekosistemi;
Uspostaviti efikasan sistem upravljanja zatienim podrujima prirode (uskladjen sa IUCN
kategorijama upravljanja, uz obezbjedjivanje participativnog pristupa u upravljanju).
2) STRATEGIJA RAZVOJA TURIZMA CRNE GORE DO 2020 (Ministarstvo uredjenja prostora
i ivotne sredine, 2008. god.)
U strategiji se naglaava vrijednost prirodnih potencijala (bogatsvo pejzaa i netaknuta priroda) i zatita
prirode kao instrument osiguravanja tih potencijala. Zato je njegovanje pejzaa i prirode egzistencijalni
imperativ razuma. Slogan Wild Beauty ukazuje da budua ponuda treba jo intenzivnije da povezuje
pejza i prirodu sa najviim kvalitativnim zahtjevima jednog modernog drutva.
Vrijednosti pejzaa, prirode, kulture i ivotnih stilova, koji se time tite, predstavljaju istovrijemeno
osnovni kapital turistike privrede.
U viziji do 2020 godine Crna Gora je turistika destinacija sa ponudom tokom cijele godine, sa
ivopisnim pejzaima i zatienim biodiverzitetom.
U polazitima za budui razvoj turizma izmeu ostalog pejzai predstavljaju neprocjenjivu ekonomsku
vrijednost.
108
Glavni turistiki putevi i dalje e biti razraeni kao panoramski putevi koji nude dobar uvid u prirodni i
urbani pejza Crne Gore.
U poglavlju Operativni ciljevi i mjere za njihovu realizaciju jedna od mjera je unapreenje harmonije
izmeu arhitekture i okolnog prirodno-kulturnog ambijenta (stvaranje skladnog ambijenta).
Prirodni i urbani pejzai izuzetne ljepote glavni su kriterijumi visokokvalitetne destinacije.
Jedna od ideja ove Strategije su i golf tereni u divljini, vjeto oblikovani i ukomponovani u pejza. Oni
bi mogli da budu izuzetno atraktivni i dodatno bi doprinjeli pozicioniranju Crne Gore kao destinacije sa
osobinama divlje ljepote.
3) UNESCO
Konvencija o zatiti svjetske kulturne i prirodne batine - Pariz 1972. godine (lan 1, 3, 4, 5 i 6)
Konvencija ureuje opte mjere nacionalne i meunarodne zatite kulturne i prirodne batine, a
naroito: dunosti svake drave u pogledu identifikacije, zatite, konzervacije, prezentacije i prenoenja
buduim generacijama kulturnih i prirodnih dobara; usvajanja politike usmjerene na to da se kulturnim
i prirodnim dobrima da odreena funkcija u ivotu zajednice i da se njihva zatita intergrie u
programima opteg razvojnog planiranja; formiranja jedne ili vie slubi zatite koje e imati
odgovarajue osoblje i sredstva za izvravanje postavljenih zadataka; razvoja studijskih programa,
istraivanja i metoda rada na osnovu kojih e drava biti u stanju da se suprostavi opasnostima koje
ugroavaju njenu kulturnu batinu; preduzimanja zakonskih, naunih, tehnikih, administrativnih i
finansijskih mjera koje su neophodne za pronalaenje, zatitu, konzervaciju, popularizaciju i obnavljanje
batine.
Odnos UESCO-a prema zatiti i ouvanju kulturne i prirodne batine jasno je iskazan kroz poziv,
sadran u Konvenciji, da drave, ne krei pravo vlasnitva, priznaju da njihova batina predstavlja dio
svjetske batine, na ijoj zatiti treba da sarauje cijela meunarodna zajednica.
4) EVROPSKA KONVENCIJA O PREDJELIMA
Evropska konvencija o predjelima usvojena u Strasburu 2000. kojom se drave potpisnice obavezuju
da e predjele zakonom priznati kao bitan dio ovjekovog okruenja, izraz raznolikosti zajednike
kulturne i prirodne batine i kao temelj indentiteta podruja. Crna Gora je ratifikovala ovu Konvenciju i
ona je stupila na snagu 01.05.2009. godine. Preme ovoj Konvenciji predio/pejza je podruje, vieno
ljudskim okom, koji je nastao kao rezultata djelovanja prirode i/ili ovjeka.
Izglasavanjem zakona o ratifikaciji Evropske konvencije o predjelima Crna Gora, kao drava potpisnica
se obavezuje da, izmeu ostalog, zakonom prizna predio kao vaan element ovjekovog okruenja,
raznolikosti zajednike kulturne i prirodne batine, kao i da sprovodi predjelne politike koje imaju za cilj
zatitu predjela, upravljanje i planiranje i integrie predjele u politike regionalnog planiranja i planiranja
grada.
Kulturni pejza, po definiciji UNESCO-ovog Komiteta Svjetskog naslijea, je definisan kao geografsko
podruje, koji ukljuuje i kulturne i prirodne resurse, biljni i ivotinjski svijet, istorijsko naslijee, ili neke
druge kulturne, istorijske,estetske vrijednosti.
Ciljevi konvencije:
unapreivanje zatite predjela;
upravljanje i planiranje;
organizovanje evropske saradnju o pitanjima predjela.
Obaveze
Svaka strana, potpisnica Konvencije, sa ciljem unapreivanja znanja o vlastitim predjelima, a u skladu
sa lanom 8 Konvencije, obavezuje se da e:
identifikovati vlastite tipove predjela na teritoriji drave (lan 6);
analizirati njihove karakteristike, kao i snage i pritiske usljed kojih se pejzai mijenaju, kao i primiti
na znanje promjene;
procijeniti tako identifikovane predjele, vodei rauna o njihovim vrijednostima koje im pridaju
zaintresovane strane i stanovnitvo.
109
Mjere i aktivnosti
Nastojanja za zatitu predjela moraju se odvijati na cijelom podruju drave ne samo unutra
prostornih rezervata. Takvu zatitu je mogue dostii samo kroz postupke prostornog i planiranja
predjela. Posebno je znaajno odrediti kakva je uloga plana predjela u sistemu prostornog
planiranja.
Podizanje svijesti o predjelima mogue je samo efikasnim informisanjem najire javnosti o znaaju
predjela, problemima koji se javljaju u predjelima i mogunostima za njihovo rjeavanje. Trebalo bi
sprovesti aktivnosti obrazovanja djece, kolske omladine, bilo u okviru pojedinih predmeta, gdje
dobiju znanja o okolini ili sa seminarima, radionicama i slino.
U okviru prostornog planiranja, problematika predjela treba da ima osnovni znaaj. Umjesto blijedog
prikazivanja ove problematike u regionalnim ili urbanistikim planovima, potrebno je da se ona reava
metodologijom planiranja predjela i konkretizuje kroz plan predjela.
Radi jasnije predstave jednog plana predjela, potrebno je da se blie osvijetle njegov sadraj, karakter
i ciljevi, kao i metodologija planiranja predjela i izrada plana predjela.
Na osnovu istraivakih radova, metodologija planiranja predjela pretpostavlja sledee faze rada:
Analizu predjela;
Dijagnozu predjela;
Valorizaciju predjela;
Programiranje optimalnog razvoja predjela.
5) PROSTORNI PLAN CRNE GORE
Definie 10 pejzanih tipova i 21 pejzanu jedinicu - Sektorska studija Prirodne i pejzane vrijednosti
prostora i zatita prirode, koja u zakljucima studije sadri Prijedloge za integraciju zatite prirodnih i
pejzanih vrijednosti u PPCG.
PROSTORNI PLAN CRNE GORE DO 2020. GODINE - SEKTORSKA STUDIJA (SS-AE) 4.3. za
izradu PP Crne Gore: Prirodne i pejzane vrijednosti prostora i zatita prirode:
Opti pregled pejzanih jedinica Crne Gore zasnovan je na prirodnim karakteristikama, ali ukljuuje
i prisustvo ovjeka u sluajevima kada to prisustvo poprima znaajniju pejzanu dimenziju.
Izdvojeno je 21 osnovna pejzana jedinica, od kojih se veina moe dalje ralanjivati na manje
prostorne cjeline.U podjelu je ukljuen i jedan broj prostorno manjih pejzanih jedinica, koje se
uglavnom odnose na osjetljive ekosisteme, zbog njihove izraene posebnosti i identiteta;
Za svaku jedinicu date su: osnovne vrijednosti i problemi.
Prema naunim pokazateljima, teritorija Crne Gore odlikuje se u evropskim razmjerama velikim
specijskim, ekosistemskim i predionim diverzitetom. Navedeni razlozi u kombinaciji sa razliitim
lokalnim tradicijama korienja prostora, koje su se razvile kao odraz kulturno-istorijskih i socio-
ekonomskih prilika, doprinijele su izuzetnoj pejzanoj raznovrsnosti.
Opti pregled pejzanih jedinica Crne Gore zasnovan je na prirodnim karakteristikama, ali ukljuuje i
prisustvo ovjeka u sluajevima kada to prisustvo poprima znaajniju pejzanu dimenziju.
Tipini pejzai u Crnoj Gori - pejzani tipovi/pejzane jedinice. - Biogeografsko-ekolokom
analizom prostora Crne Gore prepoznaje se deset pejzanih tipova i to: eumediteranski, nii
submediteranski, mediteransko-flini, ravniarsko-movarni, vii submediteranski, brdsko-silikatni,
mezofilni, planinski, visokoplaninski i antropogeni pejzani tip.
Definisanje pejzanih jedinica treba da uzme u obzir kako prirodne karakteristike prostora, tako i efekte
ovjekovog prisustva u njemu, pa se u Crnoj Gori prepoznaje 21 osnovna pejzana jedinica i to: (1)
Bokokotorski zaliv; (2) Obalno podruje srednjeg i junog Primorja; (3) Tivatska Solila; (4) Dine
ulcinjskog podruja; (5) Dolina Bojane, Zogajsko blato i asko jezero; (6) Planinski masivi Orjen, Loven
i Rumija; (7) Kraka zaravan zapadne Crne Gore; (8) Podruje Skadarskog jezera; (9) Zetsko-
bjelopavlika ravnica; (10) Nikiko polje; (11) Kanjonske doline u slivu Morae; (12) Kanjon Cijevne;
(13) Dolina Tare; (14) Durmitor i Sinjajevina; (15) Pivsko podruje; (16) Pljevaljska povr; (17) Polimlje;
i (18) Roajsko podruje, (19) Masiv Prokletija, (20) Bjelasica i (21) Komovi. U ovu podjelu su ukljuene
110
i prostorno manje pejzane jedinice, koje uglavnom obuhvataju osjetljive ekosisteme sa izraenim
posebnostima i identitetom.
6) PROSTORNI PLAN POSEBNE NAMJENE MORSKO DOBRO
Bazna studija : Flora i vegetacija, fauna i pejzane vrijednosti:
valorizacija pejzaa kroz kriterijume: izvornost, reprezentativnost i raznolikost;
ocjena stanja pejzanih vrijednosti;
znaaj predjela u funkciji turizma.
Kategorizacija pejzaa kopnenog dijela Morskog dobra:
Na ovom prostoru izdvojeno je osam tipova pejzaa i to: pejza higrofilnh uma i ikara,
movarni pejza, pejza dina, pejza ljunkovito-pjeskovitih obala, pejza primorskih grebena i
stjenovitih obala, pejza blatnih obala, pejza Bokokotorkog zaliva i antropogeni pejza.
7) PROSTORNI PLAN POSEBNE NAMJENE OBALNO PODRUJE ( U FAZI PREDNACRTA)

Za potrebe izrade plana predjela uraena je Studija predjela tj. karakterizacija predjela za podruje est
primorskih optina.
111
Grafiki prikaz: Tipologija predjela
Planom predjela izvrena je analiza ranjivosti i vrednovanja predjela, kao i model pogodnosti na osnovu
koga su izdvojeni izuzetno vrijedni prirodni i poluprirodni predjeli, izuzetno vrijedni kulturni predjeli -
kulturna batina, izuzetno vrijedni agrikulturni predjeli- posebna poljoprivrdena podruja, podruja
znaajna za razvoj intezivne poljoprivrede, podruja pod umama, podruja znaajna za razvoj izletita
i rekreatinih park uma, znaajni vodeni ekosistemi kao i podruja razliitih tipova naselja.
112
Grafiki prikaz: Plan predjela
Podaci sa tipovima karaktera predjela i podruja karaktera predjela sa svim planiranim intrevencijama
i reimima zatite dostupni su u GIS formatu.
113
1.3 Analiza prostorno planske dokumentacije po
optinama
Optina Andrijevica 283 km2 broj stan 5.071

Reljef Visokoplaninski (Komovi, Bjelasica, Prokletije)sa duboko usjeenim
kanjonima rijeka Lim i pritoke
Nadmorska visina 740m - 2.252m (Vrh Bavan)
Geomorfologija Brdsko-planinski karakter od 700-2.461m nmh,
masiv Bjelasice, Komova, Visitora
Mineralne Ukrasni kamen, mermer, ljunak i pijesak
sirovine
Hidrologija Rijeka Lim sa pritokama Pievska i ekularska rijeka, Zloreica (od
Peruice i Kutske rijeke), Kratica i Gradinica, Trebaka rijeka
Klima Umjereno- kontinentalna u dolini Lima
Subplaninaska na srednjim visinskim zonama
Planinska na visinama preko 1000 m nmh
Flora Pinus peuce, Pinus heldreichii, Potentilla montenegrina, Euphorbia
montenegrina, Viola nicolai
Prirodni resursi
Fauna Biotop visokoplaninskih panjaka i kamenjara, biotop stijena i litica,

Biotop etinarskih uma, biotp liarskih uma, vodeni biotop
Vegetacija ume vrbe (Salicetum), Quercetum petraeae- cerris, Fagetum
montanum, Abieto-Fagetum, Piceetum excelse, Abieti-Piceetum,
Pinetum nigrae, Pinetum heldreichii, Pinetum peucis, Fagetum
subalpinum
Zatiena NP Biogradska gora IUCN II 2.330 ha teritorije zatitna zona NP
podruja
Zatita prirode
RP Komovi
Zatiene vrste Sa liste zatienih vrsta
IPA Podruje Jerinja glava, Komovi
EMERALD Visitor
podruje
Dolina Lima
Poljoprivreda Poljoprivredno zemljite panjaci 7.692 ha, livade 4.178 ha, oranice i bate
752 ha, vonjaci 629 ha ; pasulj, kropmpir, penica, ra, jeam; stoarstvo -
sitna i krupna stoka
umarstvo 55% povrine ili 15.557 ha, bukva, jela, smra, molika, munika, crni bor,
Kulturna dobra Brojni kulturno istorijski spomenici, crkve meu kojima su najznaajniji
Spomen park Knjaevac, crkva Sv. Arhangela Mihaila u Andrijevici
Pejzana jedinica Komovi
Plan predjela Rijene doline planinskog tipa, subalpske i alpske planine; zone Bjelasice i
Komova, vidikovci i katunska naselja
Ouvanje pejzanih i ambijentalnih vrijednosti
Ouvanje, unaprijeenje i zatita posebnih prirodnih i pejzanih vrijednosti
vrijednosti
Namjensko svrsishodno korienje prirodnih resursa
Definisanje podruja sa odgovarajuim reimima zatite prirodnih i
pejzanih vrijednosti
Predlozi za Podruja RP Komovi
zatitu Park uma i memorijalni
parkovski kompleks kod
kole i du Magistralnog puta
umski kompleks Zeletina -
stanita molike i munike
Korita vodotokova
Geoloki objekti Peine u klisuri Sueske na
padinama Balja i Jerinje
glave; na padinama Zeletina,
114
u eljevici (Listra) i dolini
Trebake rijeke; peina ato
uz korito Gradinike rijeke;
peina Plana u podnoju
Velikog kra
Planska dokumentacija PUP optine Juginus AD- Juginus-Mont
Strateki plan razvoja optine 2012-2017
PPPN Bjelasica -Komovi
PPPN NP Biogradska gora - zatitna zona
Optina Bar 598 m2 broj stan. 42.048

Reljef Obalni pojas, brdsko planisnko zalee
Nadm. visina 0m - 1.594m
Geomorfologija Jadransko more i 46 km obale, Planine-Rumija, Sozina,Sutorman,
Lisinj ; Skadarsko jezero
Mineralne Ukrasni kamen, tehniko-graevinski kamen, bentonit i dolomiti
sirovine
Prirodni resursi
Hidrologija More, Skadarsko jezero; slabo razvijeni vodotoci, Izvori Velje oko,
Orahovo polje, Zaljevo, Kajnak, Brca, .
Klima mediteranska
Vegetacija Quercetum ilicis, Orno-Cocciferetum, Castanetum sativae, Quercetum
robori-petraeaea, Carpinetum orientalis, Quercetum ferneto-cerris,
Querco-ostryetum carpinifoliae, Seselrio-Fagetum moesiace
Zatiena NP Skadarsko jezero IUCN II
podruja Plae na obali Skadarskog jezera spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Veliki pijesak - 0,5ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Topolica - 2 ha, spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Sutomore - 4ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa anj - 3,5 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Pein - 1,5 ha spomenik prirode IUCN III/V
Poluostrvo Ratac sa ukotrlicom - 30 ha rezervat prirodnog predjela
IUCN III
Peina Globoica -Trnovo kod Virpazara spomenik prirode IUCN III/V
Peina Spila -Trnovo kod Virpazara spomenik prirode IUCN III/V
Peina Babatua -Trnovo kod Virpazara spomenik prirode IUCN III/V
Park dvorca na Topolici spomenik prirode IUCN III/V
Zatiene vrste Olea europaeae u Mirovici starosti 2000 godina
Zajednica bora munike ne Rumiji 100 ha spomenik prirode IUCN III/V
IPA Podruje
Zatita prirode
Skadarsko jezero, Rumija, Vrsuta

IBA podruje Skadarsko jezero, Rumija
EMERALD Skadarsko jezero, Rumija, plaa Pein
podruje
Nacionalni bio Orjen-Loven-Rumija
koridor
Poljoprivreda Poljoprivredno zemljite 18.481 ha - vonjaci, livade, oranice i bate i
vinogradi
umarstvo 7.020 ha- 92,82 % liarskih uma i 7,18 % etinarskih
Kulturna dobra I kategorija Stari grad Bar
II kategorija Ostaci trikonhosa na Topolici
Rataka opatija
Manastiri Ostros, Starevo,
Moranik i Beka,
Crkve Sv. Dimitrija Nehaj, Sv.
Tekle Sutomore, Sv. Roka
Spi, Sv.Anasija Sotonii, Sv.
Petke uanj,
Kompleks dvorskih objekata
na Topolici
115
Utvrenje Nehaj
III kategorija Stari bunar -Ostros,
arija i podgrae oko
bedema Satri Bar
Crkve Sv. Muenika Eustahija
Tomii, Sv. Jovana i Sv.
Arhangela Mihaila Sotonii,
Sv. Nikole Mikulii, Sv. Petke
Sotonii, Sv. Ilije Velje Selo,
Sv. Katarine Ravanj, Sv.
Vraeva Komina
Utvrenja Besac i Grmour
Manastiri Gornji Breli, Donji
Breli i Orahovo
Podvodni lokalitet Zaliv
Bigovica
Zgrada Monopola duvana
Pristan
Rodna kua Jovana
Tomaevia Gornji Breli
Damija Omerbaia
Pejzana jedinica Obalno podruje srednjeg i junog Jadrana
Plan predjela Analiza vrednovanja i pogodnosti:
Izuzetno vrijedni prirodni i poluprirodni predjeli
Izuzetno vrijedni predjeli- Kulturna batina
Izuzetno vrijedni kulturni poljoprivredni predjeli- agrikulturni predio
Park ume- Rt Maljevik, Golo brdo, polusotrvo Ratac sa ukotrlicom, Rt
Komina
Tipovi karaktera predjela:
Primorski grebeni i stjenovite obale
Brdsko -planinsko zaledje na masivnim krenjacima
Ogoljeni brdoviti tereni na krenjacima
umovito brdsko zalee na krenjacima
umovite padine na fliu i deluvijumu
Naselja sa tradicionalnim poljoprivrednim poljima
Naselja sa tradicionalnim terasama
Tradicionalne terase sa maslinjacima
Priobalne i plavne aluvijalne ravnice i fluvioglacijalne ravnice
Movarno zemljite
Plae
Rijeke
Izgraeno zemljite- naselja zbijenog tipa
Djelimino izgraeno zemljite- naselja razbijenog tipa
Devastirana podruja - kamenolomi, deponije
Zelene i slobodne povrine u naseljima
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Sportsko rekreativne povrine
Podruja karaktera predjela: Uvala anj, Kufin-Miii-urmani, ela-
pic, Gluhi do, Otoii-Breli- Sotonii, Crmnica (Trnovo-Komarno-Dupilo),
Crmniko polje, Crmnica, Boljevii- Karuci, Limljani, Krajina, Sozina,
Livako polje, Planinski masivi Rumije, Vrsuta - Sutorman, Galvo-Velji
grad, Uvala Mlajevik, Haj-nehaj, Spiansko polje - Sutomosrko polje, Golo
Brdo, Sutomorski zaliv, Poluostrvo Ratac sa ukotrlicom, Brca, uanj,
Zupci, Barski zaliv - polje, Poluostrvo Volujica, Zaljevo-Peurice- Krute,
Lisinj, Mrkovsko polje, Briska Gora i Moura, Dobre vode
Rt Komina sa istoimenim naseljem, Buat- Uvala masline, Zabio Petovia
Predlozi za Planina Vrsuta sa selom Brca
zatitu u podnoju
116
Crni rt
Rt i brdo Volujica
Rumija
Park oko biveg dvorca Kralja
Nikole na Topolici u Baru
Lungo mare - aleja palmi
Park oko biveg hotela
Agava
Park oko luke Bar i hotela
Sidro
Planska dokumentacija PUP NEMA
GUP
PPPN Morsko dobro
PPPN NP Skadarsko jezero
PPPN Obalno podruje -prednacrt
Optina Berane 717 km2 broj stanov 33.970
Reljef Planinski reljef (Bjelasica, Bihor, Tivran,Turjak) sa Beranskom
kotlinom isprepletan rijekama, rjeicama i pritokama sa nekoliko
gleerskih jezera
Nadm. visina 670m- 1.650m (Turija, Meka)
Geologija Krenjaci i dolomiti,.
Pedologija Kamenjar i sirozem; krenjako -dolomitna crnica; rendzina; humusno
silikatno; smee kiselo, smee euterino, crvenica, deluvijalna,
aluvijalna i movarna zemljita
Mineralne Mrki ugalj, rude olova i cinka, opekarske gline, graevinski i ukrasni
sirovine kamen i granit, ljunak i pijesak
Hidrologija Lim, Bistrica, Viniska rijeka, Suica, Kaludarska rijeka,Dapsika
rijeka,..i mnogobrojne pritoke; izvori (Kofilj, Skakan, Ledni izvori,
Dobra voda,) i kraka vrela (Manastirsko, Gorako, Zagradsko,
Petnjiko, Zagorsko, Navotinsko, Meria vrelo); lednika jezera Peia
Prirodni resursi
jezero, iko, veliko i Malo Ursulovako,

Klima Umjereno kontinentalna u kotlini, planinska klima na veim visinama
Flora 2.000 vrsta i podvrsta, 20% endema Balkana
Vegetacija Dolinske ume i ikare topole, vrbe, johe i dr; Hrastove ume lunjaka,
sladune i cera; Bukove ume; Mjeovite ume bukve, jele i smre;
etinarske ume jele i smre; ume bora krivulja; planinski panjaci
Zatiena NP Biogradska gora IUCN II 7.400 ha
podruja
Zatita prirode
Zajednica bora krivulja na Bjelasici - spomenik prirode IUCN III/V

Zatiene vrste Sa spiska zatienih vrsta
IPA Podruje Dolina Lima
EMERALD Dolina Lima, Bjelasica
podruje
Poljoprivreda Panjaci i livade 82 % poljoprivrednih povrina, proizvodnja krompira,
kupus pasulj, luk,, kukuruz,.. Voarstvo - ljive, jabuke i kruke; stoarstvo
govedarsto i ovarstvo, ivinarstvo
umarstvo 37% teritorije, privredne ume, ume za ostale namjene i neobrasle
povrine
ivotna sredina Privremeno odlagalite vrstog otpada Vasov do
Kulturna dobra I kategorija Manastir urevi stupovi u
Beranama
II kategorija Polimski muzej u Beranama
Rimski kastrum u selu Dolac
III kategorija Manastir udikova u Budimlji
Ostaci crkve na groblju u
budimlju
Spomenici kulture Tumuli u Lugama i Lucu
117
Arheoloki lokaliteti Beran Kr
u Beranama i Krementica u
Petnjiku
Ostaci crkve Sv.Luke u
Kaludri
Kompleks hrama Sv.
Simeona Mirotoivog
Kompleks manastira elije
Kaludra
Crkveni kompleksi Sv.
Arhangela Mihaila - Bue, Sv.
Trojice - Vinicka, Sv. Trojice -
Police, Sv. Petke - G.
Zaostro, Sv. Ilije - Lubnice,
crkva u Dapsie
Pejzana jedinica Polimlje
Plan predjela NEMA
Predlozi za Podruja RP Turjak sa Hajlom
zatitu Peine Ranike peine, Tifranske
zidane peine, Kina, Minina,
eina, upan peina,
Kaludarska abrija, Bistrica;
trebaki i Beran kr.
Praistorijske humke i
nekropole iz antikog perioda,
ostaci rimske vojne
naseobine i kupalita - rimske
terme,.
Kulturna dobra Spomenici i spomen -obiljeja
oslobodilakih ratova 44 kom;
varoke kue sa poetka XX
vijeka; pojedinani objekti
narodnog graditeljstva;
Planska dokumentacija PUP Nacrt plana
PPPN NP Biogradska gora
DPP autoputa Bar Boljari
Optina Bijelo Polje 924 km2, broj stanovnika 19.992
Reljef Starovla[ka planinsko-kotlinska oblast - dolina Lima sa planinama
Lisom, ilindar, Bjelasica i Buren
Nadm. visina 550m (Bijelo Polje) - 2.050m (vrh tit pad)
Geologija
Pedologija Smee zemljite, aluvijalno-deluvijalna zemljita, posmeeni
pseuoogoljeni deluvijum, smea kisela zemljita na kriljcima i
pjearima, smea zemljita na silikatno-karbonatnoj podlozi, smea
kisela na eruptivima
Mineralne Nema znaajnijih nalazita
Prirodni resursi
sirovine
Hidrologija Rijeka Lim sa pritokama Ljubovia, Bjelopoljska Bistrica, Ljenica,
Lipnica, Sljepanica, Boljanska rijeka
Klima Kontinentalna u dolinskom dijelu
Planinska na visinama preko 1000 m nmh
Vegetacija bukva, smra i jela
Zatiena NP Biogradska gora IUCN II
podruja
alovia klisura - spomenik prirode IUCN III/V
prirode
Zatita
Novakovia peina kod Tomaeva - spomenik prirode IUCN III/V

Zatiene vrste Himatoglossum caprinum (M.Bieb) Sprengel
118
Sa liste zatienih vrsta
IPA Podruje Dolina rijeke Lim
Emerald podruje Peina u alovia klisuri
Dolina ehotine
Slivno podruje Lima
Nacionalni bio Ekoloki koridor Orjen-Pusti Lisac-Maganik-Sinjajevina-Kovren
koridor
Poljoprivreda Poljoprivredno zemljite 43 % teritorije, ekstenzivna proizvodnja itarica,
krmnog bilja i povra; voarstvo - 7,78% obradivih povrina - ljiva, jabuka,
kruka; stoarstvo- govedarstvo, ovarstvo
umarstvo Kovren, Lisa, Korita, ; 6 gazdinskih jedinica
Kulturna dobra I kategorija Crkva Sv. Nikole Nikoljac
Crkva Sv. Petra
II kategorija Crkva Sv. Nikole Podvrh
Voljavac - Bogorodina crkva,
Bistrica
Crkva Sv. Jovana, Zaton
III kategorija Damija Gornja Mahala
Pejzana jedinica Polimlje,
Plan predjela Dolinski predio Aluvijalne zaravni Lima i
pritoka
Banja Nedakusi - izvori kisele
vode
Brdsko-planinski predio istonog pobra Visoravan Korita sa
panjacima na karsu
alovia klisura
Zajednica ume crnog bora
na Obrovu
Brdsko-planinski predio zapadnog pobra Stoersko-barika povr na
karsu sa prirodnim livadama i
panjacima
Kovren sa mjeovitim
umama i grmolikom
vegetacijom
Dolina oko izvora ehotine
Vraneka dolina
Kanjon rijeke Stoernice sa
Novakovia peinom
Visokoplaninski predio Subalpski i alpski pojas
Samograd
Predlozi za Podruja Kanjon Stoernice 1354 ha
zatitu Slivno podruje Bistrice 1304
ha
Geoloki objekti Peine, jame, vrtae
Vodoizvorita Slivno podruje Bistrice
Izvorite ehotine i
Kovrenska bifurkacija
Izvorita u slivu Bistrice
(Bjelopoljske)
Vodoizvorita u slivu Ljenice
Termalne/mineralne vode Izvor mineralne vode eoe
Izvor mineralnih voda
Nedakusi
Izvor Banjeg sela
Izvor Gradina
Izvor Ljenica
Izvor Buje
Izvor Rajkovii
119
Izvor Kanje
Banje Banja- Kisjela voda
Banje selo
Planska dokumentacija PUP Nacrt plana V faza Planet Cluster, Montenegroprojekt
Optina Budva 122 km2 broj stanov 19.218
Reljef Obalni pojas do 100m, primorska flina zona 100-500m mnv i
lovenska preaga 500-1.400mnv
Nadm. visina 0m - 1.400m
Geologija Krenjaci, dolomiti , anizijski fli, dijabazi, ronaci,..
Pedologija Plitka crvenica, alpske rendzine, aluvijalno-deluvijalna zemljita,
Prirodni resursi
antropogena smea zemljita

Mineralne Bentonit, mangan, ciglarska zemlja, ronaci i kvarcni pjeskovi
sirovine
Hidrologija Izdanske vode ,
Klima mediteranska
Vegetacija ume crnike i ume medunca i bijelog graba
Zatiena NP Loven IUCN II
podruja
Plaa Luice - 0,9 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Buljarica 4 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Petrovac 1,5 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Drobni pijesak 1 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Sveti Stefan 4 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Miloer 1 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Beii 5 ha spomenik prirode IUCN III/V
Slovenska plaa 4 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Mogren 2 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Jaz 4 ha spomenik prirode IUCN III/V
Brdo Spas 131 ha posebni prirodni predio IUCN III
Ostrvo Kati, Donkova i Velja seka - zatieno podruje u moru
IPA Podruje Brdo Spas, Buljarica, Ostrvo Kati, Donkova i Velja seka
Zatita prirode
IBA podruje Buljarica,

EMERALD Brdo Spas, Buljarica, Ostrvo Kati, Donkova i Velja seka
podruje
Nacionalni bio biokoridorOrjen-Loven -Rumija
koridor
Poljoprivreda 42% teritorije, od toga najvei dio su panjaci i livade , veoma malo bate,
oranice, vonjaci i vinogradi
Kulturna dobra I kategorija U prilogu
II kategorija
III kategorija
Pejzana jedinica Obalno podruje srednjeg i junog Jadrana i planinski masiv Lovena
Park ume- Rt Mogren, Miloerska uma sa grebenima izmeu plaa
Miloer i Sv.Stefan, Rt Crvena stijena-Markova ledina, Hrid Kobila-Malo
brdo, Prijevorac
120
Movarno zemljite
Plae
Rijeke
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Podruja karaktera predjela: Rt Mogren, Budvanski zaliv, Podoostrog-
Podmaine- Spas, Maini, Pobori, Patrovaka brda, Brdsko-planinska oblast
Crmnice, Brajii, Ostrvo Sveti Nikola, Rt Zavala, Beii-Rafailovii, Uvala
Kamenovo, Prno, Miloer, Sveti Stefan, Golubinj - ostrvo, Manastir
Praskvica, Smokov Vijenac (Blizikue-Podgrab- Vrbe- Tudorovii-enai),
Rtovi- Bijeli, Mali, debeli i ukov, Krstac-Drobnici, Rijeka Reevii-Katun
Reevii, Perazia do, Perazia kolji, Rt Crvena stijena - Markova ledina,
ukovica-Kaluerac, Uvala Petrovac, Hrid Kobila-Malo brdo, Ostrvo Sv.
Nedelja, Ostrvo Kati, Uvala Luice, Prijevorac, Buljariko polje, Dubovica-
Rt Kotrobanja- Rt Stolac, Uvala Jaz
Predlozi za Kameno brdo Zelenikovac
zatitu iznad sela Kuljaa
Podruje Jovanovia toak sa
izvorom istono ispod
Tudorovia
Mrka stijena sa selom Brda,
Srzentia kulom
Ostrvo Sv Nikola
Miloerski park
Urbana cjelina Sv.Stefana
Lungo mare
Urbano zelenilo
Calycotome infesta
Eryngium maritimum
Leontodon incanus
Zajednica drvenaste mljeike
i drvenastog pelina
Tvrdolisna bunasta
vegetacija
Predio pseudomakije
Sastojine lovora
PPO Budva
Izmjene i dopune PPO Budve
GUP Budva-Beii
Strateki plan razvoja optine Budva 2013-2018
PPPN Morsko dobro
PPPN NP Loven
Optina Cetinje 910 km2 broj stanov. 16.657
Reljef Lovenski planinski masiv, Katunska kraka zaravan, dijelovi
Skadarske depresije
Prirodni
resursi
Nadm. visina Ispod 700m .. do 1.749m (tirovnik)

Geologija Krenjaci i dolomiti, glaciofluvialne naslage, aluvijalno-deluvijalni
sedimenti
121
Pedologija Crvenice, smea zemljita, , aluvijum, zabareno zemljite
Mineralne Bijeli i crveni boksiti, treset, kamen, mineralne vode
sirovine
Hidrologija Duboka i jaka karstifikacija i niski obodi povri doveli su do potpune
bezvodnosti ovih terena, jer se sve vode dreniraju ka Skadarskom
jezeru i moru, a otiu razgranatim sistemom ponora, kaverni, galerija i
pravih podzemnih vodotokova. Jedini vodotokovi su obodom
Skadarskog jezera: Rijeka Crnojevia, Karu, Bazagurska matica,
Bievina, egrtnica i Mala Moraa, Karatuna
Klima Planinsko-mediteranska - zona Lovena i visova; mediteransko-
kontinentalna - Katunska zaravan; izmjenjena mediteranska klima -
zona Skadarskog jezera
Vegetacija Quercetum roboris, Quercus trojanae, Carpinetum orientalis
adriaticum, Ostryo-Carpinetum pubescentis, Ostryo-Fageion
moesiacae, Abieti-Fagetion moesicae, Abieti-Fagetum
podruja
NP Skadarsko jezero IUCN II
Njegoev park na Cetinju IUCN III/V
Park 13.juli na Cetinju IUCN III/V
Jama Duboki do u Njeguima IUCN III/V
Lipska peina IUCN III/V
Zatiene vrste Zajednica bora munike na Lovenu 300 ha IUCN III/V
IPA Podruje Loven, Skadarsko jezero
Zatita prirode
IBA podruje Skadarsko jezero

Emerald podruje Loven i Skadarsko jezero, posebno habitat sa munikom na padinama
Jezerskog vrh i tirovnika
Nacionalni bio Dinarski luk i biokoridor Orjen - Loven - Rumija
koridor
Poljoprivreda Ekstenzivna poljoprivreda, 91.000 ha, 96% livade i panjaci, ostalo bate,
vobnjaci i vinogradi; stoarstvo u opadanju - goveda, ovce, , koze,
ivine,
umarstvo Paklarica, Lisac, Kopitnik, Velji Gara; 81.2% povrine- visoke ume 9.301
ha, izdanake 47.809 ha, ikare 4.700 ha,.
Pejzana jedinica Planinski masiv Lovena, podruje Skadarskog jezera, kraka zaravan
zapadne CG
Plan predjela Submediteranski Urbana cjelina Rijeka
Crnojevia
Ruralne cjeline abljak
Crnojevia, titari, Kosjeri,
Druii, Dodoi
Ruralne cjeline u kulturnom
pejzau - Gornji Ceklin,
Graani, Dobrska upa,
Rvai
Brdsko-mediteranski Istorijsko jezgro Cetinja
Ruralne cjeline i dijelovi
ruralnih cjalina na Njeguima
- Krstac, Vrba, Kopito,
Njegui, Raievii, Erakovii,
Dugi do
Ruralne cjeline i dijelovi
ruralnih cjelina u Katunskoj
nahiji - evo, vei broj
zaseoka razbijenog tipa na
prostoru Bjelica i eklia,
Resna, Trenjevo, Bata, Bjele
poljane
122
Srednjeplaninski Zona NP Loven - Vui do,
Bialjevac, Kuk, Trenja,
Kruevica, Ivanova korita,
Dolovi, Duge njive, Majstori,
Srednje poljane, Konjsko
Zatitna zona NP Loven -
anjev do, Dubovik, Poda,
Gorni, Bjeloke paprati,
Bjeloi, Oinii, Ugnji, Vrela
Predlozi za Bukove ume na Obzovici
zatitu Cetinjska peina
Planska dokumentacija PUP
PPPN NP Loven
DPP autoput Bar-Boljare
DPP Jadransko-Jonski autoput
Optina Danilovgrad 501 km2 broj stan 18.472
Reljef Ravniarski tereni Bijelopavlike ravnice u dolini rijeke Zete i prostor
Starocrnogorske krake zaravni, visoke krenjake planine i zaravni
Nadm visina 300-400m - 2.100 m (Maganik)
Geologija Visoki kr, mezozojski karbonati i paleogeni sedimenti
Pedologija Koluvijalna zemljita, krenjako-dolomitna crnica, organomineralna
krenjako dolomitna crnica, rendzina, eutrino smee zemljite,
smee kiselo zemljite, crvenica
Mineralne Ukrasni kamen, Tehniko-gradjevinski kamen, ljunak i pijesak,
sirovine Opekarska Glina
Hidrologija Bogatstvo vodotokova, izvora i estavela, Karstne izdanske vode koje
se prazne preko niza izvora, estavela i vrulja po obodu karstnih polja i
rijenih dolina - Drenovtiki izvori.
Rijeke - Zeta, Graanica, Suica...
Klima Blago modifikovana mediteranska klima u dolini. U brdsko-planinskom
dijelu vlada umjereno-kontinentalna klima
Flora Vrste mediteranske flore, planinska flora
Vegetacija Querco-Carpinetum, Quercetum cerris mediteraneo-montanum,
Pinetum heldreichii mediteraneo-montanum, Abieto-Fagetum
Prirodni resursi
moesiacea, travnata vegetacija, movarna i vodena vegetacija

Zatiene vrste Skadarski dub (Quercus robur scutarensis ernj) na urilovcu
imir (Buxus sempervirens L.) na podruju Slatine i Krasovine
Tisa (Taxus baccata L.) na podruju Bratkovice
ume munike Pinus heldreichii medeterraneo-montanum na titovu i
Prekornici
Poljoprivreda 35,5% povrine
umarstvo 63% povrine optine, dravne ume 38,34%, titovo, Ponikvica i
Prekornica
Kulturna dobra I kategorija /
II kategorija Gradina Martinii arheoloki
lokalitet
Manastir Ostrog
III kategorija Lokalitet Crkvina, Donji
Martinii - arheoloki lokalitet
Lokalitet Sige, Sige -
arheoloki lokalitet
Zidanice, Zidanice, arheoloki
lokalitet
Lokalitet Koljat, Koljat,
arheoloki lokalitet
123
Grad Spu sa bedemima,
Spu - fortifikaciona
arhitektura
Manastir drebaonik -
sakralna arhitektura
Crkva Sv. ora, Gornji
Martinii sakralna arhitektura
Turski tzv. Adijim most,
Miokusovii - profana
arhitektura
Pejzana jedinica Zetsko-bjelopavlika ravnica
Plan predjela Dolinski predio Dolina uz tok Zete
Izletite Glava Zete
Gradsko jezgro
Kulturni pejza naselja
Lazarev Krst, Malenza i
Povrhpoljina
Slatina i Krasovina kao
rezervati imira
Ambijentalna cjelina Orja luka
Ambijentalna cjelina Kujava
Gradina Martinii
Brdsko-planinski Manastor Ostrog
Planinski predio Studeno
Vukotica
Mokra Ponikvica, Suva
Ponikvica, Brajovika
Ponikvica
Visokoplaninski katuni
Predlozi za IBA Podruja , Dio toka rijeke Zete od Glave
zatitu EMERALD Zete do Danilovgrada
IBA podruje Donji tok Zete
Ramsar konvencija Movarno stanite Moromi
sa dijelom potoka Brestice
Stanite imira na podruju
Slatine i Krasovine
umski ekosistem Prekornice
Zajednica munike na dijelu
podruja titova ispod
Maganika
Vlani planinski ekosistem
Brajovika Ponikvica
Dio planine Sinjavine kao
park prirode
Tok rijeke Matice
Makedonski hrast u
Mosorima
Skadarski dub u Martiniima
Podruje manastira Ostrog
kao predio izuzetnih odlika
Spuka glavica
Vrste Haplophyllum
patavinum L. na Gostilju
Zajednica Diantho-
Erianthetum Hostii
Planska dokumentacija PUP nacrt plana
Optina Herceg Novi 235 km2 broj stan 30.864
124
Reljef Boka Kotorska - more i planine, reljef razuen sa velikim nagibima
nad uskim priobalnim pojasom
Nadm. visina 0 m - 1.894 m Zubaki kabao
Pedologija Crvenica, buavica, smea zemljita, diluvijano-aluvijalna zemljita
Mineralne Kamen- graevinski i ukrasni
sirovine
Hidrologija Povrinske vode- rijeke Sutorina, Sopot i Zelenika, potoci Ljuti,
Prirodni resursi
Nemila, Baoi i Pijavica; Podzemne vode Opaica u Zelenici i Lovac

u Mojdeu, i dr.; More
Klima Mediteranskog tipa, u viim predjelima kontinentalno-mediteranska
Vegetacija Orno-Quercetum ilicis sa degradacionim stadijumima makija, garig i
kamenjar, ume bjelograbia i kostrike, ume hrasta medunca i
graba,bukove i borove ume
Zatiena Savinska dubrava - predio posebnih prirodnih vrijednosti IUCN III/V
podruja
Park nekadanjeg hotela Boka spomenik prirode IUCN III/V
Kompleks povrine kod Forte Mare
Zatiene vrste Zajednica Pinus heldreichii na Orjenu 300 ha IUCN III/V
Corylus colurna na Orjenu
Quercus ilex na Ilinici i Savini
Zatita prirode
Colchicum hungaricum Janka u Herceg Novom

IPA Podruje Orjen
EMERALD Orjen
podruje
Nacionalni bio Ekoloki koridor Orjen-Pusti Lisac-Maganik-Sinjajevina-Kovren i
koridor biokoridor Orjen-Loven -Rumija
Poljoprivreda 8.800 ha - panjaci 6.500 ha, obradivo 2.300 ha, dramatino opada
Kulturna dobra I kategorija U prilogu
II kategorija
III kategorija
Pejzana jedinica Boka Kotorska, planinski masiv Orjena
Park ume- Turski rt na Prevlaci, Dubravska savina
Movarno zemljite
Plae
Rijeke
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Podruja karaktera predjela: Prevlaka Koare, Sutorinsko polje, Zvinje,
Njivice, Mokrine-Kameno, Kruevice, Vrbanj, Planinski masivi Orijena,
125
Dragalj, cepoevici- Mojde, Igalo-Herceg Novi, Hercegnovska rivijera
(Kumbor- enovici-Baoici-Bijela), Kucansko polje, Zelenika, Gornji Morinj,
Ubli, Rt Sveta Nedelja - Kamenari, Prirodni i poluprirodni predio Lutice,
Stojkovii-Trojanovii, Uvala Rose, Bratevina-Klinci-, Mrkovi, Uvala anjice-
Mirita, Ostrvo Mamula, Ostrvo Gospa, Rt Arza, Marovii-Radovanii-
Babunci, Begovii-Brguli, Oblatno
Predlozi za Podruja Predlog proglaenja Orjena
zatitu za regionalni park
Predlog proglaenja Lutice
za Predio izuzetnih odlika i
Topljanskog zaliva za Morski
park
Ambijentalne cjeline Arza i
Mamula
Urbano zelenilo hotela,
zdravstvenih i bivih vojnih
kompleksa
Munika (Pinus heldraichii) na
Orjenu (300 ha), Medvedja
lijeska (Corylus colurna) na
Orjenu
Primjerci i skupine biljnog
svijeta - Hrast esvina ili
crnika (Quercus ilex) na
Savini i brdu Ilinici kod H -
Novog
Strateki plan optine NEMA
PPO do 2020
PPPN Morsko dobro
LEAP - lokalni ekoloki akcioni plan
PPPN Obalno podruje - prednacrt
Optina Kolain 897 km2 broj stan 8.380
Reljef Visokoplaninski (Sinjajevina, Bjelasica,Morake planine) sa duboko
usjeenim kanjonima rijeka (Moraa i Tara sa pritokama)
Kanjonske doline i klisure: Bijele stijene, Subadanj, Platije, Omazonica
Nadmorska visina 960m - 2253m (Babin zub)
Geologija Veoma sloen sastav- kriljci, , dolomitni krenjaci, andeziti, daciti,
glinci, laporci,
Pedologija Aluvijalno-deluvijalna zemljita, smea zemljita,
Hidrologija Rijeke: Tara, Moraa, Mrtvica, Crnja, Bukovica,Poanjska rijeka,
Ibritica, Ratnja, Sjevernica, Ratak;potoci: Rzaki, Javorski, Koritski i
Rupoajski , izvorita Roputica, Jeremija, edov izvor, Bukovika
vrela,
Prirodni resursi
Klima Umjereno-kontinentalna u dolinama rijeka Tare i Morae; subplaninski

na srednjim visinskim zonama; planinski u najviim predjelima
Vegetacija Biljne zajednice - registrovano 26 fitocenoza. Zone liara, preko
brdske i subalpske, do zone bora krivulja koja predstavlja gornju
umsku granicu i iznad koje se prostiru visokoplaninski panjaci i
kamenjari.
Zatiena NP Biogradska gora IUCN II 10.540 ha
podruja
Rezervat biosfere UNESCO slivno podruje Tare
Botanika bata planinske flore Dulovine- spomenik prirode IUCN III/V
Zatita prirode
RP Komovi
Zatiene vrste Zajednica bora krivulja na Durmitoru 5200 ha spomenik prirode IUCN
III/V
Pinus heldeichii, Pinus peuce, Acer heldreichii, Ranunculus crenatus,
Dianthus pancici, Viola elegantula,
126
IPA Podruje Biogradska gora, kanjon Tare, kanjon Mrtvice
IBA podruje Biogradska gora, kanjon Tare
Emerald podruje Kanjon Tare, kanjon Mrtvice, Bjelasica
Nacionalni bio Dinarski luk
koridor
Poljoprivreda Stoarstvo zbog bogatstva panjaka; uzgoj krompira; pelarstvo
umarstvo Ukupna povrina 50.099,97 ha - dravne ume 33.391,97 ha, bukva. Jela,
smra
Kulturna dobra I kategorija Manastir Moraa
Elaborat Kulturno III kategorija Most Knjaza Danila na Mrtvici
nasljee Optine Ostaci Barutane, Vinia brdo
Kolain
Pejzana jedinica Durmitor i Sinjajevina i kanjon Tare
Tipologija predjela Visokoplaninski tip Visinski pojas preko 1500
m.n.v.
Pinetum mughi, Juniperus
communis, a u nizim
djelovima ovog pojasa
Piceeto excelsae - zona
smrevih uma i Piceeto-
Abieti fagetum
Subplaninski tip predjela Vise subalpske zone od 1000
- 1500 m.n.v.
Vegetacija: klimatogenu
zajednicu mjeovite ume
bukve i jele Abieto-Fagetum
moesiacae
Brdski predio Visinski pojas od 500 do 1000
m.n.v.
Vegetacija: tipicna brdska
bukova uma Fagetum
montanum typicum; brdska
bukova uma sa celjicom
Fagetum montanum
seslerietosum . Zajednica
graba i cera se javlja na
junim ekspozicijama
Predio ueg sliva reke Tare Visinski pojas- do 1000 m.n.v.
Vegetacija- dominira
zajednica Fagetum
montanum moesiacae (
bukove
ume)
Predio uzeg sliva rijeke Morae Visinski pojas - do 500 m.n.v.
Vegetacija: Na blazim
padinama i terasama moe
se sresti termofilna vegetacija
- uma grabia sa maklenom
i hrastom meduncem
Antropogeni predio - naselja Visinski pojas: od 1000-1500
m.n.v izuzev grada Kolaina,
djelova Selita ,Dulovine i dr.
kao i pojedinih naselja u
Donjoj Morai koji su locirani
ispod 1000 m.n.v.
Pejza jezera Tipina planinska jezera

glacijalnog porijekla
Plan predjela Predione cjeline Kanjon rijeke Tare
127
Nacionalni park Biogradska
gora
Predjeli Komova
Sinjajevina
Kanjon rijeke Morae
Kanjon rijeke Mrtvice
Jezera ( Biogradsko,
Zabojsko
Zeleni prsten oko grada
Kolaina
Botanika bata
Ruralna naselja
Predlozi za Biokoridor Dinarski luk
zatitu RP Sinjajevina
RP Komovi
Semolje - spomenik prirode
Kanjon Mrtvice - spomenik
prirode
Peina Vranjtica - spomenik
prirode
Klisura rijeke Sjevernice -
spomenik prirode
Kapetanovo i Manito jezero -
spomenik prirode
Vrela Morae - spomenik
prirode
Bjeli Nerini - krako vrelo -
spomenik prirode
Slivno podruje Morae -
spomenik prirode
Stablo cera u selu Bojii -
spomenik prirode
Vinia brdo - predio izuzetnih
odlika
Dulovina i Baanje brdo -
predio izuzetnih odlika
Planska dokumentacija PUP nacrt faza V
PPPN Bjelasica-Komovi
DPP akumulacije na Morai
DPP autoput Bar -Boljari
Optina Kotor 335 km2 broj stan 22.601
Reljef Boka Kotorska - more duboko usjeeno u planine (Loven, Orjen, ..)
Nadmorska visina 0 m - 1.385 m
Geologija Duboki kr, karstifikovani krenjaci i brojni kraki fenomeni peine,
ponori,
Hidrologija More i tipna kraka hidrologija: Najvie padavina u Evropi, poniranje
voda i javljanje u vidu krakih vrela (kurda, Gurdi, Ljuta), potajnica,
izvora na morskom dnu;
Klima Mediteranska do planinska -subalpski tip
Vegetacija Kserotermna, preteno zimzelena vegetacija, koju ine zajednice
hrasta crnike (esmine) sa razliitim degradacionim stadijumima,
Prirodni resursi
prnara (otrike), zajednice alepskog, dalmatinskog bora i pinjola. Ove

biljne zajednice pripadaju redu termofilnih uma - Quercetalia ilicis.
Pored zimzelene vegetacije u sastav navedenih biljnih zajednica ulaze
i neki listopadni termofilni elementi flore: grabi, crni jasen, crni grab,
drae, medunac i sl. Iznad Stoliva i Kostanjice nalaze se znaajne
ume kestena.
128
Zatiena Podruje Kotora upisano u listu svjetske kulturne batine
podruja
Kotorsko-Risanski zaliv / UNESCO IUCN III
NP Loven IUCN II
Vrelo kurde
Zatita prirode
zajednica lovora i oleandera kod Risna 40 ha hortikulturni objekat -

rezervat IUCN III/V
IPA Podruje Kotorsko-Risanski zaliv, Platamuni
Emerald podruje Kotorsko-Risanski zaliv, Platamuni
Nacionalni bio Biokoridor Orjen-Loven-Rumija
koridor
Poljoprivreda Veoma slaba, proizvodnja agruma, maslina,
Kulturna dobra 40% ukupnog fonda nepokretnih spomenika kulture Crne Gore i 70%
eksponata pokretnog spomenikog fonda:
Stari grad Kotor sa bedemima i crkvama,
Perast sa ostrvima
Bogorodini hram u Pranju
Pejzana jedinica Boka Kotorska i planinski masivi Orjena i Lovena
Park ume- Rt Trate
Movarno zemljite
Plae
Rijeke
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Podruja karaktera predjela: Boko Kotorski zaliv,Planinski masiv
Lovena, Rt Trate, Uvala Bigovo- Bigovsko polje, Grbalj, Ljeevii-
Pobre, Donji Grbalj, Grbaljsko polje, Prijevor (Podlastva-Seoce-
Komoevina), Mrevo polje-Lastva Grbaljska, Uvala Trsteno, Rt Jaz
Predlozi za Kanjon rijeke Ljute
zatitu Rt Trate
Uvala Bigova
Lungo mare
Urbano zelenilo
PPO 1987
PPO Vrmac
PPPN Morsko dobro
PPPN NP Loven
129
Optina Mojkovac 367 km2 broj stan. 8.662
Reljef Visokoplaninski (Sinjajevina, Bjelasica, Proenska planina) sa
duboko usjeenim kanjonima rijeka (Tara sa pritokama)
Nadmorska visina 600m - 2.253 (Babin zub)
Geologija Krenjaci i dolomiti, vulkanske stijena, dijabazi
Pedologija Randzine, smea kisela zemljita, aluvijalno, deluvijalno
Mineralne Olovo, cink, bakar
sirovine
Hidrologija Karstni izvori, ponornice, sliv Tare - Svinjaa, Jezertica, Bjelojevia
rijeka, Viavska rijeka, Bistrica, Selaka rijeka, Draga, Ravnjak
Zabojsko jezerp
Klima Kontinentalno-planinska i subplaninska
Flora ume vrbe i jove; mjeovite ume bukve sa jesenom, jelom ,;
Prirodni resursi
mjeovite ume smre i jele;ume crnog bora, bora krivulja, livade i

panjaci, veliki broj endeminih, rijetkih, zatienih, ljekovitih,.
Vegetacija Salicetum, Ostryo-Fagetum, Pinetum nigrae, Querco-Carpinetum,
Fagetum moesiacae, Abieto-Fagetum, Abieti-Piceetum, Piceetum
excelsae, Piceetum subalpinum, Bromo plantaginetum, Festuco-
Agrostidetum, Genisto-Festucetum
Zatiena NP Biogradska gora 4.00 ha IUCN II
podruja
Kanjon rijeke Tare - rezervat biosfere
Crna Poda - posebni rezervat prirode IUCN I
Zabojsko jezero - posebni rezervat prirode
Vodopad Skok - spomenik prirode
Manastirska vrela - spomenik prirode
IPA Podruje Kanjon Tare
IBA podruje Kanjon Tare
Zatita prirode
EMERALD Sinjajevina
podruje
Kanjon Tare
Bjelasica
Nacionalni bio Ekoloki koridor Orjen-Pusti Lisac-Maganik-Sinjajevina-Kovren
koridor
Poljoprivreda 13.686 ha; panjaci 8.990 ha, livade 3.944 ha, njive 616 ha, 136 ha
umarstvo 50% teritorije; Paljeka gora, titarica, Petrovia omar, Lepenac; bukva,
jela, smra,.
Kulturna dobra II kategorija Manastir Sv. ora u
Dobrilovini
Pejzana jedinica Dolina Tare i Durmitor i Sinjajevina

Plan predjela - Mezofilni tip pejzaa Sjeveroistoni i istoni dijelovi
Tipizacija pejzaa teritorije Optine, kao i zone u
Podbiu, titarici i
Bjelojeviima
Planinski tip Katuni, torovi, livade i
panjaci Bjelasice i
proenske planine
Visokoplaninski tip Visoravan Sinjajevine i
Bjelasice
Antropogeni tip Mojkovac, Brskovo,
Predlozi za RP Sinjajevina
zatitu Vrelo Ravnjak u Poljskoj
Bistrici
Visokoplaninska jezera -
Biogradsko, iko (Malo i
Veliko), Ursulovaka (Malo i
Veliko i dr) Zabojsko jezero
Veliki broj peina i jama
130
Nalazita fosila - edov do,
Sinjajevina
Ekoloki koridor NP Durmitor-
RP Sinjajevina- NP
Biogradska gora
PPPN NP Durmitor
DPP Bar -Boljari
Optina Niki 2.065 km2 broj stan 72.443
Reljef Kraki reljef sa Nikikim poljem okruen planinama Prekornica,
titovo, Maganik, urim, Vojnik, Njego , Budo, Pusti Lisac
Geologija Krenjaci i dolomiti raznog doba starosti
Pedologija Crvenice i rendzine, erodirani tereni sa smeim zemljitem
Mineralne Hidropotencijal; boksit, krenjak, kre, mermer, , ljunak i pijesak,
sirovine
Hidrologija Zeta sa pritokama; mnogi kratki vodotokovi koji na rubovima polja
poniru; 300 vrela, 30 manjih i veih tokova i veliki broj ponora 886
Vjetaka jezera- Krupac, Slano, Vrtac, Liverovii, Grahovsko jezero,
Bileko jezero
Prirodni resursi
Klima Mediteransko-kontinentalna
Flora 2.000 vrsta, mnoge zatiene, endemine, rijetke, ljekovite, .
Vegetacija Querco-Carpinetum orientalis, Ostryo-Quercetum pubescentis,
Dioscoreo-carpinetum orientalis, Fagetum montanum, Abieti-
Fagetum, Fagetum subalpinum, Pinetum heldreichii,Pinetum illyricum
calcicolum
Zatiena Brdo Trebjesa - posebni prirodni predio IUCN III
podruja
Botanika bata generala Kovaevia u Grahovu spomenik prirode
Zatita prirode
IUCN III/V
IPA Podruje Lukavica , Trebjesa
IBA podruje Nikike akumulacije, planina Golija, dolina rijeke Zete
Emerald podruje Golija, Vojnik
Nacionalni bio Orjen-Pusti Lisac- Maganik-Sinjajevina-Kovren
koridor
Poljoprivreda 26,3% teitorije optine, ratarstvo, povrtarstvo, stoarstvo, voarstvo,
vinogradarstvo
umarstvo 70,1% teritorije su ume i umsko zemljite; bukva, jela, crni bor, munika
Kulturna dobra Bogata kulturno istorijska batina ( istorijski spomenici iz raznih
perioda, stari objekti raznih vrsta arhitekture i namjene)
Arheoloka nalazita
Speleoloka nalazita
Pejzana jedinica Kraka zaravan zapadne CG i Nikiko polje
Plan predjela Urbani i semiurbani predio Urbano gradsko i prigradsko
podruje Nikia
Ruralna naselja Zbijenog i razbijenog tipa sa
poljoprvrednim poljima ili
terasama, katuni
Agrikulturni predio Nikiko polje, upa,
Grahovsko polje
umoviti predio umoviti predio -Vojnik, Bijela
Gora, Golija, Somina, Njego,
Ciganka, Pjeivci, Prekornica,
Maganik
Panjaki kompleks visokih planina Krnovo, Lukavica, Morakovo,
Rudine, Banjani
Analiza vrednovanja i pogodnosti predjela
131
Katuni - vrijedne ambijentalne cjeline
Naselja ( urbana, polurbana, ruralna )
Park ume
Urbano pejzano ureenje
Urbano jezgro
Poluurbano podruje
Ruralna naselja - zbijenog tipa
Ruralna naselja - rasuta sela sa umarcima i dolovima
Naselja sa poljoprivredom u poljima
Naselja sa poljoprivredom na terasama
Katuni
Plavne livade- polja
Livade i panjaci
ume i umo-ikare
Ostale prirodne povrine - stijene, krevita podruja
Jezera - akumulacije
Kulturna batina
Turistiki, zdravstveni i vojni kompleksi
Industrija
Rijeke i kanali
Predloene lokacije za park ume i turistiko-rekreativne komplekse: park
ume Studenake glavice, Uzdomir, irovica; turistiko rekreativna izletita
visoravni Konjsko, Lukavica i Krnovo, Morakovo i jezerski kompleksi Krupac i
Slano
Podruja karaktera predjela: irovnica- park uma, Bedem, Bijela gora,
Bogavcev do, Brezovacka uma, Brezovik, Budoke bare, Budoke ume,
Cadalica, Carev most, Ciganka, kulturni pejza crkve Sv. Ilije na Planiku, Crvena
stijena, Dolovi, Donje selo- Kosmatova glavica- Petrovici, Donje Vucje, ipacno,
uma na Daniku, ume na Borovniku, Golija, Golo brdo, Gornje polje,
Gornjepoljski vir- spomenik prirode, Gradski park, Grahovac, Grahovsko polje,
Izvor Obotice - spomenik prirode, Izvor Sopot, Jasenovo polje, Jelovica, Jezero
Krupac, Jezero Liverovici, Jezero Slano, Kapino polje, Klanac Duga- predio
izuzetnih odlika, Kocansko polje, Koravlica, Korita, Lugovi, Manastir Jovana
Krstitelja- Jovan Do, Manastir Kosijerevo, Manastir Sv. Luke- upa, Masiv
planine Njego- predio izuzetnih odlika, Morakovo- Zabran Kralja, Nikole-
turisticki kompleks- predio izuzetnih odluka, Nikicka upa, Nudo, Nudo polje,
Orlovac, Ornice, Ostroke grede- strane, Ozrinici polje- Slivije, Padine Maganika,
Panjacka visoravan Konjsko sa katunima, Pilatovici, Planik, Podvr, Pojas
bukovih uma na Goliji, Polurbana zona - Nikic, Ponor Norin, Prla, Slap
Perucice u zoni Glave Zete- spomenik prirode, Somina, Studenacke glavice-
park uma, Studenci, Trebjesa- park uma, Urbano jezgro Nikic, Uzdomir - park
uma, Velimlje-Podljut, Velimsko polje, Vilusi, Visoravan Krnovo- katuni,
izletnicko rekreativni kompleks, Visoravan Lukavica- katuni, izletnicko rekreativni
kompleks, Vojnik, Vracenovici, Vucje- Danik i Zaslap
Predlozi za Predio Studenake glavice
zatitu Estavela Gornjepoljski vir
Intermitentni izvor Vidov
potok
Bjeloevska bara
Zabran kralja Nikole u
Morakovu
Acer intermedium endemina
vrsta
Orjen sa Bijelom Gorom
132
Velika Osjeenica
Lukavica
Biljna zajednica Dioscorea-
Carpinetum orientalis
ume munike (Pinus
heldreichii) na titovu,
Prekornici
umska zajednica Aceri-
Tilietum mixtum
NP Orjen
Planska dokumentacija PUP III faza
Optina Plav 486 km2 broj stan 13.108
Reljef Centralni i sredinji dio masiva Prokletija sa Plavsko-gusinjskom
kotlinom i dio doline Lima
Nadmorska visina 810m - 2.522 (Maja Rosit - Rosni vrh)
Geologija Mozaik 17 lanova litoloke raznolikosti
Pedologija Aluvijalno-deluvijalna zemljita, movarna, smee kisela, planinske
crnice, smee eutrino
Mineralne ljunak i pijesak
sirovine
Rijeka Lim, Ljua, Vruja, urika rijeka, Komaraa, Velika rijeka,
Studija prirodnih uslova
Hidrologija
Murinska rijeka; glacijalna jezera - Plavsko jezero, Visitorsko, Hridsko
(Ridsko), Oko Skakavice ; izvori- Alipaini izvori, izvor Grlje, Vrela
Bajrovia,
Pirodni resursi
Klima Subplaninska, planinska

Vegetacija termofilno brdsko podruje hrastovih uma sladuna i cera; mezofilno
prelazno podruje hrastovih uma kitnjaka; mezofilno podruje
bukovih uma; podruje frigofilne visokoplaninske umske vegetacije;
travni pojas ili frigofilno visokoplaninsko podruje alpske vegetacije.
Zatiena NP Prokletije IUCN II
podruja
IPA Podruje
Zatita prirode
Dolina rijeke Lima, dolina rijeke Grebaje i planina Visitor

IBA podruje Prokletije, Plavsko jezero sa plavnim livadama i Visitor
EMERALD Plavsko-Gusinjske Prokletije sa Bogievicom; Visitor sa Zeletinom;
podruje slivno podruje Lima-dolina Lima
Nacionalni bio Dio Dinarskog luka je Zeleni pojas sjeverne Crne Gore - Durmitor,
koridor Rijeka Tara i Prokletije
Poljoprivreda 8.143 ha obradivog zemljita i 16.589 ha panjaka
umarstvo 22.967 ha pod umom, neobrasle povrine 6.862 ha
Studija zatite II kategorija Kula Redepagia u Plavu
kutlurnih dobara Manastir Brezojevica sa
crkvom Sv. Trojice
III kategorija Careva damija u Plavu
Vezirova damija u Gusinju
Zgrada bive Osnovne kole
u Brezojevici
Crkva Sv.ora u Gusinju
Pejzana jedinica Polimlje i masiv Prokletija
Plan predjela Karakter predjela Tip 1 Crnogorski masiv Prokletija
Studija predjela sa podtipovima: Krenjaki
tereni Karanfila i Bjelia;
Karakter predjela Krevito-krenjaki tereni
Tip 2 planine Visitor sa irom
okolinom
Karakter predjela Gornje Polimlje do sela
Tip 3 Krueva
133
Karakter predjela Plavsko-Gusinjski terminalni
Tip 4 basen sa varijetetom
karaktera predjela - Akvatorij
Plavskog jezera
Predlozi za Prirodna dobra Visitor 4,20 ha
zatitu Plavsko jezero 455 ha
Alipaini izvori 43 ha
Oko Skakavice 34 ha
ume molike na Starcu 410
ha
Peine, jame, vrtae
Izvori u slivu urike i
Jasenike rijeke
Izvori Velike rijeke
Murinski izvori
Bajrovia izvori
Alipaini izvori
Kanjoni :Vusanjska grlja
(rjeica), Grebajska grlja i
Grnarska grlja
Kulturna dobra Crkva Sv. Trojice kod
Brzojevice
Crkva Sv. muenika Kirila i
Julite u selu Velika
Crkva Sv. Antuna u Gusinju
Redepagia damija u Plavu
abovia damija na Janjinoj
gkavicu u Plavu
Nova sultanija damija u
Plavu
Damija u Martinoviima
eki damija u Gusinju
Damija u Gornjem Vusanju
Dombalia damija u
Donjem Vusanju
Nova damija u Gusinju
Planska dokumentacija PUP prednacrt plana IV faza

PPPN NP Prokletije
Optina Pljevlja 1.346 km2 broj stan 30.786
Reljef Visoki planinski masivi Durmitor, Magli, Ljubinja, Kova, sa dubokim
kanjonima, rjenim dolinama (ehotina sa pritokama) i kotlinama
Nadmorska visina 505 m - 2.238 m (Ljubinja)
Geologija
Pedologija Plitka do srednje duboka humusno smea zemljita, planinske crnice
Mineralne Ugalj, olovo i cink, bakar, cementni laporci, kamen, glina, barita,;
sirovine hidropotecijal, panjaci, ume
Hidrologija Slovovi Tare i ehotine, Breznica, Vezinica, Maonica, ; vrela
Kutlovaa, Breznica, Jugotica, Vrelo, Zmajevac, Tvrda
Studija prirodnih uslova
Klima Modifikovana umjereno-kontinentalna klima, planinska; u kotlinama -

termike inverzije, ujezeravanje hladnog vazduha i radijacione magle
Pirodni resursi
Vegetacija Alnetum glutinosae, Oxali-Alnetum incanae, Ostryo- ornetum,

Quercetum roboris montanum, Querco-Ostryetum carpinifoliae.
Querco-Carpinetum montenegrinum, Quercetum petraeae montanum,
Fagetum silvaticae montenegrinum, Fagetum moesiacae montanum,
Pinetum nigrae, Piceo -Pinetum pyroletosum, Abieti-Piceetum abietis,
Piceetum abieti montenegrinum,
134
Zatiena NP Durmitor IUCN II
podruja
Kanjon Tare reyervat biosfere
Zajednica bora krivulja (Pinetum mughi montenegrinum) na Ljubinji -
Zatita prirode
spomenik prirode 900 ha IUCN III/V

IPA Podruje Ljubinja
EMERALD Ljubinja, dolina ehotine
podruje
Nacionalni bio Dio Dinarskog luka je Zeleni pojas sjeverne Crne Gore - Durmitor,
koridor Rijeka Tara i Prokletije
Poljoprivreda planinski panjaci i livade za stoarstvo, doline
umarstvo 59% ume i umska zemljita, panjaci 30%; smra, jela, crni bor, bijeli bor,
bukva, hrast kitnjak, crni i obini grab
Kulturna dobra I kategorija Manstir Sv. Trojice
Studija zatite Husein Paina damija
kutlurnih dobara II kategorija Manastir Dovolja
Manastir Duboica
Arheoliki lokalitet Komini
Manastir Sv.Arhaela Mihaila
Evidentirani spomenici kulture Okapina Medena Stijena,
kua eerovia, ostaci starih
gradova Koznik i Kukanj,
nekropole sa stecima,
spomenici iz ratova
Pejzana jedinica Pljevaljska povr
Plan predjela Pljevaljska povr sa Pljevaljskom kotlinom
Studija predjela Visokoplaninske zone Ljubinje, Lisca, Kovaa, Crnog vrha, emerno,
Stoera
Kanjoni Tare i Drage
Predlozi za RP Ljubinja
zatitu Gradski park u Pljevljima kao
posebnog prirodnog predjela-
Milet bata
Utvrivanje zatitnih zona oko
seoskih naselja
Znaajna geoloka mjesta,
geomorfoloki i hidroloki
fenomeni
Dijelovi stanita rijetkih biljnih
i ivotinjskih vrsta
Reprezentativni dijelovi
umskih sastojina (naroito
Bukovice)
Kulturna dobra Sat kula u Pljevljima
Most na Tari - urevia Tara
Strateki plan razvoja optine
Lokalni akcioni plan za biodiverzitet
PPPN NP Durmitor
PPPPN eksploataciono podruje rudnika uglja Pljevlja
Studija integralne zatite ivotne sredine na teritoriji Optine Pljevlja
LEAP
Optina Pluine 854 km2 broj stan. 3.246
Reljef Visokoplaninska oblast (Bio, Volujak, Magli, Pivska planina,...) sa
dubokim rijenim kanjonima (sliv rijekeTara, Pive i Komarnice)) i
Pirodni
planinske povri
resursi
Studija
Nadmorska visina 433 m - 2.336m (Volujak) 2.523m (Bobotov kuk- Durmitor)

Geologija Krenjaci i dolomiti, vulkanske stijene,
135
Pedologija Krenjako-dolomitna crnica, rendzina, smee kiselo zemljite
Mineralne Crveni boksiti, olovo, cink, bakar, gvoe i pirit, kamen, ugalj,
sirovine
Hidrologija Piva i Tara, Komarnica, Vrbnica, Suica; jezera - Pivsko jezero,
Durmitorska jezera, Veliko krko jezero i uiko , Trnovako, Veliko
i Malo Stabansko jezero; brojna karstna vrela ,
Klima Umjereno kontinentalna i planinska
Vegetacija ume grabia sa maklenom; zajednice crnog graba i jesenje aike;
uma crnog bora; uma crnog graba i bukve; uma crnog graba i
crnog jasena; ume cera i kitnjaka; ume bukve; ume jele i bukve;
ume jele i smre; ume smre; ume bora krivulja; panjaci i livade
podruja
RP Piva (ranije Magli-Bio-Volujak)
Kanjon Tare rezervat biosfere
Zatita prirode
Kanjon Pive spomenik prirode IUCN III/V

Sliv krkih jezera i kanjon Suice -opti rezervat prirode
Zatitna zona akumulacije na Pivi - kanjon Komarnice
IPA Podruje Kanjon Pive
EMERALD Kanjon Pive; Bio, Magli i Volujak; Vojnik Golija
podruje
Poljoprivreda Panjaci i livade za stoarstvo, voarstvo, pelarstvo, povrtarstvo i ratarstvo
umarstvo 42% teritorije optine; bukva, jela, smra, crni grab, cer, kitnjak, bijeli bor,
crni bor
Kulturna dobra I kategorija Pivski manastir
II kategorija epan polje sa crkvom Sv.
Stefana - epanica
Manastir-crkva pod Sokolom -
Zagrae
Nekategorisana Stari rudnik
Kula Vojvode Lazara Soice
Sakralni objekti, arheoloki
lokaliteti, objekti tradicionalne
ambijentalne arhitekture,
spomenici,.
Pejzana jedinica Pivsko podruje
Plan predjela Vii submediteranski tip Manji prostori u niim
dijelovima u dolinama rijeka
Brdsko silikatni tip Mali prostor brda i pobra
Mezofilni tip Zona crno grabovih i bukovih
mezofilnih uma
Planinski tip najrsprostranjeniji
Visokoplaninski tip Pivske planine, posebno
Magli i Volujak
Antropogeni tip Zona naselja i djelimini
katuna
Predlozi za Zatieno podruje Durmitor -
zatitu kanjon Tare - Sutjeska
Planska dokumentacija PUP do 2028
PPPN NP Durmitor
LBAP Lokalni akcioni plan za biodiverzitet optine Pluine
Optina Podgorica 1.441 km2 broj stan. 185.937
Reljef Zetska ravnica, dio Skadarskog jezera, Kuka krajina, Komovi, ijevo
, Morake planine, Kuki kom, ....
Pirodni
resursi
Nadmorska visina 52m (Podgorica) - 2.487

Studija
Geologija Zona Visokog kra - Krenjaci i dolomiti, glacijalni sedimenti,

aluvijalno-deluvijalni sedimenti,
136
HidrologijaSkadarsko jezero, Rikavako i Bukumirsko jezero, Mutno jezero i
Jezerce; Moraa, Zeta, Cijevna Ribnica, Mala Rijeka, Sitnica,
podzemne vode, karstni izdani
Klima Submediteranska, brdsko-submediteranska, periplaninska, planinska,
visokoplaninska
Vegetacija Podruje optine Podgorica je stanite termofilne zajednice
Rusocarpinetum orientalis u subasocijaciji sa makedonskim hrastom
(Quercetosum macedonica).
Znaajne ekosisteme na podruju Glavnog grada, svakako,
predstavljaju Skadarsko jezero, kanjon rijeke Cijevne, emovsko
polje, kao i visokoplaninski sistemi
Skadarsko jezero- higrofilna vegetacija, skadarski hrast , sume
pitomog kestena
Okolina Podgorice-ume zimzelenog hrasta esmine (Quercus ilex),
U visinskom pojasu do 1.000 m dominiraju vrste: grabina (Carpinus
orientalis), jasen (Fraxinus ornus), esmina (Quercus trojana), bjel
(Quercus lanuginosa), klen(Acer campestre), cer (Quercus cerris), u
neto viim zonama crnograb (Ostrya carpinifolia), a na nekim
stanitima i lipa (Tilia)
ume na planinskom iznad 1.000m nadmorske visine, poinje sa
zonom bukve(Fagus silvatica) koja se visinski penje do oko 1.600 m.
Javljaju se kao iste bukove ume ili zajedno sa jelom (Abies alba) i
smrom (Picea excelsa). Na krenjakim stanitima i veim visinama,
od Kamenika do Komova, iroko je rasprostranjen endemini bor
munika (Pinus heldreichii), gradei razliite tipove zajednica.
Zatiena NP Skadarsko jezero IUCN II - Manastirska tapija IUCN I, Paneva
podruja oka IUCN I, Grmour IUCN I, Omerova glavica IUCN I
Slivno podruje rijeke Tare rezervat biosfere
Peina Magara spomenik prirode IUCN III/V
Zatita prirode
IPA Podruje Kakarika gora, Kanjon Cijevne sa Humom Orahovskim Skadarsko

jezero
IBA podruje Kanjon Cijevne, emovsko polje, Skadarsko jezero
EMERALD Kanjon Cijevne sa dijelom emovskog polja Skadarsko jezero, kanjon
podruje Male rijeke
Poljoprivreda Voarstvo, vinogradarstvo, povrtarstvo, stoarstvo,
umarstvo Visoke ume 24.377,74 ha, izdanake ume 33.406,53 ha, ibljaci 6.320,15
ha
Kulturna dobra I kategorija Duklja, Podgorica, arheoloko
Studija zatite nalazite
kutlurnih dobara Medun, fortifikacija i Gornji
Medun
II kategorija Manastir Dajbabe,
Crkva Sv. ora pod
Goricom
Doljani, Zlatica arheoloki
lokalitet
Velje Ledine, Gostilj, Zeta,
arheoloki lokalitet
Dvorski kompleks na
Kruevcu Podgorica
III kategorija U prilogu
Pejzana jedinica Podruje Skadarskog jezera, kanjonske doline u slivu Morae, kanjon
Cijevne i dio Zetsko- Bjelopavlike ravnice
Plan predjela Jezera sa movarnim podrujem Vranjina
Studija predjela Ravniarski dio sa istonim brdima Kultivisani dio Zetske ravnice,
Ue rijeke Cijevne i Morae,
emovsko polje, Urbano
jezgro, podruje Sitnica-
Mareza. Velje brdo
137
Kanjon rijeke - vodonepropusni i Kue Rakia sa vodopadom,
vodopropusni dio sliva uzvodni sliv Cijevne sa
aluvijalnim zaravnima
Kanjon i korito rijeke sa aluvijalnim Ambijentalna cjelina Duklja,
sedimentima aluvijalna zaravan Bioa i
Mrke
Istona i zapadna brda ekonomskih uma i Visoravan -Polje Radove,
panjaka kanjon Noice sa kanjonom
Male rijeke, Mokra - dolina
Verue, Trmanjska povr,
Izvor rijeke Tare
Visokoplaninski predio Katun Korita- vikend naselje,
Rikovako jezero sa
katunom, ire podruje
Bukumirskog jezera
Predlozi za RP Komovi
zatitu Kanjon rijeke Cijevne
Planska dokumentacija PUP usvojen 2013
PPPN autoput Bar-Boljari
DSL Vranjina sa Lesendrom
Optina Roaje 415 km2 broj stan 22.964
Reljef Visokoplaninski (Roajski vrh, Smiljevica, Hajla, Ahmica, Rusolija,
ljeb,) sa kanjonima (Ibar) i klisurama (Lovnika rijeka, Plunanska
rijeka, Bukovika rijeka), Roajska kotlina i Ibarska dolina brzaci,
vrela, glacijalni vrhovi i
Nadmorska visina 760m - 2.403 m (Hajla)
Geologija Krenjaci, kriljci i serpentini
Pedologija Krenjako-dolomitna crnica, rendzine, kambina tlasmee distrino,
smee krenjako, crvenica
Hidrologija Ibar, upanica, Ibarac, Crnja, Hamzia i Nurkov potok, Grahovska
rijeka, Pauina i Bukovica, ; jezera - Rujita; izvorita, vrela, Mineralne
vode
Klima Kontinentalno-planinska
Vegetacija Quercetum petraeae-cerris bertiscum, Fagetum moesiaceae
montanum, Abieto-Fagetum moesiaceae, Oxali-Alnetum incanae,
Pinetum heldreichii bertiscum, Piceo-Pinetum sylvestris, Abieti-
Prirodni resursi
Piceetum bertiscum, Piceo-Pinetum peucis, Wulfenio-Pinetum mugi

calcicolum
IPA Podruje Hajla
IBA podruje Hajla
EMERALD Hajla
podruje
Poljoprivreda 48,9% poljoprivredne povrine najvie panjaci i livade
umarstvo 64,8% umsko zemljite, bukva, jela, smra, molika, bor krivulj
Kulturna dobra I kategorija NEMA
II kategorija NEMA
III kategorija NEMA
Arheoloki lokaliteti: Ilirsko naselje - Brezovako
brdo, manastirski kompleks
Luice, Grac - Crna, Crka -
Gusinjci, Suho polje, Crkva -
Kaluerski laz, Groblje-
Bievo i Dragolovac, Ibarac,
crkva - Gospoin vrh, groblje-
Vua
138
Spomenici kulture Gania kula, damija Sultan
murata II, Kuanska damija,
Bievska damija, klua
Hadialijagia, roajske kue:
Zejnelagia, Fetahovia,
Felea, Sutovia, Pepia,
Beiragia
Pejzana jedinica Roajsko podruje
Plan predjela NEMA
Predlozi za Turjak sa Hajlom
zatitu Klisura Bukovike rijeke kao
park prirode
Klisura Plunanske rijeke -
Grlja - predio posebne
prirodne ljepote
Gornji Ibar
Jezero Rujita
Njeguki potok
Planska dokumentacija PUP do 2020
Optina avnik 554,7 km2 broj stan 2.070
Reljef Visokoplaninski (Durmitor, Sinjajevina, Morake planine, Vojnik,
visoravan Krnovo) ralanjen dubokimm kanjonskim dolinama rijeka
Komarnice, Grabovice, Poenska dolina
Nadmorska visina 995m - 2.523 (Bobotov kuk)
Pedologija Aluvijalna zemljita u dolinama. Eutrina i kisela smea, rendzine,
Mineralne iva, pirit, boksit, gvoe, bigar,bentonit, glina, kamen
sirovine
Prirodni resursi
Hidrologija Rijeke Bukovica, Tuinja, Bijela, Komarnica, Pridvorica, Grabovica i

avnika rijeka; veliki broj izvora; Veliko i Malo Poensko jezero
Klima Planinska klima
Vegetacija Panjaka i livadska vegetacija sa fragmentima umske vegetacije
bukve, smre i jele (Fagetum montanum, Fagetum subalpinum,
Abieto-Fagetum)
Kljuna zatiena podruja u zahvatu plana su: dio NP Durmitor, dio regionalnog parka
Sinjajevina i regionalni park Draginica - Komarnica, Emerald podruje u slivu Komarnice,
Poenska jezera sa okolinom, kanjonska dolina Bukovice, okolina manastira
Podmalinsko, pejza sjevernih padina Vojnika, antropogeni pejza Poenja, Petnjice i
Pridvorice, Bukovika gora, rezervat za uzgoj divljai Poenski zavrh, kao i sire
(preliminarne) zone zatite kulturnih dobara (manastira Podmalinsko, manastira Bijela,
crkve Sv. Jovana
Krstitelja na Mljetiku, crkve Sv. Nikole u Kosoriima).
podruja
Zatita prirode
Kanjon Komarnice IUCN III/V

IPA Podruje Babin zub (Sinjajevina)
EMERALD Sinjajevina, Vojnik, kanjon Komarnice
podruje
koridor
Poljoprivreda 32.191 ha poljoprivredno zemljite od kog najvei procenat su panjaci i
livade, ratarstvo i voarstvo, najvie stoarstvo
umarstvo 14.737,12 ha pod umama
II kategorija Manastir Podmainsko ,
Tuina
III kategorija Manastir Bijela , Bijel
Odov most, rijeka Bijela
139
Crkva Sv. Arhanela Mihaila,
Petnjica
Kua Novice Cerovia,
Tuina
Crkva Sv. Jovana Krstitelja,
Mljetiak
Crkva Sv. Nikole, Kosorii
Pejzana jedinica Durmitor
Plan predjela Visokoplaninski tip Predio planinskih vrhova i
grebena
Srednjeplaninski tip Vie subalpske zone 1500-
2000m nmh
Predio planinskih visoravni
Predio kanjona i korita rijeka Kanjon Komarnice - kanjon
Nevidio
Antropogeni predio Urbana i ruralna naselja
Pejza jezera Poenska jezera
Meu naselja koja se smatraju najpogodnijim za razvoj lovnog turizma
ubrajaju se: Gornja i Donja Bijela, Grabovica, Poenje, Dui i Dubrovsko.
Boan - kapija budueg Regionalnog Parka Sinjajevina i funkcijski centar
uskokih sela u kojima se stanovnitvo tradicionalno bavi stoarstvom-
razvoj agro-turizma.
Prostoru Gornje i Donje Bukovice - turistika ponuda zasnovana na obilju
vodnih i umskih resursa (eco-lodge i SPA sadraji)
Prostor Dui, zbog blizine Vojnika, Boljskih Greda, Kanjona Nevidio i
Pivskog jezera, prua uslove za razvoj ekstremnog i lovnog turizma.
Predlozi za Prirodna dobra RP Sinjajevina
zatitu Kanjon Nevidio kanjon
Komarnice
Kanjoni Pridvorice, Bukovice i
Bijele
Izvorita rijeka Bijela,
Bukovica, Tuinje,
Komarnice,
Poenska jezera i okolina
Boljske grede
Lovno reprodukcione zone
Poenski zavrh i sliv
orevca u Gornjoj Bijeloj
Stanita rijetke i proreene
flore na Lojaniku, Ranisavi,
Vojniku u kanjonskim
dolinama rijeka
Izvori - avniko vrelo
(Mukavica), Dubrovska vrela,
Bistrica kod Boana, Glava
Bukovice,
Vodopadi - Grabovica,
Skakakvac, Podmalinsko
Jezera - Poenska
Okolina manastira
Podmalinsko
Peine, jame
Bukovika gora
Kulturna dobra Niz sakralnih objekata
Planska dokumentacija PUP V faza
PP NP Durmitor
PPPPN Durmitorsko podruje
140
DPP Komarnica
DPP za koridor dalekovoda
Optina Tivat 46 km2 broj stan 14.031
Reljef Boka Kotorska -
Nadmorska visina 0m - 710 m (Vrmac)
Klima mediteranska
Prirodni
resursi
Vegetacija vegetacija listopadnih uma submediteranskog, brdskog i gorskog i

subalpinskog pojasa (Qurco-Fagetea) i ume i ikare zimzelenog
pojasa esmine (Quercetea ilicis)
podruja Tivatska Solila 150 ha specijalni rezervat prirode
Plaa Prno 2 ha spomenik prirode IUCN III/V
Gradski park u Tivtu
Dio Vrmca - UNESCO
Palme du rive u Donjoj Lastvi i na Pinama
Grupacija borova na upi i ispred stare kole u Tivtu,
Park na Trgu Ratne mornarice
Park Ivovia u Donjoj Lastvi
Park ispred hotela Mimoza
Park ljetnje pozornice
Zatita prirode
Park na uglu ulice II dalmatinske i 21. novembra

Zatiene vrste Roga na rivi u Donjoj Lastvi
Roga na raskrsnici puteva Radovii-Kraii
Skupina eukaliptusa kod stare ciglane - obala uraevia
IBA podruje Solila
Emerald podruje Solila
Pejzana jedinica Boka Kotorska, Tivatska solila, Obalno podruje srednjeg i junog primorja
Park ume- Park uma Vrmac, Tivatska upa, Miholjska prevlaka, Plavi
horizonti -Istoni greben
Movarno zemljite
Plae
Rijeke
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Podruja karaktera predjela: Boko Kotorski zaliv, Lepetane -
Opatovo,Vrmac, Tivatska rivijera (Donja Lastva- Seljanovo-Tivat-Upa-
Gradionica), Tivatsko polje, Rt Bradita-Sranica, Ostrvo Sveti Marko,
Ostrvo Cvijea, Miholjska prevlaka, Tivatska solila, Krtoli, Kraii, Radovii
141
- uraevii, Prirodni i poluprirodni predio Lutice, Rt Ljutosek i Rt
Maslinjak
Predlozi za Padine Vrmca
zatitu Stjenovita obala zaliva Trate
Makija nna strmim lokacijama i makija na pojedinim lokacijama u Krtolama
Tivatski arhipelag, tjesnac Verige i padine Vrmca - UNESCO predlog
Kompleksi Danulovina i Grgurevina
Lungo mare
Lepetane - grupacija borova
empresi u Ruljini
Park kod Doma vojske Seljanovo
Zeleni koridor izmeu naserlja Seljanovo i Podkuk
Park upa, brdo u Boniima, brdo Kukuljina, Mihova greda
Park uma uz uvalu Brdita
PPPN Morsko dobro
PPPN Obalno podruje - prednacrt
Optina Ulcinj 255 km2 broj stan 19.921
Reljef Krenjaki grebeni Volujice, Moura, Marjana i Mendre sa udolinama
Kunje-Pelinkovii-Donja-Klezna-asko jezero, Krue-Bratica-Pistula, i
Valdanos-Ulcinj i aluvijalna ravan Ulcinjskog polja i zona Rasti
Nadmorska visina 0m - 1.427 (Kozjak- Rumija)
Geologija Karbonatne stijene
Pedologija Rendzine, smee zemljite na krenjak, smee erodirano na fliu,
smee antropogeno, kiselo smee, crvenice, aluvijum,aluvijalno-
deluvijalna zemljita
Mineralne Kamen, cementni laporci, boksiti, lignitski ugalj, asfalt, nafta i gas,
sirovine sumporovite mineralne vode i morska so
Hidrologija Rijeka Bojana, Rastika, Mianska, Meureka rijeka; Jezera - asko
i Zoganjsko; Jadransko more
Klima mediteranska
Vegetacija Biljne zajednice: higrofilne ume i ikare (Salicetum albae-fragilis,
Prirodni resursi
Salicetum albae mediterraneum, Viticetum agni-casti, Tamaricetum

dalmaticae), vegetacija dina (Ammopholiteum mediterraneum),
umarci sa uskolisnim jasenom (Leucojo-Fraxinetum oxycarpae
montenegrinum) i skadarskim lunjakom (Periploco-Quercetum
scutarensis), na primorskim grebenima i stjenovitim obalama
zajednica Orno-Quercetum Ilicis u raznim degradacionim stadijumima
Zatiena Velika ulcinjska plaa 600 ha spomenik prirode IUCN III/V
podruja Mala ulcinjska plaa 1,5 ha spomenik prirode IUCN III/V
Plaa Valdanos 3 ha spomenik prirode IUCN III/V
Ostrvo Stari Ulcinj 2,5 ha posebni prirodni predio IUCN III
Ulcinjska solana
Zatiene vrste Zajednice bora munike na Rumiji 100 ha
Stablo hrasta medunca po jedan u Krutima i Zoganju
Stablo hrasta crnike ispod sela Komina
Hrst prnar -ispod nekadanjeg hotela Jadran, na Maloj plai i
skupina u Meterizima
Maslinada Valdanos
Studija i Plan Tipovi karaktera predjela:
predjela Primorski grebeni i stjenovite obale
Zatita prirode
(PPPN Obalno
podruje) Ogoljeni brdoviti tereni na krenjacima
142
Movarno zemljite
Plae
Jezera - asko jezero
Rijeke
Lungo mare
Turistiki kompleksi
Kulturna batina
Podruja karaktera predjela: Ostrvo Stari Ulcinj, Rt Stari Ulcinj,
Uvala Krue, Marijan i Bijela Gora, Kodra i Kolonza, Valdanos ,
Mendra, Urbano jezgro Ulcinj, Pinje, Ulcinjsko i Zoganjsko polje, Port
Milena i toj, Velika plaa, Ulcinjska Solana, Ada Bojana i Delta
Bojane, Rijeka Bojana, asko jezero, asko polje, asko brdo-
Planinska Klezna- Krute, Gornja Klezna- Monje, Goransko polje,
Anamalsko polje, Anamali
Plan predjela - analiza vrednovanja i pogodnosti
Park ume- Rt stari Ulcinj, sjevero-zapadni dio Marijana i Bijele Gore
IPA Podruje Velika ulcinjska plaa, Ada Bojana
IBA podruje Ulcinjska solana, asko jezero, Velika plaa, Ada Bojana, delta
Bojane, Paratuk
EMERALD Rijeka Bojana, Ada Bojana, Velika Plaa, Ulcinjska solana, asko
podruje jezero, Knete, Rumija
Nacionalni bio Biokoridor Orjen-Loven-Rumija
koridor
Poljoprivreda 11.502 ha - obradive povrine 56,52 %, panjaci 41,11%Vonjaci,
vinogradi, maslinjaci, povrtarstvo, , kukuruz, ribarstvo
umarstvo 11.792 ha , - najvie ikare, makija, poplavne ume, umsko zemljite,
Kulturna dobra I kategorija Stari grad Ulcinj
Srednjevjekovni grad Sva,
Vladimir
II kategorija Crkva-damija
III kategorija Saborna crkva Sv.Nikole
Sahat kula, Podgrae
Paina damija
Paina kua, Podgrae
Glavna damija Namazjah
Krue arheoloki lokalitet
Crkva Sv. Nikole pod Bijelom
Gorom
Pejzana jedinica Obalno podruje srednjeg i junog Jadrana; dine ulcinjskog podruja;
Dolina Bojane, zogajsko blato i asko jezero; planinski masiv Rumije
Plan predjela iz ljunkovito -pjeskovita obala Ulcinjske dine
PUP-a Turistiki kompleks Ada
Bojana
Primorski grebeni i stjenovita obala Ostrvo Stari Ulcinj
Maslinjaci Valdanos
Uvala Valdanos
Grad Ulcinj
ume priobalnog i plavnog pojasa na Turistiki kompleks na Velikoj
aluvijalnim terenima plai
143
Podruje Donji i Gornji toj
Brdovito zalee Flina brda Krue, Kodra i
Kolonza
Uvala Krue
Udoline Krue, Kodre i Pistula
Aluvijalna polja Ulcinjska solana
Knete ispod Darze i Mala
Kneta
Udoline na flinim sedimentima asko jezero
Fraskanjelska kneta
Planinsko zalee na masivnim krenjacima
Pejza Pejza higrofilnih uma i ikara Priobalni dijelovi kanala Porto
Milena i rijeke Bojane
Movarni pejza Aluvijalna ravan Bojane,
okolina Zogajskog blata
Pejza dina Velika ulcinjska plaa i obalni
dio Ade
Pejza ljunkovito-pjeskovitih obala Mala ulcinjska plaa, plaa
Valdanos, Velika plaa, plaa
na Adi Bojani
Pejza primorskih grebena i stjenovitih obala
Pejza krenjakih grebena Mendra-Pinje, Moura-
Briska gora, Mavrijan-Bijela
Gora, asko brdo
Pejza brdovitog i planinskog zalea Visoki strmi kraki grebeni
Pejza antropogenog poljoprivrednog zemljita Ulcinjsko polje, Ulcinjska
solana
Predlozi za Podruja asko jezero kao spomenik
zatitu prirode
Maslinada Valdanos kao
spomenik prirode
Dio Ade Bjane kao rezervat
prirode
Ostrvo Paratuk spomenik
prirode
Stjenovita obala Pinje i
Mendre predio izuzetnih
oblika
Lungo mare
Urbano zelenilo
Planska dokumentacija PUP nacrt
PPPN Morsko dobro
PPPN Obalno podruje- Studija i Plan predjela
Optina abljak 445 km2 broj stan 3.569
Reljef Visoko planinski masivi Durmitor i Sinjajevine sa kanjonima Tare i
Suice, povr Jazera
Nadmorska visina 1.450m (abljak) - 2. 522 m (Bobotov kuk)
Geologija Krenjaci i dolomiti sa vrtaama, krakim udolinama,
Crnice, rendzine,smea zemljita
tita Studija prirodnih uslova
Pedologija
Hidrologija Tara, Suica; brojna jezera- Crno, Zmijinje, Jablan, Barno, Modro,
Valovito, Srablje, Poensko, Vir u Lokvicama, Zminiko, Vraje,
Riblje i Govee; Karstni izvori, estavele, ponori i ponornice, bukovi i
Za Pirodni resursi
vodopadi
Klima Kontinentalno-planinska i subplaninska
Vegetacija Ostryo-Fagetum moesiacae, Fagetum moesiacae, Pinetum nigrae,
Abieti-Fagetum, Abieti-Piceetum, Piceetum excelsae, Piceo-Pinetum
silvestris, Fagetum submontanum, Pinetum mugho
prir
podruja
144
Kanjon Tare rezervat biosfere
IPA Podruje Durmitor i kanjon Tare
IBA podruje Durmitor i kanjon Tare
EMERALD Sinjajevina , Durmitor i kanjon Tare
podruje
koridor
Poljoprivreda 22.021 ha slabog boniteta, uglavnomstoarstvo
umarstvo 37% teritorije, smra, jela, bijeli bor, crni bor, bukva,
Kulturna dobra III kategorija Crkva Sv. Preobraenja
abljak
Spomenici kulture Crkva Sv. Preobraenja, Kr,
Crkva Sv. ora, Meuvalje,
Sv. Nikole, Tepca, Sv. Spasa,
Mala Crna Gora, Sv. ora,
Novakovii
Ostaci sake crkve; kamena
trpeza u Lepencu, ..
Pejzana jedinica Planinski masiv Durmitora i Sinjajevine
Plan predjela Movarni tip pejzaa Priobalni dijelovi planinskih
jezera
Brdski tip Blae padine i terase u
kanjonu Tare
Mezofilni tip Zone pod brdskom i
subalpskom vegetacijom
Planinski tip Vie subalpske zone livada i
panjaka, umskih kompleksa
Visokoplaninski tip Planinski vrhovi i litice
Antropogeni tip Naselja, putevi, staze
PPPPN NP Durmitor
145
Izvjetaj analize kartografksih podataka u
GIS sistemu 2
Za potrebe mapiranja i tipologije predjela Crne Gore od Ministarsva odrivog razvoja i turizma su
zahtijevane sledei kartografski podaci:
Geologija Crne Gore;
Geomorfologija Crne Gore;
Hidrologija Crne Gore;
Pedologija Crne Gore;
Vegetacija Crne Gore;
umski pokriva Crne Gore;
Kulturni faktori - uticaj ljudi;
Korienje zemljita (Corine Land Cover).
Kartografski podaci dostavljeni od strane Ministarstva su sasatavni dio Prostornog plana Crne Gore i
dostavljeni su u dwg. i pdf. formatu:
Administrativna podjela Crne Gore;
Ambijentalne zone;
Geoloke pojave i procesi;
Meunarodni poloaj Crne Gore;
Mrea naselja, objekata drutvene i tehnike infrastrukture sa projekcijom;
Namjena povrina;
Ogranienja i konflikti prostornog razvoja;
Seizmika regionalizacija i hazard;
Struktura prostornog razvoja sa projekcijom;
Visinske zone;
Zatita prirodne i kulturne batine sa projekcijom;
U odnosu na zahtijevane podatke jedan dio potrebnih podataka je dostavljen. Karte hidrologije,
geologije, pedologije i vegetacije preuzeli smo iz tekstualnog dijela prostornog plana u jpg. formatu gdje
su one date u okviru tekta kao kartografski prikazi.
Korienjem GIS softvera ovi podaci su georeferencirani i preklopljeni sa ostalim bazom podataka koju
posjedujemo i izvrena je njihova analiza.
146
Zakljuak
3
Analizirana prostorno-planska dokumentacija ukazuje na neujednaen pristup karakterizaciji predjela.
Ipak za veinu optina postoje podaci znaajni za razumijevanje i sagledavanje znaaja prirodnih i
kulturnih predjela, koji su kroz ovaj Izvjetaj prezentovani u poglavlju 1.2.
Kartografski podaci
Digitalizacija kartografskih podataka u GIS format
Kada su u pitanju dostavljeni kartografski podaci u GIS-u potrebno je naglasiti da je za kvalitetan pristup
izradi karakterizacije i procjene predjela u narednom periodu dobijene karte neophodno digitalizovati
obzirom da nijesu u odgovarajuim formatima (u GIS-u), kao i da neke od karata ne odgovaraju
potrebnom zahtijevanom sadraju i nivou detaljnosti.
Kriterijumi na osnovu kojih je planirano kartiranje i procjena predjela su:
Edafski ulsovi (geomorfoloke i pedoloke karaktersitike);
Osnovne klimatske i hidroloke karaktersitike;
Orografske karakteristike (reljef, nagib i visinsko zoniranje);
Osnovni tipovi vegetacije;
Antropogeni uticaj.
Izrada dodatnih kartografskih podataka
Pored digitalizacije dostavljenih karata od Ministratsva neophodno je izraditi dodatne karte koje e
sluiti kao bazna osnova za procjenu i maprianje tipova i podruja karaktera predjela.
Prvi korak je izrada karte umskih zajednica u odgovarajuoj razmjeri koristei najnovije podatke
Nacionalne umarske inventure i iste uporediti sa kartografskim prikazom vegetacije koja se nalazi u
tekstualnom dijelu PPCG. Potrebu izrade ove karte kao prvog koraka u tipologiji opravdava podatak da
Vegetacijska karta iz PPCG govori o potencijalnom, a ne stvarnom stanju umskih zajednica na
prostoru Crne Gore i ne zadovoljava traeni nivo detaljnosti razrade mapiranja i tipologije predjela.
Takoe bitan podatak koji ide u prilog izradi nove karte umskih zajednica je i taj da oko 70% povrine
Crne Gore upravo pod umama i umskim zemljitem.
Drugi korak je izrada geomorfoloke karte to podrazumijeva kartiranje reljefa (nizije, doline, brda,
planine, visoravni, kotline, kanjoni, jezera i sl.) na osnovu orografskih podataka: nagiba, izohispi i
visinskog zoniranja prema kategorizaciji oblika reljefa.
Treci korak je izrada karte klimatskih zona. Karta klimatskih zona iz PPCG ne odgovara potrebnom
nivou detaljnosti kao ni sadraju za izdvajanje tipova predjela za podruje Crne Gore pa je potrebno od
nadleznih institucija dobiti ulazne podatke kako bi adekvatna karta bila uradjena.
Kompletiranje i digitalizacija navedenih baznih karata je osnov za finalizaciju faze I.5. - Izrada nacrta
izdvojenih tipova predjela i podruja karaktera predjela.
RADNI TIM
147
Prilog 1: Zatiena prirodna podruja
148
Babin zub Sinjajevina IPA avnik
Sinjajevina EMERALD abljak, avnik,
Mojkovac, Kolain
Biogradska gora NP IUCN II IPA IBA Kolain
Brdo Spas Posebni prirodni IPA EMERALD Budva
predio IUCN III
Buljarica IPA IBA EMERALD Budva
Poluostrvo Ratac sa Posebni prirodni Bar
ukotrlicom predio IUCN III
Ostrvo Stari Ulcinj Posebni prirodni Ulcinj
predio IUCN III
Dolina Grebaje IPA Plav
Dolina rijeke Lim IPA EMERALD Plav Berane Bijelo
Polje
alovia klisura Spomenik prirode Bijelo Polje
IUCN III/V
Lipska peina Spomenik prirode Cetinje
IUCN III/V
Peina Magara Spomenik prirode Podgorica
IUCN III/V
Peina Globoica Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Peina Spila kod Trnova, Spomenik prirode Bar
Virpazar IUCN III/V
Peina Babatua Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Novakovia peina kod Spomenik prirode Bijelo Polje
Tomaeva IUCN III/V
Jama Duboki do u Spomenik prirode Cetinje
Njeguima IUCN III/V
Kanjon Pive Spomenik prirode Pluine
IUCN III/V
Zajednica bora krivulja na Spomenik prirode Pljevlja, Kolain,
Ljubinji, Durmitoru i IUCN III/V Berane
Bjelasici
Zajednica bora munike na Spomenik prirode Cetinje, Herceg Novi,
Orjenu, Lovenu i Rumiji IUCN III/V Kotor, Budva, Bar,
Ulcinj
Durmitor i kanjon Tare NP, UNESCO IPA IBA EMERALD abljak
IUCN II
Crna Poda Rezervat prirode Mojkovac
IUCN I
Hajla IPA IBA EMERALD Roaje
Jerinja glava IPA Andrijevica
Kakarika gora IPA Podgorica
Kanjon Cijevne sa Humom IPA IBA Podgorica
Orahovskim
Kanjon Cijevne sa dijelom EMERALD Podgorica
emovskog polja
emovsko polje IBA Podgorica
Kanjon rijeke Mrtvice - selo IPA EMERALD Kolain
Meurjeje
Kanjon Pive RP IPA EMERALD Pluine
Bio, Magli i Volujak EMERALD Pluine
Ostrvo Katii, Donkova i IPA EMERALD Budva
Velja seka
Komovi RP ? IPA EMERALD Andrijevica
Kotorsko-Risanski zaliv UNESCO IPA Kotor
Ljubinja IPA EMERALD Pljevlja
149
Loven NP IUCN II IPA EMERALD Cetinje, Kotor
Lukavica IPA Niki
Orjen IPA EMERALD Herceg Novi
Platamuni IPA EMERALD Kotor
Rumija IPA IBA EMERALD Bar
Skadarsko jezero NP, Ramsar, IPA IBA EMERALD Podgorica, Bar, Cetinje
IUCN II
Manastirska tapija NP Sj Rezervat prirode
IUCN I
Paneva oka NP Sj Rezervat prirode
IUCN I
Crni ar NP Sj Rezervat prirode
IUCN I
Grmour NP Sj Rezervat prirode
IUCN I
Omerova gorica NP Sj Rezervat prirode
IUCN I
Plae na obali Skadarskog Spomenik prirode Bar
jezera IUCN III/V
Trebjesa Posebni prirodni IPA Niki
predio IUCN III
Velika ulcinjska plaa i Ada IPA IBA Ulcinj
Bojana
Velika ulcinjska plaa Spomenik prirode Ulcinj
IUCN III/V
Mala ulcinjska plaa Spomenik prirode Ulcinj
IUCN III/V
Velika plaa i Solana IBA EMERALD Ulcinj
Delta Bojane IBA Ulcinj
Plaa Valdanos Spomenik prirode Ulcinj
IUCN III/V
Visitor IPA Plav
Visitor sa Zeletinom EMERALD Plav
Vrsuta planina IPA Bar
Plaa Velji pijesak Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Plaa Topolica Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Plaa Sutomore Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Plaa Luica Petrovac Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa anj Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Plaa Pein Spomenik prirode EMERALD Bar
IUCN III/V
Plaa Buljarica Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Petrovaka plaa Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Drobni pijesak Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Sv. Stefan Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Miloer Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Beika plaa Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
150
Slovenska plaa Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Mogren Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Jaz Spomenik prirode Budva
IUCN III/V
Plaa Prno Spomenik prirode Tivat
IUCN III/V
Savinska dubrava Spomenik prirode Herceg Novi
IUCN III/V
Rezervat lovora i oleandera Spomenik prirode Kotor
iznad vrela Sopot kod IUCN III/V
Risna
Botanika bata planinske Spomenik prirode Kolain
flore IUCN III/V
Botanika bata generala Spomenik prirode Niki
Kovaevia u Grahovu IUCN III/V
Park 13.juli i Njegoev park Spomenik prirode Cetinje
IUCN III/V
Park kod hotela Boka Spomenik prirode Herceg Novi
IUCN III/V
Gradski park Spomenik prirode Tivat
IUCN III/V
Park dvorca na Topolici Spomenik prirode Bar
IUCN III/V
Tivatska solila Specijalni IBA EMERALD Tivat
rezervat prirode
Kotorsko-Risanski zaliv UNESCO IUCN EMERALD Kotor
III
Bjelasica EMERALD Mojkovac, Kolain,
Berane, Andrijevica
Vojnik EMERALD Niki, avnik, Pluine
Kanjon Male rijeke EMERALD Podgorica
Golija EMERALD Niki, Pluine
Prokletije NP IUCN II IBA EMERALD Plav
Kanjon Komarnice Spomenik prirode EMERALD avnik , Pluine
IUCN III/V
Dolina ehotine EMERALD Pljevlja , Bijelo Polje
Paratuk IBA Ulcinj
asko jezero IBA Ulcinj
Nikike akumulacije IBA Niki
Plavsko jezero IBA Plav
Sliv krkih jezera i kanjon Opti rezervat Pluine
Suice prirode
Akumulacije na Pivi Pluine
Zabojsko jezero Posebni rezervat Mojkovac
prirode
Vodopad Skok Spomenik prirode Mojkovac
Manastriska vrela Spomenik prirode Mojkovac
151
Prilog 2: Zatiena kulturna dobra
152
BUDVA
Kao najreprezentativniji dio kulturnog nasljea, Stari grad Budva je istorijski grad Crne Gore ija
spomenika vrijednost lei u raznovrsnosti kulturnih dobara koje posjeduje. Stari grad Budva osnovali
su Iliri u 4-5. vijeku prije nove ere. Dananji gabarit i izgled bedema potie iz srednjeg vijeka a najvei
uticaj na njega su imali Mleani tokom svoje vievjekovne vladavine. Gradska tvrava, dananja
citadela, kao dio fortifikacionog sistema, takoe potie iz srednjeg vijeka. Podignuta je na antikim
temeljima, a vremenom je dogradnjom izmijenjen njen prvobitni oblik.
U okviru Starog grada Budva postoje etiri crkve, i to: Santa Marija in Punta iz 9. vijeka; sv. Save
Osveenog iz 12. vijeka; sv. Ivana Krstitelja iz 7. vijeka; i sv. Trojice iz 19. vijeka. Crkva sv. Nikole
nalazi se na istoimenom ostrvu ispred Budve, a za ovu crkvu se ne zna vrijeme gradnje, s tim da je
izvjesno da je postojala u 16. vijeku.
Od ostalih objekata sakralne arhitekture u neposrednoj blizini Budve nalaze se: manastir Podostrog,
sa crkvom Uspenja Bogorodice iz 12. vijeka; manastir Stanjevii, sa crkvom sv. Trojice iz 18. vijeka, i
manastir Podlastva iz 15. vijeka, sa crkvom posveenoj roenju Bogorodice iz 18. vijeka.
Meu fortifikacijama budvanskog podruja znaajni su srednjovjekovno utvrenje urevac iz 15.
vijeka (iznad Budve, u blizini sela Pobori), kao i Kosma iz 19. vijeka (naspram sela Brajii). Sveti
Stefan, grad na stjenovitom poluostrvu, nekad centar Patrovia, danas predstavlja eksluzivno
turistiko naselje. Prvi put se kao utvrenje pominje sredinom 15. vijeka. Naselje se vremenom
uveavalo i postajalo gradi, trgovaki i politiki centar Patrovia. Na Svetom Stefanu se nalaze tri
crkve i to: sv. Stefana iz 15. vijeka, po kojoj je grad i dobio ime; Aleksandra Nevskog iz 19. vijeka; i
Uspenja Bogorodice.
U neposrednoj blizini Svetog Stefana nalaze se: manastir Praskavica sa dvije crkve od kojih je glavna
posveena sv. Nikoli (iz 15. vijeka) i manastir Duljevo sa dvije crkve posveene sv. Trojici (iz 11.
vijeka) i sv. Nikoli (iz 19. vijeka).
Petrovac sa okolinom takoe ima znaajnu kulturnu batinu. Nastao je u rimsko doba, iz koga su
sauvana dva kasnoantika rimska mozaika iz 4. vijeka u naselju Mirite. U 16. Vijeku Mleani su u
Petrovcu sagradili tvravu Kastio. Naselje se poelo formirati krajem 18. I poetkom 19. vijeka, i danas
predstavlja atraktivno turistiko mjesto.
U neposrednoj blizini Petrovca nalaze se: crkva sv. Nedjelje (na vrhu kamenite hridi ispred Petrovca)
i crkva sv. Tome (u selu ukovici iznad Petrovca), manastir Reevii sa dvije crkve posveene
Uspenju Bogorodice iz 13. veka i Sv. Trojice iz 18. vijeka (na mjestu stare crkve posveene sv. Stefanu),
manastir Gradite iz 13. vijeka, sa tri crkve posveene sv. Nikoli (glavna), sv. Savi i Uspenju
Bogorodice (van manastirskog kompleksa).
1. Stari grad Budva Budva I spomenik graditeljstva
2. Crkva Santa Marija in Punta Stari Grad II arhitektonski
3. Crkva sv. Ivana Krstitelja Stari Grad II arhitektonski
4. Crkva sv. Save Osveenog Stari Grad II arhitektonski
5. Crkva sv. Trojice Stari Grad II arhitektonski
6. Manastir Duljevo Duljevo, Kuljae II arhitektonski
7. Manastir Gradite Buljarica II arhitektonski
8. Manastir Podlastva Lastva Grbaljska II arhitektonski
9. Manastir Podostrog Podmaine, Maine II arhitektonski
10. Manastir Praskvica Patrovii II arhitektonski
11. Manastir Reevii Reevii II arhitektonski
12. Manastir Stanjevii Stanjevii II arhitektonski
13. Ostaci vile urbane u recepciji biveg hotela Avala
i prostor sa prezentiranim antikim grobnicama Budva II arheoloki
14. Ostaci Villa rustica sa mozaikom Mirite, Petrovac II arheoloki
15. Sveti Stefan Sveti Stefan II spomenik graditeljstva
16. Tvrava urevac brdo urevac, Pobori II arhitektonski
17. Bedemi sa bastionima Budva III arhitektonski
18. Crkva sv. Dimitrija Brajii III arhitektonski
19. Crkva sv. Krsta Novoselje, Petrovac III arhitektonski
20. Crkva sv. Nikole ostrvo sv. Nikola III arhitektonski
21. Crkva sv. Petra Maii III arhitektonski
153
22. Crkva sv. Tome Petrovac III arhitektonski
23. Drobni pijesak Drobni pijesak III istorijski
24. Most na Velikoj vodi Budva III arhitektonski
25. Ostaci kastela i lazareta Petrovac III arhitektonski
26. Prostor izmeu hotela Avala i gradskih bedema Budva III arheoloki
27. Spomen groblje interniraca I sv. rata Buljarica III istorijski
28. Tvrava Kosma Brajii III arhitektonski
* Izvor: Republiki zavod za zatitu spomenika kulture, Cetinje, 2006.
CETINJE
Prema inventarizaciji u odnosu na vrste nepokretne kulturne batine (arhitektonske) dominiraju profane
graevine (gradevine stambene arhitekture), sa 29 kulturna dobra i slijede gradevine sakralne (vjerske)
arhitekture, njih je 21. Identifikovana su i dobra tehnickog i memorijalnog karaktera - 5 (mlin Ivana
Crnojevica, zgrada prve elektrine centrale, reljefna karta Crne Gore, Danilov most na Rijeci Crnojevi,
Njegoev mauzolej), a tri dobra - abljak, Obodski grad i Tablja pripadaju starim utvrenjima (vojnoj
arhitekturi).
Istorijsko jezgro Cetinja, predstavlja urbanu cjelinu od izuzetnog znaaja, karakteristinu zbog skladnog
spoja raznorodnih elemenata, pravilne urbane matrice, pojedinano zatienih objekata i parkovskih
struktura. Cetinje je mjesto istorijskog i nacionalnog identiteta, pamenja i trajanja. Ono je uspjena
zajednica koja uva, titi i unapreuje svoje kulturne i prirodne vrijednosti, koristei ih kao strateki
potencijal razvoja.
Na prostoru Istorijskog jezgra Cetinja, zatiene kulturno-istorijske cjeline, nalaze se sljedei
pojedinano zatieni kulturno-istorijski objekti:
1. Ostaci manastira Crnojevia na ipuru
2. Mlin Ivana Crnojevia
3. Cetinjski manastir sa crkvom Rodenja Bogorodice
4. Biljarda - Njegoev muzej
5. Dvorska crkva na ipuru
6. Dvorac kralja Nikole - Dvorski muzej
7. Dvor prestolonasljednika Danila - Plavi dvorac
8. Vladin dom - zgrada vlade bive Kraljevine Crne Gore
9. Zetski dom - zgrada Kraljevskog pozorita
10. Bolnica Danilo I
11. Englesko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
12. Francusko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
13. Rusko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
14. Tursko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
15. Grob Vladike Danila na Orlovom kru
16. Tablja
17. Vlaka crkva
18. Reljef Crne Gore
19. Zgrada arhiva Crne Gore
20. Apoteka
21. Grand hotel Lokanda
22. Spomenik potopljenim dobrovoljcima kod Medove - Lovenska Vila
23. Zgrada Prve crnogorske banke
24. Zgrada biveg Vojnog stana
25. Zgrada biveg Djevojackog instituta Carice Marije i na uem gradskom podrucju nalaze se:
26. Italijansko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
27. Austrijsko poslanstvo u bivoj Kraljevini Crnoj Gori
28. Crkva Sv. Antuna Padovanskog
29. Prva elektrina centrala
Na podrucju Nacionalnog parka Skadarsko jezero nepokretna kulturna dobra su:
1. abljak Crnojevica
2. Kom - manastir Crnojevia sa crkvom Uspenja Bogorodice
3. Obod Crnojevia, Rijeki grad
154
4. Vladiina kula na Karuu
5. Kua Sv. Petra na Rijeci Crnojevia
6. Crkva Sv. Blagovjetenja, Jeksa, ukovii
7. Crkva Sv. Nikole, Rijeki grad
8. Most knjaza Danila na Rijeci Crnojevia
Na prostoru Nacionalnog parka Loven nepokretna kulturna dobra su:
1. Mauzolej Petru II Petroviu Njegou, Jezerski vrh, Loven
2. Njegoeva rodna kua, Njegui
3. Crkva Sv. oraa, Erakovii, Njegui
4. Kua Toma Petrovia, Njegoeva gostinska kua na Njeguima
5. Rodna kua kralja Nikole, Njegui
6. Crkva Uspenja Bogorodice, Raievii, Njegui
7. Preobraenska crkva na Ivanovim koritima
8. Ruevine starog Ivanbegovog hrama na Ivanovim koritima
9. Restaurirano guvno na Ivanovim koritima i tragovi starog
Na iroj teritoriji Prijestonice Cetinje, a koji nijesu obuhvaceni prethodnim prostornim cjelinama locirana
su slijedea kulturna dobra:
1. manastir elija, Dobrsko selo
2. Crkva Uspenja Bogorodice, Resna
3. Kuca Kenja Jankovica, Rvai
4. Zgrada O.. unjo Peikan u Trenjevu
5. Crkva Sv. Stefana u istom polju, Ljubotinj
6. Crkva Sv. Cekle, Strugari
7. Crkva Sv. Jovana Krstitelja, Rani do, Bata Cucka
8. Crkva Sv. Jovana Krstitelja, Koele
9. Crkva Sv. Dimitrija, Ljubotinj
10. Crkva Sv. Jovana, Blace, Bjelice
11. Crkva Sv. Nikole, Bogute, Ljubotinj
12. Crkva Sv. Nikole, Rvai
13. Zgrada Straarnica, Gornji Ceklin
Od strane Slube zatite, a na osnovu prepoznatih kulturnih vrijednosti, evidentirana su i druga dobra
(njih 86) meu kojima su najbrojnija vjerske arhitekture, seoske cjeline i katunske kue, a pominju se
potencijalni arheoloki lokaliteti i inenjerske gradevine. Ova dobra nisu zatiena kao kulturna dobra
vec je za to potrebno pripremiti odgovarajuu dokumentaciju kako bi se, u narednom koraku,
uspostavila njihova prethodna zatita i potom utvrdio status zatienog kulturnog dobra.
Na prostoru Prijestonice zatiena su i memorijalna obiljeja. U Registar su upisani spomenici i spomen
obiljeja crnogorskih i oslobodilakih ratova i NOB-a, njih ukupno pedeset osam (58).
HERCEG NOVI
I kategorije
1. Manastir Savina, Savinska dubrava; Dva kilometra istono od starog jezgra Herceg Novog, nalazi
se manastir Savina. Izgradnja Manastira je zapoeta u XV vijeku. Po svojim stilskim
karakteristikama najstariji djelovi manastirskog kompleksa pripadaju gotici, mala crkva, a velika
manastirska crkva granena krajem XVIII vijeka predstavlja reprezentativni primjer crkvene
arhitekture epohe baroka.
II kategorije
1. Sakralni kompleks sa Njegoevom kolom, Topla
2. Crkva Sv. Troice, Kuti
3. Crkva Sv. Tome, Kuti
155
4. Crkva Sv. Sergeja i Vakha, Podi
5. Crkva Sv. Stefana, Suepan
6. Crkva Sv. Neelje, Joica
7. Crkva Riza Bogorodice, Bijela
8. Crkva Sv. Petke, Mrkovi, poluostrvo Lutica
9. Manastirski kompleks, ostrvo anjice
10. Crkva Sv. Trifuna, Klinci, Lutica
11. Kompleks Crkve Av. Tome, Trebesin
12. Staro gradsko jezgro Herceg Novog
13. Zidine starog hercegnovskog Grada
14. Kanli Kula, Herceg Novi
15. Tvrnva Forte Mare, Herceg Novi
16. Tvrava panjola, Herceg Novi
17. Utvrenje Mamula, ostrvo Lastavica
III kategorije
1. Samostanski kompleks Sv. Antuna, Herceg Novi
2. Crkva Sv. Ane, Savinska Dubrava
3. Crkva Sv. Stefana, enovii
4. Crkva Sv. Petra, Bijela
5. Crkva Sv. Nikole, Baoii
6. Crkva Sv. Ivan, enovii
7. Crkva Sv. Nikole, urii
8. Crkva Sv. Andrije, Kuti
9. Crkva Sv. Jovana, Kuti
10. Crkva Sv. Gospoe, Kuti
11. Crkva Sv. Ilije, Kuti
12. Crkva Sv. ora, Kuti
13. Crkva Sv. Neelje , Mojde
14. Crkva Sv. Gospoe, Ubli
15. Crkva Sv. Jovana, Rajevii, Sutorina
16. Crkva Sv. Krsta, Mokrine
17. Crkva Sv. Nikole, Podi
18. Crkva Sv. Petra i Pavla, Brguli, Lutica
19. Crkva Sv. Ilije, Mokrine
20. Crkva Sv. ora, Radanovii, Lutica
21. Crkva Sv. Arhanela Mihaila, Klinci, Lutica
22. Crkva Sv. Andrije, Zabre, Lutica
23. Crkva Sv. Ilije, Ilijina Kita
24. Crkva Sv. Gospoe i staro groblje, Velje Brdo
25. Crkva Sv. Jovana, Kalimo
26. Episkopska rezidencija Ljubibratia, Topla
27. Zapadno i istono podgrae Herceg Novog
28. Zadubina Dukovia, Topla
29. Kua Miroslava tumbergera, Baoii
Sakralni objekti graditeljskog nasljena koji nisu registrovani kao spomenici kulture
1. Crkva Sv. Gospoa, Prijevor
2. Crkva Sv. Spas, Prijevor
3. Crkva Sv. Stefan, Sutorina
4. Crkva Sv. Nikola, Sutorina
5. Crkva Sv. ore, Sutorina
6. Crkva Sv. Preobraenja, Igalo
7. Crkva Sv. ore, vinje
8. Crkva Sv. Petke, Petijevii
9. Crkva Sv. Varvare, Mokrine
10. Crkva Sv. ore, Mokrine
11. Crkva Sv. Vasilija Ostrokog, Svruge
12. Crkva Sv. Trojice, Mojde
13. Crkva Sv. Vrai, Ratievina
156
14. Crkva Sv. Nikole, Kameno
15. Crkva Sv. Stefana, Kameno
16. Crkva Sv. Jovan, Kameno
17. Crkva Sv. Aranel Mihailo, Podi
18. Crkva Sv. Vasilija Ostrokog, Kumbor
19. Crkva Sv. Pokrova Bogorodice, Kumbor
20. Crkva Sv. Neelja, Kumbor
21. Crkva Sv. Simeon, enovii
22. Crkva Sv. Spiridon, denovii,
23. Crkva Sv. Nikole, denovii
24. Crkva Sv. Petka, Repaji
25. Crkva Sv. Jeremija, Bjeljske Kruevice
26. Crkva Sv. Aranela Mihaila, Bjelske Kruevice
27. Crkva Sv. Nikola, Bjelske Kruevice
28. Crkva Sv. Tekla, Bjelske Kruevice
29. Crkva Sv. Vraevi, Bjelske Kruevice
30. Crkva Sv. Gospoa, Kamenari
31. Crkva Sv. Gospa od Rozarija, Kamenari
32. Crkva Sv. Ana, Kamenari
33. Crkva Sv. Gospa od karmena, Lutica
34. Crkva Sv. Trojica, Lutica
35. Crkva Sv. Sava, Lutica
36. Crkva Sv. Tripun, Lutica
37. Crkva Sv. Pantelemon, Lutica
38. Crkva Sv. Lazar, Lutica
39. Crkva Sv. Jovan, Lutica
40. Crkva Sv. Gospa od karmena, Lutica
41. Crkva Sv. Neelja, Lutica
42. Crkva Sv. Gospoa, Lutica
43. Crkva Sv. Nikola, Lutica
44. Crkva Sv. Vartolomej, Lutica
Vojni objekti i kompleksi koji nisu registrovani kao spomenici kulture
1. Fortifikacijski kompleks Kabala, Lutica
2. Fortifikacijski kompleks Oskorua, Lutica
3. Fortifikacijski kompleks Lazine, Lutica
4. Fortifikacijski kompleks Kobila, Njivice
5. Fortifikacijski kompleks obalskih utvrenja Arza - Dobra luka
6. Fortifikacijski kompleks - Potkop, Lutica (Pristan - Spilice)
7. Fortifikacijski kompleks Potkop, Lutica (Rose)
Grupacije ili kompleksi koji nisu registrovani kao spomenici kulture
1. Kompleks Lazaret, Meljine
2. Jezgro naselja Rose
3. Jezgro naselja Kamenari
4. grupacije kua u selu Luii
5. grupacije kua u selu Prijevor
6. grupacije kua u selu Brguli
7. grupacije kua u selu Klinci
8. grupacije kua u selu Zambelii
9. grupacije kua u selu Trojanovii
10. grupacije kua u selu lijebi
11. grupacije kua u selu pulje
12. niz mlinova u selu Mojde
PLUINE
Spomenik kulture prve kategorije - Pivski manastir Pivski manastir, sagraen je od 1573 do 1586.
godine. Prvobitno, Manastir je bio lociran u neposrednoj blizini izvora rijeke Pive. U periodu od 1970.
do 1982. godine je, izuzetno sloenim konzervatorskim poduhvatom, preseljen na novu lokaciju na
157
visoravni Sinjac oko 9 km udaljen od Pluina. Preseljenje je obavljeno zbog potapanja prostora na kome
se nalazio Manastir i izgradnje HE Piva.
Spomenik kulture druge kategorije - Manastir pod Sokolom, Manastir Svetog Stefana
(epanica) Manastir pod Sokolom, izgraen je XV vijeku, na lokaciji Zagrae. Pretpostavlja se da je
ktitor bio Sandalj Hrani, koji je sahranjen u Manastiru 1435. godine. Hram je jednobrodan sa
polukrunom apsidom i karakteristinim pravougaonim bonim pijevnicama. Uz naos je prostrana
priprata.
Na zaravni epan polja 1972.godine, akademik Vojislav uri otkrio je Manastir epanicu. Ostaci
hrama su mjestimino ouvani do visine od pet metara, ouvani i konzervirani.
U epan polju se nalazi i lokalitet Starog rudnika, koje je nekategorisano kulturno dobro.
Kula Vojvode Lazara Soice na Goransku Kulturno dobro nije kategorisano. Kula i kompleks objekata
je izgraen na dominantnoj i atraktivnoj poziciji. U svojstvu arhitektonskog objekta predstavlja dobro
osmiljenu i organizovanu kuu sa dva konaka za poslugu, pekarom, konjunicom, bistijernom,
esmom i ogradnim kamenim zidom. Glavni objekat se sastoji od prizemlja, sprata i potkrovlja. U
vrijeme nastanka, ovaj kompleks objekata je bio najvei privatni stambeni kompleks u Crnoj Gori,
graen po uzoru na tradicionalnu narodnu arhitekturu bez obiljeja evropskih graditeljskiih stilova.
Sakralni objekti Sakralni objekti ine brojne crkve obnavljane na temeljima oteenih i starih hramova,
zadubine ili grobljanske crkve mjetana, porodica ili ktitora pojedinaca. Sakralni objekti se nalaze na
seoskim grobljima, planinama i u kanjonima rijeka. Ambijentalno su uklopljeni u seoske naseobinske
strukture u ouvanom prirodnom okruenju i predstavljaju vrijednost izvan lokalnog znaaja. Crkve po
naseobinama su:
1. Crkva sv. Petra u Stabnima
2. Crkva sv. Jovana Krstitelja u Stabnima
3. Crkva sv. ora u Mratinju
4. Crkva sv. Petra u Piu
5. Crkva sv. Jovana u Piu
6. Crkva sv. Jovana u Smrijenu
7. Crkva sv. ora u Trsi
8. Crkva sv. Nikole u Breznima
9. Crkva sv. Save u Osojnom Orahu
10. Crkva sv. Nikole u Gornjim Breznima
11. Crkva sv. Nikole u Rudinicama
12. Crkva sv. Petra i Pavla u Donjim Crkvicama
13. Crkva sv. Trojice u Gorjnim Crkvicama (Kneevii na Pivskoj Planini)
14. Crkva sv. Jovana u Nikoviima
15. Crkva sv. Luke u Nikoviima
16. Crkva sv. Jovana u Nedajnom iznad kanjona Suice
17. Crkva sv. Nikole u Bezuju iznad kanjona Komarnice
18. Crkva sv. Jovana u Boriju na Pivskoj Planini
19. Crkva sv. Jovana u Borkoviima
20. Crkva sv. Jovana u Pluinama
Arheoloki lokaliteti Pretpostavka je s obzirom na bogato kulturno-istorijsko naslijee da se u okolini
Pluina nalaze potencijalno vrijedni arheoloki lokaliteti koje bi trebalo sauvati od graevinskih radova
ili drugih interevencija. Izdvajaju se slijedei arheoloki lokaliteti: Donje Crkvine sa stecima, nekropola
u selu Rudinice, gomile u Miljkovcu, Nedajnom i Budnju, tragovi topionice gvoa u Barnom Dolu, dolina
Pive, Odmut, Komarnica, Krijepolje i Gradac. Potrebno je sistematski ispitati i arheoloki istraiti stara
crkvita i manastirita u kanjonu Pive i epan Polju.
Objekti tradicionalne, ambijentalne arhitekture Ovi objekti nijesu do sada istraivani, tako da je
potrebno da se detaljno istrae u cilju njihove zatite, ouvanje i unapreenje zateenih vrijednosti kao
osobenog resursa ovo podruja koje mu daje neosporni identitet i posebnost. Arhitektura sela i
planinskih seoskih naseobinskih struktura ine ovo podruje jedinstvenim i regionalno prepoznatljivim.
Industrijski objekti i objekti moderne arhitekture Industrijski objekti i objekti moderne arhitekture
predstavljaju specifian vid naslijea koji se tek inaugurie u aktuelnoj praksi planiranja. Novim
zakonom o kulturnim dobrima, ovi objekti bie u obavezi i zakonski da se zatite i uvaju. Od
potencijalnih objekata koji spadaju pod ovaj vid zatite i ouvanja predstavlja HE Piva.
158
Spomenici i spomen obiljeja crnogorskih oslobodilakih ratova i NOB-a U toku
narodnooslobodilakog rata od 1941.-1945.god., boravio je vrhovni tab NOV. Spomenici i spomen
obiljeja od posebnog znaaja iz crnogorskih oslobodilakih ratova i NOB-a su:
1. Spomen - ploa u Brljevu;
2. Spomen - ploa na kui Mihaila Adia u Pluinama;
3. Zgrada osnovne kole u kojoj je bila partizanska bolnica i vrhovni tab na Rudini u Crkvikom Polju;
4. Seoska kua u kojoj je bio smjeten vrhovni tab NOV 1942. i 1943. godine u Lijeevinama;
5. Planinska koliba u kojoj su poginuli narodni heroji Jovan orovi i Bogdan Kotlica i u kojoj je bio
smjeten vrhovni tab NOV - Zemunica na sjevernoj strani Stabanskog jezera;
6. Zgrada osnovne kole u kojoj je za vrijeme rata bila smjetena partizanska bolnica u Lukama, pored
puta od Pluina za Gacko;
7. Seoska kua u kojoj je za vrijeme rata boravio vrhovni tab NOV u Glavici;
8. Aerodromsko obiljeje u Breznima sa koga je tokom NOR-a evakuisano 1500 ranjenika na lijeenje
za Italiju;
9. Zgrada osnovne kole u kojoj je bila smjetena partizanska bolnica u Alinom dolu u Unu;
10. Seoska kua u kojoj je boravio vrhovni tab NOV u Grmovom Dolu;
11. Seoska kua u kojoj je boravio vrhovni tab NOV na Pluinskom Brdu (sada optinski centar),
nedaleko od puta Pluine - Niki;
12. Seoska kua u kojoj je 1941. godine razoruana Italijanska karabinjerska stanica u Trapu, pored
puta iz Pia za Nedajno;
13. Zgrada u kojoj je razoruana Italijanska karabinjerska posada, a gdje je u aprilu i maju 1942. godine
bila partizanska bolnica u Izetnjaku na Goransku;
14. Titova peina u kojoj je boravio vrhovni tab NOV u julu 1943. godine, na lijevoj obali rijeke Pive
(na lokaciji izmeu Pluina i Mratinja);
15. Spomen - ploa u Donjim Breznima;
16. Spomen obiljeje na Muratovici; i
17. Spomen kompleks strijeljanih rodoljuba i nedunih graana u Dolima kod Miljkovca u Pluinama,
koji je bio pod zatitom u skladu sa Zakonom o groblijma, grobovima i drugim spomen obeljejima
jugoslovenskih boraca (Sl.list SRCG, br. 8/64, 27/76 i 14/78), a sad je pod zatitom u skladu sa
Zakonom o spomen obiljejima (Sl.list CG, broj 40/08).
PODGORICA
Spisak nepokretnih kulturnih dobara
Danas je na podrucju Glavnog grada registrovano 40 nepokretnih kulturnih dobara, koji su na osnovu
ranijeg Zakona o zatiti spomenika kulture (Sl.list RCG br. 47/91), razvrstani u kategorije: Kulturna
dobra I kategorije, II kategorije i III kategorije, a kao posebna se izdvajaju evidentirana kulturna dobra.
Kulturna dobra I kategorije
1. Duklja - Doclea, Podgorica, arheoloki lokalitet, I-VI vijek
2. Medun, ilirska i srednjovjekovna fortifikacija, Gornji Medun, sa memorijalnim muzejom Marka
Miljanova
Kulturna dobra II kategorije
1. Manastir Dajbabe, Dajbabe, podignut 1897. godine
2. Crkva sv. ora pod Goricom, Podgorica, XI - XIX vijeka
3. Doljani, Zlatica, arheoloki lokalitet, V -IX vijek
4. Velje Ledine, Gostilj, Zeta, arheoloki lokalitet, III - I vijeka stare ere
5. Mljace, Matagui, Zeta, arheoloki lokalitet, helenisticki period
6. Dvorski kompleks na Kruevcu, Podgorica, podignut 1891. godine kao rezidencija knjaza Mirka
Petrovica, danas Centar moderne umjetnosti Crne Gore
Kulturna dobra III kategorije
1. Manastir Celija Piperska, Crnci, Stijena Piperska, podignut 1651. godine
2. Manastir Duga, Bioce, podignut oko 1755. godine
3. Manastir Vranjina sa crkvom sv. Nikole, Vranjina, crkva obnovljena 1886. godine
4. Crkva sv. Nikole, Matagui, Zeta, XVIII - XIX vijek
5. Crkva sv. Trojice, Vukovci, Zeta, 1792-1922. godine
6. Crkva sv. ora, Srska, Zeta, XVII vijek
159
7. Crkva sv. Ilije, Velja Gora, Gradac, XV - XX vijek
8. Crkva Pahomija Komanina, Orahovac, po tradiciji iz srednjeg vijeka
9. Crkva s. Gospoe na epurcima i groblje oko nje, Podgorica, obnovljena 1890.g
10. Crkva Uspenja Hristovog, Lijeva Rijeka, podignuta 1861. godine
11. Crkva sv. ora, Blizna, XVII -XVIII vijek
12. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Ubli, podignuta 1895. godine
13. Crkva sv. Jovana Krstitelja, Kosor, Kui, prva polovina XVIII vijeka
14. Crkva sv. Gospoe, Draevina, Gradac, podignuta 1889. godine
15. Crkva sv. Petra Cetinjskog, Bezjova, Kui, prva polovina XIX vijeka
16. Starodoganjska damija u Staroj varoi, Podgorica, drug polovina XV vijeka
17. Osmanagia damija u Staroj Varoi, Podgorica, XVI vijek
18. Sahat kula u Staroj Varoi, Podgorica, XVIII vijeka
19. Kua ubranovica u Staroj Varoi, Podgorica, XIX vijek
20. Kula Camovica, Vuksan- Lekii, Tuzi, XIX vijek
21. Zgrada Republikog zavoda za zatitu prirode u Staroj Varoi, Podgorica, podignuta 1920. godine,
u prizemlju objekta Prirodnjaki muzej Crne Gore,
22. Zgrada Osnovne kole, Gradac, podignuta 1863. godine
23. Tamnica Jusovaa, Podgorica, sredina XIX vijeka
24. Stari most na ucu Ribnice, Podgorica, srednji vijek
25. Tvrava Ribnica, Podgorica, potie iz srednjeg vijeka i turskog perioda
26. Tvrava Oblun, Vukovci, Zeta, srednji vijek
27. Tvrava Planinica, Dodoi, XVI - XIX vijek
28. Tvrava Dei, Piskala, Tuzi, turski period
29. Balica grad, Ponari, Zeta, srednjovjekovna fortifikacija
30. af kia u Dubravi, Vuksan-Lekii, arheoloki lokalitet, srednji vijek
31. Kirza, Sukuru, arheoloki lokalitet, antiki period
32. Naselje Vranjina, Vranjina, ribarsko naselje na obali Skadarskog jezera, nastalo u XVIII vijeku
Evidentirana kulturna dobra
1. Nekropola u Momiicima
2. Boljevia gruda
3. Nekropola u Toloima
4. Kasnoanticka grobnica u Ibrievini
5. Kakariki grad
6. Nekropola u Murtovini
7. Nekropola u Golubovcima
8. Stara gradina kod Smokovca
9. Ostaci gradine Kabalj
10. Meea glava
11. Gradina Jajak na Rogamskim stranama
12. Utvrenje Samobor
13. Staro malisorsko groblje Vuksanleki
14. Gradina uteza
15. Divan grad
16. Meres
17. Nikolj crkva, Golubovci
18. Crkve u Lekiima
19. Crkva Sv. Paraskeve, Golubovci
20. Crkva Sv. Paraskeve, Mahala
21. Crkva Sv.ora, Berislavci
22. Crkva Sv. Dimitrija, Bijelo Polje
23. Crkva Sv. Petke, Kurilo
24. Crkva na Valezi, Berislavci
25. Crkva Sv. Makaveja, Toloi
26. Crkva Sv. ora u Momiiima i 42 Novomuenika Momiika
27. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Momiii
28. Crkva Sv. Arhanela Mihaila, Doljani
29. Crkva Sv. Nikole, Gornji Medun
30. Crkva Sv. Dimitrija, Orahovo
31. Crkva Sv. Nikole, Kliica, Bezjovo
160
32. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, Kranja
33. Crkva Vaznesenja Gospodnjeg ili Sv. Spasa, Strave
34. Crkva Sv. Nikole, Mome
35. Crkva Sv. Proroka Ilije, Rai
36. Crkva Sv. Arhiakona Stefana, Fundina
37. Crkva Sv. Bogorodice, Brskut
38. Crkva Sv. Ilije, Kuku Komovi
39. Crkva Sv. Luke, Gostilj
40. Crkva Sv. Ilije, Ponari
41. Crkva Sv. Vaznesenja Gospodnjeg, Kopilje
42. Crkva Sv. Mihaila, Seoce
43. Crkva Sv. Vasilija, Breine
44. Crkva Sv. Nikole, Buronji
45. Crkva Sv. Dimitrija, Buronji
46. Crkva Sv. Nikole, Parci
47. Crkva Sv. Petke, Progonovii
48. Crkva Sv. Nikole, Gornji Kokoti
49. Kua (ardak) Abdovica
50. ardak Kurpuljevica
51. Vezirov most na Morai
52. Zgrada prve centralne banke u Podgorici
53. Kua Maria, Matagui
AVNIK
Sakralni objekti
Potencijalna kulturna dobra na podruju optine avnik predstavljaju, u prvom redu, brojne grobljanske
crkve. Za jedan broj takvih objekata potrebno je predvidjeti arhitektonska i arheoloka istraivanja kako
bi se u postupku strune obrade valorizovao njihov kulturno istorijski znaaj. U skladu sa navedenim,
kroz predloene naine sprovoenja plana i odgovarajue priloge potrebno je predvidjeti valorizaciju i
mjere zatite naroito za slijedee:
Crkva sv. ora, Tuina
Nekropola steaka i crkva Uspenja Bogorodice u Poenju
Crkva sv. ora, Previ
Crkva sv. Arhangela Mihaila, Dui iz 18. vijeka (odnedavno posve_ena sv. Savi )
Crkva sv. Proroka Ilije, Komarnica 1890.
Crkva sv. ora, Grabovica, 1875
Crkva sv. Petra i Pavla, Mokro 1875.
Crkva sv. ora, Dobro Selo, 1871.
Crkva sv.ora, Godijelji, 1873.
Crkva sv. ora, Bukovica 1885.
Crkva sv. ora, Dubrovsko, obnovljena 1906.
Crkva sv. Arhangela Mihaila, Pridvorica, 1908.
Crkva sv. Arhangela Mihaila, Miloevii 1909
Crkva sv. ora, Timar 1873.
Inenjerska arhitektura
Ostaci karavanskog puta Dubrovnik - Carigrad
Odov most na rijeci Bijeloj
Jedan broj manjih drvenih mostova
Stari rudnik i mala elektrana na uu Bukovice u Bijelu
Potencijalni arheoloki lokaliteti
podruje kanjona Komarnice od sela Dui do Dubrovskog
ostaci karavanskog puta Dubrovnik - Carigrad na potezu avnik - Bukovica (sela Previ - Godijelji
- Bijeli Mramor - Gornja Bukovica)
Niz lokaliteta lociranih uz navedeni karavanski put: Bijeli mramor kod Ivice, Lupoglav, Krvava Lokva,
Krvavac, Klae, Rasjeeni Kamen, Magarea Stopa:
161
Jelovica - Manastirite ispod sela Dui, na uu Komarnice i Pridvorice;
Mramorje iz Srednjeg vijeka u selu Bijela, izmeu Radovia Polja i rijeke Bijele;
Nekropola steaka locirana uz crkva Uspenja Bogorodice u Poenju;
Kriko groblje u Bijeloj;
Kriko groblje u Grabovici;
tumuli na lokaliteima u okolini sela Dubrovsko.
Memorijalni objekti
Prema podacima Republi_kog zavoda za zatitu spomenika kulture na Cetinju moe se konstatovati
da su
zatieni i upisani u registar sljedei memorijalni objekti (Spomenici i spomen obiljeja crnogorskih
oslobodilakih ratova i NOB-a) locirani u optini avnik:
1. Spomen PLOA u vezi borbi sa italijanskim divizijama, Krnovo
2. Spomen ESMA Dobra Voda sa ploom, Timar
3. Zgrada Tomice Cerovia, Vrto Polje
4. Zgrada kole, Poenje
5. Zgrada u kojoj je za vrijeme Rata izginula Drobnjaka eta, Sinjajevina
6. Spomenik palim borcima, Boan
7. Mjesto pogibije Smail age engia, Mljetiak
8. Vilina Peina, Timar
9. Peina, Mokro
Spomenik Krikom vojvodi na planini Ivici, iznad gornje Bukovice, je memorijalni objekat koji nije na
popisu memorijalnih objekat upisanih u Registar tako da ocjenu njegovog znaaja treba uskladiti sa
odredbama Zakona o spomen obiljejima (Sl.list CG br.40/08) kojim su regulisane sve radnje vezane
za ovu vrstu nasljea nae novije istorije.
ULCINJ
I kategorija
1. Stari grad Ulcinj
2. Srednjevjekovni grad as
II kategorija
3. Crkva - Damija, sagraena u XVI vijeku kao crkva, zatim damija, a danas je u objektu
4. Arheoloki muzej Ulcinja
III kategorija
5. Saborna crkva sv. Nikole
6. Sahat kula
7. Paina damija
8. Paina kua s tavanicom u duborezu
9. Glavna damija Namazah
10. Krue - arheoloki lokalitet
11. Crkva sv.Nikole, pod Bijelom gorom
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja- evidentirani objekti
1. Crkva sv.Vasilija Ostrokog, Zoganje iz 1932 godine. obnovljena. 1990. godine
2. Crkva sv.Josifa na Bijeloj Gori iz 1875. godine
3. Crkva sv. ura u mjestu Sveti ore na Bojani iz 1648. godine obnovljena1980. godine sa
neznanim grobovima u podu crkve
4. Crkva sv.Ivana Krstitelja, Donja Klezna, obnovljena 1985. godine
5. Crkva sv.Nikole, Zoganje iz srednjeg vijeka, nanovo ozidana 1970. godine
6. Crkva sv.ora, Zoganje
7. Ostaci crkva sv.Ivana u Sajmiri (Sal) iz 1841. godine
8. Ostaci crkve sv.Petra i Pavla u Salu iz 1841. godine
9. Kapela sv.Nikole u Reu iz 1976. obnovljena na temeljima crkve iz 1648. godine
10. Crkva sv.Nikole, toj iz 1857. godine, obnovljena 1942. godine i 1988. godine Po nekima tu je bio
benediktinski samostan.
11. Amam u Ulcinju
12. Dva turbeta u gradu
162
13. Damija Bregut podigao turski oficir 1783. godine
14. Damija Ljamet - Ljamina u centru grada iz 1689 godine
15. Damija u Vrh Pazaru iz 1728. godine
16. Damija u Donjim Kravarima iz 1875. godine
17. Damija u Braji iz 1785. godine
18. Damija u Sukobinu iz 1820. godine, na njenim temeljima podignuta nova nakon zemljotresa.
19. Damija u Donjem Rastiu iz 1801. godine, podignuta nova
20. Damija u Selite iz 1835. godine
21. Damija todra iz 1835. godine
22. Damija u asu iz 1880. godine
23. Damija u Midama je iz 1916. godine, podignuta na temeljima starije crkve
24. Damija u Krutama iz 1807. godine
25. Damija u Leskovcu iz 1893. godine, na njenim temeljima nova
26. Damija u Klezni iz 1917. nova na starim temeljima
27. Damija u Zoganju iz 1760. godine, na njenim temeljima nova
28. Damija u Pistuli iz 1890. godine
29. Damija u Kolonzi iz 1813. godine
30. Damija u Kruama iz 1890. godine
31. Ostaci damija - Damija Meraja iz 1779. Marinare iz XVIII v i u Meterizima u Ulcinju
32. selo Moura.
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja-arheoloki lokaliteti
Na teritoriji ulcinjske optine, tokom rekognosciranja optine Ulcinj obavljenog 1978. i 2009. godine,
konstatovana su 44 registrovana lokaliteta, od ega: 4 bronzanodopska lokaliteta, 20 ilirskih tumula, 2
gradine, 3 rimska lokaliteta, jedna srednjevjekovna nekropoloa, trinaest objekata sakralne arhitekture i
jedan objekat fortifikacione arhitekture, kao i vie tumula (ilirski kameni tulumi koji su locirani na teritoriji
itave optine, osim u Ulcinjskom polju i priobalnom dijelu optine i lokalitet Crveni brijeg) i kamenih
humki (kameni mogili i humke na Rumiji).
Na prilazu Ulcinju rekognoscirane su dvije gradine locirane ispred kamenih tumula, - jedna na lokalitetu
Gradite, izmeu Gornje i Donje Klezne, a druga na lokalitetu Gjat gomila, na sjeveroistonoj padini
Briske Gore, selo Zoganj.
Razmatrajui razvoj ovog podruja moe se konstatovati da nije naeno mnogo rimskog materijala. Uz
ve navedeni arheoloki lokalitet koji predstavlja kulturno dobro (spomenik kulture) - ostatke ville
Rustice u Kruima, moe se pomenuti lokalitet u Ulcinjskom polju (ostaci etvorougaone graevine iz
rimskog doba) te lokalitet eret gdje se na povrini 100 x 100 metara nalaze ostaci zidova od pritesanog
kamena.
Takodje valja pomenuti ostrvo za koje se smatralo da predstavlja Stari Ulcinj koji je prikazan na kartama
venecijanskog kartografa Coronellija. Nakon istraivakih radova konstatovano je da ruevni ostaci
predstavljaju ostatke manje signalne stanice iz antikog doba i uvrenja - osmatranice iz srednjeg
vijeka, kao i jedne jednobrodne crkve sa ozidanom podzemnom grobnicom na zapadnom kraju.
Panju zasluuju i rezultati arheolokih istraivanja obavljenih tokom 2003. godine, kada je utvrena
dispozicija damije Marinerve na pristanu sa svim elementima kompleksa (trijem sa otvorenim
arkadama i voltovima, minaret, prostrano dvorite sa naglaenom ulaznom kapijom te vjerovatno
damijska esma ) podignute po svemu sudei na samom kraju XVII ili u prvoj polovini XVIII vijeka.
Podvodni arheoloki lokaliteti
Podvodni arheoloki lokaliteti nalaze se u blizini sljedeih lokacija:
Stari grad Ulcinj
Uvala Valdanos
Kr od erana
Velika plaa
Rijeka Bojana
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja - industrijska arhitektura
Veina primjera objekata industrijske ili proizvodne funkcije predstavljaju segmente tradicionalne
arhitekture. Uz stare mlinove za masline, mlinove i ostave za ito, guvna za vridbu, bistjerne u
bezvodnim selima, vodenice u selima sa dosta vode i sline objekte, koji su, u skladu sa tradicionalnim
tipolokim karakteristikama sela predstavljali njihov sastavni dio, jedinstven primjer tradicionalnog
163
graditeljstva odnosno predstavlja pojava kalimera ribolova. Ovaj tradicionalni nain lovljenja ribe, sa
karakteristinim drvenim konstrukcijama- kolibama ima vaan ekonomski znaaj i predstavlja jo jedan
jedinstven tradicionalni primjer interakcije ovjeka sa prirodom.
Ulcinjska solana zauzima povrinu od 1.468 ha slanih bazena, kanala i nasipa. Napravljena je 1934.
godine isuivanjem movare koja se nazivala Zoganjsko blato. Pored samog ulaza u kompleks locirana
je stara upravna zgrada, objekat sa izraenim ambijentalnim i spomenikim vrijednostima kojem je
dodjeljena nova funkcija. Objekat je sada informativni centar sa Muzejem solane. Kompleks je
prilagoen turistikoj funkciji, pa su postavljene osmatranice, kule i pjeake staze.Upravna zgrada
(dananji muzej) je objekat sagraen u isto vrijeme kada je graena solana. Izgradio je Gvido Gvizigovi
po uzoru na upravne zgrade evropskih solana. Objekat je sauvao originalni izgled, a takoe je
sauvana i originalna konstrukcija, interesantna zbog toga to je objekat temeljen na
ipovima Ova zgrada zajedno sa slanim bazenima predstavlja jedinstven primjer industrijske arhitekture
na ovim prostorima. Potrebno je predvidjeti i slijedee:
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja - tehnika arhitektura
Tehnika arhitektura na ovom poduju znaajna sa aspekta ouvanja istorijskih, kulturnih i
ambijentalnih vrijednosti predstavljena je u prvom redu ostacima starih puteva, starim mostovima, te
raznim anevima:
U naselju Gornja Klezna evidentirano postojanje ostataka trase puta i kamenog mosta iz turskog
perioda. Mogue je da se trasa podudarala sa srednjovjekovnim putem Ulcinj - Vladimir.
Evidentirana je trasa kasno srednjovjekovnog puta koji ide prema asu preko ranije opisanog
mosta iz 19. Vijeka. irina puta je oko 3 m. i mogue je da se poklapa sa ranijom
(srednjovjekovnom) trasom.
Na lokaciji Meure na prevoju sa desne strane puta za Meure locirani su ostaci austrougarskog
utvrenja - kule. Ova kula je bila granina kula u crnogorsko-turskim ratovima.
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja - tradicionalna arhitektura
U optini Ulcinj izdvajaju se, u irem smislu gledano, tri oblika stanovanja: urbani, poluurbani i ruralni.
Prvi oblik obuhvata Ulcinj, toj i Krue, drugi obuhvata prigradska naselja Bratica, Kodre, Kolonza,
Pistula, Zoganje, Krute, Vladimir itd., a trei je ruralni tip koji je karakteristian za veinu ostalih naselja
optine Ulcinj.
Objekti i lokacije od potencijalnog spomenikog znaaja- memorijalni objekti
Prema podacima Republikog zavoda za zatitu spomenika kulture na Cetinju, u optini Ulcinj
evidentirano je tri spomen objekta, jedanaest spomen obiljeja i pet spomen bisti.
I Spomen objekti
1. Spomenik na Bijeloj Gori kod Ulcinja posveen trinaestorici strijeljanih partizana. Ovaj spomenik
treba da se izmjesti sa postojee lokacije na drugu odgovarajuu lokaciju u podnoju brda Bijela
Gora uz novi magistralni put.
2. Spomenik u Vladimiru kod Ulcinja, posveen poginulim uesnicima NOR s ovog podruja.
3. Spomenik Sloboda planiran poginulim Ulcinjanima na lokaciji Pinje-Pristan iznad ljetnje bate
kod gradske plae.
II Spomen obiljeja
1. Spomen obeleja (spomen ploa) Marku Nuculoviu, ispod Starog grada na obali gradske plae
Pristan. Objekat je posveen Nuculoviu koji je strijeljan 1941. godine u Ulcinju.
2. Spomen obeleje na kui Nikole akonovia u Meterizima, posveeno aktivnosti KPJ i SKOJ.
3. Spomen obeleje (spomen ploa) na staroj zgradi Skuptine optine - Velimiru Bogojeviu iz
Ulcinja,
4. Spomen obeleje (spomen ploa) na staroj kui revolucionara iz Ulcinja Boka Strugara
5. Spomen obeleje (spomen ploa) na kui Spase Strugara u Novoj Mahali
6. Spomen obeleje (spomen ploa) na kui Minje Nikolaidisa u Novoj Mahali Ulcinj
7. Spomen obeleje u osnovnoj koli Boko Strugar (Meterizi) posveeno stogodinjici postojanja i
rada ove kole i poginulim uesnicima i prosvetnim radnicima u NOR.
8. Spomen obeleje (spomen ploa) u osnovnoj koli u Pistuli kod Ucinja, posveeno partizanima i
rodoljubima NOR-a Bedriji Elzegiu, Dulju Abazoviu, Nikoli Booviu i njegovom sinu Andriji, koji
su strijeljani 1943.godine.
9. Spomen obeleje u Pistuli, lokalitet Crveni Brijeg, posveeno formiranju Prvog partizanskog odreda.
164
10. Spomen obeleje (spomen ploa) ispred granine karaule JNA u Sv.oru na rijeci Bojani,
11. Spomen obeleje postavljeno ispred Narodne biblioteke Ulcinj, Mirku Srzentiu I
II Spomen biste
1. Spomen-bista u parku na obali gradske plae Pristan, podignuta borcu NOR i revolucionaru Nikoli
akonoviu.
2. Spomen-bista u Osnovnoj koli Boko Strugar u Ulcinju posveena Boku Strugaru iz Ulcinja.
3. Spomen-bista ispred upravne zgrade Skuptine optine Ulcinj posveena prvom predsjedniku
Sreskog narodnog odbora Ulcinja, prvoborcu i revolucionaru NOR Vidu Matanoviu iz Ulcinja.
4. Spomen-bista u krugu OUR Solana Bajo Sekuli kod Ulcinja posveena Baju Sekuliu iz
Danilovgrada.
5. Spomen-bista ispred zgrade Doma zdravlja, posveena Bogdanu Vujoeviu iz Ulcinja.
165
Ministartsvo odrivog razvoja i turizma
radni tim
Rukovodilac izrade projekta Mapiranje i tipologija predjela Crne Gore
Sanja Ljekovi Mitrovi, dipl.ing.pejz.arh.
Koordinator
Nevena Dakovi, dipl.ing.arh.
lanovi ekspertskog tima

Vojislavka uri Popovi, dipl.prost.planer
Marina Izgarevi, dipl.ing.el.
RZUP
radni tim
Rukovodilac radnog tima
eljka urovi, dipl.ing.pejz.arh.
lanovi ekspertskog tima

Prof. Dr Jasminka Cveji, dipl.ing.pejz.arh.
Dr Ale Mlakar, dipl.ing.pejz.arh.
Ekspert za ivotnu sredinu

Dr Mili urovi, dipl.ing.umarstva
lanovi operativnog tima

Milica Berberovi, dipl.ing.pejz.arh.
Marko Jovi, dipl.ing.pejz.arh.
Milena Ljenjak, dipl.ing.pejz.arh.
Koordinator tima
Duan Dudovi, dipl.ing.arh.
166

Mapiranje I Tipologija Predjela Crne Gore

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Mapiranje I Tipologija Predjela Crne Gore

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mapiranje I Tipologija Predjela Crne Gore

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Crna Gora, Ministarstvo odrivog razvoja i turizma

Projekat zemljine administracije i upravljanja - LAMP

Mapiranje i tipologija predjela Crne Gore

Podgorica, maj 2015.

Orografske i geomorfoloke karakteristike

Biodiverzitet i zastupljenost ekosistema

ume Crne Gore

Slika 1. i 2. Poloaj Nacionalnih parkova i Emerald zona

Primjeri tipologije predjela: Engleska, Hrvatska i Slovenija

Planiranje predjela u Crnoj Gori

Optina Niki Obalno podruje Optina Ulcinj

Optina Bijelo Polje Durmitorsko podruje NP Loven

Optina Podgorica Optina Kolain Optina Danilovgrad

Slika 5. Predjeli Evrope (LANMAP2)

Tipovi karaktera predjela

Prediona regionalizacija Crne Gore

ruralna naselja na tradicionalnim poljoprivrednim poljima,

1.1 Predjeli hercegnovskog podruja

1.1.1 Brdoviti predjeli Koare i vinja

1.2.1 Brdoviti predjeli Vrmca

1.3.1 Brdoviti predjeli zalivskog podruja Lutice

1.5.1 Priobalni predjeli barskog podruja

1.6.1 Planinski predjeli Rumije

1.7.1 Movarni predjeli Ulcinjske solane i Delte Bojane

1.7.3 Ravniarski predjeli Ulcinjskog I 1.4.1 Brdoviti predjeli Donjeg Grblja

1.7.1 Movarni predjeli Ulcinjske solane i Delte

2.1 Ravniarski predjeli Zetsko-bjelopavlike ravnice

2.1.1 Ravniasrski predio podruja Podgorice

2.2.1 Brdoviti predjeli Krajine

2.3.1 Brdoviti predjeli Drume i Hoti

2.2.3. Brdoviti predjeli Rijeke nahije 2.2.4 Skadarsko jezero

Kulturni predio Rijeka Crnojevia Kulturni predio na podruju Skadarskog jezera

2.3.2 Kanjon Cijevne

urbano naselje grada Nikia

Podruja karaktera predjela

3.1 Ravniarski kraki predjeli nikikog podruja

3.1.1 Jezerski predio Krupca i Slanog

3.2.1 Nii planinski predjeli Zagore, Cuca, Bjelice i Ceklica

3.3.1 Nii planinski predjeli Orijena

3.4.1 Visokoplaninski predjeli Golije

3.5.1 Nii planinski predjeli Bajica, Zabrda i Ljubotina

manja urbana naselja abljak, Pluine i avnik.

4.1 Predjeli kanjona Pive

4.1.1 Visokoplaninski predjeli Maglia, Volujka i Bioa sa kanjonom Pive

4.2.1 Visokoplaninski predjeli pivske planine, Durmitora i kanjona Suice

4.3.1 Planinski i visokoplaninski predjeli Vojnika

4.4.1 Visokoplaninski predjeli Prekornice i Kamenika

4.2.3 Visokoplaninski predjeli Sinjavine sa kanjonom Tare ( Zminje i Vraje jezero)

Podruja karaktera predjela

5.1 Predjeli pljevaljskog podruja

5.1.1 Nii planinski predjeli du sliva rijeke ehotine

5.2.1 Nii planinski predjeli bjelopoljskog podrucja sa dolinom Lima

5.3.1 Dolina rijeke Tare

5.4.1 Predjeli doline Ibra i Roajske kotline

5.5.1 Predjeli andrijevicke i plavsko-gusinjske kotline

5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija 5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija

5.3.2 Visokoplaninski predio Bjelasice 5.5.3 Visokoplaninski predjeli Prokletija

10.2 Smjernice za razvoj pojedinanih djelatnosti