404 30/40 ‘Andrzej K.Paluch MISTRZOWIE ANTROPOLOGII SPOLECZNEJS Reece 0 rozwoju teorii antropologicane} Ewce, mojej corce Puistwowe Wedawnicwo Neukow{& Capt by Paine Wydeeve Neos myn matanee Spis reczy ‘evra Roeed tsmrved strpos {Bavard Baath (182-1917) 21 ‘Netason pace Covude Tyo vomits) eas Henry Mote 108-081) acy enlaninns at fe ve mane ‘pina sates Nan matnin 6 Wien Sie (184) Dyno w ol cad 7 Felice ep 4 rr Dow (158-19) 96 Meson eer ‘Aswoalga Flare wots snp Oye tel | phen Stroy Mom (484182) BL Rew fk” manboplg apkems) 17dine Wary oplendstn perce Amor a is aan orm” 7 ‘Suis tad todo | Grnieiem mse spcaenycs 1 2. ae Ss (184 Aopen Velamia howes 107 ‘Antopale he 2) (Meise pas Eder Sagi 20 Line (195-19) 8 Asnootn, pool, weap 208 sec amen > ati Ai Wate (990-1995) 28 Ari ha aoage” 2 Ins oe Ins remy we Conia 8 "Tle nnd 30 ahaa A me a o lc emaoh snp ons Slow wstgpne Rec o mistrach antropolo spolerne raktujezaarem 0 1e2- ‘moj tort anropolesicane. Mozoa by poe, 2 st to kik O roowoju teal kuluy, gljby nie to, 2 wie da sie ber zatrsied icfiniowaé antropoai spolecane} jako anki o kulture (Choad ‘nah antropologéw lak wlafaleokrelalo pole wlsne) prey) Jes to {ake nauk 9 spolezessie oraz naukao rozwoju evil (ten sposab sve} pronimiot okra swlaczra antzopologia Ussyczns). ‘koe terns okrsleniedyseypliny jako usu o celowieku w spol ‘ovis jet yet prowl, le welozacme Pry taki okseenty nemodtva wrger do ozunieia lez ksgzek moglaby bye uznena 22 sntropologicme. Nawiastm mowige,antropotogowieprujawit coe ‘em shlonnoié do te swoistogo imerialrms imelektlnego, a a Fiera termina wantrofologia” w ostaaich diva dalasieiotciach tt co ‘leo zamdsecra uniwerilizmow pespekiywy antopologior} Caymnie atom f5t antropologa spolecana, ohio) ronvoju reoretjeanym mow Bini Kita? Najpeoteg i unikaie zarwaer ‘vowed jet ponies, ty, coantropolopowie obi 7 «240 ites praca ma Hae sprawe, #4 osiganica praedszwiceh a tropologt spolocne) Nauka ta, natualic, zmienila sg, xynigg rane aspektybytoweis clowika w spleezdstwie asadnizym dla Jao rozuminia. Daa) chcaloby s— powiedie, be antropologis Solecena jst _pecsiernym sposohernupravianis.sosjologi ej ‘shoesfika wynika ne rzzegSnogo unralwiena na jen clowieka 1 jeeo rSinorodnoic.Z jae) stony, poseukae entropologie tyeh ‘iniciwoic, Kibe snow © wyjatkowossexowieka | znaydye 7ve kuturze 2 drags strony, w 2rénicomanikultasowy na Sisie tiettke antropatogia waccwoter wspblnyc, ktrestanowia 0 jee ose rode tatsiego. Problem i, (an czy iamon Konteke, Minok rots bed sie prasjnia na karlach ks, Podoboe ese JAC problew relucsentopetogitspstcene do sanysh nauk 0 0 wick dna wszakic kwestin wymage foastraygnigcs jud aa wat iano stesunek miedey anropologia spoleeroa | aniopotogia Tuttrowa, 7 wenj whoow riektOryenspejlistm, ie 9§ to die fezay te) sare) dyexpliny, Pra 2 w jy § drag wypadku Jat osteo inere} pomowana i 60 73 (30 Ke, ine problem ‘awa poet soba, tne tani jednak lk, 2 4 to eo reniee erupt { stanowisk ceoretycnged W ramach tj same} sey. Rtrice (ese wyraénio podkresloe na kerach ksi, Kira mow © oslugniedach tantropolog spoleezne) | anlropolog kaltrowe} ‘Rutorowi bide jes nypida stwierdt od raz, tropol0g fpolecena, gra tanow! pole gD glowayeh zntrenowai TRarndj myst antropologicne) predstswiony jest w siniehas iad aca a gto najegice)spotyka lego typu opracowa fh, Posscregalne crentacie hada antropologernych dyskutowa ta nie w salokiaieswyeh osignig, lez rece miyznat sew ‘vbranych prsistawiil, Sta tytal Liga: Mlurzorie anopoleait poeerne), Popiy inch Badecry sq komenfowane w konekicc Teor wyonanyeh «misao Nasuwa sg raychmiast tani, dle ‘Sogo okt ie inal spotrbd ybitnych smtropologSw maja reprerce on conus) i bogntwo antepoloseene| mil teoretyene, Koy ‘at pbore byly Uojakie. Po peewsze,zatdylem, i kabdy = Wierun~ bw nropolosi spore Tepreeontowany Jest przez jodnexo 2 oleh peastanil Jed woyiek o cwohjonizn, Ky omeise Sy jatn Tyforowski 1 w Morpanowske) perspektyme, Po drag, ‘lenowana objeto kali omeazate do moi ub bade eedykalye [prune Po tras, pry top soda Konsiukeji ks ni do ‘ikngéogreiezeh subiektywayeh, Z pewna dora kobetert mode ove de jt to cays wmisr20W™ przez auc sage sit Daamae cals maadniszych osigigé Beda antropoloicnyst AW penpekiie hitorycane, Mian to moma dae pst dacmge nie ira rosa poswigonyeh ‘ak wbinym tworeom, jak: Maree Mussa Alfa Lous Krosber cry Bavard E, EvansPricbard, Pora ym, be nemoaive bylo prackrocunieplnowaae)objeof, nie mann ‘inn odpowied ‘Ksigtha ma na celu pronitavienie rozwaju teri antropologicz nych. W prasiviestwie do nauk proyrodricych. » humanstyee ‘ytanie Muay ma sens ine jst zaecem ke history nauk Rozws siedry humansiyeene jest w znacanis wigkszym Sopa umulatyiny sé substytotywny 1 stare rawigzaniaczsio mabe nowryeh senso w nowyeh Koncckstach, Konsataj ta uspeswiecivin Idnocesinieproponowune w niigjsox}kstie interpretace Masye- rych owaanigé satrepolop spoleeae. “Musrzoie antopolog! spolecne) s4 asiobszerijsesm dosed pracowrniem predmiots w jexjku polski. Je pomnae race Dodwgcone oxggnigciom teorstjenyam dyseypia pakrewnyeh, tyke Jrdna bigtks rorwija podobngprablemalske. Jest to Antroplogecna ncepefa caonicka Andrasa. Waligrakigo ‘wydena w 1973 Ninien praca mi jednakeenacenie sary zakres | tematyern) lezasony, state wylracs poz perspeksywy entropologt Minow skigo, Kira narzuils remy oprasowraiy profesors Waldrop \Wykzacan tz, naturale, poze aakeee niadavng peedsmaczo8e} ksgith Adana Kupera niropology and Avsropolonss. The Mor do Brith School, kira tos pls yl Meds elarszm | atin, “dnropoogisbrytyjska 1922-1882. Réence pode,» ym say Intepretas. Czyelik ky san Nie od racey bese w tym miesou aadmieni, ie observe sie weratajaea populares sntropologt_spolene) w Pole 1W presi "uenewnns byla 21 enplsaski odpowiednik etmoboi 1 strukfurz insytugonalne) nauk polski. Profesor Waligtrski, Uuczed Malinovskieg, propugowal je Jako dyscypioesocologican Za taky tee wznaje ja mp. Jerzy SziGki w swoje lose) Hitt msi) socloloiene) Ta ja rOwnied pojje auioe nije) kuz Prac, ktérg oddaje do rak Ceytelnikow, jest rozwiigciem y= iaddw prowudzonyeh przez ne 2 kllalroinyal para L- tach 1974-1986 w lasiytucie Sojlogi Universe Jogilionkiego da stuentow IT rok, msjgeyeh juz podstawowy has histori mys “polecne| a soba, Pirwotnievanierzona byl jako Faiows wert tyeh wykladéw. Ostatcomie jednak powsialo none opracowanic, tire iyIko opiera sig mt programie vyminionyeh wpkiadow. ‘Wiel osobom wisien jestem podzigkowania za zinteresowani, 9ymin, bomeatarse 4 kr Ke amorlvly mi skorgomanic Cer sunehiterpeach Geni una zginea saree Soe phiea Nee momwao aby mymenis meh wane Grr Mucha eh wyktadow. Rez 2guicis om Sm wt py dome 2eetpracwita Zllad Jame eh fSpokcme) rey natu Soglon Unwerett Je ae ee Ppt Naeem! eoktrem Zazskvem Machen, BMA aa Fis dosniem Tansee Mocha, dokioram Are tests Puc, door Kataryng Kanfowsk,doktorem Maraner a FC opapet Kain rxnsowal profesor Antonina Ks Kerr oar Wasaw, Keanewce Cai mini towels flor Zbigiew Boksafait 7 Univenytet Lsseo. Fedo Smormpka wesc By, by tak ra phi moves Sinlizwaia pres. Anciza} K. Pach Kaki, stand 1989 i } Whrowadzenie: Rozw6j zainteresowath unlropologicznych w kulturze europejskiej Antopologaspekczna — oraz wile inns dsseyplic humans rt aeby wymiené qk japkogoamstve, paxcholope | seco Fes edsitwom XIXewicemego ronvoin mi europelskie. Po (eva Jako aks porownawers 0 rézmych ladach | alturach ‘pmgcenyeh#eazopeskich,piewotayel 1 eywizowanyah, arose tsk, yntarje | wapilresych, Je rod twig w Bilezafit Oe ‘Shia ostaleenym rrpomanisarzaicowanisKuturowego a fie. “Pyke ek tab i, anropoogia potas jako aula bstoyema: "Wty exe aceya i kala spas hstorycene na 102W6) ‘Gloweka, w (yn see, de davne osemnastowieome spekulas aa \emat sain rorwojonych raerymai ustepowas miesca cag) narra intoryeme, pojmaveate empuveznic | uvzahdniaice)w corer een ‘akrese pla prukyk cry rmpeni6, ezy navel ASkterych induc Tako jena 2 Rrwazjch opracowa tego typu wymiesi reoima wake tanowe deco niemieckepo eimoerafa hatorkn Kultry Theedera Waits Anthropologie der Nawrbler, kare pierws2y tom wyehod 1889 e (odezone w 1872 1)". Autor perjtocond wypowiedd ‘Andrej Walia, perme W lad za nny rok 1858 jako sym totcen date powstancanankome entopolog spoken “Antropolopia nie powsala zsako Jako nzuka Historyexna We wspilzesnym sense tego slows, Histor, niwatplivie, sora specyficany Kontekst doiekadentcopologianych. Tworzy go zwei, ada mimo zniany punklu widzria, wee teoreycengeh | metod "Antes Wain Anolon pies Was 97Hudawery atrpolgi solo, kira zeae saa sg pros | TSU penn sone Nes ln MEO see eerie atria” ovens 2 CED ae ee anal Huory alo w cadyeh rns) — hoe snp necro cimtamons. Bye mors hat Koukoetych ra pega po sob sac spoken} Spa erckeg pom ~ eae | Ayo5 — so. so een os gon kero zakojona ako ee ea takie daephay sezaglows, RE atronolOgt Fe top akerskm eens. flex Tetiogeme, wei ein oa 4B ME Neocron) sow arto, Doe # ce ai aan ng ape etropoTopeenyeh, Oz Y- sential Pome envopoloel spokane). i jako apsrpity, > caret soe wanes Malone, Radel eee ee manch intry. TeR Toda FOUN cece spleen fh seit) oe | we tinge sth han nH ek gunna mest Hl) fou ei neta, sania saree. Heodot ce Earache zane sterceiaym Crcko. Ole o> opi ay caw ag ouyznyeh el Sy ae Tumcomnia soso, omen roBana pelsencye copecrer potemle Heat, Paton ¢ AD 1 Pr Pie Pe nase Ces, Tet obvi ce Rev som 1 ltarm, lunes posse te do sag a an fon alle | pee 0 for et took momma pser oak Sea eset Beet grapunesin poral ES Foxit o- Da ae mhykvepls prem Noga KT) we safer at tanainy ope two cyan» Sofi a ett cps bor") + har serena el “RS sci ao sey nce | peng MSNA ee ey angus runic acoliek W nat (oe case pune snanes sie =polzzere, Pay innit bye ony eye rr entra Marco Plo a et hana cy oC hg 7 ‘ao arabes Do mrronpotoicns yt earn) okie In uie wns wile nomeze ‘Zapoertkowana atoms w XY w. epoka wielkich oskryé irenratemnyeh jt joduym 2 najwabaijeaych impulsow o7yiajgych ‘iuicresowenia anizopologiene. Naegpie 2 wel ostateczne 2 Aievsnie granic-znnego sata, © (jm + Suita Kultur” Problem Disno cesowego, Jak tet spolcanego | Kultsowego ernicowania ‘roweka womags poznani obsnsnia. Dl ideoigi ety | poli= 1 eisgansi eying europe iattnesaj si pytanie o claws. "int tiga", Paracel (ake Grordano Bruno ins) bron: levee innbm, le od Adama | Ey, pochodzaiu Iudbwegzoyer inch, Za pogder © jednoia rode ladekiego wypowiadsye se wie Alaksander Vw 1493 re Juuse Hw 1512 e. Pavel 1 foto tary evo) tac gery fede ce pk ans awakes pap wap a ek St who race any owe rma nh Wit: Gren ts i ssp spl ig ot ae ‘ring reas scan nee ann poten mye pt ‘ttt ean in cn wwe oe trop Mortabue Gayl teposdnol pues tmppscuns at hose cee nas. IS ranodinepens wae iofoto) wey rekon luego ope ype <0 Icoh# ween {he Sketch ne ripen Bees [cao hem Tra {cotoot Quensan poet opin Al saan Ka per “ie a a SHS hm ae te ‘oye coy att nop aati was per ego wage rns pn smn ay Mie ‘cdinawal ne pone ines oes, Koby iid oan ‘senna op, ay tet, tat pm Belt ‘non ese Obs oan praacene ky wind wai) ie at ome donot, cesrn arin Sits oh ms toes Hee S35; eg edn etl eyes ecco oom» a ‘cline Stans a ce ru Poet Sine cg et Ment’ te ee ‘pty srs poy tletnms cops py pepe “IMSS Sv eae sey amon ferent no lay ccna” us Donan, © ete pn te ‘ates fact boy, Kntow To. 2 39) 1ve 7 ¢ oascrygn kontrowsse, wznae ndion 28 puns Teak) det Wha Gert Homies), afolayeh do projec with) tioteae er saramenorim copa). taice a prayaon sacagitowe i bardzn dake (na DASE on Ea) rece podroznikaw + eadkrrwcon, Do navies are Covi Lois A, de Bovennnls; mane OPS) nae ete Georg: Forse, Ta wt 0 molncananin POS ssettaeyony na Swe womagn oyorcakowsas, ove, any eoetyeane, esas) Doge alto le ZTE pomoea pezsohoda Owczeene ‘feabne) ts kal EuropscevRom worn 9 nu: Thomas Hobbes go Koncepcia UnONY Tok rare angen Rowen 7g noble suns, Voie 254 Wt ai Se ae gee 1 ego ty protobehewiersza”, Dar Chia one ja teat systema spoke, Monica ume ee ge rminizn codawiskowere, Antoine Noses Condor eer en poste splecenego, Giambatints Vico | RD ee ae ee ton Ten sac awk okey fyi mane] mys spore) mina macinie fOntez} Sr ome post pace sre mph Powis antplca spotseme) jako orton) didriny badas maven et gaa w cj) dvutomons) Mocs ks smug ops, dower fone ocr dex premiers temps (1728) dt One EAL I or onmeryadatok, ionic Weokezbm i, pORENTAE = Indian moetyenym Kaltrams Hebrajarow, Grekiw | Ravn tad a ausnie mane mu byly = atops © precy mishonaie Kal odiy te pace inyeh minonacay, Anne, J) TE zee an de dea dons eur Pater aval UTS) eS pad) hultry (odeke) od stadiow sasperwotnice cates pence clk komo logue homo ray Proponal ey anaem: Caowick, posadarz skarbu, mek ‘dehy w loioose mincoaeia ich w niedosiczonots, potrafi aziom orse pezekazaé TTezpmad abe idee, Komunikowat joins sama apo wpa stale orga oer To ice nee rie cer aig SEGA WP MOURNS) coe oar. ito wf cowocoanym: opie, Sam Tone nie pone Tc lt ae ds car tb rea wt Oe de simu ire ak Ba Ts, 2 68 ri oe ony tin es Sprelion chose nehogsy” one ad w nye w feo casach i an mcr pope pS aa nm mre cc fe sor tu Horwood ats Ue eat ep ty vrw Ants Ro Conor ‘soa eae et aes 9) ope Fae ere ay sie | tec Pa i ma ey ur ae it ens egy Pe ug con ne fy oraz Ukabe poiytecene prawdy wyAls powiaa Stik er pec woes pont J Fron, W pn an she History of Civil Society (1767)i. Princes a tal Set tary ons mae sm oes ig toe teat ne poms poxaczegolne kaltury ze wagkalu na sposSb miobyw is ah rdarki, rozwata 2alet irk @ wajem "pal ea mn ey cn en Vp too ed! Sabres So al tn re ey 2 a ps W Kr ieee ae attri mp eg sen Ertan 16veymedzqcy’ sig hespoiednio 2 XVH asian} zo striate talus | XVIlowiceene) Koncsps ljearaego postgpa, byl w XIX w {ym stemen feoretseanyat 1 Ssitoposltdonym, K&bry stanowil (Specie Kultur inlekeiane) avego cash. Pespekiywa evoli- Gjolswern dominowalew dwezene Foz, srjoloai. psyholont Trimtach prayrodnicaych,Byla te oceywiie,punkter wiacoia Chieakierysiyerayin dia Bachofena Tylor, Morgins | ina Klay kv anropologtspolerns "Ewolinjonizm praccivatl sip XIX-wicane ortodoksi chr Jia keep feralnego sens przckazu biblnego | waren ‘Pe Swigiegy 22a Bstoryene, praskonanis 0 wsiatkow9m imihea clowicke w Sviece, were w opatrenaté ange Nora rita, Koljne odrysia oewigaani weoretyezne w aye dy30)- Fivach agakowgeh wemacniaty ewolaconisyceny punk widens Wtstach 30. Charles Tell wxsipuiez xsi jednorodose sits, ter John S. Mill sierd2a, Ze dalam Tore poles nie- Gniennym preven, 7 kale Derwia eguie poirdnio koncspsie ‘onki) interment eoaw)matury, ak weesce Joho Tye ant forge prosivatawiig sauke rig Teorie swoll W ystematjcan) postal zosaje po ra Bir vylotone pre preyrodi Seana B.A. Lamaeka 18031, Gos! on Ta rozwoj of fore prossaych do slozonych, wigs éredowitke ‘a prlemian) gatunkowe, prowidlowoielzachodzaeich w pezytedre | Drocesgu natrainych, Badonis geologicane Lyell, badania innych Praprodnikdwr Kara E, Iara, Reda Vichowa, Alrade R. Wal Ear Thomase th Huxkys, Georgesa Ciera ksiaue opel nak imicrnose, oes evolu sata. W L858, Charles Darwin yublikaje deel The Origin of the Species, bedace wwieiczeien portatnyeh tale, Wskoreystujne bardzo szeroki material obs Woah bilegsenych, Darvin wykazule jednorodsizarzem amien- Toe form orgoticnyeh oraz prawilowest ich rozwoju ad oem ‘Manyet do wyPsaych, Dzislo Darwin, zolszcra drihinieco pi ‘ixjusym ne oceniony mz pocetke odkryciom goeyezym Mend, tore imodlivily pene sformulowanie kivezove dla eons ewolue oncepai slekg aturung,odegzalo eswszorzeng role w Ksztl twants IX yiecenego Kimat inlekualnego, Ides ewelac wy ‘waa si najwighazym oxiganiciom mi enropesic Ewoluconisheza penpebtyws dominowats cowniet w my syiseme). Naka} pods wip we tm Konteldoe desdaney Uniw rornojt sank psronicysh ntanca Bolopcenysh Teo ‘Rij trp ot edak wyrnynnicporoeinine den Sh esa ee ey sun via ‘how. et wai kong mois meter wer, ihm od tiysznych cnsbw ecksh tadavas woe copeR fees} nad sc quizes Ela, W owe voring poet at po prom ronatong, Posgiong srpretovang VT “She iho eerie ae persion to wi Giloprne) do vist Sewn epieceneh Na cei dn spec She pst nan dace» XIX memoy inten 1 amor do Darvin vie tlo utzon prewrte, et “tojtowyn unis osqpicen anak Golopeyehy Tay ‘pecan mp evchegonsttond w nanlagh spose, apate Conte 1 Herbert Spencer Toh wey poms Do Sorinym wpbem evolsgorim, jk Keo) Marky naan Swe ce eset pred havin ag dis Darvin % Ko ok Wasson A. Mines, Toyo xy Lewin. Morgana nie wid Sljwe Gwcacmyeh gai mak Bologcanye, Wrsmi, tora Slug iolopene) to or populcyin | satya, tore Crt spleen tomas fon chatter Konto POep os nym seporoumieem cy meiewedopowodzeniom — 0 enn junta nowt ~ doen encima we nalach woken Jt stale gn oe tora” Tear wo spoken we mom spacey 2 oreo isn and moody ‘on, Bardot 6. Nebr, Leaps vom Ranke oy Theodor Nommtn, Jak it wopomnae, any 60 cami tw Tong mung Gey” jk to obrl Comte = cto aba om moar Ln ts 09 Pee Ras My int vnc png cto, We 13H 8.7 Po Sn tee soe aay, ea nd, Wa et AN. Si aes and Mt Apc he Wan Thay of "oe Se, Hat 399%; RAL Nib Sei Chg, 1-16 Bs ”Auguste Comte wlan, abok Herterta Spencers pela) wynt= “Ab ewolusjonisteany punk widenia W XDCwieezne) nce 0 spe ‘eshte, W Cours de phloropie porte (1830-1842) Comte prope fue tomy program filoaofl.pozytyeisyceng, » tle aniverssny Shona ronvolu amysloIadlieps 1 cyalizac ALG to o7wG} me Sokonywvae se pres try tat lelopicone, meisizveme | nmokowe, ali pontymsiyeme. Rednie abeervonrame migdy poszezogolaya| Spolseataivam! wynikajy 2 odmiense) saybkos ich presbrazei, Tody plerwotne mi rq 3ynym Swindon stadiow weeny, [ley ovoluc spoke jako cgi totainege proces evolue ature Ing} @hejmgengo wizskie sawiska) propuawje Herbert Spencer w rStayeh prcach, 2 Rerych majgosniing jet Priel of Sovilo= {& (1876), Hwoluga spolecane | poste w incerprstashi Spencers co Praschodzenie ze stan jednorodnose! do wilorodnose, od form prosseh do abécaysh, od eieuporzidkowanych do uporaydkowe yeh, od meokreslonych do okredonyeh, Rozws) presbieea 0d s- ibe aiésyeh do wy2ujch, a spokcaeistva pierwoine repeez=t ‘ahasuomane (lwnie na skuLek WaruakOW Seodowisks geopetics nego) sadia roznoju. ‘Ogsine rormavania Comes { Spencera, podobwie jak docitanis sauopoloaiw evolcjoniston, wapionve sq proc odkycia achenoa, Ira w XIX 8. Kiize podwaliny saoeo nowocarsne roo), Schodaye post aiteeiowaniaKleycrnym Aiton -#ar02y2ym. |W i836 r,Jnoque Boucher de Penis cdkrywa w jaskini Abteile ‘dole Sony naan kaminit panego, cy zapocatkowle Take podobnych odeeye w ctinyeh cgklich Eurupy. Christan 2 Thomien, Fy Keler finn asykya materi archcoopkeny, rope ‘alge post ma masipuqc po sobe w ease ep kamxona (pine Lthock wprowudza dodattowy pod na palclt i molt, brat ‘dsion Badan tema potwiedzae ogy, ewologjonistyeny Schnat rozwoja. kur ‘Wapomniane wybs badani, wyjtkiem mote erheslogcenych, nie byly boepcsredoiainsieacg dla Tylor | iaayet antopolono ‘evolugjonstow. leh pietazorzgdne zaaczeie dla sntropolgi spol ‘ene polugn na sm, fe wor Kultur intletualnaepokl, w Hrs ‘eokonale nisi sig antropologia ewolugjonsieznt. Odd 10 flow Tylor yMoue Ligrego 2 ciyciikow zadtivs, ix w dale © eywiiac. polegajaeyn berwzgledaie na tort rocwoiin cz ‘volte, nie vapominam prewe Darwiea & Herbert Speaccra, i ‘tory wp na cr my lade ym prdeione wymaga go enna, Brae powoljtana lena ich dla roczn ko fon wtiamacey 2 pact niniejszuufozonezostalazapeni niezalede te rgadansigzaledaie w semgSlach 2 poprzedzajgeye ja daca fs mii Ts powstanisantcapologi w drape) polowe XIX we aloe sie \isainose eae) pajdy wybiuryen uszouyeh. Obok Tyra byl ty hudacze,jsk Bohan Jacob Bachofen(US1S- 1887) toe azila ios Mutierecs (1861), propoeujacyaloiny swego ezisy koneepeit ‘awa foom matics, rodziny 1 pokrewestwa; Levis Heney Mongin (818-1881) | Edvaed Burmott Tylor (1832-1917), tory twswacam osobae rozily, Adolf Bastin (1826-1905), kiry w par {9 Ter Mensch der Geschichte (1860) badowal arb antropoogie ‘ey enhisjniomu opartego na tie @tozsamots tery Indah Tieney Maine (1822-188, avlor pricy Ancient Law (1861), i rowiaey sie rozwojen instytuglprawnyeh; John MeLenan (127-188, avtor pricy Primive Morse (1863, stadlasy 102 ‘ey form mabtsta I rodziny oniz wierd religayeh czy John Tathook (Loed Avebury) (1834-913), kl w pry The OrgheoF| { hifeation and ke Prive Condon of Man (187) ogo shea ‘wes ewolujoniama. Ostatnior# wiih uezonyet ewolujoisto Tal Tames George Frazer (U884- (941), key iteresowal sip przade ‘wujitiny rorwojem form ila wryatn Iiekieao | wer piezyeh | reigingch, a Kureso ae glsnijszyan decker byla omumenisina The Golden Bough (C wy 1890, wy petne (1-115), "Bean B. To, Gris pom dos rn mee ef ving mt tol si tha a A Roma Ware 60 1|. Edward Burnett Tylor 1832-1917aiard Bums Tylor wo Lordi rods aie sug Tony skonowiera umodivla posure Sentsay profi pcy ince tui W ntach 158-256 aby Padi de Amb dee postal Henna Chris, hve Benker areca oe enor Hyg akan 8. ‘ene Sve, Welne Zvedil Meek, née Chl ape Meaney zd katy merlin Tore ie whiby pores byes Po powroc do EUnyy Chey Satpal ot w tndase aricologSene ne Frat pny Be Wrente Weatoses Pahslopel Soc» Lande, bt St apn are slosnych w omer case sport ra tent gene Recah cibeeka 1 eyuih. Yor mexdnokrie pod) dtc ut) cap inetvsiny ober Chrityego,P fe e29 Bolan tly roretigcer pasion pice ey dona Dian pedibeco isa mpg ln pkey Jpeen inde perwstyeh Propane eon tore evelugkakiy, Tylor aswianal do any spoken syle fancsteotskocteg, do wore ML ak Toot Condes Fergwcon sey Ada Sri Bubs preccwstwsl pons) w pws poe Fi NonangtSegenrssh kl iranian wan snc Sriseuth cerns Tylon ppakva ween se Tea denen orwope mil eurpoptiy, Neo wma elon Perini wm past, ne unodte aacowania Paso counsel kata. Niwas olay ne pe aupdkne ne een aedcologsene. Zane ys ee tedesese Mxe Miller, Gus Kien, Thora Waites ‘Rds usta, ery ponegowal ey eval kay. Ne fee ec ot ck ope Hat posrwmstene tween) Tree Sohne S Mile t Augsten Come Vie Tyr opuhonat nel ire prac eros sa: Memrhent eal Matry of Mankind oe Dever I cocoon hl lt pis woje mvp Gl Prive ‘atarOtc prec pray me wens vorgion Zonal way ‘Sin Roja Sone ausoime pres skh anopoosk Saleen Avociton forte Advitument of Scknse W 188 oul Kavam w masta seit w Ovo + pod uid) anoplop w Oxord Unversiy, Byy to pers pis nyo uninesseckic wyklady 2 antopoloaisplecanlw prvkiads Prinive Calar: Moca ta waata uevonego Anglks mech tei Gray dla waipigych w reskoaczong doskonatoiscslowicks: wir6e mga wkofsowowskonyehs tetdp nasyeh, mieeh krepl sere Drztniadezeniem, Ze roxw6) | postep s¢ alownymi, mesadnerym namicnam bytowania naszeg0 wa lem ‘Glawnym wsbinyn problemen noWe unlropoloe¥oInconsty ‘an{ bya Konan 7 tzu Swintopoglade, Str odniennolé ore tnbeod technologcng | — rpndee 2 pasuieym w XIX w.sadem — fake bulfrowg spelezists pozauropskich wail ured F dekadease, odedecem od pieenomego, yokes poriost orweyt “gh es oeenyhully ta sarong rodowd, gga Wer Hesoda, W intpreagh nonorytse moto ym, dy pierwors {ak edmicne od cya exopeikig ch kur ak dla a wk kin mazctly roewoju w stoke do kultry chris) ns ete gras, kary boil iw Komedi — opadk, W XVI ‘skup Jacques Beigne Boxset saczestiowo rozwinal en pools wd Bn, Aig. Etna Bn 62 9 kane wm ee “om Redoeay Way, Yo HB Ty, rn ei a ni fn, any. ot Pan tS 2a A KM ‘ites 2 ae 1 swoim deiieo histori rodeajtndakiego. W XVIIT w. Chaves de Brower i AY. Goguet, skadingd zvelenncy eon posigps, rozumo- ‘wall podobrie, skrun: na inna od europeske)przeseoie spole- ‘att egrotynaseh. W XIX w. arcybiskup Ricard Whitly w Ate {11 Joseph de Maistre we Francie ten sam poglad. De Masts Pisa dabei: Dak est colowakiers zyrodrialyen i sranyn mie ‘ole bye rikim iaoym, Nev widey mie baedacy cezyoisego dla Sry, ny te baw ig w sofase"™ i 2 sarkaamen wyrafal ( wolennkach konorpst ewok i poste Kultur. “Ten Fontckst wgstapienia Tylor jet nader isotny dia 0+ area go vol Lataltowanin owe) wg clowieka itary Na Teartach Researches, w potem Praatve Calne wile wag: poses polemice 2 Koncepag repre Kulturowege. Nie negowa! Ww on6le Tots apace kveory, anc praeaTakty tego rodzai | sia Snalzowab aiektre nich (op. wetraaajary sytuace proletariat |W gwaltownie rorwisigcyn sg Kaptan, ape Tad, upadek fSuaneh Tule afykanskich Ww ayika ckapana Koloniala) czy {egeadaci klturowa Irokezdwe i innysh pion india) wry yn jelnak, de prooesy sagiese se deugorapine wobee proceso prwtgpa. W conse chipicgo trwana (lo longue dare, Baby vase termina wepokesnego histonyka francuskiego Fernusia Braue) rorwé) i posep sq zavsze dominujges, a regres jam sig jako proces przypadkowy. W obeoais ide sonwajn Tylor mskazywal na cigglo ‘ultury ve czate ine jedynie wnsotne Uporzudowanle faktow kalturonyeh fod pntana dekois” do ,cywlizag wy Nie sposob weenie akosci” + wborberyisiva” vpadkiem Fultory, psa, lee ko Dierdwnomieraymn tempem rorwoyu. Samo zné pytiie o powstanie| eultury Jest pytaniem otwariym. Nic ni Wiemy na te temat, gd ajburdrie) erwotny san deka, jai mamy, jst jue do pew tego sopain rorwinilg kultura, Tylor odwolyal ip co secrera fegumentiw, wired Kirgch czolowg col odgryaa 124 0 slot raw aniany Kakurowe, tira zavee 1 wsaxdze prowadzt do conte TEpicgo.wyposaeni.ltwonego exlowcka. Pokarywch argumenty| Itoryeone zg zk tae Angst XIX) ja 524 a eta ni nt ite a aeib lea Angi iedniowiccme, ra Gros Kisco jest wy iz Gra Homeras cuogmtcane — wskazijqee na cabs proces ‘asteposaniasaryh rar nyt pz noe ep) 2aspokyhi- ( potedy Inoe: arceologcane — ukaauace, advil Kuly tae) i sarc, tym cis) prymtywne. Kenklaza jest ‘Sloomacme: Per caly Jgl pescag cacy, obj prac hstre Tar ewerai ladeich, podezas Kreg cywilac mas wu the ko 2 pret real Kalan. ale 2e-meyrdniciem w sai vase geniach, dowod ona cna, jt W stan pokence ob le prukedy | posuwat se svoj dro Historie w dana sv} ‘enogaiaw aarokim znacreiy poh, 3 my pony Kory ep) ‘Spowiude porrsbom spokesetstes, wypiere powell zac rns] Gobet 2 piwanna valk sno ogley pasiep eywlaze™ "Rowe | powen to sposbh shen Hulury W caste Diaczezo jd tok wnie ig ae, jie w@enehanirny tego zasadoinee9 procesa hulturowego? W odpowiedrach aa te pytania zwar @ Tajikawere rosters atropolog ewolucorsiyems,a propo “ee Tylor ta kta driesgeoles Ukwlahowaly Werunek St snuopslopans. ‘Tylor rozumowal anlogicanie do wspolezsnege eax witnese snuopeloganiemiskioeo Adotfa Busca. O roznoju ily decy- ‘Se msarana wypalarczose elowseka. Zaloene o taxamoict nt fy luda, peychieme dose rodzaj lekego visodwio Bas ‘ano wopectdzenie ty. fe crlowik wsaedie rozwia podate idee eamentarae” (Eleentargedunken). Odczsiywawe cxynnikow ewngterjeh — c2y to Stedowrskowyeh, czy f0 kontaktow kulturo ‘veh — powodue dev elementarne” peace si ako «idee Indowe” (Wlargedankon Sencugposzzeptne kltry. Te ost jednak, historyeane presezvoy maja dregoradne + preypadkone Zoaczmie woes pidawomyeh pre nasgnsn® KadGW 1020050- ‘wy gsnerowanyeh praez idee elementarae” Kulre roraia Sie wige na mocy natralnych procesOw, 1a- kemmjgyehexloickow poseulieanie ctaz lepezch sposcbow 2+ spokejaniapoitab, Ziska Kultrowe x berposrednin produk- tam umyala aki", «pod praca umysialadakiego w pod ngch warunkact” poawala as wen ake poccbictes form Foawo- "teeanego". Na te podstanie opera np zasaca uriwerslnesc " chisnods oawoj kltry. Mie nace, prawe rozwoj Kao> ‘scgo. myprowatdenne 2 charabteryiyki natury Iaézkie_ deydle "sadn tobsaniolt drop rezwoj! podobefstwach kutureweh, ‘ua yeh semgeh etapach rozju est to wselakoFekonstrleja model rozvoju kulury w warn soci ideatnyeh, poy zalozena Brak z2klbced arwmgiemyeh. W cae "ryiole roagry nancy se procesch kullurowyth Tylor ~ podob. ‘iv iak Bastin, Kony wnawal zaserne oddsalywat 2zwaetranych — “hg zl Nor katury przypsyea! waruakom érodowisowym, [oataktom i zapoiyceeniom oltwronyan. Pal, 2c ludie w rozrych wworamkach tworg odienne ziaviska kuturove mimo sade] (ivsamois natury lucie, wiee uwaruekowania srodowiskowe historyerne sawiae winny Bye brane pod uvage®. Revarces 10 ‘udlumn pochodzenia i roowoju rabaych ais Kulturowjch, Re} rckonsrakeja symage pasdo wssystkin rezstryaniei, cy podo- (Wetstea suyczajow i wlrze sy rerultatem nizalefae) wynalaneich edabyeh umyst6w ” podobayeh warunkact, cay tee wanikaje PPrapodgeze nt skaick’ Kontaktow i waajannego oddvialywaria romyen kotar. Whrew obigove) opin budaoie fakibw dug tattary nie bylo obee antropolagom ewolusjonistom. Tylor pie, Ze ludermnee podohienswn rarzgdr Kunagh w rnyen exyeiach Sata ie Swiadeny jezcae samo prac sig © jednods psychic} roseju Iidekcgo, Ze wapétnego Zrodke wyWodal ceamike tedisa pincenoamerskadshich. Wspolne pochoczenie prypnje austalj Skim, affykaskiem i amerpkaishier sposobow: lezen chorbb preez wysuinie prcayn) dolelinosc. W Anaua,ksians bedace Spesweaanics r wyprany do Mekayk, esa sel 2 eywazaeia Indias jst rezulatem sezalineyo rozwoj caer Ins Sine} w Rewarches wskuzywal Dt przypuszczlnie wepine eGo nit6w TAs tate ny Hero Maine Dep of ‘osanon Loin Ss 8 ‘Thi 3. Sey pte ray sine orm spon stene stowatt gobenaite mranacmameh ces matte | ‘seen sey pono mene Senge Me steet yspotykanych w Azjt iw Amaryee, a poobizistwoazteki| sry pall hindus) pact ma eon sugerowat de prawdopodobictstwo wpa azgatyekich a Kul indiaskie W Researcher podaje Tylor takze wile paykludéoniealednego roewoji | tienda, fe podstavowym mechenizmen rorwoj Jet Datarina wynalaneose clos, prowadzyca do podobnyeh rezul {au w podobaych warunkach. Ukoronowaaiem te) oventaci Jest Prinitive Calor, w Kr Taslor 2amierl zademenstrovae woke ‘meniowag Koncepeje de kulture (a w je tamach praede wszysthin ‘align, ores poswigeon jen wgks208 aia ike singy autorowt a preylad oawoja kaltury w ogi) jest revliatem naturalnce9, progrenynnego, eqgkgo proces evoluch mela ludzkiego, proces, Drabiegncego sends powarajgeymi se » tiayeh capcich [wiata prwiowosciems ree 'W budaniach Tyors podsawong role odgrywata zaada gest altury, pezer tory rosumiah on genoicee powlazanie sek vend rastgpueych po sobe udiow rozvoju. Keddy eap evewoju kulearo~ tnega mode bye rroruminty eyo pry ubaglednents popredzaiaceno 0 stam Tylor ubarwia 6} wad, przyacajac w tym kontekscie Tepuarne spostzcenie: -wledno adsrrene jest zawsoo dzieckiem — powidvial raz waz beers do misjonare afykafskiego Casal Br". Dodaje dale, 2 powinnoiciy sntropologs fst ie tylko ode troczenemastpatoa fakton. ale takze ukazanie ich -powinowae bya", a wig aposobe, prayeyn bwwarunkowad praeobrate kultoro- snyeh. Zrorumane jst zac zintresowanic wezesnyn fa) ro wou alu. Jel wyjiaie fat Kulturowy anccay ~ a tak ce Resi ezumial Tylor — wkarad ua ake go popredzajey. 1 signe nly tf do pmery zjaviske, Takie podefice vywolue jak asadniczy Umudoke. Jak odtwornnajvezsinvee apy romoju,skoro sé Fistorgeme opine ety wepledni jud roewniet, bla archeos logicane zat nhac feo Kult materialna? Pomocasuzyy ade to nicemlennoiehprew rcmvoju | 0 nieréumoriers) s2)Dkoie zwei postezegSlngch Kollar Drigki temu moma bylo peryiae fotlad, # wspikzesne kuury pieewotne repreena W 221006 Forme’ dawnominione fexysoewaju altar taeda) cozwinie= HOR en Coin 8 ‘yi, Dodatkowa pomoca studyla oméwiona nie} aneliza prsiye ow. W ten spos6b,sadll Tyler, eetrotny i seepyeay bedaer mate Ireloinowne pry rekonstuk cla) dog enol Kaltury or je) ogee elemento “tego rodraj ugiom kro sip osiedeiezone peer owls vi, peboko etmocenzyeme prasLonanie Europes ow o wyiszoke tens tay. Ona wale me reprenentowse ajuaaey clasnty “lta prez elowieks pealom razkoju. Mimo stwierdzeh 0 niesow- nonetaosrorwoju posmzegbinye erialow Kutiy (LY pre tndeee, f3eia duchoweg0, 23ea obyezajowego i iycia polite tipo") co-eadnia porsamywanie rérayeh Kultur, Tylor pial exp lite: Tradno eapascae, be rasy, wymienione pits 9 wylczone jw potmadi, stomrnie do etopni Kult: Auaranyey, Taba Frey. Aztekowis, Chiezyey, Wiosl™ auka @ kuluree ‘Antropologia w son Hlasycanym wei to nauka synetyjaca voiggsigaa r6zayeh sazzepdlowysh dyscypin aamulacjch sie po- ‘erepSinyrosapektams bylonaniaclowicka na emi, Tym jodie, ‘hv eajwyrenig 1 zapelne jednozacenle wyebinia caloiaka W ota Cnjacyn go dice, jest kultura “Tylorpisro w rGinych owoich bracach, njobszetai) w podreceniku Anthropology de wane umie= Jetnoi torn poigé opslnge, adolaost twereenia 1 urywania ‘nakow i symbol, slowem — kltury, powala wyznacaye granee Inipdey clowieiem 1 erqsem!® 7 cy evo firma fo pnt widens ace ni site besos pareja ey tor" lta. Hat teen {echodsld cii=~ pealfobn titbose wwe pracy Poca ea San roy nome oyage el pamnyh Stans Bs, Wanane 8 Sah iy one ainsi aon Heat ou ota sntn pl Ste) Wee he Ta To, Gee 1 28 SE Blan rmpa Wgy de aon cae cyt am. A. kon Warsaw He 8 898,Warysey wbrey anttopologt spoteces} podeilll sen posit. ‘Wazjcyposhusinali ie ermine Jhutura Tub — 2vgklezamninnie “enum ~ terminem ycpwlizaca” ( exgsiyn,aczkolwiek veal aie powszschaym wuss tein” y poezgtky nauk nic pevneso owidaie nie mode) do pojawieia sig robsctwa. Repeezntja 50 poleemosc hirackFowacie, posoguace sie marae kamen mi, drewaiayat | kofcianym, Etap dri to stan barbarzyista, We kiGeym eoinitwe powodhyje osialy ty 2c i rczns) bicroworel Teryoraioyeh 22 samythiml onsekwencemi tege Fakta. Do 290 “isn aaleig te spolocmoss pasershic © odmeanym styla Heit i'swokeyeh stulturach poliycanyeh. Etap tre! {extalng to stat tywilangy rapoeankowany wprowadzenin plana, Kze umodivia Siagoi, kumulaci t progresywny cezw) mya luda” “Tylor interesowal fee poseregnymi czeiciamlKaltury, sar fae sig zrekomsriowat dtogi cozveju od form miptarezch do ‘njwyaych, Nalatmejre byt radowanieschamatow edncezaeych ‘ied kultury materiales. Na prykladwskazy wal ma rozw6j nazi folakeyeh kit kopeniacrego pase motyke do pluga albo F206} bnudowmictva: od sehronisk aatutalaych prac seas ¢ mamiot do Irdgnibw drewnianych, Kamisnoych 1 celenych Ktveyam Tylor spowodowal, 2e ais pada on proby rekon euket esepilongch schematow rozwojn inch dealow Kaltury ‘analizowafyiko opny eyo Kerunck. Mévt wie tylko 0 rorwojt ireyka ol syboliipeston do mowy aiykolowane) 0 r02N0}u Pm ‘OF pisma obraskowepe do pista alfabecyenege ery 0 ronwojt intel od pirwotaych pot aFywiigeyeh nature do mito loz Fcangeh i mitow o cheraktew pueudolistor, Bardzo cikawy 2 eg Punky wideenie i dobre charakteryzujgey postawe navkows ‘uty aay sy ute i i pops anesnyen lw. Saleen pin ge ode svooy po al das pos mwah pli en lt ct rane tot ste eet ay Jeo {yan re be ca ae Sy nae ust EST pny ue» amet! okt pssst Hct OTE aE tse open © 2 aa 3“Tylor et jogo ars poswigcony bad insu pokrevisv Zebra formas doterae 90 ange Kultur Pel on =p ‘tepowatie egroinil | endogamly oauyokash paloka, ‘eksaiw Aesotetoe, kuna. maze” Keyzonjeh pomiedey Eayoami 1 inych sik Chvst wykaene wisecroie nay Stiijene baduin -usad swe spleemega”". Anant oreraaadyey pele oroswoj syria oy aor earch 0 form parca. Dono role w tdi ewolgonsryeaneedgryata kon eau prov taturowego. Cassada Ona pop 9 ulroch Pieonotyeh jk rpresencjch weree ea ores a fe — fo wie — cry tekomimsje presto kanye toting, W kad) tule, ade Tylor magna element, ore ocho eapow neminye {petra tb bards} odyfcovans fore. Hlemcaly tet waste pee Pola wou ponaesjcyh nan do ooraseia dro, Hr ssc ‘ac sate, alse le mse. Here ovaiaion va aoe Strela wyrce srt ~ precy. Se to cay sm, Dolfin ip. wpromadane sly proyryerajenis do nowegn sand Spolcreisin,oduinnego oi eg, Kir Bs ih cyan, Fraxyih Zoxaly ko domody tpi sarsego sana Ely 2 Hug Dezaiey sg rrvl™. Peak in Tylor Kopala widey htoneane™ Ove wise, abok danych archenlopenjeh tune tie sfowwane)enalty porbnnavans) alg mcd ekoastue Pett haltuy sega ore, le le bak del ye Praziytiem mote bye dowolny element uly: gry deisanne, prakiykt magia, pula 4 Zabobony, amycase, wicca, KT Taimtyswoje prvotve mace a xa apna op alo ‘menimity cepestani fotos. Tylor aman bareo_ viele ‘fk oo voueafu~ ap. rg tally coopers eae) ‘tengvanie 2c ewes pray wenssante Dado 2eala- wx mailoins ogne fogtjaakic, wren o meeenating pO ‘i! mitch iveranyeh maja seve tajomnke, ce Oovapytlycrne mau Enmaniela Swedenborgn ~ 1 day do ‘mimcazle Ih rorwonego, Mlgenepo mia W Kala. 84 be 2 enn "SHR ue Car 20 Tc cy To ole en sui, mbes poponte Quis ‘stoi dpm yd hy my mak Gin 3 3 uM Analanprasythow kulturowseh peta dwojaks role badaniach snicopologom ewolusjouston: po pire, ma Sze takonstrukgi eae! kuluyy po drusi, ma wilasnt pozornis niezozamiate towisks Kaltory wpolczsne} Tylor adel miybard)systematy- Cong posta6, jedaakowoe mana i stosowaaa byba takie przez innych Ssolucjnisiy: Labbocka, MeLenans, Prazgeh czy Morgena. Tea “natn na przylad ze je) pomoey tztsadnalitnenie pietwotnege Iromiskwieme jako aajvezesticergo etapa romvojy rodity. Sadia ad roxwojem slit Wirdd ada Tylora nad réinymi socmptlowsnt problema sstrpelogi spoiecme| naomi byl | pzynioy mu elwigks2y ‘ovlog, stile nad Feawojem rai, Bodaniow wera ceiinych sige Tylor naiges) uae, Tay wate go najiekses) eck rimaive Culture, spraeslaw) wiréd etnologow wezysikich Krai “uwilaowaayeh owen bicglepo wieku"™, potwicooe jest te problematyoe, Tylor sntessowat se eligia w diz) mere dls als) “ng ale ~ wae na to wyraiaejgo praca — pezede wszystkim tnwazatbedania rig 2a dogodny punt wea staiéw sad no2- ‘wojen tying { Tanke inteekivalaopamaverych dralanods Iai, Waporniem jz; 2° rozuril Kulture joko «bezpotredat produkt _unyea Lodskiego", a jel tak, to petca nad pozoeriem Prawidlowosetdeahnia ust Jest jedoczeini odkeywaniem pode Maw funksjoaowanis kultury. Proponaiqe tego rodzajh wee problema, Tylor repezeatowsl ‘sanowisko anlogicane do persektywy Jamesa George Frazer, sry studinge wierznia | doslania maglezce 1 relipjoe, rOwnied ‘elt dota! do podstaw Geshniaumyste lodkiego. To. Frozer ayer sig najrdzx do wpostzehonia vate 32) © magi nko 1 poendonauie, ROwnseh Flazcr aaproponowsl peyjmonane 20 Gia rorGiniente magi jako Konea tury bre eos zac 3 rep jako oddana Se clbwarks boston prace modlng, Ujmaiec uc pe a ce ty gol as, se — kan so tt evagpiene kien, ais Moral w py Caw. H b ‘apa point sag, Wagon = IS) 8